องคความรศลปนแหงชาต : แจง คลายสทอง

ถาวร สดแสงจนทร

งานวจยนไดรบทนอดหนนการวจยจาก

สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต กระทรวงวฒนธรรม

ประจาปงบประมาณ ๒๕๕๑

ก

บทคดยอ

การศกษาวจยองคความรศลปนแหงชาต : แจง คลายสทอง น มวตถประสงคเพอศกษารปแบบ

วธการสบทอด และประสบการณดานการขบรองเพลงไทยและการขบเสภาของครแจง คลายสทอง

วเคราะหเทคนคลลาตางๆในการขบรองเพลงไทยและการขบเสภาของครแจง คลายสทอง เพอนาวธการ

ขบรองและการขบเสภาทเปนเอกลกษณของครแจง คลายสทอง มาเผยแพรแกคนรนหลงใหเปน

ประโยชนแกวงการดนตรไทยตอไป โดยศกษาคนควาขอมลจากตาราเอกสารทางวชาการ และงานวจย

ทเกยวของ ตลอดจนขอมลทไดจากการสมภาษณครแจง คลายสทอง จากการศกษาพบวา ครแจง คลายสทอง เตบโตมาจากเชอสายของศลปน ผนวกกบความวรยะ

อตสาหะ มใจรกจรง มความขยนตกตวงความรดานการขบรองเพลงไทย และการขบเสภาจากบรมคร

หลายทาน แลวนามาปรบใชกบตนเองจนเปนเอกลกษณเฉพาะตวทยากจะหาผใดเลยนแบบได

ครแจง คลายสทอง มความโดดเดนในการขบรองเพลงไทยท เนนเสยง เนนคาหนก เบา ใน

ลกษณะตาง ๆ ไดอยางสมบรณ โดยมการเลอกใชอารมณ ทละเอยดลออ และเลอกใชเทคนคการใชเสยง

และการเปลงเสยง ทสอดคลองกบอารมณของบทรองนน ๆ ไดอยางแตกฉาน มเหตมผลเหมาะสมกนอกดวย

ทกถอยคาทจะเปลงเสยงออกมา จะผานการพถพถนขดเกลาใหเกดอารมณ จนเกดความไพเราะ

นมนวล นาฟง

การขบเสภาของครแจง คลายสทอง จะมเอกลกษณเฉพาะตว จะเนนการใสอารมณ เปนหลก

เพอใหผฟงไดเขาถงอรรถรส เขาในบทบาทและเนอเรองไดดยงขน ครแจง สามารถขบเสภาสาเนยง

ตางๆไดอก เชน เสภาลาว และเสภามอญ นอกจากนยงมเสภาไหวคร หรอเสภาเถา ทมตงแต สามชน

สองชน และชนเดยว ซงในปจจบน มครแจงขบไดอยเพยงคนเดยวเทานน ในการพากยโขน ครแจงกสามารถพากยไดอยางสดซง ครแจงจะดบทบาทของผแสดง

เปนหลก บวกกบการจนตนาการของทานไปดวย จงทาใหเสยงพากยออกมาสมบรณ ทสด นอกจากน ครแจง ยงสามารถเหเรอไดอยางเพราะพรง เปนทประทบใจตอผทไดยนไดฟงยงนก

โดยมทวงทานองในการเหเรอทเปนเอกลกษณ และเนนการทาเสยงใหไพเราะโดยการประคบเสยง

การสบทอดการขบรองและการขบเสภา ของครแจง คลายสทอง นอกจากจะตองฝกฝน

เทคนค ลลา ตางๆ ในการขบรอง ขบเสภา และขยบกรบ ใหมความชานาญอยางมากแลว ยงจะตองม

ความเขาใจในอารมณของบททจะรองหรอขบเสภาอกดวย ตลอดจนการเลอกใชเทคนคการใชเสยงและ

การเปลงเสยง ทสอดคลองกบอารมณของบทนน ๆ อยางถองแท จงจะสามารถรกษาคณภาพของการ

ขบรองเพลงไทย และการขบเสภาทเปนมรดกอนล าคาของชาตไทยไวใหคงอยคกบสงคมไทยได

ตลอดไป

Abstract

The objectives of this research, entitled “A Study of Nataional Artist Konwledge :

Maestro Chaeng Klai-sithong”, are to study the transmission process and to study the

experience on Thai classical singing and Khab Sepa (traditional poetry recitative) of Maestro

Chaeng Klai-sithong. This research is also to analyze his singing and Khab Sepa

techniques in order to disseminate the techniques nation wide. This research was

conducted through all kind of written materials and interview.

Maestro Chaeng Klai-sithong was born in artist family, with his endeavor, ambition

and devotion to music, he studied from many Thai music masters. He also adapted the

singing technique as signified his own style.

Maestro Chaeng Klai-sithong’s prominent singing techniques were manifested by his

singing articulation in various manners. He made use of fine expression and techniques of

utterance perfectly. Every single word to be sung must be ornamented meticulously for the

best aesthetic values of the listener.

His Khab Sepa is typically unique. For the purpose of appreciation and

understanding the meaning of the poem being sung, expression in different moods was his

major characteristics. He is an expert in reciting the different idiom of Khab Sepa such as

Sepa Lao (Lao idiom), Sepa Mon (Mon idiom). He also claimed that he is the only one, at

present day, who inherited the Khab Sepa in “Thao” form (comprising of three different

sections; augmented, original and diminished section).

Maestro Chaeng Klai-sithong’s dubbing in Khon performance (mask drama) is

sensationally impressive. He had always studied libretto prior to the performance with the

combination of his imagination, his dubbing has attracted the audience continually.

For Hea Rua singing (singing while padding a boat), Maestro Chaeng Klai-sithong

has also been one of the best Hea Rua singing by using the technique called “prakhob

sieng”.

Maestro Chaeng Klai-sithong’s singing and Khab Sepa transmission must densely

rehearse all kinds of singing and singing techniques as well as the Grab (a pair of wooden

block) playing to maintain the aesthetic value and romance in order to retain this valuable

cultural heritage in Thai society.

ความเปนมา / ความสาคญ

สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต เปนหนวยงานภาครฐ มภารกจหนาท

ความรบผดชอบในการศกษา คนควา วจย ฟนฟ พฒนา และเผยแพร และสงเสรมใหหนวยงานภาครฐ เอกชน

และประชาชน ตลอดจนสนบสนนใหศลปนแหงชาตหรอผมผลงานดเดนทางวฒนธรรม ไดมโอกาสเผยแพร

ผลงาน อนรกษและสงเสรมใหมการสบทอดความร ความสามารถของศลปนแหงชาตหรอผมผลงานดเดนทาง

วฒนธรรม แตกมศลปนแหงชาตบางสวนทยงไดมการรวบรวมองคความรและการถายทอดไปยงลกศษยหรอ

ประชาชนทสนใจไดนาไปใชประโยชนในการวางแผนพฒนาการดาเนนงานวฒนธรรมใหมประสทธภาพ โดย

การใชงานวจยเปนฐานความรในการขบเคลอนสการปฏบต ดวยการใหความสาคญกบการศกษาวจย สรางองค

ความรของศลปนแหงชาต เพอจะทาเปนกระบวนการเรยนร และการเผยแพรขยายผลใหเกดประโยชนอยาง

ย งยน

ครแจง คลายสทอง เปนหนงศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (คตศลป) ผ ซงม

ความสามารถ มพรสวรรคทางดานการขบรองและการขบเสภาเปนอยางมาก ทานไดใชเวลาทมเท ฝกฝน เกบ

เกยวประสบการณตางๆ ไดเรยนรและพฒนาตวเอง จนไดรบยกยองใหเปนศลปนแหงชาต ในพ.ศ. ๒๕๓๘

หากไดมการศกษาประวต การดาเนนชวตบนเสนทางศลปน ประสบการณและเทคนคลลาตางๆ ในการขบรอง

เพลงไทยและการขบเสภาของทานแลว กจะเปนประโยชนอยางยงตอวงการดนตรไทย รวมทงเปนตนแบบทด

เยยมแกเยาวชนและผสนใจทจะศกษาดานการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา อนจะทาใหศลปวฒนธรรมไทย

แขนงน คงอยไดสบไป

ข

สารบญ

หนา

บทคดยอ................................................................................................................... ก สารบญ..................................................................................................................... ข

บทท

๑. บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา................................................... ๑

วตถประสงคในการวจย........................................................................... ๒

วธการดาเนนการวจย............................................................................... ๒

ขอบเขตการวจย....................................................................................... ๓

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ....................................................................... ๓

นยามศพทเฉพาะ....................................................................................... ๓

๒. วรรณกรรมทเกยวของ

ประวตครแจง คลายสทอง...................................................................... ๕

ความรทวไปเกยวกบการขบรองเพลงไทย............................................... ๑๗

ความรทวไปเกยวกบเสภา....................................................................... ๔๖

๓. วธดาเนนการศกษา

แหลงขอมลทศกษา................................................................................. ๗๔

วธการเกบรวบรวมขอมล......................................................................... ๗๕

การวเคราะหขอมล................................................................................... ๗๕

การนาเสนอผลงานวจย........................................................................... ๗๕

ค

๔. บทวเคราะห รปแบบการสบทอดและประสบการณในการขบรองเพลงไทยและขบเสภา ๗๖

เทคนควธการขบรองเพลงไทยของครแจง คลายสทอง ..................... ๘๓

เทคนควธการการขบเสภาและการขยบกรบเสภา................................. ๘๔ การพากย ............................................................................................. ๑๐๐ การเหเรอ................................................................................................ ๑๐๐

จดเดนของครแจง คลายสทอง ................................................................ ๑๐๔

๕. สรป อภปรายผลและขอเสนอแนะ

สรปผลการศกษาวจย............................................................................... ๑๐๗

อภปรายผล................................................................................................ ๑๐๙

ขอเสนอแนะ............................................................................................ ๑๑๐

ภาคผนวก ........................................................................................................... ๑๑๑

ตวอยางโนตสากลการขบเสภา .............................................................. ๑๑๒

ภาพประกอบ ครแจง คลายสทอง....................................................................... ๑๑๙

บรรณานกรม ........................................................................................................... ๑๒๘

บทท ๑

บทนา

ความเปนมาและความสาคญของปญหา

ประเทศไทยมศลปะและวฒนธรรมอนลาคา ควรคาแกการอนรกษสบทอดใหคงอยคกบเมองไทย

ไปชวลกชวหลาน ศลปวฒนธรรมไทยเปนเครองบงบอกถงความเจรญ ความมอารยธรรม ความเปนเอกราช

ซงเปนสงททาใหเราทกคนภาคภมใจในความเปนไทยมาจนทกวนน สงทแสดงถงความเปนเอกราชของ

ชาตไทย ไดแกสงทเปนเอกลกษณของไทยในดานตางๆ ทงในเรองของภาษา ขนบธรรมเนยม ประเพณ

ศลปะ วฒนธรรม ดนตร นาฏศลป การขบรอง ฯลฯ แตกวาจะไดมาซงเอกลกษณไทยเหลาน ตองผานการ

บมเพาะ ขดเกลา พถพถน ประณตบรรจง เพอทจะสรางสรรคผลงานตางๆใหออกมาอยางดทสด ดงท

ปรากฏรองรอยใหเหนไดชดจนถงปจจบนกเชนงานดานวจตรศลปตางๆ งานจตรกรรม ประตมากรรม

สถาปตยกรรม ซงลวนแตวจตรพสดารตระการตายงนก งานทางดานศลปะการแสดง ดนตร นาฏศลป

ขบรอง ฟอนรา กลวนแตมความสวยสดงดงาม ไพเราะออนหวานตามแบบฉบบของไทยซงเปนเอกลกษณ

ทไมเหมอนชาตใดๆ

ดนตรและการขบรองของไทยเปนของคกนมาแตชานาน แยกกนไมออก และยงมคณคาเทาเทยม

กบของชาตอนๆในโลก บางสงบางอยางของเรายงมดกวาของตางชาต ทงยงเปนของยากลาบากแกผท

ศกษาเลาเรยนหรอผฟง ตลอดถงผบรรเลงทจะทาใหเกดความไพเราะ การขบรองเพลงไทยใหไพเราะนน

เปนการยากยงนกททกคนจะกระทาได เนองจากตองอาศยปจจยหลายอยางมาประกอบ ตงแตตวผทจะ

ฝกรองเอง กตองมสขภาพทแขงแรง มเสยงด มปฏภาณไหวพรบ มความจาเปนเลศ มเสนเสยงท

สมบรณ ไมมโรคประจาตว มทกษะในการฟงยอดเยยม เนองจากตองฟงเสยงดนตรทประกอบในการ

ขบรอง อกท งอปนสยสวนตวของผทจะฝกขบรองกตองเปนผทมความอดทนสงมาก มความ

ขยนหมนเพยรในการฝกซอม มอปนสยนอบนอม เคารพเชอฟงผใหญ มการพฒนาตวเองอยเสมอ ม

พรสวรรค และมใจรกในการขบรอง จงจะสามารถประสบความสาเรจในการเปนนกรองทดได

ครแจง คลายสทอง ศลปนแหงชาตสาขาศลปะการแสดง (คตศลป) เปนหนงในศลปนแหงชาต

ผซงมความสามารถ มพรสวรรคทางดานการขบรองและการขบเสภาเปนอยางมาก ทานไดใชเวลาทมเท

ฝกฝนการขบรอง และขบเสภา จนมความสามารถ เปนทยอมรบของนกดนตร นกรอง และนกฟงเพลง

ไทยทวไป ปจจบนกลาวไดวาถาใครไดยนครแจง คลายสทองรองเพลงไทย หรอขบเสภา กจะตองหยดฟง

อยางตงใจ และเกดอารมณสนทร คลอยตามเสยงของครแจงไปทกครง ความสามารถพเศษเฉพาะตวน

๒

เกดขนจากการฝกฝน อดทน มใจรกและตงใจจรง ผลงานจงออกมามคณคาตอวงการเพลงไทย นบไดวา

ครแจง คลายสทอง เปนนกรองและนกขบเสภาทหาผอนเทยบไดยากยงในปจจบน สงตางๆ เหลานทาให

ผวจยมความสนใจทจะศกษาประวตการดาเนนชวตบนเสนทางศลปน รวมทงประสบการณและเทคนค

ลลาตางๆ ในการขบรองเพลงไทยและการขบเสภาของทาน เพอเปนตนแบบแกเยาวชนและผสนใจทจะ

ศกษาดานการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา และเปนแรงบนดาลใจใหแกศลปนรนหลง ทจะนาไปใช

เปนแนวทางในการสรางสรรคผลงานศลปะแขนงนใหมคณคา ควรแกการอนรกษและเผยแพรใหเปน

ประโยชนตอไป

วตถประสงคในการวจย

๑. เพอศกษารปแบบวธการสบทอด และประสบการณดานการขบรองเพลงไทยและการขบ

เสภาของครแจง คลายสทอง

๒. เพอวเคราะหทวงทานองและเทคนคลลาตางๆในการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา

ของครแจง คลายสทอง

๓. เพอนาเทคนควธการขบรองและการขบเสภาทเปนเอกลกษณของครแจง คลายสทอง

มาเผยแพรแกคนรนหลง เพอเปนประโยชนแกวงการดนตรไทยตอไป

วธดาเนนการวจย

การวจยครงน เปนการศกษาประวตชวตของศลปนแหงชาต ครแจง คลายสทอง ในเรองทเกยวของ

กบการขบรองและการขบเสภา รวมถงประสบการณดานดนตรไทยทนาสนใจตงแตอดตจนถงปจจบน

การนาผลงานดานการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา มาวเคราะหเพอคนหาเอกลกษณทโดดเดนของ

ศลปน เพอเปนองคความรทสาคญและสามารถนาไปเผยแพรใหเกดประโยชนตอวงการดนตรไทยตอไป

วธการศกษา ใชวธวจยเชงคณภาพ ประกอบดวย

- การวจยเอกสาร

- การสมภาษณศลปน

- การสงเกต

- การวเคราะหทวงทานองการขบรองและการขบเสภา

- การวเคราะหเทคนคลลาในการขบรองและการขบเสภา

ฯลฯ

๓

ขอบเขตการวจย

๑. ศกษาสถานภาพการดาเนนชวตของศลปนแหงชาตสาขาศลปะการแสดง(คตศลป) ครแจง

คลายสทอง

๒. ศกษารปแบบการถายทอด และประสบการณดานการขบรองและการขบเสภาของศลปน

๓. ศกษาวเคราะหเทคนค และลลาการขบรองและการขบเสภาของศลปน

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

๑. ไดขอมลทเปนเอกสาร/ตารา ในเรองของการขบรองและการขบเสภาทสาคญ

๒. ผสนใจสามารถนาเทคนคตางๆ ไปฝกฝนใหเกดทกษะเพมขนได

๓. ประชาชนทวไปไดตระหนกถงคณคาของศลปวฒนธรรมอนเปนมรดกของชาต

นยามศพทเฉพาะ

เสภา หมายถง การขบชนดหนงมการขยบกรบหรอตกรบประกอบการขบ บทขบมลกษณะคา

ประพนธเปนกลอดแปดสภาพ นยมขบเรองขนชาง ขนแผน

กรบเสภา หมายถง อปกรณในการขบเสภาเปนไมสาหรบตหรอขยบเปนจงหวะ เปนทอนไมทอน

สเหลยมทาดวยไมชงชนหรอไมพะยง ยาว 20 เซนตเมตร หนา 4 เซนตเมตร สารบหนงม 4 อน

การขบ หมายถง การทาใหเกดเสยงออกมาส น ยาว เบา หรอแรง มทานองนอย มจงหวะไม

แนนอน การใชเสยงสงตาเปนไปตามเสยงของถอยคา

การขบรอง หมายถง ศลปะในการใชเสยงไปตามทวงทานองและบทเพลงตางๆ ใหเกดความ

ไพเราะ

การขบเสภา หมายถง การเลาเรองจากบทกลอนดวยวธการประดษฐน าเสยง ถอยคาสง ๆ ตา ๆ

เพอแสดงความหมาย อารมณ ความรสกของเหตการณหรอตวละครในเรองนน ๆ

การเออน หมายถง การทอดเสยงยาวเพอใหเชอมโยงระหวางหวตอ ใหบรรจบกนอยางสนทสนม

กลมกลนกนเพอไมใหเสยงขาดระยะเปนหวงๆ เปนเหตทาใหขาดความไพเราะได คอใชเสยงเปลง เอย

หรอ ออ เขาไปแทน

๔

เทคนค หมายถง ลกษณะวธการเลอกใชเสยง และการเปลงเสยง เพอแสดงใหเหนถง

ความหมายและความรสกของบทเพลงนน ๆ ซงเปนเอกลกษณ และความสามารถเฉพาะบคคล การกระทบเสยง หมายถง การขบยดคาใหยาวกวาปกต แลวทาเสยงสะบดระหวางเสยงของคานน

เนนใหเหนลกษณะทเดนชดของกรยาทาทาง วสดสงของ อาการทแสดงออก รวมถงใหรสกสะเทอน

อารมณ

การกระแทกเสยง หมายถง การเนนคาใหหนกแนนเปนพเศษ มกใชในกรณบรรยาย ความโกรธ

ความหนกแนน ความเขมขน ใหญโต จรงจง

การครนเสยง หมายถง การขบใหมเสยงสะดดสะเทอน เพอใหไดรสความสะเทอนอารมณตาง ๆ

และเหนภาพไดเดนชด

การใชลกคอ หมายถง การขบดวยวธสนสะเทอนเสยงใหมลกษณะเปนคลนชดเจน

การแผวเสยง หมายถง การขบโดยการแผวหรอเบาเสยง เพอแสดงอารมณในทางเศราโศก

เสยดาย นอยใจ ภาพทมองเหนจาง ๆ

การสนเสยง หมายถง การขบใหมเสยงสนเครอในคาเพอแสดงอารมณทเศราโศก สะทกสะทาน

ราพน วงวอน หรอขอรอง

การโหนเสยงหรอการหกเสยงลง หมายถง การใชลลาการขบใหเกดความไพเราะสะเทอนอารมณ

ซงจะโหนหกเปน 3 เสยงทายคา

การเออนเสยงสน หมายถง การเปลงเสยงคาวา เอย โดยเออนสน ๆ หรอไมเออนเลย ใชขบบทท

ตองการความรวดเรวฉบไวโดยเฉพาะบททแสดงถงอารมณโกรธดดน กระแทกกระทน

๕

บทท ๒

วรรณกรรมทเกยวของ

ประวตครแจง คลายสทอง

ครแจง คลายสทอง ศลปนกรมศลปากรทมความสามารถในการเหเรอ การขบรองเพลงไทย และ

เปนครเสภาทขบเสภาไดอยางไพเราะพรอมทงขยบกรบและรเพลงกรบอยางลกซงจนเปนทรจกกนทวไป

ทานไดรบการถายทอดวธการขบเสภาและการขยบกรบเสภาจากครอาจารยรนเกาไวไดเกอบหมด

โดยเฉพาะครมนตร ตราโมท ซงเปนปรมาจารยทางดนตรและนกเสภาทเกาแกทสด จงนบไดวา ครแจง

คลายสทอง เปนนกรองและนกขบเสภาทมชอเสยงจนหาผอนเทยบไดอยากในปจจบน ดวยความสามารถ

ทงลลาและน าเสยงอนไพเราะประกอบกบการขยบกรบอยางมศลปะ ทาใหเสนหในการขบอนยากจะหา

ผใดทดเทยมได ทานจงไดรบการยกยองใหเปนศลปนแหงชาตสาขาศลปะการแสดง (คตศลป) ประจาป

พ.ศ.๒๕๓๘ พรอมกนนนทานยงไดรบสมญานามวา “ชางขบคาหอม”

ประวตสวนตว

ครแจง คลายสทอง เกดเมอวนท ๑๐ มนาคม พ.ศ. ๒๔๗๘ ณ. บานตาบลบางตาเถร อาเภอสองพนอง

จงหวดสพรรณบร บดาชอ นายหวน คลายสทอง มารดาชอ นางเพยน คลายสทอง สาเหตททานชอแจง

นน “พอบอกวาฉนเกดตอนแจงพอดกบพระอาทตยขนเขาเลยตงชอวาแจง ชอทปรากฏในสมโนครวจง

มชอ เดกชายแจง คลายสทอง”

ครแจง เปนบตรคนท ๓ ในจานวนพนอง ๔ คน

๑. นางทองหลอ ขาวเกต

๒. นางฉลวย คงสร

๓. นายแจง คลายสทอง

๔. นางอราม จนทรหอมกล

ครแจงเกดในตระกลชาวนาแทๆ ทานมเชอสายมอญ แตเปนจนปนมอญ เพราะคณยายเปนเชอ

ตระกลจน “กงหล” ในจงหวดสพรรณ สวนคณตาเปนมอญ แตคณปและคณยาเปนไทยแท ตระกลน

๖

นบเปนศลปนตระกลหนงในตาบลโดยคณตาเปนนกสวดโบราณ (สวดคฤหสถ) กลาวกนวา พอหวนบดา

ของครแจง เปนทงโขนและนกพากยโขนของคณะโขนวดดอนกลาง ในการแสดง พอหวนจะแสดงเปน

ตลกโขน และเปน “ยนเครอง” เชน ตวกมภกรรณและทศกณฐแตสงทพอหวนชอบมากทสดคอ เปนตลก

และเปนนกพากย พอหวนเสยชวตเมออายเพยง ๓๐ ปเศษๆ สวนมารดาเปนนกรองเพลงไทยเดมผม

น าเสยงไพเราะประจาอยวงปพาทย ครแจงจงมความผกพนกบดนตรไทยอยางมาก เพราะตดตามบดา

มารดาไปตามงานตางๆ อยเปนประจา

สายเลอดศลปนทมอยเตมตวนน เรมแสดงใหเหนตงแตยงเปนเดกเลกๆเมอไดยนเสยงปพาทยดง

ทไหน ครแจงกออนมารดาใหอมไปนงฟง และเมอไดฟงแลวจะไมยอมกลบไปงายๆตองฟงจนเลกบรรเลง

เสยกอนจงยอมกลบบาน พอโตขนครแจงไมรอใหมารดาพาไปแตไปตามเพลงดวยตวเอง ครนไปถงบาน

งานจะไปนงจองแถวหนา จองมองวงดนตรแบบตาไมกระพรบ เมอกลบถงบานกนากะลาผาซก วางเปน

วงกลมรอบตวทาเปนลกฆองใชไมตไปตามกะลา ปากกตะโกนรองเพลง หนอย นอย นอย ไปตามทานอง

ทจามาได ผดบางถกบาง กะลามะพราวทนามาทาฆองนครแจงจะหวงแหนมาก ไมยอมใหใครแตะตอง

แมจะตจนกะลาแตกหลายใบกตามบดามารดาตองหามาแทนใหครบ เพราะถาไมหามาจะรองไหไมยอม

หยดเลยทเดยว

ทางดานการศกษา

ในป พ.ศ. ๒๔๘๔ ครแจงเตบโตจนถงวยศกษาเลาเรยน บดาไดสงไปอยกบคณตาซงบวชเปน

“หลวงตา” อยทวดโบสถดอนลาแพน และในป พ.ศ. ๒๔๘๙ ครแจงเรยนจบชนประถมศกษาปท ๔ ซง

เปนชนสงสดของโรงเรยน โดยขณะนนมอาย ๑๑ ปหลงจากทเรยนจบแลว มารดาไดรบมาอยบาน

ความจรงแลวครแจงนาจะไดรบการถายทอดวชาพากยโขนจากบดา แตไมโอกาสเพราะบดาถงแกกรรม

เสยกอนตงแตครแจงมาอยกบหลวงตาทวด ระหวางเรยนและพกอาศยอยทวดนน ครแจงยงคงตดตาม

การบรรเลงดนตรตามงานตางๆ จนทาใหเปนทคนตากบเหลานกดนตรทงหลาย นายแคลว คลายจนดา

หวหนาวงปพาทยเปนผหนงทพบครแจงเกอบทกครงทมการบรรเลงดนตร

หลงจากจบการศกษาชนประถมศกษาปท ๔ นายแคลว คลายจนดา ซงถอวาเปนครดนตรไทย

อาวโสผหนงไดมาตดตอกบมารดาเพอขอรบครแจงเปนลกศษย เพราะเหนวามพรสวรรคทางดาน

ดนตรไทย ครแจงถงไดไปอยกบนายแคลว คลายจนดา ทกรงเทพฯ เรมแรกนนครแจงไดฝกเรยนฆองวง

ประกอบกบครแจงเปนผรกและใฝรในเรองดนตรไทย ทาใหครแจงมความมมานะในการตอเพลงจนจบ

เพลงสาธการ เพลงโหมโรง และเพลงอนๆอกหลายเพลง ตอมาเมอครแจงสามารถบรรเลงดนตรไดเกง

นายแคลว คลายจนดา จงพาครแจงออกงานบรรเลงรวมกบวงดนตรดวย

๗

ขณะทฝกเรยนดนตรกบนายแคลว คลายจนดา ครแจงไดเรยนการขบรองเพลงไทยจากนายเฉลม

คลายจนดา ซงเปนบตรชายของนายแคลว คลายจนดา สาเหตทครแจงตองเรยนรองเพลง เนองมาจาก

ขณะนนนกรองในวงนายแคลว คลายจนดา ขาดแคลนหายากเวลามงานบรรเลงหลายงานทาใหวงดนตร

นายแคลวขาดนกรอง จงตองหานกรองมาเพมขน “สาเหตทครแคลว เคยวเขญฉนใหฝกรองเพลง อาจเปน

เพราะวาครแคลวคงไดยนเสยงรองไหของฉนเวลาถกตมสาเนยงดกเปนได” ครแจงกลาว เพลงทนายเฉลม

คลายจนดา ตอใหเปนเพลง ๒ ชนงายๆ และเพลงตบเรองราชาธราช ตอนสมงพระรามหน เมอครแจงม

โอกาสบรรเลงและรองเพลงตามงานตางๆ ทงลลาและน าเสยงการขบรองเพลงไทยของครแจง เปนทชน

ชอบของผฟงเปนอยางมาก

ครแจงฝกหดดนตรและการขบรองเพลงไทยกบครแคลว คลายจนดาจนกระทงอาย ๑๔ ป ในป

พ.ศ. ๒๔๙๒ มารดาของครแจงใหกลบบานไปชวยทานา ทาใหครแจงตองลานายแคลว กลบไปอยบาน

ตามเดม เมอเขาสรนวยหนมครแจงเปนคนรกสนก ชอบทองเทยวไปตามประสาคนหนม และเรมสนใจ

รองเพลงลกทง มงานราวงทไหนจะไปชวยรองเพลงเชยรราวงและรองไดทงวนทงคน เพอนฝงจงนยม

ชมชอบเปนอยางมาก เมอถงฤดนาหลาก ครแจงและเพอนหนมๆ จะพากนนงเรอพายไปเทยวยงตางตาบล

ทกคนจะทาหนาทชวยกนพายเรอยกเวนครแจงคนเดยวจะไดรบสทธพเศษไมตองพายเรอ แตมขอแมวา

ตองรองเพลงใหเพอนๆฟง ไปจนตลอดทาง ระหวางอยทบาน ครแจงยงคงตดตอและรวมงานกบ

นายแคลว คลายจนดา อยเสมอ ในระยะหลงครแจงไดรจกกบนกดนตรบานบางลาพหลายคน เชน

นายสบสด ดรยประณต (ไก) คนระนาดฝมอดของคณะดรยะประณต จ.ส.อ สมชาย ดรยประณต ซง

นกดนตรเหลานมาชวยงานบรรเลงของวงบานครแคลว คลายจนดาอยเปนประจา

ทางดานชวตครอบครว

ในป พ.ศ. ๒๕๐๕ ครแจงไดสมรสกบนางสาวบญนะ โพธหรญ บตรสาวของกานนสนท

โพธหรญ ผอปการะแกครแจงมาแตเกด มบตรชาย-หญง รวม ๖ คนคอ

๑. นางสาวคนงนจ คลายสทอง

๒. นางสาวเพญพรรณ คลายสทอง

๓. นายสาธต คลายสทอง

๔. นางขนษฐา คลายสทอง

๕. นายประทป คลายสทอง

๖. นางวลภา คลายสทอง

๘

ประวตการทางาน

ป พ.ศ. ๒๔๙๕ ครแจง คลายสทอง อาย ๑๗ ป ครแจงไดตดตามนายสนท โพธหรญ ซงเปน

บตรเขยของนายแคลว คลายจนดา เขามาทางานทกรงเทพฯ และพกอยกบนายสนท โพธหรญ ทบาน

ราชวตร และในปนน นายสนท โพธหรญไดฝากใหครแจงเขาทางานทกองยกกระบตร สะพานแดง

บางซอ ในการทางานครงนนทาใหครแจงจาเปนตองงดรบงานรองเพลงและงานบรรเลงดนตรทงหมด

เพอทางานราชการอยางเตมท ระหวางททางานอยทกองยกกระบตรครแจงมโอกาสรจกกบภรรยากบ

ครจาลอง (ซอ) ซงเปนศษยพระยาเสนาะดรยางค (แชม สนทรวาทน) ศษยรนพ ครเหนยว ดรยพนธ

ผเคยฟงน าเสยงการขบรองของครแจงมาแลว ภรรยาของครจาลอง (ซอ) จงพาครแจงไปฝกรองเพลง

กบสามของทานครแจงตอเพลงไดเพยงทอนเดยวคอเพลงชมแสงจนทร แตครแจงกไมใสใจฝกตอเพลง

เนองมาจากครแจงยงไมคดจะยดอาชพรองเพลงเปนหลก

ตอมา พ.ศ. ๒๔๙๙ ครแจงอายครบ ๒๑ ป ตองเขารบการเกณฑทหารเปนทหารประจาหนวย

เสนารกษ ดวยความมอธยาศยอนดงามประกอบกบเปนคนออนนอมถอมตน เมอมเวลาวางหรอไดลา

พกผอนมกจะตดตามนายสบสด ดรยประณต ไปในงานบรรเลงปพาทยของวงดรยประณต หรอวงบาน

บางลาพเปนประจา และเมอผบรรเลงเครองดนตรบางชนวางลงหรอไมมา ครแจงจะบรรเลงเครองดนตร

นนแทน และสามารถบรรเลงไดทกๆหนาท ต งแตการบรรเลงเครองดนตรประกอบจงหวะ จนถงการต

ระนาดเอก ฆองวงใหญ และระนาดทม ถาเพลงใดครแจงยงเลนไมได นายสบสด ดรยประณต จะตอให

ครแจงมความสามารถจดจาเพลงไดอยางรวดเรว

ปพ.ศ.๒๕๐๑ หลงจากครแจงปลดประจาการจากการเปนทหารกองหนนแลวนายสบสด

ดรยประณต ไดชกชวนครแจงใหเขาเปนนกดนตร ดรยประณตดวยกน จากนนมาครแจง จงเรมเขามาม

บทบาทในวงการดนตรอกครง เมอใดทครแจงมเวลาวางจากการบรรเลงดนตร ครแจงจะตอเพลงตางๆ

ทยงรองไมได กบนายสบสดเพอเพมพนความรใหมากขน

ป พ.ศ. ๒๕๐๒ ในชวงสมยของจอมพล ป. พบลสงคราม ซงดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตร ให

การสนบสนนการแสดงลเกอยางมาก ทาใหการแสดงลเกไดรบความนยมกนอยางแพรหลาย พรอมทงให

ชอใหมวา “นาฏดนตร” ชวงน นมการแสดงลเกสงกระจายเสยงตามสถานวทยตางๆ จนเปนทนยม

อยางกวางขวาง คณะลเกหลายคณะทมาจดการแสดงไดใชวงปพาทยของบานบางลาพในการบรรเลง

เมองานบรรเลงทางสถานวทยมมากขน ประกอบกบการมฝมอทางดานดนตรของครแจง ทาใหครแจงได

เลอนฐานะเปนหวหนาวงดนตรประจาสถานวทยกรมการรกษาดนแดนโดยทาหนาทตระนาดเอก

เมอทางานนานเขา ครแจงสามารถจดจาทานองลเกจากคณะตางๆได ถาคณะลเกใดขาดผแสดง ทางคณะจะ

ตดตอใหครแจงชวยแสดงแทน เชน เสนา อามาตย ผใหญ ตวโกง เปนตน ครแจงสามารถแสดงไดดทก

๙

บทบาทของตวละคร จนผคนตดใจในฝมอ เจาของคณะจงไดเลอนฐานะมาเปนพระเอก ครแจงใชชอใน

การแสดงลเกวา “อรณ คลายสทอง” ทาใหครแจงมรายไดจากการแสดงลเกวทยในแตละวนประมาณ

๓๐๐ - ๔๐๐ บาท นบเปนรายไดทดมาก ครแจง เปนคนมธยสถและมมานะในการเกบออมทรพย ทาใหม

ฐานะดขนอยางรวดเรว

ในป พ .ศ . ๒๕๐๕ นายสพจน โตสงา หวหนาวงดนตรบานบางลาพ มงานบรรเลง ณ

สถานโทรทศนไทยทวชอง ๔ บางขนพรม ขณะทนายสพจน โตสงา กาลงซอมดนตรเพอบรรเลงการสวม

รบรองเพลงบหลนเถาเฉพาะในตอน ๒ ชน และชนเดยว ปรากฏวา นายนฤพนธ ดรยพนธ และนาย ศร

วชเวช ผรองเพลงไมมา นายสพจน โตสงา จงใหครแจงเปนผขบรองแทน ขณะนนมครผใหญหลายทาน

นงฟงอยดวย เชน ครโชต ดรยประณต อดตหวหนาแผนกดรยางคไทย กองการสงคต ครสดา เขยววจตร

ครแชมชอย ดรยพนธ ครสดจตต ดรยประณต ทานเหลานลวนแลวแตมความเชยวชาญในการขบรอง

ทงสน ทานไดกลาวชมครแจงวามน าเสยงขบรองไพเราะ แตควรปรบปรงวธการรองและลลาการรองบาง

ชวง เมอครแจงไดเขาหดและเรยนวธการขบรองเพลงไทยกบครสดา เขยววจตร และไดรบการฝกฝนอยาง

หนก ทาใหทานไดรบรวาการขบรองเพลงไทยทแทจรงนน ยากกวาทเคยรองมาหลายเทา ครแจงจงตองตง

ตนฝกหดการใชเสยงใหม รจกการผอนลมหายใจ เวนจงหวะการหายใจระหวางวรรคเพลง รจกตงเสยงให

ตรงกบเสยงดนตรไมใหเพ ยนหรอแปรง ฝกการใชเสยงจากลาคอและรจกวธลลาเทคนคตบแตงทานอง

เพลงใหไพเราะ แตครแจงไมเคยยอทอ เพลงแรกทครสดา เขยววจตร ตอให คอ เพลงเขมรราชบร ๓

ชน โดยเรมฝกรองวรรคแรกคอ “ชะรอยกรรมจาพรากตองจากไกล” เพยงวรรคเดยวครแจงตองใชเวลาใน

การฝกรองเกอบเดอน เหตเพราะถาครแจงยงรองไมไดด ครสดา เขยววจตร จะแนะนาแกไขใหใหม เมอ

เหนวาดแลวครสดา เขยววจตร จงตอวรรคตอไปให ครแจงจงตอเพลงลกษณะนจนกระทงจบเพลง

เขมรราชบร ๓ ชน ทาใหทานรกเพลงนมาก เพราะเพลงนมเนอเพลงกนใจครแจงมาก ทานองคราครวญ

โศกเศรา เมอครแจงมความชานาญในการรองเพลงมากขน ครสดา เขยววจตร จงตอเพลงใหครแจง

อกหลายเพลง

ในป พ.ศ. ๒๕๐๖ สถานวทย ว.ป.ถ. สนบสนนจดใหมการประกวดขบรองเพลงไทยและการ

บรรเลงวงเครองสาย ครสดจตต ดรยประณต ไดสงครแจงเขาแขงขนรองเพลงในครงนนดวย ครแจงจง

ตอเพลงใหมอกหลายเพลงสาหรบขบรองประกวด ซงประกอบดวยเพลงราตรประดบดาว เพลงเขมรลออองค

เพลงพระอาทตยชงดวง ในการสมครครงนน ครทงหลายไดลงความเหนใหตงชอใหมใหแกครแจง เพอ

ตามสมยนยมวา “นายอภย คลายสทอง” จากการประกวดในครงนน ทาใหครแจงไดรบรางวลชนะเลศ

ผขบรองฝายชาย สงผลใหครแจงไดรบความนยมในความสามารถดานการรองเพลงเปนอยางมาก คร

แจงชอบรองเพลงทกประเภทไมวาจะเปนเพลงไทยเดมหรอเพลงไทยสากลตลอดจนเพลงลกทง คณจตรา

๑๐

ดรยประณต จงแนะนาใหครแจงลองหนไปฝกรอง เพลงไทยสากล แตไดรบคาคดคานจากครทงหลาย

โดยมเหตผลวาถาหากรองเพลงไทยสากลแลวจะทาใหแนวการรองเพลงไทยเสยไปเนองจากเปนการ

ขบรองกนคนละแบบ

ตอจากนนป พ.ศ. ๒๕๐๘ ครแจงเขารบราชการในตาแหนงคตศลปะจตวา แผนกดรยางคไทย

กองการสงคตกรมศลปากร จากการทครแจงเปนผชอบใฝหาวชาความรเพมเตมใหแกตวเอง ไมวาครแจง

เหนสงใดนาสนใจกจะขวนขวายไปขอศกษาหาความรจากทานผรและผมประสบการณทงหลาย ทาให

ไดรบความเมตตาจากคณาจารยทงหลายทเตมใจถายทอดวชาความรให ระยะแรกทเขาทางานในกรม

ศลปากรครแจงรสกหนกใจมาก เพราะทานตองปรบปรงการรองเพลงใหม จะตองรองใหเขาบทบาทของ

ตวละครทแสดง ซงตางจากการขบรองเพลงประกอบดนตรทครแจงเคยรองในวงปพาทย รวมทงครแจง

ตองระมดระวงการออกเสยงสาเนยงใหถกตองตามอกขรวธ ตอมานายธนต อยโพธ อดตอธบดรมศลปากร

ไดกรณาแนะนาใหครสดา ครแชมชอย เปนผตอเพลงในบทละครเรองตางๆให พรอมทงแนะนาวธการรอง

ใหเขากบตวละคร นอกจากนครแจงยงพยายามฝกฝนหาความรเพมเตมดวยตนเองดวยการฝกหดรองเพลง

และศกษาการขบรองของครดนตรรนเกาทมชอเสยง เพอจะไดเปนแนวทางในการขบรองใหดยงขน ครแจง

ประสบความสาเรจในชวตราชการเปนอยางมาก นอยคนนกทจะไดรบคอครแจงไดรบราชการไดเพยง ๑ ป

กไดรบพจารณาความดความชอบใหขนขนเงนเดอนเปนพเศษ ๒ ขนอยเสมอ นอกจากปฏบตหนาทใน

ราชการกรมศลปากรแลว ถาครแจงมเวลาวางจะรบงานแสดงทวไปทงการขบรองบรรเลงและการขบเสภา

ทาใหเปนทรจกชนชมยนดในหมผสนใจและเจานายหลายพระองค จนทรงมพระเมตตาเรยกใชอยเสมอ

ทางดานการขบเสภา ครแจงไดฝกการขบเสภาและขยบกรบจากครโชต ดรยประณต และคร

อกหลายทาน ไดแก ครเชอม ดรยะประณต ครแชมชอย ดรยพนธ ซงชวงระยะหลงนน ครแจงไดเรยน

เพมเตมกบครเหนยว ดรยะพนธและครหลวงเสยงเสนาะกรรณโดยใชวธฟงจากเทป ครแจงเลาวา “กวาจะ

แกะเทปของครทง ๒ ทานนนไดตองใชระยะเวลานาน ๑ -๒ เดอน” ซงครแจงฝกฝนจนสามารถขบเสภาได

โดยครแจงสามารถเรมขบเสภาในละครเรองไกรทองเปนครงแรก ตอมาครแจงมโอกาสไปสาธตการขบ

เสภาและขยบกรบเสภาในงานบรรเลงของอาจารยมนตร ตราโมท และทานยงใหคาแนะนาครแจงถงไมรบ

ทใชสาหรบบทดดนหรอการตอสและไมสองสาหรบชมธรรมชาตหรอดาเนนทานองเพลงสองชน และบท

ดาเนนเรอง นอกจากนยงไดรบความกรณาจากครทวม ประสทธกล และครประเวช กมท แนะนากลวธใน

การขบเสภา เชน การกลนเสยง การสนเสยง เปนตน ครแจงจงไดมโอกาสแสดงความสามารถ จนไดรบคา

ชมเชยจากผรวมงานและผบงคบบญชาเสมอ

ครงหนงในงานพธไหวครประจาปของแผนกดรยางคไทย กองการสงคต กรมศลปากร พระเจา

บรมวงศเธอพระองคเจาเฉลมพลทฆมพร (พระองคเจาชายกลาง) องคอปถมภศลปน ไดเสดจมาในงาน

๑๑

พรอมดวยครเจอ ขนมาลา ซงเปนหลานและศษยเกาของหมนขบคาหวานผมความสามารถในการขบและ

ขยบกรบเสภา พระองคเจาเฉลมพลทฆมพร (พระองคเจาชายกลาง) ทรงมพระเมตตาฝากฝงครแจงใหเรยน

เสภากบครเจอ ขนมาลา ผมความสามารถในการขบและขยบกรบเสภา ครแจงจงไดวธการขบเสภาไหวคร

เพมเตมขนอก อยางไรกตามการแสวงหาความรในดานการขบเสภานทานมไดหยดเพยงแคน ครแจงยงได

ศกษาวธการขบเสภา พรอมทงวธการขยบกรบเสภาจากครเจรญใจ สนทรวาทนอกดวย ซงมวธการขบและ

ขยบ กรบเสภาเปนทางเฉพาะ

ตอมาครแจงไดรบการสนบสนนจากนายขรรคชย บญปาน ประธานกรรมการมตชนในดานการ

ขบเสภาทจงหวดสพรรณบร ทาใหครแจงไดรบสมญานามวา “ชางขบคาหอม” นบแตนนมา จากท ครแจง

คลายสทอง มความสามารถในดานการขบเสภาเปนพเศษ จงไดรบยกยองใหเปนศลปนแหงชาต สาขา

ศลปะการแสดง (คตศลป) เมอป พ.ศ. ๒๕๓๘

อยางไรกตาม ถงแมครแจงจะเกษยณอายราชการไปแลว แตครแจงกยงมไดหยดรองเพลง ยงคงขบ

รองเพลงในรายการตางๆอยเสมอ และดวยความเปนผมน าใจและมมนษยสมพนธทดกบบคคลทวไป เมอ

ไดรบการขอรองใหไปชวยขบรองเพลงในงานบรรเลงและแสดงอนๆโดยเฉพาะงานการกศล หากไมตด

ราชการแลว ครแจงเตมใจไปชวยทกงาน ถงแมบางงานครแจงจะไมไดรบคาตอบแทนกตาม ซงทานกยงคง

เปนผมน าใจอยางนตงแตอดตจนถงปจจบนไมเปลยนแปลง

ครแจงเปนผไมหวงวชาความร หากมผสนใจมาสมครเปนลกศษย ทานไมเคยรงเกยจ จะรบไวดวย

ความยนดทกคน ครแจงมความคดเหนสวนตวเกยวกบการเปนนกรองทดวา “นกรองทดไมจาเปนจะตอง

ไดเพลงมาก เราควรจะรองเพลงทเราชอบ ถนดในการรองใหดทสด ดวยการหาวธลลาใหเหมาะสมกบ

ทานองเพลง ถาเราเอาแตรองเพลงใหไดมากเพลง แตขาดเทคนควธการตบแตงการรองเพลง กยงวาเปน

นกรองทดไมได”

ผลงานดเดน

ครแจง คลายสทอง ไดมผลงานทางดานการขบรองใหเปนทรจกกนดมากมายทงทางดานการ

ขบเสภา การเห ตลอดจนการขบรองเพลงไทยเดมตางๆ หรอรบเชญเปนวทยากรใหความรเกยวกบเรอง

การอานทานองเสนาะและการขบเสภา ดงมผลงานตางๆ ดงน

๑. ขบเสภาเรองขนชางขนแผน ตอนกาเนดพลายงาม ทางสถานวทยโทรทศน เมอพ.ศ. ๒๕๓๗

๒. รวมรายการจนทรกระพรบ ตอน “พระจนทร....แจง” เมอวนท ๑๓ พฤศจกายน ๒๕๓๘ ทาง

ไทยทวสชอง ๗

๑๒

๓. รวมรายการ “เชาวนน” ( This Morning) ทางสถานโทรทศนกองทพบกชอง ๕ เมอวนท ๒๕

มถนายน ๒๕๓๘

๔. รายการสารคดกระจกหกดาน ตอนนกขบ ทางสถานโทรทศนกองทพบกชอง ๕

๕. ขบเสภาราชสดด เฉลมพระชนมพรรษา ๕ รอบ ทางไทยทวสชอง ๗

๖. การขบเสภาในรายการจดหมายเหตกรงศร ฯ ทางไทยทวสชอง ๗

๗. การขบเสภาในรายการเสภาเมอง ทางไทยทวสชอง ๙ อ.ส.ม.ท. ทกวนจนทรถงศกร

๘. เทปการขบเหเรอหลวง พระนพนธเจาฟาธรรมมาธเบศร(เจาฟากง) ของกรมศลปากร

๙. กลมวรรณคด-ประวตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เชญเปนวทยากรอานทานองเสนาะ

โครงการทศนศกษา:สนทรภสเจาฟากง วนท ๑๓ – ๑๔ กมภาพนธ ๒๕๓๖

๑๐. สาขาวชาภาษาไทย คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร เชญเปนวทยากรบรรยาย

หวขอ “การขบเสภา การเหเรอในพระราชพธ และเหเรอราษฎร การพากยโขนและเพลงพนบาน” ๑๔ – ๑๕

มนาคม ๒๕๓๘

๑๑.สถาบนไทยศกษา มหาวทยาลยธรรมศาสตร เชญเปนผขบเสภา “บชาคร” ในงาน ๘๔ ป

ม.ร.ว. คกฤทธ ปราโมช ๑๙ เมษายน ๒๕๓๘

๑๒. เทปการขบเสภาตางๆ เชนเสภาขนชางขนแผน เรองราชาธราช ของกรมศลปากร

๑๓. เทปการขบรองเพลงไทยเดมชดตางๆ ของกรมศลปากร

๑๔. การขบเสภาเปดงานกฬาเอเชยนเกมส วนท ๑๓ ธนวาคม ๒๕๔๑

๑๕. การขบรองเพลงประกอบดนตรไทย ระดบประถมศกษาปท ๑ – ๖ จากแบบเรยนภาษาไทย

ชนประถมศกษา ของกระทรวงศกษาธการ

๑๖. การขบรองเพลงประกอบดนตรไทย ระดบประถมศกษาปท ๑ - ๖ จากแบบเรยนภาษาไทย ชน

มธยมศกษาตอนตน-ตอนปลาย ของกระทรวงศกษาธการ

๑๗. ศลปะการอานทานองเสนาะในคาประพนธไทย ณ สถาบนราชภฏนครปฐม ๒๘ สงหาคม

๒๕๓๙

๑๘. กรมศลปากร และบรษทมตชน จากด (มหาชน) เชญเปนผขบเสภาในการจดการแสดง

“เทดสนทรภ” ๒๖ มถนายน ๒๕๓๘

๑๙. สานกงานเทคโนโลยการศกษา มหาวทยาลยสโขทยธรรมมาธราช เชญเปนวทยากรรายการ

โทรทศนเพอบรการสงคม ชด ดนตร สนทรของชวต เรองเสภา ๑๐ มถนายน ๒๕๓๘

๒๐. บรษทวอชดอท จากด จดรายการ “ชวตกบงาน” เชญเปนวทยากรสมภาษณผประสบ

ความสาเรจและเปนทยอมรบในสงคม ๒๘ มถนายน ๒๕๓๘

๑๓

๒๑. สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต กระทรวงศกษาธการ เชญเปนวทยากรการขบ

เสภาในการอภปรายเรอง “ความงามในวรรณศลป จากวรรณกรรมเรองขนชางงขนแผน” ๓ สงหาคม

๒๕๓๘

๒๒. สานกคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต จดกจกรรมการแสดงละครเวทรวมสมยเรอง

“พมพลาไลย ในโครงการสสนวรรณกรรม ระดบอดมศกษา” เชญเปนนกแสดง ๖ – ๑๔ ธนวาคม ๒๕๓๘

๒๓. สานกงานเลขานการ กองบญชาการกองทพบก จดงานโครงการ “กวเทดพระเกยรตไท ภมพล”

(โดยเฉพาะกรรมการฝายโครงการและกจกรรม สานกงานปลดนายกรฐมนตร ใหความเหนชอบเปน

โครงการเฉลมพระเกยรตฯ โครงการหนงในจานวน ๔๑๕ โครงการ) เชญเปนกรรมการจดงานโครงการ ป

พ.ศ. ๒๕๓๙

๒๔. ศนยวฒนธรรมจงหวดราชบร จดประชมสมมนาโครงกรสบทอดทานองไทย เรอง

“ภาษาไทยเรานมทานอง” เชญเปนผอภปรายเรอง “ทานองไทย:สายใยชวต” ๒๑ มถนายน ๒๕๓๙

๒๕. วทยาลยนาฏศลปลพบร เชญเปนวทยากรเสรมความร “เรองวธการขยบกรบเสภาเบองตน”

๑๐ – ๑๒ สงหาคม ๒๕๓๙

๒๖. ภาควชาภาษาไทย สถาบนราชภฏมหาสารคาม จดโครงการฝกอานทานองเสนาะเสรมทกษะ

ภาษาไทย เชญเปนวทยากร ๖ พฤศจกายน ๒๕๓๙

๒๗. ชมรมครภาษาไทยจงหวดรอยเอด จดประชมเชงปฏบตการเสรมทกษะภาษาในแนว

คตวรรณกรรม เชญเปนวทยากร ณ โรงเรยนสตรศกษา ๖ – ๘ พฤศจกายน ๒๕๓๙

๒๘. โรงเรยนเสลภมพทยาคม จงหวดรอยเอด จดกจกรรมเสรมหลกสตรดานภาษาไทย เชญเปน

วทยากรและสาธตการขบเสภา ๗ พฤศจกายน ๒๕๓๙

๒๙. โรงเรยนสองพนองวทยา อาเภอสองพนอง จดนทรรศการรณรงคตอตานยาเสพตด

เชญขบเสภา หวขอ “ลานกฬา ตานยาเสพตด” สานกงานสาธารณสข จงหวดสพรรณบร ๒๓ มถนายน

๒๕๔๐

๓๐. โรงเรยนบางแมหมายรฐราษฎรรงสฤษฏ อาเภอบางปลามา จงหวดสพรรณบรเชญเปนผขบ

เสภาคาขวญเมองสพรรณ บนทกเทปเพอการประชาสมพนธ ในการแขงขนโรงเรยนทจดระบบสารสนเทศ

ดเดน ระดบประเทศ ๘ – ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๔๐ โรงเรยนแกนนคร จงหวดขอนแกน

๓๑. มหาวทยาลยมหดล จดฝกอบรมโครงการพฒนาและเตรยมผบรหารรฐกจ เชน เปนผ

อภปรายในหวขอ “สนทรศาสตรดนตรกบนกบรหาร” ๒๗ กรกฎาคม ๒๕๔๐

๓๒. มหาวทยาลยมหดลและธนาคารไทยพาณชย จดสมมนาวทยาการ “มหดล-วนแม” เชญเปนผ

เสวนาประกอบการอานกลอนและขบเสภา เรอง “ แม-เมอวาน” ๘ สงหาคม ๒๕๔๐

๑๔

๓๓. สานกมาตรฐานอดมศกษาสานกงานปลดกระทรวงทบวงมหาวทยาลยจดสมมนาทางวชาการ

เรอง “หลกทวไปของการขบรองเพลงไทย” เชญเปนวทยากร ๒๖ มนาคม ๒๕๔๑

๓๔. สมาคมนกกลอนแหงประเทศไทย จดกจกรรมทางดานวรรณศลปรวมสมยกบวด พระเชต

พลวมลมงคลราม และการทองเทยวแหงประเทศไทย จดงานเทศกาลทองเทยววดโพธ เชญเปนผขบเสภา

๒๒ ตลาคม ๒๕๔๒

๓๕. สาธตการขบเสภาเรอง “กระบวนพยหยาตราชลมารค”

๓๖. วทยากรบรรยายพเศษในรายการ “เพลนเพราะเสนาะกรรณ” ภาควชาภาษาไทย คณะมนษย

ศาสตรและสงคมศาสตร สถาบนราชภฏนครปฐม ๓ กนยายน ๒๕๔๐

๓๗. ขบเสภาราชสดด เพอเฉลมพระเกยรต พระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ ในฐานะทรงเปน “คร

ของแผนดน” สถาบนราชภฏนครปฐม ๑ ธนวาคม ๒๕๔๒

๓๘. การขบเสภาตามรายการทไดรบเชญตางๆ ดงน

- บทขบเสภา “พอหลวง : ครแหงแผนดน”

- บทขบเสภา “เทดพระเกยรตสมเดจพระบรมราชนนาถฯ”

- บทขบเสภา “ราลกพระคณ”

- บทขบเสภาอาลย “สมเดจยา” ของชาวไทย

- บทขบเสภาการแสดงเทดสนทรภ ๒๖ มถนายน ๒๕๓๘

- บทขบเสภา “วนครบรอบ ๒๕ ป วทยาลยแพทยพระมงกฎฯ”

- บทขบเสภา “ยงมเพลงเสภากลอมสพรรณ”

- บทขบเสภา “สวสดปใหม” รายการ เสภาเมอดง

- บทขบเสภา “สานพลงไทย”

- บทละครเสภาเรอง “ไกรทอง”

- บทขบเสภา “อยาทานาไหว”

-บทขบเสภาปจฉมภพ

- บทเสภาไหวคร

- บทขบเสภาอาลย “สมเดจพระพนางเธอเจาฟากลยาณวฒนา กรมหลวงนราธวาสราชนครนทร”

ของชาวไทย

ฯลฯ

ผลงานเกยรตยศ

๑. ขบรองเพลงบนทกแผนเสยงของกรมศลปากรและบนทกเทปของเอกชน

๑๕

๒. รบคดเลอกเปนผขบรองในการเดนทางไปเผยแพรนาฏศลปะไทย ณ ตางประเทศหลายประเทศ

เชน

- สหภาพพมา

- สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนจน

- มาเลเซย

- อนโดนเซย

- สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

- ประเทศฮองกง

๓. ขบรองเพลงถวายหนาพระทนงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ และสมเดจพระนางเจา

พระบรมราชนนาถ ณ พระตาหนกเรอนตนและทอนๆ เนองในงานพระราชทานเลยงรบรองอาคนตกะ และ

อาคนตกะสวนพระองคเสมอๆ สมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถจะทรงมพระราชเสาวนยใหครแจง

รองเพลงททรงโปรดเปนพเศษ อนไดแก เพลงลาวครวญ เพลงลาวดวงเดอน เพลงลาวคาหอม เปนตน และ

มพระราชกระแสรบสงชมเชยวารองเสยงเพราะด ยงความปลาบปลมใหครแจงเปนอยางยง

๔.รบพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯพระราชทานเหรยญราชรจจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ฯ เมอคราวขบไมประกอบซอสามสาย ในพระราชพธขนระวางสมโภชพระศรนรารฐราชกรณ ทจงหวด

นราธวาส เมอป พ.ศ. ๒๕๒๐

๕.รบพระราชทานเหรยญรตนาภรณ ในงานพระราชพธขนระวางและสมโภชชางสาคญ ๓ เชอก

ทจงหวดเพชรบร ป พ.ศ. ๒๕๒๑

๖. รบพระราชทานโลและเขมเกยรตคณผอนรกษมรดกไทยดเดนประจาป พ.ศ. ๒๕๓๗

จากสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมาร

๗ . รบรางวลคดเลอกใหเปนศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง(คตศลปไทย)

วนท ๑๕ ธนวาคม ๒๕๓๘

๘. รบโลคดเลอกใหเปนบคคลดเดนประจาป ๒๕๓๙ ของสมาคมชาวสพรรณบร

๙. รบพระราชทานปรญญาบตร “ครศาสตรมหาบณฑตกตตมศกด” (โปรแกรมวชาภาษาไทย)

สถาบนราชภฏนครปฐม ในปการศกษา ๒๕๔๒

ครแจง คลายสทอง นอกจากไดรบการยกยองใหเปนศลปนแหงชาต และคนดศรสพรรณแลว

ทางดานขนบธรรมเนยมวฒนธรรมและประเพณ ครแจงกยงเปนทยกยองกนทวไป ดวยยดมนในวฒนธรรม

๑๖

อนดงาม ทงยงเคารพในพทธศาสนาปฏบตตนเปนชาวพทธทดงามตามแบบอยางทไดรบการสงสอนอบรม

มาตงแตครงเยาววยมาจนถงปจจบน และมไดละเลยทจะอบรมบตรหลาน ศษยและผใกลชดตางๆใหดารง

ตนเปนผกอปรไปดวยคณธรรมและศลธรรมอนด รจกปรบและปฏบตตนใหเปนพลเมองดของชาต

ตลอดจนกตญ�ตอผมพระคณ พรอมทงรจกออนนอมถอมตน ครแจงยงถอหลกปฏบตตนวา “ผทม

คณธรรมทแทจรงจะตองเปนผมความกตญ�รคณคร และผมอปการคณ พรอมทจะรบฟงคาตชมดวยความ

ยนดหากกระทาดงนไดโดยตลอด กถอไดวาประสบความสาเรจในการเปนคนทดมคณธรรม มคนรกและ

ยอมรบโดยแท” จงเปนทประจกษไดวาครแจงเปนผมคณธรรมอยางแทจรง

บนปลายของชวต

ครแจง คลายสทองใชชวตแบบเรยบงายสมถะ เปนแบบอยางทดแกบคคลทวไป โดยกลบไปพก

อยทบานพกในจงหวดสพรรณบร และไดใชวชาความร ตลอดจนความสามารถทโดดเดนในดานการขบรอง

และการขบเสภามาใชใหเกดประโยชนตอวงการดนตร-นาฏศลปเปนอยางมาก โดยไดเปนครชานาญการ

พเศษอาวโสสอนดานวชาการขบรอง และการขบเสภา ทวทยาลยนาฏศลปสพรรณบร สถาบนบณฑตพฒนศลป

กระทรวงวฒนธรรม เปนวทยากรพเศษรบเชญตามสถานทตางๆ เปนทปรกษาดานดนตรไทย การขบรอง

เพลงไทย การขบเสภา แกบรรดาศลปน คร นกเรยน นสตนกศกษา ตามมหาวทยาลยตางๆ

ครแจงตงใจวาในบนปลายชวตน จะทาประโยชนใหแกเยาวชนไทยใหมากทสด เพอจะไดสบสาน

การถายทอดการขบเสภา ตลอดจนขบขานทานองเสนาะและการขบรองเพลงไทยกบดนตรไทยใหคงอยค

แผนดนไทยตอไป

วาระสดทาย

ครแจง คลายสทอง ลมปวยดวยโรคเสนเลอดในหวใจตบจนเปนอมพฤกษ ตองเขารกษาตวท

โรงพยาบาลสพรรณบรและยายมารกษาตวทโรงพยาบาลศรราช ตงแตวนท ๘ กมภาพนธ ๒๕๕๒ และ

ไดรกษาตวอยทโรงพยาบาลศรราชเรอยมา จนวาระสดทายไดถงแกกรรมโดยสงบ เมอวนองคารท ๑๖

มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๒ เวลาประมาณ ๐๙.๐๐ น. ทางครอบครว ญาต มตร บรรดาศษยานศษย และ

หนวยงานทเกยวของ ไดรวมกนเปนเจาภาพจดทาพธทางศาสนาทวดปาเลไลยกวรวหาร อาเภอเมอง

จงหวดสพรรณบร

๑๗

ความรทวไปเกยวกบการขบรองเพลงไทย

คตศลป หรอ ขบรองเพลงไทยนน ถาพจารณาอยางถองแทแลว จะเหนลวดลายและรสชาตแหง

ศลปะของการขบรองเพลงไทยแฝงไวอยางมากมาย ทงนเพราะศลปะแหงการขบรองเพลงไทยนน ไมม

อปกรณทเปนชนสวนเหมอนศลปะประเภทอน ซงเขาสามารถหยบยมกนมาใชได สวนอปกรณทสาคญๆ

ทใชในการขบรองเพลงไทยนน ไมสามารถขอยมใครได นอกจากอยทตวของผขบรองนนเอง อปกรณทวา

นกคอ ปาก แกม คาง ลน จมก คอ เสยง ลม จต สมองและสายเสยง สายเสยงของมนษย เปนสงท

สมผสแตะตองไมได และปราศจากรปราง ตวตน แตเราสามารถบงคบเสยงของเราไดดวยอานาจจต ซง

สามารถบงคบเสยงใหสง ต า ดง คอย ไพเราะออนหวานอยางไรนนขนอยกบจตเปนตวกาหนด การทจะ

ใหกระแสจตเกดพลงนน จะตองวางจตใหเปนสมาธเพงใหแนวแนจรงๆ จงจะเกดพลง คอ เกดกระแส

กลาสามารถดงดด เกาะกมเอากระแสจากเสยง ทมพลงออนกวา เมอกระแสจตแรงกวา กสามารถบงคบ

ใหทาตามทจตตองการ เชนใหเสยงสง ต า ไพเราะออนหวานไดไมยาก อยางไรกตาม ทงนกตองอาศย

ความฉลาดดวย และตองอาศยจตทปกต สมบรณ เชน ผทมปญญาดกเนองมาเปนปฐมเหต เมอจตเปน

ปกต สมองกด สตปญญาด มไหวพรบด หรอทเราเรยกวาฉลาด สงเหลานเปนลกษณะเฉพาะของบคคล

เปนสมบตตดตวมาแตกาเนด

หลกของการขบรองในทางปฏบต

การขบรองเพลงไทย แตเดมยงไมมโนต มหลกและวธเปนหวใจสาคญ การเรยนกเรยนแบบวธ

ทองจา ดงน นผทจะเรยนขบรองเพลงไทย ตองเปนผต งใจจรง รกจรง ตองมความอดทน ตองใช

สตปญญา ใชสมอง จตแนวแน ตองมปฏญาณวองไว ไหวพรบด มความสงเกต มความรอบคอบ

การขบรองเพลงไทย ตองมหลกคมครองทกอรยาบถ เพราะเพลงไทย มกลวธซบซอน และ

ลกลบมากมาย ผรกจะเรยนใหดตองจรงจง ตองไมทอถอย และจะตองมเครองมอ ๓ อยางคอ ความสขม

รอบคอบ ความเลอมใส ความศรทธาในการเรยนร เพราะการขบรองเพลงไทยจะเรยนเพยงผวเผน

ไมตงใจใหเขาใจอยางจรงจง กยากทจะปฏบตใหดได

หลกของวชาขบรองเพลงไทย เรยนรศพทภาษา เรยนรการใชอปกรณของวชาขบรองเพลงไทย

เชน การใชถอยคาใหถกตองตามอกขรวธของหลกการรองเพลงไทย เชน ร ล ไมใหปนกน

วธการใชกาลง เชน การผอนกาลง ผอนลมหายใจตามระยะของลกษณะเพลง การใชเสยงเวลา

ขบรอง ใชอยเทาใด ควรผอนหรอไม จะเรงเสยงหรอเรงกาลง กเรงในททควรเรง แตตองรจกพอเหมาะ

พอด ไมตงไมหยอน เกนความจาเปน ควรรกษาระดบการใชเสยงไวใหคงทสมาเสมอ คอยๆ ผอนใช

๑๘

อยาใหมากเกนไป ในกรณทตองรองในเพลงทมอตรายาวๆ ถาปลอยเสยงหรอปลอยกาลงมากเสยกอน ก

จะหมดกาลงเสยกอนทเพลงจะจบ ดงนนจงตองชะลอกาลง และชะลอเสยงไวเพอเกบไวใชใหตลอดทง

เพลง ถาถนอมไวดงกลาวแลว เสยงจะไมตก เสยงจะแจมใสตลอดเพลง

การฝกหดขบรองเพลงไทยสาหรบผเรมตน ตองวางพนฐานเปนหลก ตองหดออกเสยงใหตรง

เสยงมาตรฐานของเครองดนตรไทยจนคลอง หดใชกาลงใหแรงสมาเสมอ หดถอนหายใจยาวสนสลบกน

ไป เมอทาไดแลวกสอนใหรองเพลงงายๆ ทมทวงทานองตรงๆ จงหวะหางๆ เพราะการหดรองดวยเพลง

ซงมจงหวะหางๆน กเพอตองการจะใหผเรยนรสก รหลกวธการทาเสยง เชน หนก เบา ยาว สน ใหรได

ดวยตวเองวา จะตองทาอยางไร และจะใชทใดบาง ดงนเปนตน

ในการฝกหดรองเพลงไทยเบองตน ทใชอตราจงหวะหางๆ เชนจงหวะสามชนนน กเพราะวาการ

ฝกหดเบองตนนน จาเปนจะตองวางพนฐานเสยกอน เพราะถอวามความสาคญมาก การขบรองเพลงไทย

ยงไมมโนตเปนของตวเอง จงตองปพนฐานใหแนน ถอเปนหลกสาคญหลกหนงของการหดรองเพลงไทย

เพราะถาหากในเบองตนไมมพนฐานทถกตองดแลว การทจะเรยนตอๆไปกจะฝกยาก การเรยนขบรอง

เพลงไทย ไมมโนตสาหรบด แตมหลกและวธเปนหวใจสาคญการเรยนกเรยนตามหลก คอเรยนเปน

ภาคปฏบตตองออกเสยงและกาลง ใหถกตองตามหลกวธของการรองเพลงไทย เชนตองหดใชระบบ

หายใจทถกตอง เมอใชระบบหายใจไดถกตองแลว จะตองระบายเสยงออกใหตรงเสยงมาตรฐานของ

เสยงดนตรทกประเภท

หลกสาคญในการรองเพลงไทย

อาจารย เจรญใจ สนทรวาทน ไดกลาวถงหลกสาคญในการรองเพลงไทยไว ดงน

๑. เสยง ผขบรองตองรจกใชเสยงใหพอดกบคณภาพเสยงของตน ใชกาลงเสยงเตมทเรยนรถงหลก

และวธการเปลงเสยง ตองมการบงการเสยงใหผานออกมาอยางถกทศ

๒. คารอง ตองรองใหไดความหมายชดเจนและถกความหมายของบทรอง

๓. การเออน ผขบรองตองสนใจเปนพเศษคอเสยงทใชในการเออนมหลายอยาง เชน เออ เฮอ ออ ฮอ

เงอ เงย เออะ เอง การครนเสยงหรอการกระทบเสยงและ การแบงสดสวนความสนยาว และการหนก

เบาของการเออนแตละคา และตองศกษาเกยวกบ หลกและวธการเออน

๔. จงหวะ ผขบรองตองมจงหวะทด

๕. การหายใจถกตาแหนง จะทาใหการขบรองนมนวล ไมขาดเปนหวงๆควรกาหนดทตายตว ตองมท

หายใจ ซอนรอยตาใหสนท การหายใจทถกนนมผลทาใหการขบรองนมนวล

๑๙

๖. การสรางอารมณเชนการเนนคา การเนนเออน การเวน การลกจงหวะ การเปลงเสยงแทเสยงอาศย

การประคบประคองเสยง ผอนเสยง

เสยงเออน

เพลงไทยนถอเปนศลปะทไดรบการยกยองวา มความไพเราะเพราะพรงยงนก ทงนกเพราะวา

เพลงไทยนนถอความไพเราะเปนสาคญ ดงนนการขบรอง จงตองหดและฝกเสยงในเบองตนนใหได

มาตรฐาน คอ หดทาเสยงเออนใหไดด แลวหดออกเสยงยาวๆ เสยแตเรมตน ถาไมทาเสยแตเรมตน

ภายหลงจะทาไดยาก เพราะการทจะทาใหเสยงเกดความไพเราะจะตองใชกาลงเสยงยาวไดมากๆ

โดยเฉพาะเสยงเออน ถาทาเสยงยาวไมไดกจะทาเสยงเออนไมได หรอไดแตไมด กจะไพเราะไมได เพลง

ไทยระดบสง หรอทเรยกวาเพลงชนฝมอ จะตองมเออนสอดแทรกอยดวยแทบจะทกวรรคทกตอน ทใด

ทงระยะหาง เชนรอจงหวะ จะตองมเออน คาวาเออน เปนการทอดเสยงยาวเพอใหเชอมโยงระหวาง

หวตอ ใหบรรจบกนอยางสนทสนมกลมกลนกนเพอไมใหเสยงขาดระยะเปนหวงๆ เปนเหตทาใหขาด

ความไพเราะได คอใชเสยงเปลง เอย หรอ ออ เขาไปแทน

การเปลยนแปลงลกษณะเสยง จะตองเปลยนชองคอ คอ ตองบงคบกลามเนอของชองคอใหเผยอ

เชน การทาเสยงใหเปนเออ กลามเนอสวนคอ และปากจะเผยอเพอใหลมออก แตเสยงลมกจะออกมา

โลงๆ คอ เปน เสยงเปลา และกเปนเสยงกลางๆ ถาตองการจะเปลยนเปนเสยงอน จะใหต าหรอสงกตาม

กจะตองทาชองคอเชนเดยวกบการทาเสยงเออ ทสาคญกคอ เวลาขนตนหรอเอยรองครงแรก ถาไมมบทรอง

จะตองเอยดวยเออ เสยงเออ สาคญกวาเสยงอนในวรรคหนง หรอตอนหนง ถาไมมถอยคา มแตเสยงเปลา

จะตองใชเสยงเออแทนทกครง

การเปลยนเสยง เออ ทเปนเสยงกลาง มาเปนเสยงตาและสง จะตองเปลยนชองคอ คอบงคบชอง

คอ เชนใหเสยงตากขยายชองคอใหใหญ ถาจะใหเสยงสง กบงคบกลามเนอชองคอใหเลก และตองม

อปกรณชวยกาลงใหผลกดนลมให เมอกาลงเกดขน กชวยผลกดนลมใหเมอลมถกดนแรงๆเขา กจะ

เคลอนตวชาๆ ออกมาเรอยๆ เมอลมเคลอนตวพนจากทแลว จะตองผานลาคออกชวงหนง มาอยทปาก

จะตองอาศยอานาจจต ชวยบงคบใหปากเปด เมอปากเปดใหแลว ลมกออกมาไดตามปกต กจะเกดเสยง เออ

อยางไรกตาม เสยงทออกมาเปน เออ น ในการขบรองมความสาคญมากมาย จนถอไดวาเปน

เสยงหลกใหญของทกๆเสยง เสยงเออน ในหลกศลปะขบรองถอเปนแมเสยง เพราะเปนเสยงทตองใชมาก

เปนพเศษ ตองใชทกวรรคทกตอน และยงตองแทนในระหวางทเสยงวาง ไมมถอยคา แทนระหวางรอเทา

หรอรอจงหวะ หรอทใดมแตเสยงเปลา กจะตองอาศยเสยงเออๆ รอไว จนพอกบจงหวะหนาทบทกๆครง

ไป ดงนบางครงทมเสยงเปลานานมาก กตองใชเสยงเออยาวตามไปดวย คอ ทเรยกวา เออน เสยงเออนก

๒๐

คอเออนนเอง แตตางกนทความสนยาว ดงนนเสยงเออ จงถอเปนแมเสยง คอสาคญมากเสมอนเปนแม

ของทกๆเสยง และเสยงเออน จะตองหดทาใหดจรงๆกอน เมอทาไดดแลวเสยงอนๆกจะดตามมาเอง

วธทาเสยงเออนเสยงตางๆ

วธทาเสยงเออ

เปลงเสยง ใหไดถงเสยงมาตรฐาน ใชกาลง น าหนกเสยง ลกเพยงโคนลน บงคบคอใหแขง เมอ

รสกวาน าหนกเสยงมาอยทคอแลว ยกโคนลนขนเลกนอย พอใหคอโปรง แลวปลอยกระแสเสยงออกตรง

เออ ใหดงอยในระดบเดยวอยางสมาเสมอเรอยๆ ไป มากนอย แลวแตความพอเหมาะพอด ของทานอง

เพลงตามประเภท

วธทาเสยงเอย

เปลงกระแสเสยงใหดงตรงเสยงมาตรฐาน บงคบเสยงใหหนกทเคยเผยอปากขนเลกนอย ยกโคน

ลนขนเลกนอย พอใหคอโปรง ใชกาลงเสยงระดบเดยวเรอยๆ แลวเนนแกมกบคางใหขยบ แลวคอยๆ

กดปลายลนลง แตะหลงฟนลางแบะปากเลกนอย แลวคอยๆลดคางลงชาๆ เปลงเสยงเรอยๆ จนสดเสยง

วธทาเสยงออ

ตงเสยงใหตรงเสยงมาตรฐาน ใชกาลงน าหนกเสยงใหดงมากหนอยเผยอปากขนเลกนอย ระหวาง

ทเปลงเสยงออกนน บงคบคางไวอยาใหเคลอนไปมา ยกโคลนลนขน พอใหคอโปรง แลวเปลงเสยงออก

ตรงคอใหแรง เมอรสกวาเสยงมาหนกทคอ แลวคอยๆเลอนน าหนกเสยงใหมาอยทเพดานเมอรสกวา

น าหนกลมมาอยทเพดานแลว คอยๆบงคบลม ใหมาอยทจมกใหมาก แลวเผยอปากเปลงเสยงออกสองทาง

พรอมกน ทางจมกมาก ทางปากใหนอยลง

วธทาเสยงเอย

เปลงกระแสเสยงออก ใหมน าหนกทคอมากหนอย เผยอปากขนเลกนอยพองาม ยกโคนลนขน

เลกนอย พอใหคอโปรง แลวคอยๆขยบคางขน เลอนเสยงจากคอมาทจมก แลวเนนแกมกบคางเขา แลว

คอยๆ โนมลนลงชาๆ จนแตะหลงฟนลางเบาๆ แลวผนเสยงขนจมกอกครงหนง ใหแรงและนานมากกวา

คอ ระบายเสยงออกยาวๆ บงคบกาลงเสยงใหอยในระดบสมาเสมอเรอยไป จนพอแกความตองการ

วธทาเสยง เฮอ ฮอ

เปลงเสยงออกตรงคอใหแรงมากกอน แลวบงคบใหเสยงเลอนมาหนกทเพดานกบจมกพรอมกน

เผยอปากขนเลกนอย บงคบคอใหตง แลวเปลงเสยงใหดงระดบเดยวเรอยๆ ใชกาลงแรงมากหนอย เพราะ

จะตองใชเสยงสองทาง เสยงเฮอ จะใชกาลงทางปาก จะตองเผยอปากใหเสยงผานทางปากมากกวาทาง

จมกเลกนอย ยกคางขนนดหนอย สวนเสยงฮอ ตองใชกาลงนาหนกมากหนอย เพราะใชเสยงทางจมก

๒๑

มากกวาทางปาก ทาให หนกแรง เพราะปากจะเผยอมากไมได และไมตองยกคาง แลวเปลงเสยงใหแรงท

จมกเรอยๆ

วธทาเสยง หอ

ใชกาลงเสยงทจมก แรงมากหนอย เผยอรมฝปากมากหนอย ไมขยบคางแลวเปลงกระแสเสยง

ออกเพยงผวๆ เสยงอยางออนหวาน คอยๆผอนเสยงออกชาๆ พรอมกบผนขนทางสง การเปลงเสยงทาง

สงน จะตองทานานหนอย เมอจวนจะสดของเสยง ตองคอยๆ ลดกาลงเสยงลงทละนอยๆจนสดหางเสยง

หายไปเอง

วธการเปลยนแปลงลกษณะเสยง เออน ใหเปนเสยงตางๆ ไดนน ขนอยกบการเปลยนรปและ

ขนาดของชองคอและชองปากและทางลมทจะออกไปสภายนอก ลกษณะการออกเสยงตามปกต ลมจะ

เดนทางจากปอด ขนมาทางหลอดลม จากนนลมกจะผานเขากลองเสยง ซงตงอยดานบนของหลอดลม

กลองเสยง เสนเสยง หรอลนระหวางปอดกบปาก จะทาหนาทเหมอนประต เมอปดกลองเสยงใหแนน

ลมจะเขาออกไมได

การเปลยนแปลงลกษณะเสยง เสนเสยง (เอน) กมสวนเปนตวเปลยนลกษณะเสยงอยางหนง

สวนชองทางเดนของลมทมความสาคญในการเปลยนแปลงลกษณะเสยง คอ ชองคอ ชองปาก และชอง

จมก ชองคอเปนสวนทอยตอจากหลอดลมขนมา เปนชองทเชอมกลองเสยงกบปาก และจมก เหนอกลอง

เสยงจะมลนสาหรบปดลนทสาคญคอ เสนเสยงหรอเอน

การใชกาลงเสยง

การขบรองเพลงไทย มวธมากมายหลายอยาง การขบรองใชเสยงซงไมมตวตน การรองจะตอง

อาศยจตและสมอง ตองใชปญญา ใชความรสกนกคด ใชความสงเกต จากความรสกดวยตวของตวเอง

ดงนนผรองจะมเทคนคพเศษเพยงใด มความรมความสามารถเฉพาะตว ผอนไมสามารถจะรดวยได

แมผรองจะมเทคนคมากกตาม กจะตองรหลกการใชใหถกตองตามหลกเกณฑ

หลกวธการใชกาลง เพอชวยเสยงใหแจมใสไพเราะขน มวธทาหลายอยาง แตทงนกขนอยทผรอง

ดวย คอผรองจะตองมความรเรองหลก และวธการใชกาลงทควรใชและทไมควรใช ใหถกตองเหมาะสม

แกกรณ โดยเฉพาะเวลาออกเสยงแตละครง ผรองจะตองรเสยกอนวา จะตองรองเพลงอะไร ถาเพลง

อตรายาว ไมควรใชกาลงเสยงมากเสยกอนตองสงเกตกาลงของตนวา ยงมกาลงพอ กใชตามความ

พอเหมาะพอด คออยาใชกาลงเกนความจาเปน

๒๒

การขบรองเพลงไทย ตองรวธการรกษากาลง คอวธถนอมเสยงนนเอง เพราะเวลารองนานๆผ

รองจะรสกวาเสยงจะคอยๆออนลง ทาใหเหลอมไมตรงเสยงดนตร และกมกจะเปนกนอยบอยๆ นนกคอ

เนองมาจากไมถนอมกาลง ไมเกบกาลงไวใหเพยงพอ เมอหมดกาลงเสยงกจะตก

ดงนนคนรองเพลงไทย สาคญอยทกาลงเสยงเปนหลกใหญ คนรองจะตองถนอมกาลงไวใชให

มาก เมอรสกวาเสยงเรมออนเบาลง กคอยๆ ผอนกาลงทเกบไวออกมาชวยเสรม กจะไดเสยงทพอเหมาะ

พอด

ความสาคญของกาลงเสยง

การขบรองเพลงไทยตองใชกาลงมาก เพราะจะตองเออนเสยงยาวๆ เชนเวลารองเพลงประเภท

จงหวะโยน ถากาลงไมดกจะเออนเสยงยาวๆ ไมได เมอกาลงไมพอจะเออน กจะตองถอนหายใจ ทาให

เสยงขาดระยะ ไมสมาเสมอ เสยงทขาดเปนหวนๆ นอกจากทาใหลลาของเพลงไมราบเรยบแลวยงทาให

ขาดความไพเราะเปนอนมาก ดงนนการใชเสยงทจะรองเพลงไทยใหดจะตองประกอบดวยกาลงด คอด

เสยงกจะด และกจะไดความไพเราะ เพราะเพลงไทยทอยในหลกมาตรฐานนน ถอความไพเราะเปนหลก

สาคญ

ดงนนการรองเพลงไทยทจะดจะตองอาศยธรรมชาตชวยไดมากอยหลายอยางดวยกน สงทเขาใจ

งายๆกมสามอยาง คอ กาลงด คอด สาเนยงไพเราะด ใน ๓ อยางน จะตองสมพนธกนอยางแยกไมได

เพราะการออกเสยงเพอใหดง จะตองอาศยกาลงผลกดน เพอจะใหเสยงดนลมผานลาคอออก ถากาลง

ไมดกจะดนลมออกมาไมไหว หรอออกไดอาจจะไมพอกบความตองการ เชนเบาเกนไป หรอนอยเกนไป

กได จงจาเปนตองอาศยหลกสามอยางเปนตวประกอบชวยอกแรงหนง แมจะมหลก ๓ อยางชวยไดมาก

แตกเปนเพยงใหเกดเสยงสะดวกเทานน ไมเปนทานทานองแตอยางใด การทจะเปนทานองขนได จะตอง

มหลกบงคบ หลกทใชบงคบเสยงลมไดคอจตสมอง ประกอบดวยอวยวะ เชน จะใหเปนเสยงตางๆ

จะตองอาศยจตสมองนกและคดและบงคบใหเปนขน ทตองใชจตเปนหลกบงคบ กเพราะวาเสยงลมไมม

ตวตน สมผสแตะตองไมได จงตองอาศยจต

วธการใชกาลงเสยง

การหดทาหายใจ กอนทจะเปลงเสยง กสดลมเขาใหเตมท เมอตองการใหเสยงยาวๆ กคอยๆ

ผอนลมออกทละนอยๆ อยางสมาเสมอ แมจะตองทาเสยงทมชวงยาว ตามกาหนดคอหนงฉงฉบกตาม

เมอใชวธชะลอกาลงไวมากพอ และรวธผอนใชพอเหมาะพอด กจะมกาลงเสยงใชอยางพอเพยง

๒๓

หลกการหายใจ

การหายใจแตละครง มความสาคญกบการออกเสยงมาก เพราะการออกเสยงแตละครงนน ท

สาคญกคอจะตองกาหนดลมหายใจ ใหไดระยะวรรคตอน เชน การถอนหายใจครงหนง จะตองเออน

เสยงทงชวงใหยาวเทากบระยะสองฉงฉบของจงหวะสามชน เมอทงชวงพอกบวรรคตอนแลว จงจะถอน

หายใจไดครงหนง ตามหลกของการขบรองเพลงไทย การทตองหดการถอนหายใจใหถกตองน การขบรอง

เพลงไทยถอวาสาคญมาก เพราะการขบรองเพลงไทย ตองอาศยเสยงของตวเองตลอดเวลา ไมมดนตร

คลอเสยงใหเหมอนเพลงสากล จงรองยาก ถาไมฝกหดการหายใจ ใหถกระยะทกาหนดนแลว จะทาให

เหนอยเรวกอนทควรจะเหนอย การเหนอยทาใหการขบรองเสยหลายอยาง เชน เสยงสน เสยงตกเพยน

ยงขาดความไพเราะ ดงนนการขบรองเพลงไทยจงดยาก แตถาหดหายใจไดถกตองตามหลกวธแลว กจะ

ออกเสยงยาวไดโดยไมเหนอยเรว การกาหนดระยะถอนหายใจยาวตดตอกนน ใชในเพลงทมลลาหางๆ

แตถาบางเพลงทใชจงหวะเรว หรอเพลงทใชเนอเตมจะถอนหายใจกอน หรอหลงของระยะวรรคตอนกได

แลวแตความเหมาะสม

ดงนนการหายใจถกตองตามหลกวธนจงถอวามความสาคญในการออกเสยงทกอยาง ไมเพยงแต

ขบรองเทานน แมการพด การอธบายตางๆ เสยงกสาคญไมนอย จะพดอธบายเพอใหผฟงสนใจกตอง

อาศยน าเสยง ทมกระแสแจมใส จงจะนาฟง ยงการขบรองเพลงไทย น าเสยงจาเปนมาก เพราะการขบรอง

นน เปนอาการหอาศยฟงแตเสยง ไมมภาพใหด ฟงแตเสยงไพเราะอยางเดยว แตพอเอยรองขนมา เสยง

แหบแหง สนเครอ กคงจะอดราคาญไมได อาจจะนกอยในใจกได วาเมอไรจะจบเสยท

ดงนนการขบรองเพลงไทย จงตองมหลกคมครองทกกรยาบท หลกวชาขบรองตองอาศยความ

เปนจรง เชนกาลงและเสยง และตองมจงหวะเปนหลก เพอคมแนวใหสมาเสมอ เวลาขบรอง การใช

กาลงตองใหพอเหมาะพอด เชน เวลาออกเสยงจะใหด ตองรกษากาลงไวใชใหพอ อยาเรงเกนไป ควร

คอยๆผอนลมออกทละนอยๆ การผอนลมน ถารวธทาพอเหมาะพอดได ยงเปนการรกษาเสยงให

สมาเสมอ และยงชวยไมใหเปลองกาลงโดยไมจาเปน และตองรวธการผอนทควรผอน การเรงทควร

เรงดวย คอ ตองรจกถนอมกาลงเสยงไวใหพอตลอดเพลง

ทตองกาหนดระยะใหหายใจยาวนน ถอวาสาคญในการขบรองเพลงไทยมากมาย เพราะเพลงไทย

จะมเสยงเปลาอยมาก โดยเฉพาะทานองรอง จะมทงชวงหางๆ แทบทกเพลง การทอดเสยงยาวๆหรอทง

ชวงหางๆ น กคอ การทาเสยงเออนนนเอง เพราะเสยงเออนทมความสาคญสาหรบเพลงไทยมาก จะขาด

มได เพราะเออนเปนเสยงททาใหเกดความไพเราะ ดงนนการขบรองเพลงไทย จงตองหดเสยงเออนใหได

ดกอน เชน เรมตนเรยน เมอหดทาเสยงเออนไดด กจะรองเพลงไทยดได การกาหนดใหหายใจยาวๆ ก

๒๔

เพอหดใหออกเสยงไดนานๆ โดยกาหนดลมของตวเอง หดใชกาลงของตนเอง หดใชระบบหายใจให

ถกตอง ทงระยะสนและระยะยาว ตามทกาหนดให

การหายใจยาวน ถอเปนหลกหนงของการรองเพลงไทยทสาคญมาก เพราะการขบรองเพลงไทย

จะตองมเสยงเออน ถอวาเสยงเออนเปนเสยงทนยมกนวา เปนเสยงทใหความไพเราะมากมาย นกฟง

ดนตรไทยสมยกอนนยมเพลงทมเออน เพลงทมเออน ถอเปนเพลงใชฝมอ เพราะวาเสยงเออนทาดไดยาก

ใครรองเออนไดดๆ กนบเปนศลปนชนด เพราะเออนเปนเทคนค ดงนนการทจะทาเสยงเออนไดด ตอง

ใชความสามารถไมนอยทเดยว เพราะการทาเสยงเออนใหไดไพเราะ จะตองใชกาลงเสยงหนกมาก เพราะ

จะตองใชกาลงเสยงตดตอเชอมโยงเสมอนลกโซ ตองใชกาลงเสยงตดตอกน โดยไมขาดเปนหวงๆ หรอ

หยดชะงก หรอเสยงเปนคลนไมเรยบ หรอเสยงคลายสะดดและขาดเปนระยะๆ ไมเปนวรรคเปนตอน

ดงนนการทาเสยงเออนทด จะตองใชความประณตเสยงใหแจมใส ใชกาลงเสยงสมาเสมอ ประคบเสยงให

นมนวลออนหวาน ใชระบบหายใจถกตองตามหลกได เรยกวา รองด

หลกการถอนหายใจทถกตอง

หลกการถอนหายใจ สาหรบระหวางรองเพลงไทย ตางกบการหายใจธรรมดาคนเราทมกาลงตาม

ธรรมชาตจะหายใจยาวไดอยางมาก ธรรมดาประมาณสองฉงฉบ ของจงหวะสามชน บางคนไมถงระยะ

ฉงฉบกหายใจยาวไมนาน

ดงนน การหดรองเพลงไทย จะตองฝกการหายใจใหไดยาวๆ เสยกอน กจะรองไดดกวา การ

หายใจยาวไดถงสองฉงฉบ เรยกวาพอดกบกาลงของคน เพราะการขบรองเพลงไทย จะตองมเสยงยาว

เชน เออน การทาเสยงเออน จะตองใชเสยงเชอมโยงตอกนยาว ดงนนการหายใจ กจะตองทาเออนเสยง

ตดตอกน จนพอกบระยะ จะหายใจกอนหลงตามใจชอบไมได แตการขบรองตองมถอยคา และตองม

จงหวะบงคบทานองเพลง คอตองอยในหลกจงหวะ แตบทรองบางคาพยางคคาบเกยว แยกไมได อาจจะ

ตองถอนหายใจผดหลกบาง เชน จะตองถอนหายใจกอน หรอหลงกาหนด หรออาจจะตองขยบการถอน

หายใจออกไปมากกวาระยะทกาหนด แตถาไมเสยความไพเราะกอนโลมเปนกรณพเศษ

ประโยชนของการหายใจทถกตอง ทาใหไมเหนอย การหายใจทถกตองตามหลกของการรอง

เพลงไทยคอตองใชกาลงมากอย เพราะจะตองทาเสยงเออน เมอหดทาการระบายลมยาวไดแลว กหดเปลง

เสยงทละวรรคทละตอน และจะตองฝกใหอยท จนทาไดคลอง เมอหดทาถกตองตามหลก และเขาใจการ

ระบายลมไดถกตองตามระยะแลว กจะชวยไมใหเหนอยมากเกนไป เมอไมเหนอยเสยงกไมตก คอเสยง

คงท ไมเพยนแปรง

๒๕

หลกการถอนหายใจในการขบรองเพลงไทย จะตองถอนหายใจใหถกตองตามระยะ การถอน

หายใจแตละครงจะตองกาหนดลมใหไดระยะยาวตามทกาหนดใหหายใจไดหนงครง แตละครงจะตอง

เออนเสยงเปนชวงยาวตามทกาหนด การทใหหายใจครงหนงนน เรยกวาวรรคหนงหรอประโยชนหนง

แตละประโยค ชวงระยะจะเทากบหนงฉงฉบของจงหวะสามชน เมอบงคบลมหายใจไวได เทาทกาหนด

แลวกาลงกจะมหายใจไดตลอดทกวรรคทกตอนไป

ทตองบงคบใหทาดงนกเพราะวา การขบรองเพลงไทยนนจะตองใชเสยงของตวเองโดยตลอด จะ

หยดหายใจตามใจชอบไมได จะทาใหขาดความไพเราะไปได เพราะเพลงไทยถอความไพเราะเปนหลก

สาคญ ถอเปนหวใจสาคญของศลปะ ประเภทขบรอง บรรเลงเพลงไทย จะขาดเสยมได การหายใจใหถก

วธน นอกจากจะทาใหไพเราะแลวยงจะชวยไมใหเหนอยเรวเกนไป เมอไมเหนอย ใจกไมสน เสยง

แจมใส แตถาเกดอาการเหนอยขน กจะทาใหเพลงขาดความไพเราะ เพราะไมมกาลง ทาใหเสยงถอยลง

จะขนไมถงระดบเสยงทเรยกวา เสยงตก

วธแกเสยงขนจมก

หดใหรองเสยงทางตา ทเรยกวา ทางตาน หมายถง เสยงทตรงกบเสยงทางห คอเรยกวาคแปด

คอ เสยงสงทไดมาตรฐาน เชนเสยงขนจมกนจะเปนแตขนสงๆ เวลาหดใหมๆ ใหรองเสยงทางตา คอท

เปนคแปดของเสยง สมมตวาเสยงโดบนเปนทางสง โดลางเปนทางตา หดใหรองทาง โดตา จนทาไดจน

คลองแลวใหขนทาง โดสง ถาหายขนจมกแลว กยอมใหสงขนได

หลกการวธเนน

คาวา เนน มความสาคญมาก ไมเพยงแตเฉพาะการขบรองเทานน แมดนตรกถอเปนหลกสาคญ

มากเชนเดยวกน เฉพาะการเนนนน ใหเปนไดหลายอยาง คาวาเนนเปนวธทาอยางหนง ทถอเปนเทคนค

เพราะการรองการบรรเลง ทอยในอนดบมาตรฐานจะตองดและไพเราะ ความดความไพเราะของการ

บรรเลงขบรอง ขนอยทการประณตบรรจง ผทรจกประณตบรรจงคอผทมเทคนค เทคนคการเนนน ม

ประโยชนมาก โดยเฉพาะการขบรอง การรองถาไมเนน จะฟงไมหนกแนน เวลาขนเสยงเปลงถาสงเกต

จะรสกวาเสยงโลงๆ หรอแกวงไปมา ไมแนนอน ไมคงทหรอสน ดงนเปนตน คอไมมชวตชวานนเอง

นอยางหนงทเรยกวาไมเนน

ไดกลาวมาแลววา เนน เปนวธทา คอผขบรองเปนผปฏบตเองและควรปฏบต เพราะเปนเทคนค

ประโยชนของเทคนคการเนน มดงน วธการทากลามเนอ ทาปาก ทาคอ ทาคาง ทาแกม ทาลน เพอให

เปนไปตามตองการ ทาปาก คอ แกม คาง ลนน ความสาคญอยทเนอหาทตองการใหเปน การจะใหเปน

๒๖

อยางใดอยางหนงอาจจะตองใชอปกรณ ผสมกนสองอยางบาง สามอยางบางแลวแตกรณ เชน ปาก คาง

ลน หรอ ลน คาง แกม ผสมกน ทงนขนอยทการผสมกแลวแตจะผสมดวยอะไรดกวากน กผสมสงนน

เขาไป ทกลาวนเปนการแกสงทไมด ไมชด และไมเพราะเพอใหด ใหไพเราะใหชดถอยชดคาขน เปนตน

วา ใหถอยคาชดเพอใหหนกแนน ใหมชวตชวาขน

เนน เปนหลกวธของการขบรองเพลงไทยหลกหนง ทถอวาสาคญมาก ทงการบรรเลงกถอปฏบต

กนเปนประจา ขาดไมไดทเดยว หรอเรยกกนวาหลกเทคนคของศลปะประเภทขบรองดนตร คาวาเนน

ไมใชของใหม เนนกคอเปนการทาหรอบงคบสวนอปกรณใหสมผสกนนนเอง เชน ทาปาก ทาคอ ทา

คาง ทาแกม ลน ใหเกดเปนกรยาอยางใดอยางหนงขน เชน ถอยคาไมชดเจน กเนนใหชดเจนขน เสยง

แกวงไปมาไมอยท กเนนใหเสยงหยดอยกบท การพดวาเรว หรอทาเสยงเปน เอย เอย กตองเนน ถาไม

เนนเสยงกจะไมเปน เอย เอย ความหมายของคาวา เนน กคอ การทาปาก แกม คาง ลน ใหสมผสกน

เขาใหแนบกน หรอใหหนกแนน และคาวา เนน ยงมอกหลายวธ

คาวาเนน เปนลกษณะการทาอปกรณเพอใหเปนไปตามตองการ ทจะใชประกอบการขบรองเพลงไทย

ในกรณตางๆ เพราะการเนนมความสาคญในการขบรองเพลงไทยหลกหนงเนนเปนลกษณะบงคบอปกรณ

ใหทาแรงๆใหหนกมากๆ ใหแนนใหแนบชด ความหมายกคอบงคบใหทาถอยคาใหชดเจนดขน ใหเสยง

ตรงลกฆอง และอนๆทคลายคลงกน และเนนมประโยชนกบคนรองเพลงไทยมาก (เชนชวยใหการขบ

รองดขน ชดเจน และยงชวยแกปญหาเฉพาะหนาไดดวย) หลกวธการเนนบงคบ ยงชวยแกปญหาไดอก

หลายอยาง เปนตนวา เสยงเกดมการสนเครอ ถาใชวธเนนบงคบทถกตอง เสยงทสนเครอกจะหาย และ

เนน ยงมประโยชนในการฟอนราดวย คอ ชวยเนนใหคาในบททรายรานนมชวตชวา เผดรอน หรอ

ออนโยน ทาใหเนนเปนจรงเปนจงขนได และยงมปญหาอนอกหลายอยางทตองอาศยวธเนนชวย ดงนน

นกรองเพลงไทย จงตองศกษาหาความรในหลกวธเนน เพอใชเปนเครองชวยแกปญหาตางๆ ไดดงได

กลาวขางตน

เนน เปนหลกวธการทาใหเปนตางๆ เนนกคอบงคบใหเปนไปตามทตองการจะใหเปน และให

เปนไดหลายอยาง เชนเวลารอง เสยงไมเปนไปตามหลกของการขบรอง กใชหลกเนนน เปนหลกบงคบ

ใหเปน และชวยไดแทบทกกรณทเดยว แตตองใชสวนอวยวะทเปนอปกรณประกอบใหถกตองดวย ถา

ประกอบสมผสไมถกหลก เวลาทาการเนนจะใหเปนตามตองการ อาจจะคลาดเคลอนไปกได

อยางไรกตาม หลกการเนนน กเปนคาพดตามธรรมดาๆ เมอใชในการขบรองเพลงไทย ถอวา

สาคญไมนอย เพราะการเนน เวลารองกบเวลาพด ใชวธเนนไมเหมอนเพราะการพด ไมคอยจะเขมงวด

มากนก แตในการขบรองสาคญมาก การใชถอยคาจะชดหรอไม กขนอยกบการเนน ไมเนน เชนรองใน

บทออนหวาน บทรก จะตองเนนประคบใหนมนวล ทะนถนอมนารก

๒๗

วธบงคบ ประคบ หรอกด

หลกวธเนน เปนการบงคบกลามเนอ การบงคบกลามเนอน ตองอาศยกระแสจตเปนผบงคบ เชน

บงคบกลามเนอชองคอใหแนบเขา เพอใหลมออกไดนอย เมออกนอยเสยงกจะเลกดงน แตมใชจะใหใช

กาลงนอยหรอเบา ตรงกนขามตองใชกาลงแรงกวา เพราะจะตองผลกดนแรงๆ ถาใชกาลงเบา เสยงจะไม

ออก เพราะชองคอแคบ การเนนชองคาใหเสยงเลก เฉพาะคนทเสยงใหญ คอ คอโต กระแสเสยงมกจะ

ตา จะขนทางสงไมสะดวก

เสยงทใชในการขบรองเพลงไทย

รศ. กาญจนา อนทรสนานนท ไดกลาววา เสยงทใชในการขบรองเพลงไทย มดงน

๑. เสยงเออ

๒. เสยงเอย

๓. เสยงออ

๔. เสยงอ

๕. เสยงเอย

๖. เสยงเออะ

๗. เสยงเฮอ

๘. เสยงฮอ

๙. เสยงฮ

๑๐. เสยงหอ

๑๑. เสยงเองเงอ

๑๒. เสยงเองเงย

เสยงทไดกลาวถงแลวนนมวธการเปลงเสยงดงน

วธการทาเสยงเออ

ใชน าเสยงลกนงอยทโคลนลน บงคบคอใหแขง เผยอรมฝปากเลกนอยแลวเปลงเสยงออกจากคอ

โดยตรงโดยไมขยบคางและไมหบปาก

๒๘

วธการทาเสยงเอย

มวธเชนเดยวกบเสยง “ เออ ” จนเมอจะออกเสยง“ เอย ” ใหขยบโคลนลนกระดกขนหาเพดานปาก

เลกนอย ใหลนสองขางกระทบเพดานปากและแยกมมปากออกเลกนอยใหเกดเปนเสยง “ อ ” ทไมชดเจน

นก เมอสดหางเสยงควบกลาตามเสยง เออ ออกมารวมดวย นยมใชเมอสนสดการเออนกอนถงคารอง

วธการทาเสยง ออ

เผยอรมฝปากอาจากกนเลกนอย เปลงเสยงออกจากคอโดยตรง บงคบคางไวใหนง แลวยกลนขน

เลกนอย เพอเปลยนทางลมใหมากระทบเพดานปากและเปลยนเสยงใหออกมาทงทางจมก

(เสยงขนนาสก) และทางปาก

วธการทาเสยง เอย

เหมอนการทาเสยง “เอย” แตผนเสยงใหสงขนโดยไมหบปาก เปลยนนาหนกเสยงในชวงหางเสยงให

ไปอยทจมก

วธการทาเสยง เออะ

เปลงเหมอนเสยง “เออ” แตสะดดเสยงใหสนลง

วธการทาเสยง เฮอ

ตองเปลงเสยงออกจากคอ บงคบใหนาหนกเสยงมาอยทเพดานและขนนาสก เปลงเสยงใหกระทบทง

สองทาง แตผานปากมากกวาทางจมก

วธการทาเสยง ฮอ

เหมอนกบการเปลงเสยง “ เฮอ ” แตตองออกเสยงใหมนาหนกขนนาสกแรงกวาปกต โดยยกโคลนลน

กระดกขนหาเพดานปาก แตไมชด เมอตามดวยเสยง “ เออ ” มกจะมเสยง “ ง ” ตดออกมาจาก อนเปน

ลกษณะการเออนอยางหนงของไทย แตถาใช “ เออ ” คกบเสยง “ ออ ” จะไมมเสยง “ ง ” ตดมา

วธการทาเสยง ฮ

หลกการเหมอนการเปลงเสยง “ ฮอ ” แตทาใหเสยงสะดดสนลง

วธการทาเสยง หอ

เผยอรมฝปากเลกนอย เปลงเสยง “ ฮอ ” ผานออกมาชาๆพรอมกบผนเสยงขนสงใหเสยงออกมาทาง

จมก การเปลงเสยงจะออกคาไมชดเจน เมอจวนสดเสยงตองคอยๆลดกาลงลงทละนอยจนสดหางเสยง

๒๙

วธการทาเสยง เองเงอ

เรมดวยการเปลงเสยง “ เออ ” แลวกระดกโคลนลนขนไปสมผสเพดานปาก เสยงจะออกทางจมกและ

เกดเสยง “ เอง ” และเปลงเสยงตอเหมอน “ เออ ” โดยตดเสยง “ ง ” มาดวย

สาหรบวธการขบรองนนมกลวธตางๆมากมาย ในดานพนฐานการขบรองเพลงไทยคอการเออนเดน

ทานองสลบกบการรองถอยคา

เทคนคการขบรองเพลงไทย

รศ. กาญจนา อนทรสนานนท ไดกลาวถงเทคนคการขบรองเพลงไทยไววา การขบรองเพลงไทย

นนมเทคนคหลายอยาง ตองมการจดจาและฝกฝนวธการตางๆ ใหเกดทกษะ การขบรองเพลงนนในปจจบน

มผฝกหดนนนอยกวาบรรเลงดนตรเพราะคดวายาก แตถารวธการกจะสามารถฝกไดไมยากกวาการฝกหด

บรรเลงเครองดนตรเลย เทคนคทใชในการขบรองเพลงไทย มจานวน ๔๒ เทคนค ดงน

๑. เสยงครน หมายถงการทาเสยงรองใหสะดด สะเทอน เพอใหเกดความไพเราะ

๒. เสยงกระทบ หมายถงการออกเสยงคารองเมอเวลารองเพลง โดยออกเสยงคารองคาเดยวหรอ

พยางคเดยวรองออกเปนหลายพยางค ถารองเปน ๒ พยางคเรยกวา กระทบค ๒ ถาเปน ๓ พยางคเรยกวา

กระทบค ๓ เชนคาวา “ เจา ” เมอรองวา “ จา-เอา ” เรยกวากระทบค ๒ หรอคาวา “ แนบ ” รองเปน “

แน-แอ-แอบ ” เรยกวา กระทบค ๔

๓. เนนเสยง นนมในการรองเพลง ไทยทกเพลง ถาตองการใหเกดความชดเจนขอความ

รองใดกจะเนนเสยงใหชดเจน

๔. ประคบเสยง ประคบคา หมายถงการทาใหเสยงและคาหนกแนน ไมโพลงดงมากจนเกนไป เชน

ในเพลงสารถ ๓ ชนชวง “ ชางนารก ”

๕. กลอมเสยง การกลอมเสยงนนเปนเทคนคอยางหนง ทาเสยงใหนวล ราบรนหรอทาเสยงใหเนยน

๖. กลงเสยง การกลงเสยงนนเปนเทคนคอยางหนงในการรองเพลงคลายๆการกลอมเสยงแตการกลง

เสยงนนจะทาเรวกวา

๗. กลงเสยง เทคนคการกลงเสยงนนใชในคารองในเพลงใดกตาม ถาตองการกลงเสยงคาตางๆตอง

รองคานนๆ ใหชดเจนในรปแบบของการรองมใชการอานออกเสยง การรองชดเจน ตองคอยๆผน

เสยงรองจากไมชดไปใหชดในแตละคาคลายๆกบการปนคาปนเสยง แตละคาทตองการกลงเสยง

จะไมทาใหเสยงเคลอนไหวตองกลงเสยงใหคงทตรงกบทานองของแตละเพลง

๓๐

๘. เกลอกเสยง เทคนคการเกลอกเสยงคลายกบการกลงเสยงแตจะออกเสยงมสะดดบางนดหนอย ใน

การออกเสยงคารองแตละคาทตองการใสเทคนคการเกลอกเสยง

๙. กลนเสยง เทคนคการกลนเสยงเวลารองเพลงในบางตอนตองหบปาก แลวกลนเสยงทรองเพลงนน

ลง ไปในคอจงจะเกดความไพเราะ เทคนคการกลนเสยงนตองมการฝก

๑๐. ขยกขยอน การทาเสยงขนและลงเสยงจากนาสกตอกบเสยงแทไดกลมกลนเรยกวา ขยกขยอน

จรงๆ แลวเทคนคทเรยกวาขยกขยอนนเหมาะกบบางเพลง

๑๑. เสยงครวญ เทคนคการการรองเสยงครวญนใชกบเพลงทมลลาทานองโศกเศรา สามารถรองยด

จงหวะไดเพอทาเสยงครวญใหเขากบอารมณเพลง

๑๒. ควงเสยง ควงเสยงแบงเปน ๒ ชนดคอ ควงขน ( ควงสง ) เทคนคการรองควงเสยงทเรยกวาควง

ขนนนตองใชเสยงสง เนนใหเกดความไพเราะ คงลง ( ควงตา )เทคนคการคงเสยงทเรยกวาควงลง

นนใชกบวธการรองจากเสยงสงลงไปหาเสยงตากลบกบวธทเรยกวาคงขน

๑๓. ชอนเสยง เทคนคการชอนเสยงนนทาไดยากมกตองคอยๆเปลงเสยงใหไดอารมณในบทเพลงโดย

ออกเสยงมความดงและเบาใหไดพอเหมาะและผสมกบตองเนนคารองดวย

๑๔. ปนเสยง ปนคา เทคนคการปนเสยงปนคานน ไดแก การออกเสยงหรอการเปลงเสยงเนอรอง

หรอการเออนใหคอยๆ ชดเจนขนจากไมชดมาชด

๑๕. เสยงปรบ เทคนคการทาเสยงปรบนไดแกการเปลงเสยงเออนในบทเพลงตางๆ คอยเปลงเสยงและ

สะดดเพยงเบาๆเฉพาะในบางตอนทตองการใหเกดคามไพเราะ

๑๖. เสยงโปรย เทคนคในการโปรยเสยงนนตองเนนเรองการออกเสยงทคอยๆผอนนาเสยงออกมาชาๆ

ในการเออนและการออกเสยงคารอง

๑๗. เสยงผาน เทคนคการผานเสยงไดแกการเออนทานองหรอคารอง จากเสยงหนงไปยงเสยงหนงโดย

มลกษณะผานเสยงคอยเปลงเสยงขนลงชาๆ

๑๘. ผนเสยง เทคนคการผนเสยงคอการออกเสยงคารองใหไดตามวรรณยกต ในเพลงทกเพลงมคารอง

การรองคารองนนถาออกเสยงไมได ตามวรรณยกตนนความหมายกจะเปลยนไป การผนเสยงนน

ตองคอยๆเปลงเสยงชาๆใหคาคอยๆชดโดยผนเสยงหนงไปยงอกเสยงหนงคลายๆกบการผนเสยง

วรรณยกต กา กา กา กา แตมไดผนทง ๕ เสยง อาจผนแค ๒-๕ เสยง

๑๙. ผอนเสยง เทคนคการผอนเสยงนนตองออกเสยงตงแตดงแลวคอยๆผอนเบาลงแตเสยงไมเพยนไป

จากเดม

๒๐. มวนเสยง มวนคา เทคนคการมวนเสยง มวนคานน ตองรวมคารองและการเออนขมวดใหกระชบ

ในบางตอน

๓๑

๒๑. โยกเสยง เทคนคการโยกเสยงนนเปนลลาของการรองทการเปลยนเสยงการรองทมอยในทานอง

เพลงนนๆ จากเสยงหนงไปยงอกเสยงหนงและกลบมารองเสยงเดมอก โดยตองคอยๆปลอยเสยง

อยางชาๆ มการผอนเสยงบางใหเกดความไพเราะ นมหนาฟง

๒๒. โยนเสยง เทคนคการโยนเสยงนนหมายถง การรองเพลงในชวงคารองและเออนทตองออกเสยง

เนนใหมเสยงหนก และกระแทกเสยงในบางตอน แตตองสงเกตลลาทานองเพลงความหนกเบา

ชวงจงหวะใหพอเหมาะพอดไมใชโยนเสยงจนเกนจงหวะ

๒๓. รวบเสยง เทคนคการรวบเสยงหมายถง การรองรวบ ๒ เสยงเขาดวยกนใหฟงดแลไมสะดดห

การรวบเสยงนนมอยเสมอในเพลงไทย แตมมากในเพลงทมสาเนยงจน

๒๔. ลกจงหวะ ยอยจงหวะ การยอยจงหวะเปนการรองทไมใหลงเสยงตามจงหวะ แตลงเสยงกอน

จงหวะ ตามปกตการรองเพลงนนจะลงเสยงตามจงหวะตกของหนาทบ การยอยจงหวะนน

เปนการลงเสยงใหหลงจงหวะตกนดหนอยเรยกวายอยจงหวะ

๒๕. เลอนไหล เสยงเลอนไหลนนบางทเรยกวาเยงเพยน บางครงเพยนสง คอเสยงเลอนไหลขนสง

กวาทานองจรง บาครงเลอนไหลลง คอเพยนตากวาทานองจรง อยางนทาใหไมนาฟงรวมๆเรยกวา

รองเพยนเสยง

๒๖. เสยงสะดด เทคนคการทาเสยงสะดดนนเปนวธเดยวกบการทาเสยงปรบ

๒๗. เสยงหนก เสยงเบา เทคนคการทาเสยงหนกเบานน จะมอยในเพลงไทยทกเพลงทางายมาก คอ

เสยงหนกกตองออกเสยงใหดงบางครงตองกระแทกเสยง สวนเวลาเสยงเบากตองออกเสยงใหเบา

๒๘. หางเสยง คอการออกเสยงคารองในบทเพลงไทย ตอนทายคากตองลากเสยงใหยาวกวาปกตแตอย

ในลลาทานองของเพลงไมใหเพยนเสยง

๒๙. เหนเสยง เทคนคการเหนเสยงคลายๆกบเสยงเลอนไหล แตเลอนไหลไปในทางสงคอเลอนเสยง

จากเสยงตาไปเสยงสงในเสยงเดยวกนหรอคนละเสยงกได

๓๐. โหนเสยง เทคนคการโหนเสยงนน ตองเปลงเสยงไปนางเสยงสงคลายๆกบเหนเสยงแตกาโหน

เสยงนตองพยายามดนเสยงเหมอนกบจะเสยงไมถงแตดนไปใหถงหรอโหนไปใหถง

๓๑. เสยงลอย เทคนคการทาเสยงลอยนนเวลารองทาเสยงจาไมลง ครางทานเรยกวาทาเสยงตง ซงตอง

ทาเสยงสงแลวใหลอยไวไมลงเสยงมาเปนเสยงอนหรอลงเสยงใหต าลงมา

๓๒. เสยงอาศย การทาเสยงอาศยตองใชเสยงสงกวาเสยงจรงของเสยง โดยเปลงเสยงออกทางปากและ

จมก ทาเสยงทออกมานนเบากวาปกต

๓๒

๓๓. อมเสยง เทคนคการอมเสยงหมายถงการรองเพลงทมชวงตอเนองตองหบปากแตยงมเสยงอยท

เรยกวาอมเสยง ในคารองบางตอนตองหบปาก แตถาหบปากมากแลวเสยงขาดตอนเพลงไม

ตอเนอง

๓๔. เสยงลงทรวง เทคนคการทาเสยงลงทรวงนนคอนขางยาก สวนมากนกรองชายมกนยมทาเสยงน

เพราะตองใชแรงกระแทกเสยงลงไปในลาคอและเลยลงไปถงอก ใหเกดความสนสะเทอนเสยงจะ

สนนอยๆฟงแลวเกดอารมณสะเทอนใจ

๓๕. เสยงพลว เทคนคการทาเสยงพลวนนคลายๆกบการสะบดเสยงใหพลว ไปมา ซงการทาเสยงพลว

นอยในตอนหางเสยงซงจะตองสะบดเสยง ๒-๓ ครง จงจะเรยกวาเสยงพลว ถาสะบดครงเดยว

เรยกวาสะบดเสยง

๓๖. เสยงเครอ ตามปกตคนทมเสยงเครอโดยธรรมชาตนนไมเหมาะทจะรองเพลง แตเทคนคการทา

เสยงเครอนนจาเปนตองทาในเพลงทมอารมณเศราเพยงบางตอน โดยผรองตองใสอารมณในการ

รอง เสยงทออกมาจะเครอเลกนอย ฟงแลวกนใจ

๓๗. รอนใบไมรวง เทคนคการรอนใบไมรวง มไมมากนกในเพลงไทยจะคลายๆกบเทคนคการรอง

ควงลง แตรอนใบไมรวงนจะรองสะดดทละชวงจากเสยงสงลงมาตา

๓๘. สะบดเสยง เทคนคการสะบดเสยงจะอยในตอนทายของเออน จะมการสะบดเสยงในบางตอน

เพอใหเกดความไพเราะ ในชวงการเออนทายการเออนใหลากเสยงยาวและสะบดเสยง การสะบด

เสยงจะคลายๆกบการทาเสยงพลว แตการทาเสยงพลวตองสะบด ๒-๓ ครง

๓๙. ทงเสยง เทคนคการรองทงเสยงมอยในเพลงฉยฉาย ซงจะเหนไดชด นยมเนนคา เทคนคการรอง

ชนดนจะคลายๆกบการเนนเสยงแตการทงเสยงนนรองจนจบแตละคาจะหยดไมมเออนทายคาตอ

เหมอนกบทงเสยงใหขาดไป

๔๐. เสยงลอยจงหวะ เทคนคการทาเสยงลอยจงหวะคลายกบการทาเสยงลอย แตการทาเสยงลอยจงหวะ

นน คนรองจะใหจงหวะตกตามหนาทบกอน จงจะขนรองตอนตอไป

๔๑. บบเสยง หมายถงการทาใหเสยงแหลมลงเลกนอย บางทคนรองเสยงใหญไมเหมาะสมกบลลาของ

เสยงทรอง กตองใชเทคนคการบบเสยงเปนบางตอน

๔๒. กนกคอ คาวา กนกคอน คณหญงชน ศลปะบรรเลงเปนผกลาวถง การเปรยบลายกนกของไทย

ในความงดงามกบการรองเพลงไทยเพราะรายกนกของไทยมสดสวนเปรยบเทยบไดกบเพลงเถาม

รวดรายทตวกนกและปลายสะบดงดงามคลายกบการเออนของไทยทตองตกแตงใหงดงาม

เชนเดยวกน ปรมาจารยบางทานเรยกวาการตกแตงการรองใหไพเราะวา “ เมดพราย ”

๓๓

หลกเสยงพสดาร

ใชสาหรบสอดแทรก หรอปรงแตงเสยงรอง ใหเกดความไพเราะ มรสชาตยงขน เสยงพสดารท

นยมใชกนมากในการขบรองเพลงไทย ไดแก

ครน - คอการทาเสยงใหเกดความสนสะเทอน ไหวพรว ในคอ โดยใชกาลงเสยงใหแรง

เพยงโคนลน แลวเนนคอ บงคบเสยงทเปลงออกมานนใหเกดความสะเทอน แลวเคนเสยงทคอใหออก

เหมอนกระแอมกจะเปนครน

กลน - คอการทาเสยงใหลกลงคอ หรอกลนใหลงตา สวนลกถงหลอดคอ

เกลอก - คอการทาเสยงใหเลอนไปเรอยๆ หรอใชเสยงคอยๆไหลไป ใชเสยงทางคอใหแรง

แลวเคนเสยงปานกลางออกมาพอสมควร

กลอก - คอการทาเสยงใหคลายละลอกหรอคลนทซด กลบไปกลบมา หรอ กลอกไป

กลอกมา ใชเสยงทางคอสลบกบทางจมก บงคบเสยงใหขยบไปขยบมา สองหรอสามครง เชน ทานองรอง

ของเพลงเชดนอกตอนทาย

ปรบ - คอการทาเสยงใหกระทบกน เหมอนสะดดเพยงเบาๆ ระหวางทเสยงวาง

เลกๆนอยๆ หรอใชผวเสยง ใหเสยงหนกไปทางจมกแลวเปลงกระแสเสยงออกมาเสยงหนงคอนขาง

แรง เนนเสยงยน แลวสะบดปลายเสยงเหมอนสะดด หรอสะดง หนกครงหนง เบาครงหนง สลบกนไปมา

ตามความเหมาะสม

หลกและวธการขบรอง

บรรดาวชาการแขนงตางๆ ยอมจะตองมหลกและวธการปฏบต การดนตรและขบรองก

เชนเดยวกน โดยเฉพาะการขบรองเปนศลปะทละเอยดออน ถาเพยงแตงทาไดแตขาดหลกเกณฑทแนนอน

การปฏบตกจะไมนมนวลไพเราะ เพยงแตรองไปโดยอาศยเสยงดเทานน ฉะนนผเรยนจงควรตองร

หลกเกณฑทแนนอน และตองปฏบตไดอยางมนคง จงจะทาใหเกดความไพเราะ งดงามและลกซงได หลก

ใหญๆ ทสาคญในการขบรองทควรตองร มดงตอไปน

๑. เสยง

๑.๑ คณภาพเสยง คนเราเกดมามเสยงไมเหมอนกน บางคนมเสยงเลก บางคนกมเสยงสง บางคนก

มเสยงใหญ เปนตน แตคณภาพเสยงเปนสวนหนงทจะชวยใหรองไดเพราะหรอไม บางคนเสยงเพราะแต

ขาดหลกขออนกรองไดไมเพราะ เชน ใชเสยงใหพอดกบคณภาพเสยงของตน คนเสยงสงกรองสงเสยจน

ลบ ฟงดไมลกซง ไมหวานคนเสยงกลางกบบเสยงขนไปสงจนฟงเนอรองไมรเรอง ควรรจกหลบใชเสยง

๓๔

ตาลงมา ในททเหมาะควร คาวา “เหมาะควร” น ตองเรยกกนดวยวธปฏบต คนทมเสยงสงนนเปนคนทม

คณสมบตหากเสยงดแตถาไมรจกใชเสยงกจะสคนทมเสยงดกลางๆ แตรจกคดรจกใชเสยงไมได

๑.๒ กาลงเสยง การเปลงเสยงขบรองเพลงไทย จะตองใชกาลงเตมท มใชใชกาลงในการเปลงเสยง

แบบ เบาๆ หววๆ เสยงขบรองตองมกาลงมากพอ ลมหายใจของผขบรองตองยาว กลามเนอทเกยวของกบ

การหายใจและการเปลยนเสยงตองแขงแรง รวมถงตวผขบรองเองตองไดรบการฝกดพอทจะใชวธการ

ตางๆ ไดอยางแคลวคลอง อกดวย

๑.๓ หลกและวธการการเปลงเสยง การขบรองเพลงไทยตองมการเปลงเสยงทใชกาลงเตมท มการ

ควบคมเสยงใหเกดเปนเสยงหนก เสยงเบา มการปนเสยงใหกลมกลองบางคอยๆ ผอนเสยงบาง และตองม

การพจารณาวา การขบรองตอนใดควรใชเสยงแท ทใดควรใชเสยงอาศย วธการเปลงเสยงทสาคญ ม ๒ วธ

ไดแก

๑.๓.๑ การบงคบเสยง ผรองตองบงคบเสยงใหผานออกมาอยางถกทศทาง โดยใชสวนตางๆ

ในปากและลาคอ ตวอยางเชน

การเปลงเสยง เออ กระแสเสยงจะตองผานลาคอออกมาทางปากโดยตรง

การเปลงเสยง ออ เสยงจะตองผานออกมาในลกษณะครงปาก ครงจมก

การเปลงเสยง เอย เสยงตองผานออกมาทางจมก

๑.๓.๒ การฝกกลามเนอคอ การฝกกลามเนอคอนน มงหมายเพอใหเกดเสยงทตองใชมาก

อาท

ก. การครนเสยง(คลายๆ พรมนวซอ)ถากลามเนอไมเตนการรองจะกระดางและแขง

ข. การเปลงเสยงเออนตรงตาแหนงเสยงทตองใชเสยงถง ๓ ระดบเสยง ผรองตอง

บงคบกลามเนอคอใหพลก และเปลงเสยงใหไดยนทง ๓ ระดบเสยง ระดบเสยงใดระดบเสยงหนงจะขาด

หายไมไดและถาเปนระดบเสยงตวกลางหายไป จะทาใหเสยงรองฟงดเปนเสยงหกกลางเสยง ไมกลม ผรอง

จะตองฝกใหได เพราะการเปลงเสยงเออนในลกษณะทเปน ๓ ระดบเสยงน เปนหลกสาคญทใชอยท วไปใน

การขบรองเพลงไทย

๑.๔ การบงคบกลามเนอ นอกจากจะเปลงเสยงรองไปตามทานองเพลงแลว ยงมบางททใช

เสยงสง ผรองจะตองเกรงกลามเนอบางสวนโดยวธ แขมวกลามเนอหนาทอง แลวผลกขนบน การฝก

บงคบกลามเนอวธน จะทาใหเสยงทผรองเปลงออกมาฟงดกลม (ไมแผดเสยงดวยกาลง) เปนวธปนเสยง

ทเกดประโยชนตอผรอง กลาวคอ นอกจากจะไมตองแผดเสยงแลวยงชวยยดเสยงใหยาวตอไปจนถงจดท

หยดไดอยางไพเราะ

๓๕

๒. คารอง มหลกสาคญอย ๓ ขอ คอ

๒.๑ วธรองททาเสยงใหไดความหมายชดเจน ขอยกตวอยางเชน เพลง “เชดจน” ตรงทวา

อยาปรารมภไปเลยนะเจา คาวา อยา น ไมควรแตงเสยงให ไดยนวา ยา หรอ หญา เสยงทผานมาทางสง

จะฟงเปน ยา ถาเสยงทผานขนไปจากตา จงจะฟงออกมาเปน อยาปรารมภ หรอเพลง “ลาวคาหอม” ทวา

หอมดอกไมคาหอม อยากดอม ถาใชเสยงมาจากทางสง จะฟงวา ยากดอม แตถาทาเสยงจากตาผานขน

ไป จะฟงไดความวา อยากดอม เปนตน

วธรองททาเสยงใหไดความหมายชดเจนน มขอยกเวนอยบานในเพลงประเภทเพลงภาษา เชน

ลาว มอญ คารองในเพลงประเภทนอาจทาเสยงใหเพยนได เพอใหไดสาเนยงตามภาษานน ๆ ดวย ถาจด

คารองชดเจนมากกจะไมได “สาเนยงอนบอกภาษา”

๒.๒ ใหถกความหมายของบทรอง ขอยกตวอยาง เชน “โอ – พอพลาย” มใช “โอพอ – พลาย”

และ “ไดมา – แลว” หรอเพลงแขกสาหราย ทอน ๓ ทวา “โอ – ผเสอ” ไมควรเปน “โอผ – เสอ” เชนน

ตวไหนทจะออกเสยงนาเกลยด ควรรองใหสนหนอยแลวรบใสคารองคาตอไป กจะเหนคาทนารก

อนง การอานบทรองใหเขาใจ ใหรเรองกอน มความสาคญมาก นอกจากจะทาใหแบงวรรคตอน

ไดถกตองแลว ยงทาใหเขาใจเรอง และวางคารองลงดวยความประณต

๒.๓ ตองบรรจงกลาวคาใหไพเราะนาฟง ไดอารมณ ในการทจะรองคารองใหถก ไวยากรณ ถก

ความหมายและนาฟงนน นอกจากจะตองแบงวรรคตอนใหถกตองดงกลาวไวแลวในขางตน ขอใหสงเกต

ดวา การเปลงคาออกมาแตละพยางค เชน คาวา พ พอ รก โง ยาก ราง ฯลฯ นน ในแตละพยางคเรา

สามารถแบงออกเปนสวน ๆ ได ๒ สวนบาง ๓ สวนบาง แต ละสวนของพยางคนน ๆ จะตองมระดบ

เสยงทถกตอง มความสนยาวพอเหมาะและมความหนกเบาแตกตางกน คา ๆ นนจงจะไดความหมาย ได

ความไพเราะและไดอารมณ ถาแบงแตละสวนไมถกตอง หรอใชเสยงผดระดบ หรอรองแตละสวนไมได

ความสนยาวทพอดกอาจฟงดนาเกลยด หรอผดความหมายไปเลย เชน เพลงใบคลง ตอนทวา “โออกเยอก

เยน” คาวา “เยอก” นน แบงออกไดเปน ๓ สวน ระดบเสยง คอ เสยงโด ซอล ม สวนแรกกบสวนท ๒

คอ โด กบ ซอล ควรมความยาวพอ ๆ กน แตความหนกเบานน ซอล หนกกวา โด สวนสดทายคอ ม

ตองรองใหมนาหนกมากกวาและมความยาวกวา โด กบ ซอล พอถงคาวา “เยน” ซงตรงกบเสยง ซอล นน

ควรผอนนาหนกเสยงใหเบาลงเลกนอย เมอฟงรวมกนแลวจงรสกวา “เยอกเยน” จรง ๆ ดงตวอยาง

๓. การเออน

การเออน เปนลกษณะสาคญทสดของการขบรองเพลงไทย ผขบรองพงสนใจเปนพเศษอาจจะ

แบงกลาวถงเรองหลกและวธการเออนไดเปนขอ ๆ ดงตอไปน

๓๖

๓.๑ เสยงทใชในการเออน มหลายอยาง เชน เออ เฮอ ออ ฮอ เงอ เงย เออะ เอง การครนเสยง

หรอการกระทบเสยง เปนตน จะตองวางใหเหมาะวาสวนไหนควรใชอะไร หนก เบา สน ยาว แคไหน

เมอทาไดแลวจงจะฟงดไมขดหและไพเราะดวย ขอยกตวอยางบางคา เชนเฮอ ตองเปลงเสยงเบา เพอใหฟง

ดออนและอาจเปนทพกผอนการหายใจกอนกได เพราะบางทตอนตอไปอาจตองรองยาวออกไป กอนจะถง

ทหยดหายใจ ถาไมหยดแอบหายใจตรงทวามานคนรองอาจจะเหนอยแลวไปหายใจรอนทาย ๆ ทาใหไม

จบประโยคเออน แลวจะเสยงอารมณของเพลง และทกครงเมอจะจบวรรคเออนกอนจะกลาวคารอง ถา

เปนตว “อ” กควรรองคาเอยลงไป ถาเปนตว “ง” กควรรองคา เงย ลงไป แลวจงคอยกลาวคารอง จงจะ

เปนการจบประโยคการเออน แลวฟงดเรยบรอยเกลยงเกลา

๓.๒ การแบงสวนสด ความสนยาว และหนกเบา ของการเออนแตละคา กทานองเดยวกนกบจะ

เปลงพยางคคารอง เมอประกอบกบการเลอกคาเออนทเหมาะสม จะสรางความไพเราะไดหลายอยาง เชน

ทาใหเกดความรสกเศราไปตามอารมณเพลงได หรอชวยเนนคารองใหชดเจน ไพเราะยงขนกได เชน คา

วา “หอม” ในบทรองเพลงสดสงวนทวา “แมเนอหอม” พยางคทวา “หอม” เนนใหหนกขนเลกนอย สวน

ทสาคญอยทการเออนตอจากคาวา “หอม” ถาใชใหถกตอง จะเนนคาวา “หอม” ใหเดนออกมาจน รสกวา

“หอม” จรง ๆ

๓. จงหวะ

ผทขบรองเพลงไทยไดดจะตองมจงหวะด รองใหตกลงตรงจงหวะทกชวงไป ขอใหสงเกตวา

ควรมการลกจงหวะ ยอยจงหวะได เพอฟงแลวไม จด ชด ทอ หรอ ชวยรวบคา ทาใหภาษาไมวบต คอ

เอาคามารวมกนหรอทาใหฟงด “คม” ขนนอกจากนยงมการทงจงหวะไปสกชวงหนง แลวจงมาเขาจงหวะ

ทหลง เชน การเออนในเพลง “ทยอย” ตางๆ ตองปลอยจงหวะให “ลอย” ไปสกระยะ การปลอยจงหวะ

“ลอย” เพอ “ คราครวญ” ดกวาทจะเออนลงตรงจงหวะไปตลอด ไมสมจะเปนเพลงทยอย ซงควรตอง

“คราครวญ” บางทงเปนการแสดงความรความมนคงของคนรองดวยวา สามารถฟงหนาทบออก เลนกบ

จงหวะได

๔. การหายใจ

การหายใจควร “กาหนดทตายตว” ตองมทหายใจ ซอนรอยตอใหสนทโดยคนฟงแทบไมรสก

และคนรองกไมเหนอยมาก การหายใจถกทนนมผลทาใหการขบรองนมนวลไมรสกขาด เวนเปนหวง ๆ

คนฟงกรสกสบาย ไมเหนอยตามไปดวย ฉะนนจงตองกาหนดลงไปใหแนชด แบงทไวหายใจในระหวาง

การเออนใหเหมาะ

๓๗

๕. การสรางอารมณ

เพลงไทยของเรานนจดไดวาอยในระดบ“คลาสสก” ผฟงจะตองมความร ความเขาใจจดสาคญ

เกยวกบเพลงไทยพอสมควร จงจะพอฟงรวาดตรงไหนดอยางไรไมดเพราะอะไรจดสงสดของเพลงไทย

หรอเพลงคลาสสกชาตอน ๆ กอยทความไพเราะ ความงาม ความเขาถงอารมณ การสรางอารมณจงเปน

ของทสาคญมาก การรองเพลงไทย มใชจะเพยงแตรอง ๆ ใหจบ แลวเครองรบไดหรอรองใหถกตอง ให

ครบจงหวะ ใหลกตกลงถกในแตละจงหวะกแลวกนเพราะถาเชนนน กไมควรจดไวในระดบคลาสสก จง

ควรตองใสอารมณลงไปดวย ปญหาสาคญกมวา จะใสอยางไร

การใสอารมณตาง ๆ ใหรสกวา ตรงนเศรา ตรงนหวาน ตรงนรก – โศก อารมณตดพอ ตอวา

นอยใจ ดใจ เสยใจ ฯลฯ มใชจะใสแบบงายๆ เชน ทาหนาตา ทาทาง สมเสยงใหเศรา ๆ เครอ ๆ เบา ๆ

ฯลฯ กกลายเปนวาใสอารมณแลว เพลงไทยจะใสอารมณไดด จะตองอาศยวธการตาง ๆ ทกลาวมาแตตน

เชน การเนนคา การเนนเออน การเวน การลกจงหวะ การเปลงเสยงแท เสยงอาศย การประคบประคอง

ควบคมเสยง ผอนเสยง ฯลฯ ใหเหมาะใหควรการทจะทาใหผฟงเกดอารมณตามทเราตองการไดนน

จะตองพจารณาจดฝกจาใหไดวาในแตละทแตละแหงจะใชวธการอะไรบาง ดงนน จงมใชทจะมาทา

หนาตา สมเสยงประกอบอารมณไดงายๆ ดงกลาวมาแลว จะตองใชความร การพจารณา และปฏบตใหได

ตามทวางไวจรงๆ จงจะสรางอารมณขนมาได

๖. ความประณต

ความประณตบรรจงสาหรบเพลงไทยของเรานน จาเปนทสดอกประการหนง ซงจะขอกลาวไว

เปนขอสดทาย หากเปรยบเทยบกบการเขยนหนงสอ ทมทงตว “หวด” ตว “บรรจง” นน ในการขบรองก

เชนเดยวกน ในการเออนแตละวรรคแตละคารอง จะตองเปนไปดวยความประณตบรรจง คารองของเรา

สวนใหญมกจะคดลอกมาจากวรรณคด ตอนทเพราะ ๆ ด ๆ ทงนน ถาเราไมบรรจงกลาว คา ๆ นนกคง

ออกมาเฉย ๆ ไมรสกรอน ไมรสกหนาว ไมรสกเกลยด ไมหวาน และจะไมมชวต คงเปนแตเพยงรอย

“เลาเรอง” เทานน มไดใหภาพ ใหอารมณแกฟงเลย

การรกษาสขภาพคอและสายเสยงของผขบรอง

ผขบรองควรจะรกษาสขภาพคอและสายเสยง รวมท งระวงรกษาตวเองใหมสขภาพสมบรณ

เพราะวาคนรองนนเปนสงจาเปนสาหรบดนตรไทยจรงๆ สงเกตจากตามวงดนตรทงหลาย คนรองกหายาก

มาก ๆ วงดนตรวงหนง ๆ มกจะมคนรองคนเดยวเทานน ยงกวานนผขบรองแตละคน กวาจะรองไดเรยบ

ไดดมคณภาพไดมาตรฐาน ตองใชเวลาเลาเรยนฝกฝนและออกปฏบตงานนานหลายป จงจะเปนคนรองด

๓๘

การเปนคนรองเพลงไดกบการเปนคนรองเพลงดนนมความหมายตางกนและใชเวลาฝกฝน เลา

เรยนตางกนมาก ถาเพยงแตจะหาคนเสยงด พอรองไดกจะหาไดงายกวามาก ผทจะเปนคนรองตอไป ควร

จะรกษาตวรกษาคณภาพของตวเองไวใหนานทสด ไมใหเสยงเสยไปในเวลาทยงไมสมควร

เสยงทผขบรองเปลงออกมาจากลาคอนน มาจากสายเสยงเสนเลก ๆ ๒ เสน ทอยในลาคอ สวน

ลก มใชเปนกลองตามทเรยก ๆ กนวา “กลองเสยง” แทจรงนนคอสายเสยงเสนเลก ๆ ๒ เสนในลาคอดงท

วา สายเสยงนมความสาคญทสดแมจะมใชผข บรอง และถายงเปนผข บรองดวยแลว สายเสยงยงม

ความสาคญเพมขนไปอกมาก เพราะถกใชงานหนกกวาคนธรรมดา โดยตองฝกตองซอมทกวน นกรองจะ

มคณภาพเสยงดหรอไม ขนอยกบสายเสยงคนเอง เครองดนตรอยางอนนนตางกน เชน ซอ ใชสอยไหม

ระนาด กทาดวยไม ฆอง กทาดวยโลหะ แลวใชไมต ใชแรงกาลงแขนทางานใหเกดเสยงทงนน แตผขบ

รองตองใชสายเสยงออน ๆ ๒ สายในลาคอทางานรวมกบกาลงภายในตว เปลงเสยงออกมาดง ๆ ทกวน

ขอควรรในการรกษาสขภาพอยางสมาเสมอ

๑. อยาใหเปนหวด การเปนหวดเปนศตรตอเสยง เมอรสกตวจะเรมเปนหวดหรอรสกคอแหง ควรหยดรองสกระยะหนง แลวรบรกษาตว

๒. ควรมผาพนคอตดตวไวเสมอ เพราะถาโดนอากาศทชนมาก รอนมาก มฝน มรอนสลบเยน จะทาใหเจบคองาย เมอรสกวามอากาศเยนมาก กระทบจะไดพนคอ ใหอบอนไวกอน

๓. หลงจาการขบรองมาก ๆ แลว ควรอมยาฆาเชอโรคอยางออน ๆ ไวบาง เชน ยาดกวดน และ ควรพกการใชเสยงในวนรงขน จะสงเกตไดวา ในวนรงขน จะสงเกตไดวา ในวนรงขนจากวนทขบรอง

มาก ๆ เสยงจะหาวและแหงกวาปกต ถาไมหยดพกและรองซ า ๆ ไปเรอยๆ ทกวน หรอทกคนเสยงจะกวาง

ใหญขน ถาไมรจกพกผอนเสยบางเสยงจะยงแหงลง แมจะไมถงกบปวยเจบ แตเสยงกจะไมแจมใส ทงน

ทงนนเพราะเสยงทแหบ ๆ หาว ๆ และแหง ๆ นน ไมใชลกษณะเสยงรองของเพลงไทย มไดเปนทนยมกน ๔. บหรคอศตรตวสาคญของนกรอง คนรองถาสบบหรจด รบรองทกรายเสยงจะตองแหบ

แหง ไมนาฟง และจะมเสยงไมทนทานนานเทาทควร ฉะนน บหรเปนอนตรายทสด การดมเหลา ดจะ

เปนอนตรายตอเสยงนอยและชากวาบหร นกรองชายทชอบดมเหลา กไมควรจะดมมากนก ๕. ควรรจกระดบเสยงของตวเองวามระดบเสยงสงแคไหน การทจะฝกใหตวเองเพมระดบเสยง

ขนสงมาก ๆ นน ควรฝกในตอนเชา และคอยๆ เพมเสยงใหสงขนวนละเลกละนอย ไมควรเรงเกนไป และ

ไมควรเคยวเขญตวเองเกนไป เพราะจะเปนอนตรายกบคอและสายเสยง

๓๙

วธปฏบตตวกอนการรองเพลงในวาระสาคญ

กอนออกรองเพลงในวาระสาคญ นกรองควรปฏบตตวดงน

๑. ถาจะออกงานขบรองในตอนกลางคน ควรนอนพกผอนตอนกลางวนเสมอทกครง เพอ

ถนอมแรงไวใชงานในตอนคา หรอถาจะขบรองในเวลากลางวน คนกอนหนานนกควรนอนแตหวคา

เอาแรงไวใชในวนรงขน

๒. เมอใกลเวลาขบรองหรอในระหวางการขบรองไมควรดมนามะนาว เพราะมรสจด เมอ

เวลาผขบรองเปลงเสยงออกมาแรง ๆ จะกวาดเอาเสมหะออกมาจะทาใหเกดปญหาผขบรองควรดมน าอน

ไวเสมอเปนดทสด น าอนจะลางคอใหสะอาด ไมมเสมหะ และจะชวยใหคอมความชมชน ไมแหง ซง

เปนสงสาคญมากในการขบรองเพลง นอกจากนนความอนของนายงจะชวยใหเสยงของผขบรองมกาลงขน

ดวย

๓. ไมควรอยในท ๆมแดดรอนจด เพราะจะทาใหคอแหง

๔. ไมควรรบประทานอาหารทมนจด น ามนจะเขาไปจบทสายเสยง ทาใหไมคลองในการใช

สายเสยงดวยวธการตางๆ นอกจากนนนามนจะทาใหเสยงแหงอกดวย

๕. วนรงขนหลงจากการขบรอง ควรพกคอ พกเสยงสก ๑ วน และไมควรรบประทานอาหาร

รสจด เพราะจะทาใหแสบคอ ไมวาจะดวยเหตใดกตาม ถาผขบรองเสยงแหงจะทาใหลมหายใจสนเขา

เหนอยเรว ซงทาใหการขบรองไมสมบรณ

ความจรงหากมองแตเพยงผวเผน กเหมอนกบวาคนรองนนสบาย ไปไหนกงายไมตองแบกเครอง

ดนตร แตหากจะมวจารณญาณสกหนอยและมเมตตาบางสกนด จะเหนวาคนรองนนนาสงสาร ตอง

ทางานหนก ตองกลนลมหายใจยาว ๆ นาน ๆ ในแตละวรรค ๆ ในเวลาขบรองตองใชกาลงจากภายในมาก

ๆ ดวยเหตนผขบรองจงตองมความสมบรณพรอมเสมอ ความไมร การไมไดพกผอนเพยงพอ การไมรจก

ระวงรกษาตวบางเลยนน มอนตรายตอนกรองผใดแขงแรงโดยธรรมชาต สามารถอยรอดไดกนบวาเปน

โชคดไป แตคนเราแตละคนมจดออนในรางกายไมเหมอนกน มความแขงแรงไมเทากน ทกคนจงควรรจก

ตวเองอยางด

ภายในลาคอของเรานนเปนเนอออน ๆทงสน ถงแมบางครงคนรองจะไมเจบลกเขาไปถงสายเสยง

แตภายในลาคอกอนถงสายเสยงยงมตอมทอนซลแอบอยทง ๒ ขาง ลาคอเปนทดกเชอโรค พรอมทจะ

อกเสบอยเสมอเมอกระทบอากาศเยนจด รอนจด เมอเปนหวดมาก ๆ และเมอถกใชงานหนก

ผทเปนนกรองเมอใดกตามทรสกเจบคอ อยาทงไวนาน ควรรบรกษา และควรตรวจสขภาพคอไว

บาง อยางนอยๆ ปละครง อนตรายทจะเกดกบคอและสายเสยงมมาก และมอยเสมอ หากผทเปนนกรอง

ใชคอและสายเสยง โดยไมมความร ไมถนอมรกษา ไวบาง ถาไมเจบกดไป ถารางกายออนแอเกดเจบปวย

๔๐

ขนมาเมอไร จะหายไดยากนก และถาเปนมากในทสดอาจจะรองเพลงไมไดอก ทง ๆ ทอายกยงไมมาก ซง

นาเสยดายทสด

การสอนวชาขบรองเพลงไทย

วธการสอนขบรองเพลงไทยเบองตน มความสาคญมาก การรองเพลงไหนจะดหรอไม กขนอยท

เรมตน คอทกอยางตองใหไดมาตรฐาน ตองวางพนใหแนนและแนนอน เปลงเสยง แตละเสยงใหตรง

เสยงมาตรฐาน คออกเสยงใหดงเมอขนสง ตองตรงเสยงลกฆองโดยไมเพยนแปรง สอนใหรจกจงหวะทก

อตรา สอนใหใชถอยคาใหถกตวอกษร

ในดานการสอน ถาผศกษาอยในขนพนฐานเบองตน กควรสอนโดยวธตอเพลงใหจาไดกอน

เหมอนทเรยนกนทว ๆ ไป เมอจะเพลงไดแลวตอไปกคอย ๆ ตบแตง จดเสยง จดเออน จดวางคาเปน ท ๆ

ไป ซงจะใชเวลาไมชานก เมอจบเพลงไดแลว กรสกวาการขบรองของผนนฟงดด และผเรยนจะมองเหน

“หลกการเรยนขบรอง” และเมอตอเพลงตอไปกจะเพมวธการ หลกการใหมากขนใหสงขนตาม

ความสามารถของผเรยน ถาเรยนไปไดสก ๓ – ๔ เพลง การรองกจะดขนและนาฟงขน เพราะอาศยหลก

และวธการทกลาวมาแลวอยางแนนอน

การสอนการขบรองเพลงไทย ควรแบงเปนสองประเภท คอ เรยนขบรองเปนวชาเอกประเภท

หนง และเรยนเปนวชาโทประเภทหนง สองประเภทนตองแยกสอนเปนสองลกษณะ ทตองแยกเปนสอง

อยางกเพราะวาเวลาทเรยนไมเทากน ในทนหมายถงสอนนกเรยน เชน นกเรยนทเรยนขบรองตาม

หลกสตรโท เวลาเรยนมระยะสนๆ คอมเวลาเรยนนอย ครตองสอนเพลงทานองงายและไมประณต หรอ

พถพถนมากเกนไปนกกได แตกตองถกตองของหลกเพลง คอผดพลาดเกนขาดเกนไมได และจะใชเสยง

ใดไมบงคบ แตอาจจะขาดความไพเราะไปบางกตองอนโลม ทงนเพราะจะตองใหจบทนกาหนด ใชเพลง

สองชน จงหวะสองไมกได

สวนการสอนขบรองเปนเรยนเปนวชาเอก ครจะตองวางพนฐานเสยตงแตเรมแรก และครจะตอง

มเทคนคทจะใชปรบปรงวธรอง ใหเกดความไพเราะใหได จะไดเพยงใดนนกขนอยทคร เมอครมความร

ความสามารถมากนกเรยนกไดมาก โดยเฉพาะสวนขบรองทเรยนเปนวชาเอกหรอเรยนเปนนกรองศลปน

ไมตองเรงรด เพราะเวลาเรยนมมาก แมจะกนเวลามากอยบาง แตกไดผลดมากกวา

แตการสอนขบรองเพลงไทย ประเภทเปนวชาเอก นนครจะตองสอนเพลงทมอตราจงหวะหางๆ

กอน เชน เพลงตนเพลงฉงสามชน เพราะเพลงตนเพลงฉง เปนเพลงทมลลาเรยบๆ และชวงจงหวะหางๆ

เปนสวนมาก และโบราณใชเปนเพลงสาหรบสอนคนหดรองเบองตน เพอใหไดฟงงาย จางาย สาหรบคน

ไมเปนแตบางคนวาเพลงตนเพลงฉงไมเพราะเหตนเอง จงทาใหคดวาเหตใดจงไมวา เพราะทฟงไมเพราะ

๔๑

กเพราะฟงเดกรอง ทมแตเนอหาตามทครสอน คอไมมลวดลาย หรอกลเมด เมอไมม วธเทคนคแลวไม

วาเพลงอะไรกตาม กไมตางกนกบเพลงตนเพลงฉงทยงไมใชเทคนคนนแหละ

การสอนเปนวชาเอกน ครจะตองสอนอยางประณตบรรจงเปนพเศษมากเทาทผเรยนสามารถจะทา

ได

การสอนดนตรและขบรองนน ควรจะตองสงเสรมและมงตรงไปทคณภาพ เพอใหผฟงไดเขาถง

ความไพเราะและความงามของดนตรและการขบรองใหสงสมกบทเปนสมบตและเปนเอกลกษณของชาต

ในการขบรองและดนตรนนจะตองชวยกนสรางใหไดทงปรมาณและคณภาพการมเพลงมาก การเลนหรอ

ขบรองไดในเวลารวดเรวกเปนสงทด แตทดทสดนน ผเลน หรอผขบรองจะตองเลนหรอรองไดอยาง

ไพเราะ จงจะถงจดหมายสงสดของดนตรและการขบรอง

คณสมบตของผเรยนขบรองเพลงไทย

คณสมบตเบองตนของผเรยนจะตองมคณสมบตหลายอยางดวยกน คอ

๑. บคลกลกษณะ คอ มสงาผงผายภาคภม นารกของผพบเหน มเสนหอยในตว

๒. มารยาทด คอ เรยบรอยออนนอม เวลารองนงพบเพยบเรยบรอยสวยงามตามแบบไทย นงตว

ตรง ไมลอกแลก ไมหวลอจนนาเกลยด ไมทาหนาบง ยมพองาม

๓. จต สมองสมบรณ คอมสตมนคง ปฏญาณวองไว ฉลาดด

๔. นสย คอ กลาหาญ แตมความออนโยน

๕. รกวชา คอ ศรทธา เลอมใส อดทนด มความพยายามด

๖. โสต คอ หไว ฟงทนทวงท

๗. กาลงเสยง คอ เสยงหนกแนนสมาเสมอ เรยบทกเสยงทงสงและตา

๘. นาเสยงไพเราะ คอ เสยงมกระแสเปนแกว แจมใสไมแหบเครอ ไมกระดางมความออนหวาน

นมนวล

หลกการวางตาแหนงเสยง

การวางตาแหนงเสยง ของการขบรองเพลงไทยมหลายลกษณะ เสยงแตละเสยง มหนาทตาม

ตาแหนงของตนตามหลก เสยงของแตละเพลง และทถกตองตามลกษณะเพลงไทย สมมตวารองเพลง

เขมรไทรโยค

๔๒

เมอขนตนรองทอนหนง ตามหลกแลวจะตองใชเสยงเออ ตาแหนงเสยงอยตรงน แทนทจะเปน

เสยงเออแตเอาเสยงหอมาใชขนแทนดงนเปนตน เรยกวาใชเสยงผดท คอผดตาแหนงของหลกเพลงไทย

หรอวางตาแหนงเสยงไมถกท การใชเสยงผดทมใชกนอยมาก

การขบรองรวมกบอารมณตาง ๆ

การแสดงศลปะทกประเภท ยอมแสดงอารมณตาง ๆ ใหเหนไดจากลลาของทาเตนทารายราของ

การแสดงโขน ละคร โดยเฉพาะการแสดงโขน ละคร จะตองมบทรองของตวแสดงนน ๆ ซงระหวางการ

ดาเนนเรองยอมมทง อารมณรก อารมณโศก ดใจ เสยใจหรออารมณโกรธ ความสมพนธ ระหวางผขบรอง

และอารมณของตวละครตามบทนน จะตองดาเนนคกนไปอยางสนทสนม เชน ตวแสดงอยในบทโกรธ

แตผขบรองรองอยางไพเราะออนหวาน ถงแมวาตวแสดง แสดงออกทาง สหนาหรอทาทางโกรธอยางไร

กตาม บทนนจะเปนบทโกรธทสมบรณแบบไมไดเลย ฉะนน ผขบรองกบผแสดงจะตองชวยกนสราง

สมพนธทางอารมณ เพอใหถงบทโดยแทจรง

การขบรองประกอบการบรรเลงกตาม สงทจะบนดาลใหผฟงเกดอารมณคลอยตามไดกตอง

เนองมาจากการปฏบตทสอดคลอง สอดแทรกอารมณของผขบรองเปนมลเหต ดงนน การขบรองใด ๆ ก

ตาม ททาใหเกดอารมณแกผฟงได ผขบรองกตองสอดแทรกอารมณตามบทรอง เขาไปในทานองเพลงให

ถกตองลกษณะขนตอน ซงจะแบงออกไดเปน๓ ขน คอ

๑. บทรองทปราศจากอารมณ เชน บทชมธรรมชาต การขบรองชนดนไมตองสอดแทรก

อารมณใด ๆ เลย เพราะบทรองบรรยายอยแลว ตองการเพยง ความไพเราะเพราะพรงเทานนตามตวอยางบท

รองน

นาชมททาพนาเวศ ทประเทศแทบเนนเชงสงขร

พฤกษารมแสงทนกร ลมพดเกสรขจรมา

ลาดวนหวนหอมพะยอมแยม พกลแกมแกวเกศปรศนา

ไมผลผลหอยรอยระยา หลนกลาดดาษดาพนาลย

๒. บทรองทเปนการเลาเรอง จาเปนตองสอดแทรกอารมณความรสกบางตามลกษณะของ

เนอเพลง หรอเนอรองตอนนน ๆ ดงเชน

ฟงเอยฟงวา สองสตวปาปรเปรมเกษมศานต

จงนบนอบตอบคาพระนกธรรม ขานนทงสองปองสญญา

ขากาเนดเกดดวยพยคฆ สวนนองนเกดดวยแมโคปา

๔๓

แมขาเสยสตยวจนา ผลาญชวาแมโคบรรลย

แมเสอมาขาถามไดความชด ขาเลยกดนมวนสนตกษย

จงพนองเทยวทองพนาลย จงทราบใตบาทาพระนกธรรม

๓. บทรองทเปนคาพด ตองสอดแทรกความรสกใหเตมตามอารมณของบทรองหรอ

ถอยคาเหลานน เชน

หนกหนา ใครวาเงาะปาพดไมได

นอยหรอถอยคาราพไร สาคญวาบาใบแมไมร

ถงโกรธพอกจงเหนแกแมบาง อยาใหนงน าตาลงเผาะเผาะ

ดหรอนนตงใจแตหวเราะ ไมอนเคราะหแมแลวไมรอดเลย

การสอดแทรกอารมณใหสมพนธกบการขบรองทง 3ขนทกลาวมาแลวนนยงมลดหลน

ลงไปอก คอ

การขบรองเพลงตบ (ตบเรอง) การสอดแทรกอารมณจะตองลดนอยลงกอนการขบรอง

ประกอบการแสดง

การขบรองเพลงเกรด จาพวก ๒ ชน การสอดแทรกอารมณจะตองลดนอยลง กวาการขบ

รองเพลงตบเรอง

การขบรองเพลงสามชน หรอเพลงเถา การสอดแทรกอารมณตองลดนอยลงจากการขบ

รองเพลงเกรด แตผขบรองจะตองเพมศลปะของความไพเราะเขามาแทรกสอดอารมณเขาไปในเวลาเออน

ใหเพยงพอ

ในการขบรองประกอบการแสดง นอกจากผขบรองจะตองสมพนธกบผแสดงแลว เพลงทจะนามา

ขบรองประกอบอารมณตางๆ ยอมมสวนสาคญซงหากนาเพลงทไมเหมาะสมมาขบรองแลวทานองเพลง

กบลลาและบทบาทของตวละครในอารมณนนๆ จะไมสมพนธกน ตามตวอยางเพลง ทใชประกอบ

อารมณของตวแสดง คอ

บททแสดงความรก เพลงทสมควรนามาขบรอง ไดแก เพลงมลง โอโลม ลลา

กระทม ทองยอน หรอโอชาตร เปนตน

บททแสดงความโกรธ เพลงทสมควรนามาขบรอง ไดแก เพลงลงโลด ลงลาน นาคราช

ทะเลบา สมงทองมอญ เปนตน

๔๔

บททแสดงความโศกเศรา เพลงทสมควรนามาขบรองประกอบ ไดแก เพลงในกลม

ทยอย แขกลพบร บงใบ กบเตน สรอยเพลง ธรณรองไห ลาวครวญ เปนตน

บทจาพวกชมโฉม เพลงทสมควรนามาขบรอง ไดแก เพลงลลากระทม ชมโฉม พดชา

บทจาพวกชมธรรมชาต เพลงทสมควรนามาขบรอง ไดแก เพลงชมดง , จาปาทองเทศ

ลมพดชายเขา ฯลฯ

บททประสทธประสาทพร เพลงทเหมาะสมนามาขบรอง ไดแก เพลงเทวาประสทธ บร

เทศ ตวงพระธาต มหาฤกษ มหาชย เปนตน

บททเปนการอธษฐานตางๆ เพลงทสมควรนามาขบรอง ไดแก เพลงเวสสกรรม เชอ

ลาวเสยงเทยน สระบหลงใน

บททเปนการเยาะเยย เพลงทเหมาะสม ไดแก เพลงเยย กราวรา

บททใชเดนทางทางนา เพลงทเหมาะสม ไดแก เพลงโล ลองเรอ ถอนสมอ

บททใชในการแผลงศรหรอแสดงอภนหาร ใชเพลง เหเชดฉง

เพลงทใชประกอบกรยาและอารมณ

อารมณรก ใชเพลง โอโลม โอชาตร มลง พมาเห ลลากระทม โลมพมา

ทองยอน ฯลฯ

อารมณโกรธ ใชเพลง ศพทไทย รายรด นาคราช สดใจ ลงโลด ลงลาน

สมงทอง

อารมณเศรา ใชเพลง ทยอย บงใบ สรอยเพลง ตะนาว โศกตด กบเตน

แขกลพบร ธรณรองไห

แตงตว ใชเพลง ชมตลาด สนวล

อาบนา ใชเพลง ลงสรง

กน ใชเพลง เซนเหลา นงกน

กลอม ใชเพลง พดชา ทรงพระดาเนน ลมพดชายเขา กลอมนาร

อวยพร ใชเพลง แขกบรเทศ เทวาประสทธ ตวงพระธาต เชอ

ชมความงาม ใชเพลง ชมโฉม ลลากระทม พดชา

ชมธรรมชาต ใชเพลง เขมรไทรโยค ชมดง นกเขาขะแมร กระแตไตไม

จาปาทองเทศ

อธษฐาน ใชเพลง เวสสกรรม ลาวเสยงเทยน สระบหรง ขบไมบณเฑาะว

๔๕

การเลอกใชเพลงนนใหพจารณาประเภทของเพลงแบงออกตามความรสกตางๆ เพลงของ

ไทย มแสดงใหทราบถงอารมณและบรรยากาศของเพลงจะสงเกตไดงาย จากทานองเพลง แบงออกตาม

ลกษณะตางๆ คอ

๑. เพลงทมจงหวะชา ทานองเยอกเยนฟงแลวโหยหวนเปนชนดของเพลงเศรา เชน

เพลงบงใบ ตะนาวแปลง ตะนาว สรอยเพลง แขกลพบร ทยอยเขมร หรอทยอยตางๆ

๒. เพลงทมจงหวะชาพอประมาณ ทานองหนกแนน แสดงถงความองอาจผาเผย

ของผใหญ ไดแก เพลงสงโตเลนหาง สารถ สบท ขอมใหญ กลอมพระยา ขนพลบพลา ฯลฯ

๓. เพลงทมจงหวะรกรวดเรว มความหมาย ๒ อยาง คอ

ก. หมายถงความราเรงสนกสนาน ไดแก เพลงกราว ไกรลาศสาเรง

ข. หมายถงความโกรธ ไดแก เพลงลงโลด ลงลาน นาคราช ทะเลบา

ตะลมโปงชนเดยว

๔. เพลงทใชแสดงเพอความเคารพ อวยพร และประกอบพธในการศาสนา ไดแก เพลง

นางนาค มหาฤกษ มหาชย เทวาประสทธ เวสสกรรม บรเทศ ฯลฯ

๕. เพลงทแสดงสาเนยงภาษาตางๆ เชน

- จน เชน จนใจยอ จนขมเลก จนชวน จนฮหยน

- มอญ เชน เพลงมอญออยอง มอญรองไห มอญยาดเล มอญจบชาง

- พมา เชน เพลงพมาเกษม โลมพมา พมาเขว พมาไชยา พมาเรง

- ลาว เชน เพลงลาวครวญ ลาวลาปาง ลองนานเลก ลองนานใหญ

๖. บทเยาะเยย เชน เพลงเยย กราวรา

๗. บทเดนทาง

- ทางนา ใชเพลง โล

- ทางอากาศ ใชเพลง แผละ

๘. เทดพระเกยรต ใชเพลง สรโยทย ชางประสานงา

๙. แสดงอภนหาร ใชเพลง เหเชดฉง เชดฉง

เพลงในอารมณตางๆ เหลาน ถาผศกษาหมนสงเกตอาจพบขอแตกตาง และสมจรงจะทาใหเกด

ความซาบซงขนได

๔๖

จากการศกษาการใชอารมณเพลงประเภทตางๆ สรปไดวา การแสดงทกประเภท

ยอมแสดงอารมณตางๆ รวมไปถงดนตรทใชประกอบการแสดงเพอใหผฟงไดรบอรรถรสในการฟงและด

ละครมากยงขน ดนตรจงตองเลอกใชเพลงใหเขากบบทบาทของตวละคร เชน ตวละคร เศราโศกกจะใช

เพลงโอด เปนตน

ความรทวไปเกยวกบเสภา

ความเปนมาของเสภา

มนษยทกชาตทกภาษา มวธสอสารถงกนเพอความเขาใจในเรองราวตาง ๆ ไดหลากหลาย

รปแบบ เปนการสอสารดวยภาษากาย ภาษาพด และภาษาเขยน โดยเฉพาะภาษาพด เปนภาษาทใช

สอสารทสะดวกทสดของสงคมมนษย รวมถงการผอนคลายในยามพกผอนดวยการเลานทาน คนไทยเรา

กเชนเดยวกน จะนยมเลานทานกนในเวลากลางคน หลงจากทไดตรากตราทางานหนกมาทงวน จงมการ

ผอนคลายอารมณทตงเครยดลง หรออกนยหนงตามทผเฒาผแกเคยพดอยเสมอวา “ถาเลานทานกนในเวลา

กลางวนละกเทวดาจะสาปแชงเอา” จากการเลานทานน เมอไดเลากนบอย ๆซ า ๆ กน กเกดความเบอหนาย

จงมผคดนาเอาเรองนทานไปแตงเปนกลอนและเมอแตงเปนกลอนแลว ถาจะเลากนอยางนทานธรรมดาก

ไมเกดความสนกเทาทควร จงไดประดษฐทานองสอดใสเสยงสงตาไปตามถอยคาของกลอนดวย จง

เรยกชอใหมวา “เสภา” หรอ “การขบเสภา” แตการเลานทานและการขบเสภานนมหลกวธการตางกน

การเลานทานนน ตองหาเรองแปลก ๆ ใหม ๆ ทคนฟงยงไมเคยทราบเรองมากอน ถอยคาสานวนทเลาก

ตองใหขบขนเปนสาคญ และตองเลาใหจบเรอง สวนการขบเสภานน ตองอาศยบทกลอนทด ทานอง

ไพเราะ และเรองทนามาขบอาจจะเปนเรองทคนฟงรเรองกนมากอนแลวกได

เสภาเปนการขบเพอเลาเรองนทานและเรองชาดกตาง ๆ สนนษฐานวาเรมมในสมยกรงศรอยธยา

เดมเปนการเลาเรองแบบธรรมดาตอมาไดดดแปลงเลาเรองเปนคากลอน เรองทนยมกนมากทสด ไดแก

เสภาเรองขนชางขนแผน การขบเสภามเสยงสง ๆ ตา ๆ โดยยดทานองเดยวซาไปซามา แตผฟงจะได

อรรถรสในการฟงจากการสอดใสอารมณในการขบและลลาการขยบกรบเพอเขาจงหวะ การขบเสภาพรอม

การขยบกรบไมปรากฏหลกฐานวาจะเกดขนเมอใด แตพบวาเปนทนยมมากในสมยกรงศรอยธยาจนกระทง

สมยกรงรตนโกสนทรตอนตน การขบเสภาไดมการพฒนาไปสการบรรเลงและขบรองดนตรไทยจนทาให

เกดรปแบบการบรรเลงและขบรองทเรยกวา “โหมโรงเสภา” โดยเปนการขบเสภาประกอบการรองและการ

บรรเลงดนตร ซงตอมาไดเปนแบบแผนในการบรรเลงดนตรไทยประเภทปพาทย ทตองมการบรรเลงเพลง

๔๗

ตามลาดบของการเลนเสภาแตโบราณโดยเรมจากเพลงโหมโรง เพลงพมาหาทอน เพลงจระเขหางยาว เพลง

บหลนและเพลงสบท ระยะหลงการขบเสภาไมไดรบความนยมเหมอนเดมเพราะมการพฒนาในรปแบบ

ของการบรรเลงดนตรและการขบรองเพลงไทยมากขน ทาใหการขบเสภาไดรบความนยมลดนอยลงไป

จนกระทงการขบเสภาและการขยบกรบเสภาเกอบจะสญหายไป

ประเพณการขบเสภา

ถงจะไมปรากฏเหตเดมแตพอสนนษฐานไดวาคงเนองมาแตการเลานทานอนเปนประเพณมาแต

โบราณ แมในครงพทธกาลกปรากฎวามคนรบจางเลานทานใหฟงกนในทประชม ตอมาเพอใหเปนท

นาสนใจขนกมการดดแปลงการเลาอยางธรรมดาใหเปนการวาเปนกลอนขน หนงสอกลอนของโบราณท

เกดขนดวยการเอานทานมาแตงเปนกลอนสาหรบขบลานาไมใชมแตเรองขนชาง – ขนแผนเพยงเรองเดยว

ยงมเรองตานานและเรองชาดกตาง ๆ อก แตแตงเปนกลอนสาหรบสวด ในชนแรกเมอเกดเสภานนคงจะ

แตงเปนกลอนแตเพยงบางบท หรอวาสลบแตในตอนทสาคญ เชน บทสงวาส บทพอ บทชมโฉม เปนตน

โดยแตงเปนกลอนสด แลวตอมาจงไดมกวเขยนเปนหนงสอกลอนขน

เมอดนตรไทยเขามามบทบาทมากยงขนผทเคยสนใจฟงการขบเสภาเรมมความรสกตองการ

เปลยนอารมณในการรบฟงเรองราวของนทานกลายเปนตองการฟงความงามของดนตรและการขบรอง

มากกวาการเลานทาน ดงนนการขบเสภาจงกลายเปนสวนหนงของการแสดงดนตรไป ทงทกอนหนาน

ดนตรนนเปนเพยงสวนประกอบในการขบเสภาเทานน และหลงจากทการดนตรแพรหลายไปมากยงขน

ประชาชนนยมฟงมากขน ครดนตรทเปนครขบรองและครดนตรตางกใหความสาคญในการคดสรางแนว

ดนตรใหมๆ เพอรองรบความตองการของผฟงไดอยางทวถงในยคนเองจงเกดมเพลงขนมากมายและท

สาคญคอเกดรปแบบของการขบรองเพลงแบบใหมทตองการความละเมยดละไม ความไพเราะนาฟง นน

คอเพลงประเภท 3 ชน ความแตกตางของเพลงรองในอตราจงหวะ 3 ชน และการขบเสภามมากมาย เพราะ

การขบรองนนตองอาศยการเออนทมลลา ทานองและคารองทไพเราะนาฟงมากวาการขบเลาเรองธรรมดา

ดงนนคนขบเสภาจงจาตองปรบเปลยนตวเองเพอใหเขากบสมยดวยการรองเพลง 3 ชนเชนเดยวกน และ

หลงจากทการรองเพลง 3 ชนไดรบความนยมจนถงทสด การขบเสภาจงหายไป ในสมยตอมาจะดวยหาผ

ขบเสภาด ๆ ยาก หรอวาความนยมฟงเสภาจะเสอมลง จงเปลยนเปนไมมขบเสภาเหลอแตเพยงรองสงใหป

พาทยรบเทานน แตเพลงตาง ๆ กยงคงดาเนนเหมอนกบเมอบรรเลงเพลงประกอบกบการขบเสภาตงแตรว

ประลองเสภา โหมโรงเสภาไปจนถงเพลงลา ซงไดใชสบตอมาจนถงปจจบน แตในปจจบนนเพลงรอง

๔๘

มกจะไมดาเนนตามทไดวางแบบแผนไวแตเดมพอจบเพลงโหมโรงเสภาแลวกนยมบรรเลง และรองเพลง

ตาง ๆ แลวตามอธยาศย แตยงมรองสงเพลงลาซงเปนเพลงสดทายตามแบบแผนเดมอย

การขบเสภานนเปนศลปะอนลาคาของวฒนธรรมไทยอยางหนง ซงระยะหลง การขบเสภาไมได

รบความนยมเหมอนเดม ทาใหการขบเสภาถกลดบทบาทลงไป เนองจากสงคมและวฒนธรรมไทยในดาน

ตาง ๆ เรมเปลยนไป เชน การแตงกาย การใชชวตความเปนอย การดนตรและการขบรอง เปนตน ทาให

การขบเสภาทเคยไดรบความนยมวาเปนสงบนเทงใจอยางหนง และเปนวฒนธรรมอนดงาม ถกมองวาเปน

สงลาสมย นาเบอหนาย เปนเหตใหการขบเสภาใกลถงจดสญหายเชนในปจจบน อนเปนสงทนาเปนหวง

อยางยง

การขบเสภาแตสมยโบราณสนนษฐานวา จะขบเปนเรองเฉลมพระเกยรตพระผเปนเจาหรอขบ

เฉลมพระเกยรตพระเจาแผนดน ตอมาปลายสมยกรงศรอยธยาเปนราชธาน จงเกดการขบเสภาเปนเรอง

เปนราวขน การนานทานมาแตงเปนกลอนสาหรบขบลานาไมไดมเพยงนทานเรองไกรทองและขนชาง

ขนแผนเทานน ยงมนทานทนยมนามาแตงเปนกลอนเพอขบลานาอกมากมาย

คาวา “เสภา” พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (๒๕๔๒ : ๑๒๑๕) ใหความหมายวา “ชอ

กลอนชนดหนง นยมแตงเลาเรองคอนขางยาวใชขบ เชน เสภาขนชางขนแผน เวลาขบมกรบเปนเครอง

กากบจงหวะ ตอมาใชปพาทยรบ”

นาเสยง ลลา ความสามารถในการขบเสภาของผขบ นบวาเปนสงสาคญในการสอสาร ใหผฟง

เกดอารมณคลอยตามหรอเกดความสนทรยในการฟง ปจจบนครขบเสภาทมชอเสยงมอยหลายทานเชน

ครเจอ นาคะมาลย ครศร วชเวช ครเลอน จนทรมาน ครแจง คลายสทอง เปนตน ซงครเสภาแตละทาน

มกลวธหรอหลกสาคญทชวยใหการขบเสภานนเกดความไพเราะ และดงดดความสนใจผฟงแตกตางกนไป

ครแจง คลายสทอง เปนครเสภาคนหนงทมกลวธในการขบเสภาแตกตางไปจากครคนอน และผลงานของ

ทานกเปนทยอมรบจากบคคลทวไป ทาใหทานไดรบการเชดชเกยรตเปนศลปนแหงชาต สาขา

ศลปะการแสดง (คตศลป) จากคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต ในป พ.ศ. ๒๕๓๘

กรมศลปากร ไดกลาวถง ครแจง คลายสทอง วาเปนครเสภาทมชอเสยง สามารถขบเสภาได

ไพเราะพรอมทงขยบกรบเอง จนไดชอวา “ชางขบคาหอม” และรเพลงกรบอยางลกซง เพราะไดรบการ

ถายทอดจากครอาจารยรนเกาไวเกอบหมดโดยเฉพาะครมนตร ตราโมท ซงเปนครทางดนตรไทยและเสภา

จงนบไดวาครแจง คลายสทอง เปนนกรองและนกขบเสภา ทหาผอนเทยบไดยากในปจจบน

๔๙

ความหมายของเสภา

“ เมอครงจอมนรนทรแผนดนลบ

เสภาขบยงหามปพาทยไม

มาเมอพระองคทรงชย

กเกดคนดในอยธยา ”

กลอนไหวครเสภาบทน เปนทเชอถอกนทวไปวาแตงในสมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลา

นภาลย รชกาลท ๒ แหงกรงรตนโกสนทร

ความหมายของกลอนไหวครเสภาตอนทยกมากคอเมอสมยรชกาลท ๒ เสภายงขบกนอยางเลา

นทาน ไมมสงปพาทย “...เขาใจวาขบตงแต ๒ คนขนไป วธขบผลดกนคนละตอน ใหคน ๑ ไดมเวลาพก

หรอมฉะนนถาเปนคนเสภาเกง ๆ เจาของงานเลอกเรองใหวาตอนใดตอนหนง ใหแตงกลอนสดโตกน

อยางวาเพลงปรบไก อยางนเรยกวาเสภาดน เคยไดยนวามกนแตกอน ครนเมอมวธสงปพาทยแลว จงขบ

แตคนเดยวเปนพน ดวยเวลาปพาทยทา ผขบเสภาไดพก”

ปญหาทยงของใจสงสยกนกคอ คาวา “เสภา” นนทแทจรงแลวหมายถงอะไร และประเพณการ

ขบเสภามความเปนมาอยางไร

เกยวกบเรองดงกลาว สมเดจฯ กรมพระยาดารงราชานภาพ ทรงพยายามทจะวนจฉยอยาง

ระมดระวงไวตงแต พ.ศ. ๒๔๖๐ วา “ประเพณการขบเสภามแตครงกรงเกา แตจะมขนเมอใด และเหตใด

จงเอาเรองขนชางขนแผนมาแตงเปนกลอนขบเสภา ทง ๒ ขอนยงไมพบคาอธบายปรากฏ แนชด”

สมเดจฯกรมพระยาดารงราชานภาพ ทรงย าอกวา “แมแตคาทเรยกวา “เสภา” คานมลศพท จะเปนภาษาใด

และแปลวากระไร กยงสบไมไดความ... ดวยเหตน จงเปนอนยงแปลไมออกวาคาทวา “เสภา” นจะแปล

ความวากระไร”

แตโดยทวไป มกยดคาอธบายวา “เสภา” มาจากคาวา “เสวา” และ “เสวภาค” ซงเปนภาษา

สนสกฤต และรวมทงมความหมายเดยวกนกบภาษาของชาวทมฬเมองมทราษฎรวา “เศรไว” หรอ “หรเศร

ไว” ทเกยวของกบการสวดบชาพระผเปนเจา หรอขบลานาสรรเสรญพระบารมเทพเจาเขากบเครองดนตร

เปนเหตใหสรปกนอยางรวบรดวาการขบเสภาของชาวสยามนมแบบแผนมาจากอนเดย

ทกครงทมการพดพาดพงถงเรองการขบเสภา จะตองอางถงกฎมณเฑยรบาลของกรงศรอยธยา

แลวถอเปนมตกนวา การขบเสภามเครองดนตรเพยงชนเดยวคอกรบเสภา ทใชขยบในมอทงสองขางคอย

ประกอบจงหวะนน มมาตงแตสมยพระเจาอทอง (กอน พ.ศ. ๑๘๙๓ – ๑๙๑๒) หรออยางนอยกแผนดน

๕๐

สมเดจพระบรมไตรโลกนาถ (ราว พ.ศ. ๑๙๙๑–๒๐๓๑) “พระราชกาหนดเกา” (ขอ ๒๕) ซงตราขนเมอ

พ.ศ.๒๒๗๔ กอนเสยกรงเพยง ๒๖ ป มคาวา “เสภา” ตดอยกบชอตาแหนงของขนนาง ๓ คนวา

“ขนศรยงยศ เสภาคลงใน ขนยงยศ เสภาคลงราชการ ขนพบรณนาวา เสภาวงไชย”

แตในตอนตนของพระราชกาหนดเกาขอเดยวกนนระบวา

- “ขนศรยงยศพนกงานคนโทษชาวเสภาคลงใน”

- “ขนยงยศพนกงานคนโทษชาวเสภาคลงใน”

- “ขนพบรณาวาพนกงานคนโทษชาวเสภาวงชย”

เปนเหตให ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมท เสนอความเหนวา “เสภา แปลวาทคมขงนกโทษหรอคก และ

เหตทเสภากลายมาเปนชอขบลานาเปนเรองยาวดวยจงหวะและดนตรอยางหนงนน กเพราะคนคกเรมขบ

เสภาสกนฟงขนกอน”

นอกจากนน ยงมผเสนอความเหนเกยวกบเสภาวา “เสภา” แปลวา “คก” โดยสนนษฐานจาก

ขอกาหนดในกฎหมายตราสามดวง ทมขอความกลาวถงเสภาไววา “ขนศรยงยศ เสภาคลงใน ขนยงยศ

เสภาคลงราชการ ขนพบรณนาวา เสภาคลงไชย” ใหการวา เจาพระยา แล พระยา พระหลวงเมอง เจาราช

นกล ขนหมน มหาดเลก ชาวท พนทนายและตารวจ นายรองภดาษเสมยน แลไพร เปนโทษมรบสงให

สงไปจาไว เสภา เรยกเอาคาลดเปนเงน ไดแก ขนศรยงยศ ไดแก เสมยนชาวเสภา กลาวกนวา การขบ

เสภากมาจากคนคกนเอง

กรณคาวา “เสภา” ในพระราชกาหนดเกาน เกยวของกบระเบยบศาลและการพจารณาคด ใน

สมยกรงศรอยธยาตอนปลาย ทแบงเจาหนาทเปน “ตระลาการ” พวกหนง และ “ผพพากษา” อกพวกหนง

โดยทตระลาการมหนาทไตสวน คอฟงคความ พยานและหลกฐานทอางทงสองฝาย เมอการไตสวนสาเรจ

แลวจงสงสานวนใหผพพากษาจงออกคาตดสน

ตอมา ตระลาการตงเปนศาลขนแกทบวงการตาง ๆ เชน ศาลนครบาลขนแกกระทรวงนครบาลม

อานาจพจารณาความเปนมหนตโทษ เชน ปลน ฆาคนตาย ลกพา ศาลราชขนแกกระทรวงมหาดไทย ม

อานาจพจารณาความทเรยกวาอาญาหรอการกระทาดวยพลการ ศาลกรมนาขนกบกระทรวงเกษตร

พจารณาตามเรองนา

ศาลตระลาการอยางน ในตอนปลายกรงศรอยธยามราว ๒๐ ศาล รวมทงศาลคลงในศาลคลง

ราชการและศาลวงไชย ฯลฯ

พวกตระการเหลาน เปนพนกงานทางการปกครอง มหนาทชาระขอเทจจรง เมอไตสวนเสรจแลว

จงสงสานวนใหศาลหลวงพพากษา

๕๑

ครนตอมา มการแยกหนาทระหวางผพพากษาและผปรบ กลาวคอผพพากษาเปนแตผชขาด ใน

ขอเทจจรงวาฝายใดชนะ ฝายใดแพ หนาทกาหนดโทษนนตกแกพนกงานอกคนหนงตางหาก คอ ผปรบ

เปนผซงมหนาทแสดงบทมาตรากฎหมายทควรปรบใชในคด และเปนผคานวณจานวนเงน คาสนไหม คา

พนยทผแพความตองเสย ทงเปนผกาหนดโทษอาญาตามบทบญญตทจะตองลงโทษดวยเหตทจะตองแยก

หนาท กเพราะพวกพราหมณมความรเรองกฎหมายมากกวาผอน จงทาหนาทพจารณาคดอานวยความ

ยตธรรมตามหลกพระธรรมศาสตรแทนองคพระมหากษตรย ชวงปลายของกรงศรอยธยานนศาลหลวง

เกอบจะเปนพราหมณทงหมด แตเนองจากพราหมณเปนชาวตางชาตตางศาสนา ซงไมเหมาะสมทจะ

กากบการพจารณาคดตงแตตนจนปลาย ถงออกคาบงคบลงโทษผแพดวย จงเกดมผปรบซงเปนคนไทยทา

หนาทพเศษน

ดงนนคาวา “เสภา” ทปรากฏในพระราชกาหนดเกา (ขอ๒๕) น จงมไดหมายความวาทคมขง

นกโทษหรอคก เพราะในพระราชกาหนดเกาฉบบเดยวกนนกใชคาวา “คก” อยแลว (เหตทเขาใจวา

หมายถง “คก” คงเปนเพราะความสบสนในการอานทมกเกดขนไดเสมอ ในกระบวนพจารณาเอกสาร

ภาษาไทยทมไดมเครองหมายวรรคตอนกากบ) ความหมายทแทจรงจงนาจะเกยวของกบระเบยบศาลและ

การพจารณาคดในตาแหนงผปรบเสยมากกวาอยางอน

ในพระราชกาหนดเกา มคาวา “ชาวเสภาคลงใน เสภาคลงราชการ เสภาวงชย” ซงดแลว

เหมอนกบคาทปรากฏในกฎมณเฑยรบาลอนเปนธรรมเนยมวา ชาวพนกงานหรอเจาหนาทสงกด

หนวยงานกระทรวง ทบวง กรม อะไรกเรยกตามชอหนวยงานนนได ดงในกฎมณเฑยรบาล เรยกชาว

พนกงานหรอเจาหนาทททางานอยกระทรวงกลาโหมวา “พนกงานกลาโหมหรอชาวพนกงานกลาโหม”

เปนตน

ดงนน คาวา เสภา ตรงนจงนาจะมความหมายวา ชาวพนกงานไดอกทางหนง และถาหาก จะวา

กนไปแลวตาแหนง ผปรบ ทกลาวมาแตแรกกคอ ชาวพนกงานนนเอง

เมอความหมายของคาวา “เสภา” คอ “ชาวพนกงาน” แลว ยอนไปพจารณาขอความ ในกฎ

มณเฑยรบาล ทวา “เสภาดนตร” จงควรจะตองเขาใจวาเปนชาวพนกงานดนตร สวนขอความในบทละคร

นอกเรองสงขทองวา “เสภามโหร” จงนาจะตองเขาใจวาเปน “ชาวพนกงานมโหร”

ตอมาภายหลง เมอคาวาเสภามความหมายเปลยนเปนการขบเสภาทเรยกกนอยทกวนนแลว จง

นยมเรยก “ชาวพนกงานดนตร” หรอชาวพนกงานอยางใดอยางหนงลงไป ดงกรณตวอยาง บทละคร

เรองคาวอนเปนพระราชนพนธลนเกลาฯ รชกาลท ๒ กมวา

๕๒

“บดนน พนกงานสงคตดดส

แตรสงขกงสดาลดนตร ประโคมขนองมนนน”

นอกจากน ยงปรากฏในหมายกาหนดการพระราชพธสมโภชเดอนและขนพระอพระเจาหลานเธอ

พระองคเจาในสมเดจพระบรมโอรสาธราช เจาฟามหาวชราลงกรณสยามมงกฎราชกมาร เมอวนพฤหสบด

ท ๑๑ มกราคม ๒๕๒๒ ตอนหนงวา “แลวทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหเชญ พระเจาหลานเธอลง

บรรทมในพระอ พระครพราหมณถวายแหกลอม พราหมณเปาสงข พนกงานภษามาลาแกวงบณเฑาะว

พนกงานประโคมชย สงข แตร ดรยางค....”

ดงนกจะเหนว ธการในคาน ตอเ นองมาจนถงปจจบน แตในกลอนบทละครนอกเ รอง

นางมโนราห จะสอความหมายคาวา เสภา แตกตางออกไปอกดงน

กลอนวรรคสดบบอกวา “...แตกอนเคยฟงแตเสภา”

กลอนวรรครบบอกวา “...ฟงเสยงสตวปารองระเบง”

กลอนวรรครองบอกวา “...เสนาะเพราะพรองตองบทเพลง”

ความหมายทไดมาตอนนของเสภากคอ รองบทเพลง กลาวเฉพาะคาวา “เสภา” นน จะตอง

แยกพจารณาวาปรากฏ ณ ทแหงใด

คาวาเสภาทปรากฏในพระราชกาหนดเกา อาจมความหมายถงชาวพนกงานหรอเจาหนาท ผปรบ

ซงมไดมความเกยวของกบการละเลนอยางหนงอยางใดเลย

แตคาวาเสภาทปรากฏในกฎมณเฑยรบาลและทปรากฏในกลอนบทละครนอก ทงเรอง สงขทอง

และเรองมโนราหนน ทางหนงอาจจะเทยบความหมายวา ชาวพนกงานหรอเจาหนาท ขบลานาทาเพลง

บรรเลง แตอกทางหนงจะมความหมายถง บทเพลงขบลานาหรอทวงทานองลลา การขบลานาหรอ

ทวงทานองลลาการขบลานาและขบรองกได แตยงมไดมความหมายถงการละเลนชนดหนงของราษฎรท

เรยกกนวา ขบเสภาอยางทกวนน

จากการศกษาความรทวไปเกยวกบเสภา ไดขอสรป ดงน

๑. โดยทวไปมกยดคาอธบายวา “เสภา” มาจากคาวา “เสวา” และเสวภาค ซงเปนภาษา

สนสกฤต และรวมทงมความหมายเดยวกนกบภาษาของชาวทมฬเมองมทราษฎรวา “เศรไว” หรอ “หรเศร

ไว” ทเกยวของกบการสวดบชาพระผเปนเจา หรอขบลานาสรรเสรญพระบารมเทพเจาเขากบเครองดนตร

เปนเหตใหสรปกนอยางรวบรดวาการขบเสภาของชาวสยามนมแบบแผนมาจากอนเดย

๕๓

๒. ในพระราชกาหนดเกา คาวา “เสภา” มความหมายวา ชาวพนกงานเชน คาวา เสภา

ดนตร จงควรเขาใจวาเปนชาวพนกงานดนตร สวนขอความในบทละครนอกเรอง สงขทอง วาเสภามโหร

จงนาจะตองเขาใจวาเปนชาวพนกงานมโหร

๓. เมอคาวาเสภามความหมายเปลยนเปนการขบเสภาทเรยกกนอยทกวนน เสภาจงม

ความหมายคอ การรองบทเพลง

ววฒนาการของเสภา

การเสภามกาเนดมาชานานแลว แตมไดมหลกฐานปรากฏเกยวกบคาวา เสภาขนในสมยกรงศร

อยธยา ในราวพทธศตวรรษท ๒๐ โดยในสมยพระบาทสมเดจพระบรมไตรโลกนาถ มกฎ-มณเฑยรบาล

กาหนดพระราชกจแหงพระมหากษตรยไววา “หาทมเบกโหรราชบณฑตสนทนาธรรม หกทมเบกเสภา

ดนตร เจดทมเบกนยาย แปดทม เกาทมเขาพระบนทมหาประถมตนมาน”

ตอมาไดปรากฏคาวา “เสภา” นขนอกในบทละครเรอง สงขทอง ในราวพทธศตวรรษท

๒๓ ความวา

“เวยนเอยเวยนเทยน ใหเวยนแตซายมาขวา

รบสงตอกนเปนหลนมา เสภามโหรมไป

และยงมในบทละครนอกเรองมโนราห ในพทธศตวรรษเดยวกนนอกความวา

ไดยนจกจนเรไรรอง สนนกองในปฐพ

เสมอนปไฉนในบร เหมอนเสยงมโหรเพราะวงเวง

แตกอนเคยฟงแตเสภา ฟงเสยงสตวปารองระเบง

เสนาะเพราะตองบทเพลง วงเวงพระทยนางเทว”

เสภาสมยกรงศรอยธยา

การเสภา คงจะมความเจรญรงเรองในแผนดนพระนารายณมหาราช ซงนบเปนยคทอง ของศลปะ

และวรรณคดไทย ดงปรากฏในกฎมณเฑยรบาลวา ทรงมพระราชจรยาวตรททรงปฏบตอยางสมาเสมอ

คอในยามตนทรงสดบดนตรและทอดพระเนตรระบา หลงจากทรงสดบดนตรและทอดพระเนตรระบา

แลว พระองคทรงธรรมสากจฉาและสาธยายมนต ตอจากนนทรงโปรดใหบรรดานกปราชญราชบณฑตเขา

เฝา ซงพระองคจะโปรดใหเลนเกยวกบหนงสอ จนกระทงยามสามจงเขาบรรทม เมอทรงวางจากพระราช

กรณยกจ จะทรงโปรดแตงโคลงกลอน เนอเรองททรงนามาแตงสนนษฐานวา เปนการเลาเรองเปนทานอง

๕๔

นทานกคงจะมขนในสมยนการขบเสภาเรองขนชาง-ขนแผน กนาจะมการขบเปนทานองรวมทงบทเสภา

เรองนดวย

สมยกรงศรอยธยาตอนปลาย นยมการเลนเสภากนมาก มววฒนาการคอมคนขยบกรบ เปน

จงหวะ ไมมดนตรปพาทยประกอบ มกใชขบสองคนโตตอบกน โดยขบกนคนละเรองสลบกน บางทกขบ

เรองเดยวกนแตแบงกนคนละตอน ลกษณะกลอนในชนแรกจะเปนกลอนดนเสยโดยมากและเลนแตเรอง

ขนชางขนแผน การเลนทเคยมในชนแรกคอการเลานทานกเรมสญหายไป การเลนเสภาจะนยมเลนในงาน

มงคลเทานน

เสภาสมยรตนโกสนทร

เมอแรกต งกรงรตนโกสนทรศลปวฒนธรรมยงไมมความเจรญรงเรอง และไมมศลปะใหมๆ

เกดขนดวย เปนเพราะเหตการณบานเมองยงไมสงบเรยบรอย มการปราบปรามปจจามตรหมเหลาตาง

ๆ ดงนนศลปวฒนธรรมรวมทงประชาชนพลเมองยงไมมความพรอม เลยแตกกระจดกระจายกนอย ตอมา

เมอรวบรวมกนเปนปกแผนโดยพระบรมเดชานภาพของพระบาทสมเดจพระพทธยอด-ฟาจฬาโลก ซง

นบเปนปฐมกษตรยแหงราชวงศจกรของกรงรตนโกสนทร ไดทรงสรางเมองหลวงขนใหม บานเมอง

สวยงามเรยบรอย ศลปวฒนธรรมตางๆ กเกดขนไดรวบรวมใหมความเปนรปรอยเดม เพราะระหวางท

บานเมองไมสงบ สงเหลานนไดสญหายไปบาง จงไดรวบรวมและปรบปรงขนใหม บทเสภาทแตงในสมย

กรงศรอยธยาและสมยรตนโกสนทรจะเปนตอน ๆ ไมตดตอกน เนองจากใครถนดขบตอนไหนกขบแต

ตอนนน ในกลอนเสภาตอนโกนจกพลายงามและกลอนบทไหวคร ไดกลาวถงครเสภาไวหลายทาน

สมภารรบกลบมายงอาวาส เสยงปพาทยพวกพองทองประศร

หาเสภามาฟงทตวด ทานมตา ชางประทดถนดรบ

ทาทานองพองคอเสยงออแอ พวกคนแกชอบหวารจบ

ตารองศรดแตขนรครนครบ กรบกระทบทาหลอกแลวกลอกตา

แลวนายทงดงโดงเสยงโวงโวก วากระโชกกระชนขนหนกหนา

ฝายนายเพชรเมดมากลากชาชา ตงสามวาสองศอกเหมอนหอกยาว

สวนนายมาพระนนทคนตลก วาหยกหยกหยาบชาคนฮาฉาว

นายทองอยรวาภาษาลาว เสยงสงกราวเชดเพลงโหนงเหนงไป

ในสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช แหงกรงรตนโกสนทร ไดมบทเสภา

เกดขนแลว แตไมแพรหลายเพราะตางปกปดกน จะบอกกนเฉพาะในหมลกศษยหรอคนใกลชดจรงๆ

เทานน เพราะเกรงวาจะเปนคแขงดานฝปากและสานวนภาษา ดวยวาเสภาตองขบเปนกลอนสด ซงผ

๕๕

ขบตองคดกลอนเปนปจจบนทนท ไมใชหนงสอทเปนบท แตนาสนนษฐานวา บทเสภาคงจะเกดขน

บางแลวเพราะคนขบเสภามมากดวยกน บางคนขบเสยงดทานองไพเราะแตแตงกลอนไมเปน ตองไหววาน

คนอนแตงเปนตาราไวทองจา บางคนกจดและทองจาไวเพราะสะดวกดกวาทจะคดในปจจบนทนดวน และ

ในสมยนนบทเสภาเปนทหวงแหนกนมาก เพราะผขบเสภายงประสงคอยวาจะใหผอนคดวาตนขบเสภา

ดวยกลอนสด

ในสมยน เรมมการฟนฟงานทางดานศลปะขนทาใหเรมมการบนทกเรองการขบเสภาไว เปน

หลกฐานแตยงไมคอยแพรหลายเทาทควร ดงท ไพศาล วงษศร (๒๕๒๕ : ๔๙) ไดกลาวไววา

“...ในรชกาลท ๑ แมบานเมองจะยงไมสงบราบคาบ แตกมเวลาวางเวนสงครามวฒนธรรมดาน

ศลปะตาง ๆ ไดรบการฟนฟขนมาอก มกวเกดขนใหม และกวเกาแตครงกรงศรอยธยาทมชวตอยในดาน

เสภานน มครเสภาเกาแตครงกรศรอยธยาเหลออยคอ ครสน นายประต และครเหล หรอพนรกษาราตร...”

การเลนขบเสภานนคงมทงภายในและภายนอกพระราชวง บทขบนนม ทตกทอดมาแตครงกรงศรอยธยา

เหลออยบางแตนอยเพราะสญหายไปมาก อนเนองดวยการขบเสภานน ไมนยมกางบทขบมกทองจากลบไป

ขบและหวงแหนบทขบมากไมอยากใหแพรหลาย

ตอมาในสมยของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย นบวาเปนยคทองของละคร ดนตรและ

นกกว รวมทงเปนยคทองของเสภาดวย เพราะไดรบความนยมมากขน เนองจากพระมหากษตรยทรงฝกใฝ

ในศลปะตาง ๆ ทรงบารงเลยงศลปนและกว สงสาคญคอ การเลนเสภาหรอการขบเสภาไดเรมมววฒนาการ

จนกระทงมรปแบบทเปนแบบแผน

ถงแมวาจะโปรดการละครอยกด พระองคกทรงโปรดเสภามาก อางกนวาพระองคกทรงนพนธ

บทเสภาเอาไวมาก โปรดเกลาฯใหกวในราชสานกชวยกนแตงบทเสภาคนละตอน เมอแตงเสรจกทรงมา

ถวายและขบใหฟง บทเสภาจงเรมมมากในรชกาลนและแตงกนอยางประณตบรรจง เนองจากบทเสภานน

พระองคทรงนพนธเองบาง โปรดเกลาฯใหกวแตงบาง และเปนเรองทเกดขนในราชสานก จงเรยกบทเสภา

วา “เสภาฉบบหลวง” ผลของการเกดเสภาฉบบหลวงทาใหการเลนเสภากลายเปน ๒อยาง คอ เสภาทใชขบ

กนมาแตโบราณเปนกลอนสด เรยกวา “เสภากลอนสด” สวนเสภาทขบกนตามบทกวเรยกวา “เสภาเรอง”

และสวนมากมกจะชอบฟงเสภาเรองกน เสภากลอนดน จงเสอมลงทกวนนนบวาสญไปแลว เนองจากเสภา

เรองเปนทนยมมาก จงโปรดใหมวงปพาทยเขาประกอบเปนอปกรณการเลนเสภาอก

สาเหตทนาเอาปพาทยมาบรรเลงประกอบกบการขบเสภานน เนองมาจากแตเดมการขบเสภาใช

กรบเทานน ตอมาพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลยทรงเหนวา การขบเสภาตองขบกนเปนเรองเปน

ราวตลอดทงเรอง ไมมเวลาผกผอน จงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหนาวงปพาทยเขามาบรรเลงประกอบ

๕๖

ในการขบเสภา เครองดนตรทใชประกอบเปนเครองดนตรประเภทเครองหา ไดแก ระนาดเอก ปใน ฆองวง

ใหญ ตะโพน กลองทด ฉง และเนองจากการบรรเลงปพาทยเสภา จะเลนกนภายในอาคารหรอ สถานท

จากด ทาใหเสยงของตะโพนและกลองทดดงมาก จงใชกลองสองหนาแทน จากวงปพาทยเครองหามาเปน

วงปพาทยเสภาเครองหา ประกอบไปดวยเครองดนตรดงน ระนาดเอก ปใน ฆองวงใหญสองหนา และฉง

ครนตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว กระบวนการเสภาไดเปลยนไป อก

ชนหนง คอนยมเสภากบปพาทยเปนของคกนหรอสาหรบเลนประกอบกน ไมไดถอวาเสภาเปนประธาน

และปพาทยเปนอปกรณประกอบเหมอนในรชกาลท ๒ ในชนนใครทเลนเสภากจะตองเลนปพาทยและใคร

เลนปพาทยกตองเลนเสภา ทาใหเกดการประชนขนแขงกนในเรองปพาทย จงเกด วงปพาทยเครองค

ประกอบเสภาขน คอคดเพมเตมเครองปพาทยใหเปนค

พระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว พระองคไมทรงโปรดดานการดนตร ขบรองฟอนรา แตไม

ทรงขดขวางหามปรามแตอยางใด ดงน นศลปะดานนมกจะเลนกนภายนอกเขตพระราชฐาน โดยม

ขาราชการชนผใหญทยงนยมชมชอบศลปะดานนอยเปนเจาของคณะละครและดนตรสาหรบบทเสภาก

มกจะเปนบทเสภาทมมาตงแตสมยรชกาลท ๒ จะมแตงขนในสมยกมไมมากนก ทาใหมเจานายและ

ขาราชการผใหญเลนกนอยหลายแหง บทเสภาสานวนหลวงทแตงกนในรชกาลท ๒ จงเรมแพรหลายกน

มากในรชกาลน เปนเหตใหเกดความนยมในการแตงบทเสภาขนใหมอกหลายตอน

กวทไดรบการยกยองในสมยนคอ ครแจง เพราะนอกจากทานจะเปนนกดนตรฝมอดแลว ทานยง

เปนนกแตงกลอนอกดวย กลอนทครแจงแตงไวคอกลอนเสภาเรองขนชางขนแผน ซงมสานวนมาก

โวหารในตอนเขาพระเขานางไดอยางถงอกถงใจ ครแจงเรมมบทบาทในรชกาลท ๓ แตเรมมชอเสยงใน

รชกาลท ๔ ทานมชวตอยถงรชกาลท ๕ บานของครแจงนอยทวดระฆง เดมนนครแจงมชอเสยงใน

ทางการเลนเพลงปรบไก โดยในเสภาตอนทาศพวนทองมการอางถงครแจง ตอนหนงทวา

นายแจงมาเลนเตนปรบไก ยกไหลใสทานองรองฉาฉา

ราเตนแกไขกบยายมา เฮฮาครนครนสนนไหว

ตอมา ไดมการเปลยนแปลงเกยวกบการเลนเสภา ซงแตเดมนนใชเพลงสองชนรองสง ในการขบ

เสภาแตเรมมการใชเพลงสามชนรองสง ดงท ครมนตร ตราโมท กลาววา

“...ถงรชกาลท ๓ ตอนปลายรชกาล พระประดษฐไพเราะ(ม ดรยางคกล)ไดเรมแตงเพลง๓ ชนขน

เปนคนแรก กเปนทนยมกนทวไปในวงการดนตร ทจรงการขบรองหรอการบรรเลงเพลง๓ ชน มมาตงแต

อยธยาแลวการขบรองหรอการเลนสกวา การเลนสกวาตองรอง ๓ ชนกนมาแลวแตไมไดอยในวงการดนตร

๕๗

มแตเพลงรองเทานน สวนเพลงดนตรกคอ เพลงปพาทย กม๓ ชน กนมาแตโบราณกาลเหมอนกน คอ

เพลงตระโหมโรงกเปน ๓ ชนอยแลว แตวาในการรองสงไมมเพลง ๓ ชน พระประดษฐไพเราะ (ม ดรยาง

กร) เปนผรเรมขนกอน จงไดเปนทนยมเพลง ๓ชน ใชเปน เพลงรองสงในวงการดนตรทวไป เมอการ

รองสงทวไปนยมเพลง ๓ ชนกนขนแลวในการขบเสภา ซงเคยใชเพลง ๒ ชนกเลยเปลยนเปนเพลง ๓ ชน

ไปดวย เพลงทขบรองในเสภานนถอเปนแบบแผนกนอยวาเมอโหมโรงแลวจะตองรองสงเพลงพมาหาทอน

เปนเพลงแรก แลวจงเปนเพลงจระเข- หางยาว สบท บหลน ปฏบตกนมาเปนอยางนทงนน และเพลง

เหลานกกลายเปนเพลง ๓ ชน ในการรองเพลงประกอบการขบเสภาตลอดมา...”

จากหลกฐานดงกลาว พจารณาไดวา เสภามววฒนาการมาโดยตลอด ตอมาสมยพระบาทสมเดจ

พระจอมเกลาเจาอยหว ทานทรงโปรดปรานเสภามาก ไดทรงสนบสนนกว ใหแตงบทเสภาขนชางขนแผน

เพมอก ๒ ตอนคอ ตอนจระเขเถรขวาด กบตอนพลายเพชรพลายบวและยงมเสภาเกดขนใหมอก ๒ เรอง

คอ พระราชพงศาวดารและเสภาเซยงเมยงหรอศรธนญชย สาหรบขบถวายขณะทรงเครองใหญ (ตดผม)

เรองความนยมในการฟงการขบเสภานน ไดเรมลดความนยมมาตงแตปลายสมยรชกาลท ๓แลว

ในสมยนกเชนกน คนฟงนยมฟงปพาทยมากกวาการฟงเสภา แตถงกระนนกยงคงมการขบเสภาอย ในการ

ขบเสภาและการบรรเลงดนตรซงแตกอนมา ปพาทยทาหนาทบรรเลงประกอบการขบ-เสภา ไดกลบ

กลายเปนขบเสภาประกอบปพาทยคอมการขบเสภาเพยงเลกนอย รองสงปพาทยกนเปนสวนมาก ภายหลง

การขบเสภากหายไปเหลอแตการขบรองเชนในปจจบน และเพลงทรองกเปนเพลง ๓ ชน เกอบทงหมด นก

ขบเสภาทมชอเสยงในสมยนมปรากฏชอคอ ครสง ครหลวงพษณเสน (ทองอย) ครอนอ และครเมอง

ครเสภาสวนมากมความชานาญในการขบเสภาพรอมทงขยบกรบดวย จงเหนไดวา ศลปะการเลนเสภาน

ตองมกรบเสภาเปนอปกรณสาคญ ขาดไมได และทสาคญคอผขบตองขยบกรบดวย ดงนนผทสามารถขบ

และขยบกรบเสภาไดอยางเปนเลศนน จะไดรบการยกยองเปนอยางมาก

พฒนาการเหลานมรองรอยใหเหนถงความเจรญรงเรองทปรากฏมาโดยตลอด ตอมาสมย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พระองคทรงโปรดเสภาเชนเดยวกบรชกาลท ๔ และทรงใหกว

แตงเสภาเรอง ลลตนทราชาครต ซงใชกวแตงถง ๑๑ คน แตเสภาเรองนทหอสมดมเพยง ๕ ตอนเทานน

เพอใหขบเสภาเวลาทรงเครองใหญเวลาเสดจประพาสหวเมองหรอเวลาประทบอยในพระราชวง ในสมยน

เสภาเรองขนชางขนแผนสานวนหลวงไดถกพมพขน โดยโรงพมพของหมอสมธ เมอ พ.ศ. ๒๔๑๕ เปน

เหตใหเสภาสานวน-หลวง พลอยแพรหลายมากขน ในสมยของพระองคนไดมหลกฐานปรากฏตอนหนง

ทกลาวใหเหนถงความสามารถของบคคลสาคญทานหนงคอ พระแสนทองฟา (ปอง) ผขบเสภาเอก

ของสมเดจเจาฟาพระยาบรมมหาสรยวงศ วาเปนผมความสามารถในศลปะการเลนเสภาหรอการขบเสภา

จนไดรบยกยองวามความเปนเลศ ดงน

๕๘

“…ฝมอการขยบกรบน เปนความสามารถเฉพาะตวมใชจะขยบไดทกคน การขยบไดกงวาน

ไพเราะนบเปนพรสวรรคอยางหนงของทาน พระยาเสนาะดรยางคถงเคยกบบอกกบคณพอสงดวา การขยบ

กรบของพระแสนทองฟานบเปนเลศจรง ๆ ทานขยบกรบไดทกไมทงไมรก ไมรบ ไมไหวคร สงทนบวา

เปนเลศอกอยางหนงของการเปนนกขบเสภาเอกของคณปพระแสนกคอ การมเสยงทไพเราะกงวาน เวลา

ขยบแมจะผานไปนานเทาใด ดกแคไหนเสยงของทานกไมมตก ยงกงวานไดยนไปทวบรเวณนน...”

ครเสภาทมชอเสยงในรชกาลท ๕ ทปรากฏ มดงน

๑. พระแสนทองฟา (ปอง)

๒. หลวงพศณเสณ (ทองอย)

๓. จาเผนผยองยง (จาโดม)

๔. หลวงพศณเสณ (กลอม การะเวก)

๕. นายเจม มหาพนและขนพลสงคราม (โพ)

ในดานการขบเสภาและรองสงน น ยงคงฟงปพาทยมากกวาการขบเสภาอยด แตไดมการ

เปลยนแปลงเกดขนในสมยนอก คอไดเกดมเสภาราขนโดยทคนฟงฟงไปนาน ๆ ชกจะเบอ เพราะมรสชาต

แตการฟงอยางเดยว นกขบเสภาจงคดพลกแพลง โดยใหมผรายราตามบทขบและบทรองนน ซงมทงเสภา

ราแนวสภาพ ทราไปตามบทโดยปกต และเสภาราแนวตลก ทแสดงตลกในตอนสน ๆ ตามบทตลกนน ๆ

นอกจากน ไดมผนาเอาเรองขนชางขนแผน และเรองอน ๆ ไปแสดง เปนละคร ตอนยาว ๆ ไดใชในการ

ขบเสภาดาเนนเรอง จงเกดเปนละครเสภาขนอกอยางหนง

การเลนเสภาและการขบเสภานบไดวาเปนงานศลปะทไดรบการพฒนาจากงาน ทงในสวนของ

วรรณกรรมและดนตร และนอกจากจะเปนเสมอนกระจกเงาทสะทอนใหเหนถงวถการดาเนนชวตของคน

ในสงคมไทยสวนหนงแลว ยงเปนงานศลปะทยดถอเปนสวนสาคญในพระราชภารกจของพระมหากษตรย

ดวยสวนหนง เนองจากสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงใหความสนพระทยตอการ

มหรสพดนตร ตลอดจนวรรณคดทกแขนง ทาใหมหรสพและดนตรไดรบการสงเสรมเปนอยางมาก

โดยเฉพาะอยางยง การปลกฝงคานยมทวา มหรสพเปนเครองแสดงใหเหนถงความมวฒนธรรมและความ

เจรญของประเทศ

พระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวทรงโปรดวรรณคด ในดานการเสภาไดทรง พระราช

นพนธเสภา เรองพญาราชวงสนและเรองสามคคเสวก ในการเลนเสภา ทรงเพมใหมการเปดปดมานในดาน

บทเสภาเรอง ขนชางขนแผนนน สมเดจเจาฟากรมพระยาดารงราชานภาพ และ พระราชวรวงศเธอกรม

หมนกวสพจนปรชาไดชาระแกไขแตงเพมเตม และพมพไวเปนฉบบหอสมดแหงชาตเมอ พ.ศ. ๒๔๖๐

๕๙

ในสมยนการละครเจรญขนมากแพรหลายไปทว ประชาชนหาดไดงาย การขบเสภาจงขาด

ความนยมจากประชาชน ซงนยมดละครมากกวาฟงเสภา เพราะไดรบรสทางหเพยงอยางเดยวเนองจาก

ความนยมฟงเสภานอยลง จงขาดคนทจะมาหดเสภา เพราะไมเหนความสาคญของศลปะแขนงน นกเสภา

สมยนสวนมากไมใชนกแสดงจรง คอไมไดหดมาทางเสภาโดยตรง มกจะด มาทางรอง แตผทเปนนก

เสภาจรงทมอยในสมยนกคอ หลวงกลอมโกศลศพท ขนสาเนยงวเวกวอน หลวงเสยงเสนาะกรรณ และ

หมนขบคาหวาน

ครนตอมาในสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว เสภาไมไดรบความนยม เพราะ การ

เลนเสภาตลอดจนการขบเสภาจะจดใหมขนแตเฉพาะในงานพเศษเทานน เชน การรองเลนสงสรรคระหวาง

เพอนฝงนกรองนกดนตรดวยกน ครเสภาสมยนคอครเสภาเกา ๆ ทมอยในสมยรชกาลท ๕ และรชกาลท๖

ไมมครเสภาใหมๆเกดขนเลย นบไดวาการเลนเสภาขาดตอนไปมากในยคน

ในสมยพระบาทสมเดจพระปรเมนทรมหาอานนทมหดล พระมหากษตรยยงทรงพระเยาว และ

ปกครองบานเมองในระยะสนๆ กเสดจสวรรคต งานดานศลปวฒนธรรมใด ๆ ยงคงเหมอน สมยรชกาล

ท ๗

การขบเสภาในสมยพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชนน มจดมงหมาย ใน

ดานการศกษามากกวาการแสดง อยางสมยกอน มกมงใหผเรยนไดทราบวาการขบเสภานน มวธการขบ

อยางไร ดวยในสงคมปจจบนหาผทนยมฟงเสภานอยเตมท การจดการแสดงหรอการขบเสภาเปนหนาท

ของหนวยงานทางราชการ คอกรมศลปากร ซงจดขนเปนครงคราวในโรงละครแหงชาตหรอตามสถานท

ตาง ๆ ทไดรบเชญไป นกเสภารนนเปนนกเสภารนเกา “...สวนนกเสภารนใหมมปรากฏขนบาง แตไมใช

ดวยใจรกในการขบเสภา แตเกดขนเพราะไดรบการฝกฝน เพอนาไปใชในการขบประกอบการแสดงละคร

ของกรมศลปากร ดงทกลาวมาแลว...”

นกเสภาทมชอเสยงในรชกาลท ๘ และรชกาลท๙ มหลายทาน ไดแก ครเจอ นาคะมาลย ครศร

วชเวช ครแจง คลายสทอง ครเลอน จนทรมาน ครละมอม อศรางกร ณ อยธยา เปนตน

จากการศกษาววฒนาการของเสภา ไดขอสรป ดงน

๑. เสภาสมยกรงศรอยธยาสนนษฐานวาเกดขนในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช

เนองจากพระองคทรงโปรดการแตงกลอนและเลาเรองเปนทานองนทาน

๒. เสภาสมยรตนโกสนทรเมอแรกตงกรง ศลปวฒนธรรมยงไมมความเจรญรงเรอง ตอมา

๖๐

เมอพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชไดทรงสถาปนาเมองหลวงขนใหมศลปวฒนธรรม

ตาง ๆ กเกดขน และไดรวบรวมใหมความเปนรปรอยเดม บทเสภาทแตงในสมยกรงศรอยธยาและสมย

รตนโกสนทรจะเปนตอน ๆ ไมตดกน เนองจากใครถนดขบตอนใดกขบ แตเฉพาะตอนนน

๓. ในสมยของพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย พระองคทรงนพนธบทเสภาไว

มากและเสภาในสมยนนมการแตงกนอยางประณตบรรจงมากขน เสภาในสมยของพระบาทสมเดจพระ

พทธเลศหลานภาลยเปนทนยมมาก พระองคจงทรงโปรดใหมวงปพาทยเขาประกอบ เปนอปกรณการเลน

เสภา เนองจากการขบเสภาตองขบเปนเวลานานไมมเวลาพก พระองคจงทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหนา

วงปพาทยเขามาบรรเลงประกอบการขบเสภา

๔. ในสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว เสภาและปพาทยนยมเปนของคกนหรอ

สาหรบเลนประกอบกน ในสมยนมกวทไดรบการยกยองคอ ครแจง เพราะนอกจากทาน จะเปน นก

ดนตรฝมอดแลว ทานยงเปนนกแตงบทกลอนอกดวย กลอนทครแจงแตงไวคอ กลอนเสภาเรองขนชาง

ขนแผน ซงมสานวนมากโวหารในตอนเขาพระเขานางไดอยางถงอกถงใจ

๕. ในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวพระองคทรงโปรดเสภาเชนเดยวกบ

รชกาลท ๔ ในสมยนมความเจรญรงเรองและมครเสภาทมชอเสยงหลายทาน

๖. ในสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว เสภาไมไดรบความนยม การเลนเสภา

ตลอดจนการขบเสภา จะจดใหมขนแตเฉพาะในงานพเศษเทานน ครเสภาสมยนคอครเสภาในสมยรชกาล

ท ๕ และรชกาลท๖ ไมมครเสภาเกดขนในสมยนเลย

๗. ในสมยพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช การขบเสภามจดมงหมาย

ในการศกษามากกวาการแสดง มกมงใหผเรยนไดทราบวา การขบเสภานนมวธการขบอยางไร และมผ

นยมฟงนอยเตมทนกเสภาทมชอเสยงในสมยรชกาลท ๘ และรชกาลท๙ มหลายทาน ไดแก ครเจอ นาคะ

มาลย , ครศร วชเวช , ครแจง คลายสทอง , ครเลอน จนทรมาน , ครละมอม อศรางกล ณ อยธยา เปนตน

ลกษณะและประเภทของเสภา

เสภามองคประกอบอยหลายลกษณะ ดงน

เสภาดนตร

เมอราวตนพทธศตวรรษท ๒๐ มกฎมณเฑยรบาล (มาตรา ๑๔๖) กาหนดพระราชนกจของ

พระมหากษตรยแหงกรงศรอยธยา

๖๑

“...๕ ทมเบกโหรราชบณฑตสนทนาธรรม ๖ ทมเบก เสภาดนตร ๗ ทมเบกนยาย ๘ ทม ๙ทม เขา

พระบนทมหาประถมตนมาน”

สาระสาคญทกฎมณเฑยรบาลพยายามจะสอความหมายออกมากคอ เมอถงเวลาท พระเจา

แผนดนจะเขาทรงพระบรรทมนน จะมกระบวนการถวายเหกลอมหรอขบกลอม เพอให ทรงเพลดเพลน

ดวย “เสภาดนตร” และ “นยาย” ตอเนองไปเปนอนหนงอนเดยวกน

ราชประเพณซงตราไวเปนลายลกษณอกษรน เปนลกษณะ “พธกรรม” ทกระทาตอเนอง มาจาก

ประเพณในราชสานกรนกอน ๆ เชน ราชสานกของกลมแควนของชาวสยามทอยบรเวณ ทราบลมแมน า

เจาพระยาฟากตะวนตกและราชสานกของแควนละโว ทอยบรเวณทราบลมแมน าเจาพระยาฟากตะวนออก

ฯลฯ ซงรบแบบแผนราชประเพณของเกาฎลยะและมนจากอนเดย มาตงเปนอดมการณ

แมไมอาจพสจนไดวา “พระราชนกจ” ของพระมหากษตรยในสมยกรงศรอยธยา จะดาเนนไปตา

กฎมนเทยรบาลทกขนตอนจรงแทมากนอยขนาดไหนแตมหลกฐานอน ๆ ยนยนไดวา กระบวนการของ

ราชประเพณขบกลอมหรอเหกลอมพระบรรทมนนมอย

อนรทธ เปนหนงสอฉนทแตครงกรงศรอยธยาตอนตน ราวพทธศตวรรษท ๒๑ บรรยายถงสาว

สนมในราชสานกวา

จาเรยงสานเสยง

ประอรประเอยง กรกรดเพยนทอง

เตงตงเพลงพณ ปแคนทรลอง

สาหรบลบอง ลเบงเฉงฉนท

ระงมดนตร

บรรสานเสยงถวาย เยยผลดเปลยนกน

แลพวกแลพรรค บรรสานเสยงดรย

หนงสอฉนททมอายอยรนเดยวกนอกเลมหนงคอ สมทรโฆษ บรรยายถงบรรยากาศของการขบ

กลอมคลายคลงกนวา ในพระราชมณเฑยรของราชธดาพนทมดนนจะตองมสาวสนม “อนฉาวจาเรยงเสยง

ฉนท” อยทกราตร

ทวงทานองของ (อนรธ) “ลเบงเฉงฉนท” กบ (สมทรโฆษ) “จาเรยงเสยงฉนท” น ดคอนขางจะ

สอดคลองกบหนงสอโคลงกาสรวลสมทรวา “ฤากลาวคาหลวงอา ออนแกลงเกลาฉนท” ซงมอายอยใน

สมยเดยวกน ทงนลวนเปนไปตามประเพณของชนชนสงในยคนน ทยกยองวาคาประพนธประเภทฉนท

๖๒

และกาพย เปนของขลงและศกดสทธ ทงเปนหนาททคนชนสงจะตองเรยนรและฝกฝนใหชานชานาญ ดง

หนงสอโคลงญวนพาย ยอพระเกยรตสมเดจพระบรมไตรโลกนาถไวตอนหนงวา

สาเนยงสานวนแมน มฤธรา เรอยแฮ

ทาเนยบทานองกานต เลศลวน

ทานองทานกภา ณ ตรองเตรยบ เรยบแฮ

ดานอกดานานถวน ถองกลฯ

ระบนระเบยบทาว เบาราณ

ระบอบระบบยล ยงผ

ระเบยบระบกานต เกลากาพย กด

ระเบอศระบดร รอบสรรพ

คตความเชอเกยวกบคาประพนธทขลงและศกดสทธอยาง “ฉนท”น สอดคลองกบพฒนาการของ

ฉนทลกษณในสงคมสยาม ทคาประพนธประเภท “กลอน” จะเรมมบทบาทในราชสานก อยางจรง ๆ ก

ราวพทธศตวรรษท ๒๓ ลงมา กอนหนานนขนไปจะเปนอทธพลของฉนท กาพย และราย สวนกลอนเปน

สมบตของไพรเทานน

เคามลทพอจะคลคลายปญหานไดอกกคอ ประเพณหลวงในเรองของการ “ขบไม”

ทเชอถอกนวาเปนของสงศกดมไดแตของหลวง แมในงานหลวงทจะมขบไม เฉพาะในงานสมโภชชนสง

เชน สมโภชพระมหาเศวตฉตร สมโภชเจาฟาและสมโภชชางเผอก เปนตน ถาเปนงานสมโภชสามญก

จะไมนยมใชขบไม

ประเพณการขบไมของหลวง จะตองแตงเปนฉนทและกาพย ดงผลงานวรรณกรรมเรองฉนท

ดษฎสงเวยกลอมชางของขนเทพกว เมอราวพทธศตวรรษท ๒๓ และหลงจากนจงมคาประพนธชนดพเศษ

เพอการนขนมาชอวา “กาพยขบไม”

ในดานเพลงดนตร มเพลงชอ ขบไม คกนกบเพลงชอ ขบนก เมอบรรเลงเปนเพลงเรอง จะเรม

ขบนกกอนขบไม เปน “ขบนกขบไม” เมอพจารณาตามชอเพลงกพอจะเหนเคามลวา แททจรงกคอ

ขบชมนก และ ขบชมไม หมายความวา พรรณนาในเรองนกและไม แตพดกนงาย ๆ โดยตดคาวา “ชม”

ออกใหเหลอสน ๆ สะดวกปาก เชนเดยวกนกบแหลเทศนทพรรณนาภเขา ตนไม นก ถา และธรรมชาตอน

ๆ กเรยกวาแหลเขา แหลไม แหลนก แหลถา ฯลฯ

๖๓

นอกเหนอจากการขบชมธรรมชาตดงกลาวแลว กยอมใชขบลานาเปนเรองราวอยาง “นยาย” ตามท

ปรากฏตอเนองอยในกฎมณเฑยรบาลไดอก ซงนาจะหมายถงตามโคลงดนยวนพายทวา

“ดานอกดานานถวน ถองกลฯ”

หลกฐานทเกาแกทสดในขณะน ซงเกยวของกบการขบลาเปนทานองเหกลอมสงศกดสทธ ก

คอภาพปนปนประดบทฐานศาสนสถานในเมองโบราณสมยทวาราวด ทบานคบว อาเภอเมอง จงหวด

ราชบร ซงมอายอยระหวางพทธศตวรรษท ๑๔-๑๖

ภาพปนปนชดนเปนรปผหญง ๕ คน ซงแสดงใหเหนอยางชดเจนวาทกคนกาลงนงพบเพยบเกบ

หวเขามดชดเรยงแถวเปนคนขบลานาคนหนง สวนอก ๔ คนเปนนกดนตรกาลงถอเครองดนตรบรรเลง ๔

อยางดวยกน คอ พณ ๕ สาย และ เพยะ หรอ เพลย หรอ พณนาเตา สวนอก ๒ อยางไมชดเจนนก แตมเคา

ของฉงและกรบค (ไมใชกรบเสภา) ถออยในมอขางละอนทาทาตใหจงหวะบรรเลงดนตร

เพราะฉะนนไมมทางทจะคดเปนอนได นอกจากจะตองเชอถอเปนหลกฐานวาภาพปนปนของ

นกรองนกดนตรจานวน ๕ คนนจาลองมาจากลกษณะวงดนตรจรง ๆ ทมอยในราชสานกของแควนใด

แควนหนงของลมแมนาเจาพระยาฟากตะวนตก ทกาลงรงเรองอยระหวางพทธศตวรรษท ๑๔-๑๖ ซงตรง

กบสมยทเรยกกนวาสมยทวาราวด

แบบแผนของวงดนตรประเภทขบกลอมในราชสานกน ไดรบการถายทอดสบเนองมาจากสมย

กรงศรอยธยา ดงปรากฏคาบรรยายทพาดพงอยในหนงสอฉนทอยางอนรทและสมทโฆษ วา“ระงมดนตร”

ซงตรงกบแผนโบราณทวาการประสมวง ทเรยกกนวา “วงดนตร” มไดมความหมายถงดนตรทวไปทกชนด

หากจะหมายถงวงบรรเลงชนดหนงทมเครองสายประเภททเรยกกนวา “พณ” เปนหลก

แมวาประเพณการประสมเครองดนตรวงขบไมของทกวนน จะแตกตางไปจากเครองดนตร ท

ปรากฏหลกฐานชดเจนจากภาพปนปนสมยทวาราวด ซงอาจจะมเหตมาจากพฒนาการทปรบปรง

เปลยนแปลงในยคหลง ๆ หรออาจจะดวยเหตอนใดกตาม แตหลกเกณฑสาคญกคอ ตางเปนวงดนตร

ประเภทขบกลอมของสงศกดเหมอนกน ทงเปนเครองดนตรประเภทเสยงเบา ทใชสาหรบการขบ ในลลา

เชองชา อยางสวดหรอพากยหนงพากยโขน ทตองใชคาประพนธประเภทฉนทและกาพย เปนสาคญทสด

จากการศกษาหลกฐานทยงเหลอรองรอยดงกลาวแลว กนาจะสรปไดวา “เสภาดนตร” ในกฎ

มณเฑยรบาล ไมมลกษณะขบลานาหรอรองเพลง แตมลลาของการอานทานองเสนาะ ในพธกรรม

อนศกดสทธ โดยจะตองคลอเคลาดวยเสยงบรรเลง “ดนตร” ทมเครองสายประเภทพณเปนหลก ทงนการ

อานหรอสวดและการบรรเลงจะตองเปนอนหนงอนเดยวไปพรอมๆกน ไมไดแยกออกจากกน

๖๔

“เสภาดนตร” ทปรากฏในกฎมณเฑยรบาล จงไมใชการขบเสภาทมกรบเปนเครองดนตรประกอบ

จงหวะเพยงชนเดยวเหมอนทกวนน

เสภามโหร

หลงพทธศตวรรษท ๒๓ จงเรมมการพฒนาการเกยวกบกลอนบทละคร ในจานวนหนงสอ บท

ละครสมยกรงศรอยธยาน มกลอนบทละครนอกอยางนอย 2 เรองทกลาวพาดพงถง “เสภา” คอ

บทละครนอกเรองสงขทองมตอนหนงวา

เวยนเอยเวยนเทยน ใหเวยนแตซายมาขวา

รบสงตอกนเปนหลนมา เสภามโหรมไป

บทละครนอกเรองนางมโนราหมตอนหนงวา

ไดยนจกจนเรไรรอง สนนมกองในพงพ

เสมอนเสยงปไฉนในบร เหมอนเสยงมโหรเพราะวงเวง

แตกอนเคยฟงแตเสภา ฟงเสยงสตวปารองระแบง

เสนาะเพราะพรองตองบทเพลง วงเวงพระทยนางเทว

ในขณะทกฎมณเฑยรบาลระบวาม “เสภาดนตร” แตในบทละครนอกเรองสงขทองและเรองนาง

มโนราหระบวาม “เสภามโหร” โดยทกฎมณเฑยรบาล (ขอ ๑๖๔) กลาวถงพระราชพธเดอน ๑๒(จองเปรยง

ลดชด ลอยโคม ลงน า) วามขบวนเรอพระทนงแหแหนดวย “ซายดนตรขวามโหร” ซงแสดงใหเหนวาม

บางสงบางอยางแตกตางกน ระหวางวง “ดนตร” และ “มโหร” ในแงมมของเครองดนตรทใชบรรเลง

แทจรงแลวทเชอกนวา “ดนตร” และ “มโหร” มความแตกตางกนนน ยงเปนปญหาวาจะแตกตาง

กนในเรองเครองดนตรทใชบรรเลง หรอจะแตกตางกนในเรองอน ๆ กนแน

แตทแน ๆ กคอทง “ดนตร” และ “มโหร” ทาหนาทบรรเลงขบลาเหกลอมชนชนสงและสมโภชสง

ทขลงและศกดสทธ ดงทมลลาบงบอกเอาไวในบทละครนอกทยกมาไวแลว ทงยงยดถอเปนประเพณ

สบทอดจนถงสมยกรงรตนโกสนทรอกดงทปรากฏอยในวรรณกรรม ๒ เรอง คอ

บทละครในเรองอเหนาวา

พระเอยพระยอดฟา พระสนทนทราอยบนท

ทรงสดบขบไมมโหร ซอสสงเสยงจาเรยงราย

เชญพระบรรทมสถาพร จะกลาวกลอนถนอมกลอมถวาย

๖๕

ใหไพเราะเสนาะใจสบาย พระฤาสายจงไสยาเอย

และหนงสอกลอนพระอภยมณของสนทรภวา

พอพลบคาย าฆองกลอนกระหม ประโคมครมครนครนสนนไหว

นางสาหรบขบรองทานองใน กทาทบขบไมมโหร

บรรทมฟงวงเวงดวยเพลงกลอม ประสานซอมสงคตทงดดส

จวนจะหลบกลบเหนรปนาร อยรมทไสยาสนประหลาดใจ

หนงสอกลอนพระอภยมณระบชด ๆ วา “..นางสาหรบขบรองทานองใน กทาทบขบไมมโหร...”

นน ยอมแสดงการตอเนองของประเพณขบกลอมทใชผหญงเปนหลกมาตงแตสมยทวาราวด

นอกจากนน สงคมสมยกรงศรอยธยานนบรรดาขนนางมบรวารทงหญงและชาย แตกฎหมายของ

กรงศรอยธยาไมอนญาตใหขนนางหดละครผหญงหรอ “ละครใน” ไวในบานเรอน บรรดาขนนางจงหาทาง

ออกดวยการเกณฑบรวารหด “มโหร” ไวเปนเครองบารงบาเรอสวนตว อกทงสาหรบประดบเกยรตยศดวย

การพาไปเลนดอกสรอยสกวาในโอกาสสาคญ ๆ เชน งานนกขตฤกษ ดงนนจงมการสรางสรรคเพลงมโหร

ขนเปนจานวนมาก ดงปรากฏเปนตาราอยในหนงสอประชมบทมโหรทรวบรวมขนสมยหลง

แมจะมไดมกฎเกณฑวา การละเลนดนตรเปนหนาทของผหญงหรอผชาย แตความนยมทเปน

ประเพณสบทอดมาแตโบราณจะปรากฏในภาพเขยนและภาพจาหลก ทต งแตเกากอนจนถงสมย

รตนโกสนทร กมกเปนผหญงมากกวาจะเปนผชาย

เอกสารทแสดงใหเหนความนยมของขนนางทมตอมโหรกคอ เพลงยาวเรองวาความ ทแตง ใน

สมยรชกาลท๑ กลาวถงมโหรทบานเจาพระยาพระคลง (หน) วา

เจรจาพลางทางชวนขนหอนง เรานงฟงเสยงทบกระจบป

ทงซอรบขบขานประสานด เรองนนางใหพระนคร

ครนพระกรณาจะใกลหลบ มกใหขบนางกรายสายสมร

แลวไปเรองมลายคเพอนนอน ถาจวนตนแลวจงยอนมาทางใน

มโหรนอยนอยนพงหด แตสนทดเรองรเหมอนผใหญ

แลวกสงเสมยนรองทงสองไป บอกพระไวยวาจาเลยมาแลวเอย

สงเกตกลอนวรรคทวา “ครนพระกรณาจะใกลหลบ” นน แสดงใหเหนหนาทของมโหรวา ตอง

ทาขบกลอม ซงกหมายถงการทา “เสภามโหร” นนเอง

๖๖

บทขบหรอคาขบ “เสภามโหร” กคอกลอนเพลงอยางสดใจ สายสมร และตวอยางบทรองมโหร

สดใจ

สดใจเอย สายเจาจะจาพระ

ไปสอนนะน อนเจามาชดตกพ ฯลฯ

สายสมร

สายสมรเอย ลกประคาซอนเสอ

ขอแนบเนอฉะออน เคยงทนอนในเอย

เพลงนกเจาเอยเพลงใด เพลงระบาหรอเจาเอยชาวใต

เพลงนกเทาเอย เพลงซอนะเอย

พเอยหวงละจะเชย จะเยองกาวยาง

นางชาง จะเลยวจะเดนเอย ฯ

ยงเมอพจารณาบทมโหรครงกรงเกา ทสมเดจฯกรมพระยาดารงราชานภาพ ทรงรวบรวม ได

มากกวา๒๐๐ ชอ แตมบทเกรดจานวน ๗๒ ชอทปรากฏเนอรองชดเจนนนลวนแตงดวยฉนทลกษณกลอน

เพลงอยางเดยวกน กยงทาใหมองเหนเคาโครงของพฒนาการของฉนทลกษณกลอนไพร เรมเขาไปม

บทบาทอยในราชสานกจรงตงแตกอนหนานแลว

ตวอยางบทมโหรบางบทจากจานวน ๗๒ ชอมดงตอไปน (ประชมบทมโหรกบอธบาย

ตานานมโหร. ๒๔๗๑)

รองนางนาค

เจาเอยนางนาค เจาคดแตเทานนแลว

เจาปกปนแกว แลวเจามาแซมดอกไมไหว

จาปาสองหหอย สรอยสงวาลแลมาลย

ชมพผาสะไบ เจาหอยสองบาสงางาม ฯ

รองมหาไชย

เวยนเอยเวยนเทยน เวยนไปใหครบสามรอบ

สงสนประกอบ ทงชางมาแลขาไทย

สวยชางมาแตเหนอ สวยเรอมาแตขางใต

สมบตอยารไร ใหไหลมาดงทอธาร ฯ

ใหเอยใหพร พรนนอยาไดคลาดแคลว

๖๗

เงนทองกองแกว ทงสวยสรรพพฒนา

อายยนจนเฒา ถงรอยเศษเกาพระวสสา

เปนสขทกอรยา โรคาอยาไดมเอย ฯ

รองเหรา

เจาเหราเอย รกแกวขาเอยเหรา

สาวนอยเดนมา จะชมเจาเลนสบายใจ

เจางามละมอมเอย เจางามพรมพรอมละไม

ในใตฟาไมหาได ไมปานหนงในเจาเอย

เจาเหราเอย รกแกวขาเอยเหรา

บดานนนาคา มารดานนเปนมงกร

มตนทงสเอย หนามทงครบทงหงอน

เปนทงนาคทงมงกร เรยกชอวาเหราเอย

บทสาหรบทา “เสภามโหร” นนม ๒ อยาง คอ

บทเกรด สาหรบขบรองเขาทานองเพลงมโหรอยางสนๆ แตมหลายเพลงเรยกวา “เพลงตบ” ซง

หมายถงเพลงเปนชด ยกตวอยางเพลงตบทปรากฏในเพลงยาวเรองวาความฯทวา “เรองนนางไหพระนคร”

และ “มกใหขบนางกรายสายสมร” นน เปนชอเพลงตบเพลงมโหร เรยกวา ตบนางไห ประกอบดวย

ทานองเพลงนางไห ชมทะเล ลมพดชายเขา คาหวาน เบาหลด รวม ๕ เพลง ตบพระนคร ประกอบดวย

ดวยทานองเพลงพระนคร ลาไป ถอยหลงเขาคลอง รวม ๓เพลงตบนางกราย ประกอบดวยนางกราย นาง

เยอง สรอยตาน นาคเกยวพระสเมร พระรามตามกวาง พระราม (คน) นคร พระรามเดนดง รวม ๗ เพลง

บทเรอง สาหรบขบรองเปนเรองตดตอกนไปยดยาวเชนเดยวกนกบละคร โดยเลอกเพลงตางๆ ให

เขากบคาขบรอง เชน บทมโหรเรองพระรถเสน บทมโหรเรองกาก (ม ๔๐ เพลง) บทมโหรเรองอเหนา

(๒๗ เพลง) เปนตน

บทมโหรชนด “บทเรอง” เทาทปรากฏหลกฐานเปนตนฉบบอยน น ลวนแตงขนในสมย

รตนโกสนทร จงเขาใจกนวา มโหรบทเรองเพงมานยมเลนกนในสมยตอนน ซงหมายความวา ครงกรง

ศรอยธยายงไมนยม และความนยมอยางนมเหตมาจากมโหรเอาเพลงละครมารอง

๖๘

ทกลาวมาน กเพอทจะอธบายวาการรองมโหรนคลอเคลาไปกบการบรรเลงทานอง ซงเรยกกนอก

อยางหนงวา “รองเนอเตม” กลาวคอมโหรจะบรรเลงสอดประสานไปพรอม ๆ กบรอง ลกษณะอยางน

ไมใชการ “ขบเสภา” อยางทรจกกน

ทงหมดน กเพอจะยนยนใหชดเจนอกครงหนงวา “เสภามโหร” ไมใชการขบเสภา

0ความรเรองกรบเสภา

กรบเสภา ทาดวยไมแกน โดยปกตทาดวยไมชงชน ยาวประมาณ ๒๐ ซม. หนาประมาณ ๕ ซม.

เหลาเปนรปสเหลยม แตลบเหลยมออกเสยนดหนอย เพอมใหบาดมอ และใหสามารถกลงตวกระทบกนได

สะดวก ใชประกอบใน การขบเสภา ผกลาวขบคนหนง จะตองใชกรบ จานวน ๒ ค กลาวขบไปพลาง

มอทงสองแตละขาง กขยบกรบ ใหกระทบ เขาจงหวะกบเสยงขบเสภา จงเรยกกรบชนดนวา กรบเสภา

กรบ เปนสงสาคญของการขบเสภาอกอยางหนง กรบเสภาน ตามปกตทาดวยไมชงชนรปสเหลยม แตลบ

เหลยมเสยนดหนอยเพอมใหบาดมอ และใหสามารถกลงตวของมนเองกลอกกระทบไดสะดวก ขนาดของ

กรบเสภา หนาดานละประมาณ 5 ซม. ยาวประมาณ 20 ซม. มจานวน 2 ค หรอ 4 อน ตอผขบ 1 คน ผขบใช

กรบนถอเรยงไวในฝามอของตนขางละคกลาวขบไปพลาง มอทงสองขางจะขยบกรบในมอแตละขาง ให

กลอกกระทบกนเขาจงหวะกบเสยงขบ

ลกษณะกรบเสภาและลกษณะการจบกรบเสภา

กรบเสภา เปนสงสาคญของการขบเสภา กรรมวธในการประดษฐกรบเสภาคอ ไมทสาหรบทากรบ

ตองเปนไมทมเนอแนนคลายๆกบแกนในของไม โบราณนยมใชไมชงชน ซงเปนไมประเภทไมยนตน ตอง

เปนไมแกๆ และเปนแขนงเดยวกนทง๔ อน เพราะตองการใหระดบเสยงเดยวกน เทากนและเหมอนกน

การทใชไมชงชนนน เพราะเปนไมทมแกนแนน เสยงดโดยธรรมชาต และมเสยงกอง หรอในสมยโบราณ

มผนาไมเสาทปลกบาน แตวาเปนสวนทปกอยใตดนนานๆหลายๆป ยงอยในดนนานเทาใดยงด ไมวาจะ

เปนไมชงชน ไมเสา กอนทจะนามาตองอยในสถานทแหงกอน เพราะเมอแหง เสยงจงจะฟงไดตรงหรอ

๖๙

คงทจงใชได เมอไมพรอมทจะทาได นามาตดเปนทอนๆ ความยาวประมาณ ๒๐ เซนตเมตร ๓ กระเบยด

ความกวางของแตละดานตองเทากน คอ ประมาณ ๔ เซนตเมตร ๓ กระเบยด เปนลกษณะสเหลยมดานเทา

แลวทาใหแตละดานเรยบไมขรขระและลบเหลยมตรงทเปนมมแหลม ใหมลกษณะมน ๒ ดาน สวนอก ๒

มมเหลยมคงไวแตวาจะตองขดเกลาไมใหมคม และสวนทไมไดลบเหลยมจะเปนหนาหนง ทตองทาใหเปน

ดานทมลกษณะนนโคง สนนษฐานวาทเปนนนโคง เพอทจะทาใหดานทกระทบกนเพอใหไพเราะกงวาน

ขนขณะเวลาทขยบกรบ แทนทจะเปนลกษณะเรยบ ฉะนนกรบแตละอนจะเปนในลกษณะสเหลยมคางหม

ลกษณะการจบกรบ ผขยบ ผขยบหรอผขบ ถอ ๒ มอ มอละค ถอเรยบไวในฝามอ นนกรบจะอย

ขวางกบมอ ขยบทงสองมอ ใหแตละขางสอดแทรกใหกรอกกระทบกนและเขาจงหวะกบเสยงของผขบ

เสภา

ประเภทของจงหวะกรบ

เพลงกรบแตโบราณ เทาททราบมามอย ๔ อยาง คอ

๑. กรอ ใชเวลากอนเรมตนทจะขบ เปนการลองกรบ และเตอนประสาทมอทจะขยบตอนหนง กบ

ระหวางพกในตอนดาเนนเรองอกตอนหนง

๒. ไมหนง ใชขยบในตอนขบไหวครตอนตน ในสมยโบราณวธขยบจะเลยนเสยงจากเครองหนง

ประกอบจงหวะของหนาทบปรบไก ๒ ชน สมยหลงตอมาเมอเกดเพลง ๓ ชน และหนาทบ ๓ ชนกนขน

โดยทวไป การขยบกรบกขยายตวเลยนตามหนาทบ 3 ชนประเภทปรบไกขนบาง

๓. ไมสองมกใชขยบเมอขบบทไหวครตอนทาย และตอมากมการขยายตวขนไปตามหนาทบ ๓ ชน

๔. ไมรบ (บางทกเรยกวา "ไมสาม") ใชขยบเวลาเนอเรองดาเนนไปในทางดเดอด โลดโผน เชน รบ

หรอหงหวง หรอทะเลาะกน เปนตน

ประเภทของการเลนเสภา

การเลนเสภามหลายประเภท และมความแตกตางกนออกไป สวนใหญแลวมงใหความ

บนเทงแกผขบและผฟง ซงแตเดมการเลนเสภานน ใหความบนเทงแกผฟงเฉพาะรสชาตความไพเราะทางห

เทานน ตอมาไดมววฒนาการการขบเสภาไทยออกเปน ๕ ประเภท ไดแก

เสภาขบ

เสภาขบ คอการขบเสภาโดยกลาวบทไหวครหรอกลอนดาเนนเรองกอน การขบเสภาประเภทน

ไมใชเครองดนตรประกอบ แบงออกเปน ๒ ประเภท คอเสภาทานองบรรยาย เปนการขบเสภาไปตาม

ทานองของสาเนยงไทย ไมมเสยงเพยนหรอแปรง บรรยายเรองราวของเสภาในทานองการขบ สวนเสภา

๗๐

ภาษาจะใชในการขบเสภาดาเนนเรอง เนอความบางตอนกลาวไปถงชนชาตตาง ๆ ซงมภาษาพดทแตกตาง

กนออกไป ผขบเสภาเมอขบถงเนอเรองกลาวถงชนชาตใด สาเนยงในการขบเสภาจะแปรงออกไปตามชน

ชาตทกลาวถง จดมงหมายเพอใหเหมาะสมกบทองเรองและเพมรสชาต ความสนกสนานในตอนนน เชน

ภาษาลาว ภาษามอญ เปนตน แตการทจะขบใหออกเปนสาเนยงภาษาในชาตนน ๆ ผขบตองมความสามรถ

ในการขบเปนอยางด

เสภาประกอบดนตรหรอเสภาทรงเครอง

เสภาทรงเครอง คอ การเลนเสภาทใชเครองดนตรประกอบการขบเสภา ตอมาภายหลงเมอมความ

นยมทางปพาทยมากขน และคนขบเสภามนอยลง ทาใหเหนวาในระยะหลง ๆ เสภาไมคอยมคนนยมสก

เทาไร และปพาทยเรมมบทบาทมากขน การขบเสภาจงหายไป แตยงคงมการบรรเลงและรองสงเพลงตาง

ๆ กนอยบาง

เสภารา

เสภารา คอการขบเสภาประกอบดวยการรองสงโดยมปพาทยบรรเลง โดยมการบรรจทารา ลงไป

เสภารามวว ฒนาการมาจากเสภาประกอบดนตรหรอเสภาทรงเครองในสมยพระบาทสมเดจพระ

จลจอมเกลาเจาอยหว เพราะมผแตงเพลง๓ ชนเพมขนอก เพลงทใชรองสงประกอบเสภานน จงกลายมา

เปนเพลง ๓ชน และเพลงหนาพาทยทเคยใชประกอบการแสดงเสภาไดเลกใชตงแตนน เปนตนมา นกขบ

เสภาเหนวาการขบเสภาแลวรองเพลงสงตาง ๆ ผฟงจะเกดรสชาตเพยงแตการฟงอยางเดยว อาจทาใหเกด

ความเบอหนาย จงมผทคดใสทาราสอดแทรกลงไปในบทขบเสภา ผฟงจงไดรบรสชาตการขบเสภาพรอม

ทงดการรายราประกอบกบการขบเสภาไปดวย และเพอใหเหมาะสมกบผแสดง การขบเสภาจงหนกลบไป

ใชเพลงรองสง พรอมทงบรรจเพลงหนาพาทยเปน ๒ ชน และ ชนเดยวตามแนวทไดปรบปรงขนในรชกาล

ท ๒ อกครง และเรยกการขบเสภาทมผแสดงประกอบนวา “ละครรา” เสภารานมกเปนชนดแบบสภาพ คอ

ผขบและผราดาเนนไปตามแบบแผนทกาหนดไว และเรยกเสภาราไดอกอยางหนงวา “เสภาสภาพ”

เสภาตลก

เสภาตลก คอเสภาราอกชนดหนง ซงแตกตางออกไปจากเสภาราแนวสภาพ เกดขนในสมย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว นกขบเสภาราไดแตงกลอนสาหรบตวละครขน แตยงคงดาเนน

เรองตามแบบเคาโครงเรองเดม โดยใหมบทตลกขบขนสอดแทรกอยตลอด ผรเรมในการขบเสภาคนแรก

๗๑

คอ ขนรามเดชะ (หวง) แตบางทานวา ขนราม (โพ) กานนตาบลบานสาย จงหวดอางทอง ซงเลาลอกนวา

เปนคนขบเสภาทไดรบความนยมมาก

เสภาตลกนทานผแตงเลอกเรองขนชางขนแผน ตอนขนแผนเขาหองนางแกวกรยา โดยความ

สนกสนานขนอยกบการเลอกใชถอยคาในบทรก คาเจรจาใหเกดปฏภาณถอยคาไปในทางหยาบโลนบาง

เสภาขนชางขนแผน ตอนขนแผนเขาหองนางแกวกรยาน ไดรบความนยมเปนอยางมาก ในสมยรชกาลท 6

ขนสาเนยงวเวกกลอน (นวม บญเกยรต) รวมกบนายเกรนและนายพน ไดคดเสภาตลกขนอกชดหนง โดย

แตงเลยนแบบเสภาเรองขนชางขนแผน คอ เรองพระรถเสน ตอนฤๅษแปลงสาร

วธการเลนเสภาตลกนน จะดาเนนเรองไปตามแนวเนอเรองเดม แตสอดแทรกบทตลกขบขนตลอด

มกลวธเลนทผดแผกแตกตางกนออกไปตามแนวของแตละคน แลวแตวาใครมมขตลก

แบบไหน ซงตวแสดงทใชในเสภาตลกม๔ ตว คอ พระเอก คนขบ ตวตลก หรอบางทเปนนางเอก คนขบ

นนนบวาเปนคนทสาคญทสด เพราะเปนผดาเนนเรอง โดยคอยแกลงตวตลกและเขาขางพระเอกอย

ตลอดเวลา ทงยงมการเปลยนกนแสดงระหวางพระเอกกบตวตลก คอเมอตวตลกเสยเปรยบตวพระเอก ตว

ตลกจะขอเปลยนมาแสดงเปนพระเอกบาง แตพอมาเปนพระเอกกเปนฝายเสยเปรยบพระเอกอก เสภาตลก

มกดาเนนเรองอยแนวนเสมอ การใชถอยคาพลกแพลงสนกสนาน อยางไรกดถอยคาในการตลกขบขนน

ถาฟงกนในสมยนอาจมความรสกวามนเปนคาหยาบโลนแต กไมถงกบหยาบกนมากจรง ๆ

เสภาประกอบละคร

เสภาประกอบละคร คอ เสภาทใชขบประกอบการแสดงละครบางตอน เพอประชนขอความหรอ

ขบแทนการรองเพลงตอนใดตอนหนงทมขอความทยาว อาจทาใหคนดเกดความเบอหนายได เชนการอาน

ขอความในพระราชสาสน ของละครเรองราชาธราช ตอนสมงพระรามอาสาพระเจากรงจน วางกลยทธใช

ใหโจเปยวถอสาสนมาถวายเพอทาทายแกพระเจามณเฑยรทอง ซงเปนขอความทยาวมาก ถารองเปนเพลง

จะใชเวลาในการรองนาน “...ดงนน เพอเปนการประหยดเวลาและไมใหเกดความเบอหนายจงนยมนาเอา

เสภามาขบแทน นอกจากน บางครงยงใชเสภาประกอบละครเปนการดาเนนเรองอกดวย...”

จากการศกษาลกษณะและประเภทของเสภา ไดขอสรป ดงน

๑. เสภาดนตร เกดขนเมอราวตนพทธศตวรรษท ๒๐ ใชขบกลอมพระเจาแผนดนเมอทรง

บรรทม เปนประเพณในสมยโบราณ ซงมกฎมณเฑยรบาล กาหนดพระราชนกจของพระมหากษตรยแหง

กรงศรอยธยา

๒. เสภามโหร เกดขนเมอรางพทธศตวรรษท 23 และเรมมการพฒนาเกยวกบกลอนบท

๗๒

ละครซงมกลอนบทละครซงมการพาดพงถง “เสภา” อยางนอย ๒ เรองคอ เรองสงขทอง และเรอง

นางมโนราห

๓. เสภาขบ คอการขบเสภาโดยการกลาวบทไหวคร การขบเสภาประเภทน ไมใชเครองดนตร

ประกอบ แบงออกเปน๒ ประเภทคอ เสภาทานองบรรยาย เปนการขบเสภาตามทานอง ของสาเนยงไทย

สวนเสภาภาษาจะใชขบในการขบเสภาดาเนนเรอง จดมงหมายเพอใหเหมาะสมกบทองเรองและเพม

รสชาตความสนกสนานในตอนนนๆ เชน ภาษาลาว ภาษามอญ สวนผขบตองมความสามารถในการขบ

เปนอยางด

๔. เสภาประกอบดนตร หรอ เสภาทรงเครอง คอการเลนเสภาทใชเครองดนตร

ประกอบการขบเสภา และมคนขบเสภานอยลง เพราะระยะหลงๆ เสภาไดรบความนยมนอย

๕. เสภารา คอ การขบเสภาประกอบดวยการรองสง โดยมปพาทยเปนเครองดนตรบรรเลง

รบ-สง โดยมการนาทาราบรรจลงไปดวย

๖. เสภาตลก คอเสภาราอกชนดหนง แตมการขบเสภาใหตดตลกเขาไป เพอใหเหมาะสม

และเกดอารมณคลอยตามไปกบตวละครในตอนนนๆ

๗. เสภาประกอบละคร คอ เสภาทใชขบประกอบการแสดงละครบางตอน เพอประชน

ขอความหรอขบแทนการรองเพลงตอนใดตอนหนงทมขอความทยาว เพอประหยดเวลาและไมใหเกดความ

เบอหนายจงนยมนาเอาเสภามาขบแทน

องคประกอบของเสภา

การขบเสภาประกอบดวยสวนตาง ๆ หลายสวน เพอใหการขบเสภาดาเนนไปไดดวยดอนไดแก ผ

ขบเสภา (คนขบเสภา) บทเสภา สถานท และเครองดนตรทใชประกอบการขบเสภา ดงน

ผขบเสภา (คนขบเสภา) การขบเสภานนเปนการเลานทานอยางตรงไปตรงมา บางทใชคนขบเสภา

เพยงคนเดยว หรอบางทใชสองคนใหขบเสภาโตตอบกนแทนตวละครในเรองเปนตนวา ตอนทมการหง

หวงตอวาตอขานกน จะใชคนขบเสภาสองคนแทนตวละครสองคนทกาลงทะเลาะกนอยนน คนขบเสภาจะ

ดนกลอนสด มสานวนโวหารวากนเจบ ๆ แสบ ๆ เปนทถกใจคนฟงมาก เพราะคนไทยนนแปลกชอบดชอบ

ฟงเรองผวเมยเขาทะเลาะกน “...เรองขนชางขนแผนนน กมตอนทหงหวงชงกนอยมาก คนกชอบฟงตอน

เหลาน คนขบเสภากแตงกลอนสดใหถกใจคนฟงทกครงไป

บทขบเสภา เรองทใชในการขบเสภามอยดวยกนหลายเรอง แตเรองทนยมใชในการขบเสภามาก

ทสดคอเรอง ขนชางขนแผน เพราะเรองขนชางขนแผนเปนนยายไทยระดบชาวบานทมบทหลากหลาย เชน

๗๓

บทสงวาส บทพอ บทชมโฉมและบทชมดง เปนตน เมอเลานทานถงตอนใด ผขบจะสอดแทรกทานองลง

ไปในบทเสภานนเพอใหเกดความไพเราะในตอนนน

สถานท การเลนเสภาสมยกอน ทากนในงานทเปนมงคลกนทบาน เชน แตงงาน โกนจก หรอฉลอง

นาค เปนตน วธการคอเจาภาพทจดงานจะไปหาคนขบเสภาทขนชอ เพอนามาขบเสภาในงานของตน โดยผ

ขบจะนงบนแครทจดไวและตองใชสถานทกวาง ๆ ดวยเหตน ผขบเสภาตองมเสยงทดงฟงชด และเสยง

ของผขบตองดงพอทผฟงจะไดยนกนทงถง

กรบเสภา เปนเครองตกากบจงหวะอกชนดหนง ททาดวยไมเนอแขง โดยเฉพาะไมชงชน เหลาให

เปนสเหลยม ดานบนลบเหลยมเลกนอย เพอไมใหบาดมอและสามารถกลงตวของมนเอง กลอกกระทบ

กนไดสะดวก ดานลางนนโคงเลกนอย เดมใชขยบตในการขบเสภา ดงทเรยกวา " ขยบกรบขบเสภา "

ซงผขบ เสภาจะเปนผขยบเอง โดยใชกรบ ๒ ค ขยบคละมอ ขบเสภาไปพลาง ขยบกรบสอดแทรกไป

กบทานองขบ ซงมวธการขยบกรบไดหลายวธ อนถอเปนศลปชนสงอยางหนงในการขยบกรบขบเสภา

ซงนยมเลนกนมากในสมยโบราณ

ในปจจบนคนขยบขบเสภาลดนอยลง การเลนปพาทยเสภากเลอนหายไป คงเหลอกรบไวสาหรบ

ตกากบจงหวะหนกในวงปพาทย ซงลดเหลอคเดยว เวลาตมอหนงจบกรบความอลง อกมอหนงจบกรบ

หงายมอขนตกระทบกน ทถกตองควรตใหมเสยงกลากนเลกนอย เสยงจะดงไพเราะ

การขยบกรบเสภาเทาทปรากฏวายงคงเหลออย ๒ แบบ คอ การขยบแบบของหมนขบคาหวาน (เจม

นาคะมาลย) และการขยบกรบแบบของหลวงเสยงเสนาะกรรณ (พน มกตวาภย) ซงการขยบกรบทงสอง

แบบนไดรบการสบทอดมายงศษยในสมบปจจบน โดยทางของหมนขบคาหวาน ผทยงคงสบทอดอยคอ ศร

วชเวช และทางของหลวงเสยงเสนาะกรรณ ผทยงคงสบทอดอยในปจจบนน คอ แจง คลายสทอง การขยบ

กรบทง 2 แบบน มวธการขยบกรบคลาย ๆ กน แตจะมเทคนคทตางกนและมชอเรยกทแตกตางกนออกไป

เพยงเลกนอยเทานน

สรปองคประกอบของเสภา

๑. ผขบเสภาในการขบเสภานนบางครงใชคนขบเสภาคนเดยวหรอบางครงกใชผขบเสภา

สองคน เพอขบโตตอบกนแทนตวละครในเรอง

๒. บทขบเสภา เรองทนยมขบเสภามอยดวยกนหลายเรองทนยมมากทสดคอขนชาง ขนแผน

๓. สถานท สมยกอนนยมเลนขบเสภากนในงานมงคล เชน งานแตงงาน โกนจก เปนตน

ผขบจะตองนงบนแครและสถานทกวางๆ เพราะผฟงจะไดยนกนอยางทวถง

๔. กรบเสภา

๗๔

บทท ๓

วธดาเนนการวจย

วธการดาเนนการวจย องคความรศลปนแหงชาต : แจง คลายสทอง นน ผวจยแบง

วธดาเนนการวจยในประเดนตอไปน

- แหลงขอมลทศกษา

- วธการเกบรวบรวมขอมล

- การวเคราะหขอมล

- การนาเสนอผลการวจย

โดยแตละหวขอมรายละเอยดดงน

๑. แหลงขอมลทศกษา

ขอมลดานเอกสาร

ขอมลเอกสารทางวชาการทใชในการศกษาไดจากแหลงขอมลตาง ๆ ดงน

- หอสมดแหงชาต

- หอสมดแหงชาตสพรรณบร เฉลมพระเกยรต

- หองสมดวทยาลยนาฏศลปสพรรณบร

- เอกสาร และงานวจย ของสานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต

- เอกสาร ตารา ของศลปนทานอนๆ

- ขอมลจาก อนเตอรเนต

ฯลฯ

โดยการศกษาขอมล รวบรวมขอมลของศลปนแหงชาต : แจง คลายสทอง จากอดต จนถง

ปจจบน ขอมลดานการขบรอง การขบเสภา โดยการศกษาคนควาเรยบเรยงจาก เอกสาร ตารา และ

งานวจยทเกยวของ เพอรวบรวมขอมลนามาวเคราะหในเชงพรรณนา

ผใหขอมล

ครแจง คลายสทอง ศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง (คตศลป)

๗๕

สถานททาการวจยหรอเกบขอมล

๑. บานศลปนแหงชาต แจง คลายสทอง อาเภอสองพนอง จงหวดสพรรณบร

๒. วทยาลยนาฏศลปสพรรณบร อาเภอเมอง จงหวดสพรรณบร

๓. ตามสถานทตางๆ ทศลปนไปแสดงผลงาน

๒. วธการเกบรวบรวมขอมล

การวจย องคความรศลปนแหงชาต : แจง คลายสทอง ใชการวจยเชงคณภาพ

(Qualitative Research) มวธการดาเนนการวจย ดงน

- สมภาษณบคคลทเกยวของ โดยใชการสมภาษณ แบบไมมโครงสราง

- สงเกตเทคนคการขบรองเพลงไทยและการขบเสภาของครแจง คลายสทอง ใน

บทตางๆ

- จากการสาธตการขบรองและการขบเสภาของครแจง คลายสทอง

- รวบรวมผลงานในการขบรองและการขบเสภาของศลปน จากแถบบนทกเสยง

CD และสออนๆ

๓. การวเคราะหขอมล

ในการวเคราะหขอมล ผวจยไดใชขอมลจากเอกสารทเกยวของ จากบคคลผใหขอมลเปนหลก

ขอมลภาคสนามจากการสมภาษณ การสงเกตอยางมสวนรวม การสาธต การบนทกเสยง การบนทกภาพ

และการบนทกวดทศน ในรปแบบ วซด และผลงานจากสออนๆทเกยวของ แลวทาการวเคราะหขอมล

ตรวจสอบความครบถวนถกตองของขอมลจากเอกสารและบคคลผใหขอมลอยางละเอยด

๔. การนาเสนอผลการวจย

เรยบเรยงขอมล นาเสนอขอมลการวจย ในรปแบบพรรณนาวเคราะห

๗๖

บทท ๔

บทวเคราะห

รปแบบวธการสบทอด และประสบการณในการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา

ของครแจง คลายสทอง

จากการศกษาวจยครงนสามารถวเคราะหรปแบบการสบทอดการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา

ของครแจง คลายสทอง ตงแตเรมตนฝกหด จนประสบความสาเรจสงสด ไดรบคดเลอกเปนศลปนแหงชาต

ไดดงน

รปแบบการสบทอด

๑. ความผกพนโดยสายเลอดศลปน เนองจากพอหวนบดาของครแจง เปนทงโขนและนกพากย

โขน แสดงเปนตลกโขนและเปน “ยนเครอง” เชน ตวกมภกรรณและทศกณฐ สวนมารดาเปนนกรอง

เพลงไทยเดมผมน าเสยงไพเราะประจาอยวงปพาทย ครแจงจงมความผกพนกบดนตรไทยอยางมากเพราะ

ตดตามบดามารดาไปตามงานตางๆ อยเปนประจา

๒. มความสนใจมาตงแตเดก เรยนรดวยตนเอง จาลองเครองดนตรสาหรบเลนเอง ตงแตยงเปน

เดกเลกๆเมอไดยนเสยงปพาทยดง ทไหน ครแจงกออนมารดาใหอมไปนงฟง และเมอไดฟงแลวจะไมยอม

กลบไปงายๆตองฟงจนเลกบรรเลงเสยกอนจงยอมกลบบาน เมอกลบถงบานกนากะลาผาซก วางเปน

วงกลมรอบตวทาเปนลกฆองใชไมตไปตามกะลา ปากกตะโกนรองเพลง หนอย นอย นอย ไปตามทานอง

ทจามาได ผดบางถกบาง

๓. ตดตามนกดนตร ครแจงได ตดตามนกดนตรเวลาไปบรรเลงดนตรตามงานตางๆ อยเสมอ

จนทาใหเปนทคนตากบเหลานกดนตรทงหลาย เรยกไดวาพบครแจงเกอบทกครงทมการบรรเลงดนตร

๔. ตงใจฝกหดอยางจรงจง จนมความสามารถ และไปออกงานตางๆ ได นายแคลว คลายจนดา

ซงถอวาเปนครดนตรไทยอาวโสผหนง ไดรบครแจงเปนลกศษย และพาไปอยทกรงเทพฯ เรมแรกนน

ครแจงไดฝกเรยนฆองวง ประกอบกบครแจงเปนผรกและใฝรในเรองดนตรไทย ทาใหครแจงมความมมานะ

ในการตอเพลงจนจบเพลงสาธการ เพลงโหมโรง และเพลงอนๆอกหลายเพลง ตอมาเมอครแจงสามารถ

บรรเลงดนตรไดเกง นายแคลว คลายจนดา จงพาครแจงออกงานบรรเลงรวมกบวงดนตรดวย

๕. ฝกรองเพลงไทย เนองจากนกรองขาดแคลน ในขณะทฝกเรยนดนตรกบนายแคลว คลายจนดา

ครแจงไดเรยนการขบรองเพลงไทยจากนายเฉลม คลายจนดา ซงเปนบตรชายของนายแคลว คลายจนดา

๗๗

ไปดวย เนองจากขณะนนนกรองในวงนายแคลว คลายจนดา ขาดแคลนหายาก เวลามงานบรรเลงหลาย

งานทาใหวงดนตรนายแคลวขาดนกรอง จงตองหานกรองมาเพมขน

๖. หาโอกาสใหกบตนเอง ในชวงทครแจง เขารบการเกณฑทหารประจาหนวยเสนารกษ เมอม

เวลาวางหรอไดลาพกผอนมกจะตดตามนายสบสด ดรยประณต ไปในงานบรรเลงปพาทยของวงดรย

ประณต หรอวงบานบางลาพเปนประจา และเมอผบรรเลงเครองดนตรบางชนวางลงหรอไมมา ครแจงจะ

บรรเลงเครองดนตรนนแทน และสามารถบรรเลงไดทกๆหนาท ตงแตเครองประกอบจงหวะ จนถงการต

ระนาดเอก ฆองวงใหญ และระนาดทม

๗. หาความรเพมเตมอยเสมอ หลงจากครแจงปลดประจาการจากการเปนทหารกองหนนแลวนาย

สบสด ดรยประณต ไดชกชวนครแจงใหเขาเปนนกดนตร ดรยประณตดวยกน เมอใดทครแจงม

เวลาวางจากการบรรเลงดนตร ครแจงจะตอเพลงตางๆ ทยงรองไมได กบนายสบสดเพอเพมพนความร

ใหมากขน

๘. ฝกหดใหถกหลกวธการรองทถกตอง ในขณะทครแจงขบรองเพลงตางๆอยนน จะมครผใหญ

หลายทานนงฟงอยดวยเสมอ เชน ครโชต ดรยประณต ครสดา เขยววจตร ครแชมชอย ดรยพนธ ครสด

จตต ดรยประณต ทานเหลานลวนแลวแตมความเชยวชาญในการขบรองทงสน ทานไดแนะนาให

ปรบปรงวธการรองและลลาการรองในบางชวง เมอครแจงไดเขาหดและเรยนวธการขบรองเพลงไทยกบคร

สดา เขยววจตร และไดรบการฝกฝนอยางหนก ครแจงจงตองตงตนฝกหดการใชเสยงใหม รจกการผอน

ลมหายใจ เวนจงหวะการหายใจระหวางวรรคเพลง รจกตงเสยงใหตรงกบเสยงดนตรไมใหเพยนหรอแปรง

ฝกการใชเสยงจากลาคอและรจกวธลลาเทคนคตบแตงทานองเพลงใหไพเราะ

๙. มงมนอยางตงใจ ไมยอทอ เพลงแรกทครสดา เขยววจตร ตอให คอ เพลงเขมรราชบร ๓ ชน

โดยเรมฝกรองวรรคแรกคอ “ชะรอยกรรมจาพรากตองจากไกล” เพยงวรรคเดยวครแจงตองใชเวลาในการ

ฝกรองเกอบเดอน เหตเพราะถาครแจงยงรองไมไดด ครสดา เขยววจตร จะแนะนาแกไขใหใหม เมอเหนวา

ดแลว ครจงตอวรรคตอไปให ครแจงจงตอเพลงลกษณะนจนกระทงจบเพลงเขมรราชบร ๓ ชน ทาให

ทานรกเพลงนมาก เมอครแจงมความชานาญในการรองเพลงมากขน ครสดา เขยววจตร จงตอเพลงอนๆ

ใหอกหลายเพลง

๑๐. ปรบปรงการรองใหเหมาะสมกบโอกาสตางๆ เมอครแจงเขาทางานในกรมศลปากรครแจง

รสกหนกใจมาก เพราะทานตองปรบปรงการรองเพลงใหม จะตองรองใหเขาบทบาทของตวละครทแสดง

ซงตางจากการขบรองเพลงประกอบดนตรทครแจงเคยรองในวงปพาทย รวมทงตองระมดระวงการออก

เสยงสาเนยงใหถกตองตามอกขรวธ ซงตอมานายธนต อยโพธ อดตอธบดรมศลปากร ไดกรณาแนะนาให

ครสดา ครแชมชอย เปนผตอเพลงในบทละครเรองตางๆให พรอมทงแนะนาวธการรองใหเขากบตวละคร

๗๘

๑๑. พยายามฝกฝนหาความรเพมเตมดวยตนเองอยเสมอ ครแจงพยายามฝกฝนหาความรเพมเตม

ดวยตนเองดวยการฝกหดรองเพลงและศกษาการขบรองของครดนตรรนเกาทมชอเสยงอยเสมอ เพอจะได

เปนแนวทางในการขบรองใหดยงขน

๑๒. แสวงหาความรโดยการเรยนเพมเตมจากครอกหลายทาน ครแจงไดฝกการขบเสภาและขยบ

กรบจากครโชต ดรยประณต และคร อกหลายทาน ไดแก ครเชอม ดรยะประณต ครแชมชอย ดรย

พนธ ซงชวงระยะหลงนน ครแจงไดเรยนเพมเตมกบครเหนยว ดรยะพนธและครหลวงเสยงเสนาะกรรณ

โดยใชวธฟงจากเทป ครแจงยงไดรบคาแนะนาถงไมรบ ทใชสาหรบบทดดนหรอการตอสและไมสอง

สาหรบชมธรรมชาตหรอดาเนนทานองเพลงสองชน และบทดาเนนเรองจากอาจารยมนตร ตราโมท และ

ยงไดรบความกรณาจากครทวม ประสทธกล และครประเวช กมท แนะนากลวธในการขบเสภา เชน การ

กลนเสยง การสนเสยง เปนตน นอกจากนพระองคเจาเฉลมพลทฆมพร (พระองคเจาชายกลาง) ทรงมพระ

เมตตาฝากฝงครแจงใหเรยนเสภากบครเจอ ขนมาลา ผมความสามารถในการขบและขยบกรบเสภา ครแจง

จงไดวธการขบเสภาไหวครเพมเตมขนอก อกทงครแจงยงไดศกษาวธการขบเสภา พรอมทงวธการขยบ

กรบเสภาจากครเจรญใจ สนทรวาทนอกดวย ซงมวธการขบและขยบ กรบเสภาเปนทางเฉพาะ

การถายทอดการขบรองและการขบเสภา

ครแจง คลายสทอง นอกจากจะทาหนาทนกรองและนกขบเสภาแลว ทานยงไดอทศเวลาในการ

ถายทอดวชาความรใหแกลกศษย ทงในขณะทรบราชการอยทกรมศลปากร หรอหลงจากเกษยณมาแลวก

ตาม โดยในขณะทรบราชการอยทกรมศลปากรนน ทานกไดสอนลกศษย ซงเปนนกรองอยทกรมศลปากร

จนมชอเสยงหลายทาน เชน

ครสมบต สงเวยนทอง ไดตอเพลงรองประเภทเพลงสองชน

ครสมชาย ทบพร ไดตอเพลงประเภทเพลงรองประกอบการแสดงโขน ละคร เพลงสองชน และ

เพลงทนยมใชบรรเลงกนทวไป

นายกาญจนปกรณ แสดงหาญ ไดตอเพลงรองประกอบการแสดงโขน ละคร

นายกาจรเดช สดแสงจนทร ไดตอเพลงประเภทเพลงรองประกอบการแสดงโขน ละคร เพลง

สองชน และเพลงทนยมใชบรรเลงกนทวไป ตลอดจนเทคนคลลาตางๆ ทใชในการขบรองเพลงไทย

นอกจากน ครแจงยงไดถายทอดวชาความรดานการขบเสภา รวมทงสอนวธการขยบกรบเสภาทถกตอง

ใหกบนายกาจรเดช อกดวย ถอไดวานายกาจรเดชไดรบการถายทอดวชาความรดานการขบเสภาจากคร

แจง คลายสทอง มามากทสด และถอเปนตวแทนของครแจงในยคปจจบน ซงนอกจากจะไดรบการ

๗๙

ถายทอดวชาความรดานการขบรองและการขบเสภามาจากครแจงโดยตรงแลว ยงมน าเสยง และลลาการ

รองตางๆ เหมอนกบครแจงอกดวย

นอกจากน ครแจง คลายสทอง ยงไดถายทอดวชาความรใหแกศษยอนๆ อกเปนจานวนมาก ตาม

โรงเรยน สถานศกษาตางๆ มหาวทยาลยหลายแหง และบคคลทวไป ศษยทไดรบการถายทอดจากครแจง

และมความสามามารถขบรองไดอยางไพเราะ และมชอเสยง เชน

อาจารยธนกฤต อกนษฐธาดา ปจจบนเปนศลปนรางวลชนะเลศพระราชทานแหงชาต ประธาน

กองทนคตวรรณกรรม มความสามารถในดานการขยบกรบเสภาและขบเสภาไดอยางไพเราะ

นายทรงนรนดร ออนเถอน ปจจบนเปนนกศกษาวทยาลยนาฎศลปสพรรณบร ศษยรนสดทาย

ของครแจง คลายสทอง ไดรบการถายทอดการรองเพลงสามชน เพลงสองชน เพลงหลกๆทใชบรรเลงใน

วงปพาทยไมแขง และเพลงทใชในการแสดงโขนตอนศกพรหมมาสตร และตอนนางลอย เปนตน

วธการถายทอดการขบรองและการขบเสภาของครแจง คลายสทอง

ครแจง จะใชวธการสอนแบบตวตอตว แตตองยดหลกเสยงของดนตรประกอบดวย สอนใหรถง

วธการรองสวมเขากบดนตร และตอนทดนตรรบรองในแตละทอนดวย รวมทงสอนเทคนคการทาเสยง

ตางๆ ในชวงของคา และการเออน ซงครแจงจะสอนละเอยดมาก ทกคาทเปลงเสยง ครจะแนะวธการททา

ใหไพเราะ และอธบายอยางชดเจน

ครแจงใชวธการถายทอดใหกบศษยแตละคนไมเหมอนกน โดยครจะคดเลอกศษยทม

ความสามารถในการขบรองในระดบตางๆ แลวจะดความเหมาะสมของเสยง และความสามารถของผรอง

หากศษยคนใดสามารถรองทวงทานองยากๆได ครกจะตอทางทยากให หากศษยทาไมไดครกจะเปลยน

ทางใหตามความเหมาะสม

ครแจง เปนผมความเมตตาแกศษย และมอารมณดอยเสมอ ครมกจะเลาประสบการณเมอครงคร

ไดไปเรยนขบรองมาจากครของทาน เพอใหศษยไดเหนถงคณคาความสาคญของการเรยนขบรอง และ

จดจาวธการเรยนจากประสบการณทครเลา มาประยกตใชใหเกดประโยชนกบตนเองและวงการดนตรไทย

ตอไป

ครแจงยงใชเวลาในการถายทอดใหกบศษยไดตลอดเวลา แมแตเวลาฝกซอมงาน หรอเวลาไป

บรรเลงขบรองตามงานตางๆ ในชวงเวลาวางครกมกจะเรยกลกศษยใหมาตอเพลงรองเสมอ สวนมากจะ

ชแนะวธการใชลลาในชวงตอนตางๆ สถานททใชสาหรบการถายทอดการรองของครแจงใชไดทก

สถานท ไมวาจะเปนในหองเรยน หองฝกซอม ใตตนไม รานอาหาร ทพกนกดนตร หรอแมกระทงใน

๘๐

รถยนตขณะเดนทางไปรองตามทตางๆ ซงครแจงกไมเคยถอตว ดวยความตองการทอยากใหศษยรองได

อยางไพเราะใหมากทสด

สงสาคญอกอยางหนงคอ เวลาทครแจงถายทอดเพลงรองแกลกศษย ครจะเนนการใสอารมณใน

บทรองดวย ตองเขาใจความหมายของคารองในแตละคา โดยเฉพาะอยางยง ถาเปนการรองประกอบการ

แสดงโขน หรอละคร กตองรองใหไดถงอารมณตางๆใหมากทสด ซงครกจะเนนกบลกศษยอยเปนประจา

การถายทอดการขบเสภาและการขยบกรบเสภา

เนองจากการขบเสภาพรอมกบขยบไมกรบเปนกรรมวธทมรายละเอยดลกซงมาก จดเปนวธการ

บรรเลงและขบรองในขนสงตองใชระยะเวลาในการเรยนและฝกฝนยาวนานพอสมควร ผฝกตองมความ

มานะ อดทนในการฝกฝนเปนอยางมาก จงเปนเหตใหมคนมาเรยนร ฝกหดการขบเสภาและการขยบไม

กรบนอยมาก ศษยของครแจง คลายสทอง ทไดรบการถายทอดหลกวชาและเทคนคลลาการขบเสภาและ

การขยบกรบเสภา จนมความสามารถ และมชอเสยงในการขบเสภาและขยบกรบเสภา และมนาเสยงและ

ลลาการขบใกลเคยงกบครแจงมากทสดในปจจบนน คอ นายกาจรเดช สดแสงจนทร ปจจบนรบราชการ

อยทกรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม

การบนทกเสยงผลงานการขบรองและขบเสภา ของครแจง คลายสทอง

ครแจง คลายสทอง ไดเลงเหนความสาคญของการอนรกษเพลงขบรอง และการขบเสภา จงไดม

การบนทกเสยงการขบรอง และการขบเสภาไวเปนตวอยาง เพอใหเปนสมบตของชาต เปนจานวนมาก ซง

นบเปนประโยชนมากตอวงการดนตรไทยทงในดานการศกษา ตลอดจนการฟงเพอจรรโลงจตใจ เพมสนทรยรส

ในดานการฟงเพลงไทย และเปนตนแบบของการขบรองเพลงไทย และการขบเสภาไดเปนอยางด โดยใน

ระยะแรกๆ ไดมการบนทกเสยงในรปแบบของแถบบนทกเสยง เปนการรองเพลงไทยเดมประเภทตางๆ

มากมาย ซงปจจบนนสามารถหาซอมาฟงไดตามรานคาจาหนายแผนเสยงทวไป นอกจากนครแจงยงไดม

การบนทกเสยงไว ทงในรปแบบของ CD ซงไดจดทาขน ๒ ชด เปนชดสอการเรยนการสอน และชด

วรรณคด รวม ๑๙ แผน ดงน

- ชดการอานทานองเสนาะชนมธยมศกษาปท 1

- ชดการอานทานองเสนาะชนมธยมศกษาปท 2

- ชดการอานทานองเสนาะชนมธยมศกษาปท 3

- ชดวรรณคดวจกษ มธยมศกษาปท 1

- ชดวรรณคดวจกษ มธยมศกษาปท 2

- ชดวรรณคดวจกษ มธยมศกษาปท 3-4

๘๑

- ชดขบรองเพลงไทยชดท 1 ประถมศกษาปท 1-มธยมตอนตน

- ชดขบรองเพลงไทยชดท 2 ประถมศกษาปท 3-มธยมตอนตน

- ชดขบรองเพลงไทยชดท 3 ประถมศกษาปท 4-มธยมตอนตน

- ชดขบรองเพลงไทยชดท 4 ประถมศกษาปท 5-6 และมธยมศกษาตอนตน

- ชดขบรองเพลงไทยชดท 5 ชนมธยมศกษาตอนตน

- ชดลาวดวงเดอน

- ชดเหเรอ ไดแก เหเรอหลวง เหกลอมนกจาก เหกลอมนาร ไหวครเสภา เสภาไทย ขบไม

กลอมชาง พดชา ทองยอน

- ชดพาลสอนนอง ไดแก พาลสอนนอง เขมรโพธสตว อนงคสชาดา ทยอยญวน เขมรปแกว

นอย เพลงชดพระคณแม

- ชดเพลงปพระอภยมณ

- ชดตบววาหพระสมทร

- ชดตบลาวเจรญศร

- ชดวงเครองสายปชวาไดแกแสนเสนาะสามชน กลอมนารเถา พราหมณเขาโบสถ เขมรปแกว

- ชดเสภาเรองขนชาง ขนแผน ตอนขนเรอนขนชาง

ประสบการณดานการขบรองเพลงไทยและการขบเสภาของครแจง คลายสทอง

ครแจง คลายสทอง นบไดวาเปนผมประสบการณทางดานการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา

มาอยางยาวนาน ตวอยาง เชน

- ในชวงสมยของจอมพล ป. พบลสงคราม ดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตร ไดมการสนบสนน

การแสดงลเกอยางมาก ทาใหการแสดงลเกไดรบความนยมกนอยางแพรหลาย ชวงนนมการแสดงลเกสง

กระจายเสยงตามสถานวทยตางๆ ครแจงไดเปนคนตระนาดเอกในวงปพาทยประกอบการแสดงลเก และ

ตอมาไดแสดงลเก ในบทบาทตางๆ จนกระทงแสดงเปนพระเอก และสามารถแสดงไดด จนผคนตดใจใน

ฝมอ

- ในการประกวดขบรองเพลงไทยและการบรรเลงวงเครองสาย ครแจง คลายสทอง กเขา

ประกวดและไดรบรางวลชนะเลศ ผขบรองฝายชาย สงผลใหครแจงไดรบความนยมในความสามารถดาน

การรองเพลงเปนอยางมาก

๘๒

- ในระหวางทครแจง คลายสทอง เขารบราชการในแผนกดรยางคไทย กองการสงคต กรมศลปากร

ไดทาหนาทหลกในการอนรกษ สบทอด ฟนฟ เผยแพร งานดานศลปวฒนธรรมดานนาฏดรยางคศลปของ

ชาต เพอรกษาสมบตของชาตใหคงอยเปนมรดกอนงดงามของคนในชาตตลอดไป นอกจากนยงมหนาท

จดการแสดงในพระราชพธ รฐพธ และพธการตาง ๆ ตามจารตประเพณ ตลอดจนจดการแสดงเพอบคคล

ทวไปทโรงละครแหงชาต , สงคตศาลา และตามสถานทตางๆ ทงในและตางประเทศ เชน ประเทศสหภาพ

พมา สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชนจน มาเลเซย อนโดนเซย สาธารณรฐประชาธปไตยประชาชน

ลาว และประเทศฮองกง

- ครแจง ใชเวลาวางในการรบงานแสดงทวไปทงการขบรองบรรเลงและการขบเสภา ทาใหเปนท

รจกชนชมยนดในหมผสนใจและเจานายหลายพระองค จนทรงมพระเมตตาเรยกใชอยเสมอ

- ครแจงไดรบสมญานามวา “ ชางขบคาหอม ” เนองจากขบเสภาไดอยางไพเราะเพราะพรงกนใจ

ไดอารมณสมบทบาท

- ครแจงไดขบรองเพลงถวายหนาพระทนงพระบาทสมเดจพระเจาอยหวฯ และสมเดจพระ

นางเจาพระบรม ราชนนาถ ณ พระตาหนกเรอนตนและทอนๆ เนองในงานพระราชทานเลยงรบรอง

อาคนตกะ และอาคนตกะสวนพระองคเสมอๆ สมเดจพระนางเจาพระบรมราชนนาถจะทรงมพระราช

เสาวนยใหครแจงรองเพลงททรงโปรดเปนพเศษไดแก เพลงลาวครวญ เพลงลาวดวงเดอน เพลงลาวคาหอม

เปนตน และมพระราชกระแสรบสงชมเชยวารองเสยงเพราะด ยงความปลาบปลมใหครแจงเปนอยางยง

- ครแจงไดเขารบพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯพระราชทานเหรยญราชรจจากพระบาทสมเดจ

พระเจาอยหวฯ เมอคราวขบไมประกอบซอสามสาย ในพระราชพธขนระวางสมโภชพระศรนรารฐราชกรณ ท

จงหวดนราธวาส เมอป พ.ศ. ๒๕๒๐

- ครแจงไดเขารบพระราชทานเหรยญรตนาภรณ ในงานพระราชพธขนระวางและสมโภชชาง

สาคญ ๓ เชอก ทจงหวดเพชรบร ป พ.ศ. ๒๕๒๑

- ครแจงไดเขารบพระราชทานโลและเขมเกยรตคณผอนรกษมรดกไทยดเดนประจาป พ.ศ.

๒๕๓๗ จากสมเดจพระเทพรตนราชสดาสยามบรมราชกมาร

- ครแจงไดเขารบรางวลคดเลอกใหเปนศลปนแหงชาต สาขาศลปะการแสดง(คตศลปไทย)

วนท ๑๕ ธนวาคม ๒๕๓๘

- ครแจงไดเขารบโลคดเลอกใหเปนบคคลดเดนประจาป ๒๕๓๙ ของสมาคมชาวสพรรณบร

- ครแจงไดเขารบพระราชทานปรญญาบตร “ครศาสตรมหาบณฑตกตตมศกด” (โปรแกรมวชา

ภาษาไทย) สถาบนราชภฏนครปฐม ในปการศกษา ๒๕๔๒

๘๓

นอกจากน ครแจง คลายสทอง ยงไดรบเชญไปขบรอง ขบเสภา เปนวทยากร บรรยาย สาธต

ตามสถานทตางๆอยเสมอ ทงในระดบโรงเรยน มหาวทยาลย ตามเวทตางๆ และการถายทอดรายการทาง

สถานโทรทศน และอนๆ

เทคนควธการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา ของครแจง คลายสทอง

เทคนควธการขบรองเพลงไทย

การทจะเปนนกรองทดไดน น ครแจงกลาวไววา “นกรองทด ตองมครทด ครน นกจะตองร

รายละเอยด เปนเรองละเอยดออนมาก นกรองทดจรงๆนน เขาจะรองเพลงไมมาก จะเลอกรองเพลงทเรา

ชอบและเรารก ถาเพลงไหนทเราไมถนด กจะรองไมคอยมความไพเราะ”….

วธการใชเสยงฝกรอง เวลาสอนเดก กตองสอนใหรถงวธการใชเสยง นกรองทจะรองไดครบถวน

ตองมเสยง.... เออ ออ ออ...... ๓ ประเภท ..ออ... คอนาสก แต ...ออ.... ไมคอยไดใช แตบางครงตองใช

....เออ.... กบ ...ออ.... ใชมาก เวลาจะรองใหไพเราะจรงๆ กตองม ....ครน กรน กลน..... ใสเขาไป

และตองมลกกระทบดวย นกรองสวนใหญจะกระทบ ๓ ครง แตกระทบ ๒ ครงจะหายาก กระทบ ๓

ครง กเชน ...... เออ เฮอเออ เฮอเอง เงย...... ทจรง แค .....เออ เฮอเอง เงย..... เทานนเอง เขากระทบ

นดเดยว คอจะยอนเสยงลงไป แลวขมวด แค ๒ ครง เทานน หากไปรอง ..... เออ เฮอเออ เฮอเอง เงย

..... ความไพเราะกจะไมม

ระบบหายใจกสาคญ เราจะหายใจตรงไหน วธการรองเออน มนมกลอนของมน เหมอนกลอน

ระนาด ถาเราไปหายใจไมถกจงหวะ ไมหมดกลอนของมน มนกทาใหไมเพราะ หายใจตรงกลางไมได

ตองเออน ตองอดใจ ใหมนหมดกลอนแลวถงจะเออนตอไป

นกรองทดตองเขาใจในเนอหาสาระทจะรองดวย บททเราจะรองหมายความวายงไง ตองอานสก

เทยวหนงกอน แลวเรากจะตองรองใหไดอารมณกบบททเราจะรอง ไมใชรองไปเรอยเปอย น าหนกเสยง

ไมพอ อารมณกไมม บททตองเนนคา เนนอารมณ เนนเสยง จงจะไดอารมณ ไดสยง ตรงนสาคญมาก

นกรองทวๆไปจะรองเสยงเสมอกนไปหมด ไมไดใชเสยงหนก-เบา ตรงไหน ไมเนนคา ความ

ไพเราะกจะไมม ครบาอาจารยทวๆไป กสอนเพยงเพอใหจบๆไป แตทเนนอารมณ เนนภาษานหายาก คร

แจงรองกบครเหนยว ฟงครเหนยวเนนคา เนนภาษา แลวยงมาดครแชมชอยน เยยมยอดเลย ครแชมชอย

นเนนภาษาแลวเนนลลา เพราะวาครแชมชอยไมมลกศษย มครแจงเพยงคนเดยว ลกสาวกมแมสรางคคน

เดยวทเรยนกบแม แตทานกไมใหใคร ทานหวง ครแจงเรยกครแชมชอยวา แม กอยดวยกน ครแจงก

รองใหทานฟง ตรงไหนไมดครแชมชอยกจะแกไขให เชน เรองอเหนา หรอ พระลอ ปกต ผชายเขาจะ

๘๔

ไมคอยรอง ใชผหญงรอง ครแจงกเรยนเอาไว กถามแมตรงนนมนยงไง แมตรงนมนเพราะด ละครในกบ

ละครพนทางเรองพระลอน มนเพราะ กถามแมวา มนรองยงไง แมกบอก “เออ .. ถามกจนหมดพงแลว!”

ชวงระยะเวลาทอยทกรมศลป ครงแรกครแจงไดตอเพลงจากครเชอมกอน ครเชอม รองเพลงเหมอนผชาย

แตรองเพลงละครนอกเพราะ สวนครแชมชอยนน รองเพลงละครในเพราะ เรอง อเหนา และพระลอ

ครแจง ยงเปนคนสอนรองเพลงใหกบครดวงเนตร ดรยพนธ ซงเปนบตรสาวของครแชมชอย

นนเอง แตครดวงเนตรเขาไมไดเรยนกบแมเขาเลย เขามาเรยนทกรมศลป แตกอนเขาเปนครอยสายปญญา

เขาอยโรงเรยน ตอนหลงกยายมาแทนแมเขาทกองการสงคต กรมศลปากร ครแจงกไดตอเพลง ประเภท

...ชาป โอป รายนอก รายใน .... ครแชมชอยเขาไมคอยใหใคร เพราะเขาหวงมาก

สงสาคญในการรองอกอยางหนงกคอระดบเสยง ถารองเสยงเพยนนไมไดเลย เพราะฉะนน

นกรองทดจะตองเปนดนตรดวย เพราะดนตรเสยงจะตายตว เสยงจะไมเพยน เวลาครแจงสอนรอง กจะ

เคาะเสยงดนตร เคาะทานองดนตรไปดวย จะชวยไมใหเสยงเพยนได

เทคนคการดแลเสยง บารงเสยง อยางฉนฝกรองครงแรกกจะรองเตมเสยง แลวกจะคอยๆแผว

บางตอนเราถงจะเตมเสยง แตกไมใชตะโกน คอรองใหเสยงหนกแนน

เวลารอง ไมตองรองใหเตมเสยง ตองประคบเสยง ถารองเตมเสยง จะเปนการตะโกน มนกไม

เพราะ เหมอนเราตระนาด ถาเราตฟาดลงไปมนกไมเพราะ ตองตประคบ เสยงจะไดนมนวล อนนสาคญ

ทกอยางตองประคบ เหมอนเรารองเหมอนกน รองเรอยเปอยไปกไมเพราะ ตองประคบเสยง ใหไดอารมณ

ใหไดจงหวะ

การกระแทกเสยง มกไมคอยไดใช จะใชตอนดเดอด โมโห โกรธา จงหวะยอย จะยอยเปนบางท

ไมใชยอยทกครง จะยอยบางชวงบางอารมณเทานน อารมณทโศกเศรา เราถงจะยอย หรออารมณนมนวล

ทเราจะชมนกชมไม เรากรองใสซกนดนง ใหมนคลอยตามอารมณไป

การรองเพลงในอารมณเศรา เสยใจ ผขบรองกจะตองรองใหถงบทจรงๆ ใหไดอารมณโศกเศรา

นาสงสารทสด ทกคา ทกเสยง ทกทานองเออน จะตองรองดวยความประณตบรรจง ใหเขาถงอารมณ ให

มากทสด ผชมกจะเกดความรสกคลอยตามไปดวย

เทคนควธการขบเสภาและขยบกรบเสภา

ทวงทานองการขบเสภา

การขบเสภานน อาจารยมนตร ตราโมท ไดใหความหมายไววา หมายถงการเปลงเสยงออกเปน

ทานอง คอ มทงเสยงสง และเสยงตา แตไมถงกบเปนเพลงเหมอนการขบรองเพลงไทย ทานองทเปลง

๘๕

ออกมาเรยกวาการ “ ขบ ” น มกใชทานองทมความยาวไมแนนอน การดาเนนทานองเปนเพยงแนวทาง

เทานน ความสาคญอยตรงทถอยคาตองชดเจน การใชทานองตองนอมเขาหาถอยคา

แตเดมนน การขบเสภามไดเรมตนมาจากการขบเสยเลยทเดยว แตมววฒนาการมาจากการเลา

นทาน การขบเสภานน เปนการเอานทานมาผกเปนกลอน สาเนยงทเลาใชขบเปนลานาเพอใหไพเราะนา

ฟงขน การเลานทานธรรมดานานๆเขาผฟงกจะเบอ จงมคนคดจะเลาใหแปลก โดยกระบวนการแตงเปน

บทกลอนวาใหคลองจองกน

แตกอน จะมการขบเสภาเฉพาะสาเนยงทเปนเสภาไทยเทานน ตอมาจงมผคดรเรมใสสาเนยงเปน

ภาษาตางๆ เชน เสภาลาว เสภามอญ ทงนเพอใชเหมาะสมกบการแสดงในบทบาทตางๆ ในทองเรองนนๆ

ภายหลงกไดมววฒนาการขนอก คอมการใชดนตรมาประกอบ โดยบรรเลงสลบกนไปกบการขบ

เสภา เปนการเพมอรรถรสใหกบบทละครนนๆ ไดอกทางหนง

ในการขบเสภาในสมยหลงๆ จะมการเรมตนดวยการบรรเลงปพาทยเสภา บรรเลงเพลงโหมโรง

เสภามากอน เพอเปนการสรางความครกครน และบงบอกวาการขบเสภาจะเรมตนขน ณ บดน และการ

บรรเลงโหมโรงเสภา ยงเปนประโยชนตอผขบเสภาอกดวย คอเปนการบอกเสยงใหผขบเสภายดถอ

ทานองลงจบของเพลงโหมโรงเสภามอยอยางเดยว และลงทายดวยเสยงเดยวเทานน คอเสยง “ เร ” ซงจะ

ตรงกบเสยงท ๘ ของฆองวงใหญ ซงเปนค ๘ กบลกรองยอด (ลกท ๑๕ ของฆองวงใหญ)

การขบเสภาของครแจง คลายสทอง จะเรมตนจากบทไหวครกอน ซงครแจง ไดเรยนเสภาไหว

ครมาจากอาจารยมนตร ตราโมท และครเจอ ขนธมาลา หลานหมนขบคาหวาน อาจารยมนตร ตกรบ

ไมได แตบอกทานองได ครชอบ สอนตกรบ แตยงไมทนไดบอกหนาทบ ทานกเสยชวต อาจารยมนตรก

บอกหนาทบให จากนนครแจงกไปถามครเจออกเทยวหนง ซงกตรงกน

เสภาไหวครน มตงแต สามชน สองชน และชนเดยว บางทเรยก เสภาเถา ตอนน กมครแจงขบ

ไดอยคนเดยว ไมมใครได ครแจงเลาวาเคยมนายเข ทเคยตอไวตงแตตอนเลก ตอจากครหลวงเสยงเสนาะ

กรรณมาเหมอนกน แตตอนนกรองผดไป

บทเสภาไหวคร

สบนวจะประนมเหนอเกศา

ไหวพระพทธ พระธรรมลาโลกา พระสงฆทรงศลาวาโดยจง

บทสามชน

๘๖

คงคา ยมนา มาเปนเกณฑ พระสเมรหลกโลกสงระหง

ดนนาลมไฟอนมนคง จงดารงไดรอดมาเปนกาย

บทสองชน

ลกจะไหวคณบดาและมารดร ครพกอกษรสนทงหลาย อนงจกบงคมองคนารายณ อนสถตแถบสายสมทรไท

เอาพระยานาคราชเปนอาสนแกว หามเหตไมแลวหาตนไม

ทรงสงขจกรคทาเกรยงไกร ไวยกร มาเปนพระรามา

อนงจกบงคมบรมพงศ ทรงหงส หาญระเหจพระเวหา

ไหวองคพระอศวรเจาโลกา พระนารายณรามาธบด ไหวพระฤาษสทธและคนธรรพ พระวษณกรรมเรองศร สรรพสรรเครองเลนในธรณ จงไดมปรากฏแตกอนมา

บทชนเดยว

ทนจะไหวตาครสน เปนนายประตครคนทกแหลงหลา ไหวครมชางประทดถดลงมา ครเพงเกงวาขางสพรรณ จะไหวตาครเร ชอบเฮฮา พรรณรกษาราตรดขยน ตาทองอยครละครกลอนสาคญ ตาหวงสวรรณรองศรทบรรลย

ทนจะไหวครปพาทย ฆองระนาดฤาดปไฉน ทงครแกวครพกเปนหลกชย ครทองอนนนแหละใครไมเทยมทน มอกตอดหนอดหนบขยกขยอน ตาพนมอญมใชชวตวขยน ครมแขกคนนเขาดครน เปาทยอยลอยลนบรรเลงลอ รบตาแกปลอดยอดเสภา ทงครนอยเจรจาคนนบถอ อกครแจงแตงอกษรขจรลอ ครออนวาพมพระบอลอขจร ครนจะราไปนกจะชกชา ทนจะวาเสภาตามครสอน ขาพเจาพลงพลาดขาดบทกลอน ขออภยเถดอยาคอนนนทาเอย

๘๗

ทวงทานองการขบเสภา ของครแจง คลายสทอง

บทไหวคร

สบนวจะประนมเหนอเกศา

ไหวพระพทธ พระธรรมลาโลกา พระสงฆทรงศลาวาโดยจง

ซ ล ซ ล ล ร ล ร

สบ นว จะ ประ นม เหนอ เก ศา

ซ ล ล ลซ ล ลซ ล...... ล ล ร ล ร ล ลซ ล ..ล

ไหว พระ พทธ พระ ธรรม ลา โล..... กา พระ สงฆ องค ศ ลา วา โดย ซลทล .จง

บทสามชน

คงคา ยมนา มาเปนเกณฑ พระสเมรหลกโลกสงระหง

ดนนาลมไฟอนมนคง จงดารงไดรอดมาเปนกาย

ร - ร ร ร ร ร ร-ร

คง ทดรมร.. คา ยม (ม)นา - ด - ร ดรดล – ล มา ทดรมร..เปนเกณฑ

ซ ม ม ด มรดลล ล รซ ร รซ

พระ มดรมม.. สเมร หลก รซ .....โ.ลก.... - ด - ร ดรดล – ล สง ทดรมร...ระหงส

ม ซ.ม ม ร ร ด - ดท ..ร

ดน ดรมฟม... นา ลม ไฟ - ด - ร ดรดล – ล อน มน ดรทดรมร...คง

ร ซม..ล ด-ล... ร ร- ร

จง ทดรมร.. ดารง ได รอด... - ด - ร ดรดล – ล มา ทดรมร.. เปนกาย

บทสองชน

๘๘

ลกจะไหวคณบดาและมารดร ครพกอกษรสนทงหลาย อนงจกบงคมองคนารายณ อนสถตแถบสายสมทรไท

เอาพระยานาคราชเปนอาสนแกว หามเหตไมแลวหาตนไม

ทรงสงขจกรคทาเกรยงไกร ไวยกร มาเปนพระรามา

อนงจกบงคมบรมพงศ ทรงหงส หาญระเหจพระเวหา

ไหวองคพระอศวรเจาโลกา พระนารายณรามาธบด ไหวพระฤาษสทธและคนธรรพ พระวษณกรรมเรองศร สรรพสรรเครองเลนในธรณ จงไดมปรากฏแตกอนมา

ดล ร ดล ร ดร ม ร ร

ลก จะไหว คณ บดา และ มาร

ดร

ร ดรมร รม ด รม

ซ

ดล ม รซ

คร พก อก ษร สน ทงหลาย

ดท ดร ดลด ฟ ซ ซ ซ ซ ซ

อนง จก บง คม องค นารายณ

ร รทดรมร ร ด ท ด ฟ ดท รทดรมร

ร

อน สถตย แถบ สาย สมท ไท

ม ดรมฟม ม ม รด ร รด ม ด ร ซรด

เอา พระยา นาค คราช เปนอาสน แกว

รซ ร รด รด รมด รซ รด รมรด ดล

หา ม เหต ไม แลว หา ตน ไม

ล ฟ ล ลด ฟ ซ ซ ซ ซ

ทรง สงข จกร คทา เกรยง ไกร

๘๙

ร ทดรมร ร ด ด ร ด รทดรมร ร

ไวย กร มา เปน พระ รา มา

มร ม ด ร ร ร ร ร

อนง จก บง คม บรม พงศ

ร ทดรมร ร ซ ม ซ ม ด ม ร รซ

ทรง หงส หาญ ระเหจ พระเว- หา

ด ท ดรดลด ซ ล ฟ ซด ซฟ ซ ซ

ไหว พระ อ ศวร เจา โลกา

ร ม ร ม ร ร ร ด ด ร ทดรมร ร

ร

พระ นารายณ รา มา ธ บด

ร ด ร ม ร ร ซ ม ร ร

ไหว พระ ฤา ษ สทธ และคน ธรรพ

ม ม ร ม ร ร ร ทดรมร รซ

พระ ว ษณ กรรม อน เรอง ศร

ด ท ดรดลด ซ ด ซ ฟ ซ ฟ ซ ซ ซ ซ

สรรพ สรร เครอง เลน ในธ รณ

ร ด ร ด ดท ท ท รทดรมร ร

จง ไดม ปรา กฏ แตกอน มา

บทชนเดยว

ทนจะไหวตาครสน เปนนายประตครคนทกแหลงหลา ไหวครมชางประทดถดลงมา ครเพงเกงวาขางสพรรณ

๙๐

จะไหวตาครเร ชอบเฮฮา พรรณรกษาราตรดขยน ตาทองอยครละครกลอนสาคญ ตาหวงสวรรณรองศรทบรรลย

ทนจะไหวครปพาทย ฆองระนาดฤาดปไฉน ทงครแกวครพกเปนหลกชย ครทองอนนนแหละใครไมเทยมทน มอกตอดหนอดหนบขยกขยอน ตาพนมอญมใชชวตวขยน ครมแขกคนนเขาดครน เปาทยอยลอยลนบรรเลงลอ รบตาแกปลอดยอดเสภา ทงครนอยเจรจาคนนบถอ อกครแจงแตงอกษรขจรลอ ครออนวาพมพระบอลอขจร ครนจะราไปนกจะชกชา ทนจะวาเสภาตามครสอน ขาพเจาพลงพลาดขาดบทกลอน ขออภยเถดอยาคอนนนทาเอย

ซม รมดมรมร...ร เหง เงอ เออ เฮอ เออ เออ เออ เฮอ เออ...เอย......ฮ

ร ม ร ดล ร ร รซ ร ร ด ร ร ร ม ด รมรด ท ท น จะ ไหว ตา คร สน เปน นาย ประ ต คร คน ทก แหลง ......หลา

รซ ท ท ทล ท ร ซ ท ท ลทซท ร ร ท ท ดท ดรทดรมร ร ร

ไหว คร ม ชาง ประ ทด ถด ลง มา คร เพง เกง กวา ขาง ............. สพรรณ

ดท ด ด ทฟ ดท ด ด ด ดรดทด ซ ซด ซ ซ ซ ซ ซด ไหว ตา คร เร ชอบ เฮ ฮา พรรณ ...............รกษา รา ตร ด ขยน

ฟ ฟ ร ฟ ฟ ฟ ร ซ ร มดรฟ ร ร ซ ท ด ด ดฟ ดท ดรทดรมร ร ร

ตา ทอง อย คร ละคร กลอน สา คญ ตา หลวง สวรรณ รอง ศร ท ..บรรลย

ร....มร....... เอย...ฮฮอ....

ร ม ร ดล ร ด ร ล รม ร ดล ร ร ด มซ ท น จะ ไหว คร ป พาทย ฆอง ระ นาด ฤา ด ป ไฉน

๙๑

ร ด รซ ท ร ท ซ ท ลทซท ร ร ร ด ท ด ท ด รทดรมร ร

ทง คร แกว คร พก เปน หลก ชย คร ทอง อน นน แหละ ใคร ไม เทยม ............ทน

ด ด ท ท ท ด ท ด ท ดรด ท ท ท ด ฟ ฟ ซ ซ ซด มอ ก ตอด หนอด หนบ ข หยก ข หยอน ตา พน มอญ ม ใช ชว ตว ขยน

ด ด ท ด ฟท ดฟ ด ด ด รมร ร ร ร ซด ท ด ด รทดรมร ร

คร ม แขก คน น เขา ด ครน เปา ทยอย ลอย ลน บรร เลง .........ลอ

ซ ม ด ด รด รซ ร ม ร ม ร ร ร ร ม รทดรมร

รซ รบ ตา แก ปลอด ยอด เส ภา ทง คร นอย

เจ รจา คน นบ ............ถอ

ท ด ดท ท ท ร ด ด ด ทซท ร ด ซรดล ด ด ด ด รทดรมร

รร อก คร แจง แตง อก ษร ขจร ลอ คร ออน วา พมพ ระบอ ลอ .........

ขจร

ซ ร รด ร ม ด ม ม ร ม ร ดล รซ ร ร ร ทดรมร รซ ครน จะ รา ไป นก จะ ชก ชา ท

น จะวา เส ภา ตาม คร ......สอน

ร ร ร ซ ฟ ร ร ร ฟ มฟซลซ ร..ซมทดรด ด ด ดท ท ดท ด ด รทดรมร ร

ขา พเจา พลง พลาด ขาด บท กลอน ขอ..... อภย เถด อยาคอน นนทา .............เลย

เสภาลาว

เสภาลาว จะมทวงทานองใกลเคยงกบการเกรนลาวมาก เพยงแตในวรรคสดทายของเสภาลาว

จะขนสยงทมทวงทานองสง แตเกรนลาวจะเปนเสยงตา

๙๒

ตวอยาง การขบเสภาลาว

ครานน จงโฉม นางสรอยฟา ดงชวา แทบจะออก ไปจากราง

แสนท จะอบอาย แทบวายวาง จะรกรป ทรงราง ไปใยม

.........ฯลฯ...............

เออนนา

..........ร ม ร ซ ...... ล ซม ซ ร ม ด ร ด ล ซ ลซ ...ซ.........

ซ ดม ซ ดลด ซ ซม ดลซ ดลซ ซ ซ ดซม ซ ม ซ ซม ซ ม

ครา นน จง โฉม นาง สรอย ฟา ดง ช วา แทบ จะ ออก ไป จาก ราง

ม ซ ดรดล ซลซ ซม ซ ม ซ ซม ซ ซ ด มล ดล ด ดล ด ด รทดรมร..ร

แสน.................. ท จะ อบ อาย แทบ วาย วาง จะ รก รป ทรง ราง ไป ใย ..........ม

เสภามอญ

เสภามอญน ครแจงไดเรยนมาจากครสงด ยมะคปต ทานเปนชาวมอญ เวลาทานขบกจะเปนภาษา

มอญจรงๆ ฟงไมรเรอง ครแจงกพยายามเอามาแปลใหเปนภาษาไทย แตใชทวงทานองคงเดม

ตวอยาง การขบเสภามอญ

บดนน นครอนทรคดพลางทางทลวา

ขาขอขอบพระคณกรณา แตขาไมขออยจะสตาย

สญชาตชายเบอนบดผดสญญา ไมถอสตยขตตยาอยาพงหมาย

จะนบนอบมอบจตคดละอาย เจาอบายบดผนผดสญญา

.........ฯลฯ...............

๙๓

เออนนา ..........ล ท ลซ ม รด ร มร ชม ม...............

ม ล ล ซ ม ล ม ม...รดลทล ด รด รด มซ ด ร รด รมดรมฟม..ม

ขา ขอ ขอบ พระ คณ ก ร ณา........ แต ขา ไม ขอ อย จะ ส ............ ตาย

มซ มล ม ม ล ล มซ ม ด มซ ด ด ร ร ด ร มรด......ดรดล

สญ ชาต ชาย เบอน บด ผด สญ ญา ไม ถอ สตย ขต ต ยา อยา พง ......... หมาย

ซ ล ซมซ ซมล ล ซ ม ม....ดลทล รด ด ร ด มซ ด มซ รมดรมฟม..ม

จะ นบ นอบ มอบ จต คด ละ อาย.... เจา อ บาย บด ผน ผด สญ ...............ญา

การขบเสภาและขยบกรบเสภา

ครแจงสามารถขบเสภาไดอยางไพเราะพรอมการขยบกรบไปดวยกน โดยครแจงไดครโชต ดรย

ประณต เปนผฝกหดให เรมตงแตวธ จบไมกรบเสภา ซงมอย ๔ อน หรอ ๒ ค โดยถอไวในมอดานละ ๑ ค

เรมขยบเสยงสนไปหาเสยงยาวคอเสยง...กรด... เสยงสนคอเสยง...กอก แกบ .... เสยงยาวคอเสยง...กรอ....

ขยบจนคลองดแลว จงตเสยง....กรอ แกร (เสยงกรอ) ......ตอจากนนตไมสกดสน ไดแกเสยง......แกร แกบ

.......และไมสกดยาวคอเสยง .......กรอ แกร กรอ แกร แกบ ...ใชสาหรบตอนหมดชวงของการขบเสภา และ

ในระหวางขบ สวน.....ไมกรอ.....ใชสาหรบ ขบครวญเสยงโหยไหและใกลหมดชวงของขบเสภา เสยง

ของกรบเสภาบางท เสยงสงๆตาๆ อาจเปนทไมกรบ บางทไมออน ไมแก เสยงกอาจจะเพยนไปไดบาง

บางทก กรก กรบ กรก เสยงสงๆ ตาๆ ไมเทากนเสมอไป

ล มซ มร ร มด ร ร ร มรด....ดล

บด นน นคร อนทร คด พลาง ทาง ทล ..วา

๙๔

เสยงของกรบเสภา

เสยงไมกรบเสภา จะเขา หรอใกลเคยงเสยงระนาด ทเขาเรยกกนวาลกหมด คอเพลงลกหมด เวลา

นกดนตรบรรเลงเพลงใหญๆไปหมดแลว สดทายกเพลง หนอย นอย หนอย หนอย.... เขาเรยกลกหมด นอย

นอย จะใกลเคยงกบลกหมด เสยงสดทายของลกหมดจะใกลเคยงเสยงกรบ

วธการขยบกรบเสภา

ครแจง ไดอธบายถงวธการขยบกรบเสภา ซงมดวยกน ๔ ไม ดงน

๑. ไมกรอ... : กรอ..แกร..กรอ..แกร..กรอ..แกร..กรอ..แกร..กรอ..แกร..กรอ..แกร..กรอ

..แกร.....

๒. ไมกระทบ... : กรอ แกร กรอ แกร ....

๓. สกดสน ..... : แกร แกบ..

๔. สกดยาว : กรอ แกร กรอ แกร แกบ..

ตวอยางวธการขยบกรบเสภา

กอนทจะขบเสภา จะตองตไมกรอกอน

เออ เอง เออ เหอ เออ เออ เฮอะ เอง เงย ฮอ ออ ออ ห.. (ไมกรอ)

ครานน ขนแผน .......ตไมสกด ตอดวยไมกระทบ... แสนสนท...สกด แลวขยบ สกดสน ยาว

เรองฤทธ..สกดสน ลอด..นไมกระทบ ไมมสอง..สกดยาว

ขาศกนกกลว ขนหวพอง..กอนจะลงตองตไมกรบ คลองแคลว แกลวกลา วชาด..แลวถงจะสกด

.....ถาจะจบสานวนสดทาย กจะตไมกรอ ในบทสดทาย ......

ตวอยางวธการขบเสภาและการขยบกรบเสภา

(บทเสภาเรอง ขนชางขนแผน)

ครานนขนแผนแสนสนท เรองฤทธลอดไมมสอง

เหนขาศกนกกลวขนหวพอง คลองแคลวแกลวกลาวชาด

ดาเนนแตลาวทองตองจากอก ใหวตกขนของหมองศร

ขาใชไทยลาวสาวสาวม ไมยนดดวยใครอาลยนาง

๙๕

เออนนา

..........ร... ซลซ..ม..รด...ม...รมร...ร...รดทดรมร....ร.......ซ

กรบเสภา ......ไมกรอ..............................................................สกดสน.

.

ครา

นน

ขนแผน แสนสนท เรองฤทธ ลอด ไมมสอง

สกด

สน

กระทบ สกด

ยาว

สกดสน กระทบ สกด

ยาว

เหนขาศก นกกลว ขนหวพอง คลองแคลว แกลวกลา วชาด

สกดสน กระทบ สกดยาว สกดสน กระทบ สกดยาว

ดาเนนแต ลาวทอง ตองจากอก ใหวตก ขนของ หมองศร

สกดสน กระทบ สกดยาว สกดสน กระทบ สกดยาว

ขาใช ไทยลาว สาวสาวม ไมยนด ดวยใคร อาลย...นาง

สกดสน กระทบ .....กรอ... ..กรอ... ...กรอ... ..กรอ.... สกดสน สกดยาว

ตวอยางการขบเสภาเรองขนชาง ขนแผน ตอน ขนแผนขนเรอนขนชาง

โจนลงกลางชานรานดอกไม ของขนชางปลกไวอยดาษดน

รวยรสเกสรเมอคอนคน ชนชนลมชายสบายใจ กระถางแถวแกวเกดพกลแกม ยสนแซมมะสงดดดไสว สมอรดดดทรงสมละไม ตะขบขอยคดไวจงหวะกน ตะโกนาทงกงประกบยอด แทงทวยทอดอนพรมนมสวรรค

บางผลดอกออกชอขนชชน แสงพระจนทรจบแจมกระจางตา ยสนกหลาบมะลซอน ซอนชชกลนถวลหา ลาดวนกวนใจใหไคลคลา สาวหยดหยดชาแลวยนชม

๙๖

ตวอยางการขบเสภาเรองขนชาง ขนแผน ตอน ขนแผนขนเรอนขนชาง

(พรอมการขยบกรบเสภา)

เออนนา ..........ร... ซลซ..ม..รด...ม...รมร...ร...รดทดรมร....ร.......ซ

กรบเสภา ..กรอ..แกร..กรอ..แกร..กรอ..แกร.. กรอ..แกร / แกร แกบ..

โจนลง กลางชาน รานดอก....ไม

แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

ของขนชาง ปลกไว อยดาษ......ดน แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

รวยรส เกสร เมอคอนคน....

แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

ชน.....ชน ลมชาย สบาย...ใจ แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

กระถางแถว แกวเกด พกลแกม

แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

ยสนแซม มะสงดด ดไสว แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

สมอรด ดดทรง สมละไม......

แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

ตะขบขอย คดไว จงหวะ.......กน แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

ตะโก...นา ทงกง ประกบยอด

แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

๙๗

แทงทวยทอด อนทร พรหม นม...สวรรค แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

บางผล ดอก ออกชอ ขนชชน

แกร แกบ กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร กรอ แกร แกบ

แสงพระจนทร จบแจม กระจาง.....ตา ..กรอ..แกร..กรอ..แกร..กรอ..แกร.. กรอ..แก รกรอ..แกร.... / แกร แกบ.. กรอ แกร กรอ แกร แกบ

เทคนควธการใชเสยง

ครแจงไดฝกฝนเรยนการขบเสภาอยางจรงจง โดยนาเทคนคการขบเสภา ศลปะการใชเสยงจากคร

ขบรองหลายๆทานมาผนวกกน แลวพฒนาใหเปนเอกลกษณของตนเองโดยยงคงยดหลกการใชเสยงตามท

ครตางๆแนะนาใหมาโดยตลอด ครแจง สามารถขบเสภาในบทบาทอารมณตางๆ ไดอยางลกซง ถงใจ

โดยมเทคนคการใชเสยงดงน

บทพระเอก เขาพระเขานาง - ใชวธการขบใหเสยงไพเราะนมนวลหวานห

บทเศรา - ใชวธการขบใหเสยงเศราๆ นมๆ เบาๆ

บทตลกขบขน - ใชวธการขบใหเสยงดง หรอดดเสยงไปตามตวละคร

บทนกเลง - ใชวธการขบใหเสยงหาวหาญ ขน ลง แบบฮกเหม

บทตวโกง - ใชวธการขบใหเสยงกระโชกโฮกฮาก

เทคนคการใชอารมณในการขบเสภา

ครแจง กลาววา หวใจของการขบเสภานน อยทอารมณ เรองการขบ ใครๆกขบได แตอารมณน

สาคญ

ตองมการใสอารมณเขาไปใหเขากบบทบาท ใหตรงจดดวย กจะเกดความไพเราะยงขน การขบเสภา ม

หลากหลายอารมณ เชน

๙๘

อารมณเศรา อารมณโศก

นางกอดจบ รปหลง แลวสงสอน อานวยพร พลายนอย ละหอยไห

กตองขบใหไดอารมณเศราสดๆ ขบชาๆ มการใสเทคนคตางๆมากมาย เพอใหเขากบบทบาทและ

ใหผฟงเกดอารมณคลอยตามไปดวย

บทรก

ผมเปลอยเลอยปะ ลงจนบา งอนปลาย เกศา ดสมศร

ทนอนนอย นานอน ออนด มหมอน ขางค ประคองเคยง

ตองขบใหเสยงไพเราะ นมนวล นาฟง ประหนงวาเราเปนพระเอก ทายงไงใหนางเอก และคนด

เคลบเคลมไปกบเราใหได

บท ตลก

มะงอกเงา เปนเงยง บางเกลยงกลม บางโปมปม เปนปม กะปบกะปบ

บางปอดแปว เปนภ ดลบลบ โลกตะลบ แลตลอด ยอดศขะรนทร

ในแตละคา ตองใสลกเลน ใหฟงดแลวตลกใหได ใชการเลนจงหวะแตละคา เลนระดบเสยง

เบา แรง สง ตา เพยนบาง...ใหฟงดตลกขบขน

บทโกรธ

มงไปคาบ นางมนษย ฉดเอามา ยงมหนา อวดด ขปะตว

ดไพรเลว กไมเหลว ไมขรว ไมบดพลว เหมอนตะเข เสเพลยพาล

ปากมาก มากความ หยามกนเปลา กไมเอา เยยงไอ เดรฉาน

โดดมา กลาจรง อยานงนาน ปวยการ แกหนา ไอบากาม

พอถงบทโกรธ ตองขบใหเสยงดง ไมตองมความไพเราะ เหมอนจะฆากน ตองมอารมณโกรธ

เขาไปดวย ทาทางของผขบเสภากชวยไดมาก ใชน าเสยง สหนา ทาทาง ไปไดหมด ใสคาใหกระแทก

แดกดน ดๆ เนนเสยงหนกๆ ไมกรบ กตองขยบใหเขาบทบาทและอารมณดวย ใชไมรบ คาวาไมรบ

๙๙

มาจากกลองสองหนา ทตลอกบดนตร เชน ดนตร “เดว เดว เดว เดว เดเดว... สองหนา.ปะพรดปะ...ปะปะ

พรดปะ......วธการขยบกรบ กจะเลยนเสยงมาจากกลองสองหนาน กจะทาใหไดอารมณโกรธมากยงขน

เทคนคการใชเสยงในการขบเสภา

ครแจงใชเทคนควธการเดยวกนกบการขบรอง ซงเปนพนฐานเบองตนของผทจะขบรองหรอขบ

เสภาไดด ตวอยางทครแจงใชเทคนคการใชเสยงในการขบเสภา เชน

บทเสภาเรองขนชาง ขนแผน ตอน ขนแผนขนเรอนขนชาง

โจนลงกลางชานรานดอกไม ของขนชางปลกไวอยดาษดน รวยรสเกสรเมอคอนคน ชนชนลมชายสบายใจ กระถางแถวแกวเกดพกลแกม ยสนแซมมะสงดดดไสว สมอรดดดทรงสมละไม ตะขบขอยคดไวจงหวะกน ตะโกนาทงกงประกบยอด แทงทวยทอดอนพรมนมสวรรค

บางผลดอกออกชอขนชชน แสงพระจนทรจบแจมกระจางตา

เออนนา ..........ร... ซลซ..ม..รด...ม...รมร...ร...รดทดรมร....ร.......ซ

กระแทกเสยง ผอนเสยง กดเสยงตา

โจนลง กลางชาน รานดอก....ไม ของขนชาง ปลกไว อยดาษ......ดน

เนนเสยง ผนเสยง ผอนเสยง กดเสยงตา เนนคา รวยรส เกสร เมอคอนคน ชน...ชน ลมชาย สบาย....ใจ

สบดเสยง ลากเสยง เนนคา เนนเสยง เนนคา เสยงพรว

กระถาง..แถว แกวเกด พกลแกม ยสนแซม มะสงดด ดไสว

กดเสยงตา กดเสยงตา ตรงเสยง ผนเสยง เนนคา สมอรด ดดทรง สมละไม..... ตะขบขอย. คดไว จงหวะ.......กน

๑๐๐

ผนเสยง ทงเสยง ทอดเสยง ทอดเสยง ชอนเสยง

ตะโก...นา ทงกง ประกบยอด แทงทวยทอด อนทร พรหม นม...สวรรค

เนนคา เนนคา ครวญเสยง เนนคา กระทบ/เนนคา บางผล ดอก ออกชอ ขนชชน แสงพระจนทร จบแจม กระจาง.....ตา

การพากย

ในการพากยโขน ครแจงจะดทาราของโขนประกอบไปดวย หากไมคอยดททางของผแสดงโขน

แลว เวลาพากยออกไปกจะไมตรงกบทาทาง แลวยงตองเนนคา เนนเสยง เนนอารมณ ใหเขากบบทบาท

ดวย เชน โขนตอนนางลอย

พระเหลอบเลง ชลาสนธ ในวารน ทะเลวน

เหนรป อสรกล อนกลายแกลง เปนสดา

ผวาวง ประหวนจต ไมทนคด กโศกา

กอดแกว กนษฐา ฤดดน อยแดยน

บทพากยทวา ผวาวง ตองใสลลา ใสอารมณใหเหมอนกบผวาจรงๆ คาวา โศกา กตองพากยให

ถงบท ใหไดอารมณ คาวา กอดแกวกนษฐา ตองดทาราดวย และตองใสจนตนาการวากอดอยในนา ตอง

คอยๆชอนตวขนมา อยางนเปนตน

เหเรอ

ในปจจบน จะไดเหนไดยนเวลามพระราชพธเสดจพระราชดาเนนทางชลมารค กจะมการเหเรอ

ซง ผทพายเรอ ทกคนนนเปนทหารเรอ ฉะนนคนทเหเรอ กตองใชทหารเรอเปนผเห ครแจงเลาวา จรงๆ

แลว ททหารเรอเห ไมเหมอนของกรมศลปากร คอหลวงกลอมเอามาสอน หลวงกลอมเอามาจากทายวง

ทานเคยอยในวงแลวโอนไปอยทหารเรอ ไมมาอยกรมศลปากร เพราะกรมศลปากรมครโชต หลวงเสยง อย

๑๐๑

ทนทงนน หลวงกลอมกเลยไปอยทหารเรอ ไปตอเพลงไวใหกบทหารเรอ ครเหนยว ครประเวช กไปตอ

จากหลวงกลอมไว ททหารเรอโนน

เดยวนเลยกลายเปนครเหนยวกบครประเวช เหเรออกแบบหนง แตทหารเรอกไมเหมอนแบบนน

กเลยสนนษฐานวา ครเหนยว ครประเวท มาจากกรมศลปากร จะมการรองทออนชอย ไพเราะ แต

ทหารเรอ เปนทหารตองแขงแรง ไมออนชอยหรอก พอครทสอนตายไปแลว พวกทหารกใสเสยงดงเขาไว

ตะโกนเขาไป เพราะแตกอนคงไมมเครองขยายเสยงไวในเรอ เวลาเหเรอ ตองไปเหอยกลางแมน า กตองใช

เสยงใหดงมากๆ กเลยเกดความเคยชน แตเดยวนมเครองขยายเสยง ถาตะโกนออกไปกจะไมเพราะ ถาจะ

ใหดตองรจกประคบเสยงดวย เพอใหเกดความไพเราะ

ครแจงไดเหเรอถวายสมเดจพระนางเจาฯ พระบรมราชนนาถ ทกครง ทเสดจมายงพระตาหนก

รมน า หนาวดไชยวฒนาราม พอเวลา ๒ ยามกตองลงเรอเห เหชมเรอเสรจกตองเหชมปลา พระองคทาน

ทรงโปรดเหชมปลามาก พระองคทานจะทรงลอยพระประทปในน า กรองเหเรอยไป เหจนพระองคทาน

จาได เพราะทกครงทเสดจกตองเหทกครง มอยวนหนง พวกทหารเรอมาเห พระองคทานกลงไปลอย

พระประทป กเสดจผานเราไป ทหารเรอเหเสรจแลว พระองคทานกเสดจขนมา กทรงตรสวา เอ!..

ทหารเรอเหยงไง...ไมเหมอนแจงเหเลย...แจงเหเพราะ.. กคงเปนเพราะวาพระองคทานฟงจนตดหนนเอง

... จงพดกนมาวา ททหารเรอเหแบบนน กเพราะไมไดเปนนกรอง ใชวธตะโกน...

การเหเรอ.. เรมตนตอง..เกรนเห..กอน เกรนเห กบ เกรนโคลงธรรมดา ไมเหมอนกน เกรนโคลง

จะเหมอนกบอานทานองเสนาะ เกรนโคลง เหกลอม กลอมพระบรรทม กลอมพระเสวต จะเหมอนกน

แตเหเรอ ไมเหมอน เหเรอกจะมหลายอยาง เหเรอหลวง เหเรอเลน เหดกดาบรรพ ฯลฯ

ตวอยางบทเหเรอ

บททครแจง คลายสทองใชสาหรบการเกเรอ เปนบทพระนพนธเจาฟาธรรมธเบศร ดงน

เกรนเห............

ปางเสดจประเวศดาว ชลาไลย

ทรงรตนพมานชย กงแกว

พรงพรอมพวกพลไกร แหนแห

เรอกระบวนตนแพรว เพรศพรงพายทอง ฯ

๑๐๒

ชาลวะเห ....

พระเสดจโดยแดนชล ทรงเรอตนงามเฉดฉาย

กงแกวแพรวพรรณราย พายออนหยบจบงามงอน

เห...เอย พระ..เสดจ.. (เห...เอย พระ...เสดจ) โดย...........แดน (โดยแดน.....ชล)

ทรง..เอย เรอ....ตน (ทรง..เอย เรอ...ตน) งาม............เฉด (งามเฉด......ฉาย)

.......................................... ..........................................

................................................ ...............................................

ฯลฯ

มละเห….

นาวา (ชะ)แนนเปนขนด (ชะ) ลวนรปสตวแสนยากร(ฮาไฮ)

เรอลวปลวธงสลอน สาครสนครนครนฟอง (รบ)

(...เฮ เฮ เฮ เฮ เฮ เห เฮ เฮ........ เฮ เฮ เฮ ... เฮ เฮ เฮ เห เฮ เฮ.....)

........................................ ..............................................

..................................................... ............................................

ฯลฯ

บทกาพยเหเรอ (เตม)

เหชมเรอกระบวน

โคลง

ปางเสดจประเวศดาว ชลาลย

ทรงรตนพมานชย กงแกว

พรงพรอมพวกพลไกร แหนแห

เรอกระบวนตนแพรว เพรศพรงพายทอง

กาพย

พระเสดจโดยแดนชล ทรงเรอตนงามเฉดฉาย

กงแกวแพรวพรรณราย พายออนหยบจบงามงอน

๑๐๓

นาวาแนนเปนขนด ลวนรปสตวแสนยากร

เรอรวทวธงสลอน สาครลนครนครนฟอง

เรอครฑยดนาคหว ลวลอยมาพาผนผยอง

พลพายกรายพายทอง รองโหเหโอเหมา

สรมขมขสดาน เพยงพมานผานเมฆา

มานกรองทองรจนา หลงคาแดงแยงมงกร

สมรรถชยไกรกาบแกว แสงแวววบจบสาคร

เรยบเรยงเคยงคจร ดงรอนฟามาแดนดน

สวรรณหงสทรงพหอย งามชดชอยลอยหลงสนธ

เพยงหงสทรงพรหมนทร ลนลาศเลอนเตอนตาชม

เรอชยไววองวง รวดเรวจรงยงอยางลม

เสยงเสาเราระดม หมทายเยนเดนคกน

คชสหทผาดเผน ดดงเปนเหนขบขน

ราชสหทยนยน คนสองคดยงยง

เรอมาหนามงนา แลนเฉอยฉาลาระหง

เพยงมาอาชาทรง องคพระพายผายผนผยอง

เรอสงหวงเผนโผน โจนตามคลนฝนฝาฟอง

ดยงสงหลาพอง เปนแถวทองลองตามกน

นาคาหนาดงเปน ดเขมนเหนขบขน

มงกรถอนพายพน ทนแขงหนาวาสกร

เลยงผางาเทาโผน เพยงโจนไปในวาร

นาวาหนาอนทร มปกเหมอนเลอนลอยโพยม

ดนตรมองอล กองกาหลพลแหโหม

โหฮกครกครนโครม โสมนสชนรนเรงพล

กรธาหมนาเวศ จากนคเรศโดยสาชล

เหมหนชนกระมล ยลมจฉาสารพนม

........................

๑๐๔

จดเดนของครแจง คลายสทอง

ครแจงไดเรมขบเสภาอยางจรงจงเมออายประมาณ ๓๐ ป นอกจากเรยนกบครโชต ครสงด คร

มนตร แลวกยงฟงเทปครเหนยว ดรยพรรณ กบครหลวงเสยงเสนาะกรรณ ( พน มกตวาภย) ขบเสภา แลว

คอยจาเทคนคไว นอกจากนครแจงยงไปเรยนทบานครเจอ ขนธมาลา ฟงครเจอบอกไมกรบ ฟงครหมนขบ

คาหวานขบเสภา ครแจงเลาวาครหมนขบคาหวานทานขบเสภาตลก เสยงจะหาวหาญ ขน ลง ฮกเหม

มาก ครหลวงเสยงเสนาะกรรณจะขบเสภาเพราะหวานห เศราๆ นมๆ บทเขาพระเขานางตองครหลวง

เสยงฯเสนาะกรรณ สวนครเหนยวขบแบบนกเลง ผงผายกระโชกโฮกฮาก เปนบทหยงผยอง

นอกจากนครแจงยงไดรบความ กรณาจากนางทวม ประสทธกล ศลปนแหงชาต พ.ศ. ๒๕๒๙

สาขา ศลปะการแสดง (ดนตรไทย) และนาย ประเวช กมท ศลปนแหงชาต พ .ศ. ๒๕๓๒ สาขา

ศลปะการแสดง (ดนตรไทย) แนะวธปลกยอยใหครแจง จนไดมโอกาสแสดงความสามารถและไดรบคา

ชมไปทว จนภายหลงไดรบการ ยกยองวา "เสยงด ตกรบอรอย"

ผลงานหลกๆททาใหครแจงมชอเสยงนนกคอ การขบเสภาในละครเรอง “ขนชาง ขนแผน” ซงคร

แจงจะรองเอง ขบเสภาเองหมด การขบเสภาของครแจงนน ครแจงจะดบท และเอาแบบของครแตละทาน

มาใชใหถกจด ครแจงเลาวา อยางรองถงคาวา "แหวกมาน" ตองทาเสยงจนตนาการวาคอยๆ แหวกมาน

ไมใชพรวดพราดแหวกมาน นางตกใจตายกนพอด” การขบเสภาเปนเรองของการใชเสยงแสดงอารมณบอก

เลาเรองราววาเกดอะไรขน ครแจงเคยขบเสภาตอน "กาเนดพลายงาม" ขบเสรจหนไปดคนฟง ปรากฏวา

นงรองไหกนหลายคน นนคอการขบเสภาไปกระทบใจผชม

นอกจากน จากการใหสมภาษณของผเกยวของกบครแจง คลายสทอง ในรายการไทยโชว ตอน

“ขยบกบลบโลกา” ไดกลาวถงจดเดนของครแจง ในดานการขบรองเพลงไทย และการขบเสภาไวอยาง

หลากหลาย ดงเชน

ครแดน บรรมย ครเพลงลกทง ไดกลาวถงนาเสยงของครแจงวา “ เรองของคณภาพเสยงตรงน

ดวยความเหมาะสม ททานเปนศลปนแหงชาต ดวยนาเสยงแบบน การตงคยเสยง โดยเฉพาะระดบเสยงกบ

เครองดนตร ครเปนคนทเสยงสมาเสมอ เปนคนเสยงกวาง โทน[Tone]เสยง คอตากด สงกได ไมตายตา ไม

เสยทงสง อะไรอยางนเปนตน ฉะนนถาเสยงลกษณะอยางน ไมวาจะรองเพลงไทย หรอรองเพลงลกทง..

รองเพลงอะไรกตามจะไดเปรยบ

๑. นาเสยงหวาน ๒. โทนเสยงกวาง ฉะนนครแจงเสยงแบบน แหลม เลก บาง และกวาง ทานเหมาะ

เหลอเกน

๑๐๕

อาจารยธนกฤต อกนษฐธาดา ศลปนรางวลชนะเลศพระราชทานแหงชาต ประธานกองทนคต

วรรณกรรม กลาววา “ เวลาทไดอยกบคร เหมอนไดดมสรรพรสตรงนน มาจากจตวญญาณอยางแทจรง

ไมใชแคเสยงครนะ แตฟงทครถายทอดเปนจตวญญาณ ผานๆมานบแตอดต หลายรอยป จนถงในยค

ปจจบน แลวเรารบ เราซมซาบกบตรงนนมา .....ครแจง คลายสทอง ทานเปนคนทเคยวกราชวตในเรอง

เสภามาโดยตลอด และ เสภาของครแจง ไมใชเสภาทหยดนงอยกบท แตมพฒนาการทนาสมย ทงรวม

สมยอยในตว โดยนาเอาขนชางขนแผน หรอบทกวทแตงใหมๆ มาปรากฏใหมชวตชวามเสยง ครกจะรวา

คนฟงตองการอะไร แลวครกจะรอกวา สงทนาเสนอคออะไร ..”

ครปบ คงลายทอง ดรยางคศลปน 8 สานกการสงคต กรมศลปากร กลาวถงครแจงวา “

สวนตวผมเอง ไดรวมงานกบครในหลายๆครง ทประทบใจทสดคอ ไดเปาปพระอภย พระอภยปแกว เปน

เพลงทรสกวา เราเปน

ศลปนผนอย แลวกเปนศลปนผนอยประสบการณ แตทานกเมตตาใหรวมบรรเลงกบทาน ซงจะเกบความ

ทรงจานนไวอกนานเทานาน”

ครสมชาย ทบพร คตศลปน 8 กลมดรยางคไทย สานกการสงคต กรมศลปากร กลาวถงครแจงวา

“ ในการแสดงแตละเรองของกรมศลปากรนน สวนใหญครแจงจะรองเปนพระเอก เพราะเสยงหวาน

ไพเราะ ผมนเปนคนกระโชกโฮกฮาก ผมกจะไดรบบทเปนตวโกง เชนในเรองไกรทอง ครแจงจะขบตว

ไกรทองดมาก โอโห ไกรทองนตองครแจงขบเสภา ผมกไดน า..ไอปากจากครแจงนแหละสอนผม ก

เลยนแบบของครแจงนนแหละ ...”

อาจารยประยอม ซองทอง ศลปนแหงชาต สาขาวรรณศลป พ.ศ. ๒๕๔๘ กลาวถงครแจงวา “

การเขยนกลอนเราตองใชความสามารถระดบหนง แตเมอเราทาออกมาเปนคาประพนธแลว นกรองหรอ

นกขบอยางครแจงกจะนามาแปลความหมายของเราออกไป กอนจะแปลครกจะมาดวาบรรยากาศมนเปน

อยางไร อยางเราเลนสกวา เราเปนตวอะไร บทตรงนนดหรอออนหวาน คราวนนกรองอยางครแจงนกจะร

วา จะใสเพลงอะไรประเภทไหน”

คณชมยภร แสงกระจาง นายกสมาคมนกเขยนแหงประเทศไทย กลาวถงครแจงวา “ เสยงของ

คร ถาพดเปนสานวน มนเหมอนกบวา มนหยดยอยนะ คาแตละคา เหมอนครน มดาวอยในปากนะ ครก

เอาดาว หยดมาทละดวง ทละดวง ทละดวง แลวเรากมความรสกวา โอโห ทาไมมนไพเราะขนาดน มน

สองแสง ดวย แลวมนเปนประกาย แลวมนเยอกเยน งดงาม งามจรงๆ ...”

๑๐๖

สรปจดเดนของครแจง คลายสทอง

ครแจง ไดรบความเมตตาจากครขบรองและครดนตรหลายทาน ในการ แนะเทคนควธปลกยอย

ในการใชเสยงสาหรบการขบรองและการขบเสภา จนสามารถแสดงออกไดอยางโดดเดน ไดรบคาชมไป

ทว จนภายหลงไดรบการ ยกยองวา "เสยงด ตกรบอรอย"

นอกจากน สาเหตทครแจงสามารถขบรองและขบเสภาไดอยางไพเราะเพราะพรง และไดอารมณ

ในทกบทบาทนน เนองมาจากการทไดเขาไปรบราชการในกรมศลปากร ซงครแจงจะตองรองเพลง

ประกอบการแสดงตางๆ มากมายอยเปนประจา ท งการแสดงโขน การแสดงละครประเภทตางๆ ใน

บทบาททแตกตางกนไป จงทาใหครแจงตองใชความสามารถ ความพยายาม ในการขบรองและใชเทคนค

ลลาตางๆในการใชเสยงใหเขาถงอารมณและบทบาทของตวละครใหจงได จงจะสามารถสะกดใจผชม

ผฟง ใหเคลบเคลมไปกบบทบาทของตวละคร ตลอดจนตองทาใหผแสดงเกดความรสก เกดอารมณตางๆ

ไปตามคารองดวย จงจะสามารถแสดงไดอยางถงบทบาทถงอารมณ ไดอยางลกซง กจะสงผลใหการ

แสดงไดอรรถรส และมคณภาพทกครง

ในการขบรอง หรอการขบเสภาแตละครง ครแจงจะดบท และเอาแบบของครแตละทานมาใชให

ถกจด ตองใชจนตนาการ ใหเขากบบทบาทในแตละคารอง เชน แหวกมาน กตองคอยๆยองเขาไป อยาง

นเปนตน

ครแจงเปนคนทมคณภาพเสยงด น าเสยงหวาน มกองกงวานในตวเอง ระดบเสยงกวาง

สมาเสมอ ธรรมชาตของเสยงเปนแบบแหลม เลก บาง และกวาง

ครแจง ขบเสภาดวยจตวญญาณ ผไดฟง เหมอนไดดมสรรพรสตรงนน เสภาของครแจง ไมใช

เสภาทหยดนงอยกบท แตมพฒนาการทนาสมย ทงรวมสมยอยในตว ครแจงสามารถนาบทละคร หรอบท

กวทแตงใหมๆ มาปรากฏ ใหมชวตชวา ขนมาได จนมผเปรยบเทยบความไพเราะของเสยงครแจงไววา

“ .. เสยงของครแจง เหมอน มดาวอยในปาก เวลาเปลงเสยง กจะมดาวหยดมาทละดวง ๆ ๆ..... มนหยด

ยอย สองแสง เปนประกาย เยอกเยน งดงาม ......”

๑๐๗

บทท ๕

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษาองคความรศลปนแหงชาต : แจง คลายสทอง ในครงน มความมงหมาย

เพอศกษารปแบบวธการสบทอด และประสบการณดานการขบรองเพลงไทยและการขบเสภาของครแจง

คลายสทอง วเคราะหทวงทานองเทคนคลลาตางๆในการขบเสภาและการขบรองเพลงไทยของครแจง

คลายสทอง และนาวธการขบรองและการขบเสภาทเปนเอกลกษณของครแจง คลายสทอง มาเผยแพรแก

คนรนหลง เพอเปนประโยชนแกวงการดนตรไทยตอไป โดยศกษาจากขอมลเอกสารและขอมลภาคสนาม

ทไดจากการสมภาษณครแจง คลายสทอง แลวเสนอผลการศกษาคนควา โดยวธพรรณนาวเคราะห ดงน

สรปผลการศกษาวจย

ผลจากการศกษา องคความรศลปนแหงชาต : แจง คลายสทอง สรปไดดงน

รปแบบการสบทอดและประสบการณในการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา

จากการศกษา พบวาครแจง คลายสทอง มรปแบบวธการการสบทอดการขบรองเพลงไทยและ

การขบเสภา จากรผใหญหลายทาน ผนวกกบความมงมนของตนเอง สามารถสรปได คอ มความผกพนโดย

สายเลอดศลปน มความสนใจมาตงแตเดก การตดตามนกดนตรไปบรรเลงตามงานตางๆ มความตงใจ

ฝกหดอยางจรงจง ฝกรองเพลงไทยตางๆ การหาโอกาสใหกบตนเอง หาความรเพมเตมอยเสมอ การ

ฝกหดใหถกหลกวธการรองทถกตอง มความมงมนอยางตงใจ ไมยอทอ ปรบปรงการรองใหเหมาะสม

กบโอกาส พยายามฝกฝนหาความรเพมเตมดวยตนเองอยเสมอ และแสวงหาความรโดยการเรยนเพมเตม

จากครอกหลายทาน

การถายทอดการขบรองและการขบเสภา

ครแจง คลายสทอง ไดอทศเวลาในการถายทอดวชาความรใหแกลกศษย จนมชอเสยงหลายทาน

เชนครสมบต สงเวยนทอง ครสมชาย ทบพร นายกาญจนปกรณ แสดงหาญ นายกาจรเดช สดแสงจนทร

อาจารยธนกฤต อกนษฐธาดา นายทรงนรนดร ออนเถอน ฯลฯ

วธการถายทอดการขบรองและการขบเสภาของครแจง คลายสทอง จะใชวธการสอนแบบตวตอ

ตว แตตองยดหลกเสยงของดนตรประกอบดวย สอนใหรถงวธการรองสวมเขากบดนตร และตอนทดนตร

๑๐๘

รบรองในแตละทอนดวย รวมทงสอนเทคนคการทาเสยงตางๆ ในชวงของคา และการเออน ซงครแจงจะ

สอนละเอยดมาก ทกคาทเปลงเสยง ครจะแนะวธการททาใหไพเราะ และอธบายอยางชดเจน

ครแจงมกจะเลาประสบการณเมอครงครไดไปเรยนขบรองมาจากครของทาน เพอใหศษยไดเหน

ถงคณคาความสาคญของการเรยนขบรอง และจดจาวธการเรยนจากประสบการณทครเลา มาประยกตใช

ใหเกดประโยชนกบตนเองและวงการดนตรไทยตอไป

ครแจงยงใชเวลาในการถายทอดใหกบศษยไดตลอดเวลา แมแตเวลาฝกซอมงาน หรอเวลาไป

บรรเลงขบรองตามงานตางๆ จะใชชวงเวลาวางจากการฝกซอม มาตอเพลงใหแกศษยรวมทงชแนะเทคนค

ลลาวธการรองตางๆ ครแจง จะเนนการใสอารมณในบทรองไปดวยเสมอ

ครแจง ไดการถายทอดการขบเสภาและการขยบกรบเสภาไวกบนายกาจรเดช สดแสงจนทร ซง

ปจจบนรบราชการอยทกรมศลปากร กระทรวงวฒนธรรม และนบไดวานายกาจรเดช เปนผทมความสามารถ

และมชอเสยงในการขบเสภาและขยบกรบเสภา โดยมนาเสยงและลลาการขบใกลเคยงกบครแจงมากทสด

ครแจง คลายสทอง ไดบนทกเสยงการขบรอง และการขบเสภาไวหลายชด โดยในอดตไดมการ

บนทกเสยงในรปแบบของแถบบนทกเสยง เปนการรองเพลงไทยเดมประเภทตางๆ มากมาย และได

บนทกในรปแบบของ CD ๒ ชด เปนชดสอการเรยนการสอนและชดวรรณคด มจานวน๑๙ แผน ไว

สาหรบเผยแพรทวไป

ประสบการณดานการขบรองเพลงไทยและการขบเสภาของครแจง คลายสทอง

ครแจง คลายสทอง นบไดวาเปนผมประสบการณทางดานการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา

มาอยางยาวนาน ทงการเปนพระเอกลเก การประกวดขบรองเพลงไทย การขบรองบรรเลงในงานพระ

ราชพธตางๆ งานรฐพธ งานพธการ งานแสดงทวไป ตลอดจนงานเผยแพรศลปวฒนธรรมไทยทงใน

ประเทศและตางประเทศ ตลอดจนการเปนวทยากร และรบเชญไปขบรองและขบเสภาในงานตางๆ

รวมถงการถายทอดรายการทางสถานโทรทศน และอนๆ

เทคนควธการขบรองเพลงไทย

ครแจง คลายสทอง มเทคนควธการในการขบรอง อนเปนรปแบบเฉพาะตว ทสามารถนาไป

ปฏบตแลวเกดผลดในการขบรองเพลงไทย อยหลายหวขอ ดงน

๑. นกรองทด ตองมครด

๒. ตองมเทคนคการใชเสยง มการใชเสยงนาสก และใชลกกระทบเพยง ๒ ครงเทานน

๑๐๙

๓. จดระบบหายใจใหถกวรรคตอนของเพลง

๔. ตองเขาใจเนอหาสาระของเพลงทเราจะรอง

๕. ตองรองใหถงอารมณของเพลง บทรอง และบทบาทของตวละคร

๖. ตองไมเพยนเสยง

๗. ตองดแลเสยง และตองบารงเสยง

๘. รองไมตองเตมเสยง ใหใชวธการประคบเสยง

๙. ถาเปนบทรองทตองใสอารมณตางๆ ตองใชเทคนคในการรองเขาชวยใหตรงกบอารมณ

นนๆ เชน กระแทกเสยง การลกจงหวะ การยอยจงหวะ การลกจงหวะ เปนตน

การขบเสภา

ครแจง คลายสทองสามารถขบเสภาไดอยางไพเราะพรอมการขยบกรบไปดวยกน เสยงกรบเสภา

นน มหลากหลาย และมวธการใชในทตางๆกน เสยงของกรบเสภาทครแจงใชขยบ เชน เสยง...กรด... ,

เสยง...กอก แกบ .... ,เสยง...กรอ... ,. เสยง....กรอ แกร...., เสยง..แกร แกบ ....... ,เสยง .......กรอ แกร กรอ

แกร แกบ ... แตละเสยงจะใชในกรณตางๆ เชนใชสาหรบตอนหมดชวงของการขบเสภา , ในระหวางขบ ,

ใชสาหรบขบครวญเสยงโหยไห และใชตอนใกลหมดชวงของขบเสภา เปนตน

ครแจง สามารถขบเสภาไดหลายชนด เชน เสภาไทย เสภาลาว เสภามอญ และเสภาเถาซงเปน

เสภาทใชสาหรบไหวคร และในปจจบนครแจง สามารถขบไดเพยงคนเดยวเทานน

นอกจากน ครแจง คลายสทอง ยงมเทคนควธการในการพากยโขน และเหเรอ ทเปนทประทบใจ

แกผฟงทวไป อยางหาตวจบไดยาก

อภปรายผล

ผลจากการศกษาองคความรศลปนแหงชาต :แจง คลายสทองในครงนพบวาครแจง คลายสทอง

เตบโตมาจากเชอสายของศลปน ผนวกกบความวรยะอตสาหะ มใจรกจรง มความขยนตกตวงความรดาน

การขบรองเพลงไทย และการขบเสภาจากบรมครหลายทาน แลวนามาปรบใชกบตนเองจนเปนเอกลกษณ

เฉพาะตวทยากจะหาผใดเลยนแบบได นอกจากจะมความสามารถในการขบรองเพลงไทยและการขบเสภา

ท เนนเสยง เนนคาหนก เบา ในลกษณะตาง ๆ ไดอยางสมบรณ นาฟง โดยมการเลอกใชอารมณ ท

ละเอยดลออ และเลอกใชเทคนคการใชเสยงและการเปลงเสยง ทสอดคลองกบอารมณของบทรองและบท

เสภานน ๆ ไดอยางแตกฉาน มเหตมผลเหมาะสมกนอกดวย

ดงนนการสบทอดการขบรองและการขบเสภา ของครแจง คลายสทอง นอกจากจะตองฝกฝน

๑๑๐

เทคนค ลลา ตางๆ ในการขบรอง ขบเสภา และขยบกรบ ใหมความชานาญอยางมากแลว ยงจะตองม

ความเขาใจในอารมณของบททจะรองหรอขบเสภาอกดวย ตลอดจนการเลอกใชเทคนคการใชเสยงและ

การเปลงเสยง ทสอดคลองกบอารมณของบทนน ๆ อยางถองแท จงจะสามารถรกษาคณภาพของการขบ

รองเพลงไทย และการขบเสภาทเปนมรดกอนลาคาของชาตไทยไวใหคงอยคกบสงคมไทยไดตลอดไป

ขอเสนอแนะ

จากการศกษา องคความรศลปนแหงชาต : แจง คลายสทอง ในครงน ผวจยมความเหนวา

๑. ควรมการศกษาองคความรศลปนแหงชาต ทานอนๆเพมเตม เพอรวบรวมขอมล กลวธในการ

สบทอดงานศลปวฒนธรรมอนเปนเอกลกษณของแตละทาน

๒. ควรมการศกษาวเคราะหเทคนค ลลาการขบเสภา และการขบรองเพลงไทยในดานตางๆ

_______

๑๑๑

ภาคผนวก

สบ นว

จะ ประ นม

เหนอ เก

ศา

5 ไหว พระ พทธ

พระ ธรรม ลา

โล

กา พระ

9 สงฆ องค ศ

ลา วา

3

โดย

จง

13 คง

คา

ยม (ม) นา

17 3

มา เปน

เกณฑ

21 พระ ส

เมร

หลก โลก

25 3

5สง ระ

หงส

29 ดน

นา

ลม ไฟ

33 3

อน

5มน

คง

ตวอยางการขบเสภาบทไหวคร

บทสามชน

37 จง ดา

รง

ได รอด

41 3

มา เปน

กาย

45 ลก จะ

ไหว คณ บ

ดา และ มาร ดร

49 คร

พก อก ษร

สน ทง

หลาย อ

53 3นง

จก บง คม

องค นา

รายณ

57 อน ส

ถตย แถบ

5สาย ส มท

ไท

61 3 3

เอา พระ

ยา นาค ค

ราช เปน อาสน

แกว หา

65 ม

เหต ไม

3แลว หา ตน

ไม

69 ทรง

สงข จกร ค

ทา เกรยง

ไกร

บทสองชน

73 ไวย

กร มา เปน

5พระ รา

มา อ

77 นง

จก บง คม

บ รม

พงศ

81 ทรง

หงส หาญ ระ

เหจ พระ เว

หา

85 ไหว

องค พระ อ

ศวร เจา โล

กา

89 พระ นา

รายณ รา

5มา ธ บ

ด

93 ไหว

พระ ฤา ษ

สทธ และ คน ธรรพ

พระ

97 ว ษ ณ

กรรม อน

เรอง

ศร

101 สรรพ

สรร เครอง เลน

ใน ธ ร

ณ

105 จง ได

ม ปรา กฏ

5แต กอน

มา

109 เหง

เงอ เออ เฮอ เออ เออ เออ เฮอ เออ

เอย

ท น จะ ไหว

113 ตา คร สน

เปน นาย ประ ต คร

คน ทก แหลง

หลา

117 ไหว คร ม

ชาง ประ ทด ถด ลง

มา

คร เพง เกง

121 กวา

5ขาง ส

พรรณ

จะ ไหว ตา คร

125 3

เร ชอบ เฮ

ฮา

พรรณ รก

ษา ชา

129 ตร ด ข

ยน ตา ทอง

อย คร ละ คร

กลอน สา คญ

133

ตา

หลวง ส

วรรณ รอง ศร

5ท บรร

137 ลย เอย ฮ

ฮอ ท น จะ ไหว คร ป

พาทย ฆอง ระ

นาด ฤา ด

141 ป (ฉ)

ไ()น ทง คร

แกว คร พก

3

เปน หลก ชย

บทชนเดยว

145 คร ทอง อน นน

แหละ ใคร ไม

5เทยม ทน

มอ ก ตอด หนอด

149 3หนบ ขหยก ข หยอน ตา พน

มอญม ใช ชว ตว ข

ยน คร ม แขกคน

น เขา ดครน

153 เปา ท

ยอย ลอย ลน

5บรร เลง

ลอ รบ

157 5ตา แก ปลอด ยอด เส

ภา ทง คร นอย

เจ ร จา

5คน นบ

161 ถอ อก คร

แจง แตง อก

ษร ข จร

3

ลอ

165 3

คร ออน

วา พมพ ระ

5บอ ลอ ข

จร ครน จะ

169 รา ไป นก จะ ชก

ชา ท น จะ วา เส

ภา ตาม คร

สอน ขา พ

173 เจา พลง พลาด

ขาด บท กลอน

ขอ

177 อ

ภย เถด อยา

คอน นน

5ทา

เลย

บด นน

น คร อนทร คด

5 พลาง ทาง ทล

วา ขา

ขอ ขอบ พระ คณ

ก ร ณา

9 แต

ขา ไม ขอ อย

5จะ ส

ตาย สญ ชาต

13 ชาย เบอน บด

ผด สญ ญา

ไม ถอ

สตย ขต ต ยา อยา

17 พง หมาย

จะ นบ

3นอบ มอบ

จต คด ละ

21 อาย

เจา อ

บาย บด ผน

24 ผด สญ

3 3

ญา

ตวอยางการขบเสภามอญ

5 ครา

นน จง โฉม

นาง สรอย ฟา

ดง ช

9 วา แทบ จะ

ออก ไป

จาก ราง

แสน

13 ท

จะ อบ อาย

แทบ วาย วาง

17 จะ รก

รป ทรง

ราง ไป

ใย

ม

ตวอยางการขบเสภาลาว

๑๑๙

ภาพประกอบ

ครแจง คลายสทอง

๑๒๐

๑๒๑

๑๒๒

๑๒๓

๑๒๔

๑๒๕

๑๒๖

๑๒๗

๑๒๘

บรรณานกรม

กจตเดช แสงทอง (๒๕๕๑) วเคราะหเทคนคการขบเสภาของครแจง คลายสทอง : กรณศกษา เรอง

ไกรทอง บทละครพระนพนธของพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระนราธปประพนธพงศ

ศลปนพนธ (ดนตรคตศลปไทยศกษา) สพรรณบร สถาบนบณฑตพฒนศลป ถายเอกสาร

จนทรพร นวลแพง ( ๒๕๔๒) เสภา (Sepa) งานวจยวฒนธรรมของสานกงานคณะกรรมการ

วฒนธรรมแหงชาต กรงเทพฯ : สานกวจย สถาบนราชภฏจนทรเกษม

เจรญใจ สนทรวาทน (๒๕๔๗) สายเสนาะ ทรฤก งานฉลองอาย 80 ป อาจารยเจรญใจ สนทรวาทน

กรงเทพฯ : ธนาคารกสกรไทย

ดวงเดอน สดแสงจนทร(๒๕๔๔) การศกษาเพลงพนบานของคณะขวญจต ศรประจนต ปรญญานพนธ

ศป.ม. (มานษยดรยางควทยา) กรงเทพฯ บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ประสานมตร ถายเอกสาร

ทวม ประสทธกล (๒๕๓๙) หลกคตศลป

บรษทมตชนจากด(มหาชน) (๒๕๓๙) พอคร ทระลกในงานพระราชทานเพลงศพนายมนตร ตราโมท

กรงเทพฯ : บรษท พฆเณศ พรนตง เซนเตอร จากด

ไพฑรย บญพง (๒๕๔๓) จาเนยร ศรไทยพนธ ศลปนแหงชาต :ชวตประวตและผลงาน

วทยานพนธ ศศ.ม.(วฒนธรรมศกษา) นครปฐม : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหดล

ถายเอกสาร

มนตร ตราโมท (๒๕๓๑) ศพทสงคต พมพครงท ๓ กรงเทพฯ : โรงพมพการศาสนา

สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต (๒๕๔๖) ศลปนแหงชาตสาขาศลปะการแสดง ประจาป

๒๕๓๖ – ๒๕๓๘ กรงเทพฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว

รจนา ผาดไพบลย (๒๕๕๐) ศกษาเทคนคการขบรองประกอบการแสดงละครใน ของครมณฑนา

อยยงยน กรณศกษา : เรองอเหนา ตอนบษบาชมศาล-ตดดอกไม-ฉายกรช ปรญญานพนธ

ศลปกรรม ศาสตรมหาบณฑต (มานษยดรยางควทยา) กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทร

วโรฒ ประสานมตร

๑๒๙

รายการไทยโชว 0ตอน ขยบกรบ ลบโลกา "ครแจง คลายสทอง " 0วนท ๑๙ มถนายน ๒๕๕๒

รจ ศรสมบต ( ๒๕๔๓ ) การศกษาทางรองเพลงเพลงชดเสภาของครศร วชเวช ปรญญานพนธ

ศลปกรรมศาสตรมหาบณฑต (มานษยดรยางควทยา) กรงเทพฯ : มหาวทยาลยศรนครนทร

วโรฒ ประสานมตร

วมลวรรณ กาญจนผลน (๒๕๒๙) อนสรณในงานพระราชทานเพลงศพ ครพรง กาญจนผลน

กรงเทพฯ

http://www.bs.ac.th/musicthai/songwood.html

http://www.anurakthai.com/thaidances/saipa/saipa7.asp

http://www.thaitownusa.com

http://www.thairx.com

http://tc.mengrai.ac.th/singthong

http://www.siamrath.co.th/uifont

http://5238048.multiply.com

http://www.thaipbs.or.th/Thaishow/

http://www.sadetmusic.com/music/musicthai2m.htm

http://www4.msu.ac.th

ประวตยอผวจย

ชอผวจย นายถาวร สดแสงจนทร

อาย ๔๔ ป

คณวฒ - การศกษาบณฑต (ดรยางคศาสตรไทย) ๒๕๓๑

อาชพ - รบราชการ

หนวยงานทสงกด วทยาลยนาฏศลปสพรรณบร สถาบนบณฑตพฒนศลป

กระทรวงวฒนธรรม

โทรศพท ๐๘ ๑๘๕๘ ๓๖๕๓