การผลตปยหมกอนทรยชวภาพ ภาคเหนอ

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง อ าเภอปาย ตงอยเลขท 76/1 หม 2 ต าบลแมนาเตง อ าเภอปาย จงหวดแมฮองสอน

ปย : วสดทใหธาตอาหารพช หรอสงมชวตทกอใหเกดธาตอาหารพช

สารฆาศตรพชและสตว สวนใหญเปนสารประกอบอนทรยทเปนพษกบแมลงและศตรพช หากใชไมระมดระวงยอมเปนพษตอสขภาพของผใช และผบรโภค ทงยงมสารพษตกคางในสงแวดลอมอกดวย จงมกมค าเตอนบนฉลาก เชน ควรเกบเกยวผลผลตหลงจากฉดพนยา 20 วน มฉะนนสารพษตกคางในผลผลตจะเปนอนตรายตอผบรโภค เปนตน

1. ปย และผลประโยชนของปย ปย คอ วสดทมธาตอาหารพชเปนองคประกอบ หรอสงมชวตทกอใหเกดธาตอาหารพช เมอใสลงไปในดนแลวจะปลดปลอยหรอสงเคราะหธาตอาหารทจ าเปนใหแกพช ดนทมความสมบรณสงจงตองการธาตอาหารพชเพมเตมจากปยนอยกวาดนทมความอดมสมบรณต า

ปยแบงออกเปน 4 ประเภท ดงน (1) ปยเคม คอ สารประกอบอนนทรยทใหธาตอาหารพช เปนสารประกอบทผานกระบวนการผลตทางเคม เมอใสลงไปในดนทมความชนทเหมาะสม จะละลายใหพชดดไปใชประโยชนไดอยางรวดเรว (2) ปยอนทรย คอ สารประกอบทไดจากสงมชวต ไดแก พช สตว จลนทรย ฯลฯ ผานกระบวนการผลตทางธรรมชาต ปยอนทรยสวนใหญใชในการปรบปรงคณสมบตทางกายภาพของดน ท าใหดนรวนซย ระบายน าและถายเทอากาศไดด รากพชชอนไชไปหาธาตอาหารไดงาย ปยอนทรยม 3 ประเภท คอ ปยหมก ปยคอก และปยพชสด ปยอนทรยมปรมาณธาตอาหารพชอยนอยเมอเปรยบเทยบกบปยเคม (ตารางท 3.2) และธาตอาหารพชสวนใหญอยในรปของสารประกอบอนทรย เชน ไนโตรเจนอยในสารประกอบจ าพวกโปรตน เมอใสลงไปในดนพชจะไมสามารถดดไปใชประโยชนไดทนท ตองผานกระบวนการ

ยอยสลายของจลนทรยในดน แลวปลดปลอยธาตอาหารเหลานนออกมาในรปสารประกอบอนนทรยเชนเดยวกนกบปยเคม จากนนพชจงดดไปใชประโยชนได

ตารางปรมาณ เอน - พ - เค ในปยอนทรย จากขอมลกรมวชาการเกษตร (ตารางท 3.1) ปรมาณ เอน - พ - เค ในปยอนทรยโดยเฉลยมเพยงรอยละ 2 - 1 - 1 ตามล าดบ ฉะนนถาตองการน า เอน - พ - เค ในปยอนทรยมาชดเชยธาตอาหารพชในดนทสญเสยไปกบผลผลต จะตองใชในประมาณมากมายมหาศาล ประกอบกบการปรบปรมาณการใชปยอนทรยเพอสรางความสมดลของแตละธาตอาหารพชในดนกท าไดล าบาก เนองจากวสดทน ามาใชในการผลตปยอนทรยมความแตกตางหลากหลาย และปรมาณธาตอาหารพชในวสดเหลานนกมความแปรปรวนมาก

ปยอนทรย ธาตอาหารพช (รอยละโดยน าหนก)

ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม

ผกตบชวา 1.55 0.46 0.49

ปอเทอง 1.98 0.30 2.41

ตนขาวโพด 0.71 0.11 1.38

ฟางขาว 0.59 0.08 1.72

ร าขาว 1.22 0.91 1.09

แกลบ 0.46 0.26 0.70

ขเถาแกลบ 0.00 0.15 0.81

มลวว 1.10 0.40 1.60

มลสกร 1.30 2.40 1.00

มลไก 2.42 6.29 2.11

มลคางคาว 1.54 14.28 0.60

ปยหมกฟางขาว 1.34 0.53 0.97

คณสมบตบางประการของปยอนทรยตามมาตรฐานของกรมวชาการเกษตร ไดแก ความชนไมเกนรอยละ 35 ปรมาณอนทรยวตถมากกวารอยละ 30 คาความเปนกรด - ดาง (pH) = 5.5 - 8.5 และปรมาณ เอน - พ - เค มากกวารอยละ 1.0 - 0.5 - 0.5 ตามล าดบ เปนตน ซงมาตรฐานเหลานยงไมมผลบงคบใชอยางเปนทางการ จงมผฉกฉวยโอกาสขายปยอนทรยในราคาแพงเกนความเปนจรงอยทวไป ในป 2548 กรมวชาการเกษตรไดตรวจสอบคณภาพของปยอนทรยวางจ าหนายใน 18 จงหวด รวม 328 ตวอยาง พบวา มเพยง 2 ตวอยาง หรอรอยละ 0.6 เทานนทไดมาตรฐานดงกลาวขางตน ฉะนนเกษตรกรควรผลตปยอนทรยไวใชเอง เพราะมโอกาสสงทจะไดปยอนทรยทใหประโยชนไมคมคากบเงนทตองจายออกไป (3) ปยชวภาพ คอ ปยทประกอบดวยจลนทรยทยงมชวตอยและมคณสมบตพเศษ สามารถสงเคราะหสารประกอบธาตอาหารพชไดเอง หรอสามารถเปลยนธาตอาหารพชทมอยในรปทไมเปนประโยชนตอพชใหมาอยในรปทพชสามารถดดไปใชประโยชนได ปยชวภาพแบงออกเปน 2 ประเภท คอ กลมจลนทรยทสามารถสงเคราะหสารประกอบธาตอาหารพชไนโตรเจนไดเอง ไดแก ไรโซเบยมทอยในปมรากพชตระกลถวแฟรงเคยทอยในปมของรากสนทะเล สาหรายสเขยวแกมน าเงนทอยในโพรงใบของแหนแดง และยงมจลนทรยทอาศยอยในดนอยางอสระอกมากทมความสามารถในการตรงไนโตรเจนจากอากาศใหแกพชไดเชนกน และอกประการหนง คอ กลมจลนทรยทชวยท าใหธาตอาหารพชในดนละลายออกมาอยในรปทพชดดไปใชประโยชนได กรมวชาการเกษตรเปนหนวยงานแรกของประเทศไทยทไดศกษาวจยปยชวภาพมามากกวา 30 ป และผลตปยชวภาพจ าหนายใหแกเกษตรกรดวย (4) ปยอนทรยชวภาพ คอ ปยอนทรยทผานกระบวนการผลตทใชอณหภมสงถงระดบทสามารถ ฆาเชอจลนทรย ทงทเปนโรคพช โรคสตว และโรคมนษย รวมทงจลนทรยทวๆ ไปดวย จากนนจงน าจลนทรยทมคณสมบตเปนปยชวภาพทเลยงไวในสภาพปลอดเชอมาผสมกบปยอนทรยดงกลาว และท าการหมกตอไปจนกระทงจลนทรยทใสลงไปในปยหมกมปรมาณคงท จลนทรยเหลานนอกจากจะชวยตรงไนโตรเจนใหแกพชแลว ยงชวยผลตสารฮอรโมนพชเพอกระตนการเจรญเตบโตของรากพช และจลนทรยบางชนดยงสามารถควบคมโรคพชในดน และกระตนใหพชสรางภมคมกนโรคไดอกดวย กรมวชาการเกษตรยงคงแบงปยออกเปน 3 ประเภท คอ ปยเคม ปยอนทรย และปยชวภาพ เพราะยงไมมการผลตปยอนทรยชวภาพจ าหนายในประประเทศไทย

2. น าหมกชวภาพ วสดทน ามาผลตน าหมกชวภาพ ไดแก ชนสวนของพชและสตว เมอน ามาหมกในถงวสดเหลานจะถกยอยสลายโดยจลนทรย ซงเกอบทงหมดเปนจลนทรยทมอยในธรรมชาต (มากกวารอยละ 90 ของจลนทรยทงหมด) แลวธาตอาหารพชจะถกปลดปลอยออกมา สวนจะมปรมาณมากหรอนอยขนอยกบปรมาณธาตอาหารทมอยในวสดทน ามาใชหมก ซงเปนหลกการเดยวกนกบการผลตปยหมกนนเอง การผลตน าหมกชวภาพใชวสดทเปนของแขงในปรมาณนอย ประกอบกบธาตอาหารพชทมอยในวสดเหลานนกมปรมาณนอยอยแลว ธาตอาหารพชทถกปลดปลอยผานกระบวนการยอยสลายจงมปรมาณนอยมาก ทงยงถกท าใหเจอจางดวยน าอกประมาณ 10 - 100 เทา การทเกษตรกรท าน าหมกชวภาพไปใชกบพชแลวไดผลดอาจเกดจากผลขางเคยงมากกวา เมอกระบวนการหมกสนสดลง น าหมกทไดจะมความเปนกรด เพราะไดกรด 2 ชนด และจลนทรย 2 กลม คอ ถาหมกในระบบเปดทมอากาศเขาได จะไดกรดน าสม (กรดแลคตก) และเชอแลคตกแบคทเรย เมอน าน าหมกชวภาพไปใชราดลงไปในดน หรอฉดพนทพช อาจไดผลด ดงน (1) ท าใหศตรพชลดลงชวคราว เนองจากไมชอบกลน หรอความเปนกรดของน าหมกชวภาพ แตเมอศตรพชปรบตวได กจะท าลายพชเหมอนเดม (2) ในกรณทเกษตรกรใชปยเคมสตรเดมๆ อยางตอเนอง ท าใหมการสะสมธาตอาหารบางตวในดนมากเกนไป โดยเฉพาะฟอสฟอรส และโพแทสเซยม เมอหยดการใชปยเคมและใชน าหมกชวภาพแทน พชจงเจรญเตบโตไดดขน (3) ในบางกรณ ดนมความเปนดาง หรอธาตอาหารพชบางตว ไมละลาย เมอใชน าหมกชวภาพ ทมความเปนกรดใสลงไปจะท าใหสภาพดนดขนชวคราว และปลดปลอยธาตอาหารพชออกมามากขน (4) ในกรณทดนนนขาดธาตอาหารรองบางตว น าหมกชวภาพทมธาตอาหารดงกลาวเขาไปแทน ท าใหเกดผลดตอพช (5) มฮอรโมนพชบางอยางทถกสงเคราะหขนในกระบวนการหมก และมปรมาณทเหมาะสมกบพชนนๆ จงสามารถท าใหพชเจรญเตบโตดขน

ตารางปรมาณธาตอาหารพชในน าหมกชวภาพ (ออมทรพย และคณะ 2547)

3. ปรมาณธาตอาหารพชในปยเคม ฉลากของปยเคมทกชนดประกอบดวยตวเลข 3 จ านวนเรยงกน ตวเลขแตละจ านวนแสดงปรมาณธาตอาหารหลก ไดแก ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม (เอน - พ - เค) หรอ N - P - K ตามล าดบ เรยกวา สตรปย มหนวยเปนเปอรเซนต (%) โดยน าหนกทงหมดของปย ตวอยางเชน ปยสตร 13 - 0 - 46 แสดงวาปยเคมน าหนก 100 กโลกรม มไนโตรเจน 13 กโลกรม - ไมมฟอสฟอรส - มโพแทสเซยม 46 กโลกรม สวนธาตอาหารพชตวอนๆ ในปยเคม ผผลตจะระบ หรอไมกได แตถาระบจะใสขอมลวามธาตอาหารรอง และจลธาตอะไรบาง ในปรมาณ (%) เทาไร ถาเกษตรกรตองการผสมปยเคมใชเอง เพราะปยทมจ าหนายในทองตลาดไมตรงกบความตองการ แนะน าใหใชแมปยดงตอไปน (1) ปยไนโตรเจน (ปยเอน) เชน ปยยเรย (46 - 0 - 0) ปยแอมโมเนยมซลเฟต (21 - 0 - 0) (2) ปยฟอสฟอรส (ปยพ) เชน ปยทรปเปลซปเปอรฟอสเฟต (0 - 46 - 0) ปยไดแอมโมเนยมฟอสเฟต หรอปยแดป (18 - 46 - 0) (3) ปยโพแทสเซยม (ปยเค) เชน ปยโพแทสเซยมคลอไรด (0 - 0 - 60) ปยโพแทสเซยมซลเฟต (0 - 0 - 50)

4. วธการผสมปยเคม การผสมปยเคมตามค าแนะน าการใชปยทไดจากการวเคราะหดน โดยใชปยสตรทมจ าหนายในทองตลาด ไดแก ปยสตร 16 - 20 - 0 , สตร 0 - 0 - 60 และสตร 46 - 0 - 0 เปนตน

วสดทใชหมก ธาตอาหารพช (รอยละโดยน าหนก)

ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม แคลเซยม แมกนเซยม ผก 0.07 - 0.92 0.01 - 0.40 0.14 - 1.84 0.01 - 1.19 0.009 - 0.19

ผลไม 0.07 - 1.91 0.03 - 0.78 0.05 - 1.84 0.09 - 1.06 0.026 - 0.35

พชสมนไพร 0.03 - 1.06 0.02 - 0.19 0.22 - 2.00 0.04 - 0.37 0.021 - 0.25 ปลา 1.45 - 3.42 1.04 - 1.30 1.04 - 2.39 0.14 - 1.00 0.038 - 0.22

หอยเชอร 0.24 - 2.61 0.02 - 0.93 0.42 - 1.47 0.13 - 0.73 0.033 - 0.21

ไขไก นม ถว 0.39 -1.48 0.07 - 0.25 0.62 - 1.82 0.13 - 0.73 0.033 - 0.21

ตวอยาง ค าแนะน าการใชปย คอ 8 - 4 - 8 กโลกรม/ไร - 4 - 8 กโลกรม/ไร ปย 16 - 20 - 0 หมายความวา ฟอสฟอรส 20 กโลกรม ไดมาจากปย 16 - 20 - 0 น าหนก 100 กโลกรม ถาตองการฟอสฟอรส 4 กโลกรม จะตองใชปย 16 - 20 - 0 น าหนก 100 x 4 = 20 กโลกรม 20 ปย 16 - 20 - 0 น าหนก 100 กโลกรม มไนโตรเจน 16 กโลกรม ปย 16 - 20 - 0 น าหนก 20 กโลกรม มไนโตรเจน 16 x 4 = 3.2 กโลกรม 20 เพราะฉะนนยงขาดไนโตรเจนอก 8 - 3.2 = 4.8 กโลกรม

ปย 46 - 0 - 0 หมายความวา ไนโตรเจน 46 กโลกรม ไดมาจากปย 46 - 0 - 0 น าหนก 100 กโลกรม ถาตองการไนโตรเจนเพมขนอก 4.8 กโลกรม จะตองใชปย 46 - 0 - 0 น าหนก 100 x 4.8 = 10.4 กโลกรม 46 ปย 16 - 20 - 0 หมายความวา โพแทสเซยม 60 กโลกรม ไดมาจากปย 0 - 0 - 60 น าหนก 100 กโลกรม ถาตองการโพแทสเซยม 8 กโลกรม จะตองใชปย 0 - 0 - 60 น าหนก 100 x 8 = 13.3 กโลกรม 60 สรป ใหผสมปย 16 - 20 - 0 จ านวน 20 กโลกรม กบปย 0 - 0 - 60 จ านวน 13 กโลกรม ส าหรบการใสปยครงท 1 ซงจะได เอน - พ - เค 3.2 - 4 - 8 กโลกรม/ไร และใชปย 46 -

3.2 + 4.8

การค านวณราคาปย ค านวณส าหรบใชเปรยบเทยบราคาของปยตอน าหนกธาตอาหารพช

(1) การเปรยบเทยบราคาปย 46 - 0 - 0 และปย 21 - 0 - 0 ปย 46 - 0 - 0 ราคาตนละ 13,400 บาท ปย 21 - 0 - 0 ราคาตนละ 8,000 บาท วธค านวณ ปย 46 - 0 - 0 หมายความวา ปย 1,000 กโลกรม มไนโตรเจน 460 กโลกรม ราคา = 13,400 บาท เพราะฉะนน ไนโตรเจน 1 กโลกรม ราคา = 13,400 = 29.10 บาท 460 ปย 21 - 0 - 0 หมายความวา ปย 1,000 กโลกรม มไนโตรเจน 210 กโลกรม ราคา = 8,000 บาท เพราะฉะนน ไนโตรเจน 1 กโลกรม ราคา = 8,000 = 38.10 บาท 210 ดงนน ปย 21 - 0 - 0 จงมราคาแพงกวาปย 46 - 0 - 0

(2) การเปรยบเทยบราคาปย 15 - 15 - 15 และปย 16 - 20 - 0 ปย 15 - 15 - 15 ราคาตนละ 12,000 บาท ปย 16 - 20 - 0 ราคาตนละ 11,000 บาท วธค านวณ ปย 15 - 15 - 15 หมายความวา ปย 1,000 กโลกรม มธาตอาหารพช 450 กโลกรม ราคา = 12,000 บาท เพราะฉะนน ธาตอาหารพช 1 กโลกรม ราคา = 12,000 = 26.60 บาท 450 ปย 16 - 20 - 0 ราคาตนละ 11,000 บาท ปย 1,000 กโลกรม มธาตอาหารพช 360 กโลกรม ราคา = 11,000 บาท เพราะฉะนน ธาตอาหารพช 1 กโลกรม ราคา = 11,000 = 30.50 บาท 360 ดงนน ปย 16 - 20 - 0 จงมราคาแพงกวาปย 15 - 15 - 15

(3) การค านวณราคาธาตอาหารพชในปยอนทรย ปยอนทรย (2 - 1 - 1) ราคาตนละ 3,000 บาท วธค านวณ ปยอนทรย 1,000 กโลกรม มธาตอาหารพช 40 กโลกรม ราคา = 3,000 บาท เพราะฉะนน ธาตอาหารพช 1 กโลกรม ราคา = 3,000 = 75 บาท 40 ดงนน เมอเปรยบเทยบราคาตอหนวยธาตอาหารพช ปยอนทรยจะมราคาแพงกวาปยเคมมาก สวนธาตอาหารทงหมด 40 กโลกรม ในปยอนทรย 1 ตน พชไมสามารถน าไปใชประโยชนทงหมดไดทนท ตองผานกระบวนการยอยสลายของจลนทรย เปลยนจากรปอนทรยสารเปนอนนทรยสารเสยกอน พชจงดดไปใชประโยชนได ซงอตราการยอยสลายชามาก ปยอนทรยจงปลดปลอยธาตอาหารพชออกมาในปแรกเพยงรอยละ 10 - 20

(4) ขอด - ขอเสยของปยอนทรย และปยเคม ตารางเปรยบเทยบขอด - ขอเสยของปยอนทรย และปยเคม

ปยอนทรย

ขอด ขอเสย 1. ชวยปรบปรงสมบตทางกายภาพของดน 1. มปรมาณธาตอาหารพชนอย

2. อยในดนนาน (คอยๆ ปลดปลอยธาตอาหารใหแกพชอยางตอเนอง)

2. ใชเวลานาน กวาธาตอาหารจะเปนประโยชนตอพช

3. ชวยใหปยเคมเปนประโยชนมากขน 3. ราคาแพง เมอเปรยบเทยบตอหนวยธาตอาหารพช

4. สงเสรมสงมชวตทเปนประโยชนในดน 4. หายาก ถาตองการในปรมาณมากๆ

5. มจลธาต 5. ไมสะดวกในการน าไปใช

ปยเคม

(5) การตรวจสอบปยเคมปลอม หรอปยเคมดอยมาตรฐาน เนองจากประเทศไทยยงผลตปยเคมไดไมเพยงพอ จ าเปนตองสงซอจากตางประเทศ หรอน าเขาแมปยมาผสมเปนปยสตรตางๆ ออกมาวางจ าหนาย ท าใหปยเคมมราคาแพง ปยเคมมสสนและลกษณะเมดปยแตกตางกน ไมสามารถสงเกตไดวามธาตอาหารอยครบถวนตามทระบไวหรอไม ? ท าใหมผผลตปยเคมปลอมคอปยทไมมธาตอาหารพชอยเลย หรอผลตปยเคม ดอยมาตรฐาน คอ ปยทมปรมาณธาตอาหารพชไมตรงตามสตรปย ซงมกมปรมาณธาตอาหารพชต ากวาตวเลขทระบไวบนฉลาก

ปยปลอม หรอปยดอยมาตรฐาน ตรวจสอบไดโดยวธการทางเคมเทานน ไมสามารถสงเกตไดจากกลน ส รปรางลกษณะเมดปย การละลายน า หรอความรสกเยนเมอสมผส ซงวธการตรวจสอบทางเคมม 2 วธ คอ (1) การตรวจสอบแบบอยางละเอยด เปนการวเคราะหในหองปฏบตการ ซงยงยาก คาใชจายสงมาก ใชเวลานาน และตองใชนกวชาการทมความรความช านาญ แตผลทไดมความละเอยดถกตอง และใชรบรองตามกฎหมายได (2) การตรวจสอบแบบรวดเรว เปนวธการทดดแปลงมาจากวธแรกใหงายขน ใชเวลาและคาใชจายนอยลงมาก และเกษตรกรสามารถตรวจสอบไดดวยตนเอง โดยใชชดตรวจสอบปย เคม มก. 4 (ชดตรวจสอบปย เคมแบบรวดเรว ) ของภาควชาปฐพวทยาคณะเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร แตผลทไดจากการวเคราะหไมสามารถใชรบรองตามกฎหมายได

ขอด ขอเสย

1. มปรมาณธาตอาหารพชสงมาก (ใชในปรมาณนอยกเพยงพอ) 1. ปยทประกอบดวยแอมโมเนยมท าใหดนเปนกรด

2. ราคาถก เมอเปรยบเทยบตอหนวยธาตอาหารพช 2. ไมมคณสมบตปรบปรงดนใหโปรง รวนซย

3. หาซอไดงาย 3. มความเคม

4. ใชสะดวก 4. ผใชตองมความรพอสมควร

5. ไดผลเรว

ศนยเครอขายปราชญชาวบานเกษตรยงยนต าบลศรเมองชม เลขท 59 หม 7 ต าบลศรเมองชม อ าเภอแมสาย จงหวด เชยงราย

การผลตปยอนทรยจากมลสตว (ขวว) สวนผสม 1. มลสตว (ขวว ขไก ขหม) จ านวน 1,000 กโลกรม 2. หนฟอสเฟต (K. B. K. 0-3-0) จ านวน 25 กโลกรม 3. ปยยเรย (สตร 46-0-0) จ านวน 2 กโลกรม

วธท า 1. น ามลสตวมาปรบความชนท 50 % 2. น าหนฟอสเฟต และปยยเรยมาผสมกน คลกเคลาใหเขากนด น าเขาชองหมกเอาผาเตนคลม 3. กลบกองปย 3.1 กลบครงท 1 เมอหมกได 3 วน 3.2 กลบครงท 2 เมอหมกได 10 วน 3.3 กลบครงท 3 เมอหมกได 17 วน 3.4 กลบครงท 4 เมอหมกได 24 วน

วธใช 1. ส าหรบไรสวนผสมไมใชหวานรอบๆ โคนตนไม 2. ส าหรบนาขาว ใชหวานตอนปรบปรงดนกอนปลก

ประโยชน ท าใหสภาพดนดขน ลดคาใชจาย

การท าปยหมกดนกอนปลก สวนผสม

1. ดนทองนาแหงทบละเอยด จ านวน 5 สวน 2. ร าละเอยด + แกลบ จ านวน 2 สวน 3. แกลบเผา (ถานแกลบ) จ านวน 2 สวน 4. มลสตว (ขวว, ขไก, ขหม) จ านวน 3 สวน 5. จลนทรยหนอกลวย (หวเชอ) จ านวน 20 ซซ. 6. น า (ปรบสภาพความชน) จ านวน 10 ลตร

วธท า น าดนทองนามาปรบความชน 50 % ผสมร าละเอยด + แกลบ, แกลบเผา, มลสตว, จลนทรยหนอกลวยคนผสมใหเขากน หมกไว 7 วน บรรจถงเกบเพอเตรยมปลก

วธใช ใชเปนปยรองกนหลมส าหรบปลกตนไม หรอเพาะกลาไมในถงด า

ประโยชน เพอเปนอาหารส ารองของตนไมในการปลกใหม และปองกนเชอราในดน

ศนยฝกอบรมเครอขายกสกรรมไรสารพษดอยรายปลายฟา (ชมชนบญนยมดอยรายปลายฟา) เลขท 259 หม 8 ต าบลทาสาย อ าเภอเมอง จงหวดเชยงราย

ปยแหงสตรพอหนอ สวนประกอบ 1. ขวว (มลสตว) 4 สวน 2. แกลบเผา 4 สวน 3. แกลบดบ 4 สวน 4. ดนด 4 สวน 5. ร าละเอยด 2 สวน 6. จลนทรย (หวเชอ ไอ เอม โอ , น าพอ, น าแม) 1 ลตร 7. น าออยปน 1 กโลกรม 8. น าสะอาด 100 ลตร

วธท า 1. น า 1 , 2 ,3 และ 4 คลกเขาดวยกน 2. รดดวยน า 6 , 7 และ 8 ใหพอชม (ก าเปนกอนไดไมมน าไหลออกมา) 3. โรยร าละเอยดคลกใหทว 4. ใสกระสอบฟางเรยงไวเปนชนมไมกนเกบไวจนเยน (ประมาณ 7 วน)

สตรดนระเบด การเพาะเลยงจลนทรยจากดนเปนเรองทงายมาก ทกคนท าได มประโยชนมากและใชเวลาท านอย เพอการพฒนาดนใหด สวนประกอบ 1. ดนทด (อดมสมบรณ) ในทองถน 1 สวน 2. ร าออน 1 สวน 3. น าตาลทรายแดง 4 ชอนโตะ 4. น า 1 แกว

วธท า 1. ผสมขอ 1-2 เขากนอยางด 2. เตมน าลงไปใหมความชนประมาณ 65 % 3. หอดวยผาใหมดชด เพอกนมดเขาไปเจาะกน 4. เอาไปวางไวใตตนไมในหนาแลง วางไวใตถนบานในหนาฝน 5. เมอครบ 2 คน น ากอนจลนทรยไปเลยงในน า 20 กโลกรม ผสมน าตาล 1 กโลกรม เลยงไว 1 คน น าไปใชไดเลย

ศนยการเรยนรบานแสงเทยน ตงอยเลขท 118 หมท 1 ต าบลเมองจง อ าเภอภเพยง จงหวดนาน

การผลตปยหมก

วสดอปกรณ 1. มลวว/มลไก 1 ปบ 2. แกลบดบ 1 ปบ 3. ร าออน 1 ปบ 4. เปลอกถวเหลอง 1 ปบ 5. น าสะอาด 10 ลตร 6. หวเชอจลนทรย 20 -40 ซซ 7. กากน าตาล 20 - 40 ซซ วธท า 1. ผสมหวเชอจลนทรย กากน าตาล และน าสะอาด แลวคนใหเขากน 2. น าแกลบดบ ขวว/ขไก ร าออน เปลอกถวเหลอง คลกเคลาใหเขากนแลวรดดวยน าทผสมไวในขอ 1 3. เสรจแลวกองไวสงประมาณ 30 เซนตเมตร หรอบรรจใสถงเปดปากไวประมาณ 3-5 วน หรอรอจนหมดความรอน จงน าไปใชได

การผลตปยหมกจลนทรย 100 กโลกรม วสดอปกรณ

1. มลสตว 30 กโลกรม 2. แกลบดบ 60 กโลกรม 3. ร าออน 10 กโลกรม 4. กากน าตาล 2 ชอนโตะ 5. จลนทรย 2 แกวน าดม 6. น าสะอาด 10 ลตร

วธท า 1. น ามลสตว แกลบ ฟางขาวลบ เศษพช ผสมใหเขากน 2. รดน า ใหมความชนประมาณ 30 เปอรเซนตกอน 3. น าร าออน เขาผสมอกครง 4. ละลายกากน าตาลในน า 10 ลตร กอนผสมจลนทรยลงไป ราดบนกองปย 5. ผสมใหเขากนจนมความชน 50 เปอรเซนต (หรอถาก ามอดถามน าซมออกตามงามมอ) 6. กระจายกองปยใหเปนรปสเหลยม หนาประมาณ 6-7 นว คลมดวยกระสอบปาน 7. กลบกองปย ทก ๆ 7 วนตอ 1 ครง 8. ใหอณหภมของปยเยนเทาอากาศปกต 37 องศาเซลเซยส

วธใช ใชไดดกบพชผกทกชนด โดยมอตราการใช ดงน 1. นาขาว 100 กโลกรมตอ 1 ไร 2. พชไร-พชผก 2 ก ามอ ตอ 1 ตารางเมตร 3. ไมยนตน-พชสวน 1 กโลกรม ตอ 1 ตารางเมตร

ศนยการเรยนรชมชนสวนแสงประทป ตงอยเลขท 197 หมท 10 ต าบลกลางเวยง อ าเภอเวยงสา จงหวดนาน

ปยหมกดน

สวนผสม (โดยประมาณ) วธท า 1. ผสมดน แกลบเผา และมลสตว คลกเคลาใหเขากน 2. ผสมน าหมกจลนทรย + กากน าตาล + น า รดราดบนกองสวนผสมใหไดความชนประมาณ 50 - 60 % 3. น าร าละเอยดลงผสมคลกเคลาลงไป 4. น าสวนผสมทงหมดกองบนพนซเมนตหรอพนดนใหหนาประมาณ 15 - 20 ซม. คลมดวยกระสอบปาน 5. กลบกองปยวนละ 1 ครง ประมาณ 7 วน อณหภมของปยจะเยนเทากบอณหภมปกตจะมราสขาว ๆ กลมหอมเหมอนเหด

วธใช เหมาะส าหรบผสมกบดนทวไป ใชเพาะตนเกลา ปกช า และตอนกง จะท าใหตนเกลาแขงแรงสมบรณ

สวนผสมส าหรบเพาะตนเกลาดงน

น าสวนผสมทงหมดคลกเคลาจนเขากนดกอนน าไปใช

ดนแหง ทบละเอยด

แกลบเผา (ปบ)

มลสตว (ปบ)

ร าละเอยด (ปบ)

กากน าตาล (ซซ.)

น าหมก จลนทรย

น า (ลตร)

5 2 2 2 20 20 10

ปยหมกดน ดนรวนธรรมดา แกลบเผา ขยมะพราว

1 1 1 1

ปยคอกหมก

สวนผสม (โดยประมาณ) วธท า 1. ผสมปยคอก แกลบเผา คลกเคลาเขาดวยกน 2. รดน าผสมกากน าตาล หวเชอจลนทรย คลกเคลาใหเขากนดจนไดความชนพอเหมาะ 50-60 % 3. น าร าละเอยดคลกเคลาใหเขากน 4. น าไปกองเกลยบนพนซเมนตหรอพนดนกได กองหนาประมาณ 15 - 20 ซม. คลมดวยกระสอบปาน กลบกองปยวนละ 1 ครง หมก 7 วน อณหภมของปยจะเยนเทากบอากาศปกต (37 องศา) 5. ปยคอกหมกมคณภาพด จะมกลมหอมทเกดจากการหมกไมรอน แตจะมราขาวๆ ขน จ านวนมาก

วธใช ใชไดดกบพชผกทกชนด พชไร และนาขาวได เชนเดยวกบปยอนทรยแหง 1. ใชผสมเตรยมดนส าหรบปลกพชทกชนด 2 ก ามอ ตอพนท 1 ตารางเมตรพรวนใหเขากน เอาหญา หรอฟางแหงคลมทบอกชนหนงแลวราดดวยน า 10 ลตร ทงไว 7 วน แลวท าการปลกพชผกตางๆ 2. ใสรองทรงพมคลมทบดวยฟางหรอหญา (กรณใชกบแปลงผกทปลกแลว) ส าหรบไมผลและพชยนตนอายประมาณ 1 - 2 กโลกรม ตอป ใสจนดนจะรวนซยด 3. ใชปรบสภาพน าทเนาเสยไดดวย 4. ใสปยอนทรยแหงกอนไถหรอคราดประมาณ 100 กโลกรม ตอไร แลวฉดพนน าหมก จลนทรยขยายผสมน าอดลมสวน 1 ตอ 100 จ านวน 2 - 4 ลตร ตอไร แลวหมกดนไว 15 วน

ปยคอก (ปบ)

แกลบเผา (ปบ)

ร าละเอยด (ปบ)

กากน าตาล (ปบ)

หวเชอ จลนทรย

น า (ลตร)

1 1 1 20 20 10

หากมหญางอกใหฉดพน น าหมกจลนทรยขยายอตราเดม แลวไถคราดอกครงเพอปราบหญาแลวลงมอปกด าขาว หรอหวานได 5. ปราบหญา โดยใชปยอนทรยแหง 100 - 200 กโลกรม ตอไร ควบคไปกบฉด - พนดวยน าหมกจลนทรยผสมน าในอตราสวน 1 ตอ 100 จ านวน 2 - 4 ลตร ตอไร

ปยอนทรยแหง

สวนผสม (โดยประมาณ) 1. มลสตวทกชนด 1 สวน/ปรมาตร 2. แกลบดบ 1 สวน/ปรมาตร 3. ร าละเอยด 1 สวน/ปรมาตร 4. กากน าตาล 20 ซ.ซ. 5. หวเชอจลนทรย 20 ลตร 6. น า 10 ลตร วธท า 1. น าแกลบดบ ผสมกบมลสตวใหเขากน 2. ผสมหวเชอจลนทรย + กากน าตาล + น า ทเตรยมไว ใสไปในบวรดน าแลวราดลงกองมลสตวกบแกลบใหชม คลกเคลาใหมความชนพอด (ประมาณ 50 - 60 %)

ปยคอก (ปบ)

แกลบเผา (ปบ)

ร าละเอยด (ปบ)

กากน าตาล (ปบ)

หวเชอ จลนทรย

น า (ลตร)

1 1 1 20 20 10

3. น าร าละเอยดลงคลกเคลากบแกลบผสมกบมลสตว แลวน าไปหมก 4. หมกกองบนพนหนาประมาณ 15 - 20 ซม. คลมดวยกระสอบปาน หมก 3 - 7 วน กลบกองปยทกวน ถาหมกในกระสอบหรอหมกในตะกรา หรอวธอนๆ 5. ปยอนทรยแหงทมคณภาพด จะมกลมหอมเหมอนเหด น าไปใชไดเลยหรอบรรจกระสอบเกบไวในทๆ ไมโดนความชน ควรใชใหหมดภายใน 3 เดอน

วธใช 1. ใชผสมเตรยมดนส าหรบปลกพชทกชนด 2 ก ามอ ตอพนท 1 ตารางเมตรพรวนใหพรวนใหเขากน เอาหญาหรอฟางแหงคลมทบอกชนหนงแลวราดดวยน า 10 ลตร ทงไว 7 วน แลวท าการปลกพชผกตางๆ 2. ใสรองทรงพมคลมทบดวยฟางหรอหญา (กรณใชกบแปลงผกทปลกแลว) ส าหรบไมผลและพชยนตนอายประมาณ 1 - 2 กโลกรม ตอป ใสจนดนจะรวนซยด 3. ใชปรบสภาพน าทเนาเสยไดดวย 4. ใสปยอนทรยแหงกอนไถหรอคราดประมาณ 100 กโลกรม ตอไร แลวฉดพนน าหมกจลนทรยขยายผสมน าอดลมสวน 1 ตอ 100 จ านวน 2 - 4 ลตร ตอไร แลวหมกดนไว 15 วน หากมหญาออกใหฉดพน น าหมกจลนทรยขยายอตราเดม แลวไถคราดอกครงเพอปราบหญาแลวลงมอปกด าขาวหรอหวานได 5. ปราบหญา โดยใชปยอนทรยแหง 100 - 200 กโลกรม ตอไร ควบคไปกบฉด-พนดวยน าหมกจลนทรยผสมน าในอตราสวน 1 ตอ 100 จ านวน 2 - 4 ลตร ตอไร

ศนยฝกอบรมศนยเรยนรชมชนต าบลทางาม อ าเภอวดโบสถ จงหวดพษณโลก บานเลขท หมท 4 บานใหมใต ต าบลทางาม อ าเภอวดโบสถ จงหวดพษณโลก

ปยหมกแหงชวภาพ เปนปยอนทรยทผลตโดยน ามลสตวชนดตาง ๆ ผสมคลกเคลากบขเถาแกลบหรอ กากออยและร าละเอยด แลวใชกากน าตาลและหวเชอจลนทรยเปนตวเรงปฏกรยาการยอยสลายใหเปนปยอนทรยทมอานภาคเลกลง

สวนผสม (1) มลสตว 400 กโลกรม (2) ขเถาแกลบหรอกากออย 100 กโลกรม (3) ร าละเอยด 30 กโลกรม (4) น าสะอาด 200 ลตร (5) หวเชอจลนทรย 5 ลตร

วธท า (1) ผสมมลสตว ขเถา แกลบหรอกากออยและร าละเอยดใหเขากน (2) ผสมกากน าตาล น าสะอาด และหวเชอจลนทรย แลวคลกเลาใหเขากนกบสวนผสมท 1 จะไดสวนผสมทมความชนประมาณ 40% ซงสามารถก าเปนกอนได (3) หลงจากนนกองสวนผสมในทรมแลวเกลยกองสงประมาณ 30 เซนตเมตร ใชกระสอบปานชบน าคลมทงไว 3-7 วน โดยรดน าใหกระสอบปานชนอยเสมอ จนกองปยหมกเกดความรอน ไมมกลนเหมนฉน แตมกลนของเชอราเหดและมเสนเชอราสขาวกระจายทวกองปยหมก ขณะทเศษวสดมลกษณะออนนมและมสน าตาลเขมจนถงสด า

วธใช ใชกบพชผก โดยคลกเคลากบดนในระยะเตรยมแปลงกลก อตราประมาณ 2 กโลกรมตอ 1 ตารางเมตร สวนผกกนผล ใชโรยบรเวณโคนตนในระยะตดผลและหลงเกบผลผลต อตรา 50 - 100 กรมตอตน ส าหรบไมผลใชโรยรอบทรงพม อตรา 5-10 กโลกรม/ตน อยางนอย 2 ครง ในระยะกอนออกดอกและตดผล

สตรระเบดดน

สตรนเปนสตรการแกปญหา สภาพของดนทเปนกรด หรอดางของดน ทผานการใชสารเคมมากซงจะท าใหมสภาพมจลนทรยมากขน และท าใหดนดขน เมอมการใชอยางตอเนอง

สวนผสม (1) ดนรวนในทองถนบดละเอยด 1 กโลกรม (2) ร าละเอยด 1 กโลกรม (3) กากน าตาล หรอน าตาลทรายแตง 2 ชอนแกง (4) น าเปลา 2 แกว (5) ผาฝายดบ ขนาด 12 นว x 12 นว 2 ผน

วธท า น าเอาสวนผสมทง 4 มาผสมกนใหเปนกอนได 2 กอน หอดวยผาฝายดบ ทงไวในรม 2-3 คน จะมเชอจลนทรยขนทกอนดน

วธใช น ากอนดนทได 1 กอน ผสมน า 20 ลตร และกากน าตาล 1 กโลกรม หมกตออก 3-7 วน จงเอาน าไปใชในรปจลนทรยบ ารงดน ดงประโยชนตอไปน พชผก ใชน าหมก 4 ชอนแดงตอน า 20 ลตร รดแปลงปลก ไมผล ใชน าหมก 3 ชอนแดงตอน า 20 ลตร รดรอบทรงพม ตนกลา ใชน าหมก 1 ชอนแกงตอน า 20 ลตร รดตนกลาพช ทก ๆ 3-7 วนครง จนกลาแขงแรง (แลวรดน าเปลาลางใบดวย) ถาตองการท าหวเชอหมกปยอนทรย หรอปยน าในสตรตาง ๆ ของพฒนาทดน ใหใชดงตอไปน สตรปยหมกแหง (พด.1, พด.3) ใชน าหมก 1 ลตรผสมน า 50 ลตร รดลงบนกองปยหมกทตองการท าสตรปยหมกน า (พด.2, พด.5, พด.6, พด.7) ใหใชน าหมกทเตรยมไว 1 ลตร ตอการท าปยน า 50 ลตร ตลอดไปจงจะไดผลด

สตรท าปยหมกพเศษ

สวนผสม (1) ร าขาวออน 1 สวน (2) ดนรวน 1 สวน (3) อนทรยวตถ 8 สวน (เศษใบไม, มลสตว, เปลอกขาว, หญา) (4) น าหมกปยอนทรยน า 1 ลตร (5) กากน าตาล 1 ลตร (6) น าเปลา 500 ลตร

วธท า น าสวนผสมจากขอ 1-3 มาผสมรวมกนแลวจงน าวตถดบจากขอ 4-6 มาผสมรวมกนโดยใหน าน าหมกมาผสม ใหมความชน 60% และกองใหสง 60 เซนตเมตร แลวคลมดวยกระสอบ หรอฟางขาวนาน 7-10 วน แลวจงเกลยใหเยน เกบไวใชใสพชผกผลไม หรอนาขาว ดงทใชตอไปน

วธใช ถาใชกบนาขาว 50 - 200 กโลกรม ตอไร แปลงผกใชอตราสวน 1-2 กโลกรมตอ 1 ตารางเมตร ไมผล ใชอตราสวน 1-2 กโลกรมตอตน พชไร ใชอตราสวน 1-2 ก ามอตอตน เปนการใชปยหมกทสามารถเรงดวน และเปนผลดเมอเพมลงดนได จะท าใหมการเพมจลนทรยในดนใหมจ านวนมากขนเพราะดนทขาดธาตอาหาร และจลนทรยจะดขนเอง

ศนยเรยนรเพอชวตตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง สถาบนพฒนาชมชนเขมแขง มลนธพะเยาเพอการพฒนา เลขท 91 หม 2 บานทงตนศร ต าบลสนปามวง อ าเภอเมอง จงหวดพะเยา

ปยหมกชวภาพ

ขนตอนการท าปยหมกชวภาพ การเตรยมพนทวางกองปยหมกชวภาพ อาจจะท ากลางแจงหรอท าในโรงเรอนกได แตตองค านงถง วตถดบทจะน ามาใชตองอยใกลบาน อยใกลแหลงน า เปนทดอนน าไมทวมขง อยใกลกบแหลงหรอพนททจะน าไปใชเพอสะดวกในการขนยาย การเตรยมวสดและวตถดบ แหลงทมาของจลนทรย หนาดนดจากปา (หรอเศษซากพชทมราสขาวขนปกคลม) ดนดจากโคนจอมปลวกหรอบรเวณทรวนซย สงเกตบรเวณทมไสเดอนอยมาก ดนเศษซากพชบรเวณโคนไมใหญทไมเคยใชสารเคม เชน โคนตนจามจร อาหารของเชอจลนทรย ไดแก ร าละเอยด กากน าตาลท าใหเชอจลนทรยเพมปรมาณมาก หรอยอยเศษซากอนทรยวตถไดเรวขน แหลงทมาของเศษซากอนทรยวตถ เศษซากพชตางๆ ทเหลอทงในไรนา เชน เปลอกถวเขยว ฟางขาว เศษใบไม วสดเหลอจากโรงงานอตสาหกรรม เชน ขเลอย ละอองขาว กากออย ซงขาวโพด ขยะตามบานในครวเรอนทยอยสลายงาย เชน ใบตอง เศษผก เศษกระดาษ วชพชน า เชน ผกตบชวา จอก แหน และวชพชบกทกชนด

การท ากองปยหมกชวภาพ แบบท 1 อตราสวน หวเชอดนด 1 สวน ร าละเอยด 2 สวน วสดอนทรย 2 สวน (ซากพชชนดตางๆ ทมชนใหญหรอหยาบไมสามารถยอยไดละเอยด) มลสตวตางๆ 9 สวน ถามขเถาอฐเผาใหใส 2 สวน เพอชวยดบกลนและเพมธาตอาหาร

ขนตอนการท า (1) น าเศษอนทรยวตถตางๆ มากองในชนแรก ความสงประมาณ 30 เซนตเมตร (2) ใสมลสตวตางๆ เชน มลไก วว ควาย หม เปด ฯลฯ ลงไป (ถามมากใสมากไดตามตองการ) ยงใสมากจะท าใหซากพชยอยสลายไดเรวขน หลงจากนนใสหวเชอดนดและร าละเอยดหรอกากน าตาลลงไป (3) รดน าเพอใหเศษซากพชเปยกน าและเกบความชนไดนาน แตตองไมรดน ามากจนเกนไป จะท าใหการระบายอากาศของกองไมด (4) น าเศษซากพชมากองเปนชนๆ ประมาณ 3 - 4 ชน โดยแตละชนท าเชนเดยวกบขอ 1 - 3 แตละชนหนาเทากน ชนบนสดใหใชดนกลบทบหนาประมาณ 2 นว ปองกนการระเหยของน า (หรอคลมดวยฟางขาวปดทบอกทกได) (5) กลบกองปยทกๆ 3 - 5 วน ถาตองการใหเปนปยหมกชวภาพเรวขน ควรกลบกองปยทกวน

การท าปยหมกชวภาพ แบบท 2 อตราสวน หวเชอดนด 1 สวน ร าละเอยด 2 สวน วสดอนทรย 2 สวน (ซากพชชนดตางๆ สบละเอยด) มลสตวตางๆ 9 สวน ขนตอนการท า (1) น าหวเชอหนาดนด ร าละเอยด เศษอนทรยวตถซากพชชนดตางๆ และมลสตว ตามอตราสวนขางตนมาผสมคลกเคลาใหเขากน (2) รดน าระหวางทผสมวสด เพอใหกองปยหมกมความชนประมาณ 60% (3) เมอผสมวสดตางๆ ใหเขากนดและมความชนตามทตองการแลว เกลยกองปยใหเปนรปหลงเตาๆ ควรมขาดกอง (กวาง 2 เมตร ยาว 4 เมตร และสง 0.05 เมตร) ความสงของกองตองไมใหญเกนไป (4) คลมกองปยดวยเศษฟาง เศษหญาหรอกระสอบปานปองกนการระเหยของน า (5) 1 - 5 วนแรกของการหมก จะมเสนใยเชอราเกดขน กองปยหมกมอณหภมสง (6) กลบกองปยทก 3 - 5 วน เพอลดอณหภมและรกษาความชนใหสม าเสมอทวทงกอง หลงจากหมกได 30 วน สามารถน าเอาไปใชในพนทได

วธการสงเกตปยหมก คอ - มสน าตาลเขมถงด า - มกลนไมเหมนหรอฉนเหมอนชวงทท าใหมๆ - เศษซากพชจะเปอยยยเมอดงออกจะขาดจากกนโดยงาย กองปยจะยบลง อตราการใชปยหมกชวภาพในแปลงพชผก ขนอยกบชนดของพช โดยทวไปใชประมาณ 1.5 - 2.0 กโลกรม/ตารางเมตร วธใชปยหมกชวภาพ หวานลงบนแปลงแลว พรวนดนกลบชวงการเตรยมแปลง และเมอผกมอาย 15 และ 25 - 30 วน การใสปยในแปลงพชผกมประโยชนมาก เพราะจะท าใหดนรวนซยรากพชผกเจรญเตบโตไดเรว

ศนยเรยนรเพอชวตตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง บานเลขท 90 หม 14 ต าบลแมกา อ าเภอเมอง จงหวดพะเยา

การท าปยหมกจลนทรย IMO

สวนผสม (1) มลสตวแหง 5 กระสอบปย (2) ร าออน/แกลบออน 1 กระสอบ (3) แกลบแก 2 กระสอบ (4) น าหมกผก สตร 3 1 ชด (5) น าหมกผลไม สตร 2 1 ชด (6) หวเชอจลนทรยจากขาว สตร 1 1 ชด (7) ตะไครหอม 1 กโลกรม (8) น าเปลา 150 ลตร (9) ฟาง/หญาคา 2 มด (10) ผาพลาสตกส าหรบคมกองปย

วธท า (1) น าสวนผสมขอ 1 - 3 มาผสมคลกเคลาใหเขากน (2) น าสวนผสมขอ4 - 6 ผสมน าเปลา 150 ลตรคนใหเขากน (3) น าสวนผสมทคลกเคลากนแลว ราดน าหมกทผสมกบน า โดยคอยๆ ราดทละนอยแลวคลกเคลาใหเขากน ระวงอยาใหแฉะเกนไป ใหความชนอยท 60 องศาเซลเซยส หรอใหหยบขนมาแลวสามารถปนเปนกอนได (4) เกลยกองปยใหเปนรปสเหลยมผนผาหนาประมาณ 13 เซนตเมตร หรอหนงฝามอ (5) ผสมฟางขาวหรอหญาคากบตะไครหอมสบละเอยด เพอปองกนโรคไรจากฟางขาว แลวน าวสดทผสมกนแลวไปคลมกองปยใหทว จากนนจงน าผาพลาสตกมาคลมทบอกชน ทงไว 10 - 15 วน จงน าปยออกมาใช วธใช น าเปนปยใสพชทกชนด ประโยชน เพมจลนทรยในดนท าใหดนรวนซย รากพชแผขยายหาอาหารไดงาย ไมตองใชปยเคม ลดรายจาย

มลนธขาวขวญ 13/1 หม 3 ถ.เทศบาลทาเสดจ ซ.6 ต าบลสระแกว อ าเภอเมอง จงหวดสพรรณบร

ประโยชนของปยหมกชวภาพ

1) ชวยปรบปรงสมบตตาง ๆ ของดน ปรบปรงโครงสรางของดนใหดขน ใหเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของพช การระบายน า ระบายอากาศ ชวยใหรากพชขยายกระจายในดนไดดขน 2) ชวยเพมแรธาตตาง ๆ ใหแกดนทงธาตอาหารหลก ธาตอาหารรองเพมความอดมสมบรณของดน “แรธาตอาหารทกชนดมความส าคญเทาเทยมกนตอการเจรญเตบโตของพช ถาขาดแรธาตอาหารชนดใดชนดหนงกจะ มผลกระทบตอการเจรญเตบโตของพช” 3) ชวยลดตนทนการท าการเกษตรกรรมของเกษตรกร เชน ลดการใชปยเคม และยาปองกนก าจดแมลงศตรพช จนถงเลกใชสารเคมโดยสนเชง 4) เปนการน าประโยชนของจลนทรยมาใชเพอใหเกดความรวดเรวในการหมกวสดอนทรยเพอใชในการปรบปรงบ ารงดน และปองกนก าจดโรคของพชบางชนด 5) ท าใหเกดความปลอดภยในการท าการเกษตร ไมเกดผลกระทบตอสงแวดลอม ท าใหเกดความสมดลทางธรรมชาต และเกษตรกรยงปลอดภยจากสารเคมดวย

สตรปยชวภาพ ของนกเรยนชาวนา 1) สตรนาขาว วสดอนทรยใชในกองขนาด 1 ตน (สตรเขมขน) 1.1) สวนผสม - หวเชอดนด 1 สวน - ร าละเอยด 2 สวน - วสดอนทรย (เศษใบไม, ละอองขาว, แกลบ. แกลบด า ฯลฯ) 4 สวน - มลสตวตาง ๆ (มลไก, วว, ควาย นกกระทา ฯลฯ) 8 สวน ถาตองการเพมธาตอาหารใหเตม หนฟอสเฟต และขเถาขาวจากอฐเผา (ใหธาตโปรแตสเซยม) ลงไปดวยอยางละ 2 สวน

2) สตรฮอรโมนไขหอย สวนผสม - ไขหอยเชอร 5 กโลกรม - กากน าตาล 5 กโลกรม - แปงขาวหมาก 2 ลก - จลนทรยท าเอง 5 ลตร - น ามะพราว 10 ลตร - ยาคลท 2 ขวด - ถงพลาสตก 1 ใบ วธท า น าไขหอยเชอรมาบดใหละเอยดน าสวนผสมทงหมดมา คลกเคลาใหเขากน หมกทงไว 10 วน วธใช ใชผสมน า 20 ซ.ซ. ตอน า 20 ลตร ฉดพน 3) สตร น าหมกหอยเชอร สวนผสม - หอยเชอร 2 กโลกรม - กากน าตาล 1 กโลกรม - จลนทรยท าเอง 1 ลตร - น ามะพราว 1 ลตร - ถงพลาสตก 1 ใบ วธท า น าหอยเชอรมาบดใหละเอยด น าสวนผสมทงหมดมาคลกเคลาใหเขากน หมกทงไว 10 วน วธใช ผสมน า 20 ซ.ซ. ตอน า 20 ลตร ฉดพน หรอรด

4) สตรสมนไพร สวนผสม สะเดา มะระขนก บอระเพด ขาแก พรกแดง กระเทยม มะกรด เปลอกมงคด เปลอกแคหางไหล สบตน สบเลอด (ซอ) สาบเสอ หนอนตายหยาก ใบนอยหนา และอน ๆ ทมรสขม รสเผด รสฝาด รสเมา กลนฉน วธท า น าสวนผสมทงหมดอยางละเทา ๆ กน น ามาสบ หรอโขลก แลวหมกรวมกน ใสกากน าตาลเพยงเลกนอย วธใช กรองเอาแตน าสมนไพรมาใชผสมน า 100 ซ.ซ. : น า 20 ลตร ใชฉดพน 5) สตร ฮอรโมนผลไมสก สวนผสม - กลวยน าวาสก 2 กโลกรม - ฟกทองแก 2 กโลกรม - มะละกอสก 2 กโลกรม - จลนทรยท าเอง 50 ซ.ซ. - กากน าตาล 40 ซ.ซ. - น ามะพราว 5 ลตร - ถงพลาสตก 1 ใบ วธท า น าสวนผสมมาสบใหละเอยด หรอสบเปนชน ๆน ามาหมกรวมกน วธใช ใชผสมน า 20 ซ.ซ. ตอน า 20 ลตร

6) สตรจลนทรยแหง สวนผสม - ใบไผ 5 กโลกรม - ร าละเอยด 1 กโลกรม - กากน าตาล 1 กโลกรม - จลนทรยท าเอง 1 กโลกรม - น า 5 ลตร วธท า คลกเคลาสวนผสมทงหมดใหเขากน วดความชนประมาณ 40% คลมดวยกระสอบปานหมกทงไวประมาณ 10 วน วธใช น าหวเชอจลนทรยแหงทไดน ามาท าจลนทรยน า 7) สตรจลนทรยน า สวนผสม - ใบไผ (จลนทรยแหงทท า) 1 กโลกรม - กากน าตาล 5 กโลกรม - น า 100 ลตร - ร าละเอยด 1 ก ามอ - มงเขยว (ขนาดพอทจะหอใบไผ) - ถงพลาสตก 1 ใบ ** ใชหวเชอจลนทรยน าแทนใบไผ 5 ลตร วธท า น าใบไผมาหอดวยมงเขยวมดใหแนน น ากากน าตาลละลายกบน าลงในถง น าหอใบไผลงไปแชในถงร าละเอยดหรอเปลอกสปปะรดแทนกได หมกไว 7 วน น าไปใชได วธใช น าน าจลนทรยไปใสในนาขาวเพอยอยสลายฟาง ใชผสมน ารดโคนตนไม เชน มะมวง ขนน ฯลฯ หมายเหต : 1) สตรทกอยางตองหมกในถงพลาสตก 2) สวนผสมตาง ๆ ทใสจะตองไมใสหมกเตมถงควรมทวางอยางนอย 1 ฝามอ เพอเปนทวางใหอากาศเขาไปได ระยะเวลาหมกทเหมาะสมคอ 10 - 90 วน

ศนยกสกรรมธรรมชาตช าปลาไหล 6/1 หม 12 ต าบลสองพนอง อ าเภอทาใหม จงหวดจนทบร

การท าปยอนทรยชวภาพ (ชนดน า ชนดผง และชนดเมด)

ดวยภมปญญาไทย ปยหมก ปยอนทรย ปยชวภาพ และอกหลาย ๆ ชอ ปยมการใหค าจ ากดความในทางวชาการทคอนขางหลากหลายในทน “ปยอนทรยชวภาพ” หมายถง สารธรรมชาตทไดจากกระบวนการหมกบม วตถดบจากธรรมชาตตาง ๆทงพช และสตวจนสลายตวสมบรณเปนฮวมส วตามน ฮอรโมน และสารธรรมชาตตาง ๆ (ดนปา) ซงเปนทงอาหารของดน (สงมชวตในดน) ตวเรงการท างาน (catalize) ของสงมชวตเลกๆ ทอาศยอยในดน และอาศยอยปลายรากของพช (แบคทเรยแอคตโนมยซสและเชอรา ฯลฯ) ทสามารถสรางธาตอาหารกวา 93 ชนดใหแกพชภายใตหลกการกสกรรมธรรมชาตทวา “เลยงดน เพอใหดนเลยงพช” (Feed the soil and let the soil feed the plant) การใหความส าคญของดนดวยการเคารพบชาดนเหมอน “แม” ภมปญญาดงเดมในการดแลรกษาดน ทเรยกวา “พระแมธรณ” สงคมไทยไดพฒนาการผลตอาหารใหแกดน หรอปจจบนเรยกวา “ปย” ไวหลายรปแบบดวยเทคโนโลยทลกซงแนบแนนกบธรรมชาต มลนธกสกรรมธรรมชาต พยายามรวบรวมขอมลประสบการณจากการปฏบตของเกษตรกรและขอสรปผลทางวชาการของนกวชาการรวมทงการปฏบตอยางจรงจงภายใน ศนยกสกรรมธรรมชาตมาบเออง จ.ชลบร และเครอขายทรวมแลกเปลยนประสบการณในภมภาคตาง ๆ อาทเชน ศนยเรยนรชมชนกลมปยชวภาพ อ.ทาใหม จ.จนทบร, งานวชาการเกษตร ศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบน อนเนองมาจากพระราชด าร จ.จนทบร, ศนยกสกรรมสมนไพรไทจงจนทร จ.ระยอง ศนยกสกรรมธรรมชาตมลนธใตรมเยน จ.สตล, สวนผกปลอดสารพษมาแซนเทพา จ.สงขลา, ชมรมกสกรรมธรรมชาตชมพรคาบานา จ.ชมพร และโครงการสงเสรมกสกรรมไรสารพษวงน าเขยว อนเนองมาจากพระราชด าร จ.นครราชสมา ฯลฯ สตรปยอนทรยชวภาพชยนดตาง ๆ ไดจากประสบการณของเกษตรกร และนกวชาการเครอขายตาง ๆ ทพฒนามาจนไดปยอนทรยชวภาพ ทมคณภาพใหคณคาทางธาตอาหารโดยตรงแกพช และกระตนใหจลนทรยในดนสรางอาหารกวา 93 ชนด ทพชตองการทดแทนปยเคม ซงมธาตอาหารเพยง 3 ชนด (NPK) และไดคณภาพของผลผลตทสงกวา ไดรสชาตทดกวา และตนทนทต ากวาการใชปยแคม โดยในปจจบนพบวา มสตรการผลตปยอนทรยชวภาพมากกวา 100 สตร ซงมการพฒนาการผลตมาชานานแตใชอยในวงจ ากดไมแพรหลายเหมอนกบปยเคม

1) ประโยชนของปยอนทรยชวภาพ 1.1) เปนอาหารของสงมชวตในดน เชน แบคทเรย เชอรา และแอคตโนมยซส 1.2) ใหธาตอาหาร และกระตนใหจลนทรยสรางอาหารกวา 93 ชนด แกพช

1.3) ชวยปรบปรงคณสมบต และโครงสรางดนใหดขน 1.4) ชวยดดซบ หรอดดยดธาตอาหารไวใหแกพช 1.5) ชวยปรบคาความเปนกรด - ดาง (pH) ของดนใหอยในระดบทเหมาะแกการเจรญเตบโตของพช 1.6) ชวยก าจด และตอตานเชอจลนทรยทกอโรคตาง ๆ 1.7) ท าใหพชสามารถสรางพษไดเอง สามารถตานทานโรคและแมลงไดด

ปยน าหมกอนทรยชวภาพ เปนสารละลายสน าตาลขนทไดจากการยอยสลายเซลลพช หรอเซลลสตว โดยผานกระบวนการหมกของจลนทรยทตองการออกซเจน และไมตองการออกซเจน ดวยการเตมน าตาลทรายแดง หรอกากน าตาล ใหเปนแหลงพลงงานของจลนทรยทท าหนาทยอยสลาย ซงมจลนทรยในกลมแบคทเรย อาทเชน Bacillus sp. Lactobacillus sp. Stre[tococcus sp. กลมเชอรา อาทเชน Aspergillus nige Pennicillium sp. Rhizopus และกลมยสต อาทเชน Canida sp. ฉะนนในน าสกดอนทรยชวภาพทผานการะบวนการยอยสลายอยางสมบรณแลว จงประกอบดวย จลนทรยหลากหลายชนด และสารประกอบจากเซลลพช เซลลสตว ไดแก คารโบไฮเดรต โปรตน กรดอะมโน ธาตอาหาร เอนไซม และฮอรโมนพช ในปรมาณทแตกตางกน ขนอยกบวตถดบทน ามาใช

2) สตรหญาผสมขไก สวนประกอบ 2.1) หญาสด 50 กโลกรม 2.2) ขไก 5 กโลกรม (ไมควรเลอกไกทกนยาปฏชวนะ เพราะจะท าใหมกลนเหมนเนาและเปนอนตรายตอจลนทรยในดน และทปลายรากพช)

วธท า 1) น าหญาสด 10 กโลกรม ใสลงในถงหมกพลาสตกขนาด 200 ลตร ย าใหแนน (จะสงประมาณ 20 ซม.) 2) โรยขไกหมาด ๆ 1 กโลกรม ทบลงบนหญา 3) ท าซ า เชนเดมอก 4 ชน 4) บมไวประมาณ 45 วน ขนไป จะไดปยน าเขมขนคณภาพด วธใช 1) ผสมน า 1: 200 - 500 รดราดดน 2) ผสมน า 1: 300 - 1,000 ฉดพนล าตน และใบ

3) สตรเศษอาหาร (ปยคน) สวนประกอบ 1) เศษอาหารในครวเรอนทกชนดรวมทงน าแกง น าพรก ผลไม เปลอกหอย กง กางปลา หวปลา น ายาลางจาน เปนตน จ านวน 3 กโลกรม 2) น าตาลทรายแดง หรอกากน าตาล 1 กโลกรม 3) น าสะอาด 1 - 10 ลตร (แลวแตเศษอาหารมน ามากหรอไม) 4) หวเชอจลนทรยเขมขน 1 ลตร วธท า 1) น าเศษอาหาร 3 กโลกรม ใสลงในถงพลาสตก 2) ผสมน ากบน าตาลใหเขากน เปนเนอเดยวกน 3) เตมหวเชอจลนทรยเขมขนผสมในน าและน าตาล 4) เททบลงในถงทใสเศษอาหารใหทวๆ 5) ปดฝาใหสนท (ไมใหแสง และอากาศเขาได) 6) บมทงไวประมาณ 90 วน จะไดปยน าคณภาพดกลนหอม รสเปรยว (pH ประมาณ 3) หมายเหต ปรมาณสวนผสมตาง ๆ ปรบไดตามสวน วธใช 1) ผสมน า 1: 100 - 400 รดราดโคน 2) ผสมน า 1:200 - 1,000 ฉดพนล าตน และใบ

4) สตรพชผก สวนประกอบ 1) เศษพชผกผลไมทกชนด 3 กโลกรม 2) น าตาลแดง หรอกากน าตาล 1 กโลกรม 3) น าสะอาด 10 ลตร 4) หวเชอจลนทรยเขมขน 1 ลตร วธท า 1) สบและน าเศษผกผลไมใสในถงพลาสตก 2) ผสมน า กบน าตาลใหเขาเปนเนอเดยวกน 3) เตมหวเชอจลนทรยเขมขน ผสมลงในน าและน าตาล 4) เททบลงบนเศษผกผลไมในถงใหทว 5) ใชไมไผขดกดใหเศษผกจมน า 6) ปดฝาใหสนท ไมใหแสงและอากาศเขา 7) บมทงไวในทรมประมาณ 90 วน เปนอยางนอย กจะไดปยน าคณภาพด กลนหอม และรสเปรยว (pH 3.3) เหมาะส าหรบรดพชผกทกชนด หมายเหต : ถาตองการรดผกชนดไหน ใหใชผกชนดนนหมกเปนหลก รวมกบพชผก หรอวชพชทชอบ ขนรวมกบผกชนดนน วธใช 1) ผสมน า 1: 100 รดราดดน 2) ผสมน า 1 : 200 - 400 ฉดพนใบและล าตน

5) สตรหอยเชอร หรอสตรปลา สวนประกอบ 1) หอยเชอร หรอปลาสด 3 กโลกรม 2) น าตาลทรายแดง หรอกากน าตาล 1 กโลกรม 3) น าสะอาด 10 ลตร 4) หวเชอจลนทรยเขมขน 1 ลตร

วธท า 1) น าหอยเชอร หรอปลามาสบ ทบ หรอบดใหพอแหลก 2) ผสมน า น าตาล และหวเชอจลนทรยเขมขน คนใหเขาเปนเนอเดยวกนแลวเททบลงบนหอยเชอร หรอปลาในถง 3) ใชไมไผขดกดใหหอยเชอร หรอปลาจมลงในน า 4) ปดฝาใหสนทไมใหแสง และอากาศเขา บมทงไวในทรม ประมาณ 90 วน เปนอยางนอย หมายเหต ไมควรใชสตรหอยเชอร หรอสตรปลาเพยงอยางเดยว ควรใชรวมกบสตรพชผก หรอสตรสมนไพรดวย

6) สตรสะสมตาดอก สวนประกอบ 1) เศษพชสด วชพช 1 สวน 2) ผลไมดบ 1 สวน 3) ผลไมสก 2 สวน 4) เมลดพช/ เมลดวชพช 2 สวน 5) ซากสตว 2 สวน 6) หวเชอจลนทรยเขมขน 1 สวน 7) นมสด 1 สวน 8) ไขทงเปลอก 1 สวน 9) กากน าตาล 1 สวน 10) น ามะพราว 1 สวน วธท า 1) น าสวนผสมทเปนพชและซากสตวทงหมดมาบดละเอยด (น าทออกมาอยาทงบรรจลงในถงหมก หรอภาชนะทไมใชโลหะ) 2) น ากากน าตาล น ามะพราว หวเชอจลนทรยเขมขน นมสด และไขทงเปลอกผสมใหเขากน แลวเททบลงบนวสดทบดละเอยด 3) คลกเคลาสวนผสมทงหมดใหเขาเปนเนอเดยวกน 4) ปดฝาถงหมกใหสนทเกบไวในทรมประมาณ 90 วน

วธใช 1) ผสมน า 100 ลตร : ปย 200 ซ.ซ. รดราดดน 2) ผสมน า 100 ลตร : ปย 100 ซ.ซ. ฉดพนใบและล าตน

7) สตรเปดตาดอก สวนประกอบ 1) ดอกไมตม พรอมเกสร 10 สวน 2) ผลไมดบ 1 สวน 3) ผลไมสก 10 สวน 4) เมลดพ 1 สวน 5) ซากสตว 10 สวน 6) หวเชอจลนทรยเขมขน 5 สวน 7) นมสด 5 สวน 8) ไขทงเปลอก 5 สวน 9) กากน าตาล 5 สวน 10) น ามะพราว 5 สวน วธท า 1) น าวสดสวนผสมทงหมดบดปนละเอยด แลวเทลงในถงหมก 2) น ากากน าตาล น ามะพราว หวเชอจลนทรยเขมขน นมสด และไขทงเปลอกผสมใหเขากน แลวเททบลงบนวสดทบดละเอยด 3) คลกเคลาสวนผสมทงหมดใหเขาเปนเนอเดยวกน 4) ปดฝาถงหมกใหสนทเกบไวในทรมประมาณ 90 วน วธใช (1) ผสมน า 100 ลตร : ปย 200 ซ.ซ. รดราดดน (2) ผสมน า 100 ลตร : ปย 100 ซ.ซ. ฉดพนใบและล าตน ปยหมกแหงอนทรยชวภาพ (ชนดผง) เปนปยทไดจากการน ามลสตวชนดตาง ๆ มาผสมคลกเคลากบขเถาแกลบ กากออย ร าขาว และเศษซากพชตาง ๆ โดยใชน าตาล และหวเชอจลนทรยเขมขนเปนตวเรงปฏกรยาการยอยสลาย เมอหมก และยอยสลายจนสมบรณแลว จะไดปยหมกแหงอนทรยชวภาพทมคณภาพซงสวนผสมตาง ๆ สามารถดดแปลงได ตามวสดทมอยในทองถนนน ๆ

สตรมลสตว สวนประกอบ 1) มลสตว 1 กระสอบ 2) แกลบ เศษใบไม หรอซงขาวโพด 1 กระสอบ 3) ขเถาแกลบ 1 กระสอบ 4) ร าออน 1 กระสอบ 5) น าสะอาด 10 ลตร (ถาวตถดบแหงมาก กสามารถเพมปรมาณขนได) 6) หวเชอจลนทรยเขมขน 1 ลตร วธท า 1) น ามลสตว แกลบ ขเถาแกลบ และร าออนมาผสมคลกเคลาใหเขาเปนเนอเดยวกน 2) ผสมน า กบหวเชอจลนทรยเขมขนใหเขากน รดลงบนกองวสด และท าการผสมใหเขากนจนมความชนประมาณ 35% (โดยทดลองก าด) จะสามารถเกาะกนเปนกอนไดแตไมเหนยว และเมอปลอยทงลงพนจากความสงประมาณ 1 เมตร กอนปยจะแตก แตยงมรอยนวมอเหลออย 3) คลกเคลาใหเขากนด ตกปยใสกระสอบ และมดปากถงใหแนน 4) กองกระสอบปยซอนทบกนเปนชน ๆ และควรวางกระสอบแตละตงใหหางกน เพอใหความรอนสามารถระบายออกไดทง 4 ดาน (เพอไมตองกลบกระสอบ ทกวน) 5) ทงไวประมาณ 5 - 7 วน ตรวจดถามกลนหอม และไมมไอรอน กสามารถน าไปใช งานได และสามารถเกบรกษาไวไดนาน วธใช ควรใชตงแตในขนตอนของการเตรยมดน โดยผสมคลกเคลากบดนในแปลง เสรจแลวคลมดนดวยฟาง ใบไม หรอกงไม และควรหมกดนทงไวประมาณ 7 วน จงจะเรมลงมอปลกพช (ในกรณทเปนนาขาว พชไร และพชผก) มอตราการใช ดงน 1) นาขาว 200 กโลกรมตอไร 2) พชไร พชผก 2 ก ามอตอตารางเมตร 3) ไมยนตน พชสวน 1 กโลกรมตอตารางเมตร ขอแนะน าในการใชปยหมกแหงอนทรยชวภาพใหไดผลดนน หลงจากหวาน หรอคลกผสมปยหมกแหงกบดนแลว ควรคลมดนดวยฟางเศษหญา หรอเศษใบไมตาง ๆ จากนนใชปยน าหมกอนทรยชวภาพรดราดลงไป ในอตราสวน 1: 200 จะ ชวยใหดนรวนซย และฟขนท าใหรากพชเตบโตไดด

ปยเมดอนทรยชวภาพ จดประสงคของการปนเมดกเพอยดอายการเกบรกษา สะดวกตอการเกบและการใชงาน โดยการท าปยเมดนน จะตองมอปกรณและเครองจกรกลเขามาเพมเตม จงไมสามารถทจะท าในระดบครวเรอนได เพราะลงทนสงโดยไมจ าเปน สวนประกอบ 1) ปยหมกแหงชวภาพ (ชนดผง) 700 กโลกรม 2) มลไก/มลวว/มลคางคาว 100 กโลกรม 3) ดนฟอสเฟต 200 กโลกรม 4) ปยน าหมกชวภาพสตรหอย กง ป 30 ลตร 5) ปยน าหมกชวภาพสตรหญา จาว มลไก 20 ลตร 6) น าสะอาด 50 ลตร วธท า 1) น าปยหมกแหงชวภาพ มลสตว ดนฟอสเฟต มาบดใหละเอยด 2) ผสมปยน าหมกชวภาพสตรหอย กง ป สตรหญา ขาว มลไก และน าสะอาดคนใหเขากน 3) น าปยหมกแหงชวภาพ มลสตว และดนฟอสเฟตทบดละเอยดแลวมาผสมคลกเคลาใหเขากน 4) เอาสวนผสมทงอยางแหง และอยางน า มาผสมกนใหมความชนพอเหมาะส าหรบการปนเมด 5) น าสวนผสมทไดเขาเครองปนเมดปย และอบแหงดวยความรอนประมาณ 40 - 60๐C จนมความชนประมาณ 9 - 12% 6) บรรจปยเมดอนทรยชวภาพลงกระสอบ เพอน าไปเกบ (ควรเกบไวในทรม อากาศแหง และถายเทสะดวก)

ศนยการเรยนรเกษตรสมดล “สวนธงไชย - ไรทกสม” ตงอยท 7 หม 3 ต าบลทรายมล อ าเภอองครกษ จงหวดนครนายก

การท าปยหมก

สวนประกอบ 1) ร าละเอยด 1 ปบ 2) ละอองขาว 1 ปบ 3) ขเถาแกลบ 1 ปบ 4) ขวว 1 ปบ 5) ผกบงไฟแดง ½ ปบ 6) น าควนไม 7) น าชวภาพ 8) ถานอบ 2 กโลกรม วธท า ผสมใหเขากน แลวกลบกองปยทกวน เปนเวลา 5 วน สามารถน ามาใชได

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงเพอนพง (ภาฯ) ยามยาก ตงอยบานเลขท 55/2 หมท 2 ต าบล บานแห อ าเภอเมอง จงหวดอางทอง

การท าปยหมกชวภาพ

สตรปยหมกชวภาพ/วตถดบ

ร าออน ดนด แกลบดบ แกลบด า มลสตว พชตระกลถว

ไมผล , ไมยนตน 1 1 1 1 1 1 ไมผล , ไมยนตน , พชอายสน

1 1 2 2 2 2

พชอายสน 1 2 4 4 2 4

วธท า 1. น าสวนผสมทงหมด (ยกเวนร าออนใหใสทหลงสด) น ามาคลกเคลาใหเขากน 2. น าน าหมกทผสมไวราดลงไปใหทวกองปยโดยใหเปยกพอประมาณ(เปยกประมาณ 60% ) อตราสวนในการผสมน าหมกชวภาพ น ากากน าตาล 2 ชอนลงผสมกบน าหมก 2 - 10 ชอน แลวใสน า 20 ลตร กวนใหเขากน น าไปรดกองปยหมก (น าหมกและกากน าตาลจะใสมากหรอนอยกไดตามตองการ) ขอแนะน า 1. การผสมปยและการเกบปยควรท าในทรมหรอในโรงเรอน 2. ในระยะ 7 วนแรกปยจะมความรอนสง ควรพลกกลบปยทกวนในระยะ 2 - 7 วนแรก 3. การเกบปยไมควรซอนเกน 5 ชน หลงจากปยเยนแลวน าไปใชได 4. น าทใชผสมกบกากาน าตาลหรอน าหมก ใชน าซาวขาวแทนน าธรรมดาจะท าใหปยมประสทธภาพมากขน

ศนยศกษากสกรรมธรรมชาตสระแกว ตงอยเลขท 521/3 บานหนองนกเขา ต าบลทาเกษม อ าเภอเมอง จงหวดสระแกว

ปยหมกแหงอนทรยชวภาพ สตรมลสตวชนดผง

เปนปยทไดจากการน ามลสตวชนดตาง ๆ มาผสมคลกเคลากบขเถาแกลบ กากออย ร าขาว และเศษซากพชตาง ๆ โดยใชน าตาล และหวเชอจลนทรยเขมขนเปนตวเรงปฏกรยาการยอยสลาย เมอหมก และยอยสลายจนสมบรณแลว จะไดปยหมกแหงอนทรยชวภาพทมคณภาพซงสวนผสมตาง ๆ สามารถดดแปลงได ตามวสดทมอยในทองถนนน ๆ สวนประกอบ 1) มลสตว 1 กระสอบ 2) แกลบ เศษใบไม หรอซงขาวโพด 1 กระสอบ 3) ขเถาแกลบ 1 กระสอบ 4) ร าออน 1 กระสอบ 5) น าสะอาด 10 ลตร (ถาวตถดบแหงมาก กสามารถเพมปรมาณขนได) 6) หวเชอจลนทรยเขมขน 1 ลตร วธท า 1) น ามลสตว แกลบ ขเถาแกลบ และร าออนมาผสมคลกเคลาใหเขาเปนเนอเดยวกน 2) ผสมน า กบหวเชอจลนทรยเขมขนใหเขากน รดลงบนกองวสด และท าการผสมใหเขากนจนมความชนประมาณ 35% (โดยทดลองก าด) จะสามารถเกาะกนเปนกอนไดแตไมเหนยว และเมอปลอยทงลงพนจากความสงประมาณ 1 เมตร กอนปยจะแตก แตยงมรอยนวมอเหลออย 3) คลกเคลาใหเขากนด ตกปยใสกระสอบ และมดปากถงใหแนน 4) กองกระสอบปยซอนทบกนเปนชน ๆ และควรวางกระสอบแตละตงใหหางกน เพอใหความรอนสามารถระบายออกไดทง 4 ดาน (เพอไมตองกลบกระสอบ ทกวน) 5) ทงไวประมาณ 5 - 7 วน ตรวจดถามกลนหอม และไมมไอรอน กสามารถน าไปใช งานได และสามารถเกบรกษาไวไดนาน

วธใช ควรใชตงแตในขนตอนของการเตรยมดน โดยผสมคลกเคลากบดนในแปลง เสรจแลวคลมดนดวยฟาง ใบไม หรอกงไม และควรหมกดนทงไวประมาณ 7 วน จงจะเรมลงมอปลกพช (ในกรณทเปนนาขาว พชไร และพชผก) มอตราการใช ดงน 1) นาขาว 200 กโลกรมตอไร 2) พชไร พชผก 2 ก ามอตอตารางเมตร 3) ไมยนตน พชสวน 1 กโลกรมตอตารางเมตร 4) ขอแนะน าในการใชปยหมกแหงอนทรยชวภาพใหไดผลดนน หลงจากหวาน หรอคลกผสมปยหมกแหงกบดนแลว ควรคลมดนดวยฟางเศษหญา หรอเศษใบไมตาง ๆ จากนนใชปยน าหมกอนทรยชวภาพรดราดลงไป ในอตราสวน 1: 200 จะ ชวยใหดนรวนซย และฟขนท าใหรากพชเตบโตไดด

ศนยศกษากสกรรมธรรมชาตสระแกว ตงอยเลขท 521/3 บานหนองนกเขา ต าบลทาเกษม อ าเภอเมอง จงหวดสระแกว

ปยเมดอนทรยชวภาพ

จดประสงคของการปนเมดกเพอยดอายการเกบรกษา สะดวกตอการเกบและการใชงาน โดยการท าปยเมดนน จะตองมอปกรณและเครองจกรกลเขามาเพมเตม จงไมสามารถทจะท าในระดบครวเรอนได เพราะลงทนสงโดยไมจ าเปน

สวนประกอบ 1) ปยหมกแหงชวภาพ (ชนดผง) 700 กโลกรม 2) มลไก/มลวว/มลคางคาว 100 กโลกรม 3) ดนฟอสเฟต 200 กโลกรม 4) ปยน าหมกชวภาพสตรหอย กง ป 30 ลตร 5) ปยน าหมกชวภาพสตรหญา จาว มลไก 20 ลตร 6) น าสะอาด 50 ลตร

วธท า 1) น าปยหมกแหงชวภาพ มลสตว ดนฟอสเฟต มาบดใหละเอยด 2) ผสมปยน าหมกชวภาพสตรหอย กง ป สตรหญา ขาว มลไก และน าสะอาดคนใหเขากน 3) น าปยหมกแหงชวภาพมลสตวและดนฟอสเฟตทบดละเอยดแลวมาผสมคลกเคลาใหเขากน 4) เอาสวนผสมทงอยางแหงและอยางน ามาผสมกนใหมความชนพอเหมาะส าหรบการปนเมด 5) น าสวนผสมทไดเขาเครองปนเมดปย และอบแหงดวยความรอนประมาณ 40 - 60๐C จนมความชนประมาณ 9 - 12% 6) บรรจปยเมดอนทรยชวภาพลงกระสอบ เพอน าไปเกบ (ควรเกบไวในทรม อากาศแหง และถายเทสะดวก)

ศนยภมรกษธรรมชาต บานทาดาน ต าบลหนตง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก

ปยหมกแหงอนทรยชวภาพ (ชนดผง)

เปนปยทไดจากการน ามลสตวชนดตางๆ มาผสมคลกเคลากบขเถาแกลบ กากออย ร าขาว และเศษซากพชตางๆ โดยใชน าตาล และหวเชอจลนทรยเขมขนเปนตวเรงปฏกรยาการยอยสลาย เมอหมก และยอยสลายจนสมบรณแลว จะไดปยหมกแหงอนทรยชวภาพทมคณภาพซงสวนผสมตางๆ สามารถดดแปลงได ตามวสดทมอยในทองถนนนๆ สตรมลสตว สวนประกอบ 1) มลสตว 1 กระสอบ 2) แกลบ เศษใบไม หรอซงขาวโพด 1 กระสอบ 3) ขเถาแกลบ 1 กระสอบ 4) ร าออน 1 กระสอบ 5) น าสะอาด 10 ลตร (ถาวตถดบแหงมาก กสามารถเพมปรมาณขนได) 6) หวเชอจลนทรยเขมขน 1 ลตร วธท า 1) น ามลสตว แกลบ ขเถาแกลบ และร าออนมาผสมคลมเคลาใหเขาเปนเนอเดยวกน 2) ผสมน า กบหวเชอจลนทรยเขมขนใหเขากน รดลงบนกองวสด และท าการผสมใหเขากนจนมความชนประมาณ 35% (โดยทดลองก าด) จะสามารถเกาะกนเปนกอนไดแตไมเหนยว และเมอปลอยทงลงพนจากความสงประมาณ 1 เมตร กอนปยจะแตก แตยงมรอยนวมอเหลออย 3) คลกเคลาใหเขากนด ตกปยใสกระสอบ และมดปากถงใหแนน 4) กองกระสอบปยซอนทบกนเปนชนๆ และควรวางกระสอบแตละตงใหหางกน เพอใหความรอนสามารถระบายออกไดทง 4 ดาน (เพอไมตองกลบกระสอบ ทกวน) 5) ทงไวประมาณ 5 - 7 วน ตรวจดถามกลนหอมและไมมไอรอน กสามารถน าไปใชงานได และสามารถเกบรกษาไวไดนาน

วธใช ควรใชตงแตในขนตอนของการเตรยมดน โดยผสมคลกเคลากบดนในแปลง เสรจแลวคลมดนดวยฟาง ใบไม หรอกงไม และควรหมกดนทงไวประมาณ 7 วน จงจะเรมลงมอปลกพช (ในกรณทเปนนาขาว พชไร และพชผก) อตราการใช 1) นาขาว 200 กโลกรม ตอ 1ไรๆ 2) พชไร พชผก 2 ก ามอ ตอ 1 ตารางเมตร 3) ไมยนตน พชสวน 1 กโลกรม ตอ 1 ตารางเมตร ขอแนะน า ในการใชปยหมกแหงอนทรยชวภาพใหไดผลดนน หลงจากหวาน หรอคลกผสมปยหมกแหงกบดนแลว ควรคลมดนดวยฟางเศษหญา หรอเศษใบไมตางๆ จากนนใชปยน าหมกอนทรยชวภาพรดราดลงไป ในอตราสวน 1: 200 จะ ชวยใหดนรวนซย และฟขนท าใหรากพชเตบโตไดด

ศนยการเรยนรเกษตรธรรมชาตวงสมบรณ 109 หม 4 ต าบลวงใหม อ าเภอวงสมบรณ จงหวดสระแกว

ปยอนทรยชวภาพ

จดประสงคของการปนเมลด เพอยดอายการเกบรกษา สะดวกตอการเกบและการใชงาน โดยการท าปยเมดนนจะตองมอปกรณและเครองจกรกลเพมเตม จงมาสามารถท าในระดบครวเรอนไดเพราะลงทนสงโดยไมจ าเปน สวนประกอบ 1) ปยหมกแหงชวภาพ (ชนดผง) 700 กโลกรม 2) มลไก/มลวว/มลคางคาว 100 กโลกรม 3) ดนฟอสเฟต 200 กโลกรม 4) ปยน าหมกชวภาพดนระเบด 30 ลตร 5) ปยน าหมกชวภาพสตรหญา ขาว มลไก 20 ลตร 6) น าสะอาด 50 ลตร วธท า 1) น าน าหมกแหงชวภาพมลสตว ดนฟอสเฟตมาบดใหละเอยด 2) ผสมปยหมกแหงชวภาพดนระเบด สตรหญา ขาว มลไก และน าสะอาดคนใหเขากน 3) ผสมปยหมกแหงชวภาพ มลสตว และดนฟอสเฟตทบดละเอยดแลวมาผสมคลกเคลาใหเขากน 4) เอาสวนผสมทงอยางแหงและอยางน า มาผสมกนใหมความชนพอเหมาะส าหรบการปนเมด 5) น าสวนผสมทไดเขาเครองปนเมดปย อบแหงดวยความรอนประมาณ 40-60 องศาเซลเซยส จนมความชนประมาณรอยละ 9 - 12 6) บรรจปยเมดอนทรยชวภาพลงกระสอบ เพอน าไปเกบ(ควรเกบไวในทรม อากาศแหง และถายเทไดสะดวก)

อตราการใช 1) นาขาว 50 กโลกรม/ 1ไร 2) พชไร พชผก 100 - 200 กรม/ 1 ตารางเมตร 3) ไมยนตน พชสวน 100 - 200 กรม/ 1 ตารางเมตร ขอแนะน า การใชปยหมกแหงใหไดผลด หลงจากหวานหรอคลกปยหมกแหงกบดนแลว ควรคลมดนดวยฟาง เศษหญา หรอเศษใบไมตางๆ จากนนใชปยน าหมกรดราดลงไป ในอตราสวน 1 : 200 จะชวย ใหดนรวนซยและฟขน ท าใหรากพชเตบโตไดด

ศนยภมรกษธรรมชาต บานทาดาน ต าบลหนตง อ าเภอเมอง จงหวดนครนายก

ปยเมดอนทรยชวภาพ

จดประสงคของการปนเมดกเพอยดอายการเกบรกษา สะดวกตอการเกบและการใชงาน โดยการท าปยเมดนนจะตองมอปกรณ และเครองจกรกลเขามาเพมเตม จงไมสามารถทจะท าในระดบครวเรอนไดเพราะลงทนสงโดยไมจ าเปน สวนประกอบ 1) ปยหมกแหงชวภาพ (ชนดผง) 700 กโลกรม 2) มลไก/มลวว/มลคางคาว 100 กโลกรม 3) ดนฟอสเฟต 200 กโลกรม 4) ปยน าหมกชวภาพสตรหอย กง ป 30 ลตร 5) ปยน าหมกชวภาพสตรหญา จาว มลไก 20 ลตร 6) น าสะอาด 50 ลตร วธท า 1) น าปยหมกแหงชวภาพ มลสตว ดนฟอสเฟต มาบดใหละเอยด 2) ผสมปยน าหมกชวภาพสตรหอย กง ป ,สตรหญา ขาว มลไก และน าสะอาดคนใหเขากน 3) น าปยหมกแหงชวภาพมลสตวและดนฟอสเฟตทบดละเอยดแลวมาผสมคลกเคลาใหเขากน 4) เอาสวนผสมทงอยางแหง และอยางน ามาผสมกนใหมความชนพอเหมาะส าหรบการปนเมด 5) น าสวนผสมทไดเขาเครองปนเมดปย และอบแหงดวยความรอนประมาณ 40 - 60 องศาเซลเซยส จนมความชนประมาณ 9 - 12% 6) บรรจปยเมดอนทรยชวภาพลงกระสอบ เพอน าไปเกบ (ควรเกบไวในทรม อากาศแหง และถายเทสะดวก)

ศนยเรยนรปราชญชาวบานของ นายเพมศกด มกราภรมย 36/2 ต าบลทางาม อ าเภอเมอง จงหวดปราจนบร

ปยหมก

ปยหมก คอ ปยอนทรย หรอปยธรรมชาตชนดหนงทไดมาจาการน าเอาเศษซากพช เชน ฟางขาว ซงขาวโพด ตนถวตางๆ หญาแหง ผกตบชวา ของเหลอทงจากโรงงานอตสาหกรรมตลอดจนขยะมลฝอยตามบานเรอนมาหมกรวมกบมลสตวหรอสารเรงจลนทรย เมอหมกโดยใชระยะเวลาหนงแลวเศษพชจะเปลยนสภาพจากของเดมเปนผงเปอยยยสน าตาลปนด าน าไปใสในไรนาหรอพชสวน เชน ไมผล พชผก หรอไมดอกไมประดบได วธการท าปยหมก แบบท 1 ปยหมกคางป (ปยหมก) ใชเศษพชเพยงอยางเดยวน ามาหมกทงไวคางปกสามารถน ามาใชเปนปยหมกไดแบบนไมตองดแลรกษา จงตองใชระยะเวลาหมกนาน เหมาะส าหรบผทไมมเวลา แบบท 2 ปยหมกธรรมดาใชมลสตว แบบนใชเศษพชและมลสตวในอตรา 100 : 10 ถาเปนเศษพชชนสวนเลกน ามาคลมผสมไดเลย แตถาเปนเศษพชชนสวนใหญน ามากองเปนชนๆ แตละกองจะท าประมาณ 3 ชน แตละชนประกอบดวยเศษพชทย าและรดน า สงประมาณ 30 - 40 ซม. แลวโรยทบดวยมลสตว แบบนจะใชระยะเวลาหมกนอยกวาแบบท 1 เชน ถาใชฟางขาวจะใชระยะเวลาประมาณ 6 - 8 เดอน ขนอยกบการดแลรกษา แบบท 3 ปยหมกธรรมดาใชจลนทรยเรง แบบนใชระยะเวลาในการหมกเรวกวาแบบท 1 และ 2 โดยใชเชอจลนทรยเรงการยอยสลายของเศษพช ท าใหไดปยหมกเรวขน ใชระยะเวลาหมกเพยง 30 ถง 60 วน มสตรดงน - เศษพช 1,000 กโลกรม - มลสตว 100 - 200 กโลกรม - เชอจลนทรย (น าหมกชวภาพ) ตามความเหมาะสม วสดทใชควรเปนวสดทมในทองถนเชน เศษไมใบไม ฟางขาว ไมควรยดตดกบสตรทม ใหน าวสดทมมาคลกเคลาใหเขากน รดน าพรอมกบจลนทรยใหมความชนพอเหมาะโดยทดลองก าปยหมกแลวบบดหากปยยงคงลกษณะเปนกอนอยแสดงวาใชได แตถาก าแลวแตกออกไมจบเปนกอนแสดงวาความชนยงไมพอหรอถามน าไหลออกมาตามงามามอแสดงวามน ามากเกนไปจะท าใหปยหมกเนาได

แบบท 4 ปยหมกตอเชอ ในการท าปยหมกแบบท 3 นน ตองซอสารตวเรงเชอจลนทรยดวยทกครงท าใหมแนวความคดวาหากสามารถน าปยหมกมาตอเชอไดกจะเปนการประหยดและเกดประโยชนตอเกษตรกร กรมพฒนาทดนไดท าการทดลองและพบวาสามารถตอเชอไดโดยใช ปยหมกทท าในแบบท 3 กลาวคอ หลงจากไดปยหมกทใชไดแลวในแบบท 3 ใหเกบไว 50 - 100 กโลกรม การเกบตองเกบไวในโรงเรอนทไมถกแดดและฝน (เพอรกษาคณภาพของจลนทรย) สามารถน าไปตอเชอท าปยหมกไดอก 1 ตน การตอเชอนสามารถท าการตอไดเพยง 3 ครง เชอกจะออนตองเตรยมหวเชอใหม (ซงหวเชอจลนทรยนสามารถเตรยมเองไดใหดในหวขอน าหมกชวภาพ การดแลรกษากองปยหมก 1) ปองกนไมใหสตวเขาไปท าลาย หรอคยเขยกองปยหมก 2) รดน ากองปยหมกใหมความชนพอเหมาะอยเสมอ 3) กลบกองปยสม าเสมอ ควรกลบกองปยหมกอยางนอยเดอนละ 1 ครง ขอควรค านงในการท ากองปยหมก 1) กองปยหมกทเหมาะสมคอ ความกวางไมควรเกน 2 - 3 เมตร ความยาวไมจ ากด สงประมาณ 1 - 1.50 เมตร ความสงของกองปยหมกสงขนาด 1 ฟต ไมตองกลบกองปยหมกกได 2) ควรใชฟางหรอเศษหญาคลมกองปยหมกและกองในทรม เพอปองกนการชะลางกองปยโดยฝนและลม รวมไปถงการสญเสยความชนจากการถกแดดโดยตรง 3) อยารดน าเปยกจนเกนไป 4) ถาเกดความรอนในกองปยหมกมาก ตองเพมน าใหกองปย 5) การกองปยหมกไมควรเอาเศษวสดทสลายตวเรว และสลายตวยากกองปนกนเพราะปยหมกทไดจะไมสม าเสมอเนองจากเศษพชบางสวนยงสลายตวไมหมด หลกในการพจารณาปยหมกทน าไปใชได ขอสงเกตวาปยหมกสามารถน ามาใชไดหรอไม มดงน 1) สของกองปยหมกจะเขมขน อาจมสน าตาลเขมถงด า 2) อณหภมภายในกองปยหมกและอณหภมภายนอกใกลเคยงกนหรอแตกตางกนนอยมาก 3) ใชนวมอบตวอยางปยหมกด เศษพชจะยยและขาดออกจากกนไดงาย ไมแขงกระดาง 4) ปยหมกจะมกลนคลายกลนดนธรรมชาต ถามกลนฉนหรอมกลนฟางแสดงวาปยหมกยงใชไมได

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงเพอนพง (ภาฯ) ยามยาก ตงอยบานเลขท 55/2 หมท 2 ต าบล บานแห อ าเภอเมอง จงหวดอางทอง

ปยหมกสตรมลสตว

วตถดบ 1. ขวว 1 สวน 2. วชพชสด + แหง 1 สวน 3. แกลบด า 1 สวน 4. แกลบดน 1 สวน 5. ร าละเอยด 1 สวน 6. น าจลนทรย 2 ชอน / 20 ลตร 7. น าสะอาด ความชนพอเหมาะ วธท า 1. น าขวว แกลบด า วชพชสด + แหง แกลบดน มาผสมใหเขากน ใสน าใหความชนพอเหมาะ (ลองก าด ปยจะเปนกอน และใชมอตเบาๆ กจะแตก) 2. น าร ามาโรยบนกองวสดใหทวบางๆ 3. น าน าจลนทรยทผสมเสรจแลว มาราดแลวผสมใหเขากนขอท 1 4. น าแผนพลาสตก มาปด ใหใชเวลา 2 วน น าไปใชได วธใช ปรมาณในการใช ไรละ 200 กโลกรม

ศนยศรยวง ตงอยเลขท 91/1 หมท 7 ต าบลราษฎรนยม อ าเภอไทรนอย จงหวดนนทบร

การท าปยหมก

พนทจงหวดนนทบร เปนพนทท าการเกษตรมาแตดงเดมซงมการใชปยเคมเปนจ านวนมาก เพอเปนการลดรายจายจงไดมการจดท าปยหมกขน ซงเกดจากการน าปยอนทรยหรอปยธรรมชาตชนดหนง ทไดจากการน าเอาเศษวสดตางๆ เชน เศษพชทเหลอใชจากไรนาหลงจากการเกบเกยว เศษขยะมลฝอยจากครวเรอนหรอของเหลอทงจากโรงงานอตสาหกรรม มาหมกพรอมกบมลสตว ในการเตรยมกองปยหมกอาจใสปยเคมลงไปเพอชวยเรงกจกรรมของจลนทรยดนและเปนการเพมคณคาดานธาตอาหารของปยหมกดวย(บางทเรยกวาปยคอกเทยม) ในชวงระยะเวลาหนง เศษพชเศษขยะเหลานจะเปลยนไปจากรปเดม อนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงทางเคมของจลนทรยเปนผงเปอยยย มสน าตาลปนด า และเรยกวา ปยหมกซงสามารถน าเอาปยหมกนไปใชในการปรบปรงดนไดด มคณสมบตในการปรบปรงดน ท าใหดนโปรง เพมความพรนใหแกดน ท าใหการระบายน าและอากาศในดนดขนทงชวยใหดนอมน าและดดซมธาตอาหารพชดขน ชวยเพมปรมาณธาตอาหารใหแกพช ทงธาตอาหารหลก ธาตอาหารรอง และธาตอาหารเสรมใหแกดน ใหพชและจลนทรยเจรญเตบโตและสงเสรมกจกรรมตางๆ ไดดขน วสดอปกรณ 1) คราด มด จอบ เพอเกบเศษวสดหรอซากพชทจะน ามากองรวมกน 2) รถเขน บงก หรอเขงไมไผ ส าหรบใชขนซากสตวและสารเรงเคมทจะน ามากองรวมกน 3) จอบ เสยม พลว ส าหรบปรบพนทหรอขดหลมทจะใชเปนทกองซากสตวและใชส าหรบพลกกลบกองปยหมกนน 4) ถงน า บวรดน าและสายยางส าหรบใชรดน าใหกบกองปยหมก การเตรยมเชอจลนทรย (พด.-1) 1) ละลายเชอ พด.-1 จ านวน 1 ซอง ตอน า 20 ลตร 2) ตงทงไวประมาณ 15-20 นาท โดยคนอยเสมอเพอใหเชอจลนทรยกระจายอยางทวถงและ เปนการกระตนเชอจลนทรยดวย

การเตรยมเศษพช ถาเปนเศษพชชนเลกๆ เชน แกลบ ขเลอย ขยมะพราว กากชานออย ซงขาวโพด หรอเศษพชชนเลกๆ พวกนไมตองเตรยมกอนแตถาเปนเศษพชชนใหญๆ หรอเปนเสนๆ ตองเตรยมกอนหมก กลาวคอ ตองรดน าใหชมแลวทงไว 1 คน เพอใหวสดดดความชนไวกอนท าปยจะดกวาเพราะถาไมท าเชนน เวลาท าปยหมกจะตองใชน ารดมาก และน าจะชะลางมลสตวและจลนทรยทโรยไวทงไปดวย แตถาวสดเหลานดดความชนไวแลวเพยงพรมน าอกเลกนอยได สงทควรค านงในการท าปยหมก ถาใหปยหมกมคณภาพด ควรเลอกสถานทกองปยในทมน าไมทวมขงและอยในทรม หรอมหลงคาคลม แตถาหากกองปยใหญมากแบบทตองใชรถแทรกเตอรกลบกองนน อาจกองปยไวกลางแจง โดยไมมหลงคาคลมกไดเนองจากผวชนนอกของกองปยเทานนทถกแสงแดด ถกฝน แตสวนทอยดานในจะถกคลมทบไวอกท .ขนตอนการท าปยหมก 1) การเลอกสถานททจะใชผลตปยหมก มความส าคญทงนเพอเปนการประหยดแรงงานและเวลา จงควรพจารณาดงน คอ - ควรเปนบรเวณทอยใกลกบแหลงทมซากพชและซากสตวมากทสด เพอความสะดวกในการขนยาย - ควรเปนบรเวณทอยใกลแหลงน า ทงนเพอความสะดวกในการรดน าใหกองปยหมก - ควรเปนบรเวณทดอนน าทวมไมถงและมระดบพนราบเสมอกนใหมากทสด 2) การเตรยมวสดทในการท าปยหมก - วสดเหลอใชทางการเกษตร จ าพวกเศษพชตางๆทเหลอทงไวในไรนา เชน ฟาง ขาว เปลอกถว ตนขาวโพด ซงขาวโพด ใบออย ไสปอ ใบไมใบหญาทกชนด กอนน าไปกองปยหมกควรสบใหเปนชนเลกลงและตากใหแหง - วสดทางการเกษตรทเหลอใชจากโรงงานอตสาหกรรม เชน กากออย สบปะรด แกลบ ขเลอย ขยมะพราว กากเสนใยปอ กากมนส าปะหลง เปลอกผลไม กากปลาจากโรงงานท าน าปลา - เศษขยะมลฝอยทมอยทกครวเรอนทไมมพลาสตก - วชพชน า เชน ผกตบชวา จอก แหน ทมอยในแมน าล าคลองวชพชบกทกชนดทมอยตามไรนาและสวนถาชนใหญหรอยาวเกนไปกอนน าไปใชควรสบใหเปนชนเลกลงและตากใหแหง

- มลสตว ไดแกมลไก (มวสดรองพนมลไก เชน ขเลอย แกลบ ) มลไกไข (มมลไกเพยงอยางเดยว) มลสกร มลวว มลควาย ฯลฯ - ปยเคม การเพมปยเคมเพอเพมธาตไนโตรเจนลงในกองปยมความส าคญตอการหมกซากพชทมสดสวนของคารบอน/ไนโตรเจนกวาง เชน ฟางขาวและตอซงขาวโพด ดงนนการน าปยหมกควรมการใชอตราสวนของซากพช ปยคอกและปยแอมโมเนยซลเฟตเทากบ 100:10:2 การเพมปยฟอสเฟตและโปรแตสเซยมลงไปดวยจะชวยใหคณภาพของปยหมกนนดยงขน ส าหรบปนขาวควรใชประมาณ 20 กโลกรมตอซากพชแหง 1 ตน ปยไนโตรเจนจากปยเคมซงใสลงในกองปย จลนทรยน าไปใช และแปรสภาพใหเปนสารอนทรยไนโตรเจน กลาวคอ ประมาณ 1 เดอน หลงจากเรมหมกปรากฏวามกรดอะมโนในรปน าตาลและกรดอะมโนตางๆ ในกองปยมากขนตอจากนน กาแลคโตซามนกเพมปรมาณขนดวย สารประกอบเหลานขนโดยจลนทรย ทเจรญเตบโตในกองปยและจะแปรรปไปเปนประโยชนตอพช - สารเรงเปนแหลงจลนทรยทมประสทธภาพในการยอยสลายสง จะเปนตวเรงการเกดการยอยสลายใหเรวขน ซงเปนการชวยรนระยะเวลาการท าปยหมก จลนทรยทเกยวของในการยอยสลายอนทรยวตถในกองปยหมกนนมหลายชนด แบงเปนกลมใหญได เชอรา , แอนตโนมยซส และแบคทเรย หรอ เชอ หรอใชเชอ พด.-1 หมายถง เชอจลนทรยทใชในการท าปยหมก ซงจะเปนตวเรงการยอยสลายของปยหมก ซงผลตโดยกรมทดน แตอยางไรกตามถาเกษตรกร ไมสามารถหาพด .-1 ได กสามารถท าปยหมกไดเชนกนเนองจากเชอจลนทรยดงกลาวมอยในซากพชและซากสตวธรรมชาต ส าหรบเศษพชและมลสตว สามารถน าไปใชท าปยหมกไดในอตราสวนทตางกน ตวอยางตอไปนเปนสตรปยหมกไดผลด สตรท 1 ขยมะพราว 1 สวน มลไกเนอ 1 สวน เชอ พด.-1 1 ซอง(ตอวสด 1 ตน) สตรท 2 กากชานออย 2 สวน มลไกเนอ 1 สวน เชอ พด.-1 1 ซอง(ตอวสด 1 ตน)

สตรท 3 เศษหญา หรอฟางขาวหรอเศษพช 4 สวน มลไกเนอ 1 สวน เชอ พด.-1 1 ซอง(ตอวสด 1 ตน) หมายเหต 1. ถาใชมลไกไข ใหใชครงหนงของมลไกเนอ 2. เศษพชทยบตวนอย ใหใช 1 สวน เชน ขยมะพราว 3. เศษพชทยบตวมาก ใหใช 4 สวน เชน ฟาง และหญา ประโยชนของปยหมก 1) ปยหมกชวยปรบปรงบ ารงดน โดยชวยเพมปยอนทรยวตถและธาตอาหาร ท าใหดน มคณสมบตเหมาะตอการเจรญเตบโตของพช สงผลผลตสงขน ปยหมกชวยท าใหดนมคณสมบต เหมาะแกการเพาะปลกดงน - ดนทการจบตวกนอยางพอเหมาะตอการเกบและระบายน าและมอากาศถายเท - ดนมความรวนซย - ดนมธาตอาหารครบถวนทงธาตอาหารหลกและธาตอาหารรอง - ดนมอนทรยสารตางๆอยอยางครบถวน - เปนแหลงอาหารของจลนทรยในดน - ชวยชะลอปรมาณเชอโรคพชบางชนดในดน - ชวยตานทานการเปลยนแปลง คา pH ของดน 2) เพมปรมาณอนทรยวตถใหแกดนและรกษาความอดมสมบรณของดนอยเสมอ 3) เปลยนสภาพจากดนเหนยวหรอดนทรายใหเปนดนรวน สะดวกแกการไถพรวนและเหมาะสมแกการเจรญเตบโต 4) ชวยรกษาความชมชนในดน 5) ท าใหการถายเทอากาศในดนไดดขน 6) เพมธาตไนโตรเจนใหกบดน เปนธาตอาหารทส าคญอยางหนงท าใหพชมใบเขยวงา 7) ไมเปนอนตรายตอดนแมจะใชปรมาณมากตดตอกนนาน ๆ 8) ชวยเพมประสทธภาพในการใชปยเคม และสามารถลดอตราการใชปยเคม 9) กระตนใหธาตอาหารพชบางอยางในดนทละลายน าไดยากใหละลายน าเปนอาหารพชไดดขน 10) ปรบสภาพสงแวดลอม ชวยก าจดขยะมลฝอยและวชพชน าทงหลายใหหมดไป

ศนยเรยนรปราชญชาวบาน กลมเกษตรอนทรยบานเหลามะละกอ ตงอยท 21 หม 15 ต าบลทงหลวง อ าเภอปากทอ จงหวดราชบร

การท าปยหมกชวภาพ

วสด / อปกรณ - มลสตว (มลโค มลหม มลไก) - ละอองขาว หรอ กากออย - แกลบด า - ร าละเอยด - กรดซลคอน - กากกง - กากน าตาล , เชอ พด. 1 - EM ขยายจากน าซาวขาว , น ามะพราว - ปยอนทรยน า (ปยปลา , ฮอรโมนไข) สวนผสมทางกลมไมไดก าหนดปรมาณใช ค านวณใหมอนทรยวตถประมาณ 60% เพราะท าจ านวนมากครงละ 60 - 80 ตน

วธท า / ขนตอน 1) น าวสดทมประมาณมากเขากองชนดละ 1 ชน ในโรงเรอน ราดน าท าความชน ราดดวยเชอสารเรง (พด. 1) EM ขยาย , อาหารเสรม ใหความชนประมาณ 60 % ท าอยางนจนหมดวสด ชนสดทายโรยดวยร าละเอยด 2) คลกเคลาสวนผสมใหเขากนโดยใชคราด ถาความชนไมไดใหราดน าท าความชนเพม ถาแฉะใหเพมวสดจนมความชนประมาณ 60 % ใชมอก าวสดบบน าไมไหล 3) คลมดวยกระสอบปาน หรอ แกลบด า 4) กลบกองปยวนเวนวน จ านวน 7 ครง หมกไว 1 เดอน สงเกตวสดเปลยนเปนสน าตาลปนด า ไมมกลนเหมน ความรอนในกองปยใกลเคยงกบอณหภมภายนอก น าไปใชได.

วธใช ใชไดกบพชผก ไมยนตนทกชนด ใชรองพนปลกพชผก อตราการใช ไรละ 2 ตน ไมยนตนครงละ 10 กโลกรม ปละ 3 - 4 ครง นาขาว ไรละ 500 กโลกรม หรอตามความเหมาะสมของสภาพดน

ประโยชน 1) ปรบปรงบ ารงดน 2) เพมอนทรยวตถ เพมธาตอาหารของพช 3) เพมจลนทรยทมประโยชนในดน 4) ปลดปลอยธาตอาหารจากปยเคมทตกคางในดน ใหพชน าไปใชได อน ๆ 1) ลดตนทนในการท าการเกษตร 2) สรางความสมดลของธรรมชาต อนรกษสงแวดลอม

ศนยการเรยนรเกษตรธรรมชาตวงสมบรณ 109 หม 4 ต าบลวงใหม อ าเภอวงสมบรณ จงหวดสระแกว

ปยหมกชวภาพ

สวนประกอบ 1) ดนรวน 1 สวน 2) ร าออน 1 สวน 3) อนทรยวตถ 8 สวน (อนทรยวตถ ไดแก มลสตว ซากพช ซากสตว ใบไมใบหญาทงสดและแหง กากออย กากถว คายขาว แกลบด า แกลบขาว และอนๆ เทาทจะไดรวมกนใหได 8 สวน เฉพาะแกลบด า และแกลบขาว ใชไดไมเกนอยางละ 1 สวน) 4) น าหมกชวภาพ 3 ชอนโตะ ผสมกากน าตาล 3 ชอนโตะ ผสมน า 20 ลตร 5) น าหมกชวภาพสตรเสรมประสทธภาพปยหมก

วธท า เอาขอ 1 - 3 คลกเคลาเขาดวยกน รดดวยขอ 4 ใหมความชนพอหมาดๆ (50%) ถาตองการใหปยหมกมประสทธภาพสง พชเจรญเตบโตรวดเรว และแขงแรง ใหใชขอ5 แทนขอ 4 ตงกองสง 15- 30 เซนตเมตร คลมดวยฟางหรอใบไมใบหญา หรอกระสอบหรอวสดอนๆทคลมได กลบกองทกวน 4 วนขนไปกใชได ถาไมกลบกอง ตองรอจนกวาปยจะเยน ประมาณ 1 - 2 สปดาหจงใชได วธใช 1) ใชนาขาว 50 - 200 กโลกรม/ไร 2) ใชในแปลงผก 1 - 10 กโลกรม/ตารางเมตร 3) ใชในหลมปลกตนไม 1 - 5 กโลกรม/หลม จะใชมากหรอนอย ขนอยกบความอดมสมบรณของพนท

รายละเอยด : น าหมกสตรเสรมประสทธภาพปยหมก เมองฮนซา ประเทศปากสถาน เปนเมองทมคนอายยนทสดในโลก เฉลย 110 ป ประชาชนสวนใหญ รบประทานพช ผก ผลไมเปนอาหารหลก จากการส ารวจพบวาดนมธาตอาหารอดมสมบรณทสดในโลก ประชาชนชาวฮนซาใชปยมลคนในการท ากสกรรม ประเทศจน อนเดย และเวยดนาม กใชปยมลคนมาเปนเวลาหลายพนป จนปจจบนประเทศดงกลาวมผลผลตทางการเกษตรทไรสารพษ และมคณภาพมากกวาประเทศอนๆ ปยมลคนกคออาหารทคนรบประทานเขาไปแลวเหลอเปนกากเปนเศษออกมา มลคนและเศษอาหารมแรธาตทมคณคาตอพชเปนอยางมาก เพราะคนกนสงทมคณคาและสะอาดกวาทสตวกน ถาสามารถหมนเวยนกลบมาเปนปยบ ารงดน บ ารงพช กจะไดพชทมธาตอาหารและเอนไซมทสมบรณ คนบรโภคกจะมสขภาพทด นอกจากนกยงเปนการก าจดขยะไดอกทางหนง เพยงแตเศษอาหารและมลคนตองผานการหมกสกดธาตอาหารท าลายเชอโรค และพยาธกอนน ามาใชกจะปลอดภย และเปนประโยชนอยางยง ดร.อรรถ บญนธ อดตอาจารยคณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ไดบรรยายทหมบานราชธานอโศก ในงานกสกรรมเพอฟาดน เมอ พ .ศ. 2544 วา “ไดมการทดลองหมกมลคนดวยระบบจลนทรย พบวาสามารถก าจดเชอและพยาธทกอโรคในคนได” บางคนอาจจะมความรสกไมดกบเศษอาหาร และมลคน ทงๆทกเปนเพยงอนทรยวตถทหมนเวยนกบสงมชวตในโลก แปรเปลยนหมนวนกลบไปมาเปนธรรมดาๆ แตกลบไมกลวปยเคม ยาฆาแมลง ยาฆาหญา และสารเคมอน ซงเปนอนตราย ท าลายชวตมนษยและสงแวดลอม ส าหรบทานทรกและหวงใยสขภาพ กลองศกษาวธหมกสกด ธาตอาหาร ท าลายเชอโรค และพยาธจากเศษอาหารและมลคน แลวน ามาเปนปย กจะชวยประหยดคาใชจาย ไดพชทแขงแรง ปลอดภย ไรสารพษ ซงจะเปนอาหารทมคณคาตอสขภาพอยางดยง

ศนยการเรยนรเกษตรธรรมชาตวงสมบรณ 109 หม 4 ต าบลวงใหม อ าเภอวงสมบรณ จงหวดสระแกว

การหมกปยมหศจรรย

สวนประกอบ 1) เคกออย 40 สวน 2) ละอองขาว 25 สวน 3) ขเถาด าจากแกลบ 10 สวน 4) ขเถาด าจาก 10 สวน 5) มลสตว 10 สวน 6) ร าออนหรอร าละเอยด 5 สวน 7) แรหนธรรมชาตเพอรไลท 5 สวน 8) ยเรยจากคน (น าปสสาวะ) ครงกระปองนม ตอน า 1 ปบ 9) น าจลนทรยหรอน าสกดชวภาพ 8 ชอนโตะ ตอน า 1 ปบ 10) โมลาส 8 ชอนโตะ ตอน า 1 ปบ 11) น าสะอาดมากนอยตามจ านวนกองปย

วธท า น าวตถดบทงหมดคลกเคลาใหเขากน พรมดวยน าสกดชวภาพทผสมน าปสสาวะ และ โมลาสตามอตราสวนขางตนแลวรวมกองประมาณดความชนพอหมาดๆ ลองก าดอยาใหน าไหลตามงามนว และเมอคลายนวมอออกดนจะแตกไมเปนกอนจงใชได กองปยสงประมาณ 1 ศอกแลวคลมดวยถงปยหรอเตนทเกาๆ แลวกลบกองปยทก 2 วน จนกวาปยเยน เทาอณหภมภายนอก จากนนน าปยทหมกไดน าแลว มาผสมกบแร เพอรไลทปยหมก 1 ตน หรอหนงพนกโลกรม ตอแรเพอรไลท 200 กโลกรม (20%) คลกเคลาใหเขากน น าไปใชกบตนไมไมได โดยใสทโคนตนบรเวณทรงพมของตนไม ใชพอประมาณ

ศนยเรยนรพฒนาทดนตามแนวเศรษฐกจพอเพยง เลขท 16/1 หมท 2 ต าบลบางนางล อ าเภออมพวา จงหวดสมทรสงคราม

การผลตปยหมกชวภาพ ความเปนมา ปจจบนการท าสวนผลไมมตนทนการผลตสงและไมปลอดภยจากสารเคม สภาพของดนไมมจลนทรยจากธรรมชาต ดนเสอมโทรมท าใหผลผลตนอยลง มโรคยางไหล จงเนนใหเกษตรกรลดการใชสารเคมและมาเรยนรการปรบปรงดนโดยวธทางธรรมชาต เปนการอนรกษสงแวดลอม วสดอปกรณ 1. เศษพช เชน ฟางขาว เศษหญา ผกตบชวา มลสตว ปยยเรย สารเรง พด. 1 วธท า/ขนตอน 1. น าเศษพช เชน ฟางขาว เศษหญา ผกตบชวา ตนขาวโพด ตนออย มากอง 1,000 กโลกรม มลสตว 200 กโลกรม ปยยเรย 2 กโลกรม สารเรง พด. 1 1 ซอง 2. น าเศษพชสบใหละเอยดมากอง (ใน 1 ตจะมขนาด 2 x 3 x 1.50 เมตร) เปน 3 ชน ชนแรก น าเศษพชกองและรองพนดวยมลสตว ตามดวยปยยเรย ละลายสารเรง พด.1 คนใหเขากนในน า 5 ลตร ราดลงทกองปย ท าเหมอนกนทง 3 ชน คลมดวยวสด ไวในทรม รดน าใหชม กลบกองปยทก 7 - 10 วน ประมาณ 45 วน น าไปใชได วธใช 1. พชผก 2 ตน/ไร 2. ไมผล 20 กโลกรม/ตน 3. ไมดอกไมประดบ 2 ตน/ไร ประโยชน 1. ดนรวนซย การจบตวเปนกอนอมน าไดด 2. เพมแหลงอาหารของจลนทรยในดน 3. ควบคมเชอสาเหตของโรคพช 4. ปรบสภาพดนและน าใหเหมาะสม

ศนยการเรยนรเกษตรธรรมชาตวงสมบรณ 109 หม 4 ต าบลวงใหม อ าเภอวงสมบรณ จงหวดสระแกว

ปยหมกชวภาพ (ใชเวลา 5 วน น าไปใชไดเลย)

สวนประกอบ 1) แกลบด า (ขเถา) 1 สวน 2) แกลบสด 1 สวน 3) มลสตว 1 สวน 4) ร าหยาบ ½ สวน 5) ร าออน ½ สวน 6) ดนด ¾ สวน 7) หวเชอน าแม-พอ 0.5 ลตร 8) น าตาลทรายแดง 2 ขด 9) น า 10 ลตร วธท า น าวตถดบขอ 1 - 6 มาผสมคลกจนเปนเนอเดยวกน ผสมหวเชอน าพอ-แม น าตาลทรายแดงและน า 10 ลตร คนจนเขากน แลวน าไปรดกองปย คลกเคลาใหเขากนพรอมกบใสน าไปเรอยๆ จนกระทงหมาดๆ เกลยกองปยใหทวความสงไมเกน 30 ซม. น ากระสอบปาน หรอซาแลนสด ามาคลม อยาใหกองปยรอนจด จลนทรยจะตาย กลบกองปยทก 1 หรอ 2 วน ครบ 5 - 7 วน น าไปใชไดเลย

ปยหมกแหงอนทรยชวภาพ (ชนดผง)

เปนปยทไดจากจากน ามลสตวตางๆ มาผสมคลกเคลากบขเถา แกลบ กากออย ร าขาว เศษซากพชตางๆ โดยใชน าตาล และหวเชอจลนทรยเขมขน เปนตวเรงปฏกรยาการยอยสลาย เมอหมกและยอยสลายจนสมบรณแลว จะไดปยหมกแหงอนทรยชวภาพทมคณภาพซงสวนผสมตางๆ สามารถดดแปลงไดตามวสดทมอยในทองถนนนๆ สตรมลสตว สวนประกอบ 1) มลสตว 1 กระสอบ 2) แกลบ เศษใบไม หรอซงขาวโพด 1 กระสอบ 3) ขเถาแกลบ 1 กระสอบ 4) ร าออน 1 กระสอบ 5) น าสะอาด 10 ลตร (ถาวตถดบแหงมาก สามารถเพมปรมาณได) 6) หวเชอจลนทรยเขมขน 1 ลตร วธท า 1) มลสตว แกลบ ขเถาแกลบ และร าออนมาผสมคลกเคลาใหเปนเนอเดยวกน 2) ผสมน ากบหวเชอจลนทรยเขมขนใหเขากนรดลงบนกองวสดผสมใหเขากนจนมความชนประมาณ 35% (โดยทดลองก าด จะสามารถ เกาะกนเปนกอน แตไมเหนยว และเมอปลอยลงพน จากความสงประมาณ 1 เมตร กอนปยจะแตก แตยงมรอยนวมออย) 3) คลกเคลาใหเขากนด ตกปยใสกระสอบแลวมดปากถงใหแนน 4) กองกระสอบปยซอนทบกนเปนชนๆ และควรวางกระสอบแตละตงหางกนเพอใหความรอนสามารถระบายออกไดทง 4 ดาน (เพอไมตองกลบกระสอบทกวน) 5) ทงไวประมาณ 5 - 7 วน ตรวจด ถามกลนหอม และไมมไอรอน กสามารถน าไปใชงานได และสามารถเกบรกษาไวไดนาน วธใช ควรใชตงแตในขนตอนของการเตรยมดน โดยผสมคลกเคลา กบดนในแปลง เสรจแลวคลมดนดวยฟาง เศษหญาหรอเศษใบไมตางๆ จากนนใชปยน าหมกอนทรยชวภาพ รดราดลงไปในอตราสวน 1 : 200 จะชวยใหดนรวนซยและฟขน ท าใหรากพชเตบโตไดด

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชนปลกไมลาย ตงอยเลขท 54 หม10 บานหนองไขกา ต าบลทงขวาง อ าเภอก าแพงแสน จงหวดนครปฐม

การท าปยหมกและปยหมกเรงดวน

สวนผสม 1. มลสตว 1 ตน 2. แกลบ 1 ตน 3. ร าละเอยด 100 กโลกรม 4. น าสกดชวภาพ / จลนทรย 10 ลตร + สาร พด.1 1 ซอง (เชน กอกออย ขเลอย แกลบ เปลอกถวลสง ถวเขยว ขยมะพราว ฯลฯ)

วธท า ท า ผสมวสดเขาดวยกน รดน าผสมน าสกดชวภาพและกากน าตาล ( ใชน าตาลทรายแดงแทนกากน าตาลได )

วธใช 1 - 2 ตนตอไรตอป

ประโยชน ปรบปรงบ ารงดน ทดแทนการใชปยเคม ท าใหดนรวนซย เกบความชมชนไดด

ศนยกสกรรมธรรมชาตทามะขาม เลขท 213 หม 2 ซอยพฒนา 1 ต าบลทามะขาม อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร

ปยหมกชวภาพ

ปยหมกชวภาพ คอ ปยอนทรยทผานกระบวนการหมกกบน าเอนไซม ชวยในการปรบปรงดน ยอยสลายอนทรยวตถในดนใหเปนอาหารแกพช

สวนประกอบ 1) แกลบสด 1 กโลกรม 2) แกลบด า 1 กโลกรม 3) มลสตว กากถว ขเลอย ขยมะพราว 3 กโลกรม 4) ร าละเอยด 1 กโลกรม 5) ขยะสดตาง ๆ 1 กโลกรม 6) อนทรยวตถทหาไดในพนท หญาแหง ฟาง ใบไม 1 กโลกรม

วธท า 1) ผสมน าเอนไซม 1 + น าตาล 1 + น า 100 สวน แลวใชบวรดน ารดบนกองปยทละชนใหไดความชน 30% 2) เกลยกองปยหมกบนพนใหหนาประมาณ 1 ศอก คลมดวยกระสอบปาน หรอกระสอบปย หรอคลมดวยแกลบสดหรอฟาง เพอไมใหถกแสงแดดประมาณ 5 วน ตรวจดความรอน วนท 2 หรอ 3 ไมตองกลบกองปย ถาปยกองใหญมากใชเวลา 20 วน 3) บรรจปยหมกชวภาพทคลกเคลากนดแลวในกระสอบปย สามารถเกบไดนานเปนป ปยหมกชวภาพทไดประกอบดวย จลนทรย สารอนทรยตางๆ ทมสารอาหารเหมาะ ส าหรบพชน าไปใชไดทนท ปยหมกชวภาพทดจะมกลนหอม มใยสขาวของเชอรา ในระหวางการหมกถาไมเกดความรอนแสดงวามขอผดพลาด อณหภมในการหมกทเหมาะสม อยระหวาง 40 - 50๐C ถาใหความรอนสงเกนไป จะเกดความรอนนานเกนไป ฉะนนใหความชนทพอดประมาณ 30%

วธใช 1) ผสมปยหมกชวภาพกบดนในแปลงผกทกชนดในอตรา 1 กโลกรม : 1 ตร.ม. 2) พชผกอายเกน 2 เดอน เชน กะหล าปล ถวฝกยาว แตง ฟกทอง ควรใชปยหมกชวภาพคลกกบดนรองกนหลมกอนปลกกลาผกประมาณ 2 ก ามอ รดน าใหชม

3) ไมผลควรรองกนหลมดวยเศษหญา ใบไมแหง ฟาง และปยหมกชวภาพ 1 กโลกรม ส าหรบไมผลทปลกแลวใสปยหมกชวภาพ แนวทรงพม 2 ก ามอ ตอ 1 ตร.ม. แลวคลมดวยหญาแหง ใบไมแหง ฟาง แลวรดน าใหชม 4) ไมดอกไมประดบ ไมกระถาง ควรใสปยหมกชวภาพ เดอนละ 1 ครง ตอ 1 ก ามอ ใช 1 กโลกรม ตอ 6 ตร.ม. ปยหมกชวภาพใชเวลาสลายสารอาหารพชเรวกวา ปยหมก ปยคอก เมอใสลงดนทมความชนพอเหมาะ เชอจลนทรยทไดปยหมกชวภาพจะท าหนาทยอยสลายอนทรยวตถในดน ใหเปนประโยชนตอตนไม จงไมจ าเปนตองใหในปรมาณมากๆ และในดนควรมอนทรยวตถพวกปยหมก ปยคอก หญาแหง ใบไมแหง ฟาง และมความชนเพยงพอ ตนพชจงจะไดประโยชนเตมท จากการใสปยหมกชวภาพ แตถาใสครงละมากเกนไปอาจท าใหตนไมตายได สวนจะใหปรมาณครงละเทาไร บอยครงเทาไร เพอใหไดประโยชนสงสดนน กรณาประมาณและสงเกตความเหมาะสมดวย

ศนยกสกรรมธรรมชาตทามะขาม เลขท 213 หม 2 ซอยพฒนา 1 ต าบลทามะขาม อ าเภอเมอง จงหวดกาญจนบร

ปยดนหมกชวภาพส าหรบเพราะตนกลา

สวนประกอบ 1) ดนแหงทบใหละเอยด ใชดนไดทกชนด 5 สวน 2) ปยคอกแหงทบละเอยด 2 สวน 3) แกลบด า 2 สวน 4) ร าละเอยด 2 สวน 5) ขยมะพราวหรอขเคกออย 2 สวน 6) น าเอนไซม 1 + น าตาล 1 + น า 100 สวน คนใหเขากน

วธท า 1) ผสมวสดทงหมด คลกเคลาจนเขากนด 2) รดดวยน าเอนไซมทผสมแลวบนกองวสด ใหความชนพอประมาณ ก าแลวใชนวดดแตก ไมใหแฉะเกนไป 3) เกลยบนพนซเมนตใหกองหนาประมาณ 1 ศอก คลมดวยพลาสตก หรอกระสอบปาน หมกไว 5 วน จงน าไปใชได 4) ปยดนหมกชวภาพทดจะมราสขาวเกดขน มกลนหอม สามารถเกบไวใชไดนาน

วธใช 1) ผสมปยดนหมกชวภาพกบดนแหงทบละเอยด และแกลบด า อยางละเทาๆ กน คลกจนเขากนด เพอน าไปกรอกถง หรอถาดเพาะกลา หรอน าไปใสในแปลงเพาะกลา จะชวยใหไดตนกลาทเจรญเตบโตสมบรณแขงแรง 2) น าไปเตมในกระถางตนไมดอกไมประดบไดด กระถางละ 2 ก ามอ

ศนยเครอขายปราชญชาวบาน นายถวล เสยงแจว ตงอยหมท หม 6 ต าบลบอเงน อ าเภอลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน

การท าปยหมกแหง

สวนผสม 1. แกลบขาว 400 กโลกรม 2. แกลบด า 300 กโลกรม 3. มลสตว 200 กโลกรม 4. ร าละเอยด 30 กโลกรม 5. โดโลไมท 30 กโลกรม 6. ยเรย 2 กโลกรม 7. สาร พ.ด.1 1 ซอง 8. สาร พ.ด.3 10 ซอง 9. กากน าตาล 10 ลตร 10. น า 150 ลตร 11. เคกออย 60 กโลกรม

วธท า 1. น าสวนผสม แกลบขาว แกลบด า มลสตว ร าละเอยด โดโลไมท ยเรย และเคกออย รวมกน 2. ผสม พ.ด.1 และพ.ด.3 กากน าตาล และน า ลงในถง ประมาณ 200 ลตร 3. น าน าทผสมเตรยมไวตามขอ 2 ราดลงบนสวนผสม ของวสดในขอ 1 ทเตรยมไว 4. ทงไวประมาณ 1 เดอน โดยกลบหนาทก 1 สปดาห

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชน รวมใจหนองมะโมง 165 ม.1 ต าบลสะพานหน อ าเภอหนองมะโมง จงหวดชยนาท

ปยชวภาพแบบแหง (มลสตว)

สวนประกอบ - มลสตว 40 กโลกรม - ขเถาแกลบ 10 กโลกรม - ร าละเอยด 5 กโลกรม - กากน าตาล , น าตาลทรายแดง 3 กโลกรม - น าสะอาด 20 ลตร - หวเชอจลนทรย 2 - 3 ลตร น าสวนประกอบทงหมดมาคลกเคลาใหเขากนแลวกองสวนผสมใหสงประมาณ 30 ซม. ใชกระสอบปานชบน าคลมทงไว 3 - 7 วน กลบกองปยทกวนใน 7 วนแรก จนกวาความรอนจะลดลง ไมมกลนเหมนฉน เปนกลนของเชอราเหดและมเสนใยราสขาวกระจายทวกอง

วธใช - ส าหรบพชผก โดยคลกเคลากบดน ในระยะเตรยมแปลงปลก อตรา 2 กโลกรม/ตารางเมตร - ส าหรบผกกนผล โดยใชโรยบรเวณโคนตน 5 - 10 กโลกรม/ตน อยางนอย 2 ครง

ศนยกสกรรมธรรมชาตสมนไพรไท วงจนทร 99 หม 1 ต าบลปายบใน อ าเภอวงจนทร จงหวดระยอง

ปยชวภาพ

ในปจจบนเกษตรนยมใชปยเคมเพราะสะดวกและพชเจรญเตบโตเรวในระยะหนง แตปยเคมมกมราคาแพง และท าลายสขภาพดนใหเสอมโทรมเรว ดงนนหากเกษตรกรจะลดตนทนการผลตโดยการท าปยหมกจากธรรมชาตจะท าใหคณคาทางอาหารและปรบสภาพดนใหดขนอกดวย ปยหมกชวภาพ หรอปยธรรมชาตชนดหนงทมประโยชนในการปรบปรงดน สามารถผลตไดงายโดยการน าเศษวสดเหลอใชมาผสมคลกเคลาหมกกบมลสตว แกลบด า ร าละเอยด คลมดวยกระสอบปยเยบตดกน ใชเวลา 7 วนสามารถน าไปใชได ปยหมกชวภาพ วสดอปกรณ 1) มลสตวแหงละเอยด 2 ปบ 2) แกลบด า 1 ปบ 3) แกลบ 3 ปบ 4) ร าละเอยด ½ ปบ 5) น าจลนทรย ½ ปบ ขนตอนการท า 1) น าแกลบด า แกลบ มาเทใหเปนแถวยาว ๆ 2) น ามลสตวทเตรยมไวมาใส เตมร าละเอยด แลวคลกเคลาใหเขากน 3) รดน าทผสมจลนทรย โดยมอตราสวน น าจลนทรย 1 สวน ตอน า 100 สวน คลกเคลาผสมใหเขากน ทดสอบดวาสามารถปนเปนกอนกลมไดหรอไม อยาใหแฉะจนเกนไป 4) บรรจใสกระสอบ ๆ ละ 25 กโลกรม เพอค านวณปรมาณทผลตไดในแตละครง 5) ลกษณะของปยทด จะมราสขาว มกลนของราหรอเหด ไมรอน น าหนกเบา

ประโยชนของการใชปยหมกชวภาพ 1) ชวยลดตนทนการผลต 2) รกษาความชมชนในดน และชวยถายเทอากาศภายในดน 3) ไมเปนอนตรายตอดนและพช 4) ลดการใชปยเคม 5) ปรบสภาพแวดลอมและรกษาสภาพแวดลอม 6) ผลตงาย ตนทนต า ใชเวลานอย 7) เพมปรมาณอนทรยวตถในดน ท าใหดนมความอดมสมบรณ และรกษาความอดมสมบรณของดน การท าปยหมกชวภาพอยางงาย ลดตนทน การท าปยหมกชวภาพแบบอยางงายน สามารถลดตนทนไดมาก วสดกหาไดงาย โดยเนนวสดในทองถนของตนเอง

วสดอปกรณ 1) ไมไผส าหรบท าคอกปย ขนาด 4 x 2 เมตร สง 1 - 1.5 เมตร

2) มลสตว 3) ใบไม หรอเศษหญาแหง 4) น าหมกชวภาพ 5) เชอก

ขนตอนการท า 1) ตดไมไผท าคอกปยหมก ขนาด 4 x 2 เมตร สง 1 - 1.5 เมตร ใชเชอกมดแตละมมทไมประกบกนใหแนน 2) ตดไมไผ เลอกล าใหญ ๆ ขนาดยาว 1 - 1.5 เมตร เจาะใหทะลทกลางปลอง จากนนเจาะใหเปนชองตามปลองเพอใชระบายอากาศ 3) เมอท าคอกเสรจแลว ใหน าใบไม หรอเศษหญาแหง มาใสสงประมาณ 1 คบ จากนนเทมลสตวลงไปสงประมาณ 1 คบ ท าเปนชนสงประมาร 1 เมตร 4) น าไมไผทเจาะรไวมาปกลงไปในกองปยหมก ประมาณ 4 -5 อน เพอใชระบายอากาศ 5) ราดน าหมกชวภาพใหทวกองปย ทงไวประมาณ 1 - 2 เดอน กสามารถใชได

การใชประโยชน 1) ท าใหโครงสรางของดนดขน มความอดมสมบรณ 2) เพมธาตอาหารในดน 3) การระบายอากาศของดนและรากพชแผกระจายไดดขน

ศนยการเรยนรเกษตรธรรมชาตวงสมบรณ 109 หม 4 ต าบลวงใหม อ าเภอวงสมบรณ จงหวดสระแกว

ปยหมกชวภาพ

ปยหมกชวภาพ คอ ปยอนทรยทผานกระบวนการหมกกบน าสกดชวภาพ ชวยในการปรงดน ยอยสลายอนทรยวตถในดนทเปนอาหารแกพช วสดท าปยหมกชวภาพ 1) มลสตวแหงละเอยด 3 สวน 2) แกลบด า 1 สวน 3) อนทรยวตถอนๆ ทหาไดงาย เชน แกลบ ชานออย ขเลอย เปลอกถวลสง เปลอกถวเขยว และขยมะพราว เปนตน อยางใดอยางหนงหรอหลายอยางรวมกน 3 สวน 4) ร าละเอยด 3 สวน 5) น าสกดชวภาพ 1 สวน + น าตาล 1 สวน + น า 100 สวน คนจนละลายเขากนด วธท า 1) น าวสดตางๆ มากองเปนชนๆ แลวคลกเคลาจนเขากนด 2) เอาสวนผสมของน าสกดชวภาพกบน าตาลและน าใสบวราดบนกองวสดปยหมก คลกใหเขากนทวใหไดความชนพอหมาดๆ อยาใหแหงหรอชนเกนไป (ประมาณ 30 - 40%) 3) กองปยหมกไว 4 - 5 วน กน าไปใชได 4) วธหมกท าได 2 วธคอ 4.1) เกลยกองปยหมกบนพนซเมนตหนาประมาณ 1-2 คบ คลมดวยกระสอบปานทงไว 4-5 วน ตรวจดความรอน ในวนท 2-3 ถารอนมากอาจตองเอากระสอบทคลมออก แลวกลบกองปยเพอระบายความรอน หลงจากนนกองปยจะคอยๆเยนลง น าลงบรรจกระสอบไวใชตอไป 4.2) บรรจปยหมกทคลกเขากนดแลวลงในกระสอบปย ไมตองมกปากถง ตงทงไวบนทอนไม หรอไมกระดานทสามารถถายเทอากาศใตพนถงได ทงไว 5-7 วน จะไดปยหมกชวภาพทประกอบดวย จลนทรยและสารอนทรยตางๆ เชนเดยวกบน าสกดชวภาพในรปแหง ปยหมกชวภาพทดจะมกลนหอม มใยสขาวเชอราเกาะกนเปนกอนในระหวางการหมก ถาไมเกดความรอนเลย แสดงวาการหมกไมไดผล อณหภมในระหวางการหมกทเหมาะสมควรอยระหวาง 40-50 องศาเซลเซยส ถาเราใหความชนสงเกนไปฉะนนความชนทใหตองพอด ประมาณ 30% ปยหมกชวภาพเมอแหงดแลว สามารถเกบไวไดนานหลายเดอน เกบไวในทแหงและรม

วธใช 1) ผสมปยหมกชวภาพกบดนลงในแปลงปลกผกทกชนดในอตรา 1 กโลกรม ตอพนท 1 ตารางเมตร 2) พชผกอายเกน 2 เดอน เชน กะหล าปล ถวฝกยาว แตง และฟกทอง ใชปยมกชวภาพคลกกบดนรองกนหลม กอนปลกกลาผกประมาณ 1 ก ามอ 3) ผลไมควรรองกนหลมดวยเศษหญา ใบไมแหงฟางและปยหมกชวภาพ 1 - 2 กโลกรม ส าหรบไมผลทปลกแลวใสปยหมกชวภาพ แนวทรงพม ½ กโลกรม ตอ 1 ตารางเมตร แลวคลมดวยหญาแหงใบไมแหงหรอฟาง แลวรดน าสกดชวภาพใหชม 4) ไมดอกไมประดบกระถาง ควรใสปยหมกชวภาพเดอนละ 1 ครงๆ ละ 1 ก ามอ หมายเหต : ปยหมกชวภาพไมใชปยหมกหรอปยคอกแตเปนปยหมกจลนทรย เมอใสลงดนทมความชนพอเชอจลนทรยทไดจากสารสกดชวภาพ จะท าหนาทยอยสลายอนทรยวตถใหเปนสารอนทรย ทเปนประโยชนตอตนไม จงไมจ าเปนตองใหในปรมาณมากและในดน ตองมอนทรยวตถพวกปยหมก ปยคอกหญาแหง และใบไมแหงทมความชนเพยงพอตนพชจงไดประโยชนเตมทจากการใสปยหมกชวภาพตรงกนขาม ถาใหครงละมากเกนไป อาจท าใหตนไมตายได สวนจะใหปรมาณเทาใด และบอยครงเทาไร เพอใหไดประโยชนสงสดเทานน ทานตองใชความสงเกตเอาเอง เพราะพชแตละชนดในพนทมการตอบสนองตอปยหมกชวภาพไมเหมอนกน การน าปยหมกไปใชอยางประหยดและไดผลอกวธหนงคอ กอนน าไปใชควรผสมปยหมกชวภาพกบปยหมกหรอปยคอกเสยกอน ในอตราสวนปยหมกชวภาพ 1 สวนตอปยหมกหรอปยคอก 10 สวนคลกใหเขากนด แลวน าไปใชเชนเดยวกบการใชปยหมกหรอปยคอก โดยวธนจะใชมากเทาไรกไมเปนผลเสยอยาลมวาดวยเทคนคจลนทรย เราไมจ าเปนตองใชปยหมกหรอปยคอกปรมาณมาก เชน ทเราเคยปฏบตมา ใชเพยง 1 ใน 4 กพอแลว หรอขนอยกบปรมาณอนทรยวตถทอยในดน ถามอยมากเรากใสแตนอย ถามอยนอยเรากใสมากหนอยหรอบอยหนอย ปยหมกดนชวภาพส าหรบเพราะตนกลา วสดทใช 1) ดนแหงทบใหละเอยดใชดนไดทกชนด แตดนด าเชงเขาหรอดนขยไผจะด 5 สวน 2) ปยคอกแหงทบละเอยด 2 สวน 3) แกลบด า 2 สวน 4) ร าละเอยด 1 - 2 สวน 5) ขยมะพราว หรอ ขเคกกากออย 2 สวน 6) น าสกดชวภาพ 1 สวน + น าตาล 1 สวน +น า 100 สวน คนใหเขากนด

วธท า 1) ผสมวสดทงหมด คลกเคลาจนเขากนด 2) ราดน าสกดชวภาพผสมลงบนกองดน ผสมคลกเคลาจนไดความชนพอหมาดๆ พอปนเปนกอนไดไมแฉะ 3) เกลยบนพนซเมนตใหกองหนาประมาณ 1 - 2 ฝามอ คลมดวยกระสอบปาน หมกไว 4 - 5 วน น าไปใชได 4) ปยดนหมกชวภาพทด จะมราสขาวเกดขน มกลนหอม สามารถเกบไวใชไดนานๆ วธใช 1) ผสมปยดนหมกชวภาพกบดนแหงทบละเอยดและแกลบด าอยางละเทาๆ กนคลกจนเขากนด เพอน าไปกรอกถงหรอถาดเพราะกลา หรอน าไปใสในแปลงส าหรบเพราะกลา จะชวยใหไดตนกลาทเจรญเตบโตสมบรณแขงแรง 2) น าไปเตมในกระถางตนไมดอก ไมประดบไดดกระถางละ 1 - 2 ก ามอ

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชน บาน บชท. ตงอยเลขท 64 หม 6 ฝายน าลน ต าบลบานกลวย อ าเภอเมอง จงหวดชยนาท

ปยหมกแหงอนทรยชวภาพ

ปยหมกคอปยอนทรยหรอปยธรรมชาตชนดหนงทไดจากการน าเอาเศษซากพช เชนฟางขาว ตนขาวโพด ตนถวตาง ๆ ชงขาวโพด หญาแหง ผกตบชวา ขยะมลฝอยตามบานเรอนมาหมกรวมกบมลสตว ปยอนทรยหรอสารเรงประเภทจลนทรย เมอหมกโดยใชระยะเวลาหนงแลวเศษพชจะเปลยนสภาพจากเดมเปนผงเปอยยย มสน าตาลปนด า น าไปใสในไรนาหรอพชสวน เชน สวนไมผล พชผก หรอไมดอกไมประดบ ประโยชนของปยหมก 1) ชวยเพมความสมบรณใหดน โดยจะเปนแหลงแรธาตอาหารทปลดปลอยออกมาใหแกตนพชอยางชา ๆ และสม าเสมอ 2) ใหธาตอาหารรอง ธาตอาหารเสรมทมประโยชนตอพช 3) ท าใหคณสมบตของดนดขน โดยท าใหดนอมน าหรอดดความชนใหพช ไดมากขน 4) ท าใหดนมการระบายน าและถายเทอากาศไดด 5) ชวยลดการจบตวเปนแผนแขงของหนาดน ท าใหการงอกของเมลดหรอการซมของน าลงไปในดนสะดวกขน ตลอดจนชวยการไหลของน าเวลาฝนตก 6) ชวยรกษาสภาพแวดลอมโดยเปนการน าเศษวสดทางการเกษตรทเหลอทงแลวกลบมาใชประโยชนไดอก

ปยหมกแหงอนทรยชวภาพ เปนปยทไดจากการน ามลสตวตาง ๆ มาผสมคลกเคลากบขเถาแกลบ กากออย ร าขาว เศษซากพชตาง ๆ โดยใชน าตาล และหวเชอจลนทรยเขมขน เปนตวเรงปฏกรยาการยอยสลาย เมอหมกและยอยสลายจนสมบรณแลว จะไดปยแหงอนทรยชวภาพทมคณภาพ ซงสวนผสมตาง ๆ สามารถดดแปลงไดตามวสดทมในทองถนนน ๆ สตรมลสตว สวนประกอบ 1) มลสตว 1 กระสอบ 2) แกลบ เศษใบไม หรอซงขาวโพด 1 กระสอบ 3) ขเถาแกลบ 1 กระสอบ 4) ร าออน 1 กระสอบ 5) น าสะอาด 10 ลตร (ถาวตถดบแหงมากสามารถเพมปรมาณน าไดอก) 6) หวเชอจลนทรเขมขน 1 ลตร วธท า 1) น ามลสตว แกลบ ขเถาแกลบ และร าออนมาผสมคลกเคลาใหเปนเนอเดยวกน 2) ผสมน ากบหวเชอจลนทรยเขมขนใหเขากน รดลงบนกองวสดผสมใหเขากนจนมความชนประมาณ 35%(โดยทดลองก าด จะสามารถเกาะกนเปนกอน แตไมเหนยว และเมอปลอยลงพนจากความสงประมาณ 1 เมตร กอนปยจะแตก แตยงมรอยนวมออย) 3) คลกเคลาใหเขากนด ตกปยใสกระสอบ แลวมดปากถงใหแนน 4) กองกระสอบปยทบกนเปนชน ๆ แตควรวางกระสอบแตละตงใหหาง ๆ กน เพอใหความรอนสามารถระบายออกไดทง 4 ดานเพอไมตองกลบกระสอบทกวน (แตถาไมมกระสอบจะท าเปนกองไวกไดแตตองมากลบดนทผสมไวทกวนเพอใหความรอนระบายใชเวลาประมาณ 5-7 วน ใชมอก าดถาไมมความรอนกสามารถน าไปใชได 5) ทงไวประมาณ 5-7 วนตรวจดถามกลนหอมและไมมไอรอนกสามารถน าไปใชงานได และสามารถเกบรกษาไวไดนาน

วธใช ควรใชตงแตในขนตอนของการเตรยมดน โดยผสมคลกเคลากบดนในแปลง เสรจแลวคลมดวยฟาง ใบไม หรอกงไม และควรหมกทงไวประมาณ 7 วน จงลงมอปลกพช(ในกรณทเปนนาขาว พชไร และพชผก) อตราการใช 1) นาขาว 200 กก/ไร 2) พชไร พชผก 2 ก ามอ/ 1 ตารางเมตร 3) ไมยนตน พชสวน 1 กก/1ตารางเมตร ในการใชปยหมกแหงอนทรยชวภาพใหไดผลดนน หลงจากหวานหรอคลกผสมปยหมกแหงกบดนแลว ควรคลมดนดวยฟาง เศษหญาหรอเศษใบไมตาง ๆ จากนนใชปยน าหมกอนทรยชวภาพราดรดลงไปในอตราสวน 1: 200 จะชวยใหดนรวนซยและฟขน ท าใหรากพชเตบโตไดด

ศนยเรยนรเกษตรธรรมชาตเอมโอเอ ตงอยเลขท 273 หม 2 ต าบลทาศาลา อ าเภอเมอง จงหวดลพบร

ปยน าชวภาพ

ปยน าชวภาพ เปนปยอนทรยชนดหนงทท าจากการหมกซากพช ซากสตว ในน าโดยมจลนทรยชวยยอยสลาย เปนปยเสรมธาตอาหารใหกบพชในขณะทพชก าลงเจรญเตบโต การท าปยน าชวภาพสามารถท าไดจากวสดหลายชนดแตทนยมและไดผลดมากมดงน วสดทใช 1) ร าละเอยด 60 กโลกรม 2) มลไกไข 40 กโลกรม 3) เชอ พ.ด.-1 1 ซอง หมายเหต 1. เชอ พ.ด.-1 เปนเชอจลนทรยทใชท าปยหมกซงกรมพฒนาทดนผลตขนซงน ามาใชท าปยน าได แตถาไมมกไมตองใชกได หรออาจใชน าสกดชวภาพ 1 ลตร แทน หรอ ปยหมก 5กโลกรมแทน หรอปยน าชวภาพ(แหง) 1 กก(จะใชแบบน ากได) แทนกได 2. เนองจากร ามราคาแพงอาจใชนอยลงหรอถาหาไมไดกไมใชกได 3. เนองจากมลไกไขมธาตอาหารคอนขางสงกวามลสตวชนดอนจงใชมลไกไข แตถาไมมกใชมลสตวชนดอนแทนได วธการท า น าวสดทงหมดมาผสมคลกเคลาใหเขากนโดยพรมน าใหมความชนขนาดใชมอก าแลวปลอยมอกอนวสดกยงคงรปอยกใชได เมอคลกเคลาวสดดแลวใหท ากองแลวคลมดวยกระสอบ คลมกองไว 7-10 วน โดยระหวางนตองกลบกองทกวนๆ ละ 1 ครง หลงกลบกองตองคลมกองไวเชนเดม เมอครบก าหนดใหแผกองปยออกผงใหแหงในทรม เมอปยแหงแลวใหเกบรกษาโดยตกใสกระสอบทสามารถระบายอากาศได และเกบไวในทรมอากาศถายเทสะดวกจะเกบไวไดนาน

วธการใช 1.เตรยมปยน าชวภาพเพอน าไปใชท าไดโดยใชปยแหง 1 กโลกรม ผสมน า 20 ลตร ใสลงไปใน ถงหรอโอง แลวปมอากาศเขาไปหรอใชไมคนบอย ๆ อยางนอย วนละ 3-4 ครง เปนเวลา 5-7 วนจะไดปยน าชวภาพทเขมขน ดงนนกอนน า ไปใชจะตองผสมน า 20-40 เทา(ปยแหง 1 กโลกรม จะท าเปนปยน าชวภาพ ได 400-800 ลตร) 2. การน าปยน าชวภาพไปใชกบตนพชท าได 3 วธคอ 2.1 รดทโคนหรอปลอยตามรอง โดย - ใชทกๆ 3 วน ส าหรบผกอายสน เชน ผกบง - ใชทก ๆ 7 วน ส าหรบผกทวไป - ใชเดอนละ 1 ครง ส าหรบไมผล 2.2 ใชอดลงดนโดยใชหวอดตอกบรถไถเดนตาม วธนจะชวยน าปยน าไปสบรเวณรา และแรงอดจะชวยท าใหดนโปรงขน ถาใชวธอดลงดนจะท า ทก ๆ 15-20 วน 2.3 ฉดพนทางใบ โดยอาจผสมกบยาสมนไพรฉดไปพรอมกนเลยกได การใหปยน าจะใหมากนอยเพยงใดขนอยกบความอดมสมบรณของดนและความตองการของพช ซงสงเกตไดจากลกษณะของใบพช ถาใบพชมสเหลองซดแสดงวาไดรบธาตอาหารไมพอ ถาใบพชมสเขยวเขมเกนไปแสดงวาไดรบธาตอาหารมากเกน แตถาใบพชเปนสเขยวแตไมเขยวเขมจนเกนไป ใบแผกวาง เหนเสนใบชดเจน กานใบชรบแสงเตมทแสดงวาพชไดรบธาตอาหารเหมาะสมดแลว พชทไดรบธาตอาหารมากหรอนอยเกนไปจะออนแอตอการเขาท าลายของโรคและแมลง แตถาพชไดรบธาตอาหารพอเหมาะจะแขงแรงสามารถตานทานโรคและแมลงไดดกวา นอกจากนแลวการใชปยน าชวภาพควรใชรวมกบปยหมก หรอ ปยคอก โดยจะใชปยหมกหรอปยคอกคลกลงในดนขณะเตรยมดนปลก และใชปยน าชวภาพเสรมธาตอาหารใหแกพชในขณะทพชก าลงเจรญเตบโต ปยน าชวภาพสามารถน ามาใชไดทงกบพชผก ไมดอก ไมประดบ และไมผล

ปยหมก ปยหมก เปนปจจยทส าคญอยางหนงของการท าเกษตรธรรมชาต เนองจากปยหมกมคณสมบตทเหมาะสมหลายประการตอการปรบปรงโครงสรางของดนใหดขนและดนกเปนปจจยทมความส าคญทสดในการท าการเกษตร โมกจ โอกาดะ (เกษตรธรรมชาต MOA) ไดรเรมการเกษตรธรรมชาตมาตงแต ป พ.ศ. 2478 และไดกลาวไววา “การทจะท าใหพลงของดนแขงแกรงขนไดนน มวธการอย คอการไมใสหรอผสมสงไมบรสทธใดๆ นอกเหนอจากปยหมกลงดน ตองพยามท าใหดนนนสะอาดทสดเทาทจะท าได เพยงเทานกจะสามารถใหผลการเกบเกยวไดอยางวเศษ ขอใหลองพจารณาดสภาพของธรรมชาตวาใบไมหรอใบหญาแหงทรวงลงสพนดนทกปเมอถงฤดใบไมรวงนน จะทบถมและฝงตวลงดน ปรากฏการณนคอขบวนการทท าใหดนมความอดมสมบรณเพมขน เปนการบอกของธรรมชาตวาสงนจะเปนปยในดน ผลทไดจากปยหมกโดยแทจรงคอเพอมใหดนนนแหง เพอใหเกดความอบอนในดน และเพอมใหดนแขงตวเปนกอน กลาวคอปยหมกจะท าการดดซมความชน ดดซมความรอน และท าใหดนไมแขงตวเปนกอนนนเอง” (5 พฤษภาคม 2496) ประโยชนของปยหมก ปยหมกชวยปรบปรงบ ารงดนโดยชวยเพมอนทรยวตถและธาตอาหารพช ดนมการจบตวกนอยางพอเหมาะตอการเกบและระบายน าและมอากาศถายเทด ดนมความรวมซยด ดนมอนทรยวตถอยางเพยงพอ มธาตอาหารพชครบถวนทงธาตอาหารหลก ธาตอาหารรองและจลธาต นอกจากนปยหมกยงชวยลดปรมาณเชอโรคพชบางชนดในดน และชวยรกษาความเปนกรดเปนดางของดนใหอยในระดบทเปนกลาง ซงทงหมดนท าใหดนมคณสมบตเหมาะตอการเจรญเตบโตของพชและใหไดผลผลตสงขน วสดทใชท าปยหมก ไดแก เศษพชและมลสตวทมในไรนาและในคอกสตว โดยมสดสวนดงน 1. เศษพช 2 สวน 2. มลสตว 1 สวน 3. เชอจลนทรย พ.ด.-1 1 ซอง(ตอวสด 1 ตน) หมายเหต 1) เศษพชทยบตวนอยใหใช 1 สวน เชน ขยมะพราว 2) เศษพชทยบตวมากใหใช 4 สวน เชน ฟาง หญา 3) สดสวนของเศษพชและมลสตวอาจปรบใชไดตามวสดทเกษตรกรมอย เศษพช : เศษพชตางๆ จากไรนา เชน ฟางขาว ตนขาวโพด ตนขาวฟาง ตนมนส าปะหลง ใบออย ตนถวเขยว ตนถวเหลอง ตนถวลสง เปลอกทเรยน วชพชตางๆ ทขนอยในไรนา วชพชน า เชน ผกตบชวา ตลอดจนเศษพชทเปนวสดเหลอทงจากโรงงานอตสาหกรรม เชน แกลบ กากออย ขยมะพราว เปลอกสบปะรด ฯลฯ

มลสตว : มลไก มลเปด มลหาน มลนกกระทา มลหม มลโค มลกระบอ มลมา มลแพะ มลแกะ มลคางคาว เปนตน เชอ พด.-1 : หมายถง เชอจลนทรยทใชในการท าปยหมกซงจะชวยเรงการยอยสลายของปยหมก ผลตโดยการพฒนาทดน แตอยางไรกตามถาไมม กท าปยหมกไดเนองจากเชอจลนทรยดงกลาวมอยแลวในมลสตวและเศษพช หรออาจใชจลนทรยจากแหลงอนแทนกได เชน ใชปยหมกเกา หรอใชปยน าชวภาพ หรอใชน าสกดชวภาพแทนเชอ พ.ด. -1 - การเตรยมเชอจลนทรย (พด.-1) ใหละลายเชอ พด.-1 จ านวน 1 ซองตอน า 20 ลตร ตงทงไวประมาณ 15 - 20 นาท โดยคนอยเสมอ เพอใหเชอจลนทรยกระจายอยางทว ถงและเปนการกระตนเชอจลนทรยดวย วธท าปยหมก ควรเลอกสถานทส าหรบกองปยตองเปนทน าไมทวมขง จะเปนใตรมไมหรอทมหลงคาคลม หรอกองปยไวกลางแจงโดยไมมหลงคาคลมกได การท าปยหมกสามารถท าไดโดยใชเศษพชและมลสตวมาท ากองหมกไว โดยทถาเปนเศษพชชนใหญหรอเปนเสนยาว เชน ฟาง ตนขาวโพด ผกตบชวา ตนถว เศษเหลอทงหลงจากการเกบเกยว เชน ตนมะเขอ เถาฟกทอง เปนตน กจะวางซอนๆกนเปนชนๆ รดน า พรอมกบขนไปย าใหแนนพอสมควร แตละชนของเศษพชอาจหนาประมาณ 20-30 ซม. สลบดวยชนของมลสตว หนาประมาณ 5-10 ซม. และรดเชอ พด. 1 ในแตละชน หรอถาเปนเศษพชชนเลกๆ เชน ขยมะพราว แกลบ กากออย กสามารถผสมคลกเคลากบมลสตวใหเขากน รดเชอ พ.ด.1 และรดน าใหความชนจนกระทงมความชน 60 % ซงทดสอบความชนในกองปยไดโดยใชมอก าเศษวสดแนนๆ แลวมน าไหลออกมาตามรองนวมอเลกนอยกใชได เมอกองปยเสรจควรหาวสดเชน ทางมะพราว ฟาง หญา เปนตน มาคลมกอง การดแลกองปย ขณะทหมกปยนนกจกรรมของจลนทรยในกองปยจะท าใหอณหภมในกองจะสงขนประมาณ 60 องศาเซลเซยส ดงนนการดแลกองปยจงตองกลบกองปย 3-4 สปดาห/ครง เพอลดอณหภมภายในกองปย และเพมอากาศใหกบจลนทรยในกองปย และเพอใหวสดคลกเคลากนไดเปนอยางด ระหวางทกลบกองถากองปยแหงเกนไปกใหรดน า ประมาณ 3 เดอนปยหมกจะสกหรอวสดยอยสลายตวดซงสามารถน าไปใชเพาะปลกพชได ปยหมกทสกแลวมลกษณะ คอ อณหภมภายในกองปยเยนลงเทาอณหภมภายนอกกอง วสดทน ามาใชท าปยจะเปอยยยและมสน าตาลคล าหรอด า มกลนหอมเหมอนกลนดนไมมกลนเหมนเหมอนมลสตวอยางครงเมอเรมท ากอง

การใชปยหมก 1. กรณพชผกหรอไมดอกทปลกเปนแปลง จะใชปยหมกใชเปนปยรองพน ซงมเทคนคการใชปยคอผสมคลกเคลาปยกบดนใหเขากนเปนอยางดกอนแลวจงปลกพช วธการคอ เตรยมแปลงตามขนาดทตองการ แลวโรยปยหมกใหทวแปลงหนาประมาณ 2 - 4 ซม. ใช จอบสบคลกเคลาปยใหเขากบเนอดนเปนอยางด โดยคลกใหลกประมาณ 20 ซม. หรอใชรถพรวน แลวกปลกพชหรอเพาะกลา ไดเลย(เมอท าเกษตรธรรมชาตไปหลายๆ ป ดนจะดขนเรอยๆ ถาดนดแลวอาจโรยปยหมกหนาเพยง 0.5-1.0 ซม.) 2. กรณปลกไมผล ถาเปนการเตรยมหลมปลกไมผล ใหผสมปยหมกลงในหลมปลกอตราสวน ปยหมก : ดน เทากบ 1 : 5 คลกเคลาใหเขากนดแลวจงน ากงพนธไมผลลงปลก เมอปลกเสรจแลวควรคลมดนบรเวณโคนตนดวยฟาง หรอหญาแหง หลงจากปลกไมผลแลวควรใสปยหมกอยางนอยปละ 1 ครง ในอตรา 15-25 กโลกรม/ตน(ส าหรบตนขนาดเลก) 25-50 กโลกรม/ตน(ส าหรบตนขนาดใหญ) โดยขดรอบตนตามแนวทรงพมเมอใสปยหมกแลวกกลบดน และควรแบงปยหมก 1ใน 4 สวนหวานในทรงพมดวย 3. กรณปลกไมดอก ไมประดบหรอพชผกในกระถาง หรอเพอใชในการเพาะกลาในกระบะนน ใหผสมปยหมก ดนรวน และ ขยมะพราว ในอตราสวน1 :1 :1 ผสมใหเขากนด แลวน าไปบรรจในภาชนะปลกได ขอจ ากดในการใชปยหมกทยงไมยอยสลายตวดลงในดนแลวกลบจะเกดผลเสยตอรากพช ดงน 1) เกดการแยงอากาศในดน 2) เกดการแยงธาตไนโตรเจนซงเปนอาหารของพชท าใหพชขาดไนโตรเจน 3) เกดกาซทเปนอนตรายตอรากพช 4) เกดความรอนเปนโทษตอรากพช 5) การใชปยหมกควรใชรวมกบปยน าชวภาพ

ศนยเรยนรปราชญชาวบานอ าเภอเขาสมง 230/1 หม 6 ต าบลเขาสมง จงหวดตราด

ปยชวภาพ

ในทางวชาการ ปย หมายถง “สงทใสลงในดน หรอฉดพนตนพช เพอทจะเพมธาตอาหารใหแกพช” โดยแบงไดเปน 3 ประเภท คอ 1) ปยเคม หรอปยอนนทรย ไดจากแรธาต และสงไมมชวต 2) ปยอนทรย ไดจากสงทมชวต เชน จากมลสตว เรยก ปยคอก, จากการยอยสลายซากพชซากสตว เรยก ปยหมก, จากการไถกลบสวนตาง ๆ ของพชโดยเฉพาะพชตระกลถว เรยก ปยพชสด 3) ปยชวภาพ ไดจากการน าจลนทรยกลมสรางสรรคมาเพาะเลยง เพอเพมใหมจ านวนมาก ๆ จลนทรยแตละสายพนธจะมคณสมบตตางกนบางสายพนธใหฮอรโมนแกตนพช เมอน าจลนทรยเหลานมารวมกน แลวน าไปท าปยโดยใหมลสตว,แกลบ,ร าเปนวตถรองรบ เมอใสปยชวภาพลงสดนจะท าใหพชไดรบธาตอาหารหลก อาหารรอง อาหารเสรมครบถวน ประโยชนของปยชวภาพ 1) ชวยปรบโครงสรางดน ใหเหมาะแกการเจรญเตบโตของพช 2) ชวยสรางระบบรากพชใหแขงแรง ทนทานตอความแหงแลงไดด 3) ชวยใหผลผลตมคณภาพดขน 4) สรางฮอรโมนทกระตนการเจรญเตบโตและแขงแรง มความตานทานโรคและ แมลง 5) มราคาถก สามารถผลตเองได ไมตองน าเขาจากตางประเทศ การท าปยหมกชวภาพ วสดอปกรณทใชท า - มลสตวแหงละเอยด 1 กระสอบปย - แกลบ 1 กระสอบปย (อาจเปนวสดอน ๆ ในพนท เชน กากออย) - ร า 1 กระสอบปย - น าหมกชวภาพ 2-3 ชอน - กากน าตาล หรอ น าตาลทรายแดง หรอ น าออย 2-3 ชอน - น าสะอาด 20 ลตร

ขนตอนการท า - ผสมมลสตว - แกลบ - ร า เขาดวยกนบนพนปน - ผสมน าหมก, น าตาล และน าเขาดวยกน แลวราดบนกองปยคลกเคลาใหทวจนปยชนพอปนเปนกอนได แตไมใหเปยก - กรอกปยใสกระสอบ 3 ใน 4 สวน ของกระสอบ มดปากกระสอบใหแนน วางไวในทรม 7 - 10 วน โดยคอยพลกกระสอบปยเพอระบายความรอนทกวน จนปยเยนจงน าไปใชได หมายเหต : ลกษณะปยทด ตองมราสขาวมกลนหอมของราหรอเหด ไมรอน น าหนกเบา ปยหมกสามารถเกบไวใชไดถง 1 ป โดยเกบไวในทรมและแหง ปรมาณธาตอาหารพชในวสดทน ามาท าปยชวภาพ

ชนดของวสด ไนโตรเจน (N) ฟอสฟอรส (P)

โปตสเซยม (K)

มลโค มลควาย มลสกร มลไก มลเปด มลคางคาว กากออย ใบยคาลปตส ผกตบชวา ฟางขาว แกลบ กากละหง

1.10 0.97 1.30 2.42 1.02 1.54 0.62 0.65 1.55 0.59 0.09 5.26

0.40 0.60 2.40 6.29 1.84 14.28 0.99 0.07 0.46 0.80 0.26 1.12

1.60 1.66 1.00 2.11 0.52 0.60 0.46 0.03 0.49 1.72 0.72 0.58

ศนยเกษตรพยงขวญ ทอย 226 หม 6 ต าบล ตลก อ าเภอสรรพยา จงหวดชยนาท

ปยชวภาพแบบแหง ( มลสตว )

สวนประกอบ - มลสตว 40 กโลกรม - ขเถาแกลบ 10 กโลกรม - ร าละเอยด 5 กโลกรม - กากน าตาล(ทรายแดง) 3 กโลกรม - น าสะอาด 30 กโลกรม

-หวเชอจลนทรย 2 - 3 กโลกรม วธท า น าสวนประกอบทงหมดมาคลกเคลาใหเขากน แลวกองสวนผสมใหสงประมาณ 30 ซม. ใชกระสอบปานชบน าคลมทงไว 3 - 7 วน กลบกองปยทกวนใน 7 วนแรก จนกวาความรอนจะลดลงไมมกลนเหมนฉน เปนกลนของเชอราเหด และมเสนใยราสขาว กระจายทวกอง วธใช - ส าหรบพชผก โดยคลกเคลากบดนในระยะเตรยมแปลงปลก อตรา 2 กโลกรม ตอตารางเมตร - ส าหรบผกกนผล โดยใชโรยบรเวณโคนตน 5 - 10 กโลกรม ตอตนอยางนอย 2 ครง

ศนยการเรยนรเกษตรธรรมชาตวงสมบรณ 109 หม 4 ต าบลวงใหม อ าเภอวงสมบรณ จงหวดสระแกว

ปยคน

สวนประกอบ 1) เศษอาหารในครวเรอนทกชนด รวมทงน าแกง น าพรกเปลอกผลไม เปลอกหอย เปลอกกง กางปลา หวปลา น าลางจานจ านวน 3 กโลกรม 2) น าตาลแดง หรอกากน าตาล 1 กโลกรม 3) น าสะอาด 1 - 10 ลตร (แลวแตเศษอาหารมน ามากหรอไม) 4) หวเชอจลนทรยเขมขน 1 ลตร วธท า 1) น าเศษอาหาร 3 กโลกรม ใสลงในถงพลาสตก 2) ผสมน ากบน าตาลใหเขากนเปนเนอเดยว 3) เตมหวเชอจลนทรยเขมขนผสมในน าและน าตาล 4) เททบลงในถงทใสเศษอาหารใหทว 5) ปดฝาใหสนท (ไมใหแสงและอากาศเขาได) 6) บมทงไวประมาณ 90 วน จะไดปยน าคณภาพด กลนหอม รสเปรยว หมายเหต : สวนปรมาณสวนผสมตางๆ ปรบไดตามสวน วธใช 1) ผสมน า 1 : 100 - 400 รดราดโคน 2) ผสมน า 1 : 200 - 1,000 ฉดพนล าตนและใบ

ศนยการเรยนรเกษตรธรรมชาตวงสมบรณ 109 หม 4 ต าบลวงใหม อ าเภอวงสมบรณ จงหวดสระแกว

สตรหญาผสมขไก

สวนประกอบ 1) หญาสด 50 กโลกรม 2) ขไก 5 กโลกรม (ควรเลอกไกทไมกนยาปฏชวนะ เพราะจะท าใหมกลนเหมนเนา และเปนอนตรายตอจลนทรยในดน และทปลายรากพช) วธท า 1) น าหญาสด 1 กโลกรมลงในถงหมกพลาสตกขนาด 200 ลตร ย าใหแนน (สงประมาณ 20 ซม.) 2) โรยขไกหมาดๆ 1 กโลกรม ทบลงบนหญา 3) ท าซ าเชนเดมอก 4 ชน 4) ปดฝาเกบไวในทรม 5) บมไวประมาณ 45 วนขนไป จะไดปยน าเขมขนคณภาพด วธใช 1) ผสมน า 1: 200 - 500 รดราดดน 2) ผสมน า 1: 300 - 1,000 ฉดพนล าตนและใบ

ศนยเรยนรชมชนคนพอเพยงบานสายเพชร ตงอยเลขท 159/4 หม9 ต าบลทองมงคล อ าเภอบางสะพาน จงหวดประจวบครขนธ

ปยอนทรยคณภาพสง เปนปยอนทรยทไดจากการน าวสดอนทรยและหรออนนทรยธรรมชาตทางการเกษตร

ทมธาตอาหารสงมาผานการหมกจนสลายตวสมบรณ หรอการน าปยอนทรยทผานการสลายตวสมบรณแลวผสมกบวสดอนทรยและหรออนนทรยธรรมชาตทางการเกษตรทมธาตอาหารสง

ปจจยทส าคญในการผลตปยอนทรยคณภาพสง วตถดบ ตารางแสดงปรมาณธาตอาหารของวตถของวตถดบชนดตางๆ

เทคโนโลยการผลต สารเรงซปเปอร พด.1 สารเรงซปเปอร พด.2 สารเรงซปเปอร พด.3 และสารเรงซปเปอร พด.9

วตถดบ ปรมาณธาตอาหาร (เปอรเซนต)

ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม กากถวเหลอง 7-10 2.13 1.12-2.70 ปลาปน 8-10 5-6 3.8 เลอดแหง 3-13 1.5 0.8 ร าขาว 1.9-2.3 4-6 1.09 มลสกร/ไก/วว 1.2-3.3 1.2-3.3 1.3-2.0 กระดกปน 3-4 15-23 0.68 มลคางคาว 1-3 12-15 1.84 หนฟอสเฟต 0.15 15-17 0.10 ขเถาไมยาง 1.13 0.06 13.48 เปลอกเมลดกาแฟ 0.93 0.14 6.22

การผลตปยอนทรยคณภาพสง ปรมาณไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม ในปยอนทรยคณภาพสง เทากบ 3-4 ,5-9 ,1-2 เปอรเซนต ซงวตถดบทใชในการผลตปยอนทรยคณภาพสงแตละสตรขนอยกบแหลงวตถดบในแตละพนท สวนผสมทใชในการผลต ปรมาณ 100 กโลกรม ปยอนทรยคณภาพสง สตร 1 - กากถวเหลอง 40 กโลกรม - ร าละเอยด 10 กโลกรม - มลสตว 10 กโลกรม - หนฟอสเฟต 24 กโลกรม - กระดกปน 8 กโลกรม - มลคางคาว 8 กโลกรม - สารเรงซปเปอร พด.1 สารเรงซปเปอร พด.3 และสารเรงซปเปอร พด.9 อยางละ 1 ซอง - สารเรงซปเปอร พด. ทขยายเชอในกากน าตาลจ านวน 26-30 ลตร วธการขยายเชอสารเรงซปเปอร พด.2 -เจอจางกากน าตาล ตอน า อตราสวน กากน าตาล 5กโลกรมตอน า 50 ลตร -ใสสารเรงซปเปอร พด.2 จ านวน 1 ซอง คนใหเขากน -ปดฝาตงไวในทรม โดยขยายเชอเปนเวลา 3 วน ขนตอนการผลตปยอนทรยคณภาพสง 1. ผสมวตถดบใหเขากน ตามสวนผสมของปยอนทรยคณภาพสงแตละสตร 2. น าสารเรงซปเปอร พด.1 จ านวน 1 ซอง ใสลงในสารเรงซปเปอร พด.2 ทขยายเชอแลว จ านวน 26-30 ลตร คน10-15 นาท เทลงในวตถดบโดยคลกเคลาใหทววตถดบอยางสม าเสมอ 3. ตงกองปยหมกเปนสเหลยมผนผา ใหมความสง 20-30 เซนตเมตร และใชวสดคลมเพอกนความชน 4. ในระหวางการหมกจะสงเกตเหนเชอจลนทรยเจรญในกองปยและอณหภมจะสงขน 45-55 องศาเซลเซยส หลงจากการหมกประมาณ 3 วน 5. กองปยไวจนกระทงอณหภมภายในกองปยลดลงเทากบอณหภมภายนอก ใชเวลาประมาณ 9-12 วน 6. ใสสารเรงซปเปอร พด.3 และสารซปเปอร พด.9 อยางละ 1 ซอง คลกเคลาใหทวกองปยและหมกไวเปนเวลา 3 วน

ประโยชนของปยอนทรยคณภาพสง 1. เปนแหลงธาตอาหารหลกมมความเพยงพอตอความตองการของพชในการเจรญเตบโตและใหผลผลต 2. เปนแหลงธาตอาหารรองและจลธาตแกพช 3. มจลนทรยทมประโยชนตอดนและพช 4. เปนการปลดปลอยธาตอาหารใหแกพชแบบชาๆ ท าใหลดการสญเสยธาตอาหาร 5. เปนทางเลอกใหกบเกษตรกรในการทดแทนปยเคม 6. เกษตรกรสามารถจะผลตใชเองไดงาย

ศนยเครอขายปราชญชาวบาน นายถวล เสยงแจว ตงอยหมท หม 6 ต าบลบอเงน อ าเภอลาดหลมแกว จงหวดปทมธาน

การท าปยอดเมด

สวนผสม 1. แกลบขาว 400 กโลกรม 2. แกลบด า 300 กโลกรม 3. มลสตว 200 กโลกรม

4. ร าละเอยด 30 กโลกรม 5. โดโลไมท 30 กโลกรม 6. ยเรย 2 กโลกรม 7. สาร พ.ด.1 1 ซอง 8. สาร พ.ด.3 10 ซอง 9. กากน าตาล 10 ลตร 10. น า 150 ลตร 11. เคกออย 60 กโลกรม วธท า 1. น าสวนผสม แกลบขาว แกลบด า มลสตว ร าละเอยด โดโลไมท ยเรย และเคกออย เขาดวยกน 2. ผสม สาร พ.ด.1 สาร พ.ด.3 กากน าตาล และน า ลงในถงประมาณ 200 ลตร 3. น าน าทผสมเตรยมไวตามขอ 2 ราดลงบนสวนผสมของวสดทเตรยมไว 4. หมกทงไวประมาณ 1 เดอน โดยกลบหนาทก 1 สปดาห 5. น าปยทไดมาตปนจ านวน 2 ครง 6. น ากากน าตาลผสมน าโรยบนปยทตปนแลว โดยมความชน 50% 7. น าปยทไดไปอดเมด

มลนธพฒนาชมชนอยางยงยน เพอคณภาพชวตทด จงหวดขอนแกน เลขท 175 หมท 2 ถนนสขาภบาล ต าบลเขอนอบลรตน อ าเภออบลรตน จงหวดขอนแกน

ปยหมกชวภาพจากพชสดและเศษอาหาร

อปกรณ (1) เศษพชผกหรอเศษอาหาร 3 กโลกรม (2) กากน าตาล 1 กโลกรม (3) น าเปลา 10 ลตร (4) ถงส าหรบหมก 1 ถง

วธการผสม น าเศษอาหาร หรอเศษพชผกทเกบไดลงในถงส าหรบหมก เทกากน าตาลใส หลงจากนน อกประมาณ 7 วน เทน าเปลาลงแลวกวนสวนผสมใหเขากน (น าทเตรยมไว 10 ลตร ไมจ าเปนตองใชทงหมด ใสน าพอเหมาะ เมอเศษอาหารหรอเศษผกยอยสลายน าหมกกจะมน าเอง) ถามกลนเหมนใหเตมกากน าตาลเพมแลวคนใหเขากน หลงจากนนหมกไวประมาณ 15 - 30 วน สามารถกรองเอาสวนทเปนน าไวฉดพนพชผก โดยวธการผสมคอน า 10 ลตร ผสมน าหมกชวภาพประมาณ 2 - 3 ชอนโตะ ใชฉดพนหรอรดกได ควรเกบน าหมก หรอถงหมกในทรมแดดไมถง

ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

ศนยเรยนรกลมฟนฟเกษตรพนบานอ าเภอแวงนอย ทอย ตงอยเลขท 108 หมท 6 บานโสกน าขาว ต าบลกานเหลอง อ าเภอแวงนอย จงหวดขอนแกน

การท าปยหมกแบบเผาแกลบ

อปกรณ (1) แกลบด า (2) ร าออน

(3) กากน าตาล (4) ถงส าหรบใสปยหมก

วธท า ตองเผาแกลบดบใหเปนแกลบด าเสยกอน เมอเผาแกลบเสรจแลว ใชน าดบใหมอดสนท น าแกลบทเผาเสรจแลวในอตราแกลบ 3 สวน มลสตว 1 สวน และร าออน 1 สวน แลวน ามาผสมกนคลกเคลาใหเขากน แลวน ากากน าตาลผสมน าใหเปนสชาแก ๆ น าบวมาใสน าคอกากน าตาลทผสมไวแลว เทลาดกองปยแลวน า พด.1 ละลายกบน าไว 5 นาท แลวน ามาเทลาดกองปยหมกพอหมาดๆ แลวน าผายางด าสใดกได ถาม หมกไว 7 - 15 วน แลวเอามอลวงเขาไปในกอง ถาหากวามความเยน กน าไปใชไดแลว

ศนยเรยนรชมชนบานดงบง ตงอยเลขท 68 หมท 4 บานดงบง ต าบลคอนฉม อ าเภอแวงใหญ จงหวดขอนแกน

การท าปยหมกชวภาพแบบแหง

สวนผสม (1) มลสตว 6 สวน (2) แกลบด า แกลบดน ใบไมแหง หญาแหง ฟาง 3 สวน (3) ร า 1 สวน (4) น าหมกชวภาพ 2 ชอน (อยางนอย) (5) กากน าตาล 2 ชอน (6) น า

วธการท า (1) เอาวสดทกอยางมาผสมคลกเคลาใหเขากน แลวเอาน าเปลาคลกพอใหมความชน (2) ผสมน าหมกชวภาพและกากน าตาลในน ารดใหชน 60 % (3) กองในรม กลบกองทก 3 วน หรอบรรจกระสอบไวทรมไมตองมดปาก 7 - 15 วน

สรรพคณ ใชทดแทนปยเคม อตรา 100 กโลกรม/ไร ถาจะใหดใชหวานกอนไถดะ ไถแปร

ศนยเรยนรกลมพฒนาชวตและอนรกษสงแวดลอม ตงอยเลขท 17 หม 5 บานส าราญ ต าบลหนองแคน อ าเภอปทมรตต จงหวดรอยเอด

การผลตปยหมกชวภาพ

สวนผสมและวสดอปกรณ 1) น าหมกชวภาพ 5 ชอนโตะ 2) กากน าตาล 5 ชอนโตะ 3) น าสะอาด 20 ลตร 4) แกลบดบ 10 ปป 5) ขเถาแกลบ 10 ปป 6) มลสตว (ใชไดหลายชนด) 10 ปป 7) ร าขาว 10 ปป 8) กระสอบปานหรอถงหวอาหาร ส าหรบคลมกองปย 9) ถง หรอ บวรดน า ส าหรบผสม 10) กระสอบหวอาหารหม/ไก ส าหรบเกบปยหมกไวใชงาน วธท า 1) เตรยมสถานทส าหรบคลกผสมปยหมก (ควรเปนทรมหรอใตตนไม) 2) น าสวนผสมทงหมดล าดบท 1 - 7 คนใหเขากนและเกลยใหสวนผสมออกเปนวงกลม แลวน าน าหมกทผสมไวแลว ราดลงไปใหทวกองปยหมก โดยใหเปยกพอประมาณ (ประมาณ 60%) 3) เกลยใหไดความหนาประมาณ 15 ซ.ม. คลกดวยกระสอบปานหรอผาใบ แลวพลกกลบวนละ 1 ครง ทงไวประมาณ 3 - 5 วน อณหภมจะลดลงเทากบอณหภมปกต 4) บรรจใสกระสอบปยเกบไวในรม รอน าไปใชงาน วธใช 1) ใชไดกบนาปหรอนาปรง อตรา 30 - 50 กโลกรม/ไร ใส 2 - 3 ครง 2) ใชไดกบไมดอกไมประดบ ไมยนตนไมผลทกชนด ในอตรา 2 - 4 กโลกรม/ตน ถา ตนไมอาย 3 ปขนไป ใชในอตรา 5 กโลกรม/ตน

ประโยชน ท าใหดนโปรงและรวนซย กบเขยน ป ปลา หอย กง คนสธรรมชาต และลดปรมาณการใชปยหมกชวภาพลงไดในปท 3 4 5 สามารถเวนการใชปยหมกไดในปท 6 แลวเรมใสใหมในปท 7 ลดปญหาการเกดโรคของตนขาว ซงจะคอยๆ หมดไป ผลผลตสงขน ลดคาใชจาย ลดหนสน และพงพาตนเองไดอยางยงยน

ศนยเรยนรกลมพฒนาชวตและอนรกษสงแวดลอม ตงอยเลขท 17 หม 5 บานส าราญ ต าบลหนองแคน อ าเภอปทมรตต จงหวดรอยเอด

การท าปยหมก วสดอปกรณ 1. ละอองขาว 2 เขง 2. ร าออน 1 เขง 3. แกลบด า 1 เขง

วธท า น าวสดดงกลาวมาผสมคลกเคลาใหเขากนหมกกองไวอยางนอย 15 วน กลบกองทกๆ 3 หรอ 4 วน จากนนน าไปใชไดทนท

ขนตอนการท านา 1. เตรยมกระสอบปยหมกชวภาพทหมกไววางกระจายตามจดตางๆ ในพนนา

2. ผสมจลนทรย 20 ลตร กากน าตาล 20 ลตร และน า 100 ลตร เขาดวยกน 3. หวานปยหมกใหทวแปลงนาอตรา 250 กโลกรม/ไร (ใชลดลงทกป) 4. ฉดน าจลนทรยทผสมไวใหทวแปลง 5. ไถกลบตามปกตเปนการหมกดนใหจลนทรยท างาน เพอปรบโครงสรางของดนไปจนถงหนาด านา 6. เมอถงชวงปกด านาไถ - คราด ตามปกตการปกด าควรใหหางกน 40 ซ.ม. เพอการแตกกอ (ปกด ากอละไมเกน 3 ตน) 7. ฉดพนดวยน าแม (น าสกดชวภาพ) ผสมน าในอตราสวน 1500 ทกๆ 10 วน เพอเรงการแตกกอ 8. นา 40 ไร ใชปยเคมปละ 12,000 บาท หนมาใชปยชวภาพหมดไปแค 3,000 บาทเอง

ผลผลตทได ปท 1 550 กโลกรม/ไร ปท 2 600 กโลกรม/ไร ปท 3 800 กโลกรม/ไร ปท 5 1,080 กโลกรม/ไร ขาวด ขาวสวย เกยวงาย เมดเตม ไมหก น าหนกด เปอรเซนตขาวสง

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชน รอยเอดอโศก ตงอยเลขท 110 หม 6 ต าบลเกาะแกว อ าเภอเสลภม จงหวดรอยเอด

การท าปยอดเมดอนทรยชวภาพ

สวนผสมและวสดอปกรณ 1. ปยหมกชวภาพบดละเอยด 700 กโลกรม 2. มลไก, มลวว, มลคางคาว หรออยางใดอยางหนง 100 กโลกรม 3. ดนฟอสเฟต 200 กโลกรม 4. น าหมกจลนทรยผสมกากน าตาล และน าเปลา 1:1:100

วธท า 1. เอาสวนผสมทงหมดผสมกนใหมความชนพอเหมาะส าหรบการปนเมด 2. น าสวนผสมทงหมดเขาเครองปนเมดปย อบดวยความรอนหรอตากแดด จนมความชนประมาณรอยละ 9 - 12 3. บรรจลงกระสอบเกบไวในทรม ใหอากาศถายเทสะดวก

วธใช 1. นาขาว 50 กโลกรม/ไร 2. พชไร, พชลมลก 100 - 200 กรม/หลม 3. ไมยนตน, พชสวน 1 กโลกรม/ตน (หรอตามอายตนไม)

ประโยชน การปนเปนเมด เพอยดอายการเกบรกษา และสะดวกตอการใชงาน คณภาพไมแตกตางจากปยชวภาพ

ชมชนบญนยมสกลอโศก ตงอยเลขท 168 หม 5 บานโคกตาดทอง ต าบลคอเขยว อ าเภอวารชภม จงหวดสกลนคร

ปยดนอนทรยส าเรจรป

วสดอปกรณ (1) ดนปา (หนาดนชนบน) 10 กระสอบ (2) แกลบด า 2 กระสอบ (3) แกลบดน(คายขาว) 1 กระสอบ (4) ร าละเอยด 20 กระสอบ (5) น าหมกจลนทรย(น าแม 1 ลตร (ความเขมขน=น าหมกฯ 1 ลตรตอ น า 5 ลตร) (6) พลว 1 ดาม (7) บวรดน า 1 อน

วธท า (1) น าวตถดบ ขอ 1 - 4 มาคลกเขากน (2) ขณะคลกใหใชน าหมกฯ ขอ 5 ราดรดกองปยใหชม (3) หมกทงไวอยางนอย 15 วน จนกองปยเยนและแหง

วธใช ตกดนใสถงเพาะ กระถาง หรอแปลงปลก และเพาะปลกพนธพชไดทนท

สรรพคณ (1) เตรยมแปลงเพาะปลกโดยไมตองขด และหมกดน ประหยดเวลา (2) ปยดนมธาตอาหาร และมจลนทรยทมประสทธภาพสง ท าใหพชโตเรยว

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงตงอยเลขท 98/1 หม 3 บานคมเหนอ ต าบลหวชาง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด

การผลตน าหมกอนทรยชวภาพ สวนผสมและวสดอปกรณ (1) พชตระกลถว 5 กโลกรม

(2) หนอกลวย 5 กโลกรม (3) ผกบง 5 กโลกรม (4) กากน าตาล 5 กโลกรม (5) น าสะอาด 20 ลตร (6) สารเรง พ.ด. 2 ซอง (7) ถงพลาสตกขนาด 40 ลตร 1 ใบ

วธท า น าสวนผสมทงหมดคลกเคลาใหเขากน หมกไว 15 - 30 วน หากจะใชใหน ามากรอง สวนผสมน าหมก 30 ซซ/น า 20 ลตร

วธใช น าน าหมกชวภาพ 2 - 4 ชอนโตะ กากน าตาล 2 - 4 ชอนโตะ ผสมในน าสะอาด 20 ลตร ละลายใหเขากน น าไปใชไดเลย

ประโยชน ใชแทนปยเคมในงานเกษตรทวไป เพอลดตนทน หรอใชผสมในการผลตน ายาไลแมลง และปยหมกแหง นอกจากนยงสามารถใชบ าบดน าเสยเพออนรกษสงแวดลอม ใชในดานการปศสตวและประมง และใชรดพชผกทก 7 - 10 วน จะท าใหพชเจรญเตบโตไดเปนอยางด

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงชมชน ตงอยเลขท 98/1 หม 3 บานคมเหนอ ต าบลหวชาง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด

การผลตปยหมกชวภาพ

สวนผสมและวสดอปกรณ (1) น าหมกชวภาพ 5 ชอนโตะ (2) กากน าตาล 5 ชอนโตะ (3) น าสะอาด 20 ลตร (4) แกลบดบ 10 ปป (5) ขเถาแกลบ 10 ปป (6) มลสตว (ใชไดหลายชนด) 10 ปป (7) ร าขาว 10 ปป (8) กระสอบปานหรอถงหวอาหาร ส าหรบคลมกองปย (9) ถง หรอ บวรดน า ส าหรบผสม (8) กระสอบหวอาหารหม/ไก ส าหรบเกบปยหมกไวใชงาน วธท า 1. เตรยมสถานทส าหรบคลกผสมปยหมก (ควรเปนทรมหรอใตตนไม) 2. น าสวนผสมทงหมดล าดบท 1 - 7 คนใหเขากนและเกลยใหสวนผสมออกเปนวงกลม แลวน าน าหมกทผสมไวแลว ราดลงไปใหทวกองปยหมก โดยใหเปยกพอประมาณ (ประมาณ 60%) 3. เกลยใหไดความหนาประมาณ 15 ซ.ม. คลกดวยกระสอบปานหรอผาใบ แลวพลกกลบวนละ 1 ครง ทงไวประมาณ 3 - 5 วน อณหภมจะลดลงเทากบอณหภมปกต 4. บรรจใสกระสอบปยเกบไวในรม รอน าไปใชงาน วธใช 1. ใชไดกบนาปหรอนาปรง อตรา 30 - 50 กโลกรม/ไร ใส 2 - 3 ครง 2. ใชไดกบไมดอกไมประดบ ไมยนตนไมผลทกชนด ในอตรา 2 - 4 กโลกรม/ตน ถา ตนไมอาย 3 ปขนไป ใชในอตรา 5 กโลกรม/ตน ประโยชน ท าใหดนโปรงและรวนซย กบเขยน ป ปลา หอย กง คนสธรรมชาต และลดปรมาณการใชปยหมกชวภาพลงไดในปท 3 4 5 สามารถเวนการใชปยหมกไดในปท 6 แลวเรมใสใหมในปท 7 ลดปญหาการเกดโรคของตนขาว ซงจะคอยๆ หมดไป ผลผลตสงขน ลดคาใชจาย ลดหนสน และพงพาตนเองไดอยางยงยน

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยง ตงอยเลขท 98/1 หม 3 บานคมเหนอ ต าบลหวชาง อ าเภอจตรพกตรพมาน จงหวดรอยเอด

การผลตปยหมกแหง

วตถดบและอปกรณ 1. น าหมกชวภาพ 4 ชอนโตะ 2. กากน าตาล 4 ชอนโตะ 3. น าสะอาด 10 ลตร 4. แกลบดบ 1 ปป 5. ขเถาแกลบ 1 ปป 6. มลสตว(ใชไดหลายชนด) 1 ปป 7. ร าขาว 1 ปป 8. กระสอบปาน หรอผาใบส าหรบคลมกองปย 9.ถง หรอบวรดน า ส าหรบผสม 10. ถงส าหรบเกบปยไวใชงาน

วธท า 1. เตรยมสถานทส าหรบคลกผสม (ควรเปนทรม) 2. ผสมวตถดบล าดบท 1 - 3 คนใหเขากนในถงหรอบวรดน า 3. ผสมวตถดบล าดบท 4 - 7 และเกลยใหไดความหนาประมาณ 15 ซ.ม. 4. น าน าหมกชวภาพทผสมไวแลว ราดบนกองวสดคลกเคลาใหเขากน แลวตรวจสอบความชนใหไดประมาณ 50 % 5. เกลยใหไดความหนาประมาณ 15 ซ.ม. คลมดวยกระสอบปานแลวพลกกลบ วนละ 1 ครง ทงไวประมาณ 3 วน อณหภมจะลดลงเทากบอณหภมปกต 6. บรรจใสกระสอบปยเกบไวในทรม รอน าไปใชงาน

วธใช 1.ใชกบนาปหรอนาปรงอตรา 20 - 30 กโลกรม/ไร ใส 3 - 4 ครง 2. ใชกบไมดอก , ไมประดบ , ไมยนตนทกชนดอตรา 1 - 3 กโลกรม ตนไมอาย 1 - 3 ป ถาตนไมอาย 3 ปขนไป ใชอตรา 5 กโลกรม/ตน

ผลดจากการใชปยหมกแหงทมประสทธภาพ 1. ดนโปรง รวนซย 2. ท าให กบ , เขยด , กง , หอย , ป , ปลา ฯลฯ กลบคนสธรรมชาต 3. ใหลดปรมาณปยหมกแหงลงในปท 3, 4, 5 ปท 6 ใหหยดใช ปท 7 เรมตนใหม 4. ปญหาการเกดโรคของตนขาวจะคอยๆ หมดไป 5. เกษตรกรสามารถผลตปยไดเอง ผลผลตสงขนลดคาใชจายและลดหนสน พงพาตนเองไดอยางยงยน

ศนยชมชนศรโคตรบรณอโศก ตงอยเลขท 1 หมท 7 บานปากอน ต าบลศรสงคราม อ าเภอศรสงคราม จงหวดนครพนม

การปนเมดปย

การเกษตรแบบใชปยอนทรยชวภาพ ทใหผลผลตดและรวดเรว นนควรใชปยผง หรอปยน า สวนในขบวนการปนเมดปยนนเปนทางเลอกสดทาย ในการผลตปยอนทรย ชวภาพเพอการเกษตร ไดขอดกคอสะดวกในการขนสง เทานนเอง สวนประกอบ (1) ปยหมก /ปยคอก 50 กโลกรม (2) ร าออน 5 กโลกรม (3) แกลบด า 3 กโลกรม (4) เพอรไลท 5 กโลกรม (5) ฟอสเฟต 5 กโลกรม (6) โดโลไมท 10 กโลกรม (7) แคลเซยม 5 กโลกรม (8) ปนมารล 7 กโลกรม (9) ฮวมส 10 กโลกรม (10) น าหมกอนทรย ฮอรโมน 10 ลตร

ศนยเรยนรกสกรรมธรรมชาตฟาหวน - ฅนลอ เลขท 41 หม 6 บานฟาหวน ต าบลไรข อ าเภอลออ านาจ จงหวดอ านาจเจรญ

ปยอนทรยชวภาพ

สวนประกอบ 1) ดนด า (ดนอดมสมบรณ มฮวมสมาก) 1 สวน 2) ร าออน 2 สวน 3) อนทรยวตถ 8 สวน เชน แกลบด า แกลบสด เศษอาหาร ปยคอก พชสเขยว อนทรยวตถทงสดและแหง เทาทจะหาได (วสดทหาไมไดไมตองใช) จะใชอยางเดยวหรอหลายอยางรวมกนได (เฉพาะแกลบด า แกลบสด ถามใหใชไดไมเกนอยางละ 1 สวน ส าหรบวสดอน ๆ จะใชมากกวา 1 สวน กได แตเมอรวมอนทรยวตถอนทงหมดแลวใหได 8 สวน 4) น าหมกชวภาพ สตรใดกได ผสมกบกากน าตาล แลวรดดวยขอ 4 ใหใชอตราสวน 1 : 500 สวน

วธท า น าสวนผสมตงแตขอ 1, 2 และ 3 (พอหมาด ๆ) กองสงประมาณ 30 เซนตเมตร คลมดวยฟาง หรอกระสอบ หมกไว 7 วนขนไป น าไปใชไดเลย

วธใช 1) นาขาวใช 50 - 200 กโลกรมตอไร 2) แปลงผกใช 1 - 2 กโลกรม 1 ตารางเมตร 3) พชไร (พชลมลก) 1 - 2 กโลกรมตอตน 4) นาเบกหนาดนใหมใช 1 กโลกรมตอตน หมายเหต ถาหากไมละเอยด หรอตองการใหปยมประสทธภาพ ควรใชน าซาวขาว หรอน าแชถวเหลองแทนน าเปลาในการผสมน าหมกชวภาพ เพอรดกองปยหมก ถามน าปสสาวะกใสลงไปดวย

ศนยเรยนรปราชญชาวบานชมชนราชธานอโศก ตงอยเลขท 99 หมท 10 ต าบลบงไหม อ าเภอวารนช าราบ จงหวดอบลราชธาน

ปยหมกชวภาพ สตร 48 ชวโมง

สวนผสม

วธท า ใชเศษอาหาร 3 กโลกรมใสถง น า 10 ลตรละลายดวยน าตาลแดง 1 กโลกรม หมกไว 3 เดอน กรองเอาแตหวเชอ

วธใช ใชหวเชอจลนทรย 1 สวนผสมน า 1000 สวน (1 : 1,000)

การท าปยหมกชวภาพ

สวนผสม 1. หนาดนทเกดจากการหมกหมมของใบไมในเวลาหลายป 1 สวน 2. แกลบด า 1 สวน 3. พชตระกลถว 1 สวน 4. ร าละเอยด 1 สวน 5. ละอองขาว 1 สวน วธท า 1. น า 1, 2, 3, 4, 5 มาคลกเคลาใหเขากน 2. ผสมน าทผสมดวยจลนทรยประมาณ 4 สวนลงไปในกองวสด พอใชมอปนไดเปนกอน 3. เสรจแลวคลมดวยฟางหรอกระสอบปาน 4. ประมาณ 5 ชวโมงเอามอลวงเขาไปในกองปย ถาหากมความรอนมากใหกลบกองปย

1. เศษพชสดสบละเอยด 1 สวน 2. แกลบดบหรอคายขาว 1 สวน 3. ร าละเอยด 1 สวน 4. หวเชอจลนทรย 10 ชอนโตะ 5. น าสะอาด 20 ลตร

การท าปยโฮมวนว

กากอาหาร 3 กโลกรม, น า 10 ลตร, น าตาลทรายแดง 1 กโลกรมหมกไว 3 เดอน กรองน าจลนทรยไวใช

สตรน า 1. โฮมวนว 3 สวน 2. กากน าตาล หรอน าตาลแดง 1 สวน 3. น า 1 สวนคลกใหเขากนแลวปดฝาไว 7 วน หรอรดจนโฮมวนวมกลนหอม

สตรแหง 1. น าอนทรยวตถ เชน ชานออย, กากถว, ฟาง, เศษหญา ฯลฯ 2 สวน 2. แกลบด า 1 สวน 3. ร าแก (ร าขาว) 1 สวน 4. น าสวนผสมทงหมด คลกเคลาใหไดท แลวเอาโฮมวนวรดลงไป รดใหความชมชนพอก าใหเปนกอน แตไมเปยกแฉะ 3 - 4 วน กลบครงหนง ประมาณ 3 ครง หรอ บรรจถงปยไวประมาณ 15 วนกใชได

ศนยเรยนรเกษตรทฤษฎใหมมหาวชชาลยภมปญญาไทอสานคนถน ตงอยเลขท 142 หมท 10 บานกดซวย ต าบลค าพระ อ าเภอหวตะพาน จงหวดอ านาจเจรญ

การท าปยหมกชวภาพ จากพชสดสเขยว

วตถดบ (1) พชสดสเขยวทยอยงายๆ เชน สาบเสอ ผกตบ หญาตางๆ ใบตระกลถวตางๆ สบใหละเอยด ใหได 10 สวน หรอถามมลสตว เชน ขวว ขควาย ขไก กสามารถใสผสมไดอก 10 สวน (2) แกลบดบ หรอละอองขาว (คายขาว) 3 สวน (3) แกลบเผา (ด า) 1 สวน (หากไมมกใชขเถาแทนได) (4) จลนทรย กากน าตาล หรอน าตาลทรายแดง น า (อตราสวน 1:1:100)

วธท า (1) น าวตถดบ ขอ 1 - 3 เทเกลยเปนชนๆ ทละชน แลวลดดวยน าจลนทรย (ควรผสม จลนทรย 3 ชอนโตะ กบน าตาลหรอกากน าตาล 3 ชอนโตะ แลวจงเตมน า หรอน าซาวขาว 20 ลตร คนใหเขากนในบวรดน า แลวรดลงไปบนกอง) (2) ใชจอบหรอคราด คลกเคลาใหเขากนจนไดท คอ มความชนหมาดๆ เมอก าดแลวไมมน าไหลหยดตามงามมอ (ถาแฉะเกนไป ปยจะเนา) (3) กองปยไวบนพน ความสงประมาณ 15 - 30 ซม. (ไมเกน 1 ศอก หรอหวเขา) ไมควรกองสงเกนกวาน เพราะตองกลบกองปยทกวน จนกวาปยจะเยนตวลง หรอหากไมอยากวางไวบนพน ใหเกบใสกระสอบปย อยาอดแนน อยาซอนกน ระยะเวลาทจะใชปยได คอ 7 - 10 วน แลวแตพชสเขยวทเราน ามาสบ

วธใช (1) การใสในนาขาว ถานาดนด ไมเคยใชสารเคมเลย ใหใสปย 25 กโลกรม/1 ไร ถาเคยใชสารเคมใหใสปย 100 กโลกรม/1 ไร ถาใสในพชผกทปลกแลว ควรใสใหหางจากโคนตน 1 คบ (2) การใสในหลมดนกอนปลก ท าโดยขดเปนหลม แลวน าปยหมกไปผสมกบดนทขด น าฟางหรอเศษใบไม (ใบพชตระกลถวยงด เชน ใบจามจร หรอฉ าฉา ใบมะรม ใบถวตางๆ) ปดคลมดนไว ปองกนแดด หมกไว 7 วน ระหวางหมก 2 - 3 วน ควรรดน า 1 ครง ครบ 7 วนแลว จงน าเมลดพชลงหยอดได จากนนคอยดความมหศจรรยของปย !

ศนยกสกรรมไรสารพษ แหงประเทศไทย (สวน “สางฝน”) บานเลขท 216 หมท 11 ต าบลบง อ าเภอเมอง จงหวดอ านาจเจรญ

งานปยสะอาด

สวนประกอบ 1) ดนด า (ดนอดมสมบรณ มฮวมสมาก) 1 สวน 2) ร าออน 2 สวน 3) อนทรยวตถ 8 สวน เชน แกลบด า แกลบสด เศษอาหาร ปยคอก พชสเขยว อนทรยวตถทงสด และแหงเทาทจะหาไดในพนท (วสดทหาไมไดไมตองใช) จะใชอยางเดยวหรอหลายอยางรวมกนกได (เฉพาะแกลบสด แกลบด า ถาม ใหใชไดไมเกนอยางละ 1 สวน ส าหรบวสดอน ๆ จะใชมากกกวา 1 สวนกได แตเมอรวมอนทรยวตถอน ทงหมดแลวใหได 8 สวน 4) น าหมกชวภาพ สตรใดกได ผสมกบกากน าตาล และน าเปลาในอตราสวน 1 :1: 500 สวน

วธท า น าสวนผสมทกอยางมาคลกเคลาเขาดวยกน แลวรดดวยน าหมกใหไดความชน 40 - 65% (พอหมาด ๆ) กองสงประมาณ 30 เซนตเมตร คลมดวยฟาง หรอกระสอบ หมกไว 7 วน ขนไป น าไปใชไดเลย

หมายเหต ถาไมมร าละเอยด หรอตองการใหปยมประสทธภาพ ควรใชน าซาวขาว หรอน าแชถวเหลองแทนน าเปลาในการผสมน าหมกชวภาพ เพอรดกองปยหมก ถามน าปสสาวะกใสลงไปดวย

ศนยเรยนรไรนาสวนผสมมหาวทยาลยชวตแบบยงยน ตงอยท 65 หม 2 บานคมชาด ต าบลไรสสก อ าเภอเสนางคนคม จงหวดอ านาจเจรญ

การท าปยหรอปยอนทรยชวภาพ

เนองจากปจจบนเกษตรกรมกงายใชดนโดยไมรจกท านบ ารง ขาดการดแลท าใหดนเสอมโทรมใชปยเคม ดนตาย ปลกอะไรกไมงาม ฉะนนจงขอเชญชวนใหเกษตรกรใหหนมาท าปยหมกเพอปรบปรงดน และลดตนทนในการผลต พงพาปจจยใกลตว เชน มลสตว ใบไมแหง เปนตน ใหเกดประโยชนสงสด ท าใหดนรวนซย มจลนทรยยอยสลาย ชวยพลกชวตพนดนใหมพชผลงาม ไดผลผลตมาก เปนพนฐานของเกษตรกรทน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาใช

การท าปยหมกชวภาพจากวสดทเหลอใช วสดทใช 1) เศษวสด เชน ฟางขาว ใบไมแหง แกลบสด ฯลฯ 2) ปยคอก 3) สารเรงการยอยสลาย 4) น าหมกชวภาพ 5) ร าออน วธท า 1) น าเศษวสดทเตรยมไวแยกเปน 3 สวน 2) น าเศษวสดมากองไว 3) โรยปยคอก 4) รดดวยน าหมกชวภาพ 5) ชนท 2 - 3 ท าเหมอนกนกบชนท 1 6) พลกกองปยทก ๆ 7 วน 7) เมอครบ 40 - 50 วน กน าไปใชได

การท าปยหมกโดยใชสวนผสมทหางาย สวนผสม 1) มลสตว 2) แกลบสด 3) เหดเกาททบแลวหรอเศษใบไมแหง

4) สารเรง พด.1 5) น าหมกชวภาพ(ท าไวใชเอง) 6) น า วธท า 1) น าสวนผสมขอ2 - 3รวมกนเปนกองชนท 1 ปยคอกโรยทบ 2) น าสารเรงละลายน ารดบนกองชนท 1 3) น าน าหมกชวภาพผสมน ารดบนกองชนท1 อก ใหชมพอประมาณ 4) ชนท 2 - 3 ท าเหมอนกนกบชนท 1 คลมดวยฟางหรอใบไมแหง 5) พลกกองปยทก ๆ 7 วน สงเกตกองปยจะยอยสลายมกลนหอม ไมรอน กน าไปใชได การน าไปใชได การผลตปยหมก โดยใชสารเรง พด.1 ปยหมก เปนปยชนดหนงเกดจากกจกรรมของจลนทรยหลายชนดในการยอยสลายสารอนทรย ซงเปนองคประกอบของเศษพช หรอวสดเหลอใชชนดตา งๆ จนกระทงไดสารอนทรยวตถทมความคงทน ไมมกลน มสน าตาลปนด า สารเรง พด .1 เปนกลมจลนทรยทมความสามารถสงในการยอยสลายวสดเหลอใชจากการเกษตร เพอผลตปยหมกในชวงระยะเวลาอนสน ประกอบดวย เชอแบคทเรย แอคตโนมยซส และรา วธการกองปยหมก น าเศษพช เชน ฟางขาว เศษหญา ตนขาวโพด ตนออย ตนถว ตนยาสบ ไสปอ และผกตบชวา เปนตน โดยปยหมก 1 ตน จะมความกวาง 2 x ยาว 3 x สง 1.5 เมตร ท าการกองเปนชนจ านวน 3 ชน แตละชนสง 50 เซนตเมตร ประกอบดวย เศษพช ตามดวยมลสตว ปยย เรย และสารเรง พด.1 (ละลายสารเรง พด.1 ในน า 20 ลตร นาน 15 นาท ) การกองปยหมกแตละชน ท าการย าใหแนนพรอมกบรดน าใหชม ชนบนสดใชมลสตวปดทบหนา 1 นว การดแลรกษากองปยหมก 1) การรดน า เพอใหกองปยหมกอยางสม าเสมอระหวาง 50 - 60% 2) การกลบกองปยหมก กลบกอง 7 - 10 วนตอครง เพอระบายอากาศ เพมออกซเจนใหกบจลนทรยท าใหการยอยสลายดขน รวมทงเปนการลดความรอนในกองปยหมก 3) การรกษาความชน น าวสดคลมเฉพาะสวนบนของกองปยหมก 4) การเกบรกษาปยหมกเปนแลว หลบแสงแดดและฝน โดยการเกบในทรม การพจารณาปยหมกเปนแลว 1) ส มลกษณะเปนสน าตาลเขมหรอด า 2) ลกษณะวสด มลกษณะยย ละเอยด แยกขาดออกจากกนไดงาย

3) กลน ไมมกลนเหมนแตมกลนคลายลกษณะดนธรรมชาต 4) ความรอนในกองปย ใกลเคยงกบอณหภมภายนอก 5) การเจรญของพชบนกองปย เมลดพชงอกและเจรญเตบโตบนกองปยหมก 6) การวเคราะหทางเคม C/N ratio ของปยหมกเทากบหรอนอยกวา 201 ประโยชนของปยหมก 1) สมบตทางกายภาพของดน ดนรวมซย การจบตวเปนกอนอมน าดขน 2) สมบตทางเคมของดน แหลงธาตอาหารพช เพมประสทธภาพของปยเคม คาความเปนกรดเปนดางของดนคงท ลดความเปนพษของธาตบางชนด เชน แมงกานส หรออลมเนยม 3) สมบตทางชวภาพของดน เพมแหลงอาหารของจลนทรยดน ควบคมสาเหตโรคพชในดน ปรบสภาพดนและน าใหเหมาะสมในบอเลยงกงหรอบอปลา การใชประโยชนปยหมก 1) ขาว 0.5 ตน/ไร 2) พชผก และไมดอก 2 ตน/ไร 3) พชไร 4) ไมผลไมยนตน 5) บอกงหรอบอปลา

ศนยเรยนรปราชญชาวบานบานสวาย เลขท 52 หมท 2 บานสวาย ต าบลเปนสข อ าเภอจอมพระ จงหวดสรนทร

วธการผลตปยอนทรยผง

วสดอปกรณ (1) ปยคอก 1 สวน (2) ดน 1 สวน (3) แกลบขาว 1 สวน (4) พชผกสเขยว 1 สวน (5) แกลบด า 1 สวน (6) ร าละเอยด 1 กโลกรม (7) น าหมกชวภาพ 2 แกว ผสมเจอจางกบน าใหไดสวน

วธท า (1) น าปยคอก, แกลบขาว, แกลบด า, ดน มากองรวมกน (2) น าพชผกสเขยวมาสบใหละเอยดแลวกองรวมกนกบกองปย (3) น าร าละเอยดผสมคลกเคลากองปยหมกใหสวนผสมเขากน (4) น าน าหมกชวภาพทเจอจางไวแลวมารดกองปยหมก (5) คลกเคลากองปยหมกใหมความชนทวกอง ใหมความชนประมาณ 60% ทดสอบโดยก าปยด ถาปยเปนกอนใชได น าไปกองไวในทรม 7 - 10 วน สามารถน าไปใชได

ประโยชน ใชกบพชผก - ไมผล - พชไร - นาขาว ท าใหประหยดลดตนทน สภาพดนมความสมบรณขน

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงเพอน าไปสการพงตนเองอยางยงยน ตงอยแปลงเกษตร นายเรม ชรตน เลขท 105 หมท 17 บานโนนยาง ต าบลก าแมด อ าเภอกดชม จงหวดยโสธร

การท าปยหมกชวภาพ 48 ชวโมง

สวนผสม 1. ใชเศษพชทมอยในทองถน 1 สวน 2. ใชร าละเอยด 1 สวน 3. หวเชอจลนทรย 3 สวน 4. น าตาลทรายแดง 3 สวน 5. น าสะอาด 10 ลตร

วธหมก 1. หน สบ เศษพชยาว 3 - 5 ซ.ม. 2. รดดวยน าจลนทรยใหมความชน 40% 3. คลกดวยร าละเอยดใหทว 4. ท าใหกองสงประมาณ 30 ซม. กวางตามตองการแลวคลมดวยกระสอบปาน หรอถงปย 12 ช.ม. กลบกองปย 1 ครง ใชเวลา 4 ครง ครบ 48 ชม. น าปยหมกไปใชได

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงเพอน าไปสการพงตนเองอยางยงยน ตงอยแปลงเกษตร นายเรม ชรตน เลขท 105 หมท 17 บานโนนยาง ต าบลก าแมด อ าเภอกดชม จงหวดยโสธร

การท าปยหมกชวภาพจากพชสดสเขยว

วสดหมก 1. พชสดสเขยวสบละเอยด 10 สวน 2. แกลบดบหรอคายขาว 3 สวน 3. ขเถาหรอแกลบด า 1 สวน 4. มลสตว 10 สวน 5. น าหมกชวภาพผสมน าตาลและน าเปลา หรอน าซาวขาวหรอน าแชถว อตราสวน 1 ตอ 1 ตอ 100

วธท า 1. เอาวสดหมกจากขอ 1, 2, 3 และ 4 มาผสมคลกเขาดวยกน 2. เอาน าหมกชวภาพจาก ขอ 5 รดใหไดความชนพอหมาดๆ (50 - 60%) 3. กองใหสง 15 - 30 ซม. ใหกลบกองวนละครง 4 วนน าไปใชได

ศนยเรยนร “น าเพอชวต” บานเลขท 135 หม 6 บานซบหม ต าบลวะตะแบก อ าเภอเทพสถต จงหวดชยภม

การผลตปยอนทรยคณภาพสง สตร 1

วตถดบ ส าหรบการผลตปยอนทรยคณภาพสง ปรมาณ 100 กโลกรม ประกอบดวย (1) กากถวเหลอง 40 กโลกรม (2) ร าละเอยด 10 กโลกรม (3) มลสตว 10 กโลกรม (4) หนฟอสเฟต 24 กโลกรม (5) มลคางคาว 8 กโลกรม (6) กระดกปน 8 กโลกรม (7) สารเรงซปเปอร พด.1 สารเรงซปเปอร พด.3 และสารเรงซปเปอร พด.9 อยางละ 1 ซอง (8) สารเรงซปเปอร พด.2 ทขยายเชอในกากน าตาล 3 วน

วธการขยายเชอสารเรงซปเปอร พด.2 เจอจางกากน าตาลตอน า อตราสวน กากน าตาล 5 กโลกรม ตอน า 50 ลตรใสสารเรงซปเปอร พด.2 จ านวน 1 ซอง คนใหเขากน ปดฝาตงไวในทรม โดยขยายเชอเปนเวลา 3 วน

วธการผลต ผสมวตถดบใหเขากน ไดแก กากถวเหลอง ร าละเอยด มลสตว หนฟอสเฟต มลคางคาวและกระดกปน พรอมกบเทสารเรงซปเปอร พด.1 จ านวน 1 ซอง ลงในสารเรงซปเปอร พด.2 ทขยายเชอแลวจ านวน 26 - 30 ลตร คน 10 - 15 นาท เทลงในวตถดบ โดยคลกเคลาใหทววตถดบอยางสม าเสมอตงกองปยหมกเปนสเหลยมผนผา ใหมความสง 20 - 30 เซนตเมตร และใชวสดคลมเพอรกษาความชนหมกไวจนกระทงอณหภมลดลงเทากบภายนอกกอง ใชเวลาประมาณ 9 - 12 วน ใสสารเรงซปเปอร พด.3 และสารเรง พด.9 อยางละ 1 ซอง คลกเคลาใหทวกอง และหมกไวเปนเวลา 3 วน

การผลตปยอนทรยคณภาพสง สตร 2

วตถดบ ส าหรบการผลตปยอนทรยคณภาพสง ปรมาณ 100 กโลกรม ประกอบดวย (1) กากถวเหลอง 40 กโลกรม (2) ร าละเอยด 10 กโลกรม (3) มลสตว 10 กโลกรม (4) หนฟอสเฟต 24 กโลกรม (5) กระดกปน 16 กโลกรม (6) สารเรงซปเปอร พด.1 สารเรงซปเปอร พด.3 และสารเรง พด.9 อยางละ 1 ซอง (7) สารเรงซปเปอร พด.2 ทขยายเชอในกากน าตาล 3 วน

วธการขยายเชอสารเรงซปเปอร พด.2 เจอจางกากน าตาลตอน า อตราสวน กากน าตาล 5 กโลกรม ตอน า 50 ลตรใสสารเรงซปเปอร พด.2 จ านวน 1 ซอง คนใหเขากน ปดฝาตงไวในทรม โดยขยายเชอเปนเวลา 3 วน

วธการผลต 1. ผสมวตถดบใหเขากน ไดแก กากถวเหลอง ร าละเอยด มลสตว หนฟอสเฟต และกระดกปน พรอมกบเทสารเรงซปเปอร พด.1 จ านวน 1 ซอง ลงในสารเรงซปเปอร พด.2 ทขยายเชอแลว จ านวน 26 - 30 ลตร คน 10 - 15 นาท เทลงในวตถดบ โดยคลกเคลาใหทววตถดบอยางสม าเสมอ 2. ตงกองปยหมกเปนสเหลยมผนผา ใหมความสง 20 - 30 เซนตเมตร และใชวสดคลมเพอรกษาความชน 3. หมกไวจนกระทงอณหภมลดลงเทากบภายนอกกอง ใชเวลาประมาณ 9 - 12 วน 4. ใสสารเรงซปเปอร พด.3 และสารเรง พด.9 อยางละ 1 ซอง คลกเคลาใหทวกองและหมกไวเปนเวลา 3 วน

การผลตปยอนทรยคณภาพสง สตร 3 วตถดบส าหรบการผลตปยอนทรยคณภาพสง ปรมาณ 100 กโลกรม ประกอบดวย 1. กากถวเหลอง 40 กโลกรม 2. ร าละเอยด 10 กโลกรม 3. มลสตว 10 กโลกรม

4. หนฟอสเฟต 40 กโลกรม 5. สารเรงซปเปอร พด.1 สารเรงซปเปอร พด.3 และสารเรง พด.9 อยางละ 1 ซอง 6. สารเรงซปเปอร พด.2 ทขยายเชอในกากน าตาล 3 วน

วธการขยายเชอสารเรงซปเปอร พด.2 เจอจางกากน าตาลตอน า อตราสวน กากน าตาล 5 กโลกรม ตอน า 50 ลตรใสสารเรงซปเปอร พด.2 จ านวน 1 ซอง คนใหเขากนปดฝาตงไวในทรม โดยขยายเชอเปนเวลา 3 วน

วธการผลต ผสมวตถดบใหเขากน ไดแก กากถวเหลอง ร าละเอยด มลสตว และหนฟอสเฟต พรอมกบเทสารเรงซปเปอร พด.1 จ านวน 1 ซอง ลงในสารเรงซปเปอร พด.2 ทขยายเชอแลวจ านวน 26 - 30 ลตร คน 10 - 15 นาท เทลงในวตถดบ โดยคลกเคลาใหทววตถดบอยางสม าเสมอตงกองปยหมกเปนสเหลยมผนผา ใหมความสง 20 - 30 เซนตเมตร และใชวสดคลม เพอรกษาความชนหมกไวจนกระทงอณหภมลดลงเทากบภายนอกกอง ใชเวลาประมาณ 9 - 12 วนใสสารเรงซปเปอร พด.3 และสารเรง พด.9 อยางละ 1 ซอง คลกเคลาใหทวกอง และหมกไวเปนเวลา 3 วน

ศนยบญนยมสกขาหนผาฟาน า 428 หม 17 บานนาแก ต าบลหนองนาทม อ าเภอแกงครอ จงหวดชยภม

การผลตปยอนทรยหรอปยหมกชวภาพ สวนประกอบ 1. แกลบดบ 1 สวน 2. แกลบเผา 1 สวน 3. มลสตว 1 สวน 4. เศษอาหาร 1 สวน 5. ร าออน 1 สวน 6. น าหมกชวภาพ 1 สวน 7. กากน าตาล 1 สวน 8. น าปสสาวะ 1 สวน 9. เศษวสดอนๆ ทยอยสลายได เชน ฟางขาว ใบไมสด - แหง เปลอกมนส าปะหลง แกนขาวโพด ฯลฯ อก 2 สวน

วธท า 1. ผสมน าหมกชวภาพ น า กากน าตาล น าปสสาวะ ในภาชนะ 2. ผสมเศษวสด แกลบดบ แกลบเผา มลสตว เศษอาหาร ร าออน คลมเคลาใหเขากน 3.รดดวยสวนผสมของน าในขอ 1 จนชม ผสมคลกเคลาอกใหทวทงกอง และเกลยใหสงประมาณ 1 ศอก และปดคลมดวยพลาสตกทบแสงหรอกระสอบปานใหมดชด ประมาณ 5 วนขนไปกสามารถใชได

วธใช 1.ใชปลกพชไดทกชนด โดยการโรยปยอนทรย 1 กโลกรม/พนท 1 ตาราเมตร พรวนใหเขากบดน เอาฟาง หรอหญาคลมทบอกชนหนง รดดวยน าหมกชวภาพ 3 ชอนโตะตอน า 20 ลตร ทงไว 7 วน ขนไปแลวจงท าการเพาะปลกได 2.ส าหรบพชทปลกแลว ใชปยฯ โรยรอบๆ ทรงพม แลวรดดวยน าหมกชวภาพ สปดาหละ 1 ครง หรอจะใสกนหลมกอนปลกพชผกทกชนด (อยาใสมากเกนไป)

ศนยศกษาการพฒนาของชาวบาน โครงการกสกรรมไรสารพษอนเนองมาจากพระราชด าร ตงอยเลขท 14 หมท 11 บานน าซบ ต าบลวงน าเขยว อ าเภอวงน าเขยว จงหวดนครราชสมา

ปยหมกชวภาพ (ปยแหง)

สวนประกอบ (1) แกลบดบ 2 สวน(ปบ) (2) แกลบด า 2 สวน(ปบ) (3) ปยคอก ถาเปนแปลงผกใชขหมอยางเดยว แตถาไมผลหรอนาขาวใช ขไก/ขหม/ข ววผสมกน 2 สวน(ปบ) (4) ร าออน (หรอร าพวนขาวหรอเคกออยกได) 1 สวน(ปบ) (5) น าสะอาดผสมจลนทรย(หวเชอ)ในอตราสวนน า ตอน าจลนทรย(หวเชอ) 3 - 4 ชอนแกง 1 ปบ (6) ไมขนาด 3 นว ยาว 1.5 เมตร 10 ทอนขนไป (7) ถงปย (ถาเปนถงแปงจะดกวา) วธท า (1) ผสมสวนผสมตงแตขอ 1 - 4 เขาดวยกน (เหมอนผสมปน) แลวกระจายออกใหหนาจากพนประมาณ 10 ซม. (2) รดน าจลนทรยทผสมไว แลวคลกเคลาเขาดวยกน ลองเอามอขย าบบด ถาสวนผสมเปนกอนไมแตกออกจากกน และมอรสกชนๆไมแฉะแสดงวาใชได ถาแตกออกจากกนแสดงวายงใชไมไดตองรดน าเพม และถาแฉะกยงใชไมได จะท าใหเนาตองใสสวนผสมเพมแลวบบดใหม (3) ใสสวนผสมลงถงปยประมาณ 3 ใน 4 ของถง ใชเชอกมดปากถงใหแนน วางซอนกนกชนกไดโดยใชไมทเตรยมไววางคนค ตงแตพนจนกวาจะวางไมได ทงไว 2 อาทตย จงน าไปใชโดยเอามอซกดถาหายรอนกใชได (4) การเกบตงแตแรกใหเกบไวในทรม หามถกแดดถกฝน โดยใหอากาศถายเทไดด วธใช (1) แปลงนา หวานในอตรา 50 กโลกรม/ไร (ในปแรก) พรอมกบหวานขาวและถวเขยว เมอขาวโตแลวและมน าในแปลงนา ใหใชปยน า ผสมน าในอตราสวน 1500 พนในแปลง ประมาณปยน า 1 ลตร/ไร เมอขาวใกลตงทองใหหวานปยแหงอกครง ในอตราสวน 50 กโลกรม/ไร สวนในปถดไป ทง 2 ครง ลดลงเปน 25 กโลกรม/ไร (2) แปลงไมผลในปแรก ปยแหงอตราเดยวกน ปยน าอตราสวน 1500 ฉดพนทก 3 - 7 วน

ปยอดเมดอนทรย

50 ลตร5 ลตรจลนทรยมประโยชน

200 ลตร20 ลตรน ำเปลำ

100 กก.10 กก.ฮวมส

100 กก.10 กก.เพอไลท ( Ca ,Mg, S )

150 กก.15 กก.โดโลไมล ( Ca,Mg )

150 กก.15 กก.ฟอสเฟต ( p )

500 กก.50 กก.ป ยหมก ( N,K )

สตร 1,000 กก.สตร 100 กก.สวนผสม

50 ลตร5 ลตรจลนทรยมประโยชน

200 ลตร20 ลตรน ำเปลำ

100 กก.10 กก.ฮวมส

100 กก.10 กก.เพอไลท ( Ca ,Mg, S )

150 กก.15 กก.โดโลไมล ( Ca,Mg )

150 กก.15 กก.ฟอสเฟต ( p )

500 กก.50 กก.ป ยหมก ( N,K )

สตร 1,000 กก.สตร 100 กก.สวนผสม

สตรปยใสพช ผกสตรปยใสพช ผก

สตรปยเมด ใสน าขาว ขาวโพด ไมผล จ านวน สวนผสม น าหมก (กโลกรม)

1 ปยหมก 50 กโลกรม 2 ร าออน 5 กโลกรม 3 แกลบด า 5 กโลกรม 4 เพอไลท 10 กโลกรม 5 ฟอสเฟต 10 กโลกรม 6 โดโลไมล 10 กโลกรม 7 แคลเซยม 5 กโลกรม 8 ฮวมส 10 กโลกรม 9 ขคางคาว 10 กโลกรม 10 น าเปลา 20 ลตร 11 จลนทรยทมประโยชน 5 ลตร

วธท า น าสวนผสม 1 - 8 ชงน าหนกตามอตราสวน ใสเครองผสมใหเขากน จากนนน าไปใสจานปนเมดเอาสวนผสม 9 - 11 (ขคางคาว + น าเปลา) แชรวมกนไว 1 คน กรองเอาน าขคางคาวมาผสมกบจลนทรยทงไว 24 ชมโมง จงน าไปใชจากผลการทดสอบ พบวา การแชจลนทรยกอนน าไปใชไดผลดมากกวาการผสมจลนทรยแลวใชเลย

ผลดของการแชจลนทรย จลนทรยชวยปรบสภาพน าทเปนกรดเปนดาง จลนทรยขยายตวและแขงแรงเตบโตมากขน จลนทรยปรบตวเขากบน าไดดเมอน าไปใชจงชวยตรงไนโตรเจนและธาตอาหารอนใหกบพชไดด พชเจรญเตบโตแขงแรงทนตอโรคตาง ๆ ไดด

วธใชนาขาว ขาวระยะท 1 - หลงเตรยมดนกอนหวานขาว 5 - 7 วน ใชอตรา 15 - 25 กโลกรมตอไร ขาวระยะท 2 - หลงหวานขาวหรอปกด า 20 - 25 วน ใชอตรา 15 - 25 กโลกรมตอไร ขาวระยะท 3 - อาย 10 - 45 วน ใชอตรา 15 - 25 ตอไร

ศนยบานไรไผงามฟารม ลงประยงค ใจเปน ตงอย 57/1 หม 5 บ.หนองตอ ต าบลเชยงยน อ าเภอเมอง จงหวด อดรธาน

ปยหมก

ปญหาจากการทตองซอปยเคม มาใสนาขาวและพชไร ท าใหนายประยงค ใจเปน เกษตรกรตวอยาง เรมตนศกษาจากสภาพปญหา ทประสบปญหากบตนตอมาจงไดคดคนวธการท าปยขนเพอใชเอง ซงปราศจากสารเคมสามารถลดรายจาย เพอเพมรายได สรางความรวมมอในครอบครวจนสามารถขยายกจการไดใหลกหลานสบไป แนวคดมาจากการทบถม ชนปยจากธรรมชาต อนทรยวตถทมกระบวนการยอยสลายตามธรรมชาต จงไดประยกตเอามลหม มลไก เศษตนไม เศษพชสวนครวมาทบถม คลกเคลา เขาดวยกนเรยนแบบธรรมชาตปลอยใหยอยสลายสรางปยธรรมชาตขนมาใหม ทสามารถน าไปใชผลตพนดนใหอดมสมบรณ ผลผลตนาขาวไดเกนคาดหมาย บรรจถงจ าหนายไดพรอมทงน ารายไดมาสครวเรอน เลยงสตวท าใหครอบครวพงตนเองไดและชมชนเขมแขง จงเหนควรไดศกษาเปนกรณตวอยางทสามารถน าไปปฏบตไดจรง ภายใตแนวทางเศรษฐกจพอเพยง สวนประกอบ (1) ใบไผ (2) เศษอาหาร (3) มลหม มลไก

(4) เศษวชพช อปกรณ (1) คราดมอเสอ (2) บวรดน า (3) จอบ (4) ถงปย (5) รถเขน

วธท า จดท 1 จดเรม (1) เตรยมบอทมขนาดความลก ไมเกน 1 เมตร กวาง 2 เมตร ยาว 4 เมตร (2) น าเศษใบไม เศษขยะ เศษวสดครวเรอน (ยกเวนพลาสตก) ลงในบอทเตรยมไว รดน าใหชมแลวเหยยบใหแนน แลวน า EM ทผสมกบกากน าตาล (1 1) เรยบรอยแลวในปรมาณ 500 - 700 cc มารดเศษวชพชในบอทเตรยมไวแลวรดน าใหชมอกครง (3) ในกรณทใชมลสตวแทน EM ควรใชขยะ 9 สวน มลสตว 1 สวน อตราสวน (9 1) (4) ท าตามขนตอนท 2 และ 3 ไปเรอยๆ เปนเวลา 6 เดอน (5) เนองจากบอน ท าขนเพอใหวชพชหรอเศษขยะตางๆ ทเราน าลงไปในบอนน เนา เสยยอยสลาย และยงไมสามารถน าเอาปยในขนตอนนไปใชงานได เพราะปยใน บอนยงมกรดมากไป มาเหมาะแกการน าไปใช จงตองน าปยจากจดท 1 ไปพกทจดท 2 ตอไป จดท 2 บอหมก (1) เตรยมบอทมขนาดความลกไมเกน 80 เซนตเมตร กวาง 2 เมตร ยาว 2 เมตร (2) น าปยทขนจากจดท 1 มาหมกเพอใหปยสรางสปอร และเพอชวยลดกรดในปยใหมความเหมาะสมกบการน าไปใช แลวน ามลสตวมาผสมกบปย ในอตราสวน 1 9 เปนระยะเวลา 2 เดอน (3) ขนตอนนสามารถน าปยทควบระยะเวลาทก าหนดไปใชได แตยงไมดเทาทควร เพราะความเปนกรดยงมอยจงท าการน าปยไปยง จดท 3 และจดท 4 ตอไป จดท 3 บอหมก จดท 3 เปนการรวมเอา ขนตอนของจดท 1 และขนตอนของจดท 2 มารวมกน สามารถผสมปยหรอเพมปรมาณขยะทผานการหมกมาแลวในบรเวณจดนได ซงขนาดของบอนนไมจ ากด ขนอยกบปรมาณของปยทหมกไวแลวแตตองผสมมลสตวใหไดสดสวนทก าหนด คอ ปยหมก 9 สวน ตอมลสตว 1 สวน เปนระยะเวลา 5 - 6 เดอน สามารถน าปยทอยบรเวณดานบนไปใชไดตามปกต แตปยอยลกเกน 50 เซนตเมตร ตองท าการตากแดดกอน ถงจะสามารถน าไปใชได จดท 4 คลงปย จดท 4 เปนจดพกปยทน ามาจากบอท 2 หรอบอท 3 เพอลดกรดใหเกดจลนทรยในปย ซงจะไดปยทประกอบไปดวยแรธาตทมความจ าเปนตอดน ไดแก ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โปรตสเซยม ระยะเวลาในการตากปยกอนน าไปใช ประมาณ 3 - 4 สปดาห น าไปใชหรอจ าหนายได

วธการน าปยไปใช (1) การน าปยหมกไปใช ควรใชในอตราสวนทนา 1 ไรตอ ปยหมก 200 กโลกรม (2) น าปยไปใสทนาบรเวณทตองการแลวท าการไถกลบหนาดน (3) หลงการเกบเกยวเปนชวงเวลาทเหมาะสมส าหรบการปรบปรงหนาดน หมายเหต การน าปยใสนาขาว ใหใส 2 ป เวน 1 ปหรอ 6 ป ใส 4 ครง ขาวจะงามดนก

ศนยการเรยนรชมชนกลมอโตนอย ตงอยทบานสระคณ หมท 4 ต าบลโคกลาม อ าเภอล าปลายมาศ จงหวดบรรมย

การท าปยหมกชวภาพ

อตราสวน (1) ปยคอก 1 สวน (2) แกลบดบ 1 สวน (3) แกลบด า 1 สวน (4) ร า ½ สวน (5) น าตามอตราสวนของสวนผสม (6) น าจรนทร 1 ลตร

วธท า น าสวนผสม ปยคอก แกลบดบ แกลบด า ร า ผสมใหเขากน วธผสมถาท าเยอะๆใหท าเปนชนๆ คอ ชนท 1 เปนปยคอก ชนท2 แกลบดบ ชนท3 แกลบด า ชนท 4 ร า โดยใหความสง แตละชนประมาณ หนงผามอ หรอ 10 เซนตเมตร โดยเทใหเปนรปสเหลอม เราอาจท าใหสงขนอกชนกได โดยใหท าเหมอนเดม วธนจะสะดวกตอการผสม การผสมกโดยเอาจอบสบเกลยไปเรอยๆ สบไปแลวสบกลบมากเสรจ ถาเราเอาเศษวสดมากองรวมกนจะท าใหผสมยาก เมอผสมเสรจแลวใหผสมกากน าตาลกบน าแลวน าไปรดผสมอกท ผสมไปเรอยจนกระทงหมาด โดยสงเกตจากการทเราเอาเศษวสดมาก าดถาสวนผสมจบกนเปนกอนไมแตกออกจากกนเปนอนใชได

วธเกบรกษา ถามถงปยกใหน าใสถงเกบไวในทรม หรอถาไมมกใชผาคลมไวไมควรใหตากแดดเพราะอาจท าให จลนทรตายได ครบ 7 วนน าไปใชได

ประโยชน (1) เปนอาหารของพชและสงมชวตในดน (2) เพมธาตอาหารใหกบพช (3) ปรบปรงบ ารงดน (4) กระตนการเจรญเตมโตของพช (5) เพมกระบวนการดดอาหารและยดธาตอาหารใหแกพช (6) ก าจดน าเสย

ศนยเรยนรปราชญ สถาบนฟนฟภมปญญาไท ตงอยทเลขท 40 หม 8 บานโนนเขวา ต าบลหวฝาย กงอ าเภอแคนดง จงหวดบรรมย

การท าปยหมกจลนทรยชวภาพ (ปยแหง) แบบงาย ๆ

วสดอปกรณ (1) มลสตว 1 สวน (2) แกลบสด 1 สวน (3) ร า (4) วสดส าหรบหมกเชนใบไมหรอฟางหรอผกตบชวา 1 สวน (5) น าหมกชวภาพ 3 ชอนโตะ (6) กากน าตาล 3 ชอนโตะ (7) น าเปลา 10 ลตร (8) สารเรงพด.1 ( ถาม )

วธท า (1) น าร า มลสตว วสดส าหรบหมกคลกเคลาใหเขากน (2) น าน าหมกชวภาพ กากน าตาล น าเปลาคนใหเขากน (3) น าแกลบสดจมในน าหมกแลวสลดใหพอหมาด ๆ แลวน ามาคลกเคลาใหเขากบกองร า มลสตวและวสดส าหรบหมก ผสมสารเรงพด.1 (ถาม) (4) รดดวยน าทผสมน าหมก กากน าตาลคนใหไดความชนประมาณ 60 % (5) ท าเปนกองแลวน าผาพลาสตกมาคลมไว หรอบรรจในถงปย เกบไวในทรมไมใหถกแสงแดด พลกถงปยหรอกลบกองปยทก 7 วน

วธน ามาใช น าปยหมกทไดไปใสแปลงผก ไมผล หรอนาขาวตามความเหมาะสมของสภาพพนดน

ประโยชน เพอใหผก ตนไม หรอนาขาวเจรญเตบโตไดดเพราะปยหมกจะไปเพมวตถอนทรยในดน เพมธาตอาหารเปนปยอนทรยปลอดภยทงตอคนและสงแวดลอม

ศนยเรยนร ของนายค าปวน (“สวนน าฝน”) ตงอยเลขท 62 หม 2 บานหนองเสอคราง อ าเภอภเรอ จงหวดเลย

การท าปยหมกชวภาพ

สวนผสม (1) หญา ฟางแหง หรอใบไมแหง กากน าตาลๆ ในอตรา 1 ลกบาตรเมตร (2) ร า 1 กโลกรม (3) เปลอกมนส าปะหลง ½ สวน (4) มลสตวแหง 1 ปบ (5) น าสกดจากน าหวระเบด 1 ขวด (6) แกลบด า 1 ปบ (7) กากน าตาล 1 กโลกรม (8) แกลบขาว 1 ปบ

วธท า (1) น าฝางแหงหรอหญามากองเปนกองขนาดกวาง 2 เมตร สง 20 เซนตเมตร ยาวตามความตองการ (2) น ามลสตวแหง แกลบด า แกลบขาว ผสมกนโรยทบเปนชนๆ (3) น าน าจลนทรย กากน าตาล ผสมน ารดเปนชนๆ โรยร าทบเปนชน คลมดวยผาฟาง 7 วน กบกองหญา 14 วน น าไปใชได

วธใช (1) ใชปลกพชทกชนด โดยการโรยปยหมกจลนทรย 4 ก ามอ ตอพนท 1 ตารางเมตร พรวนใหเขากบดน เอาหญาหรอฟางคลมทบอกชนหนง และรดน าสกดชวภาพ 3 ซอนโตะ ตอน า 20 ลตร ทงไว 180 วน แลวจงท าการเพาะปลกได (2) ส าหรบพนทปลกแลว กใชปยหมกจลนทรยโรยรอบๆ พม แลวรดดวยน าสกดชวภาพใชเดอนละ 1 - 2 ครงกพอ หรอจะใชใสกนหลมกอนปลกพชผกทกชนด (3) หลงจากเกบเกยวพชแลว ไมควรเผาเศษพชโดยเดดขาด เพราะจะท าใหจลนทรยและสตวตาง ๆ ตาย (4) การปลกพชแตละครงตองคลมดวยฟางหรอเศษพช ดายหญาใหทวทดน

การเปรยบเทยบผลผลตจากการใชปยหมกชวภาพและปยเคม

เปรยบเทยบผลของปยเคมและปยหมกชวภาพทมตอดน

ปยเคม ปยหมกชวภาพ (1) การใชปยเคมไดผลผลต 400 กโลกรมตอไร

(1) การใชปยหมกชวภาพไดผลผลต 100 กโลกรมตอไร

- ตนทนในการใชปยเคม 1 กระสอบราคาประมาณ700 - 1,000 บาท ตอ 1 ไร

- ตนทนในการใชปยหมกชวภาพ 70 บาท ตอไร

- ตองเพมปรมาณปยทกป เพมตนทนทกปแตผลผลตอาจลดลง

- ถาสภาพดนดขนแลว ในขณะทไดผลผลตเพมขนปรมาณการใชปยลดลงทกป

คณสมบต ปยเคม ปยหมกชวภาพ (1) การดดซบธาตอาหาร (2) การอมน า (3) ความรวนซยของดน (4) ระดบความเปนกรด (5) ระยะเวลาทมผลในดน (6) ความเจรญเตบโตของ เชอจลนทรย (7) การขยายพนธของแมลงศตรพช (8) การปองกนโรคของพช (9) เศรษฐกจของชาต (10) ผลตอสขภาพ

ไมม ไมม ท าใหดนอดตวเปนกอนแขงในระยะยาวรากพชชอนไชยาก เพมขนระยะสนแตจะหายไปเรวจากการชะลางหรอเปลยนรป เตบโตดแตเพยงระยะสน ในระยะยาวไมด ขยายพนธรวดเรว ไมชวยปองกน ซอจากตางประเทศเปนจ านวนมากท าใหขาดดลการคาเปนหนตางประเทศ ร างกายไดรบสารพษจากการสะสมในอาหาร

ดดซบไดด ท าใหดนอมน าไดด ดนรวนซยด รากพชไชหาอาหารไดงาย ชวยรกษาสมดล ความเปนกรดเปนดาง คงอยในดนนาน เตบโตดและนาน ไมมผล พชแขงแรงสามารถปองกนโรคได ผลตไดเองภายในประเทศจากวสดธรรมชาตพงตนเองไดไมตองเปนหนตางชาต สขภาพรางกายแขงแรงไมมสารพษตกคางทงในดนและรางกายของคนเรา

ศนยเรยนรมหาวทยาลยชมชนบานเดอ ตงอย เลขท 24 หมท 4 บานเดอ ต าบลจมพล อ าเภอโพนพสย จงหวดหนองคาย

การผลตปยอนทรย (ปยขแพะ)

วสดอปกรณ (1) แกลบด า (เปนแกลบทผานการเผาแลว)จ านวน 9 เขง (2) แกลบขาวหรอแกลบดบ จ านวน 2 เขง (3) ขเหดหรอกอนเหดทหมดสภาพไมสามารถปลกตอใหผลผลตไดอก จ านวน 2 เขง (4) ร าออน จ านวน 6 - 8 กโลกรม (5) กากน าตาล จ านวน 10 กโลกรม (6) น ามะพราว จ านวน 10 กโลกรม (7) ขแพะ จ านวน 100 กโลกรม (8) น าหมกชวภาพจากขแพะ จ านวน 10 กโลกรม (9) ปนขาวผสมน า ปรมาณ 20 ลตร วธท า/ขนตอน (1) น าสวนผสมทงหมดมาผสมใหเขากนในเครอง โมหรอบรรจลงในทอความสง 1.50 เมตร หมกทงไว 1 เดอน โดยใหมความชนประมาณ 60 % ทดลองโดยการก าใหเปนกอนหยาบ ไมแตก แตไมแนน หากแหงเกนไปสามารถเพมกากน าตาลผสมลงไปเพมได แตหากเหลวเกนไปจะใชไมได ตองทงทงหมด (2) เมอปยไดทหรอครบก าหนดเวลา กน ามาบรรจลงกระสอบทนท กระสอบละ 40 กโลกรม (อตราสวนผสมดงกลาวสามารถผลตได 7 กระสอบ) ประโยชน (1) ใชไดดกบยางพาราปลกใหม, ยางพาราโตและยางดกรดแลว, นาขาว, ไมดอก ไมผล ดงน (1.1) ยางพาราปลกใหม ใชผสมรองกนหลม ½ กโลกรมตอตน ท าใหยางปลกใหม เจรญเตบโตไดด (1.2) ยางพาราโต ใชฝง 3 หลม หางจากตนประมาณ 60 - 100 ซม. จ านวน 1 กโลกรมตอตน ใชฝงกลบรอบตนหาง 1 เมตร จ านวน 1 กโลกรมตอตน (1.3) ยางพาราเปดกรด ใชโรยชวงกลางระหวางแถวยาง จ านวน 100 กโลกรมตอไร

(1.4) นาขาว ใชหวานแลวไถกลบหรอคาดกลบกอนหวานหรอด านา ควรปลอยน าออกจากนากอน อตราทใช จ านวน 2 กระสอบตอไร (1.5) ไมดอกไมผล ฝงกลบบรเวณทรงพมประมาณ ½ กโลกรมตอตน ผสมดนปลกในกระถางประมาณ ½ กโลกรม (ปลกใหม) ตอกระถาง โรยรอบตนแลวรดน าประมาณ ½ กโลกรม (2) ท าใหยางพาราเปลอกหนา ใบใหญ ใหน ายางพาราเพมถง 10 % (3) นาขาวใหผลผลตด (4) ไมดอกไมผล ตดดอกออกผลตลอด (5) ไมเปนพษชวยรกษาธรรมชาตและสงแวดลอม (6) ปรบสภาพไดด ในกรณทเปนกรด/ดาง

(7) ไมจดงาย ท าใหดนรวนซย

อนๆ (1) เทคนคในการผลตตองน าทอพลาสตก ขนาด 4 หน เสยบไวเพอระบายแกสออกจากปยใหหมดกอน ทงไวนาน 3 สปดาห จงจะปดปากกระสอบได (2) สตรน าหมกชวภาพจากขแพะ ใชวธรองสวนผสมเปนชนในทอซเมนตทตอกอกน าไวดานลางโดยเรมจากวางตะแกรงรองกอนชนแรก จากนนจงใสขแพะลงพนไปกอน 100 กโลกรม ตามดวยหวปลาหรอหอยเชอร จ านวน 500 ลตร โรยขแพะพอประมาณ กนระหวางชน แลวใสร าออนจ านวน 10 กโลกรมลงไป ใสขแพะอกครง แลวใสกากน าตาลจ านวน 5 ลตร อเอม 1 ลตร และน ามะพราว 60 ลตร จากนนปดหลมดวยผาพลาสตก หมกไวโดยไมตองคนผสม ทงไวนาน 100 วนขนไป จงจะน ามาใชได

ศนยกสกรรมธรรมชาตภหลวง หมท 9 บานศรเจรญ ต าบลเลยวงไสย อ าเภอภหลวง จงหวดเลย

ปยหมกแหงอนทรยชวภาพ

วสดอปกรณ (1) มลสตว 1 กระสอบ (2) แกลบ เศษใบไมหรอซงขาวโพด 1 กระสอบ (3) ขเถาแกลบ 1 กระสอบ (4) ร าออน 1 กระสอบ (5) น าสะอาด 10 ลตร (6) หวน าหมกจลนทรย 1 ลตร วธท า/ขนตอน (1) น ามลสตว แกลบและร าออนมาผสมคลกเคลาใหเขาเปนเนอเดยวกน (2) ผสมน ากบหวน าหมกชวภาพรดลงกองวสดผสมใหเขากนก าดใหสามารถเกาะเปนกอนได (3) ตกปยใสกระสอบมดปากใหแนนวางกระสอบเปนตง ๆ แตละตงใหหางกนเพอระบายความรอน (4) ทงไว 5 - 7 วน ถาไมมไอรอน กลนหอมใหน าไปใชไดเลย

วธใช (1) นาขาว 200 กโลกรม (2) พชผก 2 ก ามอตอตารางเมตร (3) ไมยนตน 1 กโลกรมตอตารางเมตร

ประโยชน บ ารงดนและเพมธาตอาหารใหกบดน

ศนยเกษตรทฤษฎใหมเราสรางกอ สถานทตง บานเลขท 63 หม 6 ต าบลเหลาสรางถอ อ าเภอค าชะอ จงหวดมกดาหาร

การท าปยชวภาพ วสดอปกรณ

วธท า 1) ผสมแกลบกบวตถดบใหเขากน 2) น าหมกและน ากวนใหเขากนแลวราดลงในกองปย คลกเคลาใหเขากน 3) เตมร าลงคลกเคลาลงไป 4) น าไปกองไวในรม โดยใชผาปดทงไวแลวพลกกลบไปมาทกวน พอครบ 7 วนน าไปใชประโยชน

1) จอบ 7) ร าออน 2) พลว 8) แกลบดบ 1 กระสอบ 3) บวรดน า 9) น าหมกชวภาพ 5 ชอนโตะ

4) กระสอบคลม 10) น าตาล 5 ชอนโตะ

5) ซากพชสด 11) น า 6) มลสตว 1 กระสอบ

ศนยเรยนร กลมเกษตรท าสวนบานน าพ ตงอย เลขท 134 หม 6 บานน าพ ต าบลดานซาย อ าเภอดานซาย จงหวดเลย

การผลตปยอนทรยมาตรฐานคณภาพสง

ปยอนทรยคณภาพสง เปนปยอนทรยทไดจากการหมกวสดอนทรย และอนนทรยธรรมชาตทมปรมาณธาตอาหารหลกของพชสงซงเกดจากกจกรรมของจลนทรยยอยสลายอนทรยและแปรสภาพธาตอาหารใหอยในรปทเปนประโยชนตอพช

ตารางการแสดงธาตอาหารวตถดบชนดตางๆ

สวนผสมทใชในการผลต ปรมาณ 100 กโลกรม - กากถวเหลอง 42 กโลกรม - ร าละเอยด 12 กโลกรม - มลสตว 6 กโลกรม - หนฟอสเฟต 24 กโลกรม - กระดกปน 8 กโลกรม - มลคางคาว 8 กโลกรม - สารเรง พด.1 พด.3 และพด.9 อยางละ 1 ซอง - สารเรง พด.6 ทขยายเชอในกากน าตาล จ านวน 26 ลตร

วตถดบ ปรมาณธาตอาหาร (เปอรเซนต)

ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม กากถวเหลอง ปลาปน เลอดแหง ร าขาว มลสกร/ไก/โค กระดกปน มลคางคาว หนฟอสเฟต ขเถาไมยาง เปลอกเมลดกาแฟ

7 - 10 9 - 10 8 - 13

1.9 - 2.3 1.2 - 3.3

3 - 4 1 - 3 0.15 1.13 0.14

2.13 5 - 6 1.5

4 - 6 1.2 - 3.3 15 - 23 12 - 15 15 - 17 0.06 0.14

1.12 - 2.70 3.8 0.8 1.09

1.3 - 2.0 0.68 1.84 0.10 43.48 6.22

วธการขยายสารเรง พด.6 - เจอจางกากน าตาล ตอน าอตราสวน กากน าตาล 5 กโลกรม - ใสสารเรง พด. 6 จ านวน 1 ซอง คนใหเขากน - ปดฝาตงไวในทรม โดยขยายเชอเปนเวลา 3 วน ขนตอนการผลต (1) ผสมกากถวเหลอง ร าละเอยด มลสตว หนฟอสเฟต กระดกปน มลคางคาว พรอมกบใสสารเรง พด.1 จ านวน 1 ซอง โดยคลกเคลาใหเขากน และปรบความชนใหได 35 เปอรเซนต ดวยสารเรง พด.6 ทขยายเชอแลว จ านวน 26 ลตร (2) ตงกองปยหมกเปนรปสเหลยมผนผา ใหมความสง 20 - 30 เซนตเมตร และใชวสดคลมเพอรกษาความชน (3) หมกเปนเวลา 9 - 12 วน หรอไวจนกระทงอณหภมลดลงเทากบภายนอก (4) ใสสารเรง พด.3 และสารเรง พด.9 อยางละ 1 ซอง คลกเคลาใหทวกอง และหมกไว 3 วน

คณสมบตเดนของปยอนทรยคณภาพสง (1) เปนแหลงอาหารหลกทมความเพยงพอตอความตองการของพชในการเจรญเตบโตและใหผลผลต (2) เปนแหลงธาตอาหารรองและจลธาตแกพช (3) มจลนทรยทมประโยชนตอดนและพช (4) การปลดปลอยธาตอาหารใหแกพชแบบชา ๆ ท าใหลดการสญเสยธาตอาหาร (5) เปนทางเลอกใหกบเกษตรกรกรในการทดแทนปยเคม (6) เกษตรกรสามารถจะผลตใชเองไดงาย หมายเหต ธาตอาหารในปยอนทรยคณภาพสงจะมปรมาณแตกตางกนขนกบชนดและวตถดบทใชผลต

การผลตปยอนทรยอดเมด

ศนยเรยนร กลมเกษตรท าสวนบานน าพ ตงอย เลขท 134 หม 6 บานน าพ ต าบลดานซาย อ าเภอดานซาย จงหวดเลย

ปยอนทรยอดเมด คอ ปยทไดจากการหมกและยอยสลายวสดอนทรยประเภทเศษพชและสตว ไดแก เศษหญา ฟางขาว เปลอกถว กากถว ใบไม เศษพชผกผลไมและมลสตว แลวผสมรวมกบวสดและแรธาตทจ าเปน เพอปนเมดและเพมคณภาพตามความเหมาะสมในการใชประโยชนตอพชในการเกษตร

ขนตอนการผลตปยอนทรยอดเมด (1) การหมก โดยใชวสดอนทรยประเภทเศษพช มลสตว และสารเรงซปเปอร พด. 1 สารเรง ซปเปอร พด. 2 เพอยอยสลายวสดอนทรยลดกลนเหมน (2) การผสมปย โดยการผสมสารปรบสภาพทางเคม ไดแก ล าระเอยด มลสตว โดโลไมท ฟอสเฟต และสารเรง พด. 9 เพอเพมการละลายฟอสฟอรส (3) การบดผง โดยการน าปยมาบดใหละเอยดเพอเตรยมอดเมด (4) การอดเมด โดยฉดพนจลนทรย (ปยอนทรยน าจากสารเรงซปเปอร พด. 2 ) ผสมร าละเอยดและโดโลไมท เพอใหอดเมดปยไดอยางมประสทธภาพ (5) การหมกผง เมออดเมดปยเสรจเรยบรอยแลวน ามาหมกผง อก 3 วน เพอเพมปรมาณ จลนทรย (6) การคดขนาด โดยการน าปยอดเมดมารอนในเครองคดขนาดปยเพอใหไดขนาดตามตองการ (7) การบรรจกระสอบ น าปยทคดขนาดแลวมาชงน าหนกและบรรจกระสอบเสรจแลวเยบกระสอบเพอรอการจ าหนาย

ปยหมกชวภาพ

ศนยเครอขายปราชญชาวบานต าบลหนองสงเหนอ สถานทตง เลขท 73 ม.5 ต าบลหนองสงเหนอ อ าเภอหนองสง จงหวดมกดาหาร

ปยอนทรยหรอปยธรรมชาตชนดหนง ทมประโยชนในการปรบปรงบ ารงดน สามารถผลตไดงาย ใชเวลานอย โดยการน าเอาเศษวสดเหลอใชผสมคลกเคลาหมกรวมกบมลสตว แกลบด า ร าละเอยด คลมดวยกระสอบปาน ใชเวลาประมาณ 3 วน สามารถน าไปใชได วธท า น าน าสกดชวภาพ 1 สวน + น าตาลทราย 1 สวน + น า 100 สวน คนจนละลายเขากนดกะใหพอดสวนผสมปยกบหมกเทราด แลวเอามอก าด พอหมาด ๆ อยาใหเปยก กระจายหนาประมาณ 10 ซม. แลวเอาผายางหรอกระสอบปดประมาณ 7 วน สงเกตดจะมเชอราสขาวเกาะอยเปนกลม ๆ แลวน าใสกระสอบปยไมตองมดปากถง อยาใหถกแดด น าไปใชได

1) มลสตวแหงละเอยด 3 สวน 2) แกลบด า 1 สวน 3) อนทรยวตถ เชน แกลบ ชานออย เปลอกถวลสง 3 สวน 4) ร าละเอยด 1 สวน

การท าปยหมกชวภาพ

ศนยเครอขายปราชญชาวบานต าบลหนองสงเหนอ สถานทตง เลขท 73 ม.5 ต าบลหนองสงเหนอ อ าเภอหนองสง จงหวดมกดาหาร

สวนผสม

วธท า 1) น าเอาแกลบเผา ปยคอก และดนกอไผ ผสมคลกเคลาเขาดวยกน 2) ใชน าหมกชวภาพผสมกากน าตาล ผสมน ารดกองปยหมก คลกใหเขากนอยางด 3) ใชมอก าด หากก าแลวแบมอออกไมเปนกอน ใหเตมน าอก หากก าแลวมน าไหลออกตามงามมอใหเตมแกลบหรอปยคอกหรอร าออน หากก าแลวแบมอออกเปนกอน ทงลงพนแตกกระจายแสดงวาพอด 4) ใสถงปย หรอท าเปนคอกใช กระสอบปานคลม เกบไวมนทรม 5) วนท 2 ลองเอามอคล าด หากรอนวาบ แสดงวาก าลงเปนปย 6) วนท 10 เอามอคล าดไมรอน สงเกตเหนเปนเสนใยสขาวกระจายเตม มกลนหอมคลายเหดแสดงวาใชได

1) แกลบเผา 5 กระสอบ/ปบ 2) ปยคอก 5 กระสอบ/ปบ 3) ร าออน 1 กระสอบ/ปบ 4) ดนกอไผ 1 กระสอบ/ปบ 5) น าหมกชวภาพ 1 ลตร 6) กากน าตาล 0.5 ลตร 7) น าสะอาด 8 ปบ

ปยอนทรยกบพลงชมชน

ศนยเรยนรเกษตรกรรมแบบยงยน (ศนยปราชญชาวบาน) บานหนองบวค าแสนใต ” เลขท 66/2 หม 4 ต าบลดานชาง อ าเภอนากลาง จงหวดหนองบวล าภ

วสดอปกรณ - วสด ไดแก มลสตว แกลบดบ แกลบด า น าหมกชวภาพ ฯลฯ - อปกรณ ไดแก จอบ พลว บวรดน า ฯลฯ

วธท า/ขนตอน - บรรยายใหทราบถงคณสมบตของวตถดบทน ามาผลตปย และการผลตดวยระบบกลม (ชมชน) - สาธต ขนตอนและเหตผลในการผลตปยแตละขนตอนและการน าไปใช - ทดลองปฏบต การเตรยมวสด การผสมปย การหมก/บม

วธใช - ปยทผานการหมกแลว 15 วน - 3 เดอน สามารถน าไปใชได - ปยทผานการหมกแลว ใชไดทงการอดเมดและปยฝน

ประโยชน - ท าใหผเขาอบรมเกดทกษะในการผลตปยอนทรย - ท าใหผเขารบการอบรมมความมนใจในการใชปยอนทรย - ท าใหผเขารบการอบรมเหนความส าคญของการพงพาซงกนและกนในการผลตปยอนทรย

การท าปยจลนทรยชวภาพ

ศนยฝกอบรมเกษตรผสมผสานบานโนนรงบรพา ตงอยเลขท 138 บานโนนรง หมท 6 ต าบลตลาดไทร อ าเภอชมพวง จงหวดนครราชสมา

ปยจลนทรยชวภาพ เปนทางเลอกหนงส าหรบการลดคาใชจายในตนทนการผลตทางการเกษตรทเกษตรท าเองไดไมยาก แตทส าคญคอปยจลนทรยชวภาพนชวยปรบสภาพดน จากลกษณะแกน แนน แขง ระบายน าไมด ท าใหน าตองไหลผานไปบนหนาดนกลายมาเปนลกษณะดนทจบกนเปนกอนเลก ๆ รวนซย มสภาพอมน าไดด นอกจากนยงมประโยชนอน ๆ อกหลายดาน เชน ชวยท าลายหญาโดยไมเปนอนตรายตอคณภาพชวต ชวยยอยสลายวชพชและฟางขาวใหเปนปยธรรมชาต ฉดพนชวยปองกนเพลยระบาด และโรค แมลงศตรพช

วสดอปกรณ ในการท าปยจลนทรยชวภาพชนดน าหมก ประกอบดวย เศษอาหารหรอเศษพชผก กากน าตาล น า และถงหมกมฝาปด

วธท า ใชกากน าตาล 1 สวน ผสมกบน า 5 - 10 สวน โดยพจารณาตามความเหมาะสมเพราะถาเปนเศษพชผกใชน ามากกไมเปนไร แตถาเปนเศษอาหารหากใชน ามากจะสงกลนเหมน คนใหเขากนในถงหมก แลวใสเศษอาหารหรอเศษพชผก 3 สวน ลงไปและปดฝา ตงในทรมใชเวลานาน 3 เดอน จะไดปยน าหมกชวภาพ ทเรยกวา “หวเชอ” เพราะมความเขมขนสง และมจลรนทรยจ านวนมาก

วธขยายหวเชอ ใหใชอตราสวนผสม คอ หวเชอ 1 สวน กากน าตาล 1 สวน และน า 10 สวน คนใหเขากนในถงหมกแลวผดฝา หมกไว 15 วน กน ามาใชเปนปยน าหมกชวภาพได

วธใชประโยชน ไมควรน าไปใชรด หรอฉดพนพชผกโดยตรง มฉะนนพชผกจะแพความเขมขนและจะเฉาตาย ตองน าปยน าหมกชวภาพไปผสมกบน าอกจ านวนหนงกอน ซงขนอยกบวตถประสงคทใช

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงเพอชมชนคนอยกบปา เลขท 132 หมท 6 หมบานตนน า-หลกเหลก ต าบลปากทรง อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร

ปยหมกชวภาพ

ปยหมกชวภาพ คอ ปยอนทรยหรอปยธรรมชาตหนง ทมประโยชนในการปรบปรงบ ารงดน สามารถผลตไดมากใชเวลานอย สวนผสม 1. เศษอาหาร 100 กโลกรม 2. แกลบ 1 ตน(แกลบขาว, แกลบกาแฟ) 3. ร าละเอยด 100 กโลกรม 4. EM ขยาย 100 ลตร 5. กากน าตาล 100 ลตร 6. มลสตว 100 กโลกรม วธท า 1. ผสมเศษอาหารเขากบแกลบคลกใหทว 2. น าร าละเอยด+กากน าตาล+มลสตว และ EM คลกใหทว ความชน 50% คอ ก าบบแนน หากมน าไหลระหวางนวมอแสดงวาชนมาก ใหเพมสวนผสม แบมอเปนกอนหลวมๆ ทงลงแตก ถอวาพอด หากไมเปนกอนตองเพมน าอก ผสมในอตราสวนเดม 3. น าร าละเอยดเขาผสมหากมความชนมาก วธหมก น าสวนผสมมากองบนพนคอนกรต หรอพนดนแขง สงประมาณ 1 คบ คลมดวยกระสอบปานหรอสเลนจะมความรอน กลบกองเสมอทกวน จนกระทงแหงและเยน น าไปใชได วธใช 1. อตราสวนระหวางดนกบปยหมก 1:3 คลกเคลาใหเขากน 2. สามารถน าไปรองพนกนหลมหรอใสกระถางส าหรบปลกพช

ภาคใต

ศนยกสกรรมธรรมชาตวดปายาง วดปายาง หม 4 ต าบลทางว อ าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช

ปยหมกแหงชวภาพ

ปยหมกแหงชวภาพ เปนปยอนทรยทผลตไดจากโลกรมารน ามลสตวชนดตางๆ น ามาผสมคลกเคลากบขแกลบหรอกากออยและร าละเอยด แลวใชกากน าตาลและหวเชอจลนทรยเปนตวเรงปฏกรยาการยอยสลายใหเปนปยอนทรยทมอนภาคเลกลงเหมาะตอการใชประโยชนจากพช สวนประกอบ 1) มลสตวแหง 400 กโลกรม 2) ขเถาแกลบหรอกากออย 100 กโลกรม 3) ร าละเอยด 30 กโลกรม 4) กากน าตาล 1 กโลกรม 5) หวเชอจลนทรย 5 ลตร 6) น าสะอาด 200 ลตร วธท าปยหมกแหงชวภาพ 1) ผสมมลสตว ขเถาแกลบหรอกากออย และร าละเอยดใหเขากน 2) ผสมกากน าตาล น าสะอาด และหวเชอจลนทรย และน ามาคลกเคลาใหเขากบสวนผสมขอ 1 จะไดสวนผสมทมความชนประมาณ 40% ซงสามารถก าเปนกอนได 3) กองสวนผสมในทรมแลวเกลยกองสงประมาณ 30 เซนตเมตร ใชกระสอบปานชมน าคลมไว 3-7 วน โดยรดน าใหกระสอบปานชออยเสมอ จนกองปยหมกไมเกดความรอน ไมมกลนเหมนฉน แตไดกลนของเชอเหดราและมเสนใยของเชอราสขาวกระจายตวอยทงกองปยหมก ขณะเดยวกนเศษวสดจะมลกษณะออนนมและมสน าตาลเขมขนถงสด า

การผลตปยอนทรยจากดนปา

การท าหวเชอจลนทรยจากดนปา สวนประกอบ 1) ดนในปาทอดมสมบรณ 2) ใบไผ 1 ปบ 3) ร าละเอยด 3 กโลกรม 4) แกลบดบ 1 ปป 5) น าสะอาดประมาณ 10 ลตร (กรณน าประปาใหทงไว 24 ชม. กอนใช) 6) อางลองปน 1 ใบ วธท า น าแกลบดบ ใบไผและดนในปาทอดมสมบรณมาคลกเคลาใหเขากน ท าการพรมน าใหชมใสไวในอางลองปน จากนนใสร าละเอยดแลวคลกเคลาใหเขากนอกรอบหนง ใชแสลนปดในทก 24 ชวโมง ใหมากลบกองเพอระบายความรอน เมอผานไป 15 วน จะมกลนหอมคลายเหนโคน หลงจากนสามารถน าหวเชอแบบแหงไปบรรจใสถงไนลอนเตรยมน าไปขยายเปนหวเชอจลนทรยแบบน าตอไป การท าหวเชอจลนทรยจากดนปาชนดน า สวนประกอบ 1) ถงพลาสตก 200 ลตร (มฝาปด) 1 ลก 2) ถงไนลอน กวาง 8 นว ยาว 12 นว 1 ใบ 3) น าสะอาด 175 ลตร 4) กากน าตาล 15 ลตร วธท า น าน าสะอาดใสถง 175 ลตร ใสกากน าตาล 15 ลตรผสมกบน าในถง คนใหน าสะอาดและกากน าตาลเขากน น าถงไนลอนทบรรจเชอจลนทรยจากดนปาคนไปมากบน าในถง จากนนน าถงบรรจ

หวเชอจลนทรยหมกแชรวมกบน าในถง เตมน าสะอาดเพมใหเตมถง ปดฝาใหสนทเปดระบายอากาศทก 24 ชวโมง ท าการกลบถงไนลอน เมอครบ 15 วนเชอราสขาวจะขน น ามรสเปรยวอมหวาน หวเชอจลนทรยจากดนปาแบบสามารถน าไปใชงานได สตรหวดนระเบด วสดทใช - ดนททอดมสมบรณปราศจากสารเคม 1 กโลกรม - ร าละเอยด 1 กโลกรม - กากน าตาลหรอน าตาลทรายแดง 1 ชอนโตะ - ผาฝาย 1 ผน - เชอก 1 เสน วธท า น าดนสมบรณผงลมในทรมใหแหงบดใหละเอยดน ามาผสมกบร าขาวคลกเคลาใหเขากน น าการกน าตาลหรอน าตาลทรายแดงละลายน าพอประมาณ รดน าพอหมาดๆ คลกเคลาสวนผสมใหเขากน แลวน าสวนผสมทงหมดหอดวยผาฝาย น าไปแขวนในทรมพมไมหรอกอไผ เมอครบ 7 วน จะมเสนใยสขาวขนปกคลมทงหอ สามารถน าเชอจลนทรยทเราผลตไดเองใชแทนหวเชอในการผลตน าหมกชวภาพหรอปยอนทรยตอไป น าหมกจลนทรยชวภาพ สตร 1 - หนอกลวย+หนอไม+ผกบง 3 กโลกรม - น าตาลทรายแดงหรอกากน าตาล 3 กโลกรม - น าสะอาดหรอน ามะพราว 10 ลตร สตร 2 - ผลไม เชน กลวย มะละกอ ฟกทอง สบปะรด 3 กโลกรม - น าตาลทรายแดงหรอกากน าตาล 3 กโลกรม - น าสะอาดหรอน ามะพราว 10 ลตร วธท า 1) น าวสดหมกมาสบเปนชนเลกๆ พอประมาณ 2) น าสวนผสมลงถงหมกคลกเคลากบกากน าตาลหรอน าตาลทรายแดง 3) เตมน าสะอาดหรอน ามะพราวลงในถงหมก 4) ใชไมคนสวนผสมทงหมดใหเขากนปดฝาถงหมก หมกไว 90 วน

ประโยชน สตร 1 ปรบโครงสรางสภาพดน เปนอาหารของสงมชวตในดน อกทงยงชวยเรงการเจรญเตบโตของพช สตร 2 เปนสตรเรงเปดตาดอกและบ ารงผลผลตใหสมบรณ การน าไปใช 1) น าหมกจลนทรยชวภาพ 2 - 3 ชอนโตะ ผสมน า 20 ลตร รด - ราด พนดนบรเวณปลกพชใหทวทก 7 - 15 วน 2) น าหมกจลนทรยชวภาพ 1 - 2 ชอนโตะ ผสมน า 20 ลตร ฉดพนใหทวตนพช 3) กรณใชน าระบบสปรงเกอรในไรนา หรอใหน าระบบทอ ผสมน าหมกจลนทรยในอตรา 1 สวน ตอน า 100 สวน ทก 7 - 15 วน ชวยปรบสภาพดน บ ารงตนพช สรางภมคมกนใหแกผลผลตในไรนา ขอควรระวง กรณทพชแตกใบออนใหมๆ ใหใชแบบจางไมควรฉดพนชวงแดดก าลงแรง และควรใหความชนอยางสม าเสมอ

ปยหมกจลนทรย

สวนผสม 1) มลสตว (ทกชนด) 1 สวน 2) แกลบสด 1 สวน 3) ร า 1 สวน 4) เปลอกมน ½ สวน 5) น าหมกชวภาพ 3 ชอนโตะ 6) กากน าตาล 3 ชอนโตะ 7) น า 10 ลตร วธท า 1) น าร าหรอเปลอกมนมาคลกเคลามลสตว 2) ผสมน าสกดชวภาพ กากน าตาลและน า 10 ลตร 3) จมแกลบในน าสกดชวภาพทเตรยมไวแลวสลดออกพอหมาด 4) น ามาคลกกบร าและมลสตว 5) ใสกระสอบปานแลวเกบไว 5 วน อยางถกความรอนหรอชนมาก หลงจากนนกสามารถน าไปใชไดเลย วธใช 1) ใชรองกนหลมเพอปลกพชผก ไมผล ไมยนตน ไมดอกและไมประดบ 2) ใชผสมดนเตรยมแปลงผกใชหญาแหงหรอฟางคลมแปลงผกคลมโคนตนไมทกชนด 3) ใชในการท านาชวยใหผลผลตงอกงาม และยงสามารถน าไปเปนหวเชอปยหมกจลนทรย

ศนยปราชญชาวบานปยามมง ตงอยเลขท 111/1 หม 3 บานปยามมง ต าบลปยามมง อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

ปยอนทรยชวภาพ

ศนยกสกรรมธรรมชาตบานท าเนยบ/ บานน าราด หม 4 บานน าราด ต าบลบานท าเนยบ อ าเภอครรฐนคม จงหวดสราษฎรธาน

วสดอปกรณ 1) โรงเรอน 2) จอบ 3) กระสอบปานหรอ แสรมกนแสง 4) แกลบขาว หรอแกลบกาแฟ 1 กระสอบ 5) มลสตว 1 กระสอบ 6) ร าละเอยด 1 กระสอบ 7) กากน าตาล 40 ซซ 8) จลนทรย 40 ซซ 9) น า 10 ลตร วธท า/ขนตอน 1) เอาแกลบ + มลสตว + ร าละเอยด คลกเคลาใหเขากน 2) เอากากน าตาลผสมกบน าทเตรยมไว คนใหเขากนทงไวประมาณ 5 - 10 นาท แลว เตมจลนทรยลงไป 3) เอาน าจลนทรยฉดพนลงไปทกองปยแลวคลกเคลาใหเขากน 4) คลมดวยกระสอบปานหรอแสรม 5) ตองกลบกองทกทกวน จนครบ 7 วน กน าไปใชไดเลย วธใช 1) ปยอนทรยทผสมดวยมลสตวประเภท กนอาหาร เชน ไก/หม ใหใชกบไมผล 2) ปยอนทรยชวภาพทผสมจากมลสตวประเภทกนหญา เชน โค/กระบอ ใหใชกบ ยางพารา ไมดอก ไมประดบ ประโยชน 1) สามารถทดแทนปยเคม 2) เพมสารอาหารในตน 3) ปรบสภาพดน

การท าปยอนทรยชวภาพ

ศนยกสกรรมธรรมชาตเพลน อยบานเลขท 69 หม 8 ต าบลสะพล อ าเภอปะทว จงหวดชมพร

การท าปยอนทรยชวภาพ ปยหมก ปยอนทรย ปยชวภาพและอกหลายๆชอมการใหค าจ ากดความในทางวชาการ ทคอนขางหลากหลาย ในทน “ปยอนทรยชวภาพ” หมายถงสารธรรมชาตทไดจากโลกรมระบวนการ หมนบมวตถดบจากธรรมชาตตางๆ ทงพชและสตวจนสลายตวสมบรณเปนฮวมส วตามน ฮอรโมน และสารธรรมชาตตางๆ (ดนปา) ซงเปนทงอาหารของดน (สงมชวตในดน) ตวเรงการท างาน (catalyze) ของสงมชวตเลกๆ ทอาศยอยในดน และอาศยอยปลายรากของพช (แบคทเรยแอคตโนมยซสและเชอรา ฯลฯ) ทสามารถสรางธาตอาหารกวา 93 ชนดใหแกพช ภายใตหลกโลกรมารกสกรรมธรรมชาตทวา “เลยงดน เพอใหดนเลยงพช” (Feed the soil and let the soil feed the plant) การใหความส าคญของดนดวยการเคารพบชาดนเหมอน “แม” ภมปญญาดงเดมในการดแลรกษาดนทเรยกวา “พระแมธรณ” สงคมไทยไดพฒนาการผลตอาหารใหแกดน หรอปจจบนเรยกวา “ปย"”ไวหลายรปแบบ ดวยเทคโนโลยทลกซงแนบแนนกบธรรมชาต มลนธกสกรรมธรรมชาต พยายามรวบรวมขอมลประสบการณจากโลกรมารปฏบตอยางจรงจงภายในศนยกสกรรมธรรมชาตมาบเออง จงหวดชลบร และเครอขายทรวมแลกเปลยนประสบการณ ในภมภาคตางๆ อาทเชน ศนยเรยนรชมชนกลมปยชวภาพ อ าเภอทาใหม จงหวดจนทบร, งานวชาการเกษตร ศนยศกษาการพฒนาอาวคงกระเบน อนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดจนทบร, ศนยกสกรรมสมนไพร ไทวงจนทร จงหวดระยอง, ชมรมกสกรรมธรรมชาตชมพรคาบานา จงหวดชมพร และโครงการสงเสรมกสกรรมไรสารพษวงน าเขยว อนเนองมาจากพระราชด าร จงหวดนครราชสมา ฯลฯ สตรปยอนทรยชวภาพชนดตาง ๆ ไดจากประสบการณของเกษตรกร และนกวชาการเครอขายตาง ๆ ทพฒนามาจนไดปยอนทรยชวภาพทมคณภาพใหคณคาทางธาตอาหารโดยตรงแกพช และกระตนใหจลนทรยในดนสรางอาหารกวา 93 ชนดทพชตองการ ทดแทนปยเคม ซงมธาตอาหารเพยง 3 ชนด (NPK) และไดคณภาพของผลผลตทสงกวา ไดรสชาตทดกวา และตนทนทต ากวาการใชปยเคม โดยในปจจบน พบวามสตร การผลตปยอนทรยชวภาพมากโลกรมวา 100 สตร ซงมการพฒนาการผลตมาชานานแตใชอยในวงจ ากด ไมแพรหลายเหมอนกบปยเคม

ประโยชนของปยอนทรยชวภาพ 1. เปนอาหารของสงมชวตในดน เชน แบคทเรย เชอรา และแอคตโนมยซส 2. ใหธาตอาหารและกระตนใหจลนทรยสรางอาหารกวา 93 ชนดแกพช 3. ชวยปรบปรงคณสมบต และโครงสรางดนใหดขน 4. ชวยดดซบ หรอดดยดธาตอาหารไวใหแกพช 5. ชวยปรบคาความเปนกรด - ดาง (pH) ของดนใหอยในระดบทเหมาะสมแกการเจรญเตบโตของ พช 6. ชวยก าจด และตอตานเชอจลนทรยทกอโรคตางๆ 7. ท าใหพชสามารถสรางพษไดเอง สามารถตานทานโรคและแมลงไดด

ปยหมกแหงอนทรยชวภาพ (ชนดผง)

เปนปยทไดจากโลกรมารน ามลสตวชนดตางๆ มาผสมคลกเคลากบขเถาแกลง กากออย ร าขาว และเศษซากพชตางๆ โดยใชน าตาล และหวเชอจลนทรยเขมขนเปนตวเรงปฏกรยาการยอยสลาย เมอหมกและยอยสลายจนสมบรณแลว จะไดปยหมกแหงอนทรยชวภาพซงสวนผสมตางๆสามารถดดแปลงได ตามวสดทมอยในทองถนนนๆ สตรมลสตว สวนประกอบ 1. มลสตว 2. แกลบ เศษใบไม หรอซงขาวโพด 3. ขเถาแกลบ 4. ร าออน 5. น าสะอาด (ถาวตถดบแหงมาก กสามารถเพมปรมาณขนได 6. หวเชอจลนทรยเขมขน วธท า 1. น ามลสตว แกลบ ขเถาแกลบ และร าออนมาผสมคลกเคลาใหเขาเปนเนอเดยวกน 2. ผสมน า กบหวเชอจลนทรยเขมขนใหเขากน รดลงบนกองวสดและท าการผสมใหเขากนจนมความชนประมาณ 35 % (โดยทดลองก าด) จะสามารถเกาะกนเปนกอนไดแตไมเหนยว และเมอปลอยทงลงพนจากความสงประมาณ 1 เมตร กอนปยจะแตกแตยงมรอยนวมอเหลออย

3. คลกเคลาใหเขากนด ตกปยใสกระสอบ และมดปากถงใหแนน 4. กองกระสอบปยซอนทบกนเปนชนๆ และควรวางกระสอบแตละตงใหหางกน เพอใหความรอนสามารถระบายออกไดทง 4 ดาน (เพอไมตองกลบกระสอบ ทกวน) 5. ทงไวประมาณ 5 - 7 วน ตรวจดถามกลนหอมและไมมไอรอน กสามรถน าไปใชงานไดและสามารถเกบรกษาไวไดนาน อตราการใช 1. นาขาว 200 กโลกรม ตอ 1 ไร 2. พชไร พชผก 2 ก ามอ ตอ 1 ตารางเมตร 3. ไมยนตน พชสวน 1 กโลกรม ตอ 1 ตารางเมตร ขอแนะน า ในการใชปยหมกแหงอนทรยชวภาพใหไดผลดนน หลงจากหวาน หรอคลกผสมปยหมกแหงกบดนแลว ควรคลกดนดวยฟางเศษหญา หรอเศษใบไมตางๆ จากนนใชปยน าหมกชวภาพ รดราดลงไปในอตราสวน 1 : 200 จะชวยใหดนรวนซย และฟขนท าใหรากพชเตบโตไดด

ปยเมดอนทรยชวภาพ

จดประสงคของการปนเมดกเพอยดอายการเกบรกษา สะดวกตอการเกบและการใชงาน โดยการท าปยเมดนนจะตองมอปกรณและเครองจกรกลเขามาเพมเตม จงไมสามารถทจะท าในระดบครวเรอนไดเพราะลงทนสงโดยไมจ าเปน สวนประกอบ 1. ปยหมกแหงชวภาพ (ชนดผง) 700 กโลกรม 2. มลไก/มลวว/มลคางคาว 100 กโลกรม 3. ดนฟอสเฟต 200 กโลกรม 4. ปยน าหมกชวภาพสตรหอย กง ป 30 ลตร 5. ปยน าหมกชวภาพสตรหญา ขาว มลไก 20 ลตร 6. น าสะอาด 50 ลตร วธท า 1. น าปยหมกแหงชวภาพ มลสตวดนฟอสเฟต มาบดใหละเอยด 2. ผสมปยน าหมกชวภาพสตรหอย กง ป สตรหญา ขาว มลไก และน าสะอาดคนใหเขากน 3. น าปยหมกแหงชวภาพ มลสตว และดนฟอสเฟตทบดละเอยดแลวมาผสมคลกเคลาใหเขากน 4. เอาสวนผสมทงอยางแหงและอยางน ามาผสมกนใหมความชนพอเหมาะส าหรบการปนเมด 5. น าสวนผสมทไดเขาเครองปนเมดปย และอบแหงดวยความรอนประมาณ 40 – 60 องศา เซลเซยส จนมความชนประมาณ 9 - 12 % 6. บรรจปยเมดอนทรยชวภาพลงกระสอบ เพอน าไปเกบ (ควรเกบไวในทรม อากาศแหงและถายเทสะดวก) อตราการใช 1. นาขาว 50 กโลกรม ตอ 1 ไร 2. พชไร พชผก 100-200 กรม ตอ 1 ตารางเมตร 3. ไมยนตน พชสวน 100-200 กรม ตอ 1 ตารางเมตร

ขอแนะน า ในการใชปยหมกแหงอนทรยชวภาพใหไดผลดนน หลงจากหวาน หรอคลกผสมปยหมกแหงกบดนแลว ควรคลมดนดวยฟางเศษหญา หรอเศษใบไมตางๆ จากนนใชปยน าหมกอนทรยชวภาพ รดราดลงไป ในอตราสวน 1 : 200 จะชวยใหดนรวนซย และฟขนท าใหรากพชเตบโตไดด

ปยหมกและปยน า คออะไร?

ศนยรกษดนระนอง 139/2 บานทงมะพราว ม.5 ต าบล จ.ป.ร. อ าเภอกระบร จงหวดระนอง

ปยอนทรยน า ปยอนทรยน า หมายถง ปยอนทรยในรปของเหลวไดจาก โลกรมารหมกวสดอนทรย เชน พช สตว ทมลกษณะสดและอวบน า โดยอาศยกจกรรมของจลนทรยในสภาพทไมตองการอากาศชวยยอยสลายวสดอนทรยและไดผลตภณฑหลายชนด ไดแกกรดอนทรย ฮอรโมน หรอสารเรงการเจรญเตบโตของพช วตามน กรดอะมโน กรดฮวมค และธาตอาหารพช ซงสามารถน าไปใชประโยชนตอการเกษตรไดอยางเหนผล และมประสทธภาพ วสดส าหรบท าปยอนทรยน า (จ านวน 50 ลตร) 1. ปยอนทรยน าปลาหรอหอยเชอร (ใชเวลาหมก 21 วน) ปลาหรอหอยเชอร : ผลไม : กากน าตาล : น า : สารเรงซปเปอร พด.2 => 3:1:1:1 (30 กโลกรม : 10กโลกรม : 10กโลกรม : 10ลตร : 1 ซอง, 25 กรม) 2. ปยอนทรยน าผกและผลไม (ใชเวลาหมก 7 วน) ผกและผลไม : กากน าตาล : น า : สารเรงซปเปอร พด.2 => 4:1:1 (40 กโลกรม : 10กโลกรม : 10ลตร : 1ซอง, 25 กรม ) วธการผลตและผสมวสดเพอท าปยอนทรยน า หนหรอสบวสดพชหรอสตวใหเปนชนเลกๆผสมกบกากน าน าตาลในถงหมก ขนาด 50 ลตร น าสารเรงซปเปอร พด. 2 จ านวน 1 ผสมในน า 10 ลตร คนใหเขากนนาน 5 นาท เทสารละลายสารเรงซปเปอร พด.2 ในถงหมก คนสวนผสมใหเขากน ปดฝาไมตองสนทและตงไวในทรม ในระหวางการหมก คนหรอกวน 1 - 2 ครง/วน เพอระบายกาซคารบอนไดออกไซดและท าใหสวนผสมคลมเคลาไดดยงขน การผลตปยอนทรยน าโดยวธการตอเชอ เปนการผลตปยอนทรยน าโดยไมตองใชสารเรงซปเปอร พด.2 ท าไดโดยน าปยอนทรยน าทมอายการหมก 5 วน ซงจะสงเกตเหนฝาสขาวทผวหนาวสดหมกโดยใชจ านวน 2 ลตร แทนการใชสารเรงซปเปอร พด. 2 จ านวน 1 ซอง จะสามารถผลตปยอนทรยน าไดจ านวน 50 ลตร

การพจารณาปยอนทรยน าทหมกสมบรณแลว การเจรญของจลนทรยนอยลงโดยคราบเชอทพบในชวงแรกจะลดลง ไมพบฟองกาซคารบอนไดออกไซด กลนแอลกอฮอลลดลง

“สงทรกรงรงในชวต จงตดมนออกไปเสยบาง” คณสมบตของปยอนทรยน า มฮอรโมนหรอสารเสรมการเจรญเตบโตหลายชนด เชน ออกซน จนเบอเรลลน ไซโตโคนน มกรดอนทรยหลายชนด เชน กรดแลคตก กรดอะซตก กรดอะมโน และกรดฮวมก มวตามนบ เชน วตามนบสองและไนอะซน มความเปนกรดเปนดางอยระหวาง 3 – 4 ปยหมก ปยหมกเปนปยอนทรยชนดหนง เกดจากโลกรมารน าซากหรอเศษเหลอจากพชมาหมกรวมกนและผานกระบวนการยอยสลายโดยกจกรรมจลนทรย จนเปลยนสภาพไปจากเดมเปนวสดทมลกษณะออนนมเปอยนม ไมแขงกระดาง และสน าตาลปนด า การผลตปยหมก วสดส าหรบผลตปยหมก 1. วสดเศษพชชนดตางๆ ไดแก วสดเหลอใชทางการเกษตร ทงสวนทเปนตน กง กาน ใบ และเปลอกจากในไรนา เชน ฟางและตอซงขาว ตนขาวโพด ซงขาวโพด ตนและเปลอกถวชนดตางๆ ใบหญาแฝก เปนตน และวสดเหลอใชจากโรงงานแปรรปผลผลตทางการเกษตร เชน กากออย ขตะกรน หมอกรอง ขเลอย ทะลายปาลม เปลอกเมลดกาแฟ เปนตน รวมทงวชพช เชน ผกตบชวา 2. มลสตว ใชเปนแหลงอาหารแกจลนทรยในระยะเรมแรกของการหมกในขณะทชนสวนของพชยงไมเนาเปอย อกทงในมลสตวยงมจลนทรยทเกยวของกบการหมกปยอยเปนจ านวนมาก โดยเฉพาะในมลสตวเคยวเออง 3. ปยไนโตรเจน จะเปนแหลงธาตอาหารไนโตรเจนใหแกจลนทรยเปนระยะเรมแรกของการหมก ซงจะชวยสลายเศษพชเกดรวดเรวขนและท าใหการหมกเกดขนอยางมประสทธภาพ เชน การใสปยย

เรย ปยแอมโมเนยซลเฟตนอกจากแหลงของปยแลวแหลงไนโตรเจนในรปของสารอนทรยทสามารถใชแทนได เชน เลอดแหง หนงสตวบดละเอยด ขนไกปน ซงมปรมาณไนโตรเจนระหวาง 12 - 14% กากถวเหลอง กากถวลสง มไนโตรเจนประมาณ 7 - 8% เปนตน สวนผสมการท าปยหมก ในกองปยหมก 1 ตน ประกอบดวย เศษพชแหง 1,000 กโลกรม มลสตว 200 กโลกรม น าปลาหมก 1,500 ซซ => 2 ขวดน าดม สารเรงซปเปอร พด. 1 1 ซอง (100 กรม) ผสมสารเรงซปเปอร พด. 1 ในน า 20 ลตร คนนาน 10 – 15 นาท เพอกระตนใหจลนทรยออกจากสภาพทเปนสปอรและพรอมทจะเกดกจกรรมการยอยสลาย

“ปญหาของคนทวไปคอการขาดความนบถอตนเองและขาดความเชอมน” การผสมปยหมกม 2 วธ 1. แบบกลบกองปยหมก มวธดงน น ามลสตวและเศษพชแหงมาคลกเคลาวสดใหเขากน รดน าใหชมไดความชนประมาณ 60 % ราดน าปลาหมกใหทว ราดสารละลายสารเรงซปเปอร พด.1 ใหทว หลงจากนนตงกองปยโดยใชผาแสลมสด าปด 2. แบบไมกลบกองปยหมก มวธดงน น าหญาแฝกหรอเศษพชมากองเปนชน มขนาดกวาง 2 เมตร ยาว 3 เมตร สง 30 - 50 เซนตเมตร ย าใหพอแนนและรดน าใหชม โรยมลสตวทผวหนาเศษหญาแฝก ราดน าปลาหมกใหทว ราดสารละลายสารเรงซปเปอร พด. 1 ใหทว โดยแบงใสเปนชนๆ หลงจากนนน าเศษหญาแฝกหรอเศษพชมากองทบเพอท าชนตอไป ปฏบตเหมอนการกองชนแรก ท าเชนนอก 2 – 3 ชน ชนบนสดของกองปยปดทบดวยปยหมกหรอโรยดนทบบางๆ เพอปองกนการสญเสยความชน

การดแลรกษากองปยหมก รดน ารกษาความชนในกองปยใหกองปยชมอยเสมอมความชน 50 - 60% การกลบกองปยหมก ควรกลบกองปยหมก 7 - 10 วนตอครง เพอเปนการระบายอากาศ เพมออกซเจน และชวยใหวสดคลกเคลาเขากน เกบรกษากองปยหมกทเสรจแลวไวในโรงเรอนหลบแดดและฝน หลกโลกรมารพจารณาปยหมกทเสรจสมบรณแลว สของวสดเศษพชมสน าตาลเขมจนถงสด า ลกษณะของวสดเศษพช มลกษณะออนนม ยย ขาดออกจากกนงาย กลนของวสดปยหมกทสมบรณจะไมมกลนเหมน ความรอนในกองปย อณหภมภายในและภายนอกโลกรมองปยใกลเคยงกน สงเกตเหนการเจรญของพชบนกองปยหมก คาอตราสวนคารบอนตอไนโตร เจนเทากบหรอต ากวา 20 : 1 ประโยชนของปยหมก ปรบปรงสมบตทางกายภาพดน ท าใหดนรวนซย การระบายอากาศและการอมน าของดนดขน เปนแหลงธาตอาหารพช เพมความตานทานตอการเปลยนแปลงความเปนกรดเปนดางของดน เพมแหลงอาหารของจลนทรยในดน

“คนเราถงเวลาสมควรเปลยนไป กควรเปลยนไป”

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงเพอชมชนคนอยกบปา เลขท 132 หมท 6 หมบานตนน า-หลกเหลก ต าบลปากทรง อ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร

สตรปยอนทรยชนดเมด

สวนผสม 1. ปยหมก 10 กโลกรม 2. ขเถาทไดจากโลกรมารเผาไม 1 กโลกรม 3. น าหมกชวภาพ (น าซาวขาว) 1 สวน 4. โดโลไมล 1 กโลกรม 5. ดน 2 กโลกรม 6. ร า 1 กโลกรม วธท า 1. น าปยหมก+ขเถา+โดโลไมล+ร า+ดน คลกเคลากน (ใสเครองตดน) 2. ราดดวยน าหมกชวภาพ (น าซาวขาว) ความชน 50% คอ ก าบบแนน หากมน าไหลระหวางนวมอแสดงวาชนมาก ใหเพมสวนผสมในอตราสวนเดม ถาก าดไมแตกแสดงวาใชได 3. น าสวนทผสมเสรจเขาเครองปนเมด 4. น าไปผงลมใหแหง เกบใสถง หรอน าไปใชไดเลย

งศนยเรยนรการเกษตรผสมผสานบานมวงกลวง (สวนลงแดง) 2/10 หมท 1 ต าบลมวงกลวง อ าเภอกะเปอร จงหวดระนอ

เครองท าปยอดเมด ปยชวภาพดวยมลวว

สวนผสม 1. มลววทแหงพอหมาดๆ 3 สวน 2. ปยสตร 0 - 3 - 0 (รอคฟอสเฟส) 1 สวน 3. น าปยหมกชวภาพหรอกากเศษของปยหมกชวภาพ วธท า น าสวนผสมทงหมดมาคลกเคลาใหเขากน โดยใหแหงพอหมาดๆ แลวน าสวนผสมทไดเขาเครองอดเสน แลวน าไปตากแดดเกบไวใชหรอน าไปใชไดเลย

ศนยกสกรรมธรรมชาตวดปายาง วดปายาง หม 4 ต าบลทางว อ าเภอเมอง จงหวดนครศรธรรมราช

การท าปยชวภาพแบบแหง

สวนผสม 1) มลสตวแหงบดละเอยด 1 กระสอบ 2) แกลบด า 1 กระสอบ 3) แกลบดบ 1 กระสอบ 4) ร าละเอยด 1 กระสอบ 5) น าหมกจลนทรยชวภาพ 1 ลตร 6) กากน าตาล 3 ชอนโตะ 7) น าสะอาดตามความเหมาะสม วธท า 1) ผสมวสดหมกทงหมดเขาดวยกน 2) น าน าหมกชวภาพ ผสมกากน าตาล เตมน าสะอาดพอประมาณ ละลายสวนผสมใหเขาดวยกน 3) น าสวนผสมในขอ 2 รดบนกองปยหมกคลกเคลาใหเขากน 4) ทดสอบความชนทเหมาะสม ใหน าปยหมกในขอ 3 มาก าดวยมอจะไมมน าเลดลอดออกมาตามนวมอของผก า เมอแบมอออก ปยหมกจะคงตวเปนกอนอยอยบนฝามอของเรา แสดงวาความชนพอเหมาะ หากมน าเลดลอดออกมาจากนวมอทเราก า แสดงวาความชนมากใหเพมสวนผสมของวสดหมกลงไปอก หากแบมอแลวปยหมกไมเปนกอนแสดงวาความชนนอยไป ใหเพมน าหมกชวภาพลงไปอก 5) น าปยหมกโลกรมองลงบนพนปนซเมนต ใหกองปยหมกสงประมาณ 1 คบ คลมดวยกระสอบปดทงไว 7-10 วน หากไมกองบนพนสามารถน าสวนผสมทไดใสกระสอบปย มดปากถงวางไวเปนชนๆ แตตองกลบถงปยทกวนกสามารถใชไดเชนกน 6) ลกษณะปยหมกทไดจะมเสนใยสขาวปกคลมอยทวไป หอมกลนของเหดราแบบธรรมชาต มน าหนกเบา และไมมความรอนสะสมอยในกองปยหมก สามารถน าไปใชประโยชนไดตามความตองการ

ศนยการเรยนรปราชญชาวบานบานโงกน า ทอยเลขท 16 หมท 8 บานโงกน า ต าบลนาขยาด อ าเภอควนขนน จงหวดพทลง

ปยชวภาพปนเมด

ในปจจบนเกษตรกรพบปญหาเกยวกบสภาพดน ทเสอมลง คอ ดนแหง แขง กวาแตกอนผลผลตลดลง ทงนนกวชาการเกษตรวจยพบวา เกดจากเกษตรกรใชปยเคมปรบปรงดนเปนระยะเวลานาน ๆ จงรณรงคใหเกษตรกร ลดการใชปยเคม และหนมาใชปยชนดอนๆ ปยชวภาพจงเปนทคนพบ และเปนปยทสงเสรมใหใชอยางกวางขวาง และจรงจง ค าจ ากดความ ปยชวภาพ คอ ปยทมสวนผสมของสงมชวต เรยกวา จลนทรย มาจากค าวา จล = เลก ๆ อนทรย= สงมชวต เรยกปยชวภาพอกอยางหนงวา ปยอนทรย ซงตรงขามกบปยเคมซงไมมสวนผสมของสงมชวตอยเลย เรยกวา ปยอนนทรย ปยชวภาพ จะมลกษณะเปนของเหลวหรอ เปนน า เรยกวา ปยอนทรยหรอปยจลนทรยน าซงไดกลาวไวแลว ในเรอง ปยหมกจลนทรย และอกชนดหนงมสภาพแหง ซงอาจจะเปนผง หรอ ท าเปนเมดเพอสะดวกกบการใช การท าปยหมกแหงแบบผง ใชวสดเศษสงเหลอใชในไร นา สวน กองหมกกบมลสตวผสมร า ถานแกลบและใชน าหมกชวภาพ หรอหวเชอ อ เอม รดใหทวและคนพลกเปนระยะ โดยใชผาพลาสตก หรอกระสอบปานคลม อาจท าใหทแจงในฤดแลง หรอท าในโรงเรอนมงหลงคา ไมใหถกแดดถกฝน ซงท าไดทกฤดตลอดป การท าปยชวภาพปนเมด เพอใหสะดวกกบการใช ตงแตการบรรจกระสอบ การขนสงและการหวาน รวมถงการผลตครงละมาก ๆ โดยใชเครองจกรเขาชวยในผลต ซงสามารถท าไดวนละเปนตน ๆ ท าใหเกษตรกรรวมกลมกนผลตปยชวภาพปนเมดกนมาก อกประการหนงในปจจบนสามารถหาซอปยคอกซงเปนวตถดบหลก จากฟารมหม ฟารมไก ไดงาย จงสามารถผลตปยชวภาพปนเมดไดงายขน และสงส าคญอกประการหนงคอราคาปยถกโลกรมวาปยเคมครงตอครง จงท าใหเกษตรหนมาใชปยชวภาพกบมากขนๆ สภาพดนของเมองไทยคงกลบมาสมบรณไดเหมอนเดม

วตถดบในการท าปยชวภาพปนเมด 1) ปยคอก เชน มลไก มลไก มลหม มลวว 2) หนฟอสเฟต 3) หนโคโลไมต 4) ขคางคาว หรอดนในเขา ในถ า (ไมใชกได) 5) ปยยเรย เปนตวเรงใหปยชวภาพท างานดขน (ไมใชกได) 6) ร า (ไมใชกได) 7) ถานแกลบ, ถานไม 8) น าหมกจลนทรย วธท าปยชวภาพปนเมด 1) บดมลสตวดวยเครองบดใหละเอยด ใสในเครองผสม 2) เอาวสดอนผสมลงตามสดสวน 3) สาดบนจานปนเมด 4) ใหน าหมกจลนทรยฉดพนจนปยเปนเมด 5) น าเมดปยไปกองตากลม ใหกองหนา ๆ ทงไว 3 วน เพอใหเชอจลนทรยทวกองปย 6) น าปยไปสาดผานตะแกรง คดเมดใหเทา ๆ กน 7) บรรจกระสอบ พรอมใชหรอจ าหนาย โรงปยชวภาพปนเมด บานโงกน า ตงอยทบานวงพา ซงเปนบายยอยของบานโงกน า อยทศตะวนตกของหมบาน ตดกบเขต ต าบล ตะแพน อ าเภอศรบรรพต มขนาด 12x24 ม. ในเนอท 200 ต าบลร.วา ซง อ าเภอสขม ทองขนด า บรจาคทดนตงโรงงานกลมออมทรพยสนบสนนงบกอสรางโรงเรอน 260,000 บาท ผวจงหวดประจกษ สวรรณภกด อดต ผวจงหวดพทลง สนบสนนงบ ซ.อ.โอ าเภอ เปนคาเครองจกรและอปกรณงบประมาณ 300,000 บาทเศษ ใชตราออมทรพยบานโงกน า เปนตรากระสอบ มชอยอ “ปยวงทอง” พรอมสตรและสรรพคณ วธใช พมพสกรนไวบนกระสอบชดเจน การผลตเปนระยะตามฤดทเกษตรกรใชปยในรอบป ไดรบการรบรองสตร จากส านกงานวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต หรอ (ว.ว) ราคาจ าหนาย กระสอบละ 40 กโลกรม ราคา 250 บาท

สตรปยชวภาพปนเมดบานโงกน า ผสม ครงละ 200 กโลกรม. ประกอบดวย 1) มลหม+มลไก 110 กโลกรม 2) โคโลไมท 25 กโลกรม 3) ฟอสเฟต 35 กโลกรม 4) ยเรย 10 กโลกรม 5) ถานแกลบ 10 กโลกรม 6) ฮวมสหรอดนเขา,ขคางคาว 10 กโลกรม

ศนยการเรยนรโรงเรยนรอยหวนพนธปา 155 หม 3 ต าบลเกาะเตา อ าเภอปาพะยอม จงหวดพทลง

การท าปยหมกชวภาพ ดวยจลนทรยทองถน

ความเปนมา การท าปยหมกชวภาพ หมายถง การน าเอาจลนทรยทองถนทผลตเองมาหมกกบอนทรยวตถ เปนการขยายจ านวนจลนทรยใหมประสทธภาพมจ านวนมากขน พกคางอยในอนทรยวตถ เพอน าไปใชปรบปรงสภาพดนใหรวนซย มธาตอาหารทส าคญเหมาะแกการเพาะปลกและเลยงสตวไดดวย วสดอปกรณ 1) มลสตวตางๆ เชน ไก หม วว คางคาว ฯลฯ แหง 1 สวน 2) แกลบดน ฟางแหง เศษพช หรอขเลอย 1 สวน 3) ร าละเอยด หรอฟางขาว 4) หวเชอจลนทรย + กากน าตาล อยางละ 2 ชอนโตะผสมน า 10 ลตร คนใหเขากน (ขนอยกบวตถดบทใชผสมมากหรอนอย) ขนตอนวธการ 1) คลกร ากบมลสตวใหเขากน 2) น าแกลบ หรอขเลอย หญาแหง คลกสวนผสมทงหมดใหเขากน 3) น าหวเชอจลนทรยทผสมน าแลว คลกใหไดความชน 40 - 50% สงเกตไดจากจบสวนผสมบบเปนกอนจะไมมน าไหลออกจากงามมอและแตกเมอคลายมอออก แสดงวาใชได 4) น าสวนผสมใสกระกอบปย ทอากาศถายเขาได ¾ ของกระสอบ กดเบาๆ มดปากโลกรมระสอบไว พลกโลกรมระสอบแตละดานทกวน วนท 2 - 3 จบกระสอบจะรอน อณหภมประมาณ 40 องศา วนท 4 - 5 จะคอยๆ เยนลง จนอณหภมปกต จงน าไปใชได การเกบรกษา เกบปยหมกในทรม ไมใหโดนแดดหรอฝนหรอความชนเกบได 1 ป

วธใช ปยหมกทไดจะรวนมกลนหอมเหมอนเชอเหด 1) ใชหลงการเพาะปลกพชแลว - รองกนหลมปลกประมาณ 2 ก ามอ - คลกผสมดนในหลมปลก 2 ก ามอ - โรยแปลง / รองผก 1 ก ามอ/ตอ 1 ตารางเมตร - หวานในนาขาว ตารางเมตรและ 1 ก ามอ 2. ใชหลงการเพาะปลกแลว - แปลงผกใสระหวางแนวผก - ไมตนใสใตตรงพม รศมมใบ ตารางเมตรละ 1 ก ามอ - ไมกระถาง โรยในกระถาง ประมาณ 1 ชอนโตะ ระยะเวลาในการใชประมาณ 10-15 วน ตอครง * ในทางปฏบต ในการปรบปรงโครงสรางดน จะใชปยหมกอตราตางๆ ดงน - ใชปยหมก 1 ถงอาหารสตวตอพนท 1.5 ตารางเมตร / ดนปานกลาง - ใชปยหมก 1 ถงอาหารสตวตอพนท 2 - 3 ตารางเมตร / ดนคอนขางด - ใชปยหมก 1 ถงอาหารสตวตอพนท 5 ตารางเมตร / ดนด

ศนยศกษาและพฒนาชมชนไมเรยง ตงอยเลขท 141 หมท 2 ต าบลไมเรยง อ าเภอฉวาง จงหวดนครศรธรรมราช

ท าปยคอกหมก

ปยคอกจากมลสตว ถาน าไปใชโดยตรงจะเกดโรคและแมลงตอพช จงควรหมกเสยกอน สวนผสม (โดยประมาณ) 1) มลสตว 1 สวน 2) แกลบเผา 1 สวน 3) ร าละเอยด 1 สวน 4) น าหมกพชและกากน าตาล 1 สวน 5) น า 10 ลตร วธผสม 1) ผสมมลสตว แกลบเผา และร าละเอยดเขาดวยกน 2) น าน าหมกพชและกากน าตาลผสมในน า รดกองปยทคลกเคลาใหทว ใหความชนระดบเดยวกนกบการท าปยชวภาพ (ปยแหง) 3) เกลยกองปยบนพนใหหนาไมเกน 15 เซนตเมตร คลมดวยการสอบปาน ทงไว 3 - 5 วน โดยไมตองกลบ เมอปยเยนลงน าไปใชได

ศนยถายทอดเทคโนโลยเกษตรธรรมชาตไทย บานเลขท 95 หม 5 ต าบลชางกลาง อ าเภอชางกลาง จงหวดนครศรธรรมราช

การท าปยชวภาพ

วสดการผลต 1) มลสตวแหง 1 สวน 2) ร าละเอยด 1 สวน (3) แกลบ หรอขเถาแกลบ 1 สวน (4) อาจเตมวสดเหลอใชจากโลกรมารเกษตร เชน กากออย เปลอกถว แกลบกาแฟ กากปาลม 1 สวน วธท า 1) น าวสดทงหมดมาคลกใหเขากน 2) ราดดวยน าทมสวนผสมคอน าสกดชวภาพ1ชอนโตะกากน าตาล1 ชอนโตะ น า 10 ลตร 3) คลกใหเขากนอกครง โดยใหปยทไดมความชนพอหมาดๆ 4) บรรจปยใสกระสอบโปรงอากาศ หรอกองบนพนซเมนตสงไมเกน 1 คบ น ากระสอบปานคลม ทงไวจนเยนและแหง (ประมาณ 7 - 8 วน) จงน าไปใชงานได ลกษณะของปยชวภาพทด จะมรา ลกษณะเปนเสนใยสขาวเกดขนบนกองปย มกลนรา หรอเหด เมอแหงจะมน าหนกเบา สามารถเกบไวไกนาน 1 ป การน าปยชวภาพไปใชงาน 1) ใชผสมกบดนในแปลงปลกผกทกชนด อตราปย 2 - 3 ก ามอ ตอพนท 1 ตารางเมตร 2) พชผกทมอายเกน 2 เดอน เชน กะหล าปล ถวฝกยาว แตงกวา ฟกทอง ฯลฯ ใชปยชวภาพรองกนหลมกอนปลก ประมาณ 1 ก ามอ 3) ไมผล ไมยนตน ควรรองกนหลมดวยเศษหญา ใบไม ฟางแหง ประมาณ 1 บงก กอนปลก สวนไมผลทปลกแลวใหใสปยรอบทรงพม 2 - 3 ก ามอ ตอพนท 1 ตารางเมตร แลวควรกลบดวยใบหญา ฟาง หญาแหง จะเกดผลด 4) ไมดอก ไมประดบ ไมกระถาง ควรใสปยชวภาพทก 7 วน ประมาณ 1 ก ามอ

ปยหมก

ศนยปราชญชาวบานปยามมง ตงอยเลขท 111/1 หม 3 บานปยามมง ต าบลปยามมง อ าเภอยะหรง จงหวดปตตาน

สวนประกอบ 1) ร าออน (ถาม) 1 สวน 2) ดนรวน 1 สวน 3) อนทรยวตถ 8 สวน เชน มลสตว คายขาว แกลบดบ แกลบด า กาก - ใบ - ตนพชตระกลถว เศษใบไมใบหญาทงสด และแหง เศษอาหารและอนทรยวตถอนๆ เทาทจะหาไดในพนท (วสดใดทหาไมไดกไมตองใช) จะใชอยางเดยวหรอหลายอยางรวมกนกได (เฉพาะแกลบดบและแกลบด า ถามใหใชไดไมเกนอยางละ 1 สวน ส าหรบวสดอนๆ จะใชมากโลกรมวา 1 สวนกได แตเมอรวมอนทรยวตถทงหมดแลวใหได 8 สวน) 4) น าหมกชวภาพสตรใดกไดผสมกบกากน าตาลและน าเปลาในอตราสวน 1 ตอ 1 ตอ 500 สวน วธท า น าเอาขอ 1,2 และ 3 คลกเคลาใหเขากน แลวรดดวย ขอ 4 ใหไดความชน 40 - 60% (พอหมาดๆ) กองสงประมาณ 30 เซนตเมตร คลมดวยกระสอบหรอฟาง หมกไว 4 - 7 วนขนไป วธใช นาขาว ใช 50 - 200 กโลกรม ตอไร แปลงผก ใช 1 - 2 กโลกรม ตอ 1 ตารางเมตร พชไร (พชลมลก) ใช 1 - 2 ก ามอตอหลม พชยนตน ใช 1 - 2 กโลกรม ตอตน หมายเหต ถาไมมร าละเอยดหรอถาตองการเพมประสทธภาพปยหมก ควรใชน าซาวขาวหรอน าแชถงเหลอง แทนน าเปลาในการผสมน าหมกชวภาพ เพอรดกองปยหมก

การท าปยชวภาพ

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงต าบลบด ตงอยหม 6 บานบเกะคละ ต าบลบด อ าเภอเมอง จงหวดยะลา

วสดอปกรณ 1) จอบ 2) พลว 3) บวรดน า สวนผสม 1) มลสตว 10 กโลกรม 2) วชพชผกตบชวาหรอฟางขาว 30 กโลกรม 3) กากน าตาล 1 กโลกรม 4) น าหมก 1 ลตร 5) ร าขาว 5 กโลกรม วธท า/ขนตอน 1) หนผกตบชวาหรอฝางขาวใหสนประมาณ 1 - 5 นว 2) น าสวนผสม ขอ 1 และ 5 มาคลกเคลากน 3) ละลายกากน าตาลและน าหมกในแลวราดคลกเคลาใหเขากนเมอผสมกนดแลว ใหปดคลมดวยพลาสตก เปดพลกวนละหนงครงประมาณ 15 วน ปดคลมตอพกไวประมาณ หนงเดอนเปดน ามาใชได ประโยชน 1) ใชเปนปยบ ารงตนไม 2) ใชปรบสภาพดน

การท าน าหมกชวภาพจากของเสย

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงต าบลบด ตงอยหม 6 บานบเกะคละ ต าบลบด อ าเภอเมอง จงหวดยะลา

วสดอปกรณ.. 1) ถงขนาด 30 ลตร 2) ไมพาย สวนผสม 1) ไขไก 1 กโลกรม 2) นม 1 กโลกรม 3) น าเปลา 5 ลตร 4) กากน าตาล 1 กโลกรม 5) น าหมก 1 ลตร วธท า/ขนตอน น าสวนผสมทกอยางใสลงในถงแลวคนใหเขากนปดฝาตงไวใหเปดแลวคนใหเขากนประมาณ 1 อาทตยน ามาใชไดเลย วธใช น าชวภาพ 80 ซซ ผสมน า 1 ปบ ใชรดตนไม หรอถงเพาะเหด ประโยชน 1) เปนปยใหตนไม 2) เปนตวดบกลนในคระบายน า 3) เทลงในโถสวมเพอดบกลนและท าใหสวมเตมชา

การท าปยหมก

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานเขากลม 63 หม 7 ต าบลหนองทะเล อ าเภอเมอง จงหวดกระบ

การท าปยหมกโดยผานการหมกแบบตามธรรมชาต

อปกรณการท าหมก 1. ใบทางปาลมบดยอยใหละเอยด 700 กโลกรม 2. ไก (ท าหนาทคยเขย) 3. โรงเรอน วว-แพะ วธการท า วตถดบดงกลาวใสเอาไวในโรงเรอน วว-แพะ และไก จะชวยท าหนาทกลบกองทกวนหมกเอาไว 1 เดอน (วว 3 ตว จะไดปย 2 ตน/เดอน แพะ 50 ตว จะไดปย 1 ตน/เดอน) สามารถน าไปใสตนไมไดทนท ท าปยหมกแบบเตมอากาศ อปกรณ 1. ทอ P.V.C. 4 นว พรอมขอตอ 2. เครองเปาอบ 3. ปยคอก + ใบทางปาลม 4. น า 5. ทอนไมยาว 20 ซม. วธท า น าทอ P.V.C มาเจาะร 5 แถว แลวเอาไมทอนยาว 30 ซม. มาวางใหสลบกนตลอดแลวเอาปยคอก 300 กโลกรม ใบทางปาลมบดยอย 700 กโลกรม ผสมใหเขากน โดยการใชน าเปนตวประสานวางลงบนทอ P.V.C ทเจาะร เตมลมเขาไปในกองปยวนละ 15 นาท/วน หมกเอาไว 21 วนจงน ามาใชได โดยไมตองกลบกองและไมตองสรางโรงเรอน

การท าปยหมกอนทรยแหง

ศนยเรยนรเศรษฐกจพอเพยงบานหน าควาย ตงอยเลขท 107/1 หมท 12 บานหน าควาย ต าบลนาทามเหนอ อ าเภอเมอง จงหวดตรง

วสดทใชเปนสวนผสม ( น าหนกปยแหง 1 ตน ) 1. มลไก 24 กระสอบ 2. มลวว 12 กระสอบ 3. ร าละเอยด 100 กโลกรม 4. โดโลไมท 6 กระสอบ 5. ถานแกลบ 12 กระสอบ 6. หนฟอสเฟต / รอกฟอสเฟส 2 กระสอบ 7. น าหมกชวภาพ 10 ลตร 8. กากน าตาล 10 กโลกรม 9. ผสมน า 100 ลตร 10. มลคางคาว 2 ปบ วธการท า 1. น าสวนผสมทงหมดมากองรวมกนแลวคลกเคลาใหเขากน โดยใชจอบ พลว คราด 2. ตวงกากน าตาล 10 ลตร ผสมน า10 ลตร น าหมกชวภาพ 10 ลตร ผสมคนใหเขากน 3. ตกสวนผสมตามขอ 2 มารดบนกองปยในขณะทท าการผสมใชจอบ พลว คลกเคลาใหเขากนจนกระทงใหมความชนประมาณ 60% ( ตรวจเชคโดยใชมอก าสวนผสมพอตงมอแลวแบมอออก ถาหากปยในก ามอไมแตกและไมมน าหยดระหวางงามนวมอ จะมความชนพอด 4. เกลยกองปยใหแบนราบหนาประมาณ 1 คบ 5. คลมกองปยดวยกระสอบอาหารสตว (ไมควรคลมดวยวสดทเปนพลาสตก) 6. พลกโลกรมลบกองปยทกๆ วน ในชวงสปดาหแรก ในขณะทกลบกองปยกใหตรวจดความชนทกวน เมอกองปยอาย 4-5 วน ของการหมกจะมกลนของมลสตวกลนแกสแอมโมเนย ความชนจะลดลงอณหภมกองปยจะเพมมากขน ( ประมาณ 40-60 องศาเซลเซยส ) ใหเตมกากน าตาลผสมน า 1:10 รดบนกองปยแลวผสมคลกเคลาใหความชนทวกอง เกลยกองปยเหมอนเดม แลวคลมกอง

7. สปดาหท 2 (อายกองปย 8 - 14 วน) กลบกองปยวนเวนวน ถาหากความชนลดลงใหเตมความชน โดยใชกากน าตาลผสมน า 1:10 รดใหทวทงกองแลวผสมคลกเคลาใหเขากนเกลยกองปยใหแบบหนา ประมาณ 1 คบ คลมกองปยไวเหมอนเดม 8. สปดาหท 3 (อายกองปย 1 - 21 วน) กลบกองปยวนเวนสองวน กองปยจะเรมเยนลงเรอย ๆ ตามจ านวนวนทเพมขน 9. สปดาหท 4 (อายกองปย 22 - 28 วน) กองปยจะเยนลงและไมมกลนมลสตว สามารถน าไปใชได วธการใช 1. ใชกบแปลงปลกผกหลงเตรยมดนเสรจใหผสมคลกเคลากบดนผวหนา 3 ก ามอ/พนท 1 ตารางเมตร 2. ใชรองกนหลมส าหรบปลกไมผล ยางพารา 1 กโลกรม / หลม 3. ใชใสไมกระถาง 1 - 2 ก ามอ / กระถาง พรวนคลกเคลาใหเขากบดนเดม 4. ใชใสไมผล ยางพารา ( อาย 10 - 20 ป ) ใช 2 - 3 กโลกรม / ตน ปละ 3 ครง 5. ใชโรยรอบโคนตนผกกนผลตามรศมทรงพม โดยพรวนดนกอนใสปย ใช 1 ก ามอ / ตน หมายเหต 1. ควรใชปยในชวงเยนหรอเชา 2. หลงใสปยควรคลมดวยหญาแหง ฟางแหง

ปยหมกชวภาพเพมผลผลตผก

สวนผสม 1. ปยขนก 3 สวน (ใหธาตไนโตรเจน) 2. ปยขไก 3 สวน (ใหธาตฟอสฟอรส) 3. ปยขวว 3 สวน (ใหธาตโปรแตสเซยม) 4. ร าละเอยด 3 สวน 5. แกลบ 3 สวน 6. ปนขาว 3 สวน 7. เศษพชแหง 3 สวน 8. หวเชอดนด 3 สวน สวนผสมหวเชอดนด 1. ดนดจากปา 1 สวน 2. ร าละเอยด 3 สวน 3. ปยคอก 6 สวน วธท า 1. น าสวนผสมล าดบท 1 - 7 มาคลกเคลาใหเขากนดแลว จงน าไปผสมกบหวเชอดนดอกครงหนง หากผสมพรอมกนทเดยวอาจจะท าใหหวเชอดนดกระจายไมทวถง 2. ฉดน าผสมใหเขาเปนเนอเดยวกนแตอยาใหดนแฉะ เพยงบบดแลวดนไมแตกเปนใชได จากนนเกลย กองปยแตอยาใหสงเกน 1 ฟต เพอปองกนไมใหกองปยรอนเกนไป 3. น ากระสอบปานทฉดน าจนชมคลมกองปยไว 4. กลบกองปยทกวนประมาณ 7 - 15 วน จงน าไปใชไดสงเกตเอามอซกเขาไปในกองปยแลวไมมไอรอนออกมาจากโลกรมองปย

ศนยกสกรรมธรรมชาตภเกต 47 หมท 2 ต าบลวชต อ าเภอเมอง จงหวดภเกต

การหมกพชหมกปย

คณสมบต เปนปย ฮอรโมนและเสรมภมตานทานโรค สวนผสม 1. ยอดพชหลายชนด หนอไม หญา ผลไมออน (หลนทง) หนละเอยด จ านวน 10 กโลกรม 2. น าสะอาด 10 ลตร 3. หวเชอจลนทรย 100 ซซ (ครงแกว) 4. กากน าตาล 100 ซซ (ครงแกว) 5. เกลอ 1 ชอนโตะ วธท า 1. จลนทรย 1 ลตร ผสมน าสะอาด 200 ลตร (น า 10 ลตร จลนทรย 2 ฝา พนไดตลอด) 2. ผก พน 3 - 5 วนตอครง 3. ไมดอก พน 7 - 10 วนตอครง 4. ไมยนตน พชไร นา พน 15 ตอครง หมายเหต : เมอผสมน าแตละครงตองใชใหหมดภายใน 24 ชวโมง

ชนดของวตถดบ ไนโตรเจน

(%N) ฟอสฟอรส

(%P) โพเทสเซยม

(%K) ฟางขาวสาล 0.51 0.08 0.67 มลแพะ 2.40 0.39 1.66 ปลาปน 4.00 1.70 1.49 กากถวลสงจากโรงงาน 7.30 0.65 1.08 กากสะเดาจากโรงงาน 5.20 0.48 1.24 กากมะพราวจากโรงงาน 3.00 0.82 1.49 ผลพลอยไดจากโลกรมารผลตกาซชวภาพ 1.40 0.39 0.66 มลนกโลกรมระทา 6.28 3.75 2.11 แหนแดง 3.30 0.57 1.23 ผกตบชวา 1.55 0.46 4.90 กระถนยกษ 3.70 0.24 1.88 กากสาเหลา จากโรงงานสรา 2.06 0.17 1.03 กากหมอกรองจากโรงงานน าตาล (filter cake) 1.01 2.41 0.44 สาเหลาจากโรงงานสรา (sludge) 5.94 0.56 0.50 กากละหงจากโรงงานน ามน 5.26 1.12 0.58 มลโค 1.10 0.40 1.60 มลกระบอ 0.97 0.60 1.66 มลสกร 1.30 2.40 1.00 มลไก 2.42 6.29 2.11 มลเปด 1.02 1.84 0.52 มลคางคาว 1.54 14.28 0.60 ปยหมกฟางขาว 1.34 0.53 0.97 กากออย 0.62 0.99 0.46 กากเมลดนน 4.69 2.28 1.45 กากเมดฝาย 6.92 2.96 1.12 กระดกปน 3.40 27.14 0.04 มลคน 1.00 0.50 0.37

คณคาทางธาตอาหารพชของวตถดบชนดตางๆ ทใชผลตเปนปยอนทรย