ภาคผนวก 1 - home.kku.ac.th ap.pdf3...

ภาคผนวก 1

แบบเสนอโครงการ

สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน ประจ าปงบประมาณ 2555

แบบเสนอโครงการสถาบนวจยและพฒนา ประจ าปงบประมาณ พ.ศ.2555

2

สรปโครงการและงบประมาณภายใตแผนปฏบตราชการประจ าป 2555

ยทธศาสตร/กลยทธ โครงการ/กจกรรม งบประมาณ (บาท)

ตอ เนอง

ใหม รวม จดสรรแลว ยงไมจดสรร รวม

ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา 1.1 การสรางและพฒนางานวจยดานปรชญา เศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาศกยภาพใน การพงตนเองและความสามารถในการแขงขน ของชมชน

2(4) 2

15(25)

3(7)

17(29)

5(7)

8,022,373

7,322,373*

12,524,250

1,933,800-

20,4 56,623

9,256,173

1.2 การสรางและพฒนางานวจยดานคณภาพ ชวตและความมนคงของมนษย

(1) 5(4) 5(5) - 3,441,000 3,441,000

1.3 การสรางและพฒนางานวจยดานการมสวน รวมขององคกรทองถนในการจดการ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(2) 3(11) 3(13) 700,000* 6,869,450 7,569,450

1.4 การจดการความรงานวจยและพฒนาส สาธารณะ

(1) 4(3) 4(4) - 280,000 280,000

ยทธศาสตรท 2 การบรการวชาการและสอ สาธารณะ

7(11) (5)

7(16)

(850,000)

1,573,000

2,423,000

2.1 บรการวชาการถายทอดองคความรและ ประสานความรวมมอเครอขาย

3(5)

(2) 3(7) 850,000* 720,000 1,570,000

2.2 ศนยขอมลขาวสารเพอการวจยและพฒนา 1(2) (2) 1(4) - 600,000 600,000 2.3 สอและประชาสมพนธสารสนเทศเพอ การพฒนา

3(4) (1) 3(5) - 253,000 253,000

ยทธศาสตรท 3 การบรหารจดการองคกร อยางมประสทธภาพ

13(7)

-

13(7)

( - )

(913,000)

(913,000)

3.1 การพฒนาระบบการบรหารจดการองคกร เพอรองรบการเปลยนแปลง

5(7) - 5(7) - 357,000 357,000

3.2 พฒนาระบบสารสนเทศบรหารจดการและ การจดการความร

2 - 2 - 220,000 220,000


3

ยทธศาสตร/กลยทธ โครงการ/กจกรรม งบประมาณ (บาท)

ตอ เนอง

ใหม รวม จดสรรแลว ยงไมจดสรร รวม

3.3 การพฒนาศกยภาพของบคลากรเพอ ผลสมฤทธขององคกร

3 - 3 - 14,000 14,000

3.4 การเพมประสทธภาพการใชทรพยากร 3 - 3 - 322,000 322,000

รวมทงสน 22(22) 15(32) 37(54) 8,872,373 15,015,250 23,887,623 หมายเหต ( ) หมายถงโครงการภายใตกลม/ชดโครงการ * งบประมาณทไดรบจดสรรแลว 4 โครงการ จ านวน 8,872,373 บาท 1. โครงการพฒนาน าบาดาลฯ 7,322,373 บาท 2. โครงการจดท าขอมลกาซเรอนกระจก จ.ขอนแกน 700,000 บาท 3. 2nd Asia Asia African Cooperation OVOP Training and Study Tour in Thailand 160,000 บาท 4. โครงการ KKU Gateway to Community (KKUtoC) ประตสการใหบรการวชาการ มข. 690,000 บาท


4

ยทธศาสตรท 1

การวจยเพอการพฒนา

หนา 5-108


5

รหสโครงการ 4-5-1(2)-01-55

โครงการล าดบท 1.1.1

แบบเสนอโครงการสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน ประจ าปงบประมาณ 2555

1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ‚ชมชนตนแบบตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง‛ ระยะท 2

2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของมหาวทยาลย ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา กลยทธท 1.1 การสรางและพฒนางานวจยดานปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนา

ศกยภาพในการพงตนเองและความสามารถในการแขงขน

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : นายวเชยร แสงโชต และทมวจย RDI 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

โครงการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม ‚ชมชนตนแบบตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง‛ ระยะท 2 ปฏบตการวจยและพฒนา ซงเปนโครงการทด าเนนตอจาก ระยะท 1 ซงเปนโครงการสรางกระบวนการเรยนเพอการพฒนาชมชน โดยกระบวนการในระยะท 1 ดงกลาว สามารถท าใหพนทชมชนเปาหมายสามารถจดท าแผนแมบทการพฒนาชมชน และใชประเดนหรอโจทยวจยทเปนปญหาและความตองการของชมชนเสนอตอนกวชการของมหาวทยาลยขอนแกน ผซงมความเชยวชาญเฉพาะสาขานนๆ ไดลงไปปฏบตการจรงในพนทชมชน ซงจะสอดคลองกบความตองการทแทจรงของชมชน และในระหวางการปฏบตการของนกวชาการกมความจ าเปนทมผทท าบทบาทหนาทเชอมประสาน ตดตามงาน และจดกจกรรมการเรยนรระหวางชมชนกบนกวชาการของมหาวทยาลยอยางตอเนองจนกวาโครงการยอยแตละโครงการจะบรรลผลส าเรจตามวตถประสงคและเปาหมายของโครงการนนๆ 6. วตถประสงค 6.1 เพอปรบทศนคตตอการแกไขปญหาและการพฒนาใหมทมชมชนเปนศนยกลางของการ พฒนา และใชงานวจยเปนเครองมอ 6.2 เพอใหเกดบรณาการความรระหวางภมปญญาทองถนกบองคความรทางวชาการท สามารถน าไปปฏบตไดจรง 7. เปาหมาย เกดพนทรปธรรมงานวจยและพฒนาทสามารถแกไขปญหาของชมชนภายใตแนวคดเศรษฐกจพอเพยง


6

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 เกดองคความรใหมของงานวจยและพฒนาเชงบรณาการภายใตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง โดยม

ชมชนเปนศนยกลาง 8.2 มพนทตนแบบของการพฒนาภายใตปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

9. พนทด าเนนการ : พนทปฏบตการน ารอง ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

10. ระยะเวลาด าเนนการ (ระยะท 2) ตลาคม 2554-กนยายน 2555 11. งบประมาณ - บาท (โครงการตอเนอง)

ปงบประมาณ

2553 2554 2555 กองทนวจย 40 ปสถาบนฯ งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (กองทนวจย 40 ป มข.) 382,000 - - - ภายนอก - - รวม 382,000 - - รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 2) คาใชสอย 3) คาวสด


7

รหสโครงการ 4-5-1(2)-02-55 โครงการล าดบท 1.1.2


1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการน ารองการศกษาการพฒนาน าบาดาลเพอการเกษตร 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของมหาวทยาลย

ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา

กลยทธท 1.1 การสรางและพฒนางานวจยดานปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบการพฒนาศกยภาพในการพงตนเองและความสามารถในการแขงขนของชมชน

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) สน ชวงฉ า 2) บญชร แกวสอง (มข.) 3) อภศกด ธระวสษฐ (มข.) 4) ไกรเลศ ทวกล (มข.) 5) ฉลอง บวผน (มข.) 6) ณฐ มาแจง (มก.) 7) จรนทร บญมธยะ (อสระ) 8) สนน เพงเหมอน (มอ.ปตตาน) 9) มาฆะศร เชาวกล (มน.) 10) มงคล สพจนเฉลมขวญ (PDA เชยงราย) 11) เดช พมคชา (อสระ) 12) อนสรณ ไชยพาน (อสระ) 13) ภาสกร บวศร (อสระ) 14) พะเยาว นาค า (RDI) 15) ภชราภรณ สาค า (RDI) 16) รงวชรา เกดศกด (RDI) 17) ภเบศร มธรรม (RDI) 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล : การพฒนาน าบาดาลเปนแหลงน าเสรมส าหรบการเกษตรก าลงไดรบความสนใจจากเกษตรกรและหนวยงานตางๆมากขน โดยเฉพาะในระยะทมปญหาขาดแคลนน าหรอฝนมาไมตามฤดกาล อยางไรกตาม น าบาดาลเปนทรพยากรสาธารณะทจ าเปนตองค านงถงระบบการจดการใชประโยชนอยางยงยน กรมทรพยากรน าบาดาลตระหนกถงความส าคญของการพฒนาทจ าเปนตองมความรไมเฉพาะดานเทคนคเทานน แตตองมกระบวนการสรางการเรยนรใหกบเกษตรกร และสนบสนนใหเกดการจดตงระบบบรหารจดการบอบาดาลเพอการเกษตรใหเกดการใชประโยชนอยางยงยนขนดวย มการค านงถงความคมคาทางเศรษฐกจ-สงคม และไมเกดผลกระทบตอสงแวดลอม อยางไรกตาม กรมทรพยากรน าบาดาลเปนหนวยงานทบคลากรมเชยวชาญดานเทคนคเทานน จงตองการใหสถาบนวชาการเชน สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน ทมความเชยวชาญดานการท างานเชงบรณาการแบบมสวนรวม ท าการศกษาและพฒนารปแบบการพฒนาน าบาดาลเพอการเกษตรโดยกระบวนการมสวนรวมของชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนขน ส าหรบกรมทรพยากรน าบาดาลน าไปขยายผลในการพฒนาน าบาดาลในพนทอนๆตอไป 6. วตถประสงค

6.1 พฒนากระบวนการพฒนาความรและทกษะการท างานแบบมสวนรวมใหกบบคลากรกรมทรพยากรน าบาดาล

6.2 ศกษาและพฒนารปแบบการพฒนาน าบาดาลเพอการเกษตรโดยกระบวนการมสวนรวมในพนทน า


8

รอง 12 แหง 6.3 จดท าเอกสารรายงาน และจดสมมนาทางวชาการเพอเสนอผลการด าเนนงานและขอเสนอแนวทาง

ขยายผล 7. เปาหมาย 7.1 บคลากรทเกยวของของกรมทรพยากรน าบาดาลมความรและทกษะการท างานแบบมสวนรวมมากขน 7.2 มตวอยางรปแบบการพฒนาน าบาดาลเพอการเกษตร ทบรหารจดการองคกรเกษตรกรผใชน า ในการสนบสนนขององคกรปกครองสวนทองถนและหนวยงานทเกยวของ 7.3 กรมทรพยากรน าบาดาล มขอมลและขอเสนอแนะ เกยวกบแนวทางขยายผลรปแบบการพฒนาน าบาดาลเพอการเกษตรโดยกระบวนการมสวนรวมสพนทอนๆตอไป 9. พนทด าเนนการ : 12 พนทใน 12 ส านกทรพยากรน าบาดาลเขต 1-12 ทวประเทศ ไดแก เชยงราย พษณโลก

ขอนแกน อดรธาน ยโสธร บรรมย สระแกว ปราจนบร สพรรณบร ราชบร สราษฎธาน และ สตล

10. ระยะเวลาด าเนนการ สงหาคม 2553 – มถนายน 2555 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม) 11.1 การศกษาและก าหนดรปแบบการมสวนรวม

(1) ศกษาขอมลชมชนเกยวกบสภาพสงคม เศรษฐกจ ทรพยากรธรรมชาต พนทเกษตรกรรม การตลาดผลผลตการเกษตร การรวมกลมของเกษตรกร ประสบการณการใชและบรหารจดการน าเพอการเกษตรของชมชน และตวอยางการใชน าบาดาลเพอการเกษตรทมอยในพนทใกลเคยง

(2) ส ารวจขอมลครอบครวสมาชกทสนใจเขารวมกลมเกษตรกรบรหารจดการน าบาดาลเพอการเกษตรเกยวกบทรพยากรมนษยของครวเรอน ทรพยากรทดนและเทคโนโลยเพอการผลต การตลาด

(3) ศกษาและพฒนากระบวนการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนทองถนและหนวยงานทเกยวของในการบรหารจดการน าบาดาลเพอการเกษตร

(4) ศกษารปแบบการบรหารจดการทรพยากรน าบาดาล ในการพฒนาน าบาดาลมาใชเพอ การเกษตร (5) ศกษาความเหมาะสมทางการเกษตรและการตลาดในพนท เพอแนะน าแนวทางการเลอก เพาะปลกชนดพชและการจดสรรน าใหแกพชตลอดทงปของกลมเกษตรกร

11.2 การศกษาเพอก าหนดรปแบบการด าเนนงาน (1) ประสานกบองคกรปกครองสวนทองถนและจดตงกลมเกษตรกร พนทด าเนนการละ 1 กลม (2) จดเวทชมชน เพอชแจงรายละเอยดเกยวกบการจดตงกลมเกษตรกร และใหเกษตรกรมสวนรวมใน

การก าหนดกฎระเบยบ ขอบงคบ การบรหารเงนกองทน และอนๆ จ านวน 12 ครง ไมนอยกวา 70 คน ประกอบดวยเจาหนาทส านกพฒนาน าบาดาล (สพบ.) ส านกทรพยากรน าบาดาลเขต (สทบ.) องคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และกลมเกษตรกร


9

(3) เสรมสรางกระบวนการเรยนรใหแกเจาหนาทของกรมทรพยากรน าบาดาล โดยการจดศกษาดงานใหกบเจาหนาทของกรมทรพยากรน าบาดาล อปท. และกลมเกษตรกร ไดไปเรยนรจากกรณตวอยางกลมเกษตรกรทเขมแขงและประสบความส าเรจในการรวมกลม จ านวน 12 ครง จ านวนไมนอยกวา 40 คน ประกอบดวยเจาหนาท สพบ. สทบ.เขต อปท. และกลมเกษตรกร

(4) พฒนาหลกสตรอบรมกระบวนการสงเสรมการมสวนรวมของชมชนทองถนในการบรหารจดการน าบาดาลเพอการเกษตร โดยการจดประชมกลมยอยเพอถายทอดความร และก าหนดแนวทางในการบรหารจดการทรพยากรน าบาดาลรวมกน ระหวางเจาหนาทของกรมทรพยากรน าบาดาล เจาหนาท อปท. และผแทนกลมเกษตรกร

11.3 การตดตามประเมนผล (1) ตดตามประเมนผลการบรหารจดการการมสวนรวมของกลมเกษตรกร ในพนทด าเนนการ 12 แหง

ในระยะตน และใหค าแนะน าในการปรบแกปญหา (2) ตดตามประเมนผลการบรหารจดการของกลมเกษตรกร ในพนทด าเนนการ 12 แหง ในระยะกลาง

และสรปผลการด าเนนการแกไขปญหาเพอใหเกดผลส าเรจในไปปฏบต พรอมน าไปขยายผล (3) ตดตามประเมนผลการบรหารจดการการมสวนรวมของกลมเกษตรกรในพนทด าเนนการ 12 แหง

ในระยะสดทาย และสรปผลการตดตามการบรหารจดการของกลมเกษตรกร 11.4 การศกษาความคมคาทางเศรษฐกจ

(1) ประเมนผลประโยชนและความคมคาดานเศรษฐศาสตร จากการตดตามการบรหารจดการและความเหมาะสมในการปลกพช ของพนทด าเนนการ 12 แหง ในระยะตนและให

ค าแนะน าในการแกปญหา (2) ประเมนผลประโยชนและความคมคาดานเศรษฐศาสตร จากการตดตามการบรหารจดการและ

ความเหมาะสมในการปลกพช ของพนทด าเนนการ 12 แหง ในระยะกลาง และสรปผลการด าเนนการแกไขปญหาเพอใหเกดผลส าเรจในการน าไปปฏบตพรอมน าไปขยายผล

(3) ประเมนผลประโยชนและความคมคาทางเศรษฐศาสตร จากการตดตามการบรหารจดการและความเหมาะสมในการปลกพชของพนทด าเนนการ 12 แหงในระยะสดทาย และ

สรปผลส าเรจของการด าเนนงาน


10

12. งบประมาณ 16,271,940 บาท (โครงการตอเนอง 2553-2555)


2553 2554 2555 กองทนวจย 40 ปสถาบนฯ งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. - ภายนอก (กรมทรพยากรน าบาดาล) 2,440,791 6,508,776 7,322,373 รวม 2,440,791 6,508,776 7,322,373 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 39.67% 2) คาใชสอย 55.25% 3) คาวสด 5.08%


11

รหสโครงการ 4-5-1(2)-07-55 โครงการล าดบท 1.1.5.1


1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการวจยเชงปฏบตการอยางมสวนรวมเพอศกษาตนทนทางสงคมของชมชน หมบาน ต าบลคมชาด และต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน เพอรองรบงานวจยและพฒนาในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา



3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) รศ.รว หาญเผชญ 2) ดร.วรนนท บนนาค 3) สณย กวศราศย 4) ณฐมน ศรธงชย 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

ต าบลคมชาดและต าบลดอนด อยในอ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน เปนต าบลหนงใน 12 ต าบลของอ าเภอหนองสองหอง มเขตการปกครอง 21 หมบาน เดมต าบลนขนอยในความปกครองของต าบลหนองเมก อ าเภอพล จงหวดขอนแกน เปนต าบลขนาดกลาง มประชากรจ านวนทงหมด 14,648 คน เปนชาย 7,314 คน เปนหญง 7,325 คน ม 3,153 ครวเรอน ประชากรสวนใหญนบถอศาสนาพทธ มวดอยใน 13 หมบาน มโรงเรยนระดบประถมศกษา จ านวน 14 โรงเรยน กระจายอยใน 14 หมบาน ทกชมชนมไฟฟาทวถง มประปาประจ าหมบานเกอบทงหมด นอกจากน ยงมศนยการเรยนรชมชนต าบล คมชาด ซงมผเขาเรยนจ านวน 100 คน พนทต าบลน มคนชรา จ านวน 500 กวาคน และมผพการจ านวน 150 คน มองคการบรหารสวนต าบลคมชาดและองคการบรหารสวยต าบลดอนด ดแลบรหารจดการหมบาน ใน 21 หมบาน

ต าบลคมชาดและต าบลดอนด เปนต าบลทองคกรภาครฐและเอกชน มงเนนใหด าเนนงานตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ซงเนนในดานการพฒนาจตใจ พฒนาสงคม พฒนาสงแวดลอมและความเขมแขงของชมชน ซงมงไปทผน าและประชาชนในแตละชมชนเปนส าคญ สภาพพนทของต าบลน มปญหาดานดนเคมสง ดงนนจงสงผลใหประชาชนในพนทดงกลาว ท านาไมไดผล ประกอบกบชมชนในต าบลคมชาดและต าบลดอนด อยไมหางไกลจากตวเมองมากนก การอพยพ เคลอนยายแรงงานจงมมาก โดยเฉพาะผทอยในวยก าลงแรงงาน วถชมชนในพนทน ยงเปนวถความเปนชนบท ในบางหมบานมสภาพความเปนเมองคลบคลานเขามาบาง มไฟฟา น าประปาหมบานใชกนทวทกพนท มถนนทใชการไดดมากกวา 41 สาย และมถนนลาดยางจ านวน 4 สาย สภาพใชงานไดบาง


12

เนองจาก เปนต าบลทมงเนนแนวทางพฒนาดานเศรษฐกจพอเพยง ชมชนทงหมดในต าบลคมชาดและต าบลดอนด จงเปนต าบลสขาว ปลอดอบายมขและยาเสพตดทกชนด มกจกรรมรณรงคฝกอบรมเยาวชนหางไกลยาเสพตดอยางตอเนอง เพอรองรบนโยบายพฒนาชมชนตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

เพอใหต าบลคมชาดและต าบลดอนด เปนพนทรองรบงานวจยและพฒนาของมหาวทยาลยขอนแกน อยางมประสทธภาพโดยเฉพาะใน 3 หมบาน ไดแก หมบานศภชย ต าบลคมชาด บานโนนสะอาดและบานหวยตะกว ต าบลดอนด คณะผวจยจงใหความสนใจทจะเขาไปศกษาวจยเพอใหทราบถงศกยภาพหรอตนทนทางสงคมของชมชนในพนทต าบลคมชาดและต าบลดอนด และเพอใหเปนพนทชมชนตนแบบในการศกษาวจยและพฒนาอยางบรณาการในแนวทางเศรษฐกจพอเพยงของมหาวทยาลยขอนแกนตอไป 6. วตถประสงค

โครงการนมวตถประสงคหลกเพอศกษา ส ารวจ ถงศกยภาพของพนทต าบลคมชาดและต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน ในการรองรบงานวจยและพฒนา ในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

7. เปาหมาย 7.1 เปาหมายของผลผลต (Output) และตวชวด

ผลผลต ตวชวด

เชงปรมาณ เชงคณภาพ เวลา ตนทน 1.ทราบศกยภาพหรอตนทนทางสงคมของชมชน/หมบานทศกษา 2.ไดแผนการศกษาและพฒนาพนท

ทราบศกยภาพ/ตนทนทางสงคมของพนท/ชมชน และแผนการศกษาวจยและพฒนาใน 3 หมบานของ 2 ต าบลทศกษา

สามารถน าจดออน จดแขง โอกาสและขอจ ากดมาปรบใชในการศกษาวจยและพฒนาตามแผนงานทได

1ป 450,000 บาท

7.2 เปาหมายของผลลพธ (Outcome) และตวชวด

ผลลพธ ตวชวด

เชงปรมาณ เชงคณภาพ เวลา ตนทน 1.ชมชนตนตวตอการพฒนาเพอยกระดบคณภาพชวตของคนในชมชน และเปนชมชนตนแบบในวถด าเนนชวตตามแนวทาง

ชมชนตนแบบทจะด าเนนวถชวตในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

เกดการพฒนาอยางมสวนรวมอนน าไปสการพฒนาคณภาพ

- -


13

เศรษฐกจพอเพยง 3 หมบาน ชวตของคนในชมชน/ทองถน

8. ตวชวดความส าเรจ ทราบศกยภาพ/ตนทนทางสงคมของชมชนและแผนการศกษาวจยในพนททศกษา

9. พนทด าเนนการ : ต าบลคมชาด และ ต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน 10. ระยะเวลาด าเนนการ โครงการนใชเวลาด าเนนงาน 1 ป (นบตงแตไดรบทนวจย) 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)

121110987654321

6.จดท ารายงานการวจย

5.สรปผลการศกษา

4.ประมวลผลและวเคราะหขอมลชมชน

3.ศกษาวจยโดยใชเทคนค PAR

2.สรางเครองมอ

1.ศกษาขอมลทตยภม

เดอนกจกรรม

121110987654321

6.จดท ารายงานการวจย

5.สรปผลการศกษา

4.ประมวลผลและวเคราะหขอมลชมชน

3.ศกษาวจยโดยใชเทคนค PAR

2.สรางเครองมอ

1.ศกษาขอมลทตยภม

เดอนกจกรรม

12. ผลทคาดวาจะไดรบ

12.1 ไดทราบถงศกยภาพหรอตนทนทางสงคมของชมชนในพนทบานศภชย ต าบลคมชาด และบานโนนสะอาด บานหวยตะกว ต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน ซงจะเปนแนวทางไปสการจดท าแผนเพอการวจยและพฒนาอยางมสวนรวมของชมชนในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

12.2 สามารถใชพนทเปาหมายทศกษาของต าบลคมชาดและต าบลดอนด เพอเปนชมชนตนแบบทยกระดบคณภาพชวตของคนในชมชนและมวถด าเนนชวตตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง


14

13. งบประมาณ 495,000 บาท


2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม รายละเอยดคาใชจาย 495,000 1) คาตอบแทน 50,400 2) คาใชสอย 334,900 3) คาวสด 109,700


15



1. ชอโครงการ/กจกรรม : รปแบบการบรหารจดการกองทนหมบาน เพอการพฒนาคณภาพชวตในพนท ต.คมชาด อ.หนองสองหอง จ.ขอนแกน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา



3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) ดร.วรนนท บนนาค 2) สณย กวศราศย 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล นโยบายของรฐบาลทผานมา ไดกลาวถงกองทนหมบานไวในนโยบายสวสดการสงคมและความมงคงของมนษย โดยเนนการเสรมสรางความเขมแขงของกองทนหมบานและเงนทนระดบชมชน การแกไขปญหาความยากจน โดยการจดหาทดนท ากนใหแกผมรายไดนอย สงเสรมอาชพ และสรางรายได เชน การปลกปา สรางความเขมแขงของกองทนหมบานและแหลงเงนทนอนๆ ในระดบชมชน ใหมกลไกทโปรงใส มประสทธภาพ และใหชมชนสามารถตดสนใจ และน าไปใชในการแกไขปญหาและพฒนาชมชนได เมอพจารณาถงทมาของกองทนหมบานและชมชนเมองแหงชาต ไดรเรมเมอป 2544 โดยมอบเงน 1 ลานบาท ใหแตละหมบานทวประเทศ ซงมประมาณ 7 หมนหมบาน และจะเพมขนอกหมบานละ 1 ลานบาท ในรฐบาลชดปจจบน (2554) โดยกจกรรมดงกลาวเปนทยนดส าหรบหมบานและชมชน ทผานมาการบรหารจดการกองทนหมบาน ถอวาเปนเรองส าคญ นบตงแตเงนกองทนหมบาน 1 ลานบาทลงไปด าเนนการ แตละหมบานจะคดเลอกคณะกรรมการขนมาเพอท าหนาทจดสรรสนเชอไปสสมาชกในหมบานโครงการกองทนหมบาน การบรหารจดการกองทนจงเปนสงส าคญเปนอยางยงโดยเฉพาะการรายงานขอมลอยางโปรงใส มมาตรการตรวจสอบอยางเครงครดโดยชมชนเอง ในพนทต าบลคมชาดและต าบลดอนด มการด าเนนงานกองทนหมบานๆละ 1 ลานบาท จ านวน 21 หมบาน มการบรหารจดการในชมชน ทงทเหมอนกนและแตกตางกน ซงการบรหารทแตกตางกนขนอยกบคณะกรรมการทคดเลอกมาท าหนาทจดสรรเงนไปสสมาชกในหมบาน อยางไรกตาม การด าเนนการจะประสบผลส าเรจหรอไม ขนอยกบการตดตามตรวจสอบ และใหค าแนะน าของกรรมการกองทน วงในหลายพนทในหลายจงหวดไดใหธนาคารเขามามสวนรวมกบชมชน อาท ธนาคารออมสน ธนาคากสกรไทย ธนาคารเพอการเกษตรและสหกรณการเกษตร เขามาดแลเรองการรบช าระหนของลกหนทเปนสมาชกของกองทน บาง


16

ธนาคารเปดโอกาสใหกเงนจากธนาคารได รายละไมเกน 50,000 บาท กม การด าเนนงานของกองทนหมบานทมความเขมแขงและมประสทธภาพ จะสามารถพฒนาเปนธนาคารชมชนได ทมการด าเนนการใหเหนแลว อาท ครชม ยอดแกว ต.น าขาว อ.จะนะ จ.สงขลา มการพฒนากองทน มการรวมกลมคร กลมชาวบานและเครอขายกวา 100 กลม มเงนหมนเวยนอยกวา 250 ลานบาท และมสมาชกมากถง 13,000 คน ดงนน ในการด าเนนงานกองทนหมบาน หากเขมแขง มการด าเนนกจกรรมทางธรกจขนาดเลกอยางเหมาะสม มการบรหารจดการกองทนทด กองทนนกจะเปนกลไกส าคญในการขบเคลอนเศรษฐกจระดบครวเรอนซงเปนฐานรากของระบบเศรษฐกจของประเทศไดเปนอยางด และเปนทปรารถนาของทกหมบาน คณะผวจยสนใจทจะศกษา การบรหารจดการกองทนหมบาน เพอศกษาหารปแบบทมประสทธภาพในการบรหารจดการกองทนหมบาน เกดองคความรอนน าไปสกระบวนการเรยนรของชมชน เพอใหหมบานศภชยของต าบลคมชาด หมบานโนนสะอาด หมบานหวยตะกวในต าบลดอนด ไดพจารณาทบทวนการด าเนนงานทผานมา มการปรบแก ยกระดบ เพมขดความสามารถในการด าเนนงาน บรหารจดการใหกองทนหมบานของต าบลน มรปแบบทมนคงยงยน และพฒนาไปสการเปนสถาบนทางการเงนของชมชนไดอยางมประสทธภาพตอไป อกทงยงสามารถน าไปสการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนไดอยางมประสทธภาพ 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาสภาพปญหาการด าเนนงานกองทนหมบานในพนทเปาหมายทศกษา 6.2 เพอศกษารปแบบการบรหารจดการกองทนหมบานในอนทจะสามารถพฒนาคณภาพชวต

ของชมชนในพนทเปาหมายทศกษา

7. เปาหมาย 7.1 เปาหมายของผลผลต (Output)

เพอศกษาใหไดรปแบบทด มประสทธภาพ ของการด าเนนงาน กองทนหมบานทบรรลวตถประสงคหลกของกองทนหมบาน ตามวตถประสงคหลก ดงน 1.เปนแหลงเงนทนหมนเวยน เพอพฒนาอาชพ สรางรายได ลดรายจาย บรรเทาเหตฉกเฉนและความจ าเปนเรงดวน 2.สงเสรมพฒนาหมบาน ใหมขดความสามารถในดานการจดระบบการบรหารจดการเงนกองทน 3.เสรมสรางกระบวนการพงพาตนเองของหมบาน ทงในดานการเรยนร ความคดรเรม เกดการสรางและพฒนาการด าเนนงานกองทนในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง อนจะสามารถน าไปสการพฒนาคณภาพชวตของประชากรในชมชนหมบานไดอยางทวถงและยงยน

7.2 เปาหมายของผลลพธ (Outcome) 1.เพอจะไดทราบถงวธการจดท าบญชของกองทนหมบานในแตละหมบานทศกษาในต าบลคมชาดและต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน 2.ปญหาในการจดท าบญชกองทน ปญหาในการด าเนนงานโดยรวม และเทคนคในการ


17

แกปญหา 3.น าขอมลดงกลาวทไดรบไปประยกตใชในการเรยนการสอน 4.เปนขอมลส าหรบแนวทางในการใหความชวยเหลอ ในดานการบรหารจดการ เพอใหกองทนหมบานคงอยตอไปอยางยงยน

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 ผลผลตและตวชวด

ผลผลต ตวชวด เชงปรมาณ เชงคณภาพ เวลา ตนทน

1.เปนแหลงเงนทนหมนเวยน

3 หมบาน พฒนาอาชพสรางรายได ลดรายจายบรรเทาเหตฉกเฉนจ าเปนเรงดวน

1ป 450,000 บาท

2.ขดความสามารถในการจดระบบเงนกองทน

3 หมบาน พฒนาหมบานใหมความสามารถในการบรหารจดการเงนกองทน

1 ป

3.หมบานพงตนเอง 3 หมบาน มการเรยนร มความคดรเรม มการสรางและพฒนาการด าเนนงานกองทนในแนวทางเศรษฐกจพอเพยง อนน าไปสการพฒนาคณภาพชวตของประชากรในชมชน/หมบาน ไดอยางทวถงและยงยน

1 ป

8.2 ผลลพธและตวชวด

ผลลพธ ตวชวด เชงปรมาณ เชงคณภาพ เวลา ตนทน

1.วธจดการจดท าบญชกองทนหมบาน

3 หมบาน ชาวบานมความเขาใจและเกดการพฒนาระบบบรหารจดการ

1ป

2.ทราบปญหา ปญหาดานตางๆ ในการท าบญช

กองทน

พฒนาระบบและเทคนคการแกปญหาทเกดขน

1ป

3.ขอมลระบบและการบรหารจดการกองทนหมบาน

3 หมบาน ใชประโยชนในการพฒนาระบบการบรหารจดการและประยกตใชในการเรยนการสอน

1ป

9. พนทด าเนนการ : หมบานศภชย ต าบลคมชาด หมบานโนนสะอาด และหมบานหวยตะกว ต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน 10. ระยะเวลาด าเนนการ ใชเวลาในด าเนนการศกษา 1 ป (นบตงแตไดรบทนวจย)


18

11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)


12.1 ท าใหเขาใจสภาพการด าเนนงานกองทนหมบาน ทราบถงกระบวนการเรยนรและเครอขายกระบวนการเรยนร ระหวางกลมทมความพรอมกบกลมทจะตองเตรยมความพรอม

12.2 ทราบแนวทางการด าเนนงาน ตามภารกจของแตละหมบาน ซงอาจจะเหมอนหรอแตกตางกนได เพอน ามาสงเคราะหจดการองคความรเพอหารปแบบการบรการจดการทมประสทธภาพยงขน

12.3 ไดรปแบบทมประสทธภาพในการบรหารจดการกองทนหมบาน ทสามารถแกปญหาในดานตางๆ เปนไปตามความตองการของชมชนได และจะเปนแบบอยางการบรหารจดการกองทนหมบานส าหรบพนทอนๆอยางกวางขวางตอไป


19



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 49,200 2) คาใชสอย 316,000 3) คาวสด 129,800


20



1. ชอโครงการ/กจกรรม : รปแบบการบรหารจดการ การศกษาทเขมแขงของโรงเรยนประถมศกษา ต าบลคมชาด และต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา



3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) สณย กวศราศย 2) ดร.วรนนท บนนาค 3) ประพฤทธ สงหาบตร 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล ต าบลคมชาดและต าบลดอนด มโรงเรยนในระดบประถมศกษาในพนทจ านวน 13 โรงเรยน ตงอยใน 13 หมบาน มการจดการเรยนการสอนในระดบประถมศกษา ตงแตระดบอนบาล – มธยมศกษา บางหมบานทมขนาดเลกจะมระดบอนบาล – ประถมศกษาปท 6 เทานน นอกจากนทง 2 ต าบล ยงมการจดตงศนยเรยนรชมชน มผเรยนในทกระดบมากกวา 1,900 คน การศกษาเพอพฒนาผเรยนในอนาคต มงใหผเรยนเปนผทมความรคคณธรรมและมความสข เปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา มความร และคณธรรม มจรยธรรม และวฒนธรรมในการด ารงชวตสามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข เปนคนไทยทมองกวาง คดไกล ใฝสง มงท างาน และชาญชวต เปนผทคดเปนท าเปน คดสรางสรรค และรกการเรยนรตลอดชวต เปนผทสามารถสรางความรใหม ประดษฐคดคนสงใหม รกการท างาน และมพลวตในตนเองสง และเปนคนไทยทมาตรฐานสากล คอ เปนผมความสามารถทางดานภาษาสากล ในขณะททศทางการวดการศกษาของส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาขอนแกน มวสยทศนใหเปนผน าการบรหารจดการศกษาตามหลกธรรมาภบาล จดและสงเสรม สนบสนนใหมการจดการศกษาอยางทวถง ผเรยนมวถชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ผเรยนทกคนจะไดรบการศกษาทมคณภาพตามมาตรฐานการศกษาขนพนฐานตามศกยภาพ นกเรยน คร และบคลากรทางการศกษา มคณธรรม มจรยธรรม และด ารงชวตตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และเนนใหหนวยงานทางการศกษาทกแหงมความเขมแขง และบรหารจดการศกษาไดอยางมประสทธภาพ นอกจากนยงมหลกของความเขมแขง และมประสทธภาพตามเกณฑการประเมนทงภายในและภายนอกจากหนวยงานเขตพนทการศกษาทรบผดชอบอย โดยมเจาหนาทนเทศกการศกษาเปนผตดตาม ส าหรบเปาหมายและตวชวดความส าเรจทหนวยงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา


21

จงหวดขอนแกน มการก าหนดกลยทธ อาท พฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบตามหลกสตร ปลกฝงคณธรรมความสามารถในความเปนชาตไทย มวถชวตตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ขยายโอกาสทางการศกษาขนพนฐาน พฒนาครและบคลากรทางการศกษาทงระบบ พฒนาประสทธภาพการบรหารและการจดการศกษาเพอใหทกกลยทธน าไปสการบรหารจดการโรงเรยนใหเขมแขงมประสทธภาพ คณะผวจย สนใจทจะเขาไปท าการศกษาวจยในรปแบบการบรหารจดการศกษาทเขมแขงของโรงเรยนประถมศกษาในเขตพนทบานศภชย ต าบลคมชาด และบานโนนสะอาด ต าบลดอนด เพอหารปแบบทดมประสทธภาพเหมาะสมและสอดคลองกบทศทางการปฏรปการศกษา และนโยบายของเขตพนทการศกษาในแนวทางเศรษฐกจพอเพยงเพอน าไปสการพฒนาผเรยนและบคลากรทางการศกษาของโรงเรยนในพนทเปาหมายตอไป 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาสภาพปญหาในการบรหารจดการโรงเรยนประถมศกษาในหมบานเปาหมายทศกษาของต าบลคมชาด และต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน

6.2 เพอหารปแบบการบรหารจดการการศกษาทเขมแขงของโรงเรยนประถมศกษาทอยในหมบานเปาหมายทศกษาในเขตต าบลคมชาดและต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน

7. เปาหมาย 7.1 เปาหมายของผลผลต (Output)

1.ไดรปแบบการบรหารโรงเรยนขนาดเลกทมประสทธภาพ ในดานการบรหารจดการ การจดการเรยนการสอน หลกสตรทสอดคลองกบทองถน ระดมทรพยากรจากแหลงตางๆมาใชในการจดการเรยนการสอนอยางเตมประสทธภาพ 2.เปนรปแบบของโรงเรยนทสรางการมสวนรวมของบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน องคกรศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนทางสงคมอนๆ 3.ไดรปแบบการบรหารจดการโรงเรยนทเขมแขงทบานศภชย ในต าบลคมชาดและหมบานโนนสะอาด ต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน จะไดน าไปปรบเปลยนใหสอดคลองกบผลการศกษาวจย 4.เปนรปแบบของการจดการศกษาทสอดคลองกบการด ารงชวต บรณาการ ไมแยกสวน เปนบรณาการทนาจะเชอมโยงกนกบดานศาสนา ศลปวฒนธรรมภาพรวมเขาไวในกระบวนการเรยนรอยางเหมาะสม

7.2 เปาหมายของผลลพธ (Outcome) การศกษาของสถาบนการศกษายคใหม เพอมชวตทมคณภาพในสงคม 1.เปนการศกษาทมงสรางคน สรางงาน และสรางชาต 2.เปนการศกษาทมงสงสมทนปญญาไทย ปลกฝงคณธรรม จรยธรรม


22

3.เปนผเรยนทงในระดบนโยบายและระดบการเรยนการสอน โดยก าหนดนโยบายการศกษาทค านงถงประโยชนของผเรยนเปนส าคญ 4.เปนการศกษาทสรางการมสวนรวมของบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน หลกสตรทองถน

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 ผลผลตและตวชวด

ผลผลต ตวชวด เชง

ปรมาณ เชงคณภาพ เวลา ตนทน

1.รปแบบการบรหารโรงเรยนขนาดเลกทเขมแขงมประสทธภาพ

2 โรงเรยน

-มประสทธภาพในดานการบรหารจดการ -มหลกสตรทสอดคลองกบทองถน -การมสวนรวมของชมชน -รปแบบการศกษาสอดคลองกบการด ารงชวตของชาวบานในชมชน

1ป 450,000 บาท

8.2 ผลลพทธและตวชวด


1.การศกษามคณภาพ/มาตรฐาน

2 โรงเรยน (ในต าบลคมชาดและต าบลดอนด)

-การศกษาทมงสรางคน สรางงาน สรางชาต -เปนการศกษาทมงสงสมทนปญญาไทย

1ป

2.ผเรยนมคณภาพ/มาตรฐาน

2โรงเรยน (ในต าบลคมชาดและต าบล

ดอนด)

-นโยบายการศกษาทค านงถงประโยชนของผเรยน -ผเรยนมคณธรรม จรยธรรม

1ป

9. พนทด าเนนการ : หมบานศภชย ต าบลคมชาด และหมบานโนนสะอาด ต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน 10. ระยะเวลาด าเนนการ ใชเวลาด าเนนการวจย 1 ป (นบตงแตไดรบทนวจย) 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)


23

12. ผลทคาดวาจะไดรบ 12.1 ท าใหทราบการบรหารจดการโรงเรยนขนาดเลกในเรอง สภาพปญหาการบรหารจดการ

การหาทางออกของปญหาอยางสรางสรรค เพอใหการบรหารจดการเปนไปอยางมประสทธภาพ

12.2 รปแบบการบรหารจดการโรงเรยนเขมแขงในพนทบานศภชย ต าบลคมชาด และบานโนนสะอาด ต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน จะน าไปสการบรหารจดการทมประสทธภาพ มการสรางเครอขายการเรยนรในชมชน เกดความคลองตว มอสระ และมการกระจายอ านาจอยางเหมาะสม

11.3 รปแบบการบรหารจดการโรงเรยนเขมแขงจะสามารถเปนแบบอยางใหกบโรงเรยนในพนทอนๆอยางกวางขวาง


24

13. งบประมาณ 495,000 บาท แหลงทน อดหนนทวไป วช.




25



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการวจยและตดตามประเมนผลโครงการประยกตใชเศรษฐกจพอเพยง พนท อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน ในพระราชด ารสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา



3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) ผศ.ดร.ฟารง มอดร 2) นพรตน รตนประทม 3) นตยา ปฐกระโทก 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล ความอยดกนดมความสขของประชาชนเปนเปาหมายทส าคญของโครงการประยกตใชเศรษฐกจพอเพยง พนทอ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน ในพระราชด ารสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร มหาวทยาลยขอนแกนในฐานะหนวยงานอดมศกษาชนน าของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ไดตระหนกถงภารกจของการวจยและพฒนาทยดแนวการพฒนาตามรอยเบองพระยคลบาทในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวจงไดรวมกนเสนอโครงการวจยการประยกตใชเศรษฐกจพอเพยงฯ ขน เพอนอมน าแนวพระราชด าร ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดพระราชทานแกปวงชนชาวไทยมาประพฤตปฏบตและน ามาประยกตใชเปนแนวทางในการท างานเพอสรางความอยดมสขในประชาชนสามหมบานทประสบปยหาความยากจน ของอ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน ไดแก บานศภชย ต าบลคมชาด บานโนนสะอาด และบานหวยตะกว ต าบลดอนด อ าเภอหนองสองหอง จงหวดขอนแกน การประเมนผลความอยดมสขในทนไดร าแรวคด การประเมนผลโดยเนนความอยดมสขเปนหลก (Wellbeing focused Evaluation, Mee-Udon 2009) มาใช เครองมอและวธการประเมนผลดงกลาวถกพฒนาจากแนวคดและวธการท างานของกลมวจยความอยดมสขในประเทศก าลงพฒนา (Gough and McGregor, 2007) กลมวจยฯ ไดรบงบประมาณสนบสนนจาก ESRC (Economics and Social Research Council) ประเทศสหราชอาณาจกร โดยมการด าเนนการวจยใน 4 ประเทศ ไดแก เอธโอเปย เปร บงคลาเทศ และประเทศไทย ผวจยไดมโอกาสรวมงานกบกลมวจยฯดงกลาวและไดพฒนากรอบแนวคดการประเมนผลโดยเนนความอยดมสขเปนหลก (Wellbeing focused Evaluation) ขนมาใชในการท าวทยานพนธระดบปรญญาเอก ผลการศกษาวจยจากกลมวจยฯ ชวา ความอยดมสขของประชากรไมไดมาจากรายไดหรอฐานะทางเศรษฐกจเทานนแตเกยวของกบสงคม


26

วฒนธรรม ความพงพอใจในชวต ตลอดจนความเชอทางศาสนา หรอกลาวอกนยหนงวา ความอยดกนดมความสขเปนมไดมาจากเรองทเปนวตถ หรอ ภาวะวสย (Objective) เทานน แตมาจากอทธพลทางสงคมแบะวฒนะรรม ตลอดจนความรสกของคนหรออตตวสย (Subjective) นอกเหนอไปกวานน ความอยดมสขของคนแตละคนยงมความเกยวของกบความสมพนธทางสงคม (Social Relation) ในสงคมนนๆดวย แนวทางในการประเมนโดยเนนความอยดมสขเปนหลก จงมงเนนการประเมนทงในดาน ภาวะวสยและอตตวสย โดยทงสองประเดนมความเกยวของกบบรบทของสงคมวฒนธรรมดวย การประเมนผลในทนจะวเคราะหการเปลยนแปลงทเกดขนจากการเขารวมโครงการประยกตใชเศรษฐกจพอเพยงฯ โดยจะท าการศกษาความสอดคลองระหวางปรชญาเศรษฐกจพอเพยงกบความอยดมสขใน 3 ประการ คอ ประการแรก การประเมนวาความจ าเปนในชวตของประชาชนไดรบการตอบสนอง ประการทสอง คอ การทประชาชนมแนวทางในการปฏบตทจะท าใหเขาบรรลเปาหมาย (ในเรองความพอเพยง) และประการสดทาย คอ ความพงพอใจตอชวตทมาจากการน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใช การประเมนทไดกลาวไปขางตนไดน าการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมมาใช โดยนกวจยและชาวบานผรวมโครงการฯ รวมทงผมสวนเกยวของ จะไดด าเนนการประเมนผลรวมกน การมสวนรวมในการประเมนผลนนจะท าใหเกดกระบวนการเรยนรรวมกนและท าใหเกดการพฒนาทยงยนตอไป ประการส าคญ ผลการประเมนสามารถน าไปใชในการพฒนาโครงการฯ ใหมประสทธภาพและประสทธผล อนจะน าไปสการตอบค าถามหลกของการด าเนนโครงการฯ กลาวคอ โครงการประยกตใชเศรษฐกจพอเพยงฯ ไดกอใหเกดความอยดมสขของประชาชนทเขารวมโครงการฯมากนอยเพยงไร 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาทบทวน จดออน จดแขง ปญหาอปสรรคของการด าเนนโครงการฯ ทงเชงปรมาณและเชงคณภาพ

6.2 เพอศกษาวเคราะหปจจยส าคญทท าใหมการประยกตใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของประชาชนตามสภาพภมนเวศนและวฒนธรรมของชมชน ทสอดคลองกบหลกการ 3 หวง 2 เงอนไข

7. เปาหมาย 7.1 เปาหมายของผลผลต (Output) และตวชวด

ผลผลต ตวชวด เชงปรมาณ เชงคณภาพ เวลา ตนทน

รายงานการวจยและตดตามประเมนผล ในระยะตน ระยะกลาง และสนสดโครงการ -

7.2 เปาหมายของผลลพธ (Outcome) และตวชวด


27


กระบวนการเรยนรรวมกนระหวางผมสวนเกยวของในเรองการพฒนาตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เพอความอยดกนดมความสขในระดบชมชน

8. ตวชวดความส าเรจ

9. พนทด าเนนการ : บานศภชย ต าบลคมชาด บานโนนสะอาด และบานหวยตะกว ต.ดอนด อ.หนองสองหอง จ.ขอนแกน 10. ระยะเวลาด าเนนการ ใชระยะเวลาด าเนนการ 1 ป 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)


28

12. ผลทคาดวาจะไดรบ 12.1 ประชาชน/ชมชนทเขารวมโครงการไดรบความรและมแนวปฏบตเกยวกบหลกปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง 12.2 ประชาชน/ชมชนทเขารวมโครงการสามารถประยกตใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง 12.3 ประชาชน/ชมชนทเขารวมโครงการมสวนรวมในการประเมนผล เกดเวทแลกเปลยน

เรยนรผลการด าเนนโครงการรวมกบนกวจย 12.4 เกดกระบวนการเรยนร (Learning Process) และประยกตใชหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

เพอความอยดกนดมความสขในระดบชมชน



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. 448,800 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 448,800 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 124,000 2) คาใชสอย 290,800 3) คาวสด 34,000


29



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการการศกษาเรองการรบรและการปรบตวของชมชนในสาขาการผลตการเกษตร และอตสาหกรรมในภาคอสานตอการกาวสสงคม เศรษฐกจเสรตามขอตกลง FTA 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา

ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา กลยทธท 1.2 การสรางและพฒนางานวจยดานคณภาพชวตและความมนคงของมนษย

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : ทปรกษา : สน ชวงฉ า คณะวจย : 1) ณฐมน ศรธงชย 2) ดรก สาระวด 3) สณย กวศราศย

4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล เขตการคาเสร (Free Trade Area หรอทเรยกสนๆ วา FTA) เปนความตกลงระหวางประเทศ ไมวาจะเปน 2 ประเทศหรอมากกวานนกได เชน เขตการคาเสรอาเซยน (AFTA) ซงมสมาชกทงหมด 10 ประเทศ มวตถประสงคเพอจะลดอปสรรคทางการคาระหวางกนใหเหลอนอยทสดเพอใหเกด "Free Trade" หรอการคาเสรระหวางประเทศคสญญา ถอเปนรปแบบขนพนฐานของการรวมกลมทางเศรษฐกจ (Economic integration) ปจจบนประเทศตางๆไดขยายขอบเขตของ FTA ใหครอบคลมความรวมมอในดานการลงทน การคมครองทรพยสนทางปญญา รวมทงการลดอปสรรคในดานการคาบรการ เชน บรการทองเทยว การรกษาพยาบาล การสอสาร การเคลอนยายแรงงาน การขนสง ฯลฯ ดวย

นอกจากน FTA ยงถอเปนเครองมอทางการคาส าคญทประเทศตางๆใชเพอขยายโอกาสในการคา สรางพนธมตรทางเศรษฐกจ พรอมๆกบเพมความสามารถในการแขงขนดานราคาใหแกสนคาของตน เนองจากสนคาทผลตใน FTA จะถกเกบภาษขาเขาในอตราทต ากวาสนคาทผลตในประเทศอนๆทไมใชสมาชกหรอคสญญา FTA จงท าใหสนคาทผลตภายในกลมไดเปรยบในดานราคากวาสนคาจากประเทศนอกกลม ทงน ประเทศคสญญา FTA สามารถเจรจากนไดวาแตละประเทศจะลดภาษใหแกกนในสนคาใดบาง จะลดอยางไร และจะใชระยะเวลา

ยาวนานเทาไรในการลด

ปจจบนทกประเทศก าลงกาวเขาสระบบเขตการคาเสร(FTA) เชนเดยวกบประเทศไทยในขณะนมคสญญาถง 7 ฉบบ ซงบางฉบบถอใชแลวโดยลดภาษเปน 0 % ในป 2553 คอเขตการคาเสรอาเซยน (AFTA) และหลายฉบบกเรมมผลบงคบใชและมการลดภาษลง เรอยๆ เชนคสญญา ไทย-จน และไทย –ญปนเปนตน และบางฉบบอยระหวางการเจรจา ซงระบบดงกลาวยอมสงผลกระทบกบผผลตสนคาตางๆภายในประเทศไทย เพราะในขณะทเรา


30

มความสามารถในการสงออกสนคาของเราไปแขงขนยงประเทศคเจรจา FTA ของเรามากขนนน กจะมสนคาน าเขาจากประเทศคสญญา ถกน าเขามาจ าหนายแขงขนกบสนคาทเราผลตมากขน อนเปนผลมาจากการลดอตราภาษน าเขาลง เชนกน

FTA นอกจากจะใหประโยชนตอผประกอบการขนาดใหญแลว ยงเพมโอกาสใหกบสนคา OTOP อกดวย สามารถพฒนาผลตภณฑใหมคณภาพและมาตรฐานพอทจะสงออกได ในอนาคตอนใกลนเมอขอตกลงเขตการคาเสรระหวางไทยกบประเทศคคาตางๆ ด าเนนไปอยางตอเนอง ภาษน าเขา-สงออกและการกดกนทางการคาในรปแบบตางๆ ระหวางกนกจะยงลดต าลงเรอยๆ ท าใหโอกาสการซอขายสนคาระหวางประเทศคตกลง FTA กบเราจะลดลงจากภาษน าเขาทลดลงจงมความเปนไปไดสงทสนคา OTOP ของไทยจะถกสงซอเขามามากขน ส าหรบภาคอสานเปนพนทส าคญทผลตสนคาดานการเกษตรและอตสาหกรรมแปรรปเกษตร เชน ขาว ออย มนส าปะหลงและสนคา OTOP ส าหรบสนคา OTOP ปญหาทผานมาการสงออกสนคาไปยงประเทศคคาไมมากนก ทงนอาจมสาเหตจาก FTA เพราะเนองจากกรอบขอตกลง FTA มความละเอยดออน ซบซอน และตองใชเทคนคอยางมาก ดงนนกลมผผลตสนคา OTOP และผประกอบการรายยอยจงจ าเปนตองศกษาเงอนไขและขอมลตางๆทเกยวของเพอสามารถตงรบและรกใหเปนอยางด

สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน เหนความส าคญและตระหนกถงผลกระทบทางเศรษฐกจและความสามารถในการแขงขนในรายการสนคาเกษตรทไดรบผลไดผลเสยจากการจดท า FTA สงผลตามมาสเกษตรกรในภาคอสานและผประกอบการรวมทงกลมผผลตสนคา OTOP เพราะเมอมองภาพเศรษฐกจโดยรวมแลวไทยและประเทศคคาตางกไดรบผลประโยชนดวยกนทงนน แตจะมากนอยกวากนนน ขนอยกบความ สามารถในการปรบตวของภาครฐและภาคเอกชน รวมทงการรบรและการปรบตวของชมชน โดยเฉพาะในสาขาการผลตการเกษตรและอตสาหกรรมรายยอย ทเปนกจกรรมการผลตส าคญของประชากรสวนใหญในภาคอสานเพอรองรบการกาวสสงคมเศรษฐกจเสรตามขอตกลง FTA ดงนนสถาบนฯจงจะท าการศกษาอยางตอเนอง เปนระยะเวลา 5 ป โดยจะมการตดตามสถานการณ ศกษาผลกระทบทเกดขน เพอทราบถงสภาพการผลตและการ ตลาด รวมทงการรบรของประชากรพนทเปาหมายกอนการน าใชขอตกลงดงกลาว เปรยบเทยบกบความ เปลยนแปลงภายหลงจากทขอตกลงไดมผลบงคบใชในระยะตนชวงปแรก และหลงการประกาศใชไประยะหนงในปตอๆไป การศกษาจะใหความส าคญตอการเรยนรถงมาตรการและประสทธภาพของมาตรการของหนวยงานทเกยวของในการสรางการรบรและมาตรการคมครองผประกอบการในภาคเศรษฐกจตางๆของประเทศ นอกจากน ผลการศกษาเกยวกบสภาพปญหาและอปสรรค ผลส าเรจส าคญ ตลอดจนตวอยางรปแบบการปรบตวของชมชน จะเปนประโยชนอยางยงตอการปรบปรงนโยบายและมาตรการทเกยวของ กบการสงเสรมการเกษตรและ อตสาหกรรม และการเตรยมความพรอมดาน “คน” ทงในระบบการศกษาและการพฒนาศกยภาพแรงงานไทยใหเหมาะสมมากขน เพอการปรบตวสสงคมเศรษฐกจเสรไดอยางเทาทน ส าหรบในป 2555 ซงเปนปแรกของการศกษา จะเปนการทบทวนนโยบาย มาตรการ และแผนการปฏบตงานของหนวยงานทเกยวของ รวมทงการศกษาส ารวจสภาพการผลตและกลไกตลาดในชมชน (พอคา/ผรวบรวม) เพอทราบถงเสนทางการของสนคาจากตนทางจนถงตลาด (ในประเทศ ตางประเทศ) จดท าแผนผงระบบการตลาด ตลอดจนการรบรของประชากรเกยวกบขอตกลง FTA ในระดบพนท โดยโครงการฯจะท าการคดเลอก


31

ชมชน/ภาคการผลตตวแทนน ารองส าหรบการศกษา ผลการศกษาปแรกจะชวยใหการออกแบบการศกษาในปตอไป ใหมความรดกมมากขน การด าเนนการศกษาครงนจะเปนการบรณาการความรวมมอระหวางนกวชาการตางสาขาวชา ทงในและนอกมหาวทยาลยขอนแกน รวมทงภาคหนวยงานเอกชนและองคกรพฒนาเอกชนทเกยวของ กระบวนการด าเนนงานจะเปนการศกษาวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยจะจดใหมเวทวชาการเพอน าเสนอผลการศกษาและเปนเวทแลกเปลยนเรยนรระหวางหนวยงานระดบนโยบาย ระดบปฏบต และภาคสวนทเกยวของทงในประเทศและจากประเทศในอนภมภาคลมน าโขง 6. วตถประสงค

6.1 ศกษานโยบาย มาตรการ การปฏบตงานของหนวยงานทเกยวของ และพฒนาการของระบบการคาเสรในอสาน

6.2 เพอศกษาถงการรบร ผลกระทบ และพฒนารปแบบสนบสนนการปรบตวของชมชนและเครอขายเพอกาวสตลาดเสรอยางเทาทน

6.3 เพอจดท าขอเสนอแนะดานนโยบาย มาตรการ และตวอยางรปแบบ การสรางการรบร การคมครอง และการพฒนาความเขมแขงของชมชนและผประกอบการไทย ในระบบเขตการคาเสร

7. เปาหมาย 7.1 เพอใหเกษตรกรและผประกอบการวสาหกจชมชน/อตสาหกรรมรายยอย รวมทงชมชนรเทา

ทนและสามารถปรบตวไดอยางทนสถานการณ 7.2 สรางและพฒนาเครอขายความรวมมอเพอสนบสนนดานวชาการและขอมลใหกบ

กลมเปาหมาย 7.3 มการน าเสนอขอมลและขอเสนอแนะสระดบนโยบาย และหนวยงาน ภาคทเกยวของ

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 ไดพนททท าการศกษาและกลมผประกอบการและกลมผผลต ทท าการศกษา

8.2 ขอมลเชงประจกษ ทงรายกลมและรายสมาชก (ทราบผลกระทบกลมตางๆ พรอมปญหาและ

อปสรรคตางๆ รวมทงขอเสนอตางๆ) 8.3 ขอมลจากการประมวลผลจากการเกบขอมลทงหมด

8.4 ขอสรปจากการประชม และรายงานฉบบสมบรณ 9. พนทด าเนนการ : จงหวดทเปนพนทส าคญในการผลตการเกษตร ในกลมผลต ขาว กระเทยม ออย มนส าปะหลง ขอนแกน นครราชสมา สรนทร และ ศรษะเกษ 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป (นบจากไดรบทนวจย)


32


ประเดนของงาน ขนตอนด าเนนงาน พนท ระยะเวลาด าเนนการ

1. ส ารวจชมชนใน 4 จงหวด 2. เลอกกลมผผลตในชมชนเปาหมาย

3. ศกษาเอกสารและศกษานโยบายทเกยวของกบ FTA

1.1 ส ารวจพนท เพอเลอกชมชนตามเกณฑเปาหมาย

1.2 เลอกและประสานกบผประกอบการ

รวมทงกลมผผลตสนคา OTOP กลมผผลตการเกษตร ในกลมผลต ขาว กระเทยม ออย มนส าปะหลง

1.3 ทบทวนเอกสารและนโยบายท

เกยวของกบ FTA รวมทงตดตามสถานการณ

จ.ขอนแกน จ.นครราชสมา จ.สรนทร จ.ศรษะเกษ

เดอนท 1-3

4. เกบขอมลภาคสนาม 4.1 จดประชม Focus Group เกบขอมลภากลมรายละเอยด 4.2 สมสมภาษณเจาะลกสมาชก รายบคคล 4.3 ประมวลขอมล


เดอนท 4-6

5. สมภาษณเจาะลกบคคลเกยวของ. และตดตามสถานการณ

5.1 สมภาษณผน าชมชน ผน ากลมทงทเปนทางการและไมเปนทางการ 5.2 สมภาษณเจาะลกกลมบคคลทเกยวของ รวมทงเจาหนาทภาครฐและเอกชน


เดอนท 7-9

6. ประชมเพอคนขอมล 7.วเคราะหขอมลและ เขยนรายงานการวจยฉบบสมบรณ

6 ประชมเพอน าเสนอขอมลหรอผลกระทบจาการศกษาวจยตอชมชนและกลมผผลตเพอหาขอสรปและขอเสนอแนะ 7.ประชมเพอวเคราะหขอมลและเขยนรายงานการวจยฉบบสมบรณ

จ.ขอนแกน จ.นครราชสมา จ.สรนทร จ.ศรษะเกษ - สถาบนวจยและพฒนา

เดอนท 10-12


11.1 ระดบชมชน และกลมผผลต มขอมลดานวชาการเพอสนบสนนใหกลมเปาหมายในภาคอสานมการรบรและมการปรบตวของกลมผผลตใหสอดคลองและทนตอสถานการณทก าลงเกดขนเพอพฒนาสนคาและผลตภณฑตางใหตรงตามทตลาดตองการ


33

11.2 ระดบนโยบาย ภาครฐไดรบทราบถงปญหาและอปสรรครวมทงขอจ ากดตางๆของผผลตในภาคอสานเพอสามารถน าไปวางแผนเพอพฒนาหรอหาชองทางในการทแกไขหรอสนบสนนกลมผผลตเหลานใหมความเขมแขงสามารถแขงขนกบประเทศคคาอนๆได



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (ฝายขบเคลอนยทธศาสตร มข.) 356,000 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 356,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 2) คาใชสอย 3) คาวสด


34



1. ชอโครงการกจกรรม/: โครงการ SIMVA (Social Impact Monitoring and Vulnerability Assessment) Baseline Survey 2010-2011 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของมหาวทยาลย ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา กลยทธท 1.2 การสรางและพฒนางานวจยดานคณภาพชวตและความมนคงของมนษย

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : ดรก สาระวด 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจยและประเมนผล สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

Social monitoring will be linked to other MRC monitoring programs to enable ‘triangulation’ of data. Predictive tools and scenarios can be refined over time on the basis of the results. To achieve these objectives, a number of phases of implementation were agreed upon through extensive national and regional consultation meetings, initiated in 2004, involving National Mekong Committees (NMCs), appropriate line agencies, international organizations, NGOs, and MRC Secretariat staff members. The vulnerability assessment (VA) and social impact monitoring (SIM) were carried out during 2004-2005, and the social impact monitoring and vulnerability assessment (SIMVA) pilot study undertaken in 2009 and will be the basis for the long-term SIMVA. The objectives of the VA are to provide information on how social vulnerability, particularly food and livelihoods vulnerability, relates to people’s dependence on water resources, including river goods and services. The objectives of SIM are to monitor how changes in water resources might impact on social vulnerability over time. The plans for social monitoring support the goals of MRC’s 2006-2010 and 2010-2015Strategic Plan, being ‚to strengthen basin-wide environmental monitoring and impact assessment‛ and ‚to develop, maintain and make accessible a basin-wide environmental and socio-economic knowledge base‛.

A regional team is contracted by the MRCS to undertake the baseline survey. The consultant team will identify the survey teams, which are also contracted by the MRCS, to conduct the survey for the baseline. The survey teams will do the field work interviews and enter the data into a pre-prepared standard template for statistical data processing. 6. วตถประสงค

6.1 Field data collection on randomly selected communes/enumeration areas falling in the 15 km


35

Mekong corridor by clusters based, of 20 households, with probability proportionate to size (PPS). 6.2 Training to enumerators, data analysis and reporting.

7. เปาหมาย Establishing social impact indicators that reflect current socio-economic conditions and the extent

of people’s dependence on water resources. 8. ตวชวดความส าเรจ

8.1 จ านวนเงนสนบสนนงานวจยและงานสรางสรรคจากภายในและภายนอกสถาบนตออาจารยและนกวจยประจ าทงหมด

8.2 รอยละของงานวจยและงานสรางสรรคทตพมพเผยแพรไดรบการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญาหรอน าไปใชประโยชนในระดบชาตและนานาชาตตออาจารยประจ า

8.3 รอยละของอาจารยและนกวจยประจ าทไดรบทนท าวจยและงานสรางสรรคจากภายในและภายนอกมหาวทยาลยตออาจารยและนกวจยประจ าทงหมด

8.4 รอยละของงานวจยหรองานสรางสรรคทน ามาใชอนกอใหเกดประโยชนอยางเดนชดในระดบชาตหรอระดบนานาชาต ตออาจารยประจ าและ/หรอนกวจยประจ า

9. พนทด าเนนการ : พนทท างาน 7 จงหวด (เชยงราย เลย หนองคาย บงกาฬ นครพนม มกดาหาร และอบลราชธาน) 10. ระยะเวลาด าเนนการ มกราคม 2554 – ธนวาคม 2554 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม) 12. งบประมาณ 585,000 บาท


2554 2555 2556 กองทนวจย 40 ปสถาบนฯ งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. - ภายนอก (ชอแหลงทน MRC) 585,000 -

รวม 585,000 - รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 2) คาใชสอย 3) คาวสด


36



1. ชอโครงการ/กจกรรม : การสรางความเขมแขงของชมชน เพอการอนรกษและพฒนาเมองเชยงคาน อยางยงยน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : รศ.รว หาญเผชญ 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

การทองเทยวเชงนเวศเปนรปแบบหนงของการทองเทยว ซงก าลงไดรบความนยมและใหความส าคญเปนอยางสง ทงในระดบทองถน ระดบประเทศ และนานาชาต เปนการทองเทยวทวาดวยความสมพนธระหวางสงมชวตกบสงแวดลอม ซงเปนการเดนทางทองเท ยวแหลงธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถนและแหลงวฒนธรรมทเกยวเนองกบระบบนเวศ เปนการเรยนรเกยวกบธรรมชาต วฒนธรรมและประวตศาสตรทปรากฏในพนท ดวยความระมดระวง ไมใหเกดการเปลยนแปลง หรอท าลายคณคาของระบบนเวศ ในขณะเดยวกนกชวยสรางโอกาสทางเศรษฐกจทจะสงผลดตอการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและเกดประโยชนตอประชาชนทองถน ในขณะเดยวกนผทเดนทางทองเทยวเชงนเวศ กจ าเปนตองปรบเปลยนทศนคตและพฤตกรรม เพอใหการทองเทยวเชงนเวศ เปนเครองมอในการอนรกษธรรมชาตและสงแวดลอมและพฒนาคณภาพชวตของคนในทองถนทเกยวของ รวมถงตองการทจะปรบเปลยนพฤตกรรมการทองเทยวในพนทธรรมชาตโดยเฉพาะอยางยงพนทอนรกษใหผทเขาไปประกอบกจกรรมการทองเทยว มความรบผดชอบตอระบบนเวศ และวถชวตของคนในชมชนทองถนทเกยวของกบแหลงทองเทยวมากขน

ในระยะเรมแรกของกระแสการทองเทยวเชงนเวศทเกดขนในพนทตางๆ ของประเทศไทย นกทองเทยวเชงนเวศมกเปนกลมนกอนรกษทประสงคจะเดนทางทองเทยว และด าเนนกจกรรมดานการอนรกษไปพรอมๆกน ภายหลงทการทองเทยวเชงนเวสเปนทรจกแพรหลาย ทศทางการพฒนาเรมขยายครอบคลมตลาดการทองเทยวทางธรรมชาตอนๆ ไมเฉพาะกลมทเดนทางทองเทยวเพอกระท ากจกรรมสมพนธดานการอนรกษเทานน แตขยายไปยงกลมนกทองเทยวทประสงคจะเดนทางไปยงแหลงทองเทยวตามธรรมชาตเพอศกษาเรยนรและสมผสธรรมชาตไปดวย

การทองเทยวเชงนเวศครอบคลมสวนตางๆ ไดแก ทรพยากรการทองเทยว นกทองเทยว ตลาดทองเทยว การบรการทเกยวของและการบรหารจดการ ดงนน จะเหนไดวาการทองเทยวเชงนเวศเปนมตรทดและเปนทางเลอกของการอนรกษธรรมชาตและวฒนธรรมทองถน

เมองเชยงคาน จงหวดเลย มประวตศาสตรทส าคญโดยเปนเมองในราชอาณาจกรลานชางตดพรมแดนลาวมา


37

ไมต ากวา 600 ป เมองเชยงคานไดรบการยอมรบวาเปนเมองงามในความทรงจ าของผคนมาเยยมเยอน เนองจากมเอกลกษณเฉพาะกลมอาคารบานไมเกาทเปนกลมกอนมากทสดแหงหนงในประเทศไทย ซงตงอยรมแมน าโขง ในชวงฤดหนาวจะมเมฆหมอกลอยละลองตดกบพนแผนแมน าโขง และทวเขาทสวยงามในฝงประเทศลาว นอกจากน เมองเชยงคานยงเปนเมองมรดกทางวฒนธรรมตามภมปญญาทองถนทงดงามในดานตางๆ อาท ดานขนบธรรมเนยม จารต ฮต คอง ศลปวฒนธรรม วรรณกรรม และยงมวดวาอารามทเกาแกและเปนศลปะดงเดม และเปนศนยรวมจตใจของชาวบาน โดยเฉพาะทวดศรคณเมอง ซงเปนสถานทบวชและจ าพรรษาของหลวงปเทยน จตตสโต เปนแหลงรวมงานศลปะผสมผสานทงแบบลานนาและลานชาง มศลปวตถโบราณหลายชน และจตรกรรมฝาผนง นทานชาดก ทมคณคายงทางประวตศาสตรและโบราณคด

การทองเทยวในพนทเมองเชยงคาน เมองแหงทรพยากรธรรมชาต ศลปะ วฒนธรรม และสงแวดลอมทงดงามแบบพนบาน จงมการขยายตวเรอยมา ท าใหเกดการพฒนาดานการทองเทยวอยางตอเนอง มทพกอาศยแบบโฮมสเตยผดขนมารองรบการทองเทยวเชงนเวศ อาคารเรอนไมเกาๆรมล าน าโขงของชาวบาน บางหลงมผประกอบการ นอกพนทซอมาลงทนท าธรกจทเกยวของกบการทองเทยวประกอบกบการโหมกระแสการทองเทยวเมองโบราณอยางเชยงคาน จงมผคนหลงไหลมาทองเทยวอยางไมขาดหาย และในระยะเวลาไมถง 10 ป ทผานมาเมองเชยงคานจงเปนแหลงทองเทยวทผคนทกสารทศแวะเวยนมาดความงดงามทางธรรมชาต สงแวดลอม และความเกาแกของแหลงทองเทยวโบราณ อาคารเกา ศลปะและวฒนธรรมดงเดม แมวาเชยงคานจะมความเขมแขงของศนยวฒนธรรมไทยสายใยชมชน ทมคณะกรรมการชมชน 6 ฝาย ท างานกนทวดศรคณเมอง อ าเภอเชยงคาน จงหวดเลย กตาม หากองคกรชมชนไมเขมแขงพอกจะไมอาจตานผลกระทบในดานลบทมตอแหลงทองเทยว มรดกทางวฒนธรรม และสภาพแวดลอมของเมองเชยงคานได ซงนอกจากคณะท างานดานวฒนธรรมแลว ยงตองบรณาการหนวยงาน องคกรตางๆทเกยวของเขามารวมการท างานเพอพฒนาทองถนในหลายๆดาน ทงทเปนงานเชงอนรกษและพฒนาการทองเทยว เมองเชยงคานอยางจรงจง ดงนน การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน (องคกรทกภาคสวน) เพอการอนรกษและพฒนาเมองเชยงคานอยางยงยน อนไดแก แกนน าชมชน ปราชญชาวบาน ผเฒาผอาวโส องคกรปกครองสวนทองถน คนรนใหม ขาราชการบ านาญ นกวชาการ ผประกอบการธรกจการทองเทยว จงมความส าคญเปนอยางยง ทงน เพราะจดออนของระบบการทองเทยวเชงนเวศในสงคมไทย สวนหนงคอการขาดการมสวนรวมของประชาชนทองถนในการวางแผนการพฒนา และการใหบรการในพนททมศกยภาพ ในขณะทหลายพนทยงไมมศ กยภาพเพยงพอ แตคนในทองถนกลบมความเชอวา ทรพยากรการทองเทยวสามารถสรางขนมาไดโดยองคกรทกภาคสวนในทองถนตองใหความส าคญ ตระหนกถงการอนรกษและพฒนาใหเมองเชยงคานเปนเมองแหงมรดกทางวมนธรรมและสงแวดลอมทควรไดรบการอนรกษและพฒนา โดยสรางองคกรชมชนทกภาคสวนใหเขมแขง เพอรองรบการทองเทยวเชงนเวศของเมองเชยงคานใหมนคงยงยน 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาและพฒนารปแบบการสรางความเขมแขงของชมชน เพอการอนรกษและพฒนาเมองเชยงคานอยางยงยน

6.2 เพอประเมนศกยภาพองคกรชมชนในการบรหารจดการการอนรกษและพฒนาเมองเชยงคานอยางยงยน

6.3 เพอวเคราะหแนวทาง วธการ และรปแบบทเหมาะสมในการอนรกษและพฒนาเมองเชยงคาน เพอรองรบเปนการเปนเมองปหงการทองเทยวเชงนเวศอยางยงยน


38

7. เปาหมาย

8. ตวชวดความส าเรจ ประชาชนชาวอ าเภอเชยงคาน และจงหวดเลย ตลอดจนหนวยงาน/ผมสวนเกยวของมความตระหนกและมสวนรวมรบผดชอบในการอนรกษและพฒนาเมองเชยงคานอยางยงยน

9. พนทด าเนนการ : อ าเภอเชยงคาย จงหวดเลย 10. ระยะเวลาด าเนนการ ใชเวลาด าเนนงาน 1 ป (นบตงแตไดรบทนวจย)



12.1 ไดรปแบบการบรหารจดการเพอสรางความเขมแขงของชมชน/ทองถน เพออนรกษและพฒนาเมองเชยงคานอยางยงยน

12.2 ไดแนวทางและความเปนไดในศกยภาพการบรหารจดการ การอนรกษและพฒนาเมองเชยงคานอยางยงยน

12.3 บทสรปวเคราะห แนวทาง วธการ และรปแบบทเหมาะสมในการอนรกษและพฒนาเมองเชยงคานเพอเปนเมองแหลงทองเทยวเชงนเวศวฒนธรรมอยางยงยน


39





40



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการภาวะหนสนของบคลากรมหาวทยาลยขอนแกน

2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา กลยทธท 1.2 การสรางและพฒนางานวจยดานคณภาพชวตและความมนคงของมนษย

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) ดร.วรนนท บนนาค 2) สณย กวศราศย 3) สปราณ วานมนตร

4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล ในชวงระยะ 10 ปทผานมาไดมการตนตวทจะปฏรปการอดมศกษาไทยพรอมกบระบบการศกษาทงระบบของประเทศ มงานวจยทเปนงานวจยเชงเอกสารและงานวจยอนทศกษาเกยวกบการอดมศกษาไทยเปนจ านวนมากทชใหเหนภยคกคามจากการเปลยนแปลงและวกฤตการณศกษาไทยในทกระดบ [สธรรม อารกล (2543) จรส สวรรณเวลา (2545) มนส สวรรณ และคณะ (2545) เฉลมเผา อจละนนท และคณะ (2547)] โดยการรายงานดงกลาวไดเสนอปญหาวกฤตดานคณภาพการอดมศกษา ซงเปนระบบการใหคณวฒระดบปรญญาและปญหาส าคญอนๆ ไดแก ปญหาการไดรบโอกาสไมเสมอภาคกน ปญหาดานการบรหารจดการ ปญหาดานคณภาพบคลากร ปญหาการขาดความเปนอสระและความคลองตว ตลอดจนปญหาการขาดนโยบายและยทธศาสตรทเหมาะสม ในขณะทสงคมไทยมความคาดหวงสงตองการใหระบบอดมศกษามบทบาทส าคญในการแกปญหาวกฤตดานตางๆของประเทศ นอกจากน ภายหลงการประชมระดบโลกเรอง ‚การอดมศกษาในศตวรรษท 21‛ มประเดนหลกอย 3 ประเดนใหญคอ 1) ภารกจและหนาทของการอดมศกษา (Mission and function of higher education) 2) การสรางวสยทศนอดมศกษาใหม (Shaping a new vision of higher education) 3) จากวสยทศนสการปฏบต (From vision to action) ซงผลการประชมดงกลาวสงผลตอการเปลยนแปลงทางการบรหารจดการของสถาบนอดมศกษาทวโลกในเรองหลกๆ คอ 1) ภารกจใหมเพอเสรมสรางการเรยนรตลอดชวต 2) การมสวนรวมในการพฒนาการศกษาโดยรวมและเปดโอกาสทางการศกษา ซงแนวทางนท าใหเปาหมายและระบบทางวชาการของสถาบนอดมศกษาตองเปลยนแปลงไป และ 3) การสงเสรมใหด าเนนการวจยอยางเตมทและจรงจง ซงจดมงหมายของการอดมศกษาจะตองสงเสรมงานวจยและใชความรจากการวจยเพอพฒนาสงคม มหาวทยาลยขอนแกน เปนสถาบนในระดบอดมศกษา สงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา (สกอ.) กระทรวงศกษาธการ จดตงขนโดยมวตถประสงคเพอใหการศกษา สงเสรมวชาการและวชาชพชนสง ท าการสอน ใหบรการวชาการแกสงคม และท านบ ารงศลปวฒนธรรม จงเปรยบเสมอนขมปญญาของภาค


41

ตะวนออกเฉยงเหนอ ดงนน การปฏรประบบการศกษา การบรหารจดการในรปแบบของมหาวทยาลยในก ากบของรฐ จะตองเตรยมความพรอมเพอจะน าพาไปสการแขงขนทางการศกษาและพฒนาคณภาพการศกษาใหมประสทธภาพสงสด จากสถานภาพของมหาวทยาลยขอนแกน สงผลใหนกเรยนมธยมศกษาตอนปลาย สนใจทจะเขามาศกษาในสถาบนอดมศกษาแหงน ซงถอวามชอเสยงและไดรบการยอมรบจากสงคม อยางไรกตาม การด าเนนงานตามภารกจตางๆของมหาวทยาลยขอนแกนยอมตองอาศยบคลากรทกภาคสวนของมหาวทยาลยฯ ในการขบเคลอนงานใหบรรลวตถประสงค ซงหากบคลากรมคณภาพชวตดกยอมสงผลดตอจตใจและการท างาน แตบอยครงเรามกพบวาผท างานไมสบายใจ ไมมสมาธและไมอยากท างาน ซงเหตผลหลกพบวาเกดจากการมหนสนและตองหาเงนมาใชหนใหทนเวลา ดงนน ผวจยจงใหความสนใจทจะศกษาถงภาวะหนสนของบคลากรมหาวทยาลยขอนแกน และแนวทางแกไขปญหาดงกลาว ซงจะท าใหบคลากรทมหนสน สามารถหาทางออกหรอสามารถบรรเทาภาระหนสนทเปนอยไดตอไป อกทงยงจะท าใหบคลากรทมหนสน มสภาพจตใจและคณภาพชวตทดขน อนจะสงผลใหบคลากรสามารถท างานไดเตมทอยางมประสทธภาพ 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาภาวะหนสนทงในระบบและนอกระบบของบคลากรมหาวทยาลยขอนแกน 6.2 เพอศกษาสภาพปญหาและแนวทางการแกไขปญหาหนสนของบคลากร

มหาวทยาลยขอนแกน

7. เปาหมาย ทราบถงภาวะหนสนทงในระบบและนอกระบบของบคลากรมหาวทยาลยขอนแกน

8. ตวชวดความส าเรจ ทราบถงปญหา สาเหต และแนวทางการแกปญหาหนสนของบคลากรมหาวทยาลยขอนแกน

9. พนทด าเนนการ : มหาวทยาลยขอนแกน 10. ระยะเวลาด าเนนการ ใชระยะเวลาด าเนนการ 1 ป นบตงแตไดรบทนวจย


42


ล าดบท กจกรรม วธการ ผลทไดรบ ระยะเวลา ผรบผดชอบ

1. ศกษาขอมลทตยภม ศกษาขอมลเบองตนจากเอกสาร

ทราบจ านวนบคลากรในกลม/คณะตางๆ

เดอนท 1-2 คณะผวจย

2. สรางและทดสอบเครองมอในการ

เกบขอมล

สรางเครองมอ ทดสอบเครองมอ

แบบสมภาษณ/แบบสอบถาม/ แนวค าถาม

เดอนท 3 คณะผวจย

3. เกบขอมลเชงปรมาณ สมตวอยาง และเกบขอมลบคลากร

ขอมลเชงปรมาณ เดอนท 4-6 คณะผวจย

4. เกบขอมลเชงคณภาพ สนทนากลม ขอมลเชงคณภาพ เดอนท 7 คณะผวจย 5. ประมวลผลและ

วเคราะหขอมล รวบรวม

ประมวลผล และวเคราะหขอมลโดยสถต และจากการสนทนากลม

ผลการวเคราะหขอมล เดอนท 8-9 คณะผวจย

6. สรปผลการศกษาและจดท ารายงานการ

ศกษาวจย

ประชมสรปผล รวมใหขอเสนอแนะ และเขยนรายงานการศกษาวจย

ผลสรป ขอเสนอแนะ และรายงานการ

ศกษาวจย

เดอนท 10-12 คณะผวจย


12.1 ผลการศกษาวจยจะสงผลใหบคลากร มหาวทยาลยขอนแกน เกดความตระหนกถงปญหาทเกดจากการมหนสนและรจกการใชจายเงนตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง

12.2 ผลการวจยเปนแนวทางในการจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายส าหรบมหาวทยาลยขอนแกน และ/หรอหนวยงานทเกยวของ ใหมความตระหนกและรวมกนหามาตรการเพอปองกนและแกไขปญหาดงกลาวอยางเหมาะสมและยงยนตอไป


43

13. งบประมาณ 200,000 บาท แหลงทน เงนรายได มข.


2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (เงนรายได มข.) 200,000 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 200,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 40,000 2) คาใชสอย 115,000 3) คาวสด 45,000


44



1. ชอโครงการ/กจกรรม : การสรางและพฒนาตวชวดความสข มหาวทยาลยขอนแกน โดยการมสวนรวม เพอความเปนองคกรความผาสก (The Development of Critical Success Factors of Khon Kaen University for the Organizational Cozy.) 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


กลยทธท 1.2 การสรางและพฒนางานวจยดานคณภาพชวตและความมนคงของมนษย

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : คณะวจย: 1) วชราพร เกดสข 2) วเชยร แสงโชต 3) พชรนทร ฤชวรารกษ 4) หรญ แสวงแกว 5) เบญจมาศ บรณสรรค ทปรกษา : สน ชวงฉ า และ วเชยร เกดสข

4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

มหาวทยาลยขอนแกนเปนอดมศกษาสถานแหงแรกของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยมพระบรมราชโองการ โปรดเกลาโปรดกระหมอม ใหตราพระราชบญญต มหาวทยาลยขอนแกน ประกาศในราชกจจานเบกษา เมอ วนท 25 มกราคม 2509 ซงถอเปนวนสถาปนาของมหาวทยาลย ปจจบนมหาวทยาลยขอนแกน จดอยในกลมมหาวทยาลยสมบรณแบบ (comprehensive university) โดยมการเปดสอนคณะวชาตางๆ รวมทงสน 17 คณะวชา 4 วทยาลย และ 1 วทยาเขต ในปการศกษา 2553 มหาวทยาลยขอนแกนมนกศกษาทงหมด จ านวนทงสน 43,827 คน (เปนจ านวนนกศกษาในระดบปรญญาตร 31,002 คน และนกศกษาระดบบณฑตศกษา จ านวน 12,825 คน) มบคลากรสายผสอนจ านวนทงสน 1,946 คน (มวฒการศกษาระดบปรญญาเอก 1,108 คน วฒการศกษาระดบปรญญาโท 760 คน และวฒการศกษาระดบปรญญาตร 78 คน) และมสายสนบสนน จ านวน 7,864 คน (http://www.kku.ac.th/newkku/main.php สบคนเมอ 19 กรกฎาคม 2554) กลาวคอนอกจากประชากรมหาวทยาลยขอนแกนอนไดแกนกศกษา และบคลากร ดงกลาวขางตนทมกวา 53,000 คนแลว ยงมประชากรอนๆทมาศกษา ประกอบอาชพ พกอาศย (ทพกอาศยในมหาวทยาลย มกวา 3,500 หนวย) ภายในมหาวทยาลยอก อาทเชน นกเรยนโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยขอนแกน ครอบครวของบคลากรทพกอาศยในทพกของมหาวทยาลย ลกจางบรษทเอกชนทมาด าเนนงานในมหาวทยาลย ผประกอบการตางๆ และประชาชนทเขามาใชบรการตางๆภายในมหาวทยาลย ภายในพนทประมาณ 5,500 ไรน จงถอวามหาวทยาลยขอนแกนเปนชมชนหนงทมความส าคญมาก แมวาชมชนมหาวทยาลยขอนแกนน

http://www.kku.ac.th/newkku/main.php


45

ประชากรสวนใหญจะมไดพกอาศยอยในชมชน แตโดยรอบๆมหาวทยาลยกมทพกอาศยอยอยางหนาแนน ซงไปเดนทางไปมาไดสะดวกตลอด 24 ชวโมง การอยรวมกนของประชากรในชมชนเพอความเปนชมชนนาอยและผาสกจงเปนสงส าคญอยางยงทควรใหความส าคญ ตามทวสยทศนหนงของมหาวทยาลย กลาวไวคอ ‚.... เพอพฒนามหาวทยาลยใหเกดประโยชนสงสดและพงพาตนเองได บคลากรมความรความสามารถสง มคณภาพชวตและสงแวดลอมทดในการท างาน เปนองคกรทมสขภาวะทด มบรรยากาศทางวชาการบนพนฐานของความภกดและผกพนตอองคกร‛ ดงนนการศกษาดชนชวดความสขดวยการมสวนรวมของประชากรในชมชน จะมสวนส าคญยงในการทจะใชเปนเครองมอชวยในการก าหนดทศทางการพฒนา มหาวทยาลยขอนแกนไปสความเปนองคกรความผาสก และน าไปสการบรรลวสยทศนดงกลาวขางตนไดอยางแทจรงตอไป 6. วตถประสงค

6.1 เพอสรางและพฒนาตวชวดความสข มหาวทยาลยขอนแกน โดยการมสวนรวมของตวแทนประชากรมหาวทยาลยขอนแกน ในการพฒนาตวชวด เพอใชและมความรสกรวมเปนเจาของ

6.2 เพอใชตวชวดความสข มหาวทยาลยขอนแกนในการประเมนสภาพปญหาและความตองการของชมชนมหาวทยาลยขอนแกน โดยการมสวนรวมของตวแทนประชากรมหาวทยาลยขอนแกน

6.3 เพอจดท าขอเสนอแนะเชงนโยบายในการก าหนดทศทางการพฒนาทเหมาะสมตอชมชนมหาวทยาลยขอนแกนใหเปนองคกรแหงความผาสก โดยการมสวนรวมของตวแทนประชากรมหาวทยาลยขอนแกน

7. เปาหมาย ทศทางการพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน สการเปนองคกรแหงความผาสก

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 ตวชวดความสข มหาวทยาลยขอนแกน

8.2 เครอขายความรวมมอของประชากรมหาวทยาลยขอนแกน

8.3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายตอการก าหนดทศทางการพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน สการเปนองคกรแหงความผาสก

9. พนทด าเนนการ : ประชากรมหาวทยาลยขอนแกน ในทนจะหมายความถงนกศกษาและบคลากรมหาวทยาลยขอนแกน (นกศกษาภาคปกต ขาราชการ ลกจางประจ า พนกงานมหาวทยาลย และลกจางชวคราว) โดยจะไมนบรวมถงนกศกษาภาคพเศษ นกศกษาสมทบ นกเรยนโรงเรยนสาธตมหาวทยาลยขอนแกน วทยาเขตหนองคาย ลกจางบรษทเอกชนทมาด าเนนงานในมหาวทยาลย และผประกอบการตางๆ 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป



46

11.1 ตวชวดความสข มหาวทยาลยขอนแกน จากการมสวนรวมของตวแทนประชากรมหาวทยาลยขอนแกน

11.2 ผลการประเมนสภาพปญหาและความตองการของชมชนมหาวทยาลยขอนแกน จากการมสวนรวมของตวแทนประชากรมหาวทยาลยขอนแกน

11.3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายจากการมสวนรวม ในการก าหนดทศทางการพฒนาทเหมาะสมตอชมชนมหาวทยาลยขอนแกนใหเปนองคกรแหงความผาสก โดยการมสวนรวมของตวแทนประชากรมหาวทยาลยขอนแกน



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (เงนรายได มข.) 88,000 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 88,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 9,600 2) คาใชสอย 74,960 3) คาวสด 2,000 4) คาใชจายอนๆ 1,440


47



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการเสรมสรางพลงชมชนเพอสงเสรมสงคมผสงอาย: ศกษากรณชมชนไทยพทธ มสลม และชนเผา ในภาคอสาน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) ณฐมน ศรธงชย 2) สณย กวศราศย 3) ดร.วรนนท บนนาค

4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล สงคมไทยไดใหความส าคญและความสนใจประเดน ‚ผสงอาย‛ มาเปนเวลานานในแงของประเพณวฒนธรรมของคนไทยทปลกฝงลกหลานมาอยางตอเนองตงแตโบราณในการใหความเคารพ ใหเกยรตแกผมอาวโส และความกตญญกตเวทแกผมพระคณ เหลานเปนคณคาทไดรบการยกยองวาเปนสงดงามในสงคมไทย ประเดนทเกยวของกบเรอง ‚ผสงอาย‛ ไดทวความส าคญมากขน มค ากลาวถงผสงอายอยในหลายๆมต กระทงปจจบนรฐบาลมการก าหนดเปนแผนระดบประเทศเกยวกบผสงอาย มการขบเคลอนการท างานเพอผสงอาย ทงในดานสขภาพ รายได และสวสดการอนๆ เมอยอนอดตทผานมาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในแตละฉบบมการกลาวถงผสงอายนอยมาก รฐบาลเรมใหความส าคญกบผสงอายในแผนพฒนาฯฉบบท 8 (พ.ศ.2540-2544) โดยการพฒนากลมผสงอายยากจนทไมมญาตหรอผเลยงดดวยการจดสวสดการสงเคราะหโดยเพมเบยยงชพใหแกผสงอาย ขยายบรการรกษา พยาบาลโดยไมคดมลคา ตลอดจนลดหยอนคาโดยสารส าหรบพาหนะเดนทางทกประเภทและบรการสาธารณะ ตางๆ สงเสรมใหครอบครวเหนความส าคญและเอาใจใสดแลผสงอาย สนบสนนใหสถานพยาบาลเอกชน องคกรภาคเอกชน องคกรศาสนาและชมชน เขามามสวนชวยเหลอดแลผสงอายในรปแบบตางๆ สงเสรมใหมองคกรหลกทท าหนาทรบผดชอบงานดานผสงอายทเปนเอกภาพ จนแผนพฒนาฯฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554) มการขยายการคมครองโดยการจดสวสดการสงคมใหทวถงรวมทงสงเสรมการออมเพอชราภาพดวย จะเหนไดวาตงแตเรมทประเทศไทยมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตการใหความส าคญเกยวกบการท างานของภาครฐในประเดนผสงอายเปนประเดนสงคมสงเคราะหในแงของการจดสวสดการบางประเภท เชน การใหเบยยงชพ การสงเคราะหยกเวนการคดคาบรการทภาครฐจดให เชน คาโดยสารรถสาธารณะ การพฒนาการบรการสาธารณสขดานการรกษาพยาบาล ซงเปนลกษณะของการตงรบเพอแกปญหามากกวาการเตรยมความพรอมกอนเขาสวยสงอาย ผสง อายยงเปนกลมหนงของสงคมทรฐรวมไวกบผยากล าบากทไมสามารถชวยเหลอตนเองได ยกเวนนโยบายการออม


48

เพอชราภาพในแผนพฒนาฯฉบบท 10 ถงแมจะเปนนโยบายกาวหนาแตกยงเขาไมถงกลมผสงอายททกคนอยด ในแผนพฒนาฯฉบบท 11 (พ.ศ.2555-2559) ไดระบไวในแผนวาประเทศไทยไดกาวเขาสสงคมผสงอาย

แลวและจะเปนสงคมผสงอายอยางสมบรณในป 2568 โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอจะมประชากรวยสงอายมากทสดถงเกอบ 1 ใน 3 ของประชากรสงอายทงประเทศ ส าหรบโครงสรางประชากรวยเดกมสดสวนลดลงอยางตอเนองจากรอยละ 20.5 ในปจจบนเหลอรอยละ 18.3 ในป 2559 เปนผลมาจากภาวะเจรญพนธของสตรไทยทลดลงต ากวาระดบทดแทน ซงปจจบนอยท 1.6 การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรดงกลาวท าใหสดสวนประชากรวยแรงงานลดลง จากสดสวนประชากรเดก : แรงงาน : ผสงอาย จากรอยละ 20.5 : 67.6 : 11.9 ในป 2553 เปนรอยละ 18.3 : 66.9 : 14.8 ในป 2559 และไดก าหนดใหการเตรยมความพรอมสงคมไทยสสงคมผสงอายเปนยทธศาสตรหนงในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และมการจดท าแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564) ไวแลว การทรฐบาลตองก าหนดแผนงานเกยวกบผสงอายไวอยางเปนทางการนน เปนเพราะการเปลยนแปลงในโครงสรางทางประชากรของประเทศแสดงใหเหนอยางชดเจนวาประเทศไทยก าลงเผชญหนากบภาวการณเพมขนอยางรวดเรวของประชากรสงอาย คนกลมน(อาย 60 ปและมากกวา) มจ านวนเพมขนอยางเหนไดชดเมอเปรยบเทยบกบกลมอน ๆ ในป พ.ศ. 2548 มประชากรสงอายอย 6 ลานคนเศษ (รอยละ 10) เมอถงป พ.ศ. 2578 จ านวนผสงอายจะเพมขนเปน 16 ลานคน (รอยละ 25) เทากบเพมขนเกอบ 3 เทาตวในเวลาราว ๆ 30 ปเทานน (ปทมา วาพฒนวงศ และปราโมทย ประสาทกล) ถงแมรฐบาลจะใหความส าคญและจดประเดน‛ผสงอาย‛ไวในล าดบตนๆ และมเงนสวสดการผสงอายกตาม กแคเพยงบรรเทาความเดอดรอนเทานน แตในอนาคตทแตละชมชนจะตองเผชญ คอ ผสงอายเพมมากขน ปญหาทจะเกดขนในอนาคต กคอในกลมวยแรงงานจะแบกรบผสงอายเพมมากขน ผสงอายจะถกปลอยใหอยคนเดยวในขณะทลกหลานจ าเปนตองออกไปท างาน หรอไปเรยนหนงสอ การจางคนมาดแลยอมเปนภาระหนกใหครอบครวทมรายไดนอย โดยเฉพาะครอบครวทมผสงอายทปวยนอนตดเตยง ซงจะเปนภาระหนก ซงสงผลตอครอบครว

สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน ไดตระหนกถงความส าคญของชมชนในเรองการเตรยมความพรอมของสงคมผสงอายนอกเหนอจากสวสดการทไดรบจากจากภาครฐ และเนองจากภาคตะวนออกเฉยง เหนอเปนภาคทมทมความหลากหลายดานวฒนธรรม การสรางเสรมพลงใหกบชมชน ทมบรบททางสงคมทแตกตางกนยอมมรปแบบหรอวธการในการด าเนนตางกน ดงนนโครงการนจะเลอกท าการศกษาเพอท าชมชนตน แบบ โดยการเสรมสรางและหารปแบบทเหมาะสมในแตละชมชนทแตกตางกน 3 ชมชน เพอเปนตวแทนหรอเปนตนแบบของแตละสงคม โดยจะเลอกตวแทนชมชนในสงคมชนบท ชมชนกลมมสลม และในสงคมชนเผาทมวฒนธรรมและวถชวตของตนเองอยางชดเจน ซงจะด าเนนการ 2 ป เพอใหไดรปแบบทเหมาะสมในการวเคราะหเพอน าประยกตใชและน าขยาย โดยในปท จะด าเนนการหารปแบบทเหมาะสมในการสงเสรมชมชนใหมความเขม แขงเพอรองรบสงคมผสงอาย และในปท 2 จะด าเนนการถอดบทเรยน การด าเนนการ ทง 3 พนททด าเนนการวจย และเลอกอก 3 พนททมการด าเนนการสงเสรมใหชมชนเขมแขงและประสบความส าเรจ ทงนเพอสงเคราะหเปนองคความร เพอประโยชนในการน าไปประยกตใชในการขยายพนทตอไป ส าหรบในป 2555 นน สถาบนฯจะน าเนนการเสรมสรางชมชนใหเขมแขงโดยใชกระบวน การการมสวนรวม


49

(PAR) โดยรวมมอท างานรวมกบคนในชมชน เชน ผน าในชมชนทงทเปนทางการ (นายกองคการบรหารสวนต าบล) และไมเปนทางการ ครและนกเรยนในชมชน หวหนาสาธารณสขในแตละชมชน ตวแทนของกลมตางๆทอยในชมชน รวมทงด าเนนรวมกบเครอขายองคกรเอกชนในพนท (NGO) ทงนเพอหารปแบบทเหมาะสมและใหการด าเนนงานยงยนตอไป 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาหากจกรรมการเสรมสรางชมชนในการสงเสรมสงคมผสงอายในชมชน 6.2 เพอพฒนากจกรรมและน าไปใชในการเสรมสรางพลงใหกบชมชนเปาหมาย 6.3 เพอประเมนผลกจกรรมในการสรางเสรมสงคมผสงอายเพอน าไปสการขยายผล

7. เปาหมาย เพอเสรมสรางใหชมชนมพลงในการรองรบผสงอาย โดยมกระบวนการการสวนรวมของคนในชมชนชวยกนสรางสงคมทสงเสรมสงคมผสงอาย เพอใหเกดความยงยน โดยความรวมมอของ ผสงอาย/กลมผสงอาย เยาวชน/กลมเยาวชน ผน าครอบครว/กลมผน าครอบครว แมบาน/กลมแมบาน และผน าชมชนทงทเปนทางการและไมเปนทางการ/กลมผน า และเพอใหเกดการเปลยนแปลงความร ทศนคต การปฏบต ตอกนใน ดงนน เปาหมายของการเสรมสรางพลงคอทงปจเจกและกลมควบคกนไป

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 ไดชมชนทจะด าเนนการ และประวตและวถชวตของคน และทนของชมชน ทง 3 ชมชน รวมทง

ขอมลการดแลผสงอายในชมชน และรายครวเรอน ปญหาอปสรรคในการดแลผสงอาย และความตองการของครอบผสงอาย

8.2 ขอมลกลมและแผน/กจกรรมทจะด าเนนการตามความตองการของกลม / ชมชน

8.3 หลกสตรการอบรมทสอดคลองกบความตองการของชมชน

8.4 กลมด าเนนการ/ กจกรรม หลงจากการอบรม และการศกษาดงาน 9. พนทด าเนนการ : ในชมชนเปาหมาย ทง 3 ชมชน (ชมชนเกษตร จ.นครราชสมา, ชมชนมสลม จ.สรนทร, ชมชนเผาใน จ.สกลนคร) 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป (นบจากไดรบทนวจย) 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)

ประเดนของงาน ขนตอนด าเนนงาน สถานท ระยะเวลาด าเนนการ

1. เลอกพนททจะด าเนนงานการใหสอดคลองกบวตถประสงค

1.1 ส ารวจชมชนทมความพรอมในการสรางเสรมพลงชม เพอเลอกพนทในการด าเนนกจกรรม โดยเลอกชมชน 3 ชมชน คอ ชมชนชนบท ชมชนมสลมและชมชนเผา

ในชมชนเปาหมาย ทง 3 ชมชน -ชมชนเกษตร จ.นครราชสมา

เดอนท 1- 3


50

1.2 ประสานงานกบผน าชมชนทงทเปน - ชมชนมสลม


2. ศกษาศกยภาพของชมชนโดยศกษาทนสงคมของชมชน ทนกายภาพ ทนมนษยและทนทางวฒนธรรม เพอดศกยภาพและความพรอมของชมชน

ทางการและไมเปนทางการ 2.1 ศกษาประวตของชมชน (โดยจดประชม Focus Group) 2.2 ส ารวจ(โดยแบบสอบถาม) ขอมลรายครวเรอนทมผสงอาย

จ.สรนทร -ชมชนเผาใน จ.สกลนคร

3. ศกษาหากจกรรมการเสรมสรางชมชนในการสงเสรมสงคมผสงอายในชมชน

3.1 สมภาษณกลม/กจกรรมทมอยในแตละชมชน 3.2 ประชมกลมเพอจดท าแผน/กจกรรมในการเสรมสรางของชมชน ใหสอดคลองกบความตองการของชมชน

ด าเนนการ ใน 3 ชมชน


4.เพมความสามารถของตนเอง (self-efficiency) ในการดแลตนเองของผสงอายและเพมความรใหกบ

ผดแลผสงอายในชมชน เชน อสม.หรอบคลากรอนๆทเกยวของ

4.1 อบรมการเสรมสรางและการสขภาวะผสงอาย หรอกจกรรมทชมชนตองการเรยนร - ประสานงานในการจดอบรม - เตรยมสถานท อปกรณในการจดอบรม อาหารวางและกลางวนใหกบผเขารวม - เตรยมคมอ/เอกสารในการด าเนนงานฯ

- ด าเนนการใน 3 ชมชน

5. เสรมสรางพฤตกรรมการออมในกลมเดก/เยาวชน/กลมอาชพในชมชน/ผสงวย 6. ด าเนนกจกรรมภายใตแผนงาน/กจกรรม โดยรวมมอกบ ผน า กลมในชมชน ผสงอาย เดก เยาวชน เพอ ใหบรรลตามแผนทวางไว

5. ศกษาดงานกลมออมทรพย - ประสานงานกบกลมทจะไปศกษาดงาน - ใหแตละกลมสงตวแทนกลม ผน าชมชนหรอผทมศกยภาพผลกดนใหสมาชกหรอคนในกลมหรอในชมชน ด าเนนกจกรรมได 6.1 ประชมแตละกลมทมความพรอมและตองการทจะด าเนนกจกรรมหลงจากไดศกษาดงานแลว เชน การออมทรพย การรวมกลมเพอประกอบอาชพเสรมฯ

-ศกษาดงานกลมออมทรพยทประสบความ ส าเรจ นอกพนท -ด าเนนกจกรรมตามแผนงาน ใน 3 ชมชน



51

6.2 เพมเตมความรและความเขาใจ


7. ตดตามความกาวหนาในการด าเนนงาน 8. วเคราะหและประเมนกจกรรมอยางมสวนรวม 9. สรปและเขยนรายงานการวจย

รวมทงการแกไขปญหาเปนระยะ 7. ประชมรวมกบกลมตางๆทรวมกจกรรมเพอทราบความกาวหนาในการด าเนนงาน ทกเดอนหลงจากเรมด าเนนการ 8.1 ประมวลผลและวเคราะหขอมล จดท ารางรายงานผลการด าเนนงาน 8.2 จดประชมเพอ น าเสนอขอมลประเมนผลกจกรรมรวมกบชมชน 9.ประชม นกวจยในโครงการเพอชวยกนประมวลผลและสรปการด าเนนงาน - เขยนรายการวจยฉบบสมบรณ

ด าเนนการ ใน 3 ชมชน - สถาบนวจยและพฒนา - ประชมใน3 ชมชนเปาหมาย -สถาบนวจยและพฒนา

เดอนท 10-12


เกดชมชนตนแบบแหงการเรยนร ทมวฒนธรรม และวถชวตทแตกตางกน สามารถประยกตเพอน าไปสการขยายผลส าหรบชมชนอนๆ ทตองการเรยนรในการสรางสรางเสรมใหชมชนในการรองรบสงคมผสงอาย





52



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการเสรมสรางสมรรถนะทางดานการบรหารใหกบองคกรปกครองสวนทองถน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : หรญ แสวงแกว

4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

จากมาตราท 283 ใน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย (พ.ศ. ๒๕๕๐) ทไดใหองคกรปกครองสวนทองถนท าหนาทดแลและจดท าบรการสาธารณะเพอประโยชนของประชาชนในทองถน และมความอสระในการก าหนดนโยบายของทองถน ทงทางดานการบรหาร การก าหนดนโยบาย การจดบรการสาธารณะ การบรหารบคล การเงนการคลงและมอ านาจหนาทของตนโดยเฉพาะ ซงทผานมาองคกรปกครองสวนทองถนไดก าหนดบทบาทและทศทางในการพฒนาทองถนโดยตลอด แตจากสถานการณของโลกทมการปรบเปลยนอยตลอดเวลาทงทาง ดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม สงผลใหองคกรปกครองสวนทองถนตองมการปรบตวรวมทงบทบาทหนาทใหสอดคลองกบสภาวะการณดงกลาวอยตลอดเวลา ซงภายใตเงอนไขของสภาวะการเปลยนแปลงนน องคกรปกครองสวนทองถนหลายๆ แหง ประสบปญหาทางดานองคความรทเกยวของหรอสอดคลองกบการเปลยนแปลง สงผลใหการก าหนดทศทางของการจดการไมประสบความส าเรจหรอไมมประสทธภาพเทาทควร หนทางหนงในการแกไขปญหา คอ พยายามเพมพนความรในสวนทขาดใหกบบคลากรขององคกรซงเปนการแกปญหาแบบยงยนทสด

จากแผนยทธศาสตรของมหาวทยาลยขอนแกน พ.ศ.2555-2558 พบวาในยทธศาสตรท 4 ดานการวจย กลยทธท 4 การใชประโยชนจากงานงนวจยเพอการพฒนาประเทศและภมภาคอยางยงยน มาตรการท 3 พฒนาระบบและกลไกเพอน าผลงานวจยสการพฒนาภมภาคและประเทศ (ล าดบท 220 ตอบตวชวดท 4.1 และ 4.7) ทมงเนนการน าผลการวจยไปสการพฒนาประเทศ จากประสบการณท างานวจยและพฒนาในทองถนของสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน เปนระยะเวลานาน ไดเลงเหนถงความส าคญของหนวยงานองคกรปกครองสวนทองถน ทมภาระหนาทและสามารถก าหนดบทบาทของตนในแตละบรบทของแตละพนท รวมถงทศทางการพฒนาทองถนทสอดคลองกบแผนพฒนาของชาต แตภายใตเงอนไขของการเปลยนแปลงของโลก หนวยงานจ าเปนทจะตองเพมพนศกยภาพของบคลากรใหมประสทธภาพมากขน ดงนนจงจ าเปนทจะตองจดท าโครงการ


53

เสรมสรางสมรรถนะทางดานการบรหารใหกบองคกรปกครองสวนทองถน เพอทจะน าองคความรและ ประสบการณทไดมาขบเคลอนการท างานในทองถนอยางยงยนตอไป

6. วตถประสงค เพอศกษาความตองการในการพฒนาสมรรถนะทางดานการบรหารขององคกรปกครองสวนทองถนแบบมสวนรวม

7. เปาหมาย ในโครงการน แบงจ านวนองคกรปกครองสวนทองถนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ออกเปน 2 กลมจงหวด คอ 1) ตอนบนไดแกจงหวด เลย อดรธาน หนองคาย หนองบวล าภ บงกาฬ กาฬสนธ สกลนคร ขอนแกน ชยภม นครพนม 2) ตอนลาง ไดแก มหาสารคาม รอยเอด มกดาหาร ยโสธร อบลราชธาน อ านาจเจรญ นครราชสมา บรรมย สรนทร ศรสะเกษ

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 ไดแบบสมภาษณทสมบรณ 8.2 ผลการด าเนนงานเปนไปตามแผนทก าหนด. 8.3 ผลการวเคราะหและประมวลผล 8.4 เอกสารรายงานฉบบสมบรณ

9. พนทด าเนนการ : จงหวด เลย อดรธาน หนองคาย หนองบวล าภ บงกาฬ กาฬสนธ สกลนคร ขอนแกน ชยภม นครพนม มหาสารคาม รอยเอด มกดาหาร ยโสธร อบลราชธาน อ านาจเจรญ นครราชสมา บรรมย สรนทร ศรสะเกษ 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป (นบจากไดรบทนวจย) 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)


1 2 3 4 1. ส ารวจความ

ตองการใหการสนบสนนทางดานวชาการ

1. ออกแบบสมภาษณส ารวจความตองการสนนสนนทางดานวชาการจากมหาวทยาลยขอนแกน

พนทเปาหมาย และสถาบนวจยและพฒนา

/

2. ทดสอบและปรบปรงเครองมอ / 3. ลงพนทสมภาษณหนวยงาน

องคกรปกครองสวนทองถน /

4. วเคราะหและประมวลผลแบบส ารวจ

/ /


54


1 2 3 4 5. สรปผลความตองการใหสนบสนน

ทางวชาการ /

2. จดเวทน าเสนอผลความตองการในแตพนท

1. จดเวทน าเสนอผลการศกษา ทง 2 กลมจงหวด

พนทเปาหมาย และสถาบนวจยและพฒนา

/

2. วเคราะหและประมวลผลเพมเตมจากประเดนขอเสนอแนะจากเวทสมมนา

3. ออกแบบหลกสตรการอบรมเพอเสรมสรางสมรรถนะขององคกรปกครองสวนทองถนตอไป

สถาบนวจยและพฒนา

/


11.1 ไดทราบถงความตองในการพฒนาสมรรถนะดานการบรหารแบบมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

11.2 ไดโจทยหรอประเดนของการสนบสนนและบรการวชาการของมหาวทยาลยขอนแกน 11.3 ไดกรอบและทศทางในการปรบหลกสตรทเออตอการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนตอไป

12. งบประมาณ 1,480,000 บาท


2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (ฝายขบเคลอนยทธศาสตร มข.) 1,480,000 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 1,480,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 2) คาใชสอย 3) คาวสด


55



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการการพฒนาวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยในเขตชนบทอสาน: กรณศกษาประชาชนในเขตองคการบรหารสวนต าบลมวงหวาน อ าเภอน าพอง จงวด ขอนแกน และองคการบรหารสวนต าบลคค า อ าเภอซ าสง จงหวดขอนแกน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : รศ.รว หาญเผชญ

4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล นโยบายของรฐบาลชดปจจบน (นางสาวยงลกษณ ชนวตร) ในหวขอแรก ไดเสนอเรองการสรางความปรองดองสมานฉนทของคนในชาต และการฟนฟระบอบประชาธปไตยซงนบวาเปนเรองทมความ ส าคญเปนอยางยงในสถานการณปจจบน แตปญหาคอการปกครองระบอบประชาธปไตย เปนรปแบบการปกครองทประเทศไทยรบมาจากประเทศตะวนตก แมวาการปกครองแบบนจะเปนทนยมกนทวไปในนานาอารยประเทศ และไดรบการยอมรบจากสงคมไทยอยางกวางขวาง แตการปกครองระบอบดงกลาวกยงไมสามารถประสานเขากบวถชวตคนไทยไดอยางสนทแนบแนน อาจกลาวไดวา คนไทยสวนใหญยงไมมจตวญญาณประชาธปไตยหรอมวถชวตแบบประชาธป ไตยอยางแทจรง ทงนเปนเพราะมเงอนไขส าคญทเกยวของหลายประการอนเปนอปสรรคส าคญตอการพฒนาประชาธป ไตยของไทย ปจจยส าคญประการหนง คอ เรองวฒนธรรมทางการเมองของไทยแบบเดม ทตกอยภายใตอทธพลของระบบอปถมภมายาวนาน ท าใหวฒนธรรมทางการเมองไทยคอนไปทางอ านาจนยมและประเพณนยม อนเนองมาจากสงคมไทยมพนฐานเดมมาจากสงคมเกษตรกรรม ซงลกษณะพฤตกรรมทางการเมองของคนไทยเชนน มเนอหาสาระแตกตางอยางสนเชงกบวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธป ไตยในโลกตะวนตก ค าวา “วฒนธรรมทางการเมอง” (political culture) หมายถง แบบแผนของความคดความเชอ คานยม และพฤตกรรมทางการเมองของผคนในสงคมทมตอระบบการเมอง ซงเปนรากฐานทส าคญของระบบการเมองการปกครองของประเทศนนๆ (Almond & Verba,1965) หากศกษาประวตศาสตรการก าเนดระบอบประชาธปไตยในโลกตะวนตกพบวา ระบอบประชาธปไตยในยโรปยคกรกโบราณ เกดจากเหตผลของการตงค าถามเรองการแสวงหารปแบบการปกครองทดกวาของบรรดานกปราชญทางการเมอง แตระบอบประชาธปไตย


56

ในยโรปยคสมยใหมเปนผลผลตของการตอสเรยกรองของประชาชน เนองจากเกดการเปลยนแปลงคานยมทาง การเมองของประชาชนกลมตางๆ โดยสรปแลว การพฒนาระบอบประชาธปไตยของประเทศตางๆในยโรปมปจจยทเกยวของจ านวนมาก ทงทเปนปจจยดานแนวคดปรชญาการเมอง ปรชญาดานการพฒนาเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม รวมถงปจจยภายนอกประเทศทเกดจากการเปลยนแปลงของระบบการเมอง เศรษฐกจ และสงคมระหวางประเทศ ดงนน การหยบฉวยเอาระบอบประชาธปไตยของยโรปมาใชในเมองไทยโดยปราศจากการพฒนาวฒนธรรมทางการเมอง คานยม และทศนคตทางการเมองของประชาชน ใหสอดคลองกบวถทางของระบอบประชาธปไตย นบเปนเหตผลส าคญอกประการหนงทท าใหประชาธปไตยของไทยออนแอ และน ามาซงเหตการณวนวายทางการเมองไมมทสนสด นกวชาการทางดานรฐศาสตรของไทย เชน สรชย ศรไกร (2550) วเคราะหวา ประชาธปไตยของไทยนบตงแตมการเปลยนแปลงการปกครองในป พ.ศ.2475 เปนตนมา รวมระยะเวลามากกวา 75 ปนนลมเหลว เนองจากผน าการเมองไทยเนนการพฒนาประชาธปไตยโดยการพฒนาสถาบนทางการเมองแตเพยงอยางเดยว คอการรางรฐธรรมนญ การพฒนาความเขมแขงพรรคการเมอง การกระจายอ านาจระหวางสถาบนการเมอง และการพฒนาองคกรอสระขนมาควบคมตรวจสอบการใชอ านาจของสถาบนทางการเมองตางๆ แตละเลยการพฒนาปจจยดานวฒนธรรมทางการเมอง จงอาจกลาวไดวา การเมองแบบประชาธปไตยของไทยสนใจแตรปแบบมาก กวาเนอหาสาระ หรอจตวญญาณของประชาธปไตยทแทจรง ผรางรฐธรรมนญของไทยสวนใหญกเปนนกกฎหมาย จงมกใหความส าคญกบการสรางสถาบนการเมองและองคกรตรวจสอบอสระ ตลอดจนการพจารณาถงรปแบบของการเลอกตงทเหมาะสม ฯลฯ ทงหมดนเชอวาจะท าใหประชาธปไตยของไทยเขมแขงและมนคงได แตจากประสบการณทผานมาพบวา แมการเมองแบบประชาธปไตยจะสนใจในรปแบบมากกวาเนอหาสาระ ถงกระนนตวสถาบนทางการเมองอนๆ เชน ระบบรฐสภา รฐธรรมนญ พรรคการเมอง ฯลฯ ซงมการสถาปนาขนมาตงแตป พ.ศ. 2475 กยงไมสามารถหยงรากลกมความตอเนองจนเปนสถาบนสงสดของชาตได ตรงกนขามกลบประสบความลมเหลวในการสรางการยอมรบจากประชาชน และไมสามารถแสดงบทบาทในฐานะสถาบนหลก ทเปนตวแทนพทกษผลประโยชนของประชาชนและเปนทพงของประชาชนได มแต ‚ระบบการเลอกตง‛ เทานนทมความตอเนองมากขนนบแตป พ.ศ. 2522 เปนตนมา คนไทยจงมกเขาใจกนวามการเลอกตงกมประชาธปไตยแลว อยางไรกด ไมเฉพาะแตประเทศไทยเทานนทระบอบประชาธปไตยในทางรปแบบลมเหลว ความลมเหลวของระบอบประชาธปไตยเชนนเกดขนในประเทศโลกทสามหลายแหง ซง ยค ศรอารยะ (2537) ไดสรปวา ในประเทศทประสบความลมเหลวนน มปรากฏการณทคลายคลงกนอย 4 ประการ คอ 1. ระบบการเลอกตงกลายเปนระบบการซอสทธขายเสยง การซอเสยงไดเกดขนในประเทศยากจนทง หลายไมวาจะเปนทแอฟรกา เอเชย และลาตนอเมรกา 2. การทจรตคอรรปชน อนเกดจากการใชเงนอยางมหาศาลในการเลอกตง ท าใหการเลอกตงกบการใชเงนมากกลายเปนสงทแยกกนไมออก ยงมการใชเงนในการเลอกตงมากเทาใด ความจ าเปนทจะตองถอนทนคนหลงการเลอกตงกเกดมากขนเทานน การคอรรปชนจงกลายเปนสวนหนงของรฐบาลทมาจากการเลอกตงอยางหลก เลยงไมได ผลตามมาคอท าใหการคอรรปชนทมอยแลวในระบบราชการขยายตวมากยงขน จนการคอรรปชน


57

กลายเปนปญหาหรอมะเรงรายของระบบการเมอง 3. ในหลายประเทศผแทนมกเปนตวแทนของกลมผมอทธพลและผมอ านาจเงนมาก ดงนน การปกครองในระบอบประชาธปไตยแบบนรฐสภาจงไมสามารถสะทอนผลประโยชนทแทจรงของประชาชนได ค าวา ‚ประชาธปไตย‛ จงหาไดมความหมายทแทจรงตอประชาชนไม เพราะประชาธปไตยในทางรปแบบกลายเปนการปกครองเพอผลประโยชนของกลมอภสทธชนทมอ านาจเหนอระบบการเมอง 4. ไดเกดการเผชญหนาระหวางรฐบาลทมาจากการเลอกตงกบประชาชนกลมคนชนกลางในเขตเมอง อนเนองจากรฐบาลไมไดเปนตวแทนผลประโยชนของประชาชนอยางแทจรง แตการไดมาซงอ านาจรฐมาจากการซอเสยงจากคนในเขตชนบททเปนคนสวนใหญของประเทศ บางประเทศไดไปน าสสงครามกลางเมองระหวางรฐบาลกบประชาชน ตวอยางทเหนไดชดคอ กรณของเมกซโก ฟลปปนส เยเมน เปร และไทย ฯลฯ บางประเทศไดน าไปสวฏจกรทางการเมองทเปนทางตนหาทางออกไมได เกดการหมนเวยนกลบไปกลบมาระหวางการยดอ านาจโดยทหารและการมรฐบาลทมาจากการเลอกตง นกวชาการเรยกปรากฏการณทงหมดนวาเปน ‚ความดอยพฒนาทางการเมอง‛ ความดอยพฒนาเหลานไดกลายมาเปนรากเหงาของปญหาการพฒนาประชาธปไตย ในประเทศดอยพฒนาหลายประเทศในโลกน การศกษาของ Robert Pinkey (2003) พบวาประเทศในเอเชยหลายประเทศมสงคมทเขมแขงและเปนอสระ แตมกอยหางไกลและไมยงเกยวกบการเมอง สงคมสวนใหญของเอเชยจงยงไมมลกษณะเปน ‚ประชาสงคม‛ ทแทจรง ดงนนจงตองพฒนาประชาสงคมทเปนอสระจากรฐใหมความเขมแขง ใหสนใจปญหาสาธารณะใหมากขน และใหมจ านวนมากขน แต Pinkey ยงเหนวา ประเทศสวนใหญในเอเชยยงคงเนนเอกลกษณและมคานยมแบบเอเชย มากกวาการใหความส าคญตอเรองสทธของบคคลอนเปนสงส าคญตอความเปนประชาธป ไตย จงท าใหประเทศในเอเชยหลายประเทศมความเปนประชาธปไตยลาชากวาประเทศในภมภาคอนๆ ขณะท ศาสตราจารย Lucian W. Pye (2000) เหนวา ประเทศทมความเปนประชาธปไตยคนในสงคมตองมวฒนธรรมทางการเมองแบบพลเมอง (Civic culture) ลกษณะของวฒนธรรมแบบพลเมองในทศนะของ Pye ไดแก 1. ประชาชนตองมความรในระดบทสามารถเขาใจไดวารฐบาลและระบบการเมองมกระบวนด าเนนงาน อยางไร 2. ประชาชนตองมทศนคตเชงบวกตอรฐบาลและมความรสกภมใจตอความเปนพลเมองของตน 3. ประชาชนตองมความอดทนในการรบฟงความคดเหนทางการเมองทแตกตางกนกบของผอน 4. คนในสงคมตองมความไววางใจกนไดระดบหนงตอผอน 5. คนในสงคมตองมความเคารพตอสทธของผอนอยางจรงจง 6. มความจรงใจในการรวมมอกบผอนเพอบรรลเปาหมายรวมกน Macedo (2002) มความเหนสอดคลองกบ Pye ดงทไดกลาวมาแลว และไดสนบสนนแนวคดเรองความส าคญของการสรางและรกษาวฒนธรรมทางการเมองแบบพลเมอง เขากลาววา ประเดนปญหานเปนเรองใหญแมกบประเทศทมการพฒนาประชาธปไตย อยางเชน สหรฐอเมรกา แตทวาการสรางระบอบประชาธปไตย


58

ใหแขงแรงไมหมายถงเพยงแคการสรางระบบสถาบนขนมาชดหนง หรอการสรางระบบนตรฐและรฐบาลทมประสทธภาพขนมาเทานน แตตองบมเพาะวถชวตแบบประชาธปไตยใหฝงรากลกลงในตวของพลเมองแตละคนดวย โดยผานเครอขายของกลม องคกร สมาคม และสถาบนตางๆ เพราะฉะนนประเทศทมการบมเพาะวฒนธรรมทางการเมองแบบพลเมองนอย เนองจากมการเปลยนผานจากระบอบเผดจการไปสประชาธปไตยอยางรวดเรว ยอมมปญหาในการรกษาระบอบประชาธปไตยไวไดเปนอยางมาก ในขณะทประเทศสหรฐอเมรกาและยโรปตะวนตกมโอกาสบมเพาะวฒนธรรมทางการเมองแบบพลเมองไดนานกวา กอนเปลยนผานไปสระบอบทางการเมองแบบประชาธปไตยทเขมแขง หรอกรณองกฤษ กไมจ าเปนตองมรฐธรรมนญทเปนลายลกษณอกษร เพราะประชาชนมจารตประเพณประชาธปไตยทฝงรากลกอยในจตใจแลว ดงนน ในสงคมไทยเราจงไมอาจจะหวงใหระบอบประชาธปไตยเขมแขงและท างานไดดโดยอาศยการมรฐธรรมนญทเปนลายลกษณอกษรทด หรอการมงเนนพฒนาระบบ และสถาบนทางการเมอง ในระบบรฐสภาทเปนทางการเพยงอยางเดยว เพราะตามแนวคดทางสงคมวทยาการเมองเหนวา ระบบการเมองและระบบสงคมนน แทจรงแลวมไดเปนเพยงผลผลตจากลายลกษณอกษร เชน กฎหมายรฐธรรมนญ หรอค าสงของผปกครอง หรอการจดวางระบบและสถาบนทางการเมองเทานน หากแตยงเปนผลผลตของสงทอยลกลงไปมากกวา นนคอวฒนธรรม จารตประเพณ และความรสกนกคดของผคนในสงคมนนๆทเกยวของกบระบบการเมองอกดวย หรอทเรยกวาวฒนธรรมทางการเมองนนเอง โดยขอเทจจรงแลว สงคมไทยยงมชองวางทางรายได และระดบการศกษาอยางมากระหวางคนรวยกบคนจน ระหวางคนเมองกบคนชนบท การพฒนาเศรษฐกจและความเจรญสวนใหญมกกระจกตวอยทเมองหลวงและจงหวดใกลเคยง ในขณะทชนบทยงเปนภาคการเกษตรทลาหลง ประชาชนทเปนคนสวนใหญของประเทศกยงอยในภาคเกษตรกรรมและยงมฐานะยากจน กลมคนสวนใหญเหลานยงตองเรยกรองการขอความชวยเหลอจากรฐบาลเพอใหแกปญหาเดอดรอนตลอดมา การมฐานะยากจนเปดโอกาสใหมการซอสทธ-ขายเสยงในการเลอกตงไดงาย พรรคการเมองทมเงนทนมาก มกทมเงนในการซอเสยง การเลอกตงจงเปนการแขงขนทตองใชเงนทนเปนหลก จากความแตกตางทางสงคมและรายได ระหวางกลมคนชนกลางและคนชนสงซงมความรทอาศยในเขตเมองใหญ กบคนยากจนและมความรนอยทอาศยอยในชนบทตางจงหวด ท าใหการเมองไทยมลกษณะแบบสองขวตามท อเนก เหลาธรรมทศน (2550) เรยกวา ‚สองนคราประชาธปไตย‛ กลาวคอเปนปรากฏการณทพรรคการเมองทมเงนทนมาก สามารถซอเสยงจากคนรากหญาในชนบททมจ านวนเสยงสวนใหญเขาเปนรฐบาล แตเมอบรหารบานเมองลมเหลวหรอเกดการคอรรปชน คนกรงและคนเมองทมความรและมความคาดหวงกบระบอบประชาธปไตยมากแตมจ านวนนอยกวา กจะด าเนนการรณรงคเคลอนไหวทางการเมองเพอลมรฐบาล แตพอมการเลอกตงครงใหม พรรคการเมองทมเงนทนมากกสามารถชนะการเลอกตงไดอกโดยการใชเงน เนองจากคนจนซงเปนคนสวนใหญของประเทศยงคงขายสทธขายเสยงเหมอนเดม (สรชย ศรไกร,2550) ระบอบประชาธป ไตยไทยจงขาดความมนคง ทงหมดนเกดขนเพราะความแตกตางทางรายไดและสถานะทางสงคมระหวางคนทงสองกลม รวมทงเรองของความรความเขาใจ ความรสกนกคด ทศนคต คานยม และพฤตกรรมการกระท าของบคคลหรอกลมบคคลทมตอการเมอง อนเกดจากการสะสม การเรยนร และประสบการณของบคคลหรอกลม


59

บคคลดงกลาว หรอทเรยกวา “วฒนธรรมทางการเมอง” แตกตางกน ทวาความแตกตางกนเชนน ไดกอใหเกดความแตกแยกของผคนในชาตอยางทไมเคยปรากฏมากอน จนสงผลเสยหายตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชาตเปนอยางมาก ค าถามส าคญคอวา วฒนธรรมทางการเมองของคนไทยในเขตชนบทภาคอสานปจจบนเปนอยางไร วฒนธรรมทางการเมองสวนใดทเออการพฒนาประชาธปไตย และในสวนใดทไมเออหรอเปนอปสรรคตอการพฒนาประชาธปไตย และในทายทสดแลวจะสรางวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยใหเกดขนกบชมชนในเขตชนบทภาคอสานไดอยางไร ค าถามเหลานเปนประเดนทผวจยสนใจใครทจะหาค าตอบจากโครงการวจยน

6. วตถประสงค 6.1 เพอศกษาลกษณะทวไปของวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนในเขตชนบทภาคอสาน

6.2 เพอศกษาถงวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนในเขตชนบทอสาน ทงในสวนทเออตอการ พฒนาประชาธปไตยและในสวนทไมเออหรอเปนอปสรรคตอการพฒนาประชาธปไตย

6.3 เพอหาขอเสนอแนะแนวทางในการสรางวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยใหเกดขนกบ ประชาชนในเขตชมชนชนบทของภาคอสาน

7. เปาหมาย เปาหมายของการศกษาวจยคอตองการใหประชาชนในเขตชนบทภาคอสานมความร ความเขาใจและมพฒนาการในวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยอยางแทจรงและทวถง

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 ไดกรอบแนวคดการพฒนาวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตย 8.2 มการน าเสนอผลการวจยมาเผยแพรในรปการจดสมมนาทางวชาการ 8.3 ประชาชนมความรความเขาใจและมความคด ความเชอ คานยมแบบประชาธปไตยมากขน

9. พนทด าเนนการ : 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป (นบจากไดรบทนวจย) 11. . แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)

กจกรรม สถานท ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ (บาท)

1. การเกบรวบรวมขอมลทตยภม (SECONDARY DATA)

-สถาบนวจยและพฒนา ส านกวทยบรการ มข. และหองสมดของสถาบนการศกษาอนๆ

ตลาคม-ธนวาคม 2554 15,000.-

2. การเลอกสถานทเพอใชในการท าวจย

-องคการบรหารสวนต าบลมวงหวาน อ.น าพอง

มกราคม 2555 25,000.-


60

กจกรรม สถานท ระยะเวลาด าเนนการ งบประมาณ (บาท)

จ.ขอนแกน และองคการบรหารสวนต าบลคค า อ.ซ าสง จ.ขอนแกน

3. การออกแบบสมภาษณและทดสอบแบบสมภาษณ

-องคการบรหารสวนต าบลมวงหวาน อ.น าพอง จ.ขอนแกน และ -องคการบรหารสวนต าบลคค า อ.ซ าสง จ.ขอนแกน

มกราคม-มนาคม 2555

15,000.-

4. การเกบขอมลภาคสนามจากกลมประชากรเปาหมาย

-องคการบรหารสวนต าบลมวงหวาน อ.น าพอง จ.ขอนแกน และองคการบรหารสวนต าบลคค า อ.ซ าสง จ.ขอนแกน

เมษายน-มถนายน 2555

200,000.-

5. วเคราะหขอมลและสรปผลการวจย

-สถาบนวจยและพฒนา มข. กรกฎาคม-สงหาคม 2555

50,000.-

6. จดเวทสมมนาเผยแพรผลงานวจย

-สถาบนวจยและพฒนา มข. กนยายน 2555 40,000.-

7. จดการอบรมสมมนาใหความรจากผลการศกษาวจยแก อบต.มวงหวาน และ อบต.คค า

-ทท าการ อบต.มวงหวาน และ อบต.คค า

กนยายน 2555 100,000.-

8. แกไขรายงานวจยและสงรายงานฉบบสมบรณ

-สถาบนวจยและพฒนา มข. กนยายน 2555 15,000.-

12. ผลทคาดวาจะไดรบ ประโยชนทคาดวาจะไดรบจากโครงการวจยน นอกจากจะเปนไปตามวตถประสงคของการวจยแลว กลาวคอไดทราบถงลกษณะทวไปของวฒนธรรมทางการเมองของประชาชนในเขตชนบท ไดทราบถงวฒนธรรมทางการเมองทงในสวนทเออและในสวนทเปนอปสรรคตอการพฒนาประชาธปไตย รวมทงยงไดแนวทางในการสรางวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยใหกบประชาชนในเขตชนบทแลว ผลทไดของโครงการวจยน ยงมความส าคญอยางมากในเชงนโยบายตอการบรหารการพฒนาประเทศ และในแงของการสรางองคความรในการวจยตอไปเพอการปรบเปลยนทศนคต พฤตกรรมและคานยมทางการเมองทพงประสงคของคนในสงคมไทย ใหสอดคลองกบวถและวฒนธรรมทางการเมองแบบประชาธปไตยซงเปนทยอมรบกนในทางสากล อนจะเปนประโยชนในการชวยวางรากฐานการพฒนาประเทศอยางยงยนตามแนวทางของระบอบประชาธปไตยตอไป


61





62

รหสโครงการ 4-5-1(2)-19(1)-55

โครงการล าดบท 1.3.1.1 (1)


1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการความสามารถในการปรบตวของเกษตรกรจากภาวะน าทวมในลมน าช: กรณจงหวดขอนแกน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการบรหารของสถาบนวจยและพฒนา

ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา กลยทธท 1.3 การสรางและพฒนางานวจยดานการมสวนรวมขององคกรทองถนในการ

จดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) นายวเชยร เกดสข 2) นางวชราพร เกดสข 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

ความแปรปรวนของภมอากาศนบวนจะมทวความรนแรงมากขนสงผลใหเกดภาวะน าทวม ฝนแลงท าความเสยหายแกพนทการท าการเกษตรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนประจ า จนเปนเหตใหเกษตรกรในภาคตะวนออกเฉยงเหนอประสบความเดอดรอนในการผลตภาคเกษตรกรรม คณภาพชวต ความเปนอยของราษฎร กอใหเกดปญหาความยากจนและความเจบปวยอยางซ าซาก

ลมน าชเปนลมน าหนงในภาคตะวนออกเฉยงเหนอทประสบอทกภยเปนประจ าทกป ปญหาดงกลาว มกเกดขนในบรเวณทซ าซากทกๆ ป ขอมลจากภาพถายดาวเทยมเรดารเซทในป พ.ศ. 2544 ถง 2546 ในลมน าช มพนททประสบภยน าทวมจ านวน 3,016.89, 3,039.17 และ 1,619.24 ตารางกโลเมตร ตามล าดบโดยทจงหวดขอนแกนมพนทน าทวมจ านวน 183.31, 510.05, และ 146.39 ตารางกโลเมตร ตามล าดบ ในชวงป พ.ศ. 2547-50 จงหวดขอนแกนมพนทน าทวมจ านวน 191.14, 3.08, 205.93, 247.13 ตารางกโลเมตร ตามล าดบ มพนทประสบภยแลง จ านวน 934.35, 433.62 ตารางกโลเมตรในป พ.ศ.2547 และ 2548 (ส านกงานเกษตรจงหวดขอนแกน, 2551) ซงความรนแรงของน าทวมจะแตกตางกนไปในแตละพนทและแตละป แตพบวา ในหลายพนทประชาชนกยงอาศยอยในพนทโดยไมยายไปไหน แสดงใหเหนวา เกษตรกรมการปรบตวทงวถชวต การเพาะปลก การด ารงชพในรปแบบตางๆ เพอใหอยรอดไดในสภาพพนทจ าเพาะเชนน จงนาสนใจทจะศกษาวา ประชาชนทอาศยอยในพนทดงกลาวมวถการด ารงชพและการปรบตวอยางไร มภมปญญาอะไรในการจดการปญหาน าทวมและฝนแลง มการพงพงปจจยทงภายในและภายนอกอยางไร ท าไมจงอาศยอยในพนทนนได และจะยงคงอาศยอยในพนทนนไดอกนานเทาใด แนวทางแกไขปญหาน าทวมและฝนแลงในแตละพนทเหมอนกนหรอแตกตางกนหรอไม อยางไร ดงนน การทจะยกระดบความเปนอยของประชาชนในพนทน าทวม และฝนแลงใหดขนนนจงตองเขาใจถงแกนแทวถการด ารงชพของเกษตรกรและการแกปญหาในพนทน าทวม


63

ภมปญญาทองถนทใชในการจดการ ตลอดจนการปรบเปลยนวธการด ารงชพของเกษตรกรในพนทดงกลาว ดงนนเหนควรใหมการศกษาความสามารถในการปรบตวของเกษตรกรจากภาวะน าทวม และฝนแลง

ในลมน าชเพอเปนแนวทางการด าเนนการแกไขปญหาภยพบตทเกดขนในพนทและการจดการเชงนโยบายตอไป 6. วตถประสงค

1) ศกษาความสามารถในการปรบตวของเกษตรกรในพนททประสบภยน าทวมและฝนแลง 2) ศกษาภมปญญาในการจดการและการแกปญหาน าทวม-ฝนแลงของเกษตรกรในพนทประสบภย 3) ศกษาความเสยหายทางดานเศรษฐกจ-สงคมของเกษตรกรจากภาวะน าทวมและฝนแลงในจงหวด

ขอนแกน

7. เปาหมาย 1) ทราบความเสยหายดานเศรษฐกจและสงคมจากภาวะน าทวมในจงหวดขอนแกน 2) ทราบความสามารถในการปรบตวและการแกปญหาของเกษตรกรทประสบภยน าทวม 3) ขอเสนอแนะเชงนโยบายและแนวทางการปองกนอทกภย

8. ตวชวดความส าเรจ 1) จ านวนเงนสนบสนนงานวจยและงานสรางสรรคจากภายในและภายนอกสถาบนตออาจารยและ

นกวจยประจ าทงหมด 2) รอยละของงานวจยและงานสรางสรรคทตพมพเผยแพรไดรบการจดทะเบยนทรพยสนทางปญญา

หรอน าไปใชประโยชนในระดบชาตและนานาชาตตออาจารยประจ า 3) รอยละของอาจารยและนกวจยประจ าทไดรบทนท าวจยและงานสรางสรรคจากภายในมหาวทยาลย

ตออาจารยและนกวจยประจ าทงหมด 4) รอยละของอาจารยและนกวจยประจ าทไดรบทนท าวจยและงานสรางสรรคจากภายนอก

มหาวทยาลยตออาจารยและนกวจยประจ าทงหมด 5) รอยละของงานวจยหรองานสรางสรรคทน ามาใชอนกอใหเกดประโยชนอยางเดนชดในระดบชาต

หรอระดบนานาชาต ตออาจารยประจ าและ/หรอนกวจยประจ า 9. พนทด าเนนการ : จงหวดขอนแกน 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป (โครงการตอเนอง)


64

11. งบประมาณ ( - บาท )

แหลงทน ปงบประมาณ

2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน 250,000 งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 250,000 - รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 2) คาใชสอย 201,000 - 3) คาวสด 49,000 -


65



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการการปรบตวของเกษตรกรชาวนาทงกลารองไหตอการเปลยนแปลงภมอากาศ 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


กลยทธท 1.1 การสรางและพฒนางานวจยดานการมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถนในการจดการทรพยากรธรรมชาต

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) นายวเชยร เกดสข 2) นางสาวพชรทร ฤชวรารกษ 3) นางวชราพร เกดสข 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล ทงกลารองไหเปนแหลงผลตขาวหอมมะลทใหคณภาพดทสดของประเทศ และไดชอวา เปนแหงปลกขาวหอมมะลทใหญเปนอนดบหนงของโลก มพนทปลกขาวหอมมะล จ านวน 1,276,103 ไร หรอรอยละ 60 ของพนททงหมด (พสทธ, 2005) หรอคดเปนรอยละ 7.98 ของพนทปลกขาวหอมมะลทงประเทศ ทงกลารองไหมความเสยงทงน าทวมและภยแลงแตกตางกนไปในแตละป ผลการศกษาโดยวเชยร และคณะ (2551) พบวา พนทเสยงน าทวมในทงกลารองไหมทงเสยงนอย เสยงปานกลาง และเสยงมาก พนททเสยงตอการเกดน าทวมมากจะอยใกลล าน าเสยว ล าพลบพลา และแมน ามล พนทน าทวมซ าซากสวนใหญจะอยในเขตอ าเภอเกษตรวสย อ าเภอสวรรณภม อ าเภอโพนทราย จงหวดรอยเอด อ าเภอราศไศล จ.ศรษะเกษ และอ าเภอมหาชนะชย จ.ยโสธร ส าหรบพนทเสยงภยแลงสวนใหญมทงความเสยงนอยและเสยงปานกลาง โดยทพนทเสยงการเกดภยแลงนอยมพนทเสยงมากกวาเสยงปานกลาง อยางไรกตาม พบวา พนทเสยงภยแลงซ าซากบรเวณทงกลารองไหทงหมดอยในระดบความรนแรงต า ภยพบตทเกดขนในทงกลารองไหมทงทเกดจากน าทวมและภยแลง แตกตางกนไปในแตละปและแตละพนท การรวบรวมขอมลการชวยเหลอเกษตรกรทไดรบความเสยหายโดยสนเชงจากภยพบตในพนทในชวงป พ.ศ. 2545-2551 (วเชยรและคณะ, 2553) พนทเกดภยพบตในทงกลารองไหมแนวโนมเพมขน (เพมขนจากพนท จ านวน 64,477.00 ไรในป พ.ศ. 2545 เปนจ านวน 838,262.00 ไรในป พ.ศ.2551) พนทภยพบตทเพมขนเกดจากภยแลงมากกวาภยน าทวม โดยพนทภยแลงดงกลาว เพมขนมากในพนทอ าเภอสวรรณภม อ าเภอเกาตรวสย จงหวดรอยเอด และอ าเภอราศไศล อ าเภอศลาลาด จงหวดศรษะเกษ ส าหรบทอ าเภอพยคฆภม จงหวดมหาสารคาม จะเปนพนททเกดภยแลงตอเนองมาตงแตป พ.ศ. 2548 มาจนถงปจจบน และพนทประสบภยแลงมแนวโนมเพมขน ส าหรบพนทประสบภยน าทวม จะแตกตางกนไปในแตละปเชนกน พนทเกดอทกภยเปนพนททอยใกลแมน าเปนหลก อยางไรกตาม แมวาพนทไรนาทประสบภยน าทวมจะนอยกวาทประสบภยแลง แตจ านวนครวเรอนเกษตรกรทประสบภยน าทวมจะสงกวาจ านวนครวเรอนทประสบภยแลง อาท ในป พ.ศ. 2551 ครวเรอนเกษตรกรทประสบภย


66

แลงมจ านวน 54,135 ครวเรอน แตมครวเรอนทประสบภยน าทวมถง จ านวน 102,423 ครวเรอน ในรอบทศวรรษทผานมา ภยพบตจากการเปลยนแปลงภมอากาศเปนภยแลงฝนทงชวงมากกวาอทกภย ความแปรปรวนของภมอากาศท าใหผลผลตขาวเสยหายรอยละ 45.5 ของผลผลตทงหมด เกษตรกรตกอยในสภาวะความเสยงนอย เสยงปานกลาง และเสยงมาก คดเปนรอยละ 7.6, 50.0 และ 42.4 ตามล าดบ เมอเปรยบเทยบกบปทสภาพภมอากาศปกต ผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศท าใหครวเรอนเกษตรกรกลมเสยงมากเพมขน จากรอยละ 29.6 เปนรอยละ 42.4 (วเชยร และคณะ, 2549) ความแปรปรวนของสภาวะภมอากาศทเกดขนบอยครงสงผลใหเกษตรกรจ านวนรอยละ 46.36 ประยกตใชภมปญญาในการปรบตวตอสภาพภมอากาศแปรปรวน แตการศกษาทผานมา ยงไมไดมการศกษาถงรปแบบ แนวทางและความสามารถในการปรบตวของเกษตรกรและชมชนทผานมาในอดตจนถงปจจบน จะสามารถลดความเสยง ความเปราะบาง และความสามารถในการปรบตวทมอยจะสามารถน าไปใชกบการปรบตวในอนาคตไดหรอไม โดยเฉพาะพนททประสบภยพบตทมความแตกตางกนทงความรนแรงและระยะเวลา 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาการปรบตวของเกษตรกรชาวนาทงกลารองไหตอสภาพอากาศแปรปรวนและการเปลยนแปลงภมอากาศในอดตถงปจจบน

6.2 เพอศกษารปแบบการปรบตวของเกษตรกรชาวนาทงกลารองไหตอการเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคต

6.3 เพอประเมนแนวทางการปรบตวแบบองครวมเชงพนทภายใตสภาพการณอนาคต


8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 ทราบรปแบบ วธการ และความสามารถในการปรบตวของเกษตรกรชาวนาทงกลารองไหตอ

สภาพอากาศแปรปรวนและการเปลยนแปลงภมอากาศในอดตถงปจจบน และรปแบบการปรบตวของเกษตรกรชาวนาทงกลารองไหตอการเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคต ภายใตสถานการณการผลตและเศรษฐกจและสงคมในอนาคต

8.2 การวางแผนอนวตการปรบตวของปจเจกชมชน กลมชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนในพนท อาท อบต. เทศบาล

8.3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายทเปนรปธรรม เกยวกบรปแบบ วธการและแนวทางการด าเนนงานดานการปรบตวตอการเปลยนแปลงภมอากาศในระดบพนทต าบล ลมน ายอย และทงกลารองไห

8.4 ขอเสนอแนะเชงนโยบายการพฒนาทงกลารองไหภายใตบรบทของการเปลยนแปลงภมอากาศ 9. พนทด าเนนการ : ทงกลารองไห 10. ระยะเวลาด าเนนการ 12 เดอน 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)

1) การคดเลอกพนทศกษา ใชผลการวเคราะหพนทแหงแลงและน าทวมซ าซาก ของกรมพฒนาทดนและความเสยงภยแลงและน าทวม ของกรมชลประทาน ประกอบกบขอมลการชวยเหลอผประสบภยของ


67

กระทรวงเกษตรและสหกรณ ภมนเวศนของพนทและภมหลงของชมชนตามสภาพเศรษฐกจและสงคมทแตกตางกน จ านวน 6 พนท ในลมน าเสยวและการลงส ารวจพนทจรง 2) การส ารวจและเกบขอมลความเสยง ความเปราะบาง การปรบตวของเกษตรกรในชมชนตอผลกระทบจากสภาพอากาศผนแปรในอดตถงปจจบน โดยใชวธการปฏบตการมสวนรวมของประชาชน (PAR) รวมกบ Community Vulnerability and Adaptation Assessment and Action ของ CIDA และ Climate Vulnerability and Capacity Analysis ของ CARE 3) จดท าภาพฉายการเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคตจากแบบจ าลองอากาศ โดยใชขอมล ขอมลสภาพภมอากาศอนาคตจากแบบจ าลอง ECHAM4 GCM ภายใตสถานการณการเปลยนแปลงแบบ A2 ด าเนนการโดย START 4) ประเมนรปแบบ วธธการ และการปรบตวของเกษตรกร/ชมชนในปจจบนทสามารถน าไปใชกบการปรบตวในอนาคตได ใชวธการเชนเดยวกบขนตอนท 2 5) การสงเคราะหแผนยทธศาสตรการพฒนาในทงกลารองไห โดยการรวบรวมขอมลแผนงานโครงการ และแผนยทธศาสตรเกยวกบการด าเนนงานในพนททงกลารองไหในอนาคต จากหนวยงานภาครฐ อาท แผนพฒนาฉบบท 11 แผนพฒนาทงกลารองไหของกระทรวงเกษตรและสหกรณ แผนยทธศาสตรขององคการบรการสวนทองถนในทงกลารองไห เปนตน และปจจยอนทเปนแรงขบดบทกอใหเกดการเปลยนแปลงในอนาคต 6) การจดท าภาพฉายอนาคตจากการเปลยนแปลงระบบการผลตและเศรษฐกจและสงคมในอนาคต ใชวธการเชนเดยวกบขนตอนท 5

7) ประเมนรปแบบ วธการและการปรบตวแบบองครวมเชงพนทภายใตสภาพการณอนาคต ใชวธการ การปฏบตการมสวนรวมของประชาชน (PAR) ในชมชนและหนวยงานทเกยวของในพนท 12. ผลทคาดวาจะไดรบ

12.1 ทราบรปแบบ วธการ และความสามารถในการปรบตวของเกษตรกรชาวนาทงกลารองไหตอสภาพอากาศแปรปรวนและการเปลยนแปลงภมอากาศในอดตถงปจจบน และรปแบบการปรบตวของเกษตรกรชาวนาทงกลารองไหตอการเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคต ภายใตสถานการณการผลตและเศรษฐกจและสงคมในอนาคต

12.2 การวางแผนอนวตการปรบตวของปจเจกชมชน กลมชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนในพนท อาท อบต. เทศบาล

12.3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายทเปนรปธรรม เกยวกบรปแบบ วธการและแนวทางการด าเนนงานดานการปรบตวตอการเปลยนแปลงภมอากาศในระดบพนทต าบล ลมน ายอย และทงกลารองไห

12.4 ขอเสนอแนะเชงนโยบายการพฒนาทงกลารองไหภายใตบรบทของการเปลยนแปลงภมอากาศ


68



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 662,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 120,000 2) คาใชสอย 530,000 3) คาวสด 12,000


69



1. ชอโครงการ/กจกรรม : ชดโครงการการพฒนาเทคโนโลยและความสามารถในการปรบตวเพอรบมอ กบภาวะโลกรอน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา



3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : นายวเชยร เกดสข 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

ปจจบนทวโลกก าลง ประสบกบปญหาความผนผวนของสภาพดนฟาอากาศ การแปลงของฤดกาลและภยพบตทางธรรมชาตตางๆ ซงเหตการณทกลาวมาเชอวาเปนผลสบเนองมาจากผลกระทบของภาวะโลกรอน โดยในรอบ 30 ปทผานมาอณหภมเฉลยของผวโลกจะเพมขนเรอยๆ มการคาดการณวาในชวงป 2533-26343 อณหภมเฉลยบรเวณผวโลกนาจะเพมขนอก 1.1-6.4 oC (IPCC, 2007) โดยการเพมขนของอณหภมบรเวณผวโลกนเชอแนวาเปนผลมาจากการเพม ขนของปรมาณแกสเรอนกระจก

การปลอยกาซเรอนกระจก รายงานของ World Resource Institute แบงตามกจกรรมออกเปน 5 ภาคกจกรรมคอ ภาคพลงงาน ภาคกระบวนการอตสาหกรรม ภาคการใชทดนและปาไม ภาคเกษตร และภาคของเสย ในภาพรวมของโลกการปลอยกาซเรอนกระจกจากภาคพลงงานมมากทสด (61.4%) รองมาเปนภาคการใชทดนและปาไม ภาคเกษตร ภาคของเสยและภาคกระบวนการอตสาหกรรม ตามล าดบ (18.2, 13.5, 3.4 และ 3.4%) ส าหรบประเทศไทย ขอมลลาสดจากกระทรวงพลงงาน ป 2546 การปลดปลอยกาซเรอนกระจกในภาคพลงงานมถงรอยละ 56 ของการปลดปลอยทงหมด การเจรจาในเวทโลก นอกเหนอกลไกทางดานการตลาดและเศรษฐศาสตรทใชในการลดกาซเรอนกระจกแลว กลไกทใชเทคโนโลยน า กเปนประเดนทหลายฝายเชอวาจะชวยลดภาวะกาซเรอนกระจกใหอยในระดบ ทปลอดภยไดดกวากลไกดานอนๆ อยางไรกตามทผานมา กลไกทใชในประเทศไทยจะเนนการแกไขปญหาดานพลงงานเปนหลก โดยเฉพาะกลไกการพฒนาทสะอาด หรอ Clean Development Mechanism (CDM) สวนงานการศกษาทางภาคเกษตรทสนบสนนการลดการปลอยกาซเรอนกระจก การเพมแหลงดดซบกาซบนพนฐานของการพฒนาทยงยน และการสรางความสามารถในการปรบตวเพอการรบมอและลดความลอแหลมตอผล กระทบจากสภาพอากาศ มด าเนนการไปบาง แตนอยมาก

ทรพยากรดนเกยวของโดยตรงกบกบแกสเรอนกระจก 3 ชนด คอ แกสคารบอนไดออกไซด แกส ไนตรสออกไซดและแกสมเทน โดยแกสมเทนเปนแกสทเกดจากกจกรรมการยอยสลายสารอนทรยของจลนทรย ภายใตสภาพทไมมออกซเจน ทงนกาซมเทนมศกยภาพท าใหโลกรอน 21 เทาของกาซคารบอนไดออกไซด ในภาคการเกษตร นาขาวเปนแหลงส าคญทปลดปลอยแกสมเทนออกสบรรยากาศ ประมาณวากาซมเทนถกปลอยออกจากนาขาวทงโลก 25 – 60 ลานตน ซงถกปลอยออกจากนาขาวน าขงเปนแหลงใหญ การใสอนทรยวตถใหกบนาขาว


70

รวมทงการไถกลบตอซงกอนปลกขาว นอกจากเปนการปรบปรงและบ ารงดนทปฏบตกนเปนปกตแลว แตผลกระทบทตามมาคอ ปรมาณการปลอยกาซมเทนจากนาขาวเพมขนโดยปรยาย และมรายงานวา ปรมาณกาซมเทนจะเพมขนในอนาคตโดยแปรตามปรมาณการเพมขนของผลผลต ขาวและประชากรโลก (International Panel on Climate Change 2001) อยางไรกตามประเทศไทยยงขาดองคความรทางวชาการเกยวกบวธการทเหมาะ สมตอการลดการปลอยกาซเรอนกระจกในนาขาว ทไมสงผลกระทบตอผลผลตขาวของเกษตรกร เปนการเกษตรอยางยงยนและเปนมตรตอสงแวดลอม ดงนนการพฒนาเทคโนโลยการลดแกสมเทนในนาขาวเปนสงจ าเปนอยางยงตอ การเจรจาตอรองในเวทระดบนานาชาตในอนาคต

ผลจากการคาดคะเนของคณะกรรมการระหวางประเทศวาดวยการเปลยนแปลงของสภาพ อากาศแหงสหประชาชาต (IPCC) และจากการคาดคะเนปรมาณน าฝนในอนาคตของประเทศไทย โดยเฉพาะในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ปรมาณน าฝนจะเพมขนและอทกภยทเกดขนจะมความรนแรงมากขน (ศภกร, 2551) พนทความเสยหายเสยหายจากการอทกภยในอนาคตจะมากกวาทผานมา ประกอบกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศน ามาซงความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ มแนวโนมวา อาจมความถมากขนและความรนแรงมากขนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ความผนผวนในการผลตจากภาวะน าทวมและฝนแลงทเกดขนเปนประจ าทกปและ รนแรงขน ท าใหเกดความสญเสยและความไมแนนอนของผลผลตการเกษตร ผลกระทบทเกดขนยอมน ามาซงการเปลยนแปลงระบบการปลกพช การปรบตวและการปรบเปลยนวธการด ารงชพของเกษตรกรในพนท นอกจากการพฒนาเทคโนโลยการลดแกสมเทนในนาขาวแลว การศกษาผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศตอระบบการผลตพชของเกษตรกรใน แตละพนท และการปรบตวดานการใชพลงงานทดแทนในระดบครวเรอนเพอลดภาวะโลกรอน เปนสงจ าเปนในการเตรยมการแกไขปญหาและการรบมอกบการเปลยนแปลงท เกดขนในอนาคตและการจดการเชงนโยบายตอไป

6. วตถประสงค

การพฒนาเทคโนโลยดานเกษตรและความสามารถในการปรบตวเกษตรกรเพอรบมอกบภาวะโลกรอนโดย 6.1 ลดผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศตอระบบการผลตพช โดยเพมศกยภาพและพช

ทางเลอกในระบบการผลตพชทเหมาะสมในพนท 6.2 เพมศกยภาพ แนวทางและหาขอจ ากดทมผลตอการเพมการใชพลงงานทดแทนในระดบ

ครวเรอน 6.3 เปรยบเทยบความแตกตางในการตรงมวลชวภาพ และ ผลตภาพในระบบเกษตรเชงเดยว

กบระบบเกษตรพอเพยง 6.4 การวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของเกษตรกร องคกรชมชนและนกวจย โดยสราง

ความตระหนกในการแกไขสภาวะโลกรอนรวมกน

7. เปาหมาย 7.1 เปาหมายของผลผลต (output) และตวชวด

การพฒนาเทคโนโลยดานเกษตรเพอลดกาซเรอนกระจกและความสามารถในการปรบตวเกษตรกรเพอรบมอกบภาวะโลกรอน ทมคณสมบต ดงน

7.1.1 มเทคโนโลยปรบปรงดนและกรรมวธการใชปยพชสดในนาขาวทลดการปลดปลอย แกสมเทนจากนาขาว ซงหนวยงานทเกยวของสามารถน าไปถายทอดใหเกษตรกร

7.1.2 มขอมลผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศตอระบบการผลตพช ศกยภาพและพช


71

ทางเลอกในระบบการผลตทเหมาะสมแกเกษตรกรในพนททไดรบ ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

7.1.3 มฐานขอมลและองคความรเบองตนเพอใชสนบสนน การวางแผนการใชพลงงานทดแทน องคความรและพฒนาประสทธภาพดานการใชพลงงานทดแทน

7.1.4 มฐานขอมลเพอชวยจดล าดบความเรงดวนจากความเดอดรอนของเกษตรกรในภาวะการณตางๆ เชน อบตภยจากภาวะน าทวม

7.1.5 กรมปศสตว องคการบรหารสวนต าบล น าผลการศกษาไปประยกตใชในการวางแนวทางการรบมอและปองกนโรคพยาธใบไม ตบของโค-กระบอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอในอนาคต

7.2 เปาหมายของผลลพธ (outcome) และตวชวด หนวยงานตางๆ ทงของรฐและเอกชน สามารถขอเขารบการถายทอดความร/ น าเทคโนโลยลด

กาซเรอนกระจก และองคความรการปรบตวเกษตรกรเพอรบมอกบภาวะโลกรอนไปประยกตใช

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 8.2 8.3

9. พนทด าเนนการ : เขตจงหวดขอนแกน ทงกลารองไหซงครอบคลมพนท 5 จงหวด (จงหวดรอยเอด จงหวดมหาสารคาม จงหวดสรนทร จงหวดศรสะเกษและจงหวดยโสธร) กลมเครอขายอนแปลง จงหวดสกลนคร 10. ระยะเวลาด าเนนการ ระยะเวลา 3 ป เรมตงแต เดอนมกราคม 2554 - เดอนธนวาคม 2556 รวมเปนระยะเวลา 3 ป ปทเสนอขอนเปนปท 2 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)


72

12. ผลทคาดวาจะไดรบ เกษตรกรและหนวยงานของรฐ และเอกชน ทเกยวของกบการพฒนาและจดการทรพยากร- ธรรมชาตและผลผลตทางการเกษตร เชน กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม และอตสาหกรรมผลตพลงงานชวภาพ เปนตน น าผลการวจยไปเผยแพรผลงานในเวทการประชมวชาการของมหาวทยาลยขอนแกนและ เผยแพรผลงานวจยในวารสารระดบประเทศและนานาชาต

13. งบประมาณ 1,089,295 บาท


2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 2) คาใชสอย 3) คาวสด แผนการใชจายงบประมาณของแผนงานวจย 1. ผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศตอระบบการผลตพชในทงกลารองไห

250,000

2. การศกษาการปรบตวดานการใชพลงงานทดแทนในระดบครวเรอนเพอลดภาวะโลกรอน

249,960

3. การศกษาเปรยบเทยบระบบเกษตรเชงเดยวกบระบบเกษตรพอเพยงตอการปรบตวในเพอลดภาวะโลกรอน

200,000

4. โครงการศกษาความเสยงและการเตรยมการรบมอโรคพยาธตบโค-กระบอจากการ เปลยนแปลงภมอากาศในอนาคตในพนทรอบแกงละวา จ.ขอนแกน

248,450

รวม 998,450 งบบรหารจดการในชดโครงการ 10% 99,845 รวมงบประมาณทเสนอขอทงหมด 1,089,295


73

รหสโครงการ 4-5-1(2)-22(1)-55 โครงการล าดบท 1.3.1.4 (1)


1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศในระบบการผลตขาวใน ทงกลารองไห 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา



3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : นายวเชยร เกดสข 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

ประเทศไทยเปนประเทศ เกษตรกรรม ผลตขาวเปนสนคาสงออกทส าคญชนดหนงของประเทศ โดยเฉพาะขาวหอมมะลหรอขาวขาวดอกมะล105 (KDML105) เปนขาวทไดรบความนยมและยอมรบในตลาดโลกในนามของขาวหอมไทยและมแนว โนมการสงออกไปตางประเทศเพมขนทกป เนองจากมคณภาพด กลนหอม ออนนมและรสชาตอรอย อกทงเปนขาวทมราคาตอหนวยสงกวาขาวพนธอนๆ ปจจบนประเทศไทยมพนทปลกขาวหอมมะล 16 ลานไร ผลผลตประมาณ 5 ลานตนขาวเปลอกตอป (กรมสงเสรมการเกษตร, 2546) โดยมแหลงผลตทส าคญอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ โดยเฉพาะพนททงกลารองไหซงเปนแหลงผลตขาวหอมมะลทใหคณภาพด ทสดของประเทศ และไดชอวา เปนแหลงปลกขาวหอมมะลทใหญเปนอนดบหนงของโลก

ทงกลารองไห มพนทประมาณ 2.1 ลานไร สภาพภมประเทศเปนแองกระทะขนาดใหญ รอบๆ ขอบเขตจะเปนพนทสงและคอยๆ ลาดต าลงสตอนกลางของพนท โดยครอบคลมพนท 5 จงหวดคอ รอยเอด สรนทร ศรสะเกษ มหาสารคามและยโสธร พนททงกลารองไหสวนใหญอยในเขตจงหวดรอยเอด ครอบคลมพนท 4 อ าเภอคอ อ าเภอเกษตรวสย อ าเภอสวรรณภม อ าเภอประทมรตน และอ าเภอโพนทราย มพนทประมาณ 986,807 ไร หรอคดเปน 46.8 เปอรเซนตของทงกลารองไห อยในเขตจงหวดสรนทร 2 อ าเภอคอ อ าเภอทาตมและอ าเภอชมพลบร มพนทประมาณ 575,993 ไร หรอคดเปน 27.3 เปอรเซนตของทงกลารองไห อยในเขตจงหวดศรสะเกษ 2 อ าเภอคอ อ าเภอราศไศลและกงอ าเภอศลาลาด ครอบคลมพนท 287,000 ไร หรอคดเปน 13.6 เปอรเซนตของทงกลารองไห อยในพนทอ าเภอพยคฆภมพสย จงหวดมหาสารคาม มพนท 193,890 ไร หรอคดเปน 9.2 เปอรเซนตของทงกลารองไห และมพนทอยในจงหวดยโสธร 2 อ าเภอ คอ อ าเภอมหาชนะชยและอ าเภอคอวง มพนท 64,000 ไร หรอคดเปน 3.1 เปอรเซนตของทงกลารองไห โดยมพนทปลกขาวหอมมะล105 ในเขตทงกลารองไหถง 1,276,103 ไร หรอรอยละ 60 ของพนททงหมด (พสทธ, 2005) รฐบาลโดยกระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดตระหนกถงความส าคญและมนโยบายในการสงเสรมการผลตขาวหอมมะลในทง กลารองไห ไดจดตงโครงการผลตขาวหอมมะลมาตรฐานเพอการสงออกในทงกลารองไห (2547-2550) โดยมเปาหมายรวมในการเพมปรมาณผลผลตขาวหอมมะลมาตรฐานเพอการสงออก โดยขาวเปลอกจาก 406,400 ตน ในป 2546 เปน 569,900 ตน ในป 2550

อยางไรกตาม ผลจากการคาดคะเนของคณะกรรมการระหวางประเทศวาดวยการเปลยนแปลงของสภาพ อากาศแหงสหประชาชาต (IPCC, 2008) และจากการคาดคะเนปรมาณน าฝนในอนาคตของประเทศไทย โดยเฉพาะในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ปรมาณน าฝนจะเพมขนและอทกภยทเกดขนจะมความรนแรงมากขน (ศภกร, 2551) แสดงวา พนทความเสยหายเสยหายจากการอทกภยในอนาคตจะมากกวาทผานมา ประกอบกบการเปลยนแปลง


74

สภาพภมอากาศน ามาซงความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ มแนวโนมวา อาจมความถมากขนและความรนแรงมากขนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ความผนผวนในการผลตจากภาวะน าทวมและฝนแลงทเกดขนเปนประจ าทกปและ รนแรงขน ท าใหเกดความสญเสยและความไมแนนอนของผลผลตการเกษตรโดยเฉพาะขาวซง เปนพชหลกของทงกลารองไห ผลกระทบทเกดขนยอมน ามาซงการเปลยนแปลงระบบการปลกพช การปรบตวและการปรบเปลยนวธการด ารงชพของเกษตรกรในพนทดงกลาว

การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Climate change) เปนการเปลยนแปลงสถานะของสภาพอากาศทสามารถวดไดโดยการเปลยนแปลงคา เฉลย หรอความแปรปรวนขององคประกอบของภมอากาศ เชน ปรมาณกาซเรอนกระจก และอณหภมเปนตน ซงการเปลยนแปลงอาจวดในชวง 10 ป หรอมากกวา (IPCC, 2008) การเปลยนแปลงอณหภมมผลโดยตรงและโดยออมตอปรากฏการณธรรมชาตและการ ด าเนนกจกรรมทางเกษตรโดยเฉพาะการผลตขาวของไทย ไดจ าลองผลผลตขาวของประเทศไทยโดยใชโปรแกรม ORYZA1 และ SIMRIW ภายใตสภาพการคาดการณภมอากาศในอนาคตจาก 3 แหลง คอ จาก the General Fluid Dynamics Laboratory (GFDL) the Goddard Institute of Space Study (GISS) และthe United Kingdom Meteorological Office (UKMO) พบวาภายใตสภาพการคาดการณภมอากาศของ GFDL ผลผลตขาวของไทยจะเพมขน 8% ในขณะทผลผลตขาวของไทยภายใตภายใตสภาพการคาดการณภมอากาศของ GISS และ UKMO จะลดลง 8 และ 4% ตามล าดบ (Matthews et al, 1997) ซงเปนการศกษาในระดบมหภาค ในการศกษาระดบพนทในเขตทงกลารองไหพบวาการเปลยนแปลงของภม อากาศในชวงป พ.ศ. 2523-2618 มผลในทางบวกตอการปลกขาวขาวดอกมะล105 (วเชยรและคณะ, 2004) นอกจากนการใชแบบจ าลอง DSSAT เพอจ าลองผลกระทบของปรมาณน าฝนและอณหภมทเพมขนในระดบสง ท าผลผลตขาวใน 4 หมบานของจงหวดศรสะเกษลดลง13% (Felkner et al, 2008)

อาจกลาวไดวา การคาดคะเนผลกระทบของภมอากาศทมตอผลผลตขาว ขนอยกบสภาพการคาดการณภมอากาศทจะเกดขนในอนาคต ตามแนวโนนทนาจะเปนจากกจกรรมการปลดปลอยกาซเรอนกระจกทสวนใหญเกด จากการกระท าของมนษย จากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดขนนอย (B2 scenario) จนถงมการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดมาก (A1 scenario) (UNEP and GRID, 2005) ซงจ าเปนตองมการศกษาผลกระทบใหครอบคลม เพอเปนทางเลอกในการเตรยมการแกไขปญหาทอาจเกดขนในอนาคต ดงนนเพอใหการศกษาในพนททงกลารองไหมความชดเจนมากยงขน จงจ าเปนตองท าการศกษาเพอทราบผลกระทบและแนวทางการปรบตวของระบบการปลก ขาว การเตรยมการแกไขปญหาและการรบมอกบการเปลยนแปลงทเกดขนในอนาคตและ การจดการเชงนโยบายตอไป


6.1 ศกษาผลของการเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคตตอระบบการผลตขาวในทงกลารองไห 6.2 ศกษาระบบการผลตขาวทเหมาะสมในพนททงกลารองไหในอนาคต

7. เปาหมาย 7.1 7.2

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 8.2


75

9. พนทด าเนนการ : พนททงกลารองไห 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป (โครงการวจยตอเนองระยะเวลา 3 ป ปนเปนปท 2) 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)


12.1

ทราบผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคตตอระบบการผลตขาวในทงกลารองไห

12.2 ทราบระบบการผลตขาวทเหมาะสมในพนททงกลารองไห 12.3 แนวทางการรบมอกบการเปลยนแปลงทเกดขนในอนาคตและการจดการเชงนโยบายตอไป


76



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (อดหนนทวไป มข.) 250,000 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 250,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 123,000 2) คาใชสอย 64,000 3) คาวสด 63,000


77



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการการศกษาการปรบตวดานการใชพลงงานทดแทนในระดบครวเรอน เพอลดภาวะโลกรอน

2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา


3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : นางสาวพชรนทร ฤชวรารกษ 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

จากสถานการณการปลด ปลอยกาซเรอนกระจกทสงมากจนมผลใหไปปดกนรงสความรอนจากดวงอาทตย ซงควรสะทอนออกจากโลก ไหลสะทอนกลบคนมาอยบนผวโลกจนท าใหอณหภมของโลกสงขนหรอรอนขน ซงมสาเหตสวนใหญเนองมาจากปญหาดานการใชพลงงานหลากหลายรปแบบท เพมมากขนเรอยๆ เชน ไฟฟา น ามน และอนๆ ตวอยางเชน ปรมาณการใชน ามนในป 2548 โลกใชน ามนดบ 82 ลานบาเรลตอวน และพบวาความตองการจะเพมขนรอยละ 60 ใน 25-30 ปขางหนา กระบวนการในการสรางและใชพลงงานดงกลาวนลวนเปนตวปลอยกาซคารบอน ไดออกไซดอยางมาก มายมหาศาล และยงสงผลกระทบตอปญหาดานเศรษฐกจ ในประเทศไทยเองมการผลตน ามนดบไดเพยงรอยละ 14 สวนอกรอยละ 86 ตองสงซอจากตางประเทศ ซงนบวนจะมการขยบขนของราคาน ามนมากเปน 2 เทาในรอบ 2 ป และเปน 3 เทาจากป 2545 และขยบขนอกเรอย ๆ อยางไมหยดยง(4)

ความจ าเปนในการแกไขปญหาดงกลาวจงเปนเรองส าคญอยางยงททว โลกตองเรงด าเนนการหาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอกสะอาดอนๆมาใชแทน ในประเทศไทยภาครฐไดเรงด าเนนการแกไขปญหา โดยกระทรวงพลงงานมนโยบายสนบสนนการใชพลงงานทางเลอกและพลงงานทดแทนใน รปแบบตาง ๆ รวมถงโครงการทด าเนนการในพนทชนบท ตวอยางเชน ในป 2550 ไดมโครงการจดท าแผนพลงงานชมชนสนองพระราชด ารเศรษฐกจพอเพยง ครอบคลม 80 ต าบลทวประเทศ โดยมสวนทด าเนนการในเขตอสานของส านกงานพลงงานภมภาคท 6 (ขอนแกน) น ารอง 7 ชมชน ใน 6 จงหวด คอ สกลนคร ขอนแกน หนองคาย เลย หนองบวล าภ และอดรธาน ส าหรบในจงหวดขอนแกนมการด าเนนการ 2 ชมชนน ารอง คอ ชมชนเทศบาลต าบลหนองแก อ.เมอง และชมชนเทศบาลต าบลกดน าใส อ.น าพอง ซงสนสดโครงการไปแลวในปลายป 2550 ผลการด าเนนการดงกลาวท าใหคนในชนบทมความตนตวและตระหนกถงปญหา มการปรบตวหนมาใชพลงงานทดแทน สรางพลงงานทางเลอกเพอใชในทองถนมากขน ไดแก การเพมประสทธภาพถานดวยเตาเผาถาน 200 ลตร เพอลดการใชฟน การลดการใชถานดวยเตาหงตมประสทธภาพสง การลดการใชแกส LPG ดวยการใชแกสชวภาพจากบอหมกแกส แตมขอสงเกตวาการใชเตาเผาถาน 200 ลตร และเตาหงตมประสทธภาพสงมการขยายการใชสงกวาการใชบอหมกแกสชวภาพ อยางชดเจน ซงอาจมสาเหต เงอนไข และขอจ ากดหลายประการ ทง ๆ ทการใชแกสชวภาพนาจะเปนทางเลอกของเทคโนโลยพลงงานทดแทนทเหมาะสม ทสด เพราะเปนการน าเศษวสดเหลอใชมาใชอยางคมคา ตางจากการใชเตาเผาถาน 200 ลตร และเตาหงตมประสทธภาพสงทอาจสงผลกระทบตอสงแวดลอม เนองจากอาจท าใหมการใชไม


78

จากปาเพมมากขน การปรบตวการ ใชพลงงานทดแทนดงกลาวของชาวบานเกดขนในชมชนทเปนโครงการน ารองท ไดรบการ

สนบสนนจากกระทรวงพลงงาน หลงสนสดโครงการแลว ชาวบานยงด าเนนการอย หรอมการปรบเปลยนอยางไร หมบานรอบขางหรอชมชนอนๆ มการปรบตวดานพลงงานบางหรอไม และการปรบตวดงกลาวสามารถลดการปลอยกาซคารบอนได ออกไซดไดมากนอยแคไหน มปจจยเงอนไข ขอจ ากดใดทท าใหพลงงานทดแทนบางชนดไมสามารถกาวไปไดเหมอนพลงงานทด แทนอนๆ และมเทคโนโลยพลงงานใดทคนในชมชนสามารถพฒนาและปรบใชใหเหมาะสมกบ ทองถน เชน เตาเผาถาน 200 ลตรชนดฝงพนดน การผลตน าสมควนไมแบบใหมทชวยลดระยะเวลาการตกตะกอน กงหนลมรนประหยด และการผลตแกสชวภาพจากโองแดง เปนตน สงเหลานควรมการศกษาเพอใชเปนขอมลในการสงเสรมและสนบสนนการ ใชพลงงานทดแทนใหมากขน โดยเปนเทคโนโลยพลงงานทเหมาะสมสอดคลองกบทองถน สงผลกระทบตอสงแวดลอมนอยทสด อนจะสงผลตอการลดภาวะโลกรอนตอไปในอนาคต


6.1 ศกษาการปรบตวดานการใชพลงงานทดแทนในระดบครวเรอน 6.2 ศกษาศกยภาพ ปจจย เงอนไข และขอจ ากดทมผลตอการใชพลงงานทดแทนในระดบครวเรอน

และชมชน 6.3 ศกษาพลงงานทดแทนทมศกยภาพส าหรบครวเรอนและชมชน และการพฒนาประสทธภาพ

เทคโนโลยดานการใชพลงงานทดแทน

7. เปาหมาย 7.1 7.2


9. พนทด าเนนการ : พนทจงหวดขอนแกน และจงหวดใกลเคยง 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1ป (โครงการวจยตอเนองระยะเวลา 3 ป ปนเปนปท 2) 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)


79


11.1 มขอมลองคความรดานเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนแบบตาง ๆ ทเหมาะสมกบชมชนและทองถน

11.2 มขอมลการลดผลกระทบภาวะโลกรอนจากการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทน/พลงงานทางเลอกในระดบครวเรอน

11.3 มหนวยงานทน าผลการวจยไปใชประโยชนไดแก ส านกงานพลงงานภมภาคท 6 และหนวยงานอน ๆ ในกระทรวงพลงงาน และองคกรพฒนาทองถนทเปนเครอขายการพฒนาดานพลงงานในพนทภาค ตะวนออกเฉยงเหนอ





80



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการการศกษาเปรยบเทยบระบบเกษตรเชงเดยวกบระบบเกษตรพอเพยง ตอการปรบตวเพอลดภาวะโลกรอน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา



3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : นายดรก สาระวด 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

ภาวะ โลกรอน(Global Warming) ไดสงผลกระทบเพมมากขนเรอย ๆ โดยเกษตรกรในชนบทบางสวนเรมเหนการเปลยนแปลงทเกดขนบางแลว จากการสงเกตของเกษตรกรบางสวนชใหเหนวาการผลตขาวในสภาวะภมอากาศ ปจจบนมผลตอการเจรญเตบโตของขาวกลาคอนขางมาก เชน การมเมฆหมอกหรอฟาหลวยาวนานขนท าใหขาวเจรญเตบโตชาเนองจากแสงแดด ไมสดใสเหมอนในอดต บางสวนกตงขอสงเกตวาบางปฝนตนฤดตกหนกมากท าใหไมสามารถไถหวานได ตามปรกต หรอบางปกแลงยาวนานขนแตมฝนตกหนกมากเปนชวงสน ๆ ซงนอกจากจะท าใหระยะเวลาเพาะปลกผดเพยนไปจากเดมแลว ยงสงผลใหพชผลเสยหายมากขน แมประเทศไทยจะมสดสวนการปลดปลอยกาซเรอนกระจก (GHG) ในปรมาณทไมมากนก แตการพฒนากลไกและมาตรการลดภาวะโลกรอนทยงไมมประสทธภาพมากเทาท ควร โดยเฉพาะอยางยงในระบบการเกษตรเชงเดยวแบบ extensive ทเปนกระแสการผลตหลกในขณะน ยงมการใชสารเคมในปรมาณสงและหลายแหงยงนยมเผาตอซงขาวเพอความ สะดวกในการท านา ปญหาทเกดจากภาคการเกษตรแมจะยงไมมการประเมนออกมาใหเหนผลทเกด ขนอยางเดนชด แตหากมการสรางความตระหนกและปรบเปลยนทศนคตและสรางความตระหนกเพอ ปรบเปลยนกจกรรมอนจะสงผลดตอการลด GHG กจะเปนอกแนวทางหนงทจะชวยบรรเทาภาวะโลกรอนทจะเกดขนในอนาคตได

ระบบ การเกษตรเชงเดยวมแนวโนมทตนทนการผลตจะสงขนเรอย ๆ จนเกษตรกรไมอาจจะควบคมได ประกอบกบไมสามารถก าหนดระยะเวลาเพาะปลกไดแนนอนเหมอนครงในอดต สงผลใหเกดความเสยงในระบบการผลตมากขนเรอย ๆ ในขณะทระบบการเกษตรแบบพอเพยงเรมไดรบการยอมรบโดยการท างานรวมของ องคกรชมชนรวมกบกลไกตาง ๆ ในการพฒนาชนบท ไดสงผลใหเหนถงความแตกตางจากระบบการเกษตรเชงเดยวในการรกษาความอดม สมบรณของดน น า และความหลากหลายทางชวภาพและเกดความมนคงทางอาหารของครอบครว โครงการนไดเลงเหนความส าคญของกระบวนการการมสวนรวมของภาคทเกยว ของจงไดน าหลกการการวจยโดยการมสวนรวมในการพฒนา (Participatory Action Research) มาใชในการสนบสนนการศกษาวจยเปรยบเทยบระบบเกษตรเชงเดยวกบระบบ เกษตรพอเพยงตอการปรบตวเพอลดภาวะโลกรอน โดยมองคกรชมชนเปนภาคความรวมมอในการศกษาวจย ซงจะเกดการแลกเปลยนขอมลโดยชมชนมสวนรวมในการศกษาวเคราะหและ ปรบใชผลการศกษาวจยเพอปรบเปลยนกจกรรมทชวยน าไปสการลดภาวะโลก รอน โดยการประยกตใชปรชญาเศรษฐกจ


81

พอเพยงควบคไปกบภมปญญาทองถนเพอ สรางความมนคงในการด ารงชวต ขจดความยากจน และพฒนาเศรษฐกจชมชนอยางยงยน 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาเปรยบเทยบความแตกตางในการตรงมวลชวภาพ และ ผลตภาพในระบบเกษตรเชงเดยวกบระบบเกษตรพอเพยง

6.2 เพอด าเนนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมของเกษตรกร องคกรชมชนและนกวจย โดยสรางความตระหนกในการแกไขสภาวะโลกรอนรวมกน

6.3 เพอสงเสรมบทบาทองคกรชมชนในการปฏบตการปรบเปลยนกจกรรมของเกษตรกร



9. พนทด าเนนการ : 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป (โครงการวจยตอเนองระยะเวลา 3 ป ปนเปน ปท 2)


12. ผลทคาดวาจะไดรบ ผลการศกษาจะถกน าไปท าการเผยแพรในวารสาร องคกรชมชนและเกษตรกรในกลมเปาหมายด าเนนการอย 5 กลม จะน าผลไปใชในการถายทอดสชมชนเพอขยายผลโดยผานเวทในชมชน และ ท าการพฒนาพนทท าการวจยใหเปนแหลงศกษาเรยนรในชมชน


82



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (ทนอดหนนทวไป มข.) 200,000 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 200,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 105,000 2) คาใชสอย 80,000 3) คาวสด 14,500


83



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการศกษาความเสยงและการเตรยมการรบมอโรคพยาธตบโค-กระบอ จากการเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคตในพนทรอบแกงละวา จ.ขอนแกน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา



3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : นางวชราพร เกดสข 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

รายงานของหนวยงานระหวาง รฐบาลดานการเปลยนแปลงภมอากาศโลก (IPCC, 2007) ระบวาในชวงศตวรรษทผานมาอณหภมเฉลยของโลกไดเพมขน 0.6-0.8 องศาเซลเซยส ปรมาณและการแพรกระจายของฝนมการผนแปรอยางมากในแตละพนท ความรนแรงของสภาพภมอากาศ เชน พาย และความแหงแลงไดเกดขนบอยครงขนในหลายพนททวโลก ขอมลของประเทศไทยมรายงานวจยบงชวา คาเฉลยของอณหภมไดเพมขนในอตราประมาณ 0.5 องศาเซลเซยสในระยะ 50 ปทผานมา (Limskul and Goes, 2008) ปรมาณน าฝนรายปกมความแปรปรวนทงเพมขนและลดลงรวมทงแนวโนมมความ แตกตางกนไปในแตละพนท และผลการวจยดานแบบจ าลองสภาพภมอากาศบรเวณประเทศไทยของส านกงานกองทน สนบสนนการวจย (สกว.) พบวา อนาคตอณหภมของทกภมภาคของประเทศไทยมแนวโนมเพมขนอยางชดเจน ชวงฤดรอนมแนวโนมยาวข น ชวงทเปนฤดฝนจะสนลง ปรมาณน าฝนโดยรวมมแนวโนมเพมขน (ศภกร ชนวรรณโณและคณะ , 2008) และอาจเผชญกบสภาพอากาศแปรปรวนรนแรงมากขน

ผลกระทบทจะเกดขน จากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศอนเนองมาจากภาวะโลกรอนนนเปนผลทเกด ขนสบเนองเปนลกโซ โดยอาจเรมจากผลกระทบตอระบบชวภาพกายภาพ (bio-physical system) และจะกอใหเกดผลกระทบสบเนองตอไปถงดานเศรษฐกจสงคม เชน ผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทเกดขนกบระบบการผลตทางการ เกษตรจะสงผลกระทบสบเนองไปถงการด าเนนชวตและความเปนอยของผคน สงมชวตตางๆ ซงอาจมความแตกตางกนหลากหลาย ทงนระบบและกลมสงคมตางๆ อาจมความเสยงจากผลกระทบเหลานและมความลอแหลมตอภาวะเดอดรอนแตกตาง กนไปเชนกน

โค-กระบอเปนสตวทมความส าคญอยางยงทงในแง เศรษฐกจชมชนและระดบประเทศ เปนแหลงอาหารโปรตน ใชเปนแรงงานในภาคเกษตรกรรมและใหปยมลสตวทมความจ าเปนอยางยงตอ ระบบการเกษตรอนทรย แกงละวาในลมน าชมพนทประมาณ 12,000 ไร เปนพนทชมน าขนาดใหญล าดบท 16 ของประเทศไทยครอบคลม อ.บานแฮด และ อ.บานไผ ซงมประชากรโค-กระบอมากทสดของจงหวดขอนแกน ขอมลของกรมปศสตวระบวา โคกระบอของภาคตะวนออกเฉยงเหนอตดโรคพยาธใบไมตบชนด Fasciola gigantica (Fasciolosis) สงถงรอยละ 76.5 ของตวอยางสงตรวจ โดยพยาธท าใหสตวมภาวะผอมแหง แคระแกรน โลหตจาง ดซาน บวมน าบรเวณสวนลางของ


84

รางกาย เนอเยอตบและทอน าดเสยหาย ในรายทรนแรงจะท าใหเสยชวตจากภาวะตกเลอดในรางกาย การทความชกของโรคพยาธใบไมตบในโค-กระบอยงถกพบอยในระดบสงตลอดมา

การเกดโรคพยาธใบไมในตบและวงจรชวตของพยาธ Fasciola gigantica (Fasciolosis) ขอมลระบาดวทยา พบวา โรคพยาธใบไมในตบในประชากรสตวเปนวฎจกรสมพนธกบฤดกาล โดยโรคพยาธใบไมตบจะเกดขนไดตองมปจจยทท าใหเกดโรคหลายปจจย แตละปจจยมความหลากหลาย บางปจจยเดนบางปจจยดอยแตกตางกนไป กลาวคอ โรคพยาธใบไมในตบโค-กระบอ อาศยลกษณะภมอากาศและภมประเทศทเหมาะสมจงจะเกดโรคขนได เชน อณหภม ปรมาณน าฝน ความลาดชนของพนท แหลงน าชนดตางๆ เปนตน ดงนนการศกษาความเสยงของการโรคพยาธตบโค-กระบอจากการเปลยนแปลงภม อากาศในอนาคตในพนทรอบแกงละวา จ.ขอนแกน เปนสงส าคญทควรตระหนกและเตรยมการรบมอกบปญหาทจะเกดขนตอไป


6.1 ศกษาความเสยงของการเกดโรคพยาธใบไมตบของโค-กระบอจากการเปลยนแปลงภมอากาศในอนาคต

6.2 การเตรยมการรบมอกบโรคพยาธใบไมตบของโค-กระบอในอนาคต

7. เปาหมาย 7.1 7.2


9. พนทด าเนนการ : พนทแกงละวาและชมชนรอบแกงละวา ลมน าช จ.ขอนแกน 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)


85

12. ผลทคาดวาจะไดรบ 12.1 ทราบความเสยงของการเกดโรคพยาธใบไมตบของโค-กระบอจากการเปลยนแปลงภมอากาศ

ในอนาคตในพนทรอบแกงละวา จ.ขอนแกน 12.2 แนวทางการรบมอกบโรคพยาธใบไมตบของโค-กระบอในอนาคต 12.3 ขอเสนอแนะเชงนโยบายและแนวทางการปองกนโรคพยาธใบไมตบของโค-กระบอจากการ

เปลยนแปลงภมอากาศในอนาคต





86



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการการศกษาและพฒนาการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทนของระดบ ครวเรอนในชมชน 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


กลยทธท 1.3 การสรางและพฒนางานวจยดานการมสวนรวมขององคกรทองถนในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : พชรนทร ฤชวรารกษ 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล จากปญหาสภาวะโลกรอนทกอใหเกดความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ อนเนองมาจากการปลอยกาซเรอนกระจกของการใชพลงงานหลากหลายรปแบบทเพมมากขนเรอยๆ เชน ไฟฟา และน ามน เปนตน ท าใหทวโลกตองเรงด าเนนการหาพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอกมาใชแทน ในประเทศไทยภาครฐและภาค เอกชนไดตระหนกถงปญหาน จงมนโยบายสนบสนนการใชพลงงานทดแทนและพลงงานทางเลอกในรปแบบตางๆ รวมถงโครงการทด าเนนการในพนทชนบท เชน กระทรวงพลงงานมโครงการน ารองในการจดท าแผนพลง งานชมชนสนองพระราชด ารเศรษฐกจพอเพยงตงแตป 2550 เปนตนมา และบรษท ปตท.จ ากด(มหาชน) มโครงการ รกษปา สรางคน ๘๔ ต าบล วถพอเพยงทม 1 ใน 8 เรองของประเดนการด าเนนโครงการคอ พลงงานชมชน เปนตน ผลการด าเนนงานของโครงการจดท าแผนพลงงานชมชนสนองพระราชด ารเศรษฐกจพอเพยงท าใหคนในชนบทมความตนตวและตระหนกถงปญหา มการปรบตวหนมาใชพลงงานทดแทน สรางพลงงานทางเลอกเพอใชในทองถนมากขน ไดแก การเพมประสทธภาพถานดวยเตาเผาถาน 200 ลตร การลดการใชถานดวยเตาหงตมประสทธภาพสง และการลดการใชแกส LPG ดวยการใชแกสชวภาพจากบอหมกแกสดวยมลสตว เปนตน การสนบสนนการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทนดงกลาวของชาวบานเกดขนในชมชนทเปนโครงการน ารองทไดรบการสนบสนนจากหนวยงานภาครฐและภาคเอกชน ซงคาดหวงใหมการเผยแพรขยายผลไปปรบใชทงในพนทชมชนเองและพนทอนเพมมากขน รวมถงมการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทนเหลานนในทองถนอยางตอเนอง พชรนทร ฤชวรารกษ และคณะ (2553) ไดท าการศกษาดานการใชพลงงานทดแทนในระดบ


87

ครวเรอนของชมชนในต าบลมวงหวาน อ าเภอน าพอง และ ต าบลโคกสง อ าเภออบลรตน จงหวดขอนแกน หลงสนสดโครงการน ารองเปนเวลา 2 ป พบวาชมชนทเลอกรบการสนบสนนเตาเผาถาน 200 ลตรแบบนอน ยงคงมการใชอย รอยละ 58.8 ในขณะทชมชนทเลอกรบการสนบสนนเตาเผาถาน 200 ลตรแบบตงมการใชอยรอยละ 97.6 และประชาชนในพนทยงมความตองการใชเทคโนโลยเตาเผาถาน 200 ลตรแบบตงอกมาก และบางครวเรอนมการปรบปรงพฒนาเทคโนโลยเตาเผาถาน 200 ลตรแบบตงใหมประโยชนมากขน เชน มการตอทอดกควนจากการเผาถานมาใชท าสารไลแมลง(น าสมควนไม) เปนตน อยางไรกตามดวยขอจ ากดของตวเทคโนโลยไมสามารถหาซอไดงายในทองถน และอายการใชงานไมนานเพยง 2-4 ป ท าใหโอกาสในการจดหามาใชอยางตอเนองเปนไปไดนอย สวนการศกษาการสนบสนนเทคโนโลยพลงงานทดแทนในเขตอ าเภอโนนไทย จงหวดนครราชสมา พบวา เตาเผาถาน 200 ลตรแบบนอน ยงคงมผใชอย รอยละ 70.97 และมเทคโนโลยหลายตวทไมประสบผลส าเรจในการสนบสนนใหคนในชมชนทองถนน าไปใช เชน ถานอดแทง ยงคงมผใชอยเพยงรอยละ 8.7 และเตาแกสแกลบ ยงคงมผใชอยเพยงรอยละ 6.67 เปนตน ผลการศกษาดงกลาว ชใหเหนวาการสนบสนนเพอใหประชาชนในชนบทมการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทนทผานมา มทงเทคโนโลยทเกดการน าไปใชจรงนอยในชมชน สวนเทคโนโลยทสอดคลองกบทองถนเกดการใชอยางตอเนอง ประชาชนตนตวสนใจ มโอกาสเกดการขยายผลอยางมาก มคนในชมชนทมศกยภาพในการปรบปรงเทคโนโลยใหสอดคลองกบทองถน ยงมขอจ ากดทหากไดรบการสงเสรมและศกษาใหมการปรบปรงและพฒนาใหมประสทธภาพมากขน สามารถท าการผลตและจดหาใชไดงายในทองถน จะท าใหเกดการขยายผลการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทนอยางตอ เนอง

จากขอมลดงกลาวจงจ าเปนอยางยงในการศกษาตอยอดการพฒนาการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทน รวมกบภาคหนวยงานและชมชนทองถน โดยเฉพาะในเทคโนโลยทมการศกษาแลววามการน าไปใชจรงอยางตอเนอง เชน เตาเผาถาน 200 ลตรแบบตง ควรมการศกษาภมปญญาของคนในชมชนทองถนในการปรบปรงพฒนาเทคโนโลยพลงงานทดแทน มการพฒนาชางทเปนคนในชมชนเองทท าใหสามารถผลตเทคโนโลยภายในทองถนไดอยางตอเนอง มแหลงขอมลความร ปจจยการใชและขอจ ากด เพอใหหนวยงานในทองถนและแกนน าของชมชนน าขอมลสอความรเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนไปเผยแพรขยายผลใชในทองถนของตนและพนทอน อนจะสงผลตอการลดภาวะโลกรอนอยางยงยนตอไปในอนาคต

6. วตถประสงค 6.1 ศกษาประสทธภาพเทคโนโลยพลงงานทดแทนในครวเรอน

6.2 เพอคดเลอกและพฒนาเทคโนโลยพลงงานทดแทนทเหมาะสมตอการใชงานในระดบ ครวเรอนรวมกบชมชน

6.3 เพอผลตสอเผยแพรองคความรดานการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทนทเหมาะสมตอการใชงานในระดบครวเรอน


88

7. เปาหมาย สรางกลมและภาคในการศกษา พฒนา และเผยแพรความรดานการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทนท

เหมาะสมตอการใชงานในระดบครวเรอน

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 ขอมลเทคโนโลยพลงงานทดแทนทมประสทธภาพ

8.2 คมอ/สอวดทศนชดความรรายเทคโนโลยพลงงานทดแทน 9. พนทด าเนนการ : พนทเปาหมายจงหวดขอนแกน นครราชสมา กาฬสนธ 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป (นบจากไดรบทนวจย) 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)

กจกรรม/ขนตอนด าเนนงาน สถานท ระยะเวลาด าเนนการ

งบประมาณ (บาท)

1. รวบรวมองคความรจากเอกสารและหนวยงานทเกยวของ

จงหวดขอนแกน เดอนท 1 – 3 3,000

2. เกบขอมลเชงคณภาพจาก KI ภาคสนาม ไดแก ขนตอนการผลต คณภาพเทคโนโลย เงอนไขขอจ ากด ขอด/ขอเดน และคาใชจายการผลตเทคโนโลยพลงงานทดแทน/แหลงวสดอปกรณ

จงหวดขอนแกน จงหวดนครราชสมา จงหวดกาฬสนธ

เดอนท 1 – 3 20,000

3. เกบขอมลประสทธภาพการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทน(การลดคาใชจาย และปรมาณการใช)

จงหวดขอนแกน จงหวดนครราชสมา

เดอนท 2 – 9 12,000

4.การพฒนาเทคโนโลยพลงงานทดแทน 3 เทคโนโลย - จดประชมน าเสนอแลกเปลยนขอมลเทคโนโลยพลงงานทดแทน

มหาวทยาลยขอนแกน เดอนท 4 12,000

- ชาง/คนในชมชนทองถนด าเนนการพฒนาเทคโนโลยพลงงานทดแทน

จงหวดขอนแกน จงหวดนครราชสมา

เดอนท 5 - 6 45,000

5.การจดท าสอขอมลความร (คมอและสอวดทศนความรรายเทคโนโลยพลงงานทดแทน )

มหาวทยาลยขอนแกน เดอนท 7 - 11 32,000


89



6.การจดประชมเผยแพรขอมลความรใหกบเจาหนาททองถน แกนน าชมชน และเจาหนาทจากหนวยงานทเกยวของ เชน กระทรวงพลงงาน

มหาวทยาลยขอนแกน เดอนท 12 18,000

7. การจดท ารายงานวจย มหาวทยาลยขอนแกน เดอนท 12 3,000

12. ผลทคาดวาจะไดรบ 12.1 ทราบประสทธภาพเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนทสอดคลองกบทองถน เงอนไข

ขอจ ากด และการแกปญหาการใชเทคโนโลย

12.2 ไดเทคโนโลยการใชพลงงานทดแทนทมการปรบปรงใหมประสทธภาพและเหมาะสมกบทองถน

12.3 ไดสอความรดานการใชเทคโนโลยพลงงานทดแทน

12.4 เกดชางทองถนทสามารถผลตเทคโนโลยพลงงานทดแทน

13. งบประมาณ 145,000.- บาท




90



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการการจดการวกฤตน าในภาคอสาน (Water Crisis Management in Northeast Thailand) 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


กลยทธท 1.3 การสรางและพฒนางานวจยดานการมสวนรวมขององคกรทองถนในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : วเชยร แสงโชต และทมวจย RDI และภาคเครอขายภายนอก 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอเปนภาคหนงทตองประสบกบสภาวะวกฤตน าซ าซากมาอยางชานาน ซงประกอบดวยสภาวะอทกภย สภาวะภยแลง และในบางพนทตองเผชญทงอทกภย และภยแลงในเวลาเดยวกน ซงสถานการณดงกลาวนบวนจะเกดถและทวความรนแรงมากขนเรอยๆ ซงสะทอนถงการขาดการบรณาการวธการจดการน าทเหมาะสมในพนทวกฤตน าตางๆของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ มหาวทยาลยขอนแกนในฐานะทเปนสถาบนทางวชาการของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผบรหารมหาวทยาลยขอนแกน ตระหนกเหนความส าคญตอปญหาดงกลาว จงไดมอบหมายใหสถาบนวจยและพฒนา ท าหนาทประสานงานและจดตงคณะท าง านทประกอบดวยนกวชาการในสาขาตางๆทเกยวของภายในมหาวทยาลยขอนแกน ขนมาท าหนาทศกษาหาแนวทางและวธการแกไขวกฤตน าของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ในชวงระหวางเดอน มกราคม – พฤษภาคม พ.ศ. 2554 ทผานมา ทงนเพอทมหาวทยาลยขอนแกนจะสามารถน าขอเสนอดงกลาวไปก าหนดเปนกรอบส าหรบใหนกวชาการของมหาวทยาลยทสนใจไดจดท าขอเสนอโครงการเพอแกไขปญหาวกฤตน าเชงบรณาการส าหรบภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ซงจะเปนการด าเนนงานภายใตแผนยทธศาสตรการบรหารมหาวทยาลยขอนแกน พ.ศ. 2555 – 2558 ตอไป

ผลของการศกษาทคณะท างานไดเสนอตอผบรหารมหาวทยาลยขอนแกนประกอบดวย 4 ประเดนคอ 1. เกดองคกรภาคเครอขายทมการพฒนากระบวนการและรปแบบการจดการน าเชงบรณาการในพนท

วกฤตน าทมความหลากหลายตามลกษณะภมนเวศของ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 2. มระบบสนบสนนการตดสนใจ (DSS) เพอชวยในการแกไขภาวะวกฤตน าในพนทภาคตะวนอกเฉยง

เหนอ


91

3. มเครอขายการสอสารระหวางมหาวทยาลยขอนแกนกบชมชน (USR) 4. มคลงความรเรองวกฤตน าภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ดงนนเพอการด า เนนงานภายใตกรอบประเดนหลกดงกลาวขางตน สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน ซงเปนหนวยงานทมศกยภาพ อกทงยงไดรบความไววางใจจากองคกรภาคเครอขาย และองคกรชมชนในพนทวกฤตน าตางๆทมอยในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ใหท าหนาทเปนองคกรหลกในการเชอมประสานใหเกดกระบวนการท างานรวมกน และสามารถขบเคลอนงานจนบรรลผลส าเรจทเปนรปธรรม จงไดจดท าขอเสนอโครงการในรปแบบชดโครงการซงประกอบดวย 3 โครงการยอยไดแก 1) วจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวมในพนทวกฤตน า 2) โครงการจดตงคลงความรส าหรบการแกไขปญหาวกฤตน า 3) โครงการสรางระบบสนบสนนการตดสนใจ (DSS) เพอชวยแกไขปญหาภาวะวกฤตน า 6. วตถประสงค

6.1 เพอตอบสนองตอการบรรลผลสมฤทธของงานวจยในกลม 3 ทมงเนนการแกไขปญหา ชมชน ทองถน สงคม (Social Impact)

6.2 เพอสรางใหเกดพนทรปธรรม (Best Practice) ดานการบรหารจดการน าแบบบรณาการโดยชมชนทองถน ภายใตยทธศาสตรการวจยในประเดนหลก การจดการทรพยากรน าและการบรหารจดการลมน า (SRA 4)

6.3 เพอใหบรการดานวชาการส าหรบการพฒนาชมชน และสงคมในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ผานเครอขายความรวมมอกบหนวยงานในพนททเขมแขง โดยใชคลงความรเปนเครองมอ

7. เปาหมาย 7.1 พนทปฏบตการ การบรหารจดการน าแบบบรณาการโดยชมชนทองถน 3 ลมน าหลกภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ ไดแก ลมน ามล ลมน าช และลมน าโขง ลมน าละ 3 พนท (ตนน า กลางน า ปลายน า) รวม 9 พนทปฏบตการ

7.2 มหาวทยาลยขอนแกน เปนสถาบนทางวชาการทมคลงความรดานการบรหารจดการน าแบบบรณาการโดยชมชนทองถน ของภาคตะวนออกเฉยงเหนอ


8.1 รปแบบทางเลอกในการจดการแกไขวกฤตน าของพนทปฏบตการ 8.2 ไดเปนพนทตนแบบการบรหารจดการน าโดยชมชน(Best Practice) 8.3 คมอการบรหารจดการน า 8.4 ชนดของสอทเผยแพร ไดแก วดทศน สอสงพมพ 8.5 เอกสารขอเสนอเกยวกบแนวโนมวกฤตน าในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

9. พนทด าเนนการ : พนทเปาหมายจงหวด 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป (นบจากไดรบทนวจย)


92


กจกรรม/ขนตอนด าเนนงาน สถานท เรม-สนสด(เวลา) งบประมาณ

(บาท) 1 2 3 4 1. วจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม 1) จดประชมองคกรภาคเครอขายเพอก าหนดแนวทาง/วธการท างานเชงบรณาการ


/ 350,000

2) ศกษาและวเคราะหชมชนพนทเปาหมาย (9 พนท ใน 3 ลมน าหลก)

ลมน ามล ลมน าช ลมน าโขง

/ / / 600,000

3) หารปแบบทางเลอกของจดการน าทเหมาะสมตามลกษณะภมนเวศของพนท

พนทปฏบตการ 9 พนท

/ / / 600,000

4) ประสานหนวยงานทเกยวของกบการจดการน าเพอหางบประมาณเพมเตมในกรณทมการกอสราง

หนวยงานภาค เชน องคการบรหารสวนทองถน สถาบนสารสนเทศทรพยากรน าและการเกษตร และสสส.เปนตน

/ / 100,000

5)สรางกระบวนการเรยนรการบรหารจดการน าโดยชมชนทองถน

9 พนทปฏบตการ / / 500,000

2. สรางคลงความร 1) สรางฐานขอมลเพอรวบรวมขอมลเกยวกบระบบน าในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ


/ / / 250,000

2) สงเคราะหองคความรเรองการแกไขวกฤตน าในภาคตะวนออกเฉยงเหนอจ าแนกออกเปนในแตละลมน าหลก

/ / / 250,000

3) จดท าสอเผยแพรและประชาสมพนธ / / / / 500,000 3. สนบสนนการตดสนใจ

1) วเคราะหและพยากรณแนวโนมของวกฤตน าในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

/ / / 100,000

2) ตรวจสอบความถกตองของการพยากรณกบขอมลในพนท (9 พนท)

/ / / 300,000


93

กจกรรม/ขนตอนด าเนนงาน สถานท เรม-สนสด(เวลา) งบประมาณ

(บาท) 1 2 3 4 4. การเผยแพรขอมลสชมชน 1) จดประชมภาคเครอขายสอในภาคตะวนออกเฉยงเหนอเพอชแจงวตถประสงคของโครงการและสรางความรวมมอทางดานวชาการ

/ / 200,000

2) คลงความรฯใหการสนบสนนดานขอมลตอหนวยงานภาคทเกยวของ

/ (งบประมาณจากคลงความร)

12. ผลทคาดวาจะไดรบ 12.1 มระบบการสนบสนนการตดสนใจ (DSS) เพอชวยในการแกปญหาวกฤตน าในภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ 12.2 มองคความรในการจดการน าตามความหลากหลายของภมนเวศลมน า ในพนทภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอ 12.3 เกดองคกรภาคเครอขายแกไขวกฤตน าภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

13. งบประมาณ 3,750,000.- บาท


2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (ฝายขบเคลอนยทธศาสตร มข.) 3,750,000 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 3,750,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 2) คาใชสอย 3) คาวสด


94



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการศกษาศกยภาพการปรบตวของชมชนลมน าโขงในสภาวะน าโขงแลง

2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา


3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : รศ.รว หาญเผชญ 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล แมน าโขงเปนแมน าสายส าคญในเอเชยอาคเนย เปนเสมอนสายเลอดทหลอเลยงผคนทอาศยอยบรเวณรมฝงแมน าโขงทงสองฝง แมน าโขงขนานระหวางประเทศไทยและประเทศลาว มขนาดความยาว 976 กโลเมตร ถอเปนเสนแบงพรมแดนของรฐทงสอง ในชวงตอนบนของประเทศไทยอยในเขตภาคเหนอ จงหวดเชยงราย ชวงตอนลางแมน าโขงไหลผานเมองหวยทรายในประเทศลาว และไหลเขาสจงหวดเลย หนองคาย บงกาฬ นครพนม มกดาหาร อ านาจเจรญ และอบลราชธาน ตลอดแนวของสายน าโขงทไหลผานในแตละจงหวด ประชาชนไดอาศยน าโขงทงในดานอปโภค บรโภค การประมง น าเพอการเกษตรและการคมนาคมขนสงสนคา อยางไรกตามในชวงทผานมา ภาวะโลกรอนสงผลใหปรมาณน าในล าน าโขงมปรมาณลดลงมากทสดในรอบ 40 ป จากขอมลการส ารวจเบองตนของคณะนกวจยโครงการการศกษาผลกระทบวกฤตแมน าโขงอยางเรงดวนของมหาวทยาลยขอนแกน โดยสถาบนวจยและพฒนา และวทยาเขตหนองคาย พบวาสถตของปรมาณน า จากสถานอทกวทยา จงหวดหนองคาย ส านกงานทรพยากรภาค 3 กรมทรพยากรน า กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ขอมลระดบน าโขงวดไดท ระดบ 0.32 เมตร ต ากวาป 2538 ซงวดไดทระดบ 0.33 เมตร การลดลงของน าในแมน าโขงในชวงฤดรอนจะมความถมากกวาในอดตทผานมา ภาวะดงกลาวท าใหหลายหนวยงานใหความสนใจกบปรมาณน าโขงทลดลง ปจจยส าคญทเปนสาเหตท าใหปรมาณน าโขงลดลง ไดแก ปรมาณของฝนทตกในบรเวณพนทรบน า โดยเฉพาะอยางยงในประเทศ สปป.ลาว ปรมาณน าฝนมนอยลง รวมถงการสรางเขอนของอกหลายประเทศในลมน าโขง และสรางเขอนในลมน าสาขาของแมน าโขง ปรมาณน าโขงทลดลง จากสภาวะความเปลยนแปลงของภมอากาศ ภาวะโลกรอน และความพยายามในการสรางเขอนทมปรมาณมากขน ซงสงผลโดยตรงตอระดบปรมาณน าในแมน าโขง วกฤตของแมน าโขงดงกลาวสงผลกระทบตอวถชมชนทอาศยอยรมฝงโขง ทงในดานสงแวดลอม เศรษฐกจ และสงคม ซงเปนปญหาทเชอมโยงผลกระทบในดานอนๆอกมากมาย ทกภาคสวนจงใหความสนใจและตระหนกถงผลกระทบทเกดขน มหาวทยาลยขอนแกน โดยสถาบนวจยและพฒนา จงไดจดท าเคาโครงการวจยเรอง “ศกยภาพการปรบตวของชมชนลมน าโขงในสภาวะน าโขงแหง” โดยเนนการศกษาใน 3 จงหวด คอ จงหวดเลย จงหวดหนองคาย และจงหวดนครพนม เพออธบายถงศกยภาพในการปรบตวของชมชนทอยรมแมน าโขง ซงจ าเปนตองพจารณาจากการจดการการใชทรพยากรของชมชนในการด ารงชวต เพอน ามาอธบายการปรบเปลยนหรอปรบตวทางดานเศรษฐกจ สงคม


95

วฒนธรรม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของชมชน 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาแนวทางทชมชนใชบรหารจดการผลกระทบจากภาวะน าโขงแหง 6.2 เพอศกษาอทธพลของการเปลยนแปลงภมอากาศทมตอเศรษฐกจ สงคม วฒรธรรม

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 6.3 เพอศกษาทางเลอก การปรบตวตอการเปลยนแปลงของชมชนจากสภาวะน าโขงแหง

7. เปาหมาย 7.1 ทราบแนวทางการบรหารจดการน าของชมชนเมอไดรบผลกระทบจากภาวะน าโขงแหง

7.2 ทราบถงอทธพลของการเปลยนแปลงภมอากาศทมผลตอเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

7.3 ทราบทางเลอกในการปรบตวตอสภาวะน าโขงแหงของชมชน

8. ตวชวดความส าเรจ ทราบแนวทางการบรหารจดการน าของชมชนและทางเลอกในการปรบตวของชมชนจากภาวะน าโขงแหงและการเปลยนแปลงภมอากาศทมผลตอเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชมชน

9. พนทด าเนนการ : พนทในจงหวดเลย จงหวดหนองคาย และจงหวดนครพนม 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม) 12. ผลทคาดวาจะไดรบ

12.1 ท าใหทราบถงวถการด าเนนชวตของประชาชนรมน าโขงในการปรบตวตอสภาพน าโขงแหงอนนนเปนทางเลอกในการด ารงชวตทแตกตางจากทเคยเปน

12.2 ผลจากการศกษาสามารถใชเปนแนวทางในการปรบตวของประชาชนในพนทอนๆทไดรบผลกระทบจากสภาวะน าแลง



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (ทนอดหนนทวไป มข.) 968,000 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 968,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 131,200 2) คาใชสอย 738,600 3) คาวสด 98,200


96



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการการปรบตวของชมชนแกงละวาในภาวะน าทวม 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา



3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : รศ.รว หาญเผชญ, สณย กวศราศย 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล แกงละวาเปนพนทชมน า หรอพนททามขนาดใหญแหงหนงของระบบนเวศนลมน าชทตงอยในเขตพนท อ าเภอบานไผ และอ าเภอบานแฮด จงหวดขอนแกน มเนอทประมาณ 14,000 ไร พนทรบน าประมาณ 7,000 ไร ครอบคลมพนท 20 หมบาน ใน 3 ต าบล คอ ต าบลบานไผ ต าบลเมองเพย อ าเภอบานไผ และต าบลโคกส าราญ อ าเภอบานแฮด แกงละวามลกษณะเหมอนกะทะหงายเอยงไปทางทศตะวนตกและทศเหนอ เปนแหลงรบน าทส าคญจากล าหวยเอยน หนองกองแกว กดละวา หวยจก สวนทางน าออกของน าจากแกงละวา คอ หวยจบแจบ หวยปากผแปง หวยน าลด และลงสล าน าชตอไป ลกษณะพนทดานในเปนพนทโนน และน าทวมไมถงหลายแหง เชน โนนตะโคง โนนพนชาต โนนกาม โนนมะเกลอ ฯลฯ ซงโนนตางๆยงคงเปนแหลงอาศยส าคญของนกจ านวนมาก นอกจากนยงมตนกก ตนผอ ทชาวบานน ามาท าเสอ รวมถงตนธปฤาษทชาวบานน ามาเปนสนคาสงออกตางประเทศ และโนนตางๆเหลาน ยงเปนแหลงอาหารขนาดใหญของชมชนอกดวย แกงละวาจงเปนอางเกบน าทมความส าคญตอชมชนรอบแกงมากมายมาตงแตโบราณ ตลอด 12 เดอน หากไมประสบภาวะน าทวม หรอวกฤตน าทวมอยางรนแรง เมอเดอนกนยายน ถงเดอนตลาคม 2553 ทผานมา ชมชนไดรบประโยชนจากแกงนอยางตอเนอง เชน ท านา หาบว หาหอย หาไขผ า หาผก หาปลา หากง หาฟน หาตนออ หาตนกก หาผอ ธปฤาษ เลยงสตว ฯลฯ จากสภาพภมศาสตรกายภาพในพนททามแกงละวาจะมน าทวมในชวงเวลาน าหลากประมาณเดอนกนยายน – ตลาคม ของทกป ชมชนจะมการปรบตวตามสภาพพนท ความสมพนธของชมชนแกงละวาจะเปนความสมพนธในเรองการผลตของชมชน ไมวาจะเปนทดนทสามารถท านาไดผลผลตด รวมถงเปนสถานทเลยงสตว ปลกผกในพนทรมแกงละวา คนในชมชนแกงละวากวา 10 หมบาน ไดเรยนรทจะอยรวมกบะรรมชาตและการปรบตว กรมชลประทานไดกอสรางอางเกบน าโดยสรางคนดนรอบพนทแกงละวา ในป 2527 – 2529 สภาพของแกงละวาไดเปลยนแปลงจากเดมทมระบบนเวศนเชอมตอจากล าน าช หนองกองแกว ล าหวยเอยน กดละวา แกงละวา หวยน าลด ลงล าน าช ระบบนเวศนถกเปลยนแปลงไป เพราะคนดน (พนงกนน า) ไดท าลายหนาทการไหลของน าตามธรรมชาต ซงท าใหเกดผลกระทบหลายดานในชมชน อาท พนทเกษตร เศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และความเปนอยของชมชน เกนกวาก าลงของชมชนทจะควบคมได


97

สถาบนวจยและพมนา มหาวทยาลยขอนแกน จงสนใจทจะศกษา การปรบตวของชมชนรอบแกงละวาทไดรบผลกระทบจากภาวะน าทวมดงกลาว ในดานการปรบตวของชมชนในหลายมต เพอจะไดเขาใจปญหาทเกดขน และเพอหาทางออกรวมกบชมชนในการผลกดนทางนโยบายตอองคกรปกครองสวนทองถน และผมสวนเกยวของในดานนอยางจรงจงตอไป 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาแนวทางทชมชนหรอหนวยงานภาครฐในพนทใชบรหารจดการปญหาหรอผลกระทบจากกรณน าทวมในพนทแกงละวา

6.2 เพอศกษาผลกระทบจากสภาวะน าทวมทมตอเศรษฐกจและสงคมของชมชน 6.3 เพอศกษาทางเลอกการปรบตวในการรบมอกบปญหาน าทวมของชมชน

7. เปาหมาย 7.1 ทราบแนวทางการบรหารจดการน าของชมชนเมอไดรบผลกระทบจากภาวะน าทวมในพนท 7.2 ทราบถงอทธพลของการเปลยนแปลงภมอากาศทมผลตอเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม

ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 7.3 ทราบทางเลอกในการปรบตวตอสภาวะน าทวมของชมชน

8. ตวชวดความส าเรจ ทราบแนวทางการบรหารจดการน าของชมชนและทางเลอกในการปรบตวของชมชนจากภาวะน าโขงแหงและการเปลยนแปลงภมอากาศทมผลตอเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในชมชน

9. พนทด าเนนการ : ต.โคกส าราณ อ.บานแฮด ต.เมองเพย และต.บานไผ อ.บานไผ จ.ขอนแกน 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)

12. ผลทคาดวาจะไดรบ 12.1 ท าใหทราบแนวทางทชมชนและหนวยงานตางๆ ในพนท บรหารจดการปญหาและผลกระทบ

จากกรณน าทวมในพนทแกงละวา 12.2 ท าใหทราบถงผลกระทบทเกดจากปญหาน าทวมและการปรบตวของชมชนในดานตางๆ อาท

ดานเศรษฐกจ สงคม การศกษา สาธารณสข การทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม 12.3 ผลจากการศกษา สามารถใชเปนแนวทางในการปรบตวของประชาชนในพนทอนๆทไดรบ

ผลกระทบจากปญหาน าทวม


98



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. (ทนทดหนนทวไป มข.) 396,000 - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 396,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 57,400 2) คาใชสอย 289,230 3) คาวสด 49,370


99


แบบเสนอโครงการสถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน ประจ าปงบประมาณ 2555 1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการปรบปรงหลกสตรการฝกอบรมการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม (PAR)

เพอถายทอดองคความรแกนกวจย นกพฒนา ภาคความรวมมอและผสนใจ 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของมหาวทยาลย

ยทธศาสตรท 1 การวจยเพอการพฒนา กลยทธท 1.4 การจดการความรงานวจยและพฒนาสสาธารณะ

3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : 1) วเชยร แสงโชต 2) พชรนทร ฤชวรารกษ 3) นรมล ศรธงชย 4) สปราณ วานมนตร 4. สวนงานทรบผดชอบ : คณะกรรมการจดการความร สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล

ในป 2553 สถาบนวจยและพฒนา มหาวทยาลยขอนแกน ไดจดท าหลกสตรฝกอบรม PAR เพอถายทอดองคความรแกนกวจย นกพฒนา ภาคความรวมมอ และผสนใจทวไป ในการน าประสบการณการท างานกบชมชนแบบมสวนรวมโดยกระบวนการวจยเชงปฏบตการ และไดด าเนนการฝกอบรมไปแลวในปงบประมาณ 2553 ดงนน เพอจะใหหลกสตรมความนาสนใจ ทนสมยและครอบคลมตอการวเคราะหบรบทของชมชน ตลอดจนเพมเตมเทคนคและทกษะในการวจยชมชนใหมความสมบรณมากยงขน 6. วตถประสงค

6.1 เพอปรบปรงหลกสตรการฝกอบรม PAR 6.2 เพอสงเคราะหองคความร PAR ของสถาบนฯ เพมเตม

7. เปาหมาย 7.1 เกดกลไกทชวยสงเสรมสนบสนนใหสถาบนฯมความพรอมในการจดหลกสตรฝกอบรม 7.2 มหลกสตรฝกอบรม PAR

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 มการปรบปรงคมอและหลกสตรการฝกอบรม PAR 8.2 มผสนใจเขารวมรบการฝกอบรมในหลกสตรของสถาบนฯ 9. พนทด าเนนการ : สถาบนวจยและพฒนา 10. ระยะเวลาด าเนนการ ตลาคม 2554 - กนยายน 2555


100



2554 2555 2555 กองทนวจย 40 ปสถาบนฯ งบประมาณเงนรายได 30,000 - ภายใน มข. - ภายนอก รวม 30,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 10,000 2) คาใชสอย 20,000 3) คาวสด


101



1. ชอโครงการ/กจกรรม : การสนบสนนใหเกดกระบวนการจดการความรขององคกรแบบบรณาการ

2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : คณะกรรมการจดการความร สถาบนวจยและพฒนา 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายบรการวชาการและสอสาธารณะ และฝายอ านวยการ 5. หลกการและเหตผล

สถาบนวจยและพฒนาตระหนกถงความส าคญของการสรางและพฒนาองคความรในประเดนส าคญเกยวกบการพฒนาชมชนและสงคม เพราะจากประสบการณการท างานของสถาบนวจยฯทผานมา พบวา ความรเกยวกบการวจยและพฒนาทเปนประโยชนและมความส าคญหลายเรองยงกระจดกระจายอยกบนกวจยและองคกรของผปฏบตงาน โดยขาดการรวบรวมและประมวลวเคราะหอยางเปนระบบ จงท าใหไมสามารถยกระดบใหเปนองคความรและสอสารตอสาธารณะเพอใชแกไขปญหาทเกดขนอยางทนตอเหตการณได โดยเฉพาะความรทเกยวของกบภารกจวจยและพฒนาของสถาบนฯ เชน วธวทยาการวจยสงคม (Social Research Methodology) ทประกอบไปดวยระเบยบวธวจยและกรอบแนวคด หรอ ทฤษฎทใชในการวจย การวจยเชงคณภาพในการพฒนา การวจยสหวทยาการ และการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม รวมทงองคความรเกยวกบงานวจยและพฒนา ในประเดนส าคญในงานพฒนาไดแก เศรษฐกจชมชน เกษตรกรรมยงยน องคกรชมชนในงานพฒนา การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การพฒนาคณภาพชวตและความมนคงของมนษย เปนตน

ดงนนสถาบนวจยและพฒนาจงไดก าหนดใหมการทบทวนเรองวธการวจยและความรดานเนอหาเกยวกบประเดนส าคญในงานวจยและพฒนา และท าการสงเคราะหภายใตสถานการณทเปลยนแปลง โดยการมสวนรวมของผรในเรองนนๆและผเกยวของ เพอพฒนาและยกระดบองคความรเกยวกบประเดนเนอหางานวจยทเกยวของ เพอสงเสรมใหเกดการประยกตใชในการวางแผนการวจยและพฒนา นอกจากนผลการวจยและพฒนาในประเดนส าคญ ควรไดถกใชในการอธบายปรากฏการณทางสงคม ใชในการก าหนดนโยบายและแผนพฒนา ตลอดจนกอใหเกดประโยชนตอการเรยนการสอนของมหาวทยาลยขอนแกนและทอนๆ ประการส า คญ กระบวนการด าเนนงานภายใตยทธศาสตรน จะเปนการพฒนาบคลากรของสถาบนวจยและพฒนา ใหมศกยภาพ


102

ดานวธวทยาการวจยเพอการพฒนาเพมขนดวย 6. วตถประสงค

6.1 เพอใหมการทบทวนเรองวธการวจยและความรดานเนอหาเกยวกบประเดนส าคญในงานวจยและพฒนา

6.2 เพอพฒนาและยกระดบองคความรเกยวกบประเดนเนอหางานวจยทเกยวของ 6.3 เพอสงเสรมใหเกดการประยกตใชในการวางแผนการวจยและพฒนา

7. เปาหมาย 7.1 นกวจยสถาบนฯ ไดทบทวนองคความรการด าเนนงานทผานมา 7.2 เกดการยกระดบองคความรเพอประยกตใชในการวางแผนการวจยและพฒนา

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 สถาบนฯ มองคความรเผยแพรในรปแบบตาง ๆ มากขน 8.2 เกดกระบวนการจดการความรภายในองคกรอยางเปนรปธรรม

9. พนทด าเนนการ : สถาบนวจยและพฒนา 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม) 12. ผลทคาดวาจะไดรบ

12.1 ไดรปแบบการจดการความรของสถาบนวจยและพฒนา 12.2 ไดสอในรปแบบตางๆ จากการถอดบทเรยนเพอเผยแพร


103



2554 2555 2556 งบประมาณแผนดน 20,000 งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. - ภายนอก (ชอแหลงทน.................................) รวม 20,000 รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 15,000 2) คาใชสอย 5,000 3) คาวสด


104



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการพฒนาตวชวดดานวจยและพฒนาสงคม 2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของมหาวทยาลย


3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : : ฝายวจย 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายวจย สถาบนวจยและพฒนา 5. หลกการและเหตผล Social Impact Indicators (SII) เปนอกแนวทางหนงในการสรางมาตรฐานตวชวดส าหรบการวจยและพฒนาดานสงคมและชมชน โดยเฉพาะอยางยงการวจยเชงปฏบตการแบบบรณาการโดยกระบวนการมสวนรวมทมงสงเสรมสนบสนนการขบเคลอนทางสงคมใหเกดความเขมแขงและมนคงยงขน โดยจะตองอาศยกลไกการประสานความรวมมอของภาคทมสวนเกยวของ และจะตองใชขอมลในการคดวเคราะหสรางความรใหมทใชประโยชนไดจรงตามสภาพบรบทของแตละชมชนหรอสงคมทมกจะหา ตวชวดความส าเรจเชงเดยวไดยาก หากแตตวชวดความส าเรจเกดจากกระบวนการเชงปฏบตการตงแตการเรมประเดนวจยการเตรยมความพรอม การใชขอมลในการด าเนนงาน การสะทอนขอมลสประชาคม การเปดโลกทศนแลกเปลยนเรยนร การทดลองทดสอบโดยมผรผเชยวชาญคอยเปนพเลยงใหการดแลชวยเหลอ ตลอดจนการสรปบทเรยนเพอแสวงหาทางออกหรอการยกระดบในการพฒนาไปสระดบทสงขน โดยรวมกบผมสวนเกยวของทกภาคสวน ดงนนจงมความจ าเปนในการพฒนาตวชวดขนมาเปนเกณฑประกอบการประเมนผลการวจยและพฒนาดงกลาว 6. วตถประสงค

6.1 เพอศกษาทบทวนความรเกยวกบการพฒนาตวชวดผลกระทบทางสงคม 6.2 เพอแสวงหาความรวมมอกบภาคตางๆ มารวมพฒนาตวชวดผลกระทบทางสงคม

7. เปาหมาย 7.1 สถาบนมความรวมมอกบภาคทเกยวของในการพฒนาตวชวดผลกระทบทางสงคม

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 มตวชวดผลกระทบทางสงคมทสถาบนพฒนาขนมาและทดลองน าไปใชในการวดวเคราะห

9. พนทด าเนนการ : สถาบนวจยและพฒนา 10. ระยะเวลาด าเนนการ ตลาคม 2554 - กนยายน 2555


105



2554 2555 2556 กองทนวจย 40 ปสถาบนฯ งบประมาณเงนรายได - ภายใน มข. - ภายนอก รวม รายละเอยดคาใชจาย 1) คาตอบแทน 2) คาใชสอย 3) คาวสด


106



1. ชอโครงการ/กจกรรม : โครงการสงเสรมสนบสนนการเขยนบทความทางวชาการเพอการตพมพเผยแพร

2. สอดคลองกบนโยบายและแผนการวจย และบรการวชาการของสถาบนวจยและพฒนา


3. ผรบผดชอบโครงการ/กจกรรม : คณะท างานสอฯ สถาบนวจยและพฒนา 4. สวนงานทรบผดชอบ : ฝายบรการวชาการและสอสาธารณะ และฝายอ านวยการ 5. หลกการและเหตผล

จากการทสถาบนวจยและพฒนา ไดด าเนนงานดานการวจยและพฒนามาเปนเวลากวา 30 ป ผลงานทน าเสนอตอสาธารณชนมเปนจ านวนมาก ทงในรปของเอกสารรายงาน หนงสอเลม วดทศน หรอการบรการทางวชาการโดยการจด การฝกอบรมใหความร แตทผานมานกวจยสถาบนฯ ยงขาดประสบการณในการถายทอดการเขยนบทความและขาดการรวบรวมและประมวลวเคราะห สงเคราะหอยางเปนระบบ จงท าใหไมสามารถยกระดบใหเปนองคความรและสอสารตอสาธารณะเพอใชแกไขปญหาทเกดขนอยางทนตอเหตการณได โดยเฉพาะความรทเกยวของกบภารกจวจยและพฒนาของสถาบน ฯ เชน เศรษฐกจชมชน เกษตรกรรมยงยน องคกรชมชนในงานพฒนา การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การพฒนาคณภาพชวตและความมนคงของมนษย และวธวทยาการวจยทาง

สงคม (Social Research Methodology) ทส าคญพบวาความรเกยวกบการวจยและพฒนาทเปนประโยชนและมความส าคญหลายเรองยงไมไดรบการถายทอดจากนกวจยทมประสบการณ องคความรเหลานประกอบไปดวย การวจยเชงคณภาพในการพฒนา การวจยสหวทยาการ การวจยเชงบรณาการ และการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม รวมทงองคความรเกยวกบงานวจยและพฒนา ในประเดนส าคญของภมภาคอสาน

ดงนนสถาบนวจยและพฒนาจงไดก าหนดใหมกระบวนการและกลไกในการสนบสนนการพฒนาการเขยนบทความทางวชาการทมประเดนส าคญในงานวจยและพฒนาดงกลาวมาน เพอพฒนาและยกระดบองคความรของงานวจยอนจะกอใหเกดประโยชนในการก าหนดนโยบายและแผนพฒนาของสถาบนฯ ตลอดจนกอใหเกดประโยชนตอการเรยนการสอนของมหาวทยาลยขอนแกนและภาคอน ๆ ประการส าคญ กระบวนการพฒนาการเขยนบทความ จะเปนการพฒนาการเผยแพรผลงานของนกวจยไปสสงคมภายนอกและมความสอดคลองกบยทธศาสตรการเปนมหาวทยาลยแหงการวจยของมหาวทยาลยขอนแกน


107

6. วตถประสงค 6.1 เพอพฒนาคณภาพงานดานวชาการของนกวจยในสถาบนฯ สมาตรฐานระดบชาตและนานาชาต

6.2 เพอสนบสนนใหนกวจยสถาบนฯสรางผลงานเพอการตพมพเผยแพร

7. เปาหมาย 7.1 ระบบสงเสรมและสนบสนนการเขยนบทความทางวชาการทมมาตรฐาน

7.2 ผลงานวจยทไดรบการการตพมพเผยแพรในวารสารระดบประเทศและนานาชาต

8. ตวชวดความส าเรจ 8.1 จ านวนงานวจยของสถาบนฯ ทไดรบการการตพมพเผยแพรในระดบประเทศและนานาชาต

8.2 รอยละของจ านวนงานวจยของสถาบนฯ ตอจ านวนนกวจยทเพมขนในการไดรบการการตพมพเผยแพรในวารสารระดบประเทศและนานาชาต

9. พนทด าเนนการ : สถาบนวจยและพฒนา 10. ระยะเวลาด าเนนการ 1 ป 11. แผนการด าเนนงาน (โครงการ/กจกรรม)



การพฒนาคณภาพการเขยนบทความทางวชาการเพอการตพมพเผยแพร 1) คณะกรรมการพฒนาบคคลากรประชมเพอจดท ารางแผนและกลไกการพฒนาคณภาพการเขยนบทความทางวชาการ 2) เสนอรางแผนและกลไกตอทประชมบคลากรสถาบนฯ กอนการด าเนนการ 3) ด าเนนกจกรรมการพฒนาคณภาพการเขยนบทความทางวชาการรายบคคลและรายกลยทธ 4) ประเมนผลการด าเนนงานตามแผนและทบทวน/ปรบปรงแผน 5) การแลกเปลยนเรยนรดานการพฒนา คณภาพการเขยนบทความทางวชาการและการสรางแรงจงใจใหมการตพมพเผยแพรจากผลงานทางวชาการ

สถาบนวจยและพฒนา และ/หรอ นอก มข.

เดอนท 1-9 เดอนท 10-12

40,000.-

120,000.-


108

12. ผลทคาดวาจะไดรบ 12.1 บคลากรของสถาบนฯ มความสามารถในการเขยนบทความทางวชาการทมมาตรฐาน

12.2 สถาบนวจยและพฒนามผลงานวจยทไดรบการการตพมพเผยแพรในระดบประเทศและนานาชาต




ภาคผนวก 1 - home.kku.ac.th ap.pdf3...

Documents