ISBN ๙๗๘-๙๗๔-๘๔๗๙-๓๖-๑ชอหนงสอ รวมผลงานการเรยนรลดโลกรอนดวยวถพอเพยงจดพมพครงทหนง มถนายน๒๕๕๒จำานวนพมพ ๑,๐๐๐เลมองคกรรวมดำาเนนการ สถาบนสงแวดลอมไทยและบรษทผลตไฟฟาจำากด(มหาชน)

คณะทปรกษาโครงการศาสตราจารยดร.สนทอกษรแกว ประธานสถาบนสงแวดลอมไทยดร.ไชยยศบญญากจ รองประธานสถาบนสงแวดลอมไทยนายวฒชยสทธปรดานนท ผจดการฝายสอสารองคกรบรษทผลตไฟฟาจำากด(มหาชน)นางประเสรฐสขจามรมาน รองผอำานวยการองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก(องคการมหาชน)

คณะกรรมการดำาเนนงานโครงการดร.จำาเนยรวรรตนชยพนธ ผอำานวยการอาวโสสถาบนสงแวดลอมไทย ประธานดร.อรทยมลคำา ผอำานวยการสำานกพฒนานวตกรรม กรรมการ การจดการศกษากระทรวงศกษาธการดร.ณฐรกาวายภาพคเปอร ผอำานวยการกลมนโยบายและยทธศาสตร กรรมการ องคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก(องคการมหาชน)นายทองดแยมสรวล อาจารยโรงเรยนคณะราษฎรบำารงปทมธาน กรรมการนางสาวจณนเอยมสอาด ผจดการสวนกจกรรมองคกรและสงคม กรรมการ บรษทผลตไฟฟาจำากด(มหาชน)นางสาวธดารตนเชงสะอาด เจาหนาทกจกรรมองคกรและสงคมอาวโส กรรมการ บรษทผลตไฟฟาจำากด(มหาชน)นางสาวกชกรวสทธวสธาร นกวจย กรรมการและเลขานการ สถาบนสงแวดลอมไทยนางณฏฐกาจนทนา นกวจย กรรมการและผชวยเลขานการ สถาบนสงแวดลอมไทยนางสาวกมลรตนโพธ นกวจย กรรมการและผชวยเลขานการ สถาบนสงแวดลอมไทยทปรกษาการจดทำา ดร.จำาเนยรวรรตนชยพนธ ดร.อรทยมลคำา นางสาวจณนเอยมสอาด

คณะบรรณาธการ นางสาวกชกรวสทธวสธาร นางสาวกมลรตนโพธจดรปเลม “ธรรมสงหมะโน”พมพท บรษทสเจรญการพมพจำากด

หนงสอเลมนพมพดวยหมกถวเหลองและใชกระดาษรไซเคล

รวมผลงานการเรยนร

คำนำกตตกรรมประกาศสารจากปลดกระทรวงพลงงานและ................................................................................................. หนา๘ประธานกรรมการ บรษท ผลตไฟฟา จำกด (มหาชน)โครงการลดโลกรอนดวยวถพอเพยง............................................................................................ หนา๙-๒๑สารจากผอำนวยการสำนกพฒนานวตกรรมการจดการศกษา..................................... หนา๒๒กระทรวงศกษาธการ

๑.หองเรยนลดโลกรอนดวยวถพอเพยง................................................................................. หนา๒๓-๖๗

u๘สาระการเรยนรสโลกรอนดวยวถพอเพยง โดยครบณฑต นวนภมวน และคณะ ร.ร.ฝางวทยายน จ.ขอนแกน uนวตกรรมการเรยนรพหปญญาลดโลกรอนดวยวถพอเพยง โดยครพงษศกด แพงคำอวน ร.ร.วดแสมดำ กรงเทพมหานคร uการศกษาสงแวดลอมปาชายเลนลดโลกรอนดวยวถพอเพยง๘กลมสาระการเรยนร โดยครกมลวรรณ อนทรเจา ร.ร.กาญจนดษฐ จ.สราษฎรธาน uลดขยะลดกาซเรอนกระจก:การใชไสเดอนดนกำจดขยะอนทรย โดยครสำราญ โปทานนท ร.ร.กาวละวทยาลย จ.เชยงใหม uตดตามการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศขนอม โดยครปยะ พละคช ร.ร.ขนอมพทยา จ.นครศรธรรมราช uไลเคนเขมทศมลพษทางอากาศ โดยครพงษศกด เลกบญญาสน ร.ร.กาวละวทยาลย จ.เชยงใหม uแผนการเรยนรสโลกรอนดวยวถพอเพยง โดยครดวงดาว หาญทนงค ร.ร.ศกษาสงเคราะหนางรอง จ.บรรมย

สารบญ

ผลงานการเรยนรลดโลกรอนดวยวถพอเพยง

2

สารจากกรรมการผจดการใหญ บรษท ผลตไฟฟา จำากด (มหาชน)................ หนา ๖๘๒. พฒนาผเรยน ผานแหลงเรยนร....................................................................................... หนา ๖๙ - ๙๙ u ๗ สถานการเรยนร ลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง โดยครมาล ทรงเกตกล ร.ร.ปราจณราษฎรอำารง จ.ปราจนบร u คายองครวมปาชายเลน : ลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง โดยคณะคร ร.ร.เฉลมพระเกยรตสมเดจพระศรนครนทรภเกต จ.ภเกต u หมบาน ๔๐ ปมลนธราชประชานเคราะห โดยครสนย พลอยดำา ร.ร.ราชประชานเคราะห ๒๙ จ.ศรษะเกษ u บาน วด โรงเรยน รวมใจลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง โดยครพงษศกด แพงคำาอวน ร.ร.วดแสมดำา กรงเทพมหานคร u แหลงเรยนรคบาน

โดยครณฐพงษ นาคนวล ร.ร.พอกพทยาคม รชมงคลาภเษก จ.ศรสะเกษ

สารจากประธาน สถาบนสงแวดลอมไทย............................................................................ หนา ๑๐๐๓. การสรางความหลากหลายทางชวภาพ.................................................................... หนา ๑๐๑ - ๑๒๓ u เสนทางศกษาธรรมชาตปาชายเลน โดยครดำารงศกด อมรสรศร ร.ร.เฉลมพระเกยรตสมเดจพระศรนครนทรภเกต จ.ภเกต u สวนอาหารนกลดโลกรอน โดยครบญสง สมทรเสน ร.ร.นคมวทยา จ.ระยอง u ปลกปา ๕ ชน โดยครพรรณ ไฉไลพนธ ร.ร.เทศบาล ๒ บานกระท จ.ภเกต u พนทสเขยว เพมการดดซบกาซเรอนกระจก โดยครชำาน เพชรรกษ โรงเรยนวดเขาพระนม จ.สราษฎรธาน

สารจากรองผอำานวยการองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก.................... หนา ๑๒๔(องคการมหาชน)๔. การจดการขยะในโรงเรยน................................................................................................... หนา ๑๒๕ - ๑๓๓ u กจกรรมแยกกอนฝากและประดษฐ เพอเพมมลคาขยะรไซเคล โดยครทศนา ประดษฐเสร ร.ร.เทศบาล ๒ บานกะท จ.ภเกต u กระดาษเหลอใช ไดประโยชน โดยครปยะ พละคช ร.ร.ขนอมพทยา จ.นครศรธรรมราช

3

สารจากผอำนวยการอาวโส สถาบนสงแวดลอมไทย.................................................... .หนา๑๓๔๕.การสรางวถชวตแบบอยางลดโลกรอนดวยวถพอเพยง............................. หนา๑๓๕-๑๕๑ uปนจกรยานลดโลกรอน โดยครนองนช ชาวนาเสยว ร.ร.บานหนองนาสราง (ศรราษฎรบรณะ) จ.รอยเอด uปลกผกขายตรงลดโลกรอน โดยครอนชา บญโต ร.ร.กรอกสมบรณวทยาคม จ.ปราจนบร uปลกสบปะรดลดสารเคมเพอวถพอเพยง โดยครบรรจง วรรณสรยะ ร.ร.เสดจวนชยางคกลวทยา จ.ลำปาง uยดอกพกถงผา

โดยครปยะนนท แจมจนทร โรงเรยนบานสนปาสก จ.เชยงใหม

สารจากผจดการฝายสอสารองคกร บรษท ผลตไฟฟา จำกด (มหาชน).............. หนา๑๕๒๖.การใชทรพยากรอยางคมคามาประดษฐของใช.................................................... หนา๑๕๓-๑๖๕ uการทำผามดยอมจากพชดอกในทองถน โดยครจรชยา แดงเกอสกล ร.ร.วดเขาพระนม จ.สราษฎรธาน uศลปะจากกระดาษ โดยครศราลภย พดเกรด ร.ร.หมบานเกาะโพธ กรงเทพมหานคร

uกระดาษรไซเคล โดยครอไร รตนทพยาภรณ ร.ร.บานสนปาสก จ.เชยงใหม

สารจากครแหงชาต............................................................................................................................... หนา๑๖๖๗.ผลตภณฑชวภาพ......................................................................................................................... หนา๑๖๗-๑๙๔ uนำหมกชวภาพความหลากหลายในการประยกตใชในโรงเรยนปราจณราษฎรอำรง โดยครมาล ทรงเกตกล ร.ร.ปราจณราษฎรอำรง จ.ปราจนบร uผกโรงเรยนจากปยนำชวภาพโรงเรยนบานหนองนาสราง(ศรราษฎรบรณะ) โดยครวราพร นามสงา ร.ร.บานหนองนาสราง (ศรราษฎรบรณะ) จ.รอยเอด uชววถสเศรษฐกจพอเพยง โดยครนำออย บญรง ร.ร.บางเขน(ไวสาลอนสรณ) กรงเทพมหานคร uปยนำหมกชวภาพดวยวถพอเพยงโรงเรยนบานทงใหญรตนศกษา โดยครจารวรรณ เสารทอง ร.ร.บานทงใหญรตนศกษา จ.ขอนแกน

4

uปยหมกชวภาพโรงเรยนกรอกสมบรณวทยาคม โดยครอนนต โพธกล ร.ร.กรอกสมบรณวทยาคม จ.ปราจนบร uปยหมกชวภาพโรงเรยนนคมวทยา โดยครมตร โทบร ร.ร.นคมวทยา จ.ระยอง uปยชวภาพลดโลกรอนดวยวถพอเพยงโรงเรยนกาญจนดษฐ

โดยครวจตรา พลวชย ร.ร.กาญจนดษฐ จ.สราษฎรธาน

ภาคผนวก.................................................................................................................................................. หนา๑๙๕-๒๒๖ แผนการสอนดเดนของโครงการ uแผนการจดการเรยนรบรณาการภาวะโลกรอน วทยาศาสตรเพมเตม ๓ ว ๓๓๒๐๑ ชนมธยมศกษาปท ๓ เรองการประเมนวฏจกรชวตผลตภณฑ (LCA) โดย ครบณฑต นวนภมวน uแผนการจดการเรยนรบรณาการลดโลกรอนดวยวถพอเพยง วชาภาษาไทย ๑ ท ๓๑๑๐๑ ชนมธยมศกษาปท ๑ โดยครพชน คำมล uแผนการจดกจกรรมการเรยนร วชาสงแวดลอมศกษา ส ๓๐๒๐๕ โดยครพนจดา ธระสนทร uแผนการจดการเรยนร กลมสาระการเรยนรการงานอาชพและเทคโนโลย ระดบประถมศกษาปท ๕ โดยครยศวด เขตตเมองมล uแผนการจดการเรยนร Stop Global Warming รายวชาภาษาองกฤษพนฐาน ๒ อ ๔๑๑๐๒ ชนมธยมศกษาปท ๔ โดยครสามารถ บารศร

รายชอคณะผรวมดำเนนงาน...................................................................................................... หนา๒๒๗-๒๓๕โครงการลดโลกรอนดวยวถพอเพยง

บรรณานกรม........................................................................................................................................... หนา๒๓๖

5

วกฤตการณของการเปลยนแปลงในธรรมชาตและสงแวดลอม นบวนจะทวความ รนแรงและเปนเรองทใกลตวเรามากขน จำเปนอยางยงทจะตองเรยนรและทำความเขาใจ กบปญหาทเกดขนใหเปนระบบและเปนองครวม พจารณาใหเหนถงความสมพนธและความ หลากหลายของสรรพสงทลวนรวมอยในธรรมชาตภายใตความสมดลของระบบนเวศ การใช ทรพยากรเพอตอบสนองความตองการตางๆทำใหระบบเสยสมดล การแกปญหาสงแวดลอมทเกดขนจงตองคำนงถงหลกความสมดลน เพอใหธรรมชาตยงคงอยเพอคนในรนตอๆไป โครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง มความมงหวงทจะผลกดนใหผนำแหงการ เปลยนแปลง คอครบาอาจารย และผลผลตของโรงเรยนคอเยาวชนคนรนใหม ไดเรยนรถง การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะโลกรอน และปรากฏการณตางๆในธรรมชาต ซงเปน ผลมาจากการขาดสมดลของการใชทรพยากรและการดำรงชวตของมนษย และรวมวเคราะห แนวทางการบรรเทาปญหาดวยปญญาภายใตการนอมนำหลกคดแบบวถพอเพยงเปน ทตง โดยครจะเปนผมบทบาทในการสรางการเรยนรสงเหลานใหเกดแกผเรยน เพอบรรล สเปาหมายของโครงการ หนงสอรวบรวมผลงานการเรยนรลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงเลมน เปนการ ประมวลแนวทางการจดการเรยนรทหลากหลายซงไดดำเนนการแลวในชวงเวลาของการ ดำเนนงานโครงการ ทมระยะเวลา ๒ ป เพอเปนแนวทางใหผสนใจไดศกษาประสบการณ และแตกหนอความคด พรอมทงรวมกนสานตอแนวทางการใชปญญาเพอแกไขและบรรเทา ปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศแบบวถพอเพยง

คณะกรรมการดำเนนงาน โครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง มถนายน ๒๕๕๒

คำนำ

6

โครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง ไดดำเนนงานมาจนสำเรจลลวงไปดวยดนน มาจากความรวมมออนดของกลยาณมตรทรวมเรยนร รวมคดและรวมดำเนนการตามความ ถนดและบทบาทหนาทของตน จนเกดผลงานทเปนรปธรรม มความหลากหลายในครงน ผลงานทเกดขนลวนมาจากมนสมอง และความพยายามของคณครทเขารวมโครงการ ทจะ ประยกตเอาความร ใชความคด และเสยสละเวลาของทาน พฒนารปแบบการจดการเรยนรท หลากหลายเพอสงสอนใหศษยเปนผมความสมบรณถงพรอมดวยปญญา ปรบเปลยนวถชวต ใหเหนคณคาของทรพยากรและดำเนนชวตแบบวถพอเพยง ตลอดจนสำนกพฒนานวตกรรม การจดการศกษา สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน กระทรวงศกษาธการ ซงเปด โอกาสใหโครงการไดดำเนนการรวมกบบคลากรในภาคการศกษา อ.ทองด แยมสรวล ซงม สวนรวมในการพฒนาโครงการอยางตอเนอง และองคการบรหารจดการกาซเรอนกระจก (องคการมหาชน) และนกวชาการจากองคกรตางๆ ซงรวมสนบสนนความรทางวชาการ ดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และสงแวดลอม นอกจากนกาวสำคญของความสำเรจไดมาจากแรงสนบสนนและผลกดนให เกดการขบเคลอนความรจาก บรษท ผลตไฟฟา จำกด (มหาชน) หรอ EGCO Group ซงเปน หนวยงานภาคเอกชนดานการผลตไฟฟา ทมความมงมนในการพฒนาสงคมดวยความเชอ ทวา “ตนทางดจะกอใหเกดผลลพธปลายทางทด” ไดรวมมอในการพฒนาคร ผเปรยบเสมอน ตนทางของการเรยนรและการกำหนดทศทางของการเปลยนแปลงของสงคม รวมถงสถาบน สงแวดลอมไทย ซงเปนองคกรวชาการอสระดานสงแวดลอม ซงมงผลกดนใหสงคมไทย ตระหนกและเหนคณคาของความสมดลของทรพยากรธรรมชาตและมงหวงใหสงคมไทย เปนสงคมแหงการพฒนาทยงยนสบไป

คณะกรรมการดำเนนงานโครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง

มถนายน ๒๕๕๒

กตตกรรมประกาศ

7

ลดโลกร น

สารจาก ดร.พรชย รจประภาปลดกระทรวงพลงงาน และ

ประธานกรรมการ บรษท ผลตไฟฟา จำากด (มหาชน)

ปรากฏการณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกไดสงผลกระทบอยางรนแรงตอวถชวตและระบบนเวศของโลกดงทปรากฏใหเหนในปจจบนโดยมแนวโนม ทจะรนแรงเพมขนหากไมสามารถรณรงคใหทกคนตระหนกถงปญหาและรวมกนแกไข สวนหนงของการเปลยนแปลงทเกดขน มาจากการใชชวตประจำาวนของเราทกคนโดยเฉพาะอยางยงการใชพลงงานทสงผลกระทบตอสงแวดลอมหากเราหนมาใชพลงงานทดแทนและพลงงานหมนเวยนใหมากขนพรอมทงปรบวถชวตสความพอเพยง ตามปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงพระราชทานใหเปนแนวทางดำาเนน ชวตยอมเปนหนทางทสามารถบรรเทาปญหาและนำาพาความผาสกมาสทกชวต จงเปนเรองทนายนดทโครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง ไดนอมนำาปรชญา ของพระองคทาน มาเปนหวใจสำาคญในการปลกจตสำานกเรองการอนรกษพลงงานและ ทรพยากรธรรมชาต และปรบเปลยนวถชวตของผคนใหเปนมตรกบสงแวดลอมมากยงขน โดยเฉพาะอยางยงเดกและเยาวชนซงจะเปนพลงสำาคญของประเทศตอไปในอนาคต ในนามของกระทรวงพลงงานขอชนชมในความรวมแรงรวมใจของทกทาน ทมสวนรวมในโครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง ทไดรวมกนสรางสรรคโครงการ เพอการอนรกษพลงงานและสงแวดลอมอนจะนำาไปสการพฒนาอยางยงยนของ ประเทศชาตของเราสบไป

8

โครงการ

ดวยวถพอเพยง

ลดโลกร น

9

10

๑ วารสารประชาคมวจย สกว. ปท ๑๔ ฉบบท ๗๙ น.๒๑ สรนธรเทพ เตาประยร, ๒๕๕๑๒ คณะกรรมการระหวางรฐบาลดานการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (Intergovernmental Panel on Climate : IPCC), ๒๕๔๗

โครงการลดโลกรอนดวยวถพอเพยง

๑. ความเปนมาของโรงเรยนลดโลกรอนดวยวถพอเพยง วกฤตการณการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดรบการยนยนดวยหลกฐาน ทางวทยาศาสตรทชดเจนและรอบดานมากยงขน จากการเฝาตดตามสถานการณการ เปลยนแปลงของภมอากาศ ธรรมชาตและสงแวดลอมของโลก สามารถตดตามการ เปลยนแปลงและเชอมโยงความสมพนธทซบซอนได รายงานการวจยและผลการศกษา ตางบงชไปในทศทางเดยวกนวา โลกกำลงเผชญกบความปรวนแปรของสภาพภมอากาศ วกฤตการณโลกรอน ผลกระทบทเกดขนจะทำใหเกดการเปลยนแปลงของระบบนเวศ และความอยรอดของสงคมมนษยในอนาคต โดยมสาเหตสำคญทมาจากการกระทำ ของมนษยนนเอง จากตวเลขของปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกทเพมสงขน พบวาจากป ๑๙๗๐ ถงป ๒๐๐๔ ปรมาณกาซเรอนกระจกเพมขนประมาณรอยละ ๗๐ คอจาก ๒๘.๗ กกกะตน คารบอนไดออกไซดเทยบเทา เปน ๔๙ กกกะตน คารบอนไดออกไซด เทยบเทา ซงในปรมาณน กาซคารบอนไดออกไซดเพมมากทสดคอ รอยละ ๘๐ และม ปรมาณถงรอยละ ๗๗ ของกาซเรอนกระจกทปลอยออกในป ๒๐๐๔๑ รายงานการ ประเมนฉบบท ๓ ของ IPCC๒ กลาววา ในชวง ๑๐๐ ปทผานมา อณหภมเฉลยเพมขน ๐.๖ องศาเซลเซยส ซงความเสยหายทเกดขนนนปรากฏขนแลวในปจจบน นอกจากน รายงานการประเมนฉบบท ๔ ยงไดรายงานเพมเตมวา หากปรมาณคารบอนไดออกไซด เทยบเทาในบรรยากาศเพมเปน ๔๔๕-๔๙๐ สวนในลานสวน (ปจจบนมปรมาณ

11

คารบอนไดออกไซดในบรรยากาศอยท ๓๘๐ สวนในลานสวน) อณหภมของโลกจะเพม สงขนถง ๒-๒.๔ องศาเซลเซยส ความเสยหายทเกดขนนนยงไมมใครกลาคาดเดา…

วกฤตโลกรอนกบวถแหงความพอเพยง จากสาเหตของวกฤตการณทางธรรมชาตทมาจากความคดและการกระทำ ของมนษยเปนสำคญนน สะทอนภาพทชดเจนในรปแบบพฤตกรรมการบรโภค ความ ตองการสนคาและบรการอยางไมมทสนสดตามความกาวหนาของเทคโนโลย วถชวตท มการบรโภคลนเกนเหลาน มสวนในการสนบสนนการปลดปลอยกาซเรอนกระจกออก สบรรยากาศเปนปรมาณมาก การปรบแนวคดและพฤตกรรมใหรเทาทนถงกลไกการ เปลยนแปลงของสภาพบรรยากาศโลก สาเหตของการเพมขนของกาซเรอนกระจก และใหความรวมมอบรรเทาวกฤตการณเหลาน ยงสามารถกระทำไดหากทกคนมความ เขาใจถงสาเหตทแทจรงของปญหารวมกน และปรบเปลยนวถชวตโดยอาศยพนฐาน ความรความเขาใจนน สแนวคดการดำรงอยและปฏบตตนในทางสายกลางไปพรอมกบ ความเจรญของยคสมย ยดหลกคดของเศรษฐกจพอเพยงเพอพฒนาคนใหเปนมนษยท สมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการดำรงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข

๒.เปลยนวกฤตโลกรอนสการพฒนาโรงเรยนลดโลกรอนดวยวถพอเพยง การจดการเรยนรสงแวดลอมศกษาในโรงเรยน มงปลกฝงใหนกเรยนไดมจต สำนกรกสงแวดลอมและสนบสนนครผสอนจดกระบวนการเรยนรทมงเนนผเรยนเปน ศนยกลาง รวมถงสามารถสรางการเรยนรใหผเรยนบรรลตามคณสมบตทคาดหวงคอ การเปน เยาวชนทเกง ด และมความสข โครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงเปนโครงการความ รวมมอระหวาง บรษท ผลตไฟฟา จำกด (มหาชน) กบสถาบนสงแวดลอมไทย

12

มความมงหวงทจะสนบสนนและเปนกำลงใจใหครผ สอนไดพฒนาศกยภาพ และ เสรมสรางความร ความเขาใจถงความแปรปรวนของสภาพภมอากาศ ภาวะโลกรอน เชอมโยงการกระทำของมนษยทกอใหเกดวกฤตทางธรรมชาตเขาสงานสอนของครได เพอใหครถายทอดความรสผเรยนใหเกด ความร ความเขาใจและสามารถปรบเปลยนวถ ชวตสการใหความสำคญกบการใชทรพยากรอยางคมคา เพอลดการบรโภคเกนจำเปน เหนความสำคญของทรพยากรและการบรโภคในทองถน โดยกระบวนการทำงานของ โครงการจะเชอมโยงความรเรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และแนวทางการใช ทรพยากรอยางคมคา การใชเครองมอทางสงแวดลอมเพอชวยใหครตดสนใจในการ เลอกซอ เลอกใช และสรางความเขาใจใหกบผเรยนไดอยางมประสทธภาพ โครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงไดพฒนากจกรรมตางๆใหสอดคลอง กบมาตรการทางการศกษาทใหความสำคญกบการปรบแนวคด รปแบบการจดการ เรยนร และปฏบตการทเปนนวตกรรม ทจะกอใหเกดการปรบเปลยนทศนคต คานยม และพฤตกรรมของผทเกยวของใหมวถชวตและพฤตกรรมทเปนมตรกบธรรมชาต เปน มตรกบเพอนมนษยดวยกน และเขาใจความสมพนธของสงมชวตทอยรวมกนไดอยาง ยงยนแนวคดของโครงการมาจากคำสำคญไดแก เศรษฐกจพอเพยง๓ เปนปรชญาชถงแนวการดำรงอยและปฏบตตนของ ประชาชนในทกระดบตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบชาตในการพฒนา และบรหารประเทศใหดำเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอให กาวทนตอโลกาภวตน ความพอเพยงหมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผล รวมถง ความจำเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทพอดพอสมควร ตอการมผลกระทบใดๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงนจะตองอาศยความรอบร ๓ สำนกงานณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, ๒๕๔๘

13

ความรอบคอบ และความระมดระวงอยางยง ในการนำวชาการตางๆ มาใชในการวาง แผนและการดำเนนการทกขนตอน และขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจ ของคนในชาต ใหมสำนกในคณธรรมความซอสตย สจรต และใหมความรทเหมาะสม การบรโภคทยงยน๔หมายถงการบรโภคอยางพอด พอประมาณ ตามความ จำเปนพนฐานและนำมาซงคณภาพชวตทดขน โดยคำนงถงความสามารถทรองรบได ของระบบนเวศ ซงกอใหเกดความสมดลระหวางความสขในการดำเนนชวตทสามารถ พงตนเองได มการแบงปนในสงคมรอบขาง และการรกษาฐานทรพยากร ใหสามารถใช ในกจกรรมการผลต และบรการอยางตอเนองไปถงคนรนอนาคต จากแนวคดเศรษฐกจพอเพยงและการบรโภคทยงยนทกลาวมาขางตนผนวก เขากบสาเหตของปญหาโลกรอนทเกดจากการกระทำของมนษยเปนหลก วถชวตทมการ บรโภคลนเกน เปนสวนกระตนใหเกดการปลดปลอยคารบอนไดออกไซดออกสบรรยากาศ เปนปรมาณมาก โครงการจงมงผลกดนใหบคลากรทเกยวของ ไมวาจะเปนคร นกเรยนหรอ ชมชน ไดปรบแนวคดและพฤตกรรมใหรเทาทนวาสงใดบางกอใหเกดการเพมขนของ กาซเรอนกระจก และแนวทางการดำรงชวตทนอมนำปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกต ใชหรออาจจะอาศยเครองมอตางๆ ไมวาจะเปนเครองมอทางวทยาศาสตรหรอการ ประยกตใชแนวคดการประเมนวฏจกรชวตผลตภณฑ (Life Cycle Assessment : LCA) หรอใชการวดขนาดการบรโภคของบคคลทเรยกวาการวดรอยเทาทางนเวศน (Ecological Footprint : EF) สงเหลานชวยกำหนดทศทางการปรบเปลยนพฤตกรรมอยางมเหต และผล การนำมาประยกตสวถชวตตนเพอจะชวยรกษาฐานทรพยากรทางธรรมชาต และสงแวดลอมใหคงอย เปนการลดภาวะมลพษ ลดสาเหตของการเปลยนแปลงสภาพ ภมอากาศ ลดการเกดปญหาโลกรอน และรกษาสมดลธรรมชาตเพอคนรนหลงตอไป

๔ สำนกงานณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและสถาบนสงแวดลอมไทย, ๒๕๕๐

14

กระบวนการดำเนนงานของโครงการประกอบดวย

๑)การพฒนาโรงเรยนทงระบบเพอลดโลกรอนดวยวถพอเพยง

หลกการพฒนาโรงเรยนทงระบบ (Whole School Approach : WSA) ซง

เปนหลกการทไดรบการยอมรบวา มสวนชวยใหบคลากรในโรงเรยนเกดความรความ

เขาใจและมพฤตกรรมทบรรลตามเปาประสงคของกจกรรมเปนอยางด การพฒนา

โรงเรยนทงระบบเพอลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง ใหความสำคญกบการบรณาการ

ภารกจสำคญของโรงเรยนทง ๔ ดาน ไดแก ดานการบรหารจดการ การจดการเรยน

การสอน การจดกจกรรมสงเสรมการเรยนรตางๆในโรงเรยน และกจกรรมชมชนสมพนธ

เขากบกจกรรมลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงใหไดมากทสด เพอใหผเรยนไดรบรถง

บรรยากาศของการมวถชวตแบบพอเพยงในโรงเรยนทเชอมโยงกบการรวมกนลดภาวะ

โลกรอนในบรบทของโรงเรยนดวย

๒)การเรยนรรวมกนอยางกลยาณมตร

การดำเนนงานโครงการใหความสำคญกบการเปนกลยาณมตรในสองนย

คอหนงการเปนกลยาณมตรระหวางมนษยกบสงแวดลอม โดยโครงการไดเสนอแนวคดน

ผานกจกรรมการฝกอบรมเพอใหครทำความเขาใจกบระบบนเวศ ประจกษถงการอย

รวมกนอยางสมดลตามหนาทของตน การยอมรบ และการเกอกลกนของระบบนเวศน

เปนตวอยางทดของความเปนกลยาณมตรระหวางสงมชวตและไมมชวตบนโลกน ซงคร

ไดนำไปถายทอดสนกเรยนใหตระหนกถงการอยรวมกนแบบพอดในโลก ๑ ใบไดอยาง

ยงยน และอกนยหนงคอการเปนกลยาณมตรในการทำงานเปนทม ตงแตการพฒนา

โรงเรยน การชวยพฒนาเพอนโรงเรยนใกลเคยงทมความสนใจในเรองการลดโลกรอน

ดวยวถพอเพยงดวยกน และการสรางเครอขายการทำงานลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง

15

ทวประเทศ ดงนนโครงการจงมกระบวนการสรางการเรยนรรวมกนโดยใหความสำาคญ กบการเปนกลยาณมตรในกลมครและระหวางคร - นกเรยน ผานเวทแลกเปลยนเรยนร การเยยมบานเพอน (เยยมโรงเรยนทมผลงานดเดน) พรอมทงใหความสำาคญกบการ เปดใจเพอการเรยนรรวมกน และการชแนะแนวทางทถกตองใหแกกน เพอรวมกน ทำางานใหบรรลตามเปาหมายทวางไวในทสด

๓. ผลงานเชงบรณาการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง การทำางานรวมกนภายในโรงเรยนโดยอาศยครแกนนำาซงผานการฝกอบรม แรงสนบสนนของผอำานวยการ โรงเรยนศนยการเรยนรลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง จำานวน ๗ แหง กระจายใน ๕ ภมภาคไดพฒนาโรงเรยนเปนเวลา ๒ ปเมอพฒนาโรงเรยน ตามแนวทางของโครงการไประยะหนงแลว ผลการดำาเนนงานกอใหเกดแผนการสอนท นำาแนวคดลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงบรณาการสรายวชาทเกยวของ ครอบคลมทง ๘ สาระการเรยนร รวมถงจดกจกรรมทสอดคลองกบบรบทของโรงเรยน และขยายผลส โรงเรยนเครอขายภมภาคละ ๒ โรงเรยน รวมเปน ๒๑ และเพอรวมสบตอแนวคดลด โลกรอน ดวยวถพอเพยงในภมภาคเดยวกนและเกดการเรยนรรวมกน ในลกษณะกลม โรงเรยนททำางานอยางตอเนอง

16

ประสบการณและผลงานทเกดขน ถอไดวาอยระหวางการพฒนา และยงตอง อาศยเวลาในการขบเคยวงานใหเกดผลทชดเจนยงขน คณะครโรงเรยนลดโลกรอนดวย วถพอเพยง มความมงมนตงใจใหแนวคดน ปลกฝงลงในลกหลานทเปนศษยอยางจรงจง โดยแตละโรงเรยนมการพฒนางานทแตกตางกนตามบรบทและวถชวตของตนเอง การ รวบรวมผลงานนำาเสนอในครงนเปนเพยงสวนหนงในผลงานทหลากหลาย และเกดขน จรงในโรงเรยน ซงแบงเปนกลมกจกรรมในโรงเรยนจำานวน ๗ กจกรรมดงน

ภาคเหนอ

ภาคกลาง

ภาคใต

ภาคตะวนออก

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

กรงเทพมหานครและปรมณฑล

ภาคใตตอนบน :โรงเรยนวดเขาพระนม โรงเรยนกาญจนดษฐ จ.สราษฎรธาน และโรงเรยนขนอมพทยา

จ.นครศรธรรมราช

ภาคใตตอนลาง :โรงเรยนเฉลมพระเกยรต

สมเดจพระศรนครนทรภเกตโรงเรยนเทศบาล ๒ บานกะท จ.ภเกต

และโรงเรยนบานทานน จ.พงงา

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนบน : โรงเรยนฝางวทยายน โรงเรยนทงใหญรตนศกษา

จ.ขอนแกน และโรงเรยนบานหนองนาสราง(ศรราฎรบรณะ) จ.รอยเอด

ภาคเหนอ : โรงเรยนกาวละวทยาลย

โรงเรยนบานสนปาสก จ.เชยงใหมและโรงเรยนเสดจวนชยางคกลวทยา

จ.ลำาปาง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนลาง :โรงเรยนราชประชานเคราะห ๒๙

โรงเรยนพอกพทยาคม รชมงคลาภเษก จ.ศรสะเกษ และโรงเรยนศกษาสงเคราะห

นางรอง จ.บรรมย

ภาคตะวนออก :โรงเรยนปราจณราษฎรอำารง

โรงเรยนกรอกสมบรณวทยาคม จ.ปราจนบร และโรงเรยนนคมวทยา จ.ระยอง

ภาคกลาง :โรงเรยนวดแสมดำา

โรงเรยนหมบานเกาะโพธและโรงเรยนบางเขน(ไวสาลอนสณ)

กรงเทพฯ

17

๑)สรางหองเรยนลดโลกรอนดวยวถพอเพยง

หองเรยนภายใตโครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงคอการใหความสำคญ

กบการพฒนาแผนการสอนทบรณาการเนอหาลดโลกรอนดวยวถพอเพยงสรายวชา

ทรบผดชอบ ครผเขารวมโครงการมความเชอวาการปลกฝงความรเพอใหเกดทศนคต

ทถกตองและเกดการปรบเปลยนพฤตกรรมสการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงนน ตอง

ทำเปนกระบวนการ มแผนงานทชดเจน จะกอใหเกดความตอเนองของรายวชาทสอน

และความตอเนองการสรางพฤตกรรมใหเกดกบผเรยนดวย โดยเรมตนจากการทำงาน

เปนทม รวมประชมวางแผนการบรณาการกบฝายวชาการของโรงเรยน คดเลอกวชา

ทวเคราะหแลววาสอดคลองและเลอกใชแหลงเรยนรหรอเลอกกจกรรมสาธตเพอ

สงเสรมใหการเรยนรสมบรณยงขน เพอเตรยมแผนการสอน และใชสอนจรง รวมถง

การนเทศตดตามภายในโรงเรยนเพอพฒนาแผนการสอนใหสมบรณยงขน

๒)พฒนาผเรยนผานแหลงเรยนร

แหลงเรยนรเปนอกกจกรรมหนงทโรงเรยนใหความสำคญ โดยใชวธการ

วเคราะหพนทโรงเรยน เพอหาสถานททมศกยภาพในการเปนแหลงเรยนรของนกเรยน

และชมชนและมความเกยวของกบ กาซเรอนกระจก และภาวะโลกรอน เชน โรงอาหาร

กบการคดแยกขยะเศษอาหาร และการดกไขมน การทำนำหมกจากผลไมเพอการใช

ประโยชนจากสงทกำลงจะกลายเปนขยะ หรอสวนปา สวนสมนไพร ของโรงเรยน-

ชมชน รวมถงลานธรรมะ ซงเปนสถานทปลกฝงวถพอเพยงไดเปนอยางด โดยครวาง

แผนการสอนทสามารถใชประโยชนจากแหลงเรยนร ในการเปนสถานทสาธตการ

ประยกตวธการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงอยางเปนรปธรรมทงสำหรบนกเรยนและ

สาธตความรสำหรบชมชนดวย

18

๓)สรางความหลากหลายทางชวภาพ การเพมพนทสเขยวดวยการปลกไมยนตน เปนการสรางความหลากหลาย ทางชวภาพและสรางความรมรนใหกบบรเวณโรงเรยนและชมชน และทสำคญสามารถ เชอมโยงสการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศได โดยการใชตนไมเปนแหลงเรยนรการ ดดซบกาซเรอนกระจกและการเปนแหลงอาหารของสตว เชน นก หรอสตวเลอยคลาน ชนดตางๆกอใหเกดระบบนเวศทสมดลในโรงเรยนและชมชน เปนตวอยางทดในการอย รวมกบธรรมชาตอยางยงยน

๔)การจดการกบขยะในโรงเรยน แนวทางการเรยนรถงวถชวตของมนษยทตองเกยวของกบการกอใหเกดขยะ การจดการขยะทมประสทธภาพ แยกขยะแตละประเภทไมใหเกดการปนเปอน จะชวย ใหการนำสงใชแลวเหลานไปใชเปนวตถดบในการผลตผลตภณฑอนๆไดโดยไมรบกวน ธรรมชาต จากแนวคดน โรงเรยนไดปลกฝงจตสำนกการคดแยกขยะ โดยใชแรงจงใจ ผานรปแบบและวธการทคณะทำงานโรงเรยนเหนวาเหมาะสม เชน รปแบบธนาคารขยะ เพอสดทายแลวคอการเรยนรถงการใชประโยชนจากทรพยากรทมอยแลวใหเกดประโยชน ใหม โดยไมเบยดเบยนวตถดบจากแหลงทรพยากรธรรมชาตมากเกนไป และเปนการ ชะลอการเกดกาซเรอนกระจกจากการทบถมของกองปฏกล ซงนกเรยนจะไดเรยนรถง การใชทางเลอกในการดำรงชวตทเหมาะสมและเปนมตรกบสงแวดลอม ไดเรยนรถงผล กระทบทเกดกบสงแวดลอมจากทางเลอกในการบรโภคในรปแบบตางๆของมนษย

๕)ใชทรพยากรอยางคมคามาประดษฐของใช ความคดสรางสรรค เปนหนงในคณสมบตทครมงหวงใหเกดกบศษย และ ดวยแนวคดลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงทำใหครนำมาประยกตใชในการสรางกจกรรม

19

โดยใชประโยชนจากทรพยากรทมาจากวสดทคดวาไมมประโยชนแลวทงจากธรรมชาต

เชน ใชสจากดอกไมแหง ใชประโยชนจากวชพชตางๆ ไปจนถงเศษวสดทรอการทง

เปนขยะ เชน กระดาษจากสมด สงเหลานสามารถนำมาใชในการเรยนการสอนไดอยาง

สรางสรรคและปลกฝงใหนกเรยนเหนคณคาของสงใกลตวไดเปนอยางด

๖)สรางวถชวตแบบอยางลดโลกรอนดวยวถพอเพยง

โรงเรยนเปรยบเสมอนสถานทกำหนดรปแบบการดำเนนชวต การหลอหลอม

พฤตกรรมใหเกดวถชวตแบบพอเพยงใหกบศษยได ภายใตการออกแบบวธการจดการ

เรยนรในโรงเรยน เพอสาธตรปแบบการชวยลดภาวะโลกรอนและเปนตวอยางแนวทาง

การดำเนนชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม อนไดแก การใชถงผา การปนจกรยาน การ

บรโภคผลตภณฑในทองถน ใหนกเรยนเกดความคนเคยในการปฏบต ถอเปนเทคนค

หนงในการปลกฝงแนวปฏบตทถกตองใหลงสวถปฏบตและตดตวผเรยนตอไป

๗)ผลตภณฑชวภาพ

เปนแนวทางการลดภาวะโลกรอน ดวยวถพอเพยงทปรากฏผลเปนรปธรรม

ในโรงเรยนเปนอยางมาก ดวยโรงเรยนมทรพยากรชวภาพทหลงเหลอจากการใชงาน

ประจำวน อาท เปลอกผลไม เศษใบไม เศษอาหาร สงเหลานครสามารถนำไปใช

ประโยชนในการจดการเรยนรในโรงเรยนเพอเชอมโยงถงการใชทรพยากรอยางคมคา

ลดการเกดกาซเรอนกระจกจากกองขยะโดยประยกตสกจกรรมนำหมกชวภาพ

ปยชวภาพ เปนตน กจกรรมเหลานกอประโยชนทหลากหลายไมเพยงแตความรเรอง

โลกรอน แตยงเกดการเรยนรผานการทำงานเปนทม และเรยนรจากการปฏบตจรง

กอใหเกดทกษะอาชพตดตว และยงเปนกจกรรมทสงเสรมความสมพนธทดระหวาง

โรงเรยนและชมชนไดเปนอยางด

20

จาก ๗ กจกรรมการเรยนรลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงทกลาวมาน ลวนม ความเชอมโยงและสมพนธกนเพอชวยใหเกดภาพการเรยนร ลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง ในบรบทของแตละโรงเรยนชดเจนขน ทสำคญคอเปนการทำงานทงระบบโรงเรยน ภายใตการมสวนรวมของผบรหารโรงเรยน ครผสอน นกเรยนและชมชนโดยใชความร เรองการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สาเหตของภาวะโลกรอน ความเปนกลยาณมตร ระหวางมนษยและสงแวดลอม บรณาการเพมเตมในวชาทสอนชวยใหผเรยนไดรบ ความร และไดเรยนรแนวทางการบรรเทาปญหา โดยกำกบไวซงการมเหตผล ความพอ ประมาณ การมภมคมกน และมคณธรรมกำกบจตใจ หลอหลอมใหเกดเยาวชนไทยทม คณภาพและคณธรรมตอไป

21

สารจากดร.อรทยมลคำผอำนวยการสำนกพฒนานวตกรรมการจดการศกษา

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกระทรวงศกษาธการ

สำนกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ใหความสำคญกบกระบวนการ สงแวดลอมศกษามาอยางตอเนอง โดยพฒนาสถานศกษาในสงกดใหมงเนนการเรยน การสอนแบบบรณาการ นำประเดนสงแวดลอมสระบบโรงเรยน เพราะการเรยนร สงแวดลอมศกษาเปนกระบวนการเรยนรตลอดชวต ทกระตนใหผคนหนมาตระหนก คด วเคราะห เพอหาทางแกไขปญหาและพฒนาคณภาพชวตทงคนในปจจบนและ ลกหลานในอนาคตใหดยงขน สำหรบปญหาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะโลกรอน ทกำลงสง ผลกระทบตอฐานทรพยากรของโลกในปจจบน การสรางความร ความเขาใจในเรอง ดงกลาวน กลไกสำคญคอ ครผสอน ทจะนำความรและขอเทจจรงในเรองดงกลาว บรณาการสโรงเรยน โครงการลดโลกรอน ดวยวถพอเพยง เปนโครงการหนงทชวย สนบสนนความรความเขาใจในเรองนใหครผสอนได อกทงยงชใหเหนถงความสอดคลอง ของกระบวนการทำงานทผสานเขากบหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง นำไปสการ ปฏบตทเปนรปธรรมในโรงเรยนไดอยางดยง ในฐานะตวแทนขององคกรภาครฐ มความยนดท ไดรวมมอกบองคกร ภาคเอกชน ในการรวมการปลกความร สรางความเขาใจ และดำเนนการพฒนางาน สงแวดลอมศกษาในโรงเรยนใหมมตทนาสนใจมากขน การรวมสรางเครอขายการเรยนร ลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงใหขบเคลอนไดอยางเปนรปธรรมในครงน โดยกระทรวง ศกษาธการคาดหวงวาเครอขายการเรยนรในลกษณะโครงการนำรองทเกดขนจะสาน ตองานลดโลกรอน ดวยวถพอเพยงใหเกดขนอยางตอเนองตอไป

22