ฮอร์โมน คือ สารเคมีที่สร้างขึ้นจากเนื้อเยื่อ

ส่วนหนึ่งของร่างกายโดยเฉพาะจากต่อมไร้ท่อ

(Endocrine gland) แล้วส่งเข้าสู่กระแสโลหิต

กระจายไปทั่วร่างกาย

ไปมีผลต่ออวัยวะเป้าหมาย โดยเหนี่ยวน าให้

เกิดการเจริญเติบโต กระตุ้นหรือยับยั้งการท างาน

ฮอร์โมนสามารถออกฤทธิ์ได้โดยใช้ประมาณ

เพียงเล็กน้อย

1. ฮอร์โมนกระตุ้น

การเติบโต

ในวัยเด็ก

ในวัยรุ่น

ฮอร์โมนโกรท (GH) จากต่อม

ใต้สมองส่วนหน้า

ฮอร์โมนไทรอกซิน (Thyroxin) จากต่อมไทรอยด์กระตุ้นการ

เจริญพัฒนาของสมองด้วย

เพศหญิง ได้แก่ Estrogen จาก Graafian follicle

เพศชาย ได้แก่ Testosterone จาก Interstitial cells of

Leydig

2. ฮอร์โมนควบคุมระดับน้ าตาลในเลือด

ลดปริมาณน้ าตาล

กลูโคสในเลือด

เพิ่มปริมาณน้ าตาล

กลูโคสในเลือด

คือ Insulin จาก -cell ของ Islets of

Langerhans

Glucagon จาก -cells

ของ Islets

of Langerhans

Cortisol

(มีฤทธิ์แรงสุด)

จาก

Adrenal Cortex

Adrenelin และ

Noradrenalin

จาก Adrenal

medulla

Thyroxin

จาก Thyroid

gland

GH

จากต่อม

ใต้สมอง

ส่วนหน้า

3. ฮอร์โมนควบคุมแร่ธาตุ Ca2+ และ Po

Calcitonin จากต่อมไทรอยด์

ลดปริมาณ Ca2+ และ Po ในเลือด

Parathormone จากต่อมไทรอยด ์

เพิ่มปริมาณ Ca2+ และ Po ในเลือด

34

34

34

Ca2+ และ Po ในเลือด 34

ต่อมไทรอยด ์

Calcitonin Ca2+ และ Po ในเลือด 34

ต่อมไทรอยด ์

กระตุ้นการน า Ca2+ และ Po

สะสมที่กระดูกและฟันท าให้

กระดูกหนาและแข็งแรง

34 ยับยั้งการดูดซึม

Ca2+ และ Po

ที่ล าไส้เล็ก

34

เพิ่มการขับ

Ca2+ และ Po

ไปกับปัสสาวะ

34

กระตุ้นการละลาย

Ca2+ และ Po

ออกจากกระดูกและ

ฟันท าให้บาง เปราะ

34

กระตุ้นการดูดซึม

Ca2+ และ Po

ที่ล าไส้เล็กโดยอาศัย

วิตามิน D ช่วย

34

ยับยั้งการขับ Ca2+

และ Po ไปกับ

ปัสสาวะ

34

Parathormone

4. ฮอร์โมนควบคุม Na+ , K+ และ Cl–

กระตุ้นการดูด Na+

กลับคืนที่ท่อหน่วยไต

ตอนปลาย

ยับยั้งการดูด K+ และ Cl– กลับที่ท่อหน่วยไตตอนปลาย

Aldosterone จาก Adrenal Cortex

5. ฮอร์โมนควบคุมปริมาณน้ า

ADH หรือ Vasopressin จากต่อมใต้สมองส่วนท้าย

(ADH สร้างจาก Neurosecretory cells ใน

hypothalamus แต่ล าเลียงกับใยแอกซอนมาเก็บสะสมไว้ที่ต่อมใต้สมองส่วนท้าย)

เพิ่มการดูดน้ ากลับคืนที่ท่อหน่วยไตตอนปลายมากที่สุด

โดยถ้า ร่างกายขาดน้ า ADH กระตุ้น

ร่างกายมีน้ ามาก ADH ยับยั้ง

6. ฮอร์โมน

ควบคุมสีตัว

MSH จากต่อมใต้สมอง

ส่วนกลางท าให้สีตัวเข้ม

Melatonin จากต่อม

ไพเนียล ท าให้สีตัวจาง

สารสี Melanin ภายในเซลล์รวมตัวกัน

นิวเคลียส

นิวเคลียส

สารส ีMelanin ภายในเซลล์กระจายทั่ว

ไซโทพลาสซึมของเซลล ์

มีลาโนไซต์ที่ผิวหนัง

ฮอร์โมน MSH

ฮอร์โมน Melatonin

Pineal gland ไม่เติบโตดี

Melatonin

ต่อมใต้สมองส่วนหน้า

FSH , LH

7. ฮอร์โมนควบคุม

การเติบโตทางเพศ

FSH และ LH จากต่อมใต้สมองส่วนหน้ากระตุ้นการเติบโตทางเพศ

Melatonin จากต่อมไพเนียล

ยับยั้งการเติบโตทางเพศ การทดลองหนู

ขังหนูในที่มืด หนูได้รับแสง

Pineal gland เติบโตดี

Melatonin

ต่อมใต้สมองส่วนหน้า

FSH , LH

รังไข่ไม่เติบโต รังไข่เติบโต

8. ฮอร์โมนควบคุมรอบเดือน (Menstrual cycle)

FSH จากต่อม

ใต้สมอง

ส่วนหน้า

กระตุ้น

การสร้าง

และการ

เจริญเติบโต

LH จากต่อม

ใต้สมอง

ส่วนหน้า

กระตุ้น

ให้ไข่เติบโต

เต็มที ่

และการตกไข่

Estropgen จาก

Graafian follicle กระตุ้นการ

หลั่ง LH

Progesterone จาก

Corpus luteum ควบคุม

การตั้งครรภ ์

วันแรกสุด

ของการมี

ประจ าเดือน

มีประจ าเดือน

(Menses)

Progesterone ต่ าสุด

5

เยื่อบุผนังมดลูก

ชั้นในเริ่มสลาย

1 12 13 9 21 28

Estrogen สูงสุด LH สูงสุด

ตกไข ่

(Ovulation)

Progesterone สูงสุด

ไม่มีการฝังตัวของเอมบรโิอ

เยื่อบุผนังมดลูกชั้นใน

(endometrium) หนาสุด

วันฝังตัวของเอมบริโอ

(implantation)

14

Estrogen ต่ าสุด

Ovulation Proliferative phase

Menstrual phase

Menstrual phase

Secretory phase

9. ฮอร์โมนควบคุมการ

ตั้งครรภ ์ Progesterone จาก Corpusluteum

คลอด oxytocin กระตุ้นการบีบตัวของผนังมดลูกชั้นกลาง (Myometrium)

10. ฮอร์โมนกระตุ้น

การสร้างน้้านม Prolactin จากต่อมใต้สมองส่วนหน้า

การหลั่งน้้านม oxytocin กระตุ้นการบีบตัวของกล้ามเนื้อเรียบรอบต่อมน้้านม