రాజర్షి పివిఆర్కె ప్రసాద్€¦ · the prasad i knew...

రాజర్షి

పివిఆర్ కె ప్రసాద్

myÓTk˛ÿ

ప్రచురణmyÓTk˛ÿ ãTø˘‡

1-2-7, బానూకాలనీ,గగన్ మహల్ రోడ్, దోమలగూడ,హైదరాబాద్ -500029, తెలంగాణ.e-mail : [email protected]

బ్ంచ్ ఆఫీసుmyÓTk˛ÿ ãTø˘‡

33-22-2, చంద్ం బిల్డంగ్స్సి.ఆర్. రోడ్, చుట్టుగంటవిజయవాడ-520004, ఆంధ్రప్రదేశ్.ఫోన్ : 0866-2436643e-mail : [email protected]

Rajarshi P.V.R.K. PRASADరాజర్షి పివిఆర్ కె ప్రసాద్

సంపాదకులుడా॥ డి. చంద్రశేఖర రెడిడిజి. వల్లీశ్వర్

ముద్ణ: సెప్టంబరు, 2017

కవర్ డిజైన్ : జి. పురుషోత్త్ కుమార్

ప్ంటర్స్ : రైతునేసత్ం ప్రెస్, హైదరాబాదు.

నాహంకర్తా...

2003జూన్ మాసంలో ఒకరోజు...

హైదరాబాదు జూబ్లీహిల్స్ లో ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వానికి చందిన డా॥ మర్రి చన్నారెడి్డ, మానవ వనరుల అభివృదిధి సంస్థ డైరెకటుర్ జనరల్ పి.వి.ఆర్ .కె ప్రసాద్ తో సమావేశమయ్యాను. అప్పటివరకు ఒక వారపత్రికలో ‘సరవాసంభవామ్ ’ శీర్షికన ప్రచుర్తమవుతుననా ప్రసాద్ గార్ వాయాసాలనా ఒక పుస్తకంగా (న్హంకరా్త... హర్ిః కరా్త) ప్రచుర్ంచే విషయమై మాట్లీడుతున్నాం. అదే సంస్థలో జాయంట్ డైరెకటుర్ జనరల్ గా ఉననా ప్రముఖ రచయత, ఐపిఎస్ అధికార్ శ్రీ రావులపాటి సీత్రామారావు, ప్రసాద్ గార్కి రచన్సహకారం అందించిన శ్రీ జి.వల్లీశవార్ కూడా ఉన్నారు.

ఆ వారపత్రికలో సీర్యల్ ఆఖర్ భాగం ఆ రోజు పోసుటుకు వెళ్లీల. వల్లీశవార్ ఆ భాగం చదివి వినిపిసు్తన్నారు. అందులో - ఇండియన్ ఎడిమినిస్ట్రేటివ్ సర్వాస్ లోకి వచిచిన కొత్త రోజులోలీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ ‘సకల కళ్ వలలీభుడు’గా ఎలా పేరు పడా్డడో వర్్ణంచే పేరాలు వచిచినప్పుడు సీత్రామారావు అభయాంతర పెట్టురు.

“సర్ , ఇంతకుముందు అధ్యాయ్లనినాట్లీనూ మీరొక శ్రీనివాసుడి స్టవలో తర్ంచి పునీతుడైన వయాకి్తగా కనిపించారు. ఇప్పుడు ఈ చివర్ అధ్యాయంలో ఇలా ‘ఒకప్పుడు నేను సకలకళ్ వలలీభుణ్్ణ’ అని రాస్ట్త, పాఠకుల మనోభావాలు దెబ్బతంట్యేమో! ఇది రాయటం అవసరమా?’’ అని సందేహం వయాక్తం చేశారు. నేను వింట్న్నాను. అలా రాయటం, రాయకపోవటంలో ఉండే ప్రభావానినా గర్ంచి ఒక ప్రచురణకర్తగా ఆలోచిసు్తన్నాను.

ప్రసాద్ గారు తక్షణం స్పందించారు, “సీత్రామారావ్ , ‘నేను ఏమిటి’ అని తీరు్ప ఇచేచిది పైవాడు (భగవంతుడు). పాఠకుల మనోభావాలు దెబ్బతంట్యననా కారణంగా ఆ పైవాణ్్ణ నేను మోసం చేయగలన్? నో... ఆ పేరాలు అలానే ఉండాల.’’

ప్రసాద్ గార్లో న్కొక నిజాయతీ మూర్్తభవించిన రచయత కనిపించాడు. ఆయనినా అభినందించకుండా ఉండలేకపోయ్ను. అలాంటి అనేక సంఘటనలు ఆయనినా ఎప్పటికప్పుడు ఒక విశిషటు వయాకి్తగా ఆవిష్కర్స్్త వచాచియ.

సానుకూలతా దృక్పథం: విలువలుఒక అధికార్గా ఆయనలో ఉటిటుపడే సానుకూలత్ దృక్పథానినా, పనిరాక్షసత్వానినా

నేను అనేక సందరాభాలోలీ దగ్గరనుండి చూడటం జర్గంది.

చాలామంది అధికారులు ఎవర్కి సహాయం చేసిన్, దానికి గర్్తంపు కోరుకునేవాళ్లీ. సహాయం చేయలేకపోతే చేయలేమని చప్పకుండా పదేపదే తప్పుకునేవాళ్లీ కొంతమంది. న్కు తెలసి ప్రసాద్ గారు తనను కలసి సహాయం కోర్న ప్రతవాళలీకీ సహాయం చేశారని చప్పలేను. కాని ఆయన సహాయం చేయలేకపోయన్ ఆయన మాట్లీడే తీరు మనసుకి ఏమాత్ం కషటుం కలగంచదు. పని కాలేదననా అసంతృపి్తనీ మిగలచిదు.

తన దగ్గర్కి సహాయం కోసం వచిచిన వయాకి్త తన దయ్దాక్షిణ్యాల మీద ఆధ్రపడి ఉన్నాడు అననాట్లీగా ప్రవర్్తంచడంగాని, అవసరం లేకపోయన్ పదేపదే తపి్పంచుకోవడంగాని ప్రసాద్ గార్ తత్్తవానికి సర్పడదు. ఒక వయాకి్త తనదగ్గర్కి ఓ సబబైన విషయంలో సహాయం కోసం వచాచిడంటే అతనికి సహాయం చేస్ట అవకాశానినా భగవంతుడు తనకు కల్పంచాడు అని విశవాసించేవారు. అందుకేనేమో ఆయన సహాయం కోర్ వెళ్లీ, పని జరగనివాళ్లీ కూడా ఆయనను ప్రేమిసా్తరు.

న్కు తెలసి ప్రసాద్ గార్ మాట సాయం కోసం వెళ్లీన అనేకమందికి ప్రసాద్ గారే తర్గ ఫోన్ చేసి, పని అయందీ, లేనిదీ, వచిచిన వాళ్లీ వెళ్లీ ఎవర్ని కలవాల, ఎప్పుడు కలవాల వగైరా... వివరాలు తనంతత్నుగా చపే్పవారు. చేసా్తను అని మాట ఇచాచిక, చివర్దాకా ప్రయతనాం చేయటం ప్రసాద్ గార్ తత్తవాం.

న్ గత పదిహేనేళలీ సానినాహితయాంలో ఆయన ఏ వయాకి్తనీ ప్రతయాక్షంగాగానీ, పరోక్షంగాగానీ తూలన్డటం నేనెరగను. అనేక లోపాలు ఉననా వయాకి్తని గర్ంచి ప్రసా్తవన వచిచిన సందరాభాలోలీనూ, తనని వయాతరేకించినవాళలీను గర్ంచి ఎవరన్నా మాట్లీడిన సందరాభాలోలీనూ కూడా చతురోకు్తలతో ఆ సంభాషణని మరోవైపు మళ్లీంచేవారు.

ఏదన్నా ఒక బృహత్్కరాయానికి చేయూతనివావాలని ఏవన్నా సంస్థలు వచిచి అడిగతే, అది చేయదగన మంచికారయాం అని భావిస్ట్త, తనకి శకి్త లేకపోయన్ ఏదో రకంగా పనిజర్గే మారా్గనినా ఎంచుకుని పని జర్పించేవారు.

“ఎందుకు సార్ అంత కషటుపడత్రు’’ అని నేనెప్పుడన్నా అడిగతే, ఆయన చపే్ప మాట - “నో.. అని చప్పడం ఎంతో సులభం విజయకుమార్ . కాని కారయాం మంచిదైతే చేయడానికి మారా్గనీనా, శకి్తనీ, యుకి్తనీ ఆయనే (శ్రీనివాసుడు) కల్పసా్తడయ్యా.’’

ప్రభుతవాంలో ఆయన ఉదోయాగం చేసిన్ అలానే చేశారు. మర్రి చన్నారెడి్డ మానవ వనరుల అభివృదిధి సంస్థ డైరెకటుర్ జనరల్ గా ఉననాప్పుడు ఆయన తనకి త్నుగా తలకెతు్తకుననా - ‘ప్రభుతవాంలో అనినా శాఖలలో అనినా సా్థయల ఉదోయాగాలకు మానుయావల్స్ తయ్రుచేస్ట బృహత్్కరయాం’, ‘సుపర్పాలన సంస్కరణలు’ ఇందుకు ఉదాహరణలు.

ఇవావాళ విలువలు గర్ంచి ప్రభుతవాంలో ఎకు్కవగా ఎవరూ మాట్లీడరు. ఒకవేళ మాట్లీడిన్ అర్థం వేరేగా ఉంట్ంది అని అర్థం చేసుకోవలసిన రోజులవి.

1987 లో పివిఆర్ కె ప్రసాద్ ఎకె్స్జ్ కమీషనర్ గా పనిచేసు్తన్నారు. ఒకరోజు సాయంత్ం ప్రముఖ లక్కర్ వాయాపార్ మాగంట సుబ్బరామిరెడి్డ ప్రసాద్ గార్ంటికి వచిచి, మరాయాదపూరవాకంగా మాట్లీడి, ఒక సీవాట్ పాకెట్ ఇచిచి వెళ్లీపోయ్రు. కొంతస్టపటికి స్్కలు నుంచి వచిచిన పిలలీలు సీవాట్స్ తందామని పేకెట్ ఓపెన్ చేస్ట్త, అందులో కరెనీస్ ఉంది. వెంటనే పిలలీలనా ప్రసాద్ గారు ఆ కరెనీస్ ముట్టుకోనీకుండా ఆపేసి, అవినీత నిరోధక శాఖకి ఫోన్ చేశారు. ఎయర్ పోరుటులో సుబ్బరామిరెడి్డగార్ని పోల్సులు అరెసుటు చేశారు. ఆ పేకెట్ లో ఉననా కరెనీస్ విలువ లక్ష రూపాయలు!

1990 లో... తరుపతలో పోరుటు ఛైరమిన్ ప్రసాద్ గార్ కుమారె్త వివాహం జర్గనప్పుడు పెళ్లీకి కారులీ సరఫరా చేసిన సంస్థకి 24 వేల రూపాయల బిలులీ ఒక గరు్త తెలయని వయాకి్త చలలీంచాడు. ఆ బిలులీ చలలీంచింది ఒక పోరుటులో ఒక కాంట్రాకటురు

అని తెలుసుకొని, ప్రసాద్ గారు ఆ కాంట్రాకటురు ‘ఎందుకు ఇలా చేశాన్’ అని పశాచిత్్తపపడేలా చేస్టదాకా వదలపెటటులేదు.

...ఇలాంటి విలువలుననా అధికారులనా ఇప్పుడు వెతకి వెతకి చూడాలస్ వస్తంది. ఉననాతమైన విలువలు, స్టవాభావం, సానుకూలత్ దృక్పథాలతో వయావహర్ంచే గత తరం అధికారులకి ప్రతీక శ్రీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ .

మానవ సంబంధాలుప్రసాద్ గారు భువనగర్ సబ్ కలెకటురుగా పనిచేసింది 1960వ దశకం చివరోలీ.

కాని భువనగర్ ప్ంతం నుంచి లేదా ఆయన కలెకటురుగా పనిచేసిన ఖమమిం జిలాలీనుంచి... అవేకాదు, ఆయన గతంలో పనిచేసిన త.త.దేవసా్థన్లు, పంచాయతీ రాజ్ , ఎకె్స్జ్ , వైజాగ్ పోరుటు, వంటి సంస్థలు లేదా ప్రభుతవాశాఖలనుంచి ఎవరెవరో సిబ్బంది ఇప్పటికీ వస్్తనే ఉన్నారు, ఆయనినా కలుస్్తనే ఉన్నారు.

న్కు ఆశచిరయాం వేస్టది. పదేళ్లీ పకి్కంట్లీ ఉననావాళ్లీ బయటికెళ్్త మనలనా పలకర్ంచరే! ఈయనకేమిటి ఇంత అభిమాన సందోహం!!

ఆ వచిచినవాళ్లీ ఆ మాట్ ఈ మాట్ మాట్లీడుతూ, “మీరుననాప్పుడు ఎంత బావుండేదండీ! ఇప్పుడు అలా లేదండీ’’ అని అర్థం వచేచిలాగా ఏవో కొనినా ప్రశంసావాకాయాలు వేసు్తంట్రు. వెంటనే ప్రసాద్ గారు మాట మారేచిసి, “మీ పిలలీలెరా ఉన్నారు? ఏం చేసు్తన్నారు? నీ వాయాపారం/ఉదోయాగం ఎలా ఉంది?’’ అంటూ ఆ కుట్ంబం పటలీ తన కుతూహలానినా చూపించేవారు.

మానవసంబంధ్ల నిరవాహణలో ప్రసాద్ గార్ది అందె వేసిన చేయ. పనిచేసిన ప్రతచోట్ తనదంటూ ఒక ముద్వేయటం, ప్రతయాక్షంగాకానీ, పరోక్షంగాకానీ తనతో సంబంధం ఉననా ప్రతఒక్కర్నీ తన సానుకూలత్దృక్పథంతో ప్రభావితం చేయటం, ఎనినా సంవతస్రాల తరువాతయన్ ఆ ప్రత ఒక్కర్నీ గరు్తంచుకొని పేరుతో సంబోధించడం, వాళ్లీ బావుండాలననా తన తపన వయాక్తం చేయటం... ఇలాంటి అసాధ్రణమైన మానవత్విలువలు ప్రసాద్ గార్ ప్రత అడుగలోనూ కనిపిసా్తయ.

ఆయనతో కలసి పనిచేసిన ఏ సా్థయ ఉదోయాగని ఇవాళ కదిలంచిన్, “ప్రసాద్ గార్తో పనిచేశాక వేరే వాళలీతో పనిచేయటం కషటుమండి’’ అంట్రు.

మానవసంబంధ్ల నిరవాహణకి ఆయన ఒక నిలువెతు్త దర్పణం అని చప్పడానికి ఇంతకన్నా పెద్ద దృషటుంత్లున్నాయ. ఆయన 1978-82 లో తరుమల తరుపత దేవసా్థన్ల ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ గా పనిచేశారు. అప్పుడు దేశంలో కొంతమంది పీఠాధిపతులతో పర్చయ్లేర్పడా్డయ. 1993-94 లో ప్రధ్నమంత్రి కారాయాలయంలో పనిచేసు్తననాప్పుడు, అయోధయా రామాలయ్నినా రాజకీయ్లకు అతీతంగా నిర్మించాలని పి.వి. నరసింహారావుగారు కోరుకుని ఆ బాధయాతను తన మీడియ్ సలహాదారు ప్రసాద్ కి అప్పగంచారు. ఆయన దేశంలోని అనినా పీఠాలు, మఠాలు, అఖాడాలు, గడీలు తదితర ఆధ్యాతమిక కేంద్రాలనీనా తర్గ కీలకమైన హిందూ ధరామిచారుయాలందర్తో అయోధయా రామమందిర నిరామిణ్నికి ఒక ట్రసుటును ర్జిసటురు చేయంచారు. (ఈ విషయం ప్రసాద్ గారు 2010 లో తన ‘అసలేం జర్గందంటే..’ వాయాసాలోలీ రాస్టదాకా ఎవర్కీ తెలయదు).

2006 - 17 మధయా కాలంలో హిందూధరమి పర్రక్షణ ఉదయామం కోసం సుమారు 60 మంది పీఠాధిపతులు, మఠాధిపతులతో తరుమలలో న్లుగసారులీ ధ్ర్మిక సదసుస్లను విజయవంతంగా నిరవాహించగలగన ఏకైకవయాకి్త పివిఆర్ కె ప్రసాద్ . ఆయన దె్వాత శాఖకు చందిన వయాకి్త అయన్ అనినా శాఖల ధరామిచారుయాలు ఆయనని ప్రేమిసా్తరు, గౌరవిసా్తరు, అనుసర్సా్తరు.

“ఎలా సాధయాం?’’ అని అడిగతే, “ఆ మధయా (1978-82) టి.టి.డి ఈవోగా చేశాను కదా. అప్పటి పర్చయ్లే!’’ అని చులాగా్గ అనేసా్తరు. ఎంత దుసాస్ధయాం - ఇంతలా మానవసంబంధ్లనా నిరవాహించడం!

ముఖయామంత్రులుగా పనిచేసిన పి.వి. నరసింహారావు, జలగం వెంగళరావు, టి. అంజయయా, కోటలీ విజయభాస్కరరెడి్డ, ఎనీటు రామారావు, ఎన్ . జన్ర్దన రెడి్డ, చంద్బాబు న్యుడు, మర్రి చన్నారెడి్డ, వైఎస్ రాజశేఖర రెడి్డ, కె. రోశయయా లతో సహా తనకు సంబంధించిన ప్రత మంత్రితో కూడా సతస్ంబంధ్లు నెరుపుతూనే, తన విశావాసం, విలువల విషయంలో రాజీ పడకుండా “అతయాంత సమరు్థడైన అధికార్గా పనిచేశాడు’’ అనిపించుకుననా ఏకైకవయాకి్త కూడా పివిఆర్ కె ప్రసాద్ గారే.

ఆగసుటు 21 ఉదయం శ్రీ ప్రసాద్ గార్ భౌతకకాయ్నికి నమసా్కరం పెట్టుకోవట్నికి నేను వెళ్లీనప్పుడు ప్రసాద్ గార్ భారయా శ్రీమత గోపిక గారు గద్గద

సవారంతో ‘న్హంకరా్త హర్ిః కరా్త... ఇక లేరు’ అన్నారు. న్హంకరా్త హర్ిః కరా్త ఆయన రాసిన పుస్తకం పేరు మాత్మే కాదు. ఆయన జీవిత్నినా నడిపించిన వాకయాం.

అందుకే శ్రీప్రసాద్ గారు ఈ తరానికి ఒక స్ఫూర్్త.

ఆయనతో న్కు కొనినా అనుభవాలుననాటేలీ ఈ సమాజంలో అనేకమందికి గొప్ప అనుభవాలున్నాయ. ఆయనతో గల అనుబంధ్నినా అక్షరరూపంలో పంచుకోవాలనే న్ మిత్రులు కొందర్ ఆకాంక్ష ఈ పుస్తకానికి న్ంది పలకింది. సదరులు, సీనియర్ పాత్రికేయులు శ్రీ వల్లీశవార్ ప్రతేయాక శ్రదధి తీసుకోవటంతో ఈ పుస్తక రూపకల్పన మాకు సులభతరం అయంది. కొండంత దేవుడికి కొండంత పత్రితో పూజ చేయలేం కదా! కాని కొండంత ప్రేమతో, భకి్తతో పూజ చేయవచుచి. అందుకే ఆకాశమంత మిత్రుడికి ఈ నివాళ్!

ఎమెస్కో విజయకుమార్

నా యోగ్యత ఏమిటి?

ఈ పుస్తకానికి సంపాదకతవా బాధయాత ననునా కూడా పంచుకోమని ‘ఎమెస్క’ విజయకుమార్ అడిగారు.

ఏమిటి న్కుననా యోగయాత? అని ప్రశినాంచుకున్నాను.1977 మార్చిలో ఏలూరు నుంచి ఖమమిం వెళ్లీన పాత్రికేయ బృందంలో నేనూ

వున్నాను. హోళీ న్డు మొదటిసార్గా కలెకటురు బంగళ్లో పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గార్ని కలశాను. భేషజంలేని ఆయన మాటతీరు ఒక ఐఏఎస్ ఆఫీసర్ లాగా అనిపించలేదు.

1981 లో ‘ఈన్డు’ ప్రతనిధిగా బదిల్ అయ తరుపత వెళ్లీను. జూన్ 4న ముఖయామంత్రి అంజయయా వచాచిరు. తరుపత సమీపంలోని అవన్క్షమమి శకి్త ఆలయ్నికి ఆయనినా తీసుకువెళ్లీరు. అక్కడ అమమివార్ అరధినగనా విగ్రహానికి అభిషేకం చేసు్తండగా ఫొట్గ్రాఫర్ ఫొట్లు తీశారు. ‘మూలవిరాట్ ని ఫొట్ తీయనిచాచిరు ఇ.ఓ’ అని నిబంధనల ఉలలీంఘన జర్గనట్లీ నేను రాసిన వార్త ‘ఈన్డు’ మొదటి పేజీలో ప్రముఖంగా వచిచింది. ప్రసాద్ గార్కి బాధ కలగంది – అని ఎవరెవరో చపా్పరు. కానీ, ఆయన ననునా అడగలేదు. 1982 లో ఆయన బదిల్ అయ్యాక, ఆయన ప్రతష్ఠని దిగజారేచి ప్రయత్నాలు మొదలయ్యాయ. అప్పుడే న్కు ఆయన చేసిన కారాయాల ఔననాతయాం తెలుస్్త వచిచింది. అభిమానం కలుగతూ, పెరుగతూ వచిచింది.

1985 లో న్కు విశాఖపటనాం బదిల్ అయంది. పోరుటు ఛైరమిన్ గా వుననా ఆర్ కెఆర్ గోనెల గార్ టరమ్ 1987 లో ముగంపుకొస్తంది. “పోరుటు చైరమిన్ గా మీరు రాగలగతే 7-8 కేంద్ మంత్రితవాశాఖల మీద పట్టు వసు్తంది. మీ ఆఫర్ ఇచిచి చూడండి” అని హైదరాబాద్ లో ప్రసాద్ గార్ ఇంటికి వెళ్లీ స్చించాను. అప్పుడప్పుడే ఆయన కేంద్రానికి వెళలీట్నికి సిదధిపడి వున్నారు. పోరుటు చైరమిన్ కాగలగతే కేంద్ సర్వాసుకి వెళ్లీపోవచుచి, అయన్ ఆంధ్రప్రదేశ్ లోనే వుండొచుచి అనుకున్నారు. గోపికగార్కి కూడా ఈ స్చన నచిచింది. దైవం అనుకూలంచింది. వైజాగ్ పోరుటు చైరమిన్ గా 1988 లో నియమితులయ్యారు.

1990 లో న్కు ఢిల్లీకి బదిల్ అయంది. 1991 లో పి.వి. ప్రధ్నమంత్రి అయ్యాక ఒక మంత్రి దూరదర్శన్ డైరకటుర్ జనరల్ గా ప్రసాద్ రావాలని కోరుకున్నారు. కుట్ంబ పర్సి్థతుల వలలీ ప్రసాద్ వద్దనుకున్నారు. 1992 మే లో పి.వి.గారు ప్రసాద్ ని మీడియ్ సలహాదారుగా ఢిల్లీకి తీసుకొచాచిరు.

1995 లో న్కు హైదరాబాద్ బదిల్ అయంది. 1996 లో ఎనినాకలయ్యాక ప్రసాద్ హైదరాబాద్ వచేచిశారు...

ఎనోనా సందరాభాలలో ఎనెనానోనా విషయ్లు చపే్పవారు. విన్నాను, సాధనలో పెట్టును. ఆయన ఆచరణ ఎలాంటిదో దగ్గరునాంచి చూశాను... ఆయన రచనలు చేస్ట సమయంలో అనేక భావాలు న్తో పంచుకునేవారు. ఆయన ననునా కేవలం ఒక జరనాలసుటుగా చూడలేదు. నమమిదగన మిత్రుడిగా, తముమిడిగా చూశారు. ఆయనలో విలువలు, సంసా్కరం ననునా ఆకట్టుకున్నాయ.

విశాఖపటనాం, ఢిల్లీ, హైదరాబాద్ లలో పనిచేస్టటప్పుడు వారానికొకసారైన్ కలుస్్తవున్నాను లేదా ఫోన్ లో మాట్లీడుతూ ఉన్నాను. ఆయన పాటించే విలువల గర్ంచి రాయ్లంటే అనేక సంఘటనలున్నాయ – ఒక గ్రంథం అవుతుంది.

ఆయన మానవ సంబంధ్ల గర్ంచి చపా్పలంటే కొనినామాసాలు పడుతుంది. శ్రీనివాసుడి పటలీ ఆయన భకి్తవిశావాసాల గర్ంచి వివర్ంచాలంటే అది ఒక జీవనదీ ప్రవాహంలా సాగతుంది.

ఆయన వయాకి్తతవాంలో అనేక సుపారా్శవాలున్నాయ. అనీనా తెలసిన వాళ్లీ - బహుశా - గోపికగారు ఒక్కరే కావచుచి. అవనీనా రాయ్లనుకోవటం సాగరానినా కొలవటం లాంటిదవుతుందేమో!

హైందవధరమి చర్త్లో మొదటిసార్గా దక్షిణ్దిలో అదె్వాత, విశిషటుదె్వాత, దె్వాత సంప్రదాయ్ల పీఠాధిపతులనా 2015 నవంబరులో శృంగేర్లో సమావేశ పర్చి, ఒక వేదిక మీదకి తీసుకువచిచి, ధరమిప్రచారానికి కలసి పనిచేయ్లని ఒపి్పంచిన ఒకే ఒక శకి్త – పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్.

రుషితులుయాడు కాకపోతే ఇది సాధయాపడుతుందా? ఈ రుషితులుయాడితో 36 ఏళలీ సుదీర్ఘ సానినాహితయాం కలగ వుండటమే న్ యోగయాత కావచుచి.

జి. వల్లీశ్వర్

విషయసూచిక

1. అనుగ్రహ సందేశం 13 2. ఆచారయా తరువడికి ఆదర్శమూర్్త 14 3. తెలుగ నేల వరప్రసాద్ మా పివిఆరే్క 16 4. Message 18 5. ప్రసాద్ ఒక మార్గదర్్శ 19 6. సందేశం 20 7. ధరమిమూర్్త శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ 22 8. విశాల హృదయం 24 9. True guide to Juniors 25 10. పి.వి.ఆర్ .కె. కి ముందు, తరువాత...! 28 11. Angapradakshina, his favourite service 32 12. ఎక్కడికి కబురు చేయను? 34 13. An extraordinary innovator, a remarkable

institution builder and a complete human being 39 14. పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గారు చిరసమిరణీయులు 43 15. He questions rules... 47 16. శ్రీ కారయా నిరవాహణకు తరలపోయన మహానుభావుడు 49 17. ‘రాముడి గణ్లకు వారసుడు ప్రసాద్’ 53 18. ప్రసాద్ శ్రీనివాసుణ్్ణ చూశారు! 56 19. The Prasad I knew 60 20. ఎంతోమంది ఏకలవుయాలు 62

21. A man of worldly wisdom 65 22. శ్రీవార్ స్టవలో పి.వి.ఆర్.కె. 71 23. విలువలకు నిలువెతు్త నిఘంట్వు 74 24. PVRK Prasad is the Sukamuni of my life! 77 25. విలక్షణ మూర్్తమతవాం 83 26. ప్తిః సమిరణీయులు ప్రసాద్ 88 27. అవిరళ కృషీవలుడు పీవీఆరే్క ప్రసాద్ 92 28. పివిఆర్ కె ప్రసాద్ ఎవరంటే... 96 29. కర్తవాయానికి మారు పేరు పివిఆర్ కె 105 30. ప్రసాద్ గార్ ధరమినిరత 108 31. ‘Righteous thoughts pay dividends’ 111 32. న్కు పర్చయమైన మా ప్రసాద్ గారు 115 33. ఆయన వలలీ పదవులకి ఔననాతయాం 118 34. నిసావార్థ, నిరాడంబర, నిష్కమ కరమియోగ! 120 35. ధరమిపర్పాలన్దక్షుడు పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ 125 36. ఆయన ఎలా పసిగట్టుడో! 130 37. ప్రసాద్ ననునా గళ్లీ నిర్బంధించారు 134 38. చిననావాకయాంలో పెద్ద ప్రేరణ 138 39. ఇది నేరుచికోగలమా 140 40. దళ్తులనూ ఆకట్టుకుననా పివిఆర్ కె 142 41. అరుదైన ఆణ్ముతయాం 144 42. Why he was a mentor like no other 146 43. ఏడేడు జనమిల బంధం 150 44. What my father means to me 154 45. What my father means to me 156 46. What my father-in-law means to me 158

రాజర్షి పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ 13

జగదు్గరుశ్రీమనమిధ్వాచారయా మూలమహా సంసా్థన మంత్రాలయశ్రీరాఘవేంద్సావామి మఠపు

శ్రీ 1008 శ్రీశ్రీ సుబుధంద్రతీర్థశ్రీపాదులవార్

అనుగ్రహ సందేశంశ్రీ హేమలంబి న్మ సంవతస్రము/దక్షిణ్యనము/వరషి ఋతువు/భాద్పద మాసము/శుకలీ పక్షము/నవమీ/

బుధవారము; దిన్ంకము: 30.08.2017

కీ.శే. పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ మా శ్రీమఠమునకు అతయాంత ఆతీమియులు. పైగా, మా పరమేషి్ఠ గరువుల కాలమునుండి శ్రీమఠమునకు మికి్కల సంబంధము కలగ యుండెడివారు.

మాధ్వాలై, I.A.S. అధికారులై ఉత్తమ ధరమి శ్రదధి కలగ, పాఠ ప్రవచనముల యందు ఆసకు్తలై, నితయా నైమిత్తక కరామినుష్ఠనపరులై ఉండిన పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ లంటివారు అపురూపము నందు అపురూపులని అనిననూ తప్పు కాదు. తరుమల తరుపత దేవసా్థనపు కారయా నిరవాహణ అధికారులై శ్రీనివాసుని శ్రీచరణముల యందు వారు కావించిన స్టవ నిజముగా చిరసమిరణీయము.

తరుమల యందు కల మా శాఖా శ్రీమఠమున వారు కావించిన స్టవ మరపురానిది. హిందూ ధరమి ప్రచారము కొరకు “హందూ ధరామాచార్య ప్రతిష్ఠాన్” అనెడు త్రిమతస్థ యత శ్రేష్్ఠలచే ప్రంభింప బడిన సంస్థ యందు ముఖయా పాత్ వహించి, ఆ సంస్థ సరవాతోముఖాభివృదిధికి అహర్నాశము పర్శ్రమించు చుండిర్.

వీర్ ఇటీవల అకాలమరణము మాకు మికి్కల బాధను కలగంచినది. “నరః పతితకాయోఽపి యశఃకాయేన జీవతి” అను న్నుడి ప్రకారము భౌతక శర్రముచే వారు మన నుండి దూరమైననూ కీర్్త శర్రముచే ఉండనే ఉంట్రు. అందువలన కీర్్త శర్రముచే వారు అనినా కారయాక్రమములను వీక్షించుచూ సంతసించనీ గాక!! వార్ ఆతమికు చిత్త శాంతని ఒసగగాక! మర్యు వార్ సమిరణ సంచిక వార్కి ప్యమగ ర్తలో రచనలు వెలువడుగాక అని కోరుచూ, వార్ బంధ్ బాంధవులకు దుిఃఖమును సహించు శకి్తని ఆ పరాత్పరుడు ఒసగనీ అని అసమిదు్గరవాంతర్గత శ్రీరాఘవేంద్ గరవాంతర్గత భారతీరమణ ముఖయా ప్ణ్ంతర్గత మూలరఘుపత వేదవాయాస దేవుల వార్యందు ప్ర్్థంచుచున్నాము.

ఇత న్రాయణ సమిరణములు

శ్రీశ్రీ సుబుధంద్రతీర్థశ్రీపాదులు

14 రాజర్షి పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్

ఆచార్య తిరువడికి ఆదర్శమూర్తాశ్రీమతే న్రాయణ్య నమిః

నిరంకుశ సవాతంత్రుడైన భగవంతుడి కారాయాలు ప్రశినాంచదగనవి కావు. కారణం లేకుండా ఏదీ భగవంతుడు చేయడు. చేస్టవనీనా లోకక్షేమానికే చేసా్తడు. పర్ధ్లకు లోబడి ఆలోచించే మనిషికి ఏది, ఎందుకు జర్గందో ఆలోచనకు అందకపోవచుచి. ఒకొ్కక్కసార్ విపర్తంగా అనిపించవచుచి. అయన్ ఆయన చేస్టవి ప్రశినాంచ వీలులేనివీ, ఎందుకిలా జర్గంది- అనే ప్రశనాకు అందనివీ!

శ్రీమాన్ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాదు తమ గరుచరణ సనినాధికి చేరారనే సమాచారం అశనిపాతంలా త్కింది. రెండు గంటలకు ముందు వార్ అలులీనితో మాట్లీడి సమాచారం తెలుసుకున్నాం. ‘అన్య్స్టన’ వార్కి కలగన ఈ దశ తీరని ఆవేదనను మిగలచింది. ఆగసుటు 13 న ‘జీవాశ్రమంలో’ రెండు గంటలస్టపు చరచిలో కలసి ఉన్నాం. శ్రావణమాసం పాటించే నియమాల గర్ంచి మాట్లీడారు. ఆ శ్రావణం ముగంపు ఇలా ఉంట్ందనుకోలేదు.

1980 నుండి ప్రసాదుగార్తో ఉండే పర్చయం కంటి ముందు కదలాడుతోంది.తరుమల కొండపై 108వ సావాధ్యాయ జాఞాన యజాఞానినా 1000 కుండాలతో

జరుపడానికి శ్రీమాన్ ప్రసాదు చొరవయే కారణం. శ్రీకీర్్తమూరు్తలు పెద్ద జీయరు సావామివారు లేకుండా, ఏ రకమైన అనుభవమూలేని మేము క్రొత్తగా ఆశ్రమ సీవాకారం చేసి వచిచి నిలబడితే - సరవామూ త్నే అయ శ్రీమాన్ ప్రసాదు నిరవాహింప చేశారు.

వార్ ఆన్టి చొరవవలలీనే ఆ య్గం అతయాన్త వైభవంగా జర్గంది. ఏ మాట్ రాకుండా పూర్్త అయంది. ఆ పర్చయం అనస్తమై నిలచింది.

టి.టి.డి సంస్థని, ఆలయ్నినా నవీకర్ంచడంలో శ్రీమాన్ ప్రసాద్ చూపిన ధైరయాం అసమానం. ఆ ఒరవడిలో ప్చీన చర్త్ తెలపే కొనినా చిహానాలు పొరపాట్నో, తెలయకనో తొలగపోయన్, ఆన్టి ప్రసాద్ గార్ సాహసపేతమైన చరయాలే వార్ని ఇఓ, టి.టి.డి, ప్రసాదుగానే శాశవాతమైన గర్్తంపు కలగేట్టు చేసా్తయ.

వార్తో పర్చయముననావారందర్కి ఎప్పటికీ మరపురాని వయాకి్త శ్రీమాన్ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్. ఏ మూల వార్ని పెటిటున్ ఆ సా్థన్నికో మహత్్తవానినా తెచిచిచూపిన వయాకి్త శ్రీమాన్ ప్రసాద్.


ఏ.పి. ప్రభుతవాం వార్ని కమీషనర్, ర్హాబిలటేషన్, విభాగంగా నియమిస్ట్త, దానికో గర్్తంపు కలగస్్త రైళ్ళతో అన్వృషిటు పీడిత దక్షిణ రాష్రేలకు గడి్డ పంపిన ఘనత ప్రసాద్ గార్ది.

ప్రభుతవా ఐ.ఎ.ఎస్ అధికారులకీ, మంత్రులకీ కంపూయాటర్ పర్జాఞానం కలగంచడంలో, ప్రధ్ని పి.వి.నరసింహారావు గార్ ఆంతరంగక కారయాదర్్శగా చూపిన చాకచకయాం... ఇవనీనా పి.వి.ఆర్.కె గార్ కీర్్తకిర్టంలో కలకి తురాయలే. ఎనినా ఉన్నా శ్రీవేంకటేశుని స్టవకునిగానే తన ఉనికికి ఘనతను ఆపాదించుకొననా ఘనుడు పి.వి.ఆర్.కె ప్రసాదుగారు, వీటనినాంటికీ వార్ సతీమణ్ గోపిక ప్రోత్స్హము, ప్రేరణలు ప్రధ్న కారణ్లు.

విశ్రాంతులైనప్పటికీ ధరమిరక్షణకై వారు పడిన తపన అనితర సామానయాం. ధ్ర్మిక పర్షతు్త దావారా సమరసత్ స్టవా ఫండేషన్ ప్రంభం దావారా వేలాది ధరమిస్టవకులను సైనికులుగ తీర్చిదిదా్దలని అందుకు వారు చేసిన కృషి ప్రశంసనీయం. అయతే ఇప్పుడది ఆగకుండా చూడవలసిన సి్థత ఏర్పడింది. కానీ ఆ ఖాళీని పూడచిగలవారు లేరు, ఇప్పటి ఈ దుర్ఘటన వయాకి్తగతంగా వార్ కుట్ంబానికే కాక, ధరమిమారా్గవలంబులు అందర్కీ తీరని ఆర్్తనే మిగలచింది.

భగవతస్ంబంధము, ధరమిసంబంధముతోటే ధ్ర్మికులందర్కీ తీరని దుిఃఖం కలుగతోంది. అయన్, భగవంతుని చరయాలు ప్రశినాంచదగనవి కావు కనుక, ఇక చేయగలగనవి రెండే:1. ఆ దివయాజీవునికి నితయాసనినాధ్నము, అక్కడ చేస్ట నితయాకైంకరాయానినా ప్రసాదించమని

ప్ర్్థంచడం 2. వార్ స్ఫూర్్త ఆరని దీపమై ధరమి స్టవకులను తయ్రుచేయు గాక అని భగవంతుణ్్ణ

ప్ర్్థసు్తన్నాం. వైదికమైన క్రియ్కలాపాలు పూర్్తచేయడంలో ధైరాయానినా వార్ చిరంజీవులకు

భగవంతుడనుగ్రహించాలని ప్ర్్థసు్తన్నాం!

జై శ్రీమన్నారాయణ!

శ్రీశ్రీశ్రీ త్రిదండి శ్రీమన్నారాయణ చినజీయర్ ‘జీవాశ్రమం’, హైదరాబాద్.


తెలుగు నేల వరప్రసాద్

మా పివిఆర్కే

పదవి వలలీ వయాకి్తకి పేరు రావడం సహజం. అయతే పదవికే పేరు తెచేచిచే వయాకి్తతవాం చాలా అరుదు. అలాంటి అరుదైన

వయాకి్తతవాం పివిఆర్ కె ప్రసాద్ ది. సమయస్ఫూర్్త కలగన చిరుమందహాస మూర్్త శ్రీ ప్రసాద్. సామాజిక బాధయాత, ధరమినిష్ఠ - ఈ రెండింటినీ జీవితంలో సమనవాయ

పరుచుకుంటూ, వృత్తకీ, ప్రవృత్తకీ ఏ విధమైన భంగం కలగకుండా వయావహర్ంచాలంటే, ఎంతో ఓరు్ప, నేరు్పలతో కూడిన పర్పకవాత ఉండాల. దానికి సమకాల్న సమాజంలో సరైన ఆదర్శమూర్్త శ్రీ ప్రసాద్.

ఐ ఏ ఎస్ అధికార్గా సెకుయాలర్ శాసనపు స్ఫూర్్తని ఉలలీంఘంచకుండా, తన వృత్తకి అనినా విధ్లా న్యాయం చేస్్త, ధ్ర్మిక ప్రవృత్తని ఉపేక్షించకుండా ధరమి రక్షణకు కవచంగా నిలచారు శ్రీ ప్రసాద్. ఇలా సమనవాయ దృషిటుతో వృత్త, ప్రవృతు్తలను అర్థవంతంగా, సున్య్సంగా నిరవాహించవచుచినని సావానుభవంతో చాటి చపా్పరు. ఆయన స్ఫూర్్త, సమయ స్ఫూర్్తకి కొనినా మచుచి తునకలు:

* తరుమల తరుపత దేవసా్థన్లలో నిరొమిహమాటంగా, నిర్భాతతో ఆయన తీసుకువచిచిన ఏడు సంస్కరణలు ఏడు తరాలకైన్ ఆదరా్శలని చప్పవచుచి.

* 1982 లో హైదరాబాద్ గణేష్ ఉతస్వాల సందరభాంగా టి.టి.డి. తరఫున ధ్ర్మిక సాహిత్యానినా ప్రచారం చేసి, “సెకుయాలర్ వయావస్థలో ఇలా ఎందుకు చేసావ్ ?” అని ప్రభుతవాం ప్రశినాస్ట్త, “టి.టి.డి కారయానిరవాహణ్ధికార్గా ఇది న్ బాధయాత... ఇక్కడ నేను చేయ్లస్ంది ఇదే. ఇలాగే చేసా్తను ...” అని ఒక విశావాసంతో తెగేసి చప్పగలగన ధైరయాశాల శ్రీ ప్రసాద్.

* విశాఖ పోరుటు చైరమిన్ గా బాధయాత సీవాకర్ంచి, వరుసగా మూడేళలీపాట్ దేశంలోనే అగ్రసా్థన్నికి పోరుటుని తీసుకువెళ్ళట్నికి ఆయన చేసిన కృషి,


అందులో భాగంగా అనినా యూనియనలీను, సిబ్బందిని కలుపుకు వెళ్లీన ర్త ఆయన మానవ సంబంధ్ల నైపుణ్యానికి త్రా్కణం.

* విభిననా సంప్రదాయ్లకు చందిన 60 మంది ధరామిచారుయాలతో న్లుగ భార్ సదసుస్లు నిరవాహించి, కనీస ఉమమిడి కారయాక్రమాలతో ధ్ర్మిక కారాయాలకు రూపకర్తగా నిలబడ్డ ప్రసాద్ దీక్షా, దక్షతలు అందర్ హృదయ్లలో చరగని ముద్ వేశాయ.

* హిందూ ధరమి పర్రక్షణ ట్రసుటు తరఫున సామాజిక సమరసత్ ఫండేషన్ సహకారంతో రూపొందించిన భజన మండళలీ వయావస్థ, ఉపేక్షిత ప్ంత్లలో వందలాది దేవాలయ్ల నిరామిణ్లు శ్రీ ప్రసాద్ దార్శనికతకు అద్దం పడత్య.

* శ్రీ పీఠంతో సమనవాయం కుదురుచికొని నేటికి సుమారు 320 గ్రామాలనా దత్తత తీసుకొని, సంధ్యా గరుకులాలనా ఏరా్పట్ చేయడమే కాక, విశాఖ మనయాంలో ఉచిత త్రాగ నీటి సరఫరా, కంబళలీ పంపిణీ వంటి స్టవా కారయాక్రమాలకు వెననాంటి నిలచి, స్ఫూర్్తని నింపిన ధనయామూర్్త శ్రీ ప్రసాద్.

* అదె్వాత, విశిషటుదె్వాత, దె్వాత సంప్రదాయ్లకు చందిన ధరామిచారుయాలను ఒక వేదికగా కలపి, హిందూ ధరామిచారయా ప్రతష్ఠన్ ఆవిరాభావానికి స్త్ధ్ర్గా అసాధ్యానినా సుసాధయాం చేశారు శ్రీ ప్రసాద్.

....ఇలా ‘మా’ ప్రసాద్ చేసిన కారాయాలనీనా వివర్ంచాలంటే ఒక మహాగ్రంథం అవుతుంది.

ఒక్క మాటలో చపా్పలంటే, తెలుగనేల వర ప్రసాదుడు మా పివిఆర్ కె ప్రసాద్. నిండు మనసుస్తో వార్ దార్శనికతను కొనసాగంచ గలగే స్ఫూర్్త యువతరానికి

అందాలని సంకల్పస్్త ....

సా్వమి పర్పూరాణానంద శ్రీపీఠం


GOVERNOR ANDHRA PRADESH AND TELANGANA

Message

The name PVRK Prasad brings me memories of my very pleasant association with him, since his days with the late Shri P.V. Narasimha Rao, the then Prime Minister of India. A man who could think out of the box and provide solutions. There have been numerous occasions when he has displayed, what I would say the God given talent. He was truly the Lord’s Prasad.

His services to Lord Venkateswara during his stewardship of the TTD exemplified this. The one occasion he related to me on persuading the late M.S. Subbalakshmi, the legendry Carnatic music singer to sing Annamacharya kirtanas exemplified the divine prompting that he probably got in difficult situations. A multifaceted personality, he was a combination of excellent human relations, with a touch of subtle humour. This quality of his, I believe, saw him through many a trying situations/crisis. He was in the Words of Lord Krishna a true practitioner of:

‘Karmanyevaadhi kaaraste maphaleshu Kadaachana,Maa karmaphalaheturbhurmate sangostvakarmani”

I will deeply miss the man Prasad, the embodiment of love, virtue, truth and compassion.

May His tribe increase is my prayer.


ప్రసాద్ ఒక మార్గదర్్శన్ ఆరు దశాబా్దలపైబడిన రాజకీయ జీవితంలో నేను చూసిన అతయాంత సమరు్థలైన ఐఏఎస్ అధికారులోలీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ ఒకరు.

ఏ విషయ్ననాయన్ క్షణ్లోలీ ఆకళ్ంపు చేసుకోవటం, సమసయా ఏదయన్ ఎలాంటి గందరగోళం లేకుండా తడబాట్ పడకుండా స్పషటుంగా స్టిగా మాట్లీడటం ప్రసాద్ లో న్కు బాగా నచిచిన విషయం.

1970 దశకంలో నేను శాసన మండల సభుయాడుగా వుండే రోజులోలీ ఖమమిం కలెకటుర్ గా ప్రసాద్ చాలా మంచిపేరు సంపాదించుకున్నారు. ఆ జిలాలీ పార్శ్రామికంగా అభివృదిధి చందేలా చేయటంలో ప్రసాద్ తీసుకుననా చొరవ, చేసిన కృషి ఆ జిలాలీలో అనినావరా్గల వార్ ప్రశంసలూ అందుకోవడం న్కు జాఞాపకం వుంది.

తరుపతలో టిటిడి ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ గా ప్రసాద్ అమలుచేసిన ప్జెకుటులు శాశవాతమైనవి. భకు్తలకు సదుపాయ్లు కల్పంచటంలో ప్రసాద్ విశేషమైన గర్్తంపు పొందారు.

1977 లో దివి త్లుకా ఉపె్పన కాలంలో ప్రకృత వైపర్త్యాల కమీషనర్ గా ఎలా యుదధిప్తపదికన ఆయన పనిచేశాడో 1992-96లో ప్రధ్నమంత్రి పి.వి. నరసింహారావుగార్ దగ్గర పనిచేసినప్పుడూ అదే ఉత్స్హం, హుషరుతో పని చేశారు. ఆర్్థక సంస్కరణల దావారా ఈ దేశ భవిషయాత్ ని ఉజజివాలంగా రచించిన ప్రధ్నమంత్రి నరసింహారావు తన అంతరంగ సలహాదారుగా ప్రసాద్ స్టవలనా వినియోగంచుకోట్నినా బటేటు ప్రసాద్ మేధసుస్ని, సామరా్థయానినా మనం అంచన్ వేయవచుచి.

ఎంత ఉననాత పదవిలో వున్నా అత సామానుయాడితో సయతం కలుపుగోలుగా మాట్లీడటం, నిరాడంబరంగా, నిజాయతీగా జీవించడం వంటి లక్షణ్లు ప్రసాద్ వయాకి్తత్వానికి మెరుగలు దిదా్దయ.

మంచివాడు, మానవత్ భావాలుననావాడు. న్కు నచిచిన అధికారులోలీ ఒకడు. ఇప్పుడు మన మధయా లేకపోయన్, ఒక అధికార్గా ప్రసాద్ పనితీరు యువతరం అధికారులకి మార్గదర్శకం అనడంలో అతశయోకి్త లేదు.


సమరు్థడైన ఐ.ఎ.ఎస్. అధికార్గా పేరు తెచుచికుననా పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ ఆకసిమిక మరణం బాధ్కరమైన విషయం. సవార్్గయ ముఖయామంత్రి ఎన్.టి. రామారావుగార్ దగ్గర సమాచార శాఖ కమీషనర్ గా ఆయన పనిచేసినప్పటి నుండి నేను ఆయనను ఎరుగదును. నిజాయతీ, క్రమశిక్షణ, నిబదధిత కలగన అధికార్గా పేరు సంపాదించుకున్నారు. ముఖయాంగా మానవ సంబంధ్ల విషయంలో ప్రసాద్ వయాకి్తతవాం గర్ంచి చాలామంది చబుతుంట్రు.

తరుమల తరుపత దేవసా్థన్లకు ఎగజికూయాటివ్ అధికార్గా పనిచేసిన ప్రసాద్ గార్ని ఇప్పటికీ చాలా మంది గరు్త చేసుకుంట్రు. నేను తరుమల వెళ్్ళనప్పుడు అక్కడ చాలా సందరాభాలలో ఆయన పేరు వినిపించింది. తరుమల శ్రీనివాసుడి పటలీ పర్పూర్ణమైన విశావాసంతో ఆయన పనిచేశారనటంలో అతశయోకి్త లేదు. పత్రికలలో చదివాను - ఆయన ఏ పోసుటులో పనిచేసిన్ తనదంటూ ఒక ముద్ వేశారు. తెలంగాణ్ రాష్రేంలోని ఖమమిం జిలాలీలో 1970 దశకంలో కలెకటురుగా పనిచేసిన ప్రసాద్ గర్ంచి ఇప్పటికీ చప్పుకుంట్రు.

రాష్రే ప్రభుతవా మానవ వనరుల అభివృదిధి సంస్థలో వివిధ శాఖల మానుయావల్స్ తయ్రు చేయటం అనే బృహత్ కారాయానినా తనకి త్నుగా ప్రతపాదించి, విజయవంతంగా అమలు చేసిన ఘనత అప్పటి డైరెకటుర్ జనరల్ గా ప్రసాదుకి దకు్కతుంది. తెలంగాణ్ ముదు్ద బిడ్డ, దేశ చర్త్ని మహోననాత దిశగా మలుపుతపి్పన పి.వి. నరసింహారావుకి మీడియ్ సలహాదారుగా, అదనపు కారయాదర్్శగా ప్రసాద్ నిరవాహించిన కీలక పాత్ ఆయన రాసిన ‘అసలేం జర్గందంటే..’ పుస్తకంలో స్పషటుంగా కనిపిసు్తంది.

తేది: 26-08-2017


ధరమి రక్షణ ఉదయామంలో అవిశ్రాంతంగా పనిచేస్్తనే తుది శావాస తీసుకోవడం ఆయన అంకిత భావానికి అద్దం పడుతుంది. ఆయన తెలుగ వారందర్కీ గరవా కారణమైన వాడు.

కొత్త తరం ఐ.ఏ.ఎస్ లందర్కీ ఆదర్శ ప్యుడు. అందుకే ఆయన లేని లోట్ పూర్ంచడం కషటుం. అలాంటి ప్రసాద్ గర్ంచి యువతరం అధికారులకు ఉపయోగపడేలా ఒక సంసమిరణ పుస్తకానినా ఎమెస్క సంస్థ ప్రచుర్ంచాలని చేసు్తననా ఈ ప్రయతనాం అభినందనీయం.


ధర్మమూర్తా శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్

ధరమిపురుష్డు శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ ఆకసిమిక మరణం ననేనా కాదు, తెలుగజాత మొత్్తనీనా విసమియ్నికి గర్చేసింది. ఒక పిడుగపాట్ లాంటి వార్త ఇది. నీతనిజాయతీలకు మారుపేరుగా నిలచిన ఒక మహనీయుడు దేహ పర్త్యాగం చేయటం అంటే మహాభారతయుదధి సమయంలో భీష్మిడు అసత్రసన్యాసం చేయటంలా అనిపించింది. ఆయన తన జనమికారణ్లను నెరవేరుచికుని, వచిచినంత మౌనంగా వెళ్లీపోయ్రు.

ఆజన్మింతం ధరమిప్రచారానికి అంకితమైన ధరమిమూర్్త ఆయన. ఆగసుటు 14వ తేదీన జయశంకర్ టీవి ప్రథమ వార్షికోతస్వ సభలో వార్ని కలుసుకున్నాను. కుశలప్రశనాలు వేసుకున్నాం. ఆగసుటు 21 వ తేదీన కుప్పంలోని ద్రావిడ విశవావిదాయాలయంలో నేను బసచేసి ఉండగా డా॥ రేవూర్ అనంత పదమిన్భరావు గారు వచిచి ప్రసాద్ గార్ మరణవార్త చపా్పరు. వెంటనే టీవి పెటిటు చూశాం. తెలలీవారుజామున తన 77వ యేట గండెపోట్తో మరణ్ంచారనీ, ఉదయమే 8 గంటలకు అంతయాక్రియలని వార్త చూశాను. అందువలలీ చివర్ దర్శన్నికి న్కు అవకాశం లేకుండా పోయంది.

పి.వి.ఆర్.కె. గారు పర్పాలన్దక్షుడు మాత్మేకాదు, ధరమినిరతతో తన జీవిత్నినా గడిపినవారు. త్ను ఏ పదవిలో ఉన్నా లేకపోయన్ ‘ధరోమి రక్షత రక్షితిః’ అనే స్కి్తని అక్షరాలా పాటించిన వయాకి్త. ‘ధరామినినా కాపాడదాం, ధరమిమే మనలనా కాపాడుతుంది..’ అనేది ఆయన సిదాధింతం.

ఆంధ్రప్రదేశ్ కాయాడరుకు చందిన ఐ.ఏ.ఎస్. అధికార్ ఆయన. మా న్ననాగారు మండల వెంకట కృష్ణరావుగార్కి ఆయన ఆతీమియులు. రాష్రే ముఖయామంత్రిగా పి.వి.నరసింహారావుగారు పనిచేసినప్పుడు ఆయన మంత్రివర్గంలో మా న్ననాగారు సాంఘక


సంక్షేమశాఖా మంత్రిగా పనిచేశారు. అప్పుడు శ్రీ పి.వి. వద్ద ప్రసాద్ గారు కారయాదర్్శగా ఉన్నారు. భారత ప్రధ్నిగా శ్రీ పి.వి. నరసింహారావు పనిచేసిన కాలంలో (1991-96) రాష్రేంలో అనేక ఉననాత పదవులు నిరవాహించి, ప్రధ్నమంత్రి కారాయాలయంలో ఎడిషనల్ కారయాదర్్శగా డెపుయాటేషన్ మీద వెళ్లీ ప్రధ్నికి సమాచార శాఖ సలహాదారుగా పనిచేశారు.

పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గారు విశాఖపటటుణం పోర్టు ట్రస్టు చైరమిన్ గా ఉననాప్పుడు మా న్ననాగార్తో కలసి వార్ని కలవడం గరు్తంది. ప్రసాద్ గార్ జీవితంలో ప్రతేయాకమైంది తరుమల తరుపత దేవసా్థనం కారయానిరావాహక పదవి (1978-82), టి.టి.డి. వైభవోననాతకి ఆయన చేసిన కృషి గొప్పది.

ఆయన ప్రభుతోవాదోయాగం లోంచి పదవీ విరమణ చేశాక 2010 లో “అసలేం జర్గందంటే” అనే పుస్తకం రాశారు. ప్రధ్నిగా శ్రీ పి.వి. పర్పాలన్కాలంలో అనేక నిగూఢమైన అంశాలను ఈ గ్రంథంలో వివరంగా రాశారు. శ్రీ పి.వి. మీద ఉననా అనేక అపోహలనా తొలగంపచేస్ట విశేషలెనోనా ఆ పుస్తకంలో ఉన్నాయ. అయోధయా పర్ణ్మాలకు దార్తీసిన అనేక అంశాలను ఆయన అందులో వివర్ంచారు.

‘తరుమల ల్లామృతం’, ‘తరుమల చర్త్మృతం’, ‘న్హం కరా్త హర్ిః కరా్త’ మొదలైన ఆధ్యాతమిక గ్రంథాలను కూడా ఆయన వెలువర్ంచారు. ఎమెస్క విజయకుమార్ ఈ పుస్తకాలు రాయడానికి ప్రధ్న కారకులు. ప్రసాద్ గారు ఈ గ్రంథాలు రాసి ఉండకపోతే చాలా విషయ్లు వార్తోనే కనుమరుగై ఉండేవి. తన జీవిత చరమాంకంలో ఆయన హిందూధరమి పర్రక్షణ ట్రస్టు అధయాక్షులుగా ధరమిప్రచారంలో పూర్్తకాలం గడిపారు. మరణ్ంచేవరకూ టి.టి.డి. సలహాదారుగా కొనసాగారు.

సతు్పరుష్డు ఎలా ఉండాలంటే శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గార్లా ఉండాలననాట్టుగా అజన్మింతం ధరమిమూర్్తగా గడిపిన వయాకి్త ఆయన. ఆయన మృతకి ఇదే న్ నివాళ్. భగవంతుడు ఆయన ఆతమికు శాంత కలగంచాలని ప్ర్్థసు్తన్నాను.

మండలి బుద్ధప్రసాద్


విశాల హృదయం

శ్రీ P.V.R.K. ప్రసాద్ చక్కటి విషయ పర్జాఞానం కలగనవారు. దానితో పాట్ వారు స్పషటుమైన ఆలోచన్ విధ్నము కలగన వారు. గొప్ప పర్పాలన్ ధ్రంధరులు.

ఖమమిం జిలాలీ కలకటురు నుండి విశాఖ పోరుటు ట్రసుటు చైరమిన్, తరుమల తరుపత దేవసా్థనముల కారయానిరవాహణ్ధికార్, భారతదేశ ప్రధ్నమంత్రికి అదనపు కారయాదర్్శ, పత్రికా సంబంధముల సలహాదారు వరకూ వారు నిరవాహించిన పదవులలో ఎనోనా కిలీషటుమైన పర్సి్థతులలో ఎంతో సాహసపేతమైన, ప్రజోపయోగకరమైన నిర్ణయ్లు తీసుకుని అమలుచేయటం వార్ కృషికీ, పర్పాలన్ దక్షతకూ నిదర్శనములు.

వార్ పుస్తకముల వలన ఈ విషయ్లు మనకు అవగతం అవుత్య. త్ను ఒక సంప్రదాయంలో పుటిటున్ తకి్కన అనినా సంప్రదాయ్లనూ అంతే భకి్త గౌరవాలతో ఆదర్ంచటం వార్ విశాల హృదయమునకు త్రా్కణం.

తరుమల తరుపత దేవసా్థన్ల కారయానిరవాహణ్ధికార్గా వారు చేసిన స్టవ వార్కి సుసి్థరమైన కీర్్తని ఆర్జించింది.

తరుమల తరుపత గర్ంచి వారు రచించిన ‘న్హం కరా్త హర్ిః కరా్త’ వంటి గ్రంథాలు ఎంతో ప్చురాయానినా పొందాయ.

చాగంటి కోటేశ్వరరావు శరమా , ప్రవచన కర్త


True guide to Juniors

It was a shocking news to me when I heard that Shri PVRK was no more. Knowing him for more than 3 decades, I was optimistic that he will turn around and he will be discharged from the hospital. As I saw him lying in the hospital bed, I was asking myself what is it that my prayers can deliver additionally to such a pious individual.

My first encounter with Shri PVRK was in 1984 in his office when he was Commissioner, Survey, Settlement and Land records. All the thirteen of us as probationers trooped into the then Commissioner Land revenue office in busy Abids area. Shri PVRK was full of wit and satire then. He impressed us. My departed batch mate (late) P Subramanyam and I thought that Shri PVRK presented a career model for us, if we chose, where religion, dharma, music and culture are nurtured and encouraged and that individual verily becomes an epitome of those rare skills.

I saw him next at Tirumala when I visited after my marriage in 1986. We were waiting for break darshan and all the staff in TTD

L .V. Subrahmanyam, IAS - Spl.C.S. Govt., of AP


were whispering that break darshan that day will be delayed as their former Executive officer was in the general que with Bhajan troupes. They informed that general que was moving quickly as he was in that que. I was so impressed seeing the admiration the staff had to their former controlling officer. I was also impressed with the simplicity of this officer who moved in the general que. He met me later and had invited us over for dinner in Tirumala in the guest house. That was my second meeting with Shri PVRK.

My real induction began when I joined as Executive officer, TTD. I met him on innumerable occasions in this assignment. But there were scores of occasions when I walked on the foot prints left by Shri PVRK. He took me close to him and he always had an insight into any issue concerning the temple administration, dharma pracharam, publications of TTD, festivals, Naada neerajanam or ticklish issues like where does Chairman TTD stand in over all temple honours and privileges. In all these and many more issues Shri PVRK proffered me very rare advice that was so practical. It was always with humour and colloquial idiom that Shri PVRK drove home the truth to me.

I always felt that he was showing paternal love to me as he saw how I lost my father in a tragic accident. He was always enquiring my well being when we met. He lent his voice of support to me when I needed the most.

Shri PVRK always gave me the comfort of a paternal head of a joint family. He never missed an opportunity to guide junior colleagues. If one closely understands his leadership style, there is a benign patriarch in him. All the members in the organisation where he worked surely felt that they are indispensable parts in his scheme. He did not hold any secret or mystery from ordinary player in the team. Such grand plans that he unfolded therefore


had scores of patrons and no internal stumbling blocks. His superb communication skills always won support from even strangers.

I saw him donning so many roles in the last couple of years. Saw in multiple fora his eagerness to alleviate our society be-devilled with so many challenges and differences. His extraordinary ability to synthesise wide ranging discussions and deliberations have always helped him to stay in the centre stage.

I owe a lot to him and I received love in no small measure. I am enthused to walk the path tread by him and pray for peace and tranquillity in this society. It was such an honour to know him and I cherish those memories.


పి.వి.ఆర్ .కె. కి మందు, తరువాత...!

పి.వి.ఆర్ .కె. ప్రసాద్ గార్తో న్ అనుబంధం వార్ని కలవడానికి చాలా ముందే మొదలైంది. ప్రకాశం జిలాలీ కొండపి గ్రామం మావూరు. అక్కడ జిలాలీ పర్షత్ పాఠశాలలో హైస్్కలు విదయా అభయాసించే రోజులు. మా పెద్ద అననాగారే మా ఉపాధ్యాయులు. ఆయన, పి.వి.ఆర్ .కె. గారు గంటూరు హిందూ కళ్శాలలో సహాధ్యాయులు. ఆయన అప్పుడప్పుడు చపుతూ ఉండేవారు. ‘‘ఒరేయ కృష్ణ బాగ చదివి ఐ.ఏ.ఎస్ సాధించు. న్ కాలీస్ మేట్ ప్రసాద్ ఐఏఎస్ ఆఫీసర్ అయన్డు’’ అని చపే్పవాడు.

అక్కడ నుండి పి.వి.ఆర్ .కె.గారు టిటిడి ఈఓ గా వచాచిరు. మా చలెలీలు తరఫున ఒక విషయంలో ఆయనతో పనిపడి మా బావ తరఫువాండులీ మా అననాయయాను ఈఓ గార్ని కలవమని కోరారు. ముందు సందేహించాడు. కలసి చదివినమాట నిజమేకాని ఇప్పుడు ఆయన సర్గా ఆదర్ంచి సమసయా పర్ష్కర్సా్తడో లేదో అని. ఏది ఏమైన్ కలుదా్దమని బయలుదేర్ తరుపత వెళ్లీడు. పనికాలేదు కాని ఆయన తనను ర్సీవ్ చేసుకుననా పదధిత, చూపిన ఆదరణ ఆయనను ఎంతో సంతోష పర్చాయ.

కాలక్రమంలో 1979 సం॥ నేను ఐఏఎస్ పర్క్షకి ఉతీ్తరు్ణణ్్ణ కావడం, విజయవాడ సబ్ కలెకటురుగా బాధయాతలు 1981 లో సీవాకర్ంచడం జర్గంది. అక్కడ ఇద్దరకూ

ఐ.వై.ఆర్. కృష్ణారావు, IAS (Retd.) పూరవాపు ప్రధ్న కారయాదర్్శ, ఆం.ప్ర.


కామన్ మిత్రుడొకరు పర్చయమైన్డు. ఆయనే ‘హిందూ’ విజయవాడ ర్పోరటుర్ మాధవరావుగారు. (37 సం॥ తరువాత పి.వి.ఆర్ .కె. గారు పరమపదించినపుడు న్లుగరోజుల క్రితం వార్ ఇంట్లీ మళీలీ ఆయనను చూశాను. గరు్త పటటులేదు. ఆయనే వచిచి ననునా పలకర్ంచాడు. ఆయన ఇంట్లీ మొదటిసార్ పి.వి.ఆర్ .కె. ప్రసాద్ గార్ని, మేడమ్ ను కలవడం జర్గంది.) ఆయన ఇంకా తరుమల తరుపత దేవసా్థన్లకు ఈఓ గా ఉన్నారు. సాయంకాలం ఒక గంట స్టపు మాట్లీడాము. చాల ఎనర్జిటిక్ గా కనిపించాడు. త్ను చేసు్తననా కారయాక్రమాలు అననామాచారయా పాటలు ఎమ్ .ఎస్ . గార్ చేత పాడించడం... ఇంకా చాలా విషయ్లు మాట్లీడారు. కొట్టుచిచినట్లీ ఆయనలోని నిగరవాం, కలగలుపుతనం, ఆతీమియత కనిపించాయ.

ఆపైన సర్వాస్ లో చాలాసారులీ కలుసుకున్నా ఎప్పుడూ ఆయన దగ్గర పనిచేస్ట అవకాశం న్కు లభించలేదు. Commissioner, I & P.R. గా ఎనీటు రామారావుగార్తో నెలూలీరు వచాచిడు. అక్కడ కలవడం జర్గంది. కాని మా ఆఫీసర్స్ సర్్కల్స్ లో ఆయనను గర్ంచి సహజంగానే చరచి వస్్త ఉండేది. ఆయన క్రింద పని చేసినవారంత్ (I.A.S కాని, non - I.A.S కాని) అది ఒక అదృషటుంగా భావిసా్తరు. ఎట్వంటి టెనషిన్ లేకుండా ప్రొడకిటువ్ గా ర్జల్టు ఓర్యంటెడ్ గా ఆయన శైల ఉంట్ందనేవాళ్లీ. ఎక్కడ పనిచేసిన్ నలుగర్కి ఉపకారంచేస్ట విధంగా పనిచేసా్తడు. లక్ష్యసాధన కోసం రూలుస్, procedures అడు్డ వస్ట్త పటిటుంచుకోడు. లక్ష్యసాధనకు ప్ధ్న్యానినా ఇసా్తడు. ఆయన ఏ సమసయాకైన్ పర్ష్కరానినా వెదుకుత్డు. Conflict resolution, consensus building, achievement of goal ఈ విషయ్లనినాటిలో ఆయనకాయనే సాటి.

ఆయన పనిచేసిన ఒక దశాబ్దం తరువాత 1987 లో నేను ఖమమిం జిలాలీ కలెకటుర్ గా వెళ్లీను. న్ ముందు పనిచేసిన చాలామంది కలెకటురలీలో అందర్ నోళలీలో న్నే ఒకే ఒక వయాకి్త పి.వి.ఆర్ .కె ప్రసాద్ గారు. ఆయన పనిచేసింది వెంగళరావుగారు ముఖయామంత్రిగా ఉననా సమయంలో. వెంగళరావుగార్కి ఈయనపైన అపారనమమికం. ఈయన ఆయన Priorities కి అనుగణంగా పనిచేశారు. విచిత్మేమిటంటే వెంగళరావుగార్ బదధివిరోధ్లకు కూడ పి.వి.ఆర్ .కె. గారంటే అంతే గౌరవం, ప్రేమ. రజాబాల, మొక్కపాటి వంటి కమూయానిసుటులు, వెంగళరావుగార్ జిలాలీలో సహజ విరోధి చేకూర్ కాశయయాగారు ఈయన విషయంలో మాత్ం ప్రశంసల జలులీలు కుర్పించేవారు. దీనికి కారణం ఆయన కరమియోగలా పనిచేయడమే. ఒక సందరభాంలో


చేకూర్ కాశయయాగారు చపి్పనట్లీ ‘‘He is a man without prejudice. That is why he is popular.’’ కొనినా సందరాభాలలో ఆయన వెళ్లీపోత్నని సంకేతమిస్ట్త ప్రతపక్షాల వాళ్లీ బ్రతమలాడుకొని ఉండండని కోరారట. ఇదీ వాళ్లీ న్కు ఖమమింలో చపా్పరు. చాల అరుదైన అంశం. కేవలం ఆయన వలలీ మాత్మే ఈ Contradic-tions manage చయయాడం సాధయాం.

ఏ ఉదోయాగం చేసిన్ P.V.R.K. గార్ ముందు, తరువాత అననా విధంగా ఆయన కాంట్రిబ్యాషన్ ఉంట్ంది. చాల ధైరయాంగా నిర్ణయ్లు తీసుకుంట్డు. అమలుచేసా్తడు. అందర్నీ ఒక టీమ్ గా తనతో తీసుకుపోత్డు.

ఇట్వంటి గొప్ప ఆఫీసరుకు కూడా కొనినా సందరాభాలలో ఇబ్బందులు తప్పలేదు. ఒక సంకుచిత సవాభావి ఐన ముఖయామంత్రి ‘‘మీరు టిటిడి లో బ్హమిణులకు చాల పక్షపాతంగా సహాయం చేశారు. మిమనాలనా ససె్పండ్ చేయ్లనుకుంట్న్నాను’’ అన్నారట. ఆయన ‘‘అయ్యా వేదపారాయణందారు సీ్కమ్ పెటిటు వేదపారాయణందారులకు రూ. 400/- పార్తోషికమిచిచిన మాట నిజమే. అది తమరు తప్పని తలస్ట్త - నేను చేయగలగందేమీలేదు. మళ్లీ ననునా టిటిడి ఈఓ గా వేసిన్ అది మళీలీ మళీలీ చేసా్తను’’ అని సమాధ్నం ఇచాచిడట. కాలక్రమంలో ఆ ముఖయామంత్రిగారు కూడ ప్రసాద్ గార్ వయాకి్తతవాం, సమర్థత గర్్తంచి ఆదర్ంచారు. చప్పుడు మాటలు విని పక్షపాత ధోరణ్తో ఉండే లాబ్ల మాటలు న్యకులు వింటే పరయావసాన్లు ఇట్లీగే ఉంట్య.

ఇక వార్ తరువాత 27 సంవతస్రాలకు నేను టిటిడి ఈఓ గా బాధయాతలు సీవాకర్ంచాను. ఆయన చాల పిననావయసులో కలెకటుర్ తరువాత ఈఓ గా వెళ్లీరు. నేను ప్నిస్పల్ సెక్రటర్ కేడర్ లో 7 సంవతస్రాలు ఆర్్థకశాఖలో పనిచేసిన తరువాత టిటిడి ఈఓగా వెళ్లీను. అక్కడా ప్రతవార్ నోట పి.వి.ఆర్ .కె గార్ ప్రసా్తవన. నేను న్దనీరాజనం కారయాక్రమానినా ప్రంభించినపుడు దానికి కళ్కారుల ఎంపిక కమిటీ ఛైరమిన్ గా వీర్ని ఉండమని కోరాను. చాల నిశితంగా పర్శీలంచి జాతీయ గర్్తంపు గల A1 గ్రేడ్ కళ్కారులే కారయాక్రమాలు ఇచేచిటట్టు ఏరా్పట్ చేశారు.

నేను ఈఓ గా వచేచిటప్పటికే ప్రసాద్ గారు టిటిడి ధ్ర్మిక పర్షత్ ఛైరమిన్ గా ఉన్నారు. న్కు, న్టి టిటిడి ఛైరమిన్ ఆదికేశవులున్యుడుగార్కి ‘ఆనందనిలయం అనంతసవార్ణమయం’ విషయంలో తీవ్ర అభిప్యభేదాలు వచాచియ. బంగారమంత్


స్టకర్ంచిన ఆ తరుణంలో దీనిని అడు్డకోవడం సమంజసం కాదని ప్రసాద్ గారు భావించారు. మా ఇరువుర్కి కూడ ఈ అంశంలో కొంత భేదాభిప్యం ఏర్పడింది. నేను మొండిపట్టుతో ముందుకెళ్లీను. న్కు ఈ అంశంపై ప్రసాద్ గార్ అభిప్యం తెలుసుకాబటిటు వార్ని involve చేయలేదు. న్ అభయార్థన మీద కొందరు ర్టైర్్డ ఐఏఎస్ ఆఫీసరులీ గవరనార్ గార్ని కలసి ఆనందనిలయం - అనంతసవార్ణమయ్నికి వయాతరేకంగా ర్ప్రెజెంటేషన్ ఇచాచిరు. ఆదికేశవుల న్యుడు ఇది ప్రసాద్ గారు చేయంచారని భావించి, పట్టుపటిటు ధరమిప్రచార పర్షత్ ఛైరమిన్ గా వార్ని తొలగంచారు. ఉననా సమయంలో ప్రసాద్ గారు చేసిన కారయాక్రమాలు అమోఘం. ధరామిచారయా పర్షత్ పేర్ట మొటటుమొదటిసార్గా అందరు పీఠాధిపతులను తరుమలలో హిందూధరమి పర్రక్షణ కొరకు ఒక వేదికపైకి తెచాచిరు. ఇట్వంటి ప్రయోగం ప్రసాద్ గార్కి ఒక్కర్కే సాధయాం. రెండవ ధరామిచారయా పర్షత్ సన్నాహాలు చేసినప్పుడు ఆదికేశవులు న్యుడు గారు ఇది ఆర్ ఎస్ ఎస్ ప్రేర్తచరయాగా హైకమాండ్ కు ఆరోపించి, ఆపించాడు.

ఆపైన వారు దేవాదాయ ధరామిదాయశాఖ క్రింద హిందూ ధరమి ప్రచార ట్రసుటు ఛైరమిన్ గా నియమితులైన్రు. నేను ర్టైర్ అయన తరువాత సమరసత సంస్థ working president గా నియమితుణ్్ణ అయన్ను. గత రెండు సంవతస్రాలు హిందూధరమి పర్రక్షణ, వాయాపి్త అంశాలపై మేమిరువురం కలసి పనిచేశాం. ఆయన speed, dynamism ఎప్పుడూ అందుకోలేమని అనిపిసు్తంది. చాల చురుకుగా చివర్క్షణం దాకా పనిచేస్్తనే ఉన్నాడు.

ఆయన ఒక కరమియోగ, భకి్తయోగ కూడ. శ్రీవేంకటేశవారునిపై అపారమైన భకి్త విశావాసం గల వయాకి్త. అననయాసామానుయాడు. సమాజహితం ఎలలీవేళల కోరేవాడు. పాట్పడేవాడు. వారు ఎంత కాలం ఎకు్కవ జీవిస్ట్త సమాజానికి అంత ఉపయోగం. ఎందుకంటే విశ్రాంత వార్ డిక్షనర్లో లేని పదం.

కాని ఇంకొక కోణంలో, పనిచేస్్త సున్య్సంగా ఈ జీవనయ్త్ను చాలంచాడు. అట్లీంటి అదృషటుం అందర్కీ రాదు. వార్ ఆతమికు శాంత కలగాల. శ్రీవేంకటేశవారుని సాయుజయాం వారు పొంది ఉంట్రు.


Angapradakshina, his favourite service

I find it difficult to put into words my feelings after the sudden and untimely demise of Sri P.V.R.K. I know him for quite a long time and I worked with him also. When I was Sub Collector at Chandragiri in 1978-79, he was the Executive Officer, TTD, with an already legendary reputation as an efficient officer on account of his work as Collector, Khammam and earlier as P.S. to Chief Minister. He was always very affectionate and helpful to junior officers.

Later I had the privilege of working with him in Excise Department. When he was the Commissioner of Excise, I was Additional Commissioner, Enforcement, directly reporting to him. During that time the then Chief Minister Sri N.T. Rama Rao, wanted to break the stranglehold of big contractors over the Excise Department and wanted a policy, whereby individual shops or small groups of shops can be auctioned, so that even small players can get into the picture. Sri P.V.R.K. Prasad as Excise

APVN Sarma, IAS (Retd), Advisor to Governor, AP & TS


Commissioner was tasked with framing of the policy. This is where I noticed his highly reputed man management skills at first hand. He had a meeting with four or five of us, discussed, threadbare all the implications and a draft policy was prepared for auctioning individual shops/small groups of shops. However, this was not the end of drafting the policy. He called for a comprehensive meeting with a large number of excise officials i.e. Joint Excise Commissioners, Superintendents, Assistant Superintendents, Circle Inspectors, and even Sub-Inspectors of Excise. In a day-long meeting, he had asked their inputs for drafting a policy, without revealing that he already had a draft policy ready. At the end of the meeting, they arrived at more or less the same policy. In the whole process, he gave a feeling to the officials in the department that they contributed to the policy and it was their policy. Hence, there was ownership by the entire department and no one felt it was imposed on them.

Much later, when I joined as Executive Officer, TTD in 2005, P.V.R.K. was the man to go to on any issue for his deep knowledge of The Temple and his administrative acumen. He was appointed as Advisor at that time and continued as a guiding light for many successive Executive Officers. His devotion to Lord Venkateswara was very deep and very palpable. At the slightest opportunity he would perform an Anga Pradakshina. Many of us younger than him find it difficult to do Anga Pradakshina. At his age, he was quite agile and quick in this. He was totally dedicated to The Lord of the Seven Hills.

His sudden loss is a great blow to all the younger officers and to the public at large. It is perhaps once in a generation that an officer of that stature in efficiency and integrity comes into our midst. I join the prayers of all friends in wishing Godspeed in his journey into the beyond.


ఎకకేడికి కబురు చేయను?

పి.వి.ఆర్.కె. గార్ గర్ంచి రాయ్లంటే, ఒక ప్రక్క కనీనాళ్లీ, ఇంకో ప్రక్క ముపె్ఫూ అయదేళలీ జాఞాపకాలు. ఇలాంటి సందరాభాలోలీ మన జాఞాపకాల పొరలోలీకి తొంగ చూసా్తం. ఆ మహానుభావుడినా మొదటిసార్గా ఎప్పుడు కలుసుకున్నాం - అని నెమరు వేసుకుంట్ం. కానీ, ఎంత తలబాదుకున్నా న్కు ఆయనినా మొదటిసార్ కలసిన సందరభాం గరు్తకి రావటం లేదు. అయతే మొదటిసార్ కలసినప్పుడు కూడా ఆయన ‘‘ఇదిగో సుబా్బరావు’’ తోనే సంభాషణ మొదలుపెటిటు వుంట్రు. ఆయనలో వుండే కలుపుగోలుతనం, ఆపాయాయత, అభిమానం అలాంటివి.

సర్వాసులో ఆయన న్కన్నా ఆరేళ్లీ సీనియర్. నేను 1973 లో ఐఏఎస్ ట్రైనింగ్ పూర్్త చేసుకుని ప్రొబేషనర్ గా సర్వాసులో చేరేన్టికే ఆయనకి చాలా మంచిపేరు వుంది. 1971-73 కాలంలో ముఖయామంత్రి పి.వి. నరసింహారావుకి ప్రైవేట్ సెక్రటర్గా పనిచేసు్తననాప్పుడే – ప్రజా ప్రయోజన్ల దృషటుయా ఐఏఎస్ అధికారులు రాజకీయ న్యకులకి ఎలాంటి సలహా, సహకారం అందించాల్ అననా విషయంలో ప్రసాద్ ఆదర్శంగా వుండేవారు.

***

డా. దువ్్వర్ సుబ్బారావు, ర్జరువాబాయాంకు గవరనారు (2008-13)


వెంగళరావు ముఖయామంత్రిగా వుననాప్పుడు 1970 దశకం మధయాలో ఆయన సంత జిలాలీ అయన ఖమమింకి ప్రసాద్ కలెకటురుగా పనిచేశారు. అదేమంత గొప్ప అదృషటుం అనుకోవడానికి వీలేలీదు. సి.ఎం.గార్ సంత జిలాలీ కాబటిటు తమ విలువల విషయంలో రాజీ పడకుండా, ముఖయామంత్రికి చీకాకు తెపి్పంచకుండా ఎంతో చాకచకయాంతో పని చేయ్లస్న పోసుటు ఇది. ఖమమిం జిలాలీకి వెంగళరావుగారు - పి.వి. నరసింహారావు దగ్గర పనిచేసిన ప్రసాద్ ని ఎంచుకోవట్నినా బటిటు ప్రసాద్ సామర్థయాం, చాకచకయాం, నిజాయతీలని అంచన్ వేయవచుచి.

నేను కూడా 1970 దశకం దివాతీయ్రధింలో ఖమమిం కలెకటురుగా వెళ్లీను. అప్పుడు ముఖయామంత్రి డాకటుర్ చన్నారెడి్డ. అప్పటికే ప్రసాద్ గార్ పేరు జిలాలీలో మారు మ్రోగపోతోంది. అక్కడ ఆయన చేసిన ప్రత స్టవ ఒక శాశవాత ముద్ వేసుకుంది. జిలాలీలో ఎవర్నా కదిపిన్ – ప్రత వయాకీ్త ప్రసాద్ గర్ంచి ఏదో ఒక విజయగాథ చపే్పవాళ్లీ, అందులో త్ను ఎలా ప్రయోజనం పొందిందీ చపి్ప ఉపొ్పంగ పోయేవాళ్లీ. నేను భయపడా్డను - పనితీరు విషయంలోగానీ, ఫలత్ల విషయంలోగానీ ప్రసాద్ గార్ సా్థయకి నేను సర్తూగత్న్?

***

ఎన్.టి. రామారావు ముఖయామంత్రి అయ్యాక ప్రభుతవామే ఆరోగయాకరమైన సారా అమామిలని ‘వారుణ్వాహిని’ అనే పథకం ప్రవేశపెట్టురు. రామారావుగార్కి – ‘లేడికి లేచిందే వేళ’ అననాట్లీగా – ఆలోచన వచిచిన వెంటనే అమలుకావాల. అందుకే ప్రత జిలాలీలో ఒక సారా బాటిలీంగ్ పాలీంట్ పెటిటు, ‘వారుణ్వాహిని’ కింద ఆరోగయాకరమైన సారాని తయ్రుచేసి, పాయాకెటలీలో నింపేయ్ల. “ఇదంత్ ఎనిమిది మాసాలోలీ పూర్్తకావాల బ్రదర్” అంటూ ననునా ఈ పథకానికి సె్పషల్ ఆఫీసర్ గా నియమించారు.

రాష్రేంలో 250 మంది ఐఏఎస్ లు వుండగా నేనే దొర్కాన్ ఈయనకి? ఎంతో కషటుపడి చదివి ఇండియన్ ఎడిమినిస్ట్రేషన్ సర్వాస్ కి వచిచింది సారా బాటిలీంగ్ పాలీంట్లీ పెటటుడానికా? పైగా ఎనిమిది నెలలోలీ ప్రత జిలాలీలో స్థలం స్టకర్ంచి, బాటిలీంగ్ పాలీంట్ పెట్టులట! గవరనామెంట్ లో ఎనినా రూలుస్ంట్య? ఇవనీనా తుంగలో తొకే్కసి బాటిలీంగ్ పాలీంట్లీ ఎనిమిది నెలలోలీ ఎవడన్నా పెటటుగలడా? అయన్ సారా వాసన తెల్ని న్కీ సారాబాటిలీంగ్ గోలేమిటి? ఇంకెవర్కన్నా అప్పగంచవచుచికదా! ....న్లో నీరసం వచేచిసింది. నిస్పపృహ ఆవర్ంచింది.


సర్గా్గ అదే సమయంలో ఒక అదుభాతం జర్గంది. పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ ని ఎకె్స్జు కమీషనర్ గా నియమించారు. ఆయన అంతకుముందు టిటిడిలో దేవుడి స్టవ చేసి వచిచినవాడు. ఆయనకీ ఈ సారా అమమికాలు, వాసనలు కొతే్త. కాని, కమీషనర్ గా ఆయన న్కూ్కడా బాస్. ఆయన న్ నిరాశ, నిస్పపృహ చూశారు. “సుబా్బరావు, ఏం వర్రీ కాకు. చేయగలగంది చేదా్దం. అక్కడ లడూ్డలు అమామిను, ఇక్కడ సారా అముమిత్ను. ఆ పని చేసి, ఇక్కడ ఈ పని ఏమిటి? – అని నేను అనుకోవటం లేదు. నువూవా ఏమీ అనుకోకు. ఉదోయాగధరమిం పాటిదా్దం” అన్నారు ప్రసాద్. అక్కడునాంచీ ఆయన ఎనిమిది మాసాలోలీ బాటిలీంగ్ పాలీంట్లీ ఏరా్పట్కి అదుభాతమైన వూయాహరచన చేశారు. నేను ఊహించనంత సులువుగా పాలీంట్లీ కారయారూపం దాలేచిలా చేశారు. సలహా, సహాయం – అంత్ ఆయనిది. చివర్కి క్రెడిట్ మాత్ం న్కే ఇచాచిరు.

బాటిలీంగ్ పాలీంట్లీ అరజింట్గా తయ్రుకావాల కాబటిటు భూస్టకరణ విషయంలో ప్రభుతవాం నియమనిబంధనలు సడలంచి న్కు కొనినా అధికారాలు ఇచిచింది. అలా నెలూలీరు జిలాలీలో నేను ఏరా్పట్చేసిన బాటిలీంగ్ పాలీంట్ మీద ఒక రాజకీయ న్యకుడు ప్రభుత్వానికి ఫిరాయాదు చేశాడు – “పనికిరాని చత్తభూమికి భార్ఎతు్తన మూలయాం చలలీంచారు”. జిలాలీ కలెకటురు విచార్ంచి, ఈ ఆరోపణ ‘అవాస్తవం’ అని తేలాచిరు. కాని, ముఖయామంత్రి ఎన్.టి. రామారావు ఒక సి.ఐ.డి. విచారణకి ఆదేశించారు. న్కు రక్తం మర్గపోయంది.

అసలు చేస్టదే ఒక చత్తపని. దానికి పైగా యుదధి ప్తపదికన చేయడం ఒకటి. ఇంత్ చేసి చేస్ట్త, ఎవడో ఒక పనికిమాలన ఆరోపణ చేయటం, దానిమీద సిఎం గారే సవాయంగా సిఐడి విచారణ ఆదేశించటమా?

...నేను ప్రసాద్ గార్కి ఫోన్ చేసి చపే్పశాను - ‘‘సర్, ఈ ఉదోయాగం నేను చేయలేను. ఏమిటిదీ, ఎనిమిది నెలలోలీ సారా ఉత్పత్త మొదలై పోవాల. మధయాలో సిఐడి ఎంకవాయర్లా?...’’

‘‘సుబా్బరావ్. అక్కడే వుండు వసు్తన్నా...’’ అన్నారు. పదినిమిషలోలీ వచాచిరు. ననునా వెంట బెట్టుకొని సిఎం దగ్గరకి తీసుకెళ్లీరు. ఆయనేదో మీటింగ్ లో వుంటే మధయాలోనే ‘‘అరజింట్గా కలవాల’’ అంటూ కబురు చేశారు. సిఎం రాగానే - ‘‘సర్, మాకు మీరు ఒక బృహత్్కరయాం అప్పగంచారు. ఇది ఎనిమిది మాసాలోలీ అయేయాదికాదు. అయన్ కషటుపడి చేసు్తన్నాం. మీకు నమమికముంటే చేయంచుకోండి. ఒకవేళ నమమికం


చాలకపోయన్, ప్జెకుటు పూర్తయ్యాక సిఐడి, సిబిఐ విచారణలు ఏవి కావాలంటే అవి చేయంచుకోండి. అంతే గానీ, ఇలా ప్జెకుటు అమలు జరుగతుండగా మీరు ఎంకె్వాయర్లు చేయంచేటలీయతే పని ముందుకు సాగదు. తరువాత మీ ఇషటుం....’’ అని సిఎంకి మొహం మీద చపే్పశారు. ‘‘పద సుబా్బరావ్’’ అన్నారు. బైటకొచేచిశాం.

ముఖయామంత్రి ఆ విచారణ ఆపేశారు. మళీలీ ఇంకో విచారణ ఏదీ చేయసా్తనని కూడ అనలేదు. అంత నిష్కరషిగా ముఖయామంత్రి మొహంమీద చపా్పలంటే ఎంత నిజాయతీ, ధైరయాం వుండాల?

బాటిలీంగ్ పాలీంట్లీ నిర్్ణత సమయ్నికే పూర్తయపోయ్య. అదంత్ మా సామర్థయాం అని నేను అనుకున్నాను, “కాదు, అంత్ పైవాడి అనుగ్రహం” అని ప్రసాద్ అనుకున్నారు! ఏది నిజం?

***

ఆ రోజులోలీ ఇద్దరం కలసి జిలాలీలు తర్గే వాళలీం. కారులో వెళ్్తననాప్పుడు ప్రసాద్ గారు తన తరుమల అనుభవాలు చపే్పవారు. అంటే ఆయన పుస్తకం (న్హం కరా్త, హర్ిఃకరా్త) రాయకముందే ఆ కథలనీనా విన్నాను. నేను న్సి్తకుణ్్ణ కాదు. కాని న్ దైవభకి్త అంత్ అవసరానినా బటిటు పైకి ఉబికి వచేచిది. ప్రసాద్ గార్కి మాత్ం ‘భకి్త’ అనేది ఒక విశావాసానినా అంటిపెట్టుకుని వుండే విషయం. ననునా కూడా తన దార్లోకి మళ్లీంచాలనుకునేవారు ప్రసాద్.

ఒకసార్ టూర్ నుంచి వసు్తంటే, “సుబా్బరావ్, రేపు రామకృష్ణమఠంలో సావామి చినమియ్నంద ప్రవచనం వుంది. రావయ్యా” అన్నారు. “సరే” అన్నాను. మరానాడు మళీలీ ఆ కారయాక్రమానికి ఓ అరగంట ముందు ఫోన్ చేశారు. “ఏమయ్యా వసు్తన్నావా? ...సరే, సరే నీ వీలునిబటిటు చూడు” అన్నాడు. న్ మౌనంలోనే ఆయనకి జవాబు వచేచిసినట్లీంది.

న్ భారయా ఊర్మిళ 1990 దశకం దివాతీయ్రధింలో చన్నారెడి్డ మానవ వనరుల శిక్షణ్సంస్థలో ప్రసాద్ గారు డైరకటుర్ జనరల్ గా వుండగా, అడిషనల్ డి.జి.గా పని చేసు్తండేది. అప్పుడు చాలా తరచుగా ప్రసాద్ గార్ విజయగాథలు చపు్తండేది.

***

నేను ఫైన్న్స్ సెక్రటర్గా వుండగా ప్రసాద్ గారు ఉననాత విదాయాశాఖ ముఖయాకారయాదర్్శ. ప్రత శాఖ కారయాదర్్శవచిచి, తమ పథకాలకి నిధ్లు కావాలని


అడుగతుండేవారు. చాలా ప్రతపాదనలోలీ డొలలీతనం ఎకు్కవ. తరస్కర్ంచేవాణ్్ణ. కాని, ప్రసాద్ గారు ఏ ప్రతపాదన తెచిచిన్, దానినా ముఖయామంత్రి సయతం తరస్కర్ంచలేనంత అర్థవంతంగా, నిరామిణ్తమికంగా వుండేవి.

అందుకు కారణం – ఆయన రూపొందించిన ప్రత ప్రతపాదనలో రాష్రే దీర్ఘకాలక ప్రయోజన్లు వుండేవి. ఆయన మనసు పెటిటు తయ్రు చేసిన దాఖలాలు వుండేవి.

***

ఢిల్లీలో ప్రధ్నమంత్రి కారాయాలయంలో ఆయన పని చేస్టటప్పుడు రాష్రేంలోని మా ఐఏఎస్ మిత్రులందర్కీ ఆయన ఒక ‘గాడ్ ఫాదర్’ లా కనబడేవారు. “ఏ సమసయావచిచిన్ ప్రసాద్ వున్నారు కదా” అనుకునేవాళలీం.

మాకు మానసికంగా ఎంత ధైరయాం ఇచాచిరు! ఎంత వెనునాదనునాగా నిలచేవారు!నేను 2008-13 కాలంలో ర్జరువాబాయాంకు గవరనారుగా పని చేశాను.

పదవీ విరమణ చేసి వచేచిశాక ఎక్కడో కలశాం. “సుబా్బరావ్, నీ అనుభవాలతో ర్జరువాబాయాంకు మీద ఓ పుస్తకం రాయవయ్యా. ర్జరువాబాయాంకు పుట్టుపూరోవాత్తరాలు, దాని తత్తవాం లోతులు – ఇవేవీ వదు్ద. పొగడ్తలు, అగడ్తలు ఎలా వుంట్యో నీ అనుభవాలతో జోడించి చప్పు. అధిగమించగలగతే ఏమవుతుందీ, లేకపోతే ఏమవుతుంది చప్పు. నీ ర్జరువాబాయాంకు గర్ంచి చదవాలనిపించే అనుభవాలే రాయ. కథలాలీ రాయ...” అని సలహా ఇచాచిరు. ప్రోతస్హించారు.

అప్పటికే ఆయన రాసిన ‘అసలేం జర్గందంటే...’ పాలన్నుభవాల పుస్తకం చాలా పాఠకాదరణ పొందింది. ...చివర్కి ఆయన మాట విని 2016 లో ‘Who moved my interest rate?’ రాశాను. దానేనా ఇటీవల వల్లీశవార్, ఇతర మిత్రుల సహాయంతో తెలుగలో ‘ర్జరు్వబ్్యంకు రాతిగోడల వెనకాల’ అని అనువదింపచేశాను. ప్రసాద్ గారు చదివి మెచుచికున్నారు. ఈ సెపెటుంబరులో జర్గే ఈ పుస్తకావిష్కరణకి ప్రధ్నవక్తగా పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గారే వుండాలని కోరాను.

“సుబా్బరావ్, నీ పుస్తకానికి నేను రాకుండా వుంట్న్, తేది నిర్ణయం కాగానే కబురు చయయా. ఎక్కడున్నా వచేచిసా్తను” అన్నారు.

ఇప్పుడు ఎక్కడికి కబురుచేయను ప్రసాద్ గారూ....!


An extraordinary innovator, a remarkable institution builder and

a complete human being

Sri PVRK Prasad leaves behind him a huge void that is impossible to fill. He has left such an indelible footprint on the sands of time and has provided such a fund of inspiration to me and to hundreds of my colleagues who have worked with him or possibly have even had an occasional interaction with him that there is a deep sense of loss. To me, it has filled me with an inexpressible sense of profound sadness. He was my mentor, a guiding post throughout my career and an embodiment of all the quintessential administrative leadership qualities I greatly value.

It has been a long and ennobling association with Prasad garu spanning almost four decades- from the first visit to Tirupathi in 1981 as a Sub-Collector till June 2017 when I had the unique privilege of

Dr. I.V. SUBBA RAO, IAS (Retd)Secretary to the Vice - President of India


working with him on a Review Committee of Government of India. When I assumed charge as Secretary to Vice President on the 17th of August and was planning the trip to Hyderabad with the Hon’ble Vice President, I was eagerly looking forward to his affectionate blessings he had been continually showering upon me all these years. It was not to be. As I was preparing to leave for Hyderabad on the 20th of August, I woke up to the unbearably saddening news that PVRK is no more with us in flesh and blood. After my official engagements that morning, I went to his house that I had visited many a time before and felt the palpable difference. It was hard to reconcile to the fact that the person who radiated so much of joy, wisdom and spiritual bliss is no longer there.

One is left with no option to look back with the satisfaction that we have had the privilege of knowing such a noble person and the pleasure of receiving his affectionate advice when we needed it most. I never worked with him directly but have always been an ardent admirer of his incredible achievements.

As a latter day successor to the post of Executive Officer of Tirumala Tirupathi Devasthanams (TTD), I was astonished at the range of far reaching innovations he brought about in the tradition-bound temple administration- from the conception of the queue complex to Annadanam to the Dharma Prachara Parishat. His visionary but pragmatic approach had transformed the way TTD was governed. This motivated me to think outside the box when I took over the management of the temple two decades later and think of more and different ways to serve the pilgrims. He was always generous with appreciation and gave me the courage to go ahead with sometimes very challenging tasks.

I was fortunate to receive his invaluable guidance when I was drafting the new statutes for reforming the temple administration in the state as Principal Secretary, Endowments. I recall with great nostalgia many wonderful meetings with him, both formal and


informal, in which I benefitted from his thoughts and priceless words of wisdom. He was essentially a creative genius who had the ability to transform any institution he worked for. His dynamism as Collector, Khammam was a part of common administrative folklore I had grown up with when I was Project officer at Palwancha in that district. His extraordinary tenure as Chairman, Vishakhapatnam Port Trust made me wonder in awe how a person can transfigure a job to a new level. His cool, unfazed handling of tricky situations in the Prime Minister’s office and the astuteness with he dealt with the most sensitive issues like the Ayodhya Crisis, were truly inspirational. He was a role model for me in many ways. I wished to emulate him in the ability to transform the ordinary into something extraordinary.

I saw how he built institutions and transformed sleepy institutions like, for instance, the State HRD Institute into a place of ceaseless, purposeful activity. An arid land of dull inactivity sprung to life and not only did a beautiful campus take shape but also became a bustling, lively hub of exciting events. The Chief Minister and other Ministers made this not only a springboard for professional development of officers and staff but also a convening place for policy making. Different departments started collaborating and using the institute to discuss and debate crucial policy issues. The decisions arrived at were later converted into government orders. It was a process that PVRK Prasad garu catalysed much like a maestro conducts a symphony.

If his administrative acumen and pragmatic genius enabled him to transform many institutions, his deep commitment to societal transformation was evident in his recent efforts to revitalize temples as centres of community development. When I met him a few months back, he mentioned how he was engaged in a large scale effort to energize local communities through devotional programmes and temple construction.


He was a great communicator and could enthral an audience with his light hearted narration of interesting events. His books on his experiences as Executive Officer of TTD and other positions he held are really un-put-down-able.

He was indeed a complete human being, if ever there is one. He was a pragmatist who did exceedingly well as an administrator. He was a deeply spiritual person who could spend hours in worship and engage in a dialogue with the heads of religious organizations. Deep down, he was a warm human being who effortlessly related to everyone he met.

I and my wife often fondly recall the affection with which he greeted us when we dropped by at his house in Tirupathi in 1981. The memories of that memorable day remain etched in our consciousness. His unassuming demeanour was most remarkable. I was fortunate to know PVRK Prasad garu even before I joined IAS through my father, Dr I Panduranga Rao. My father had written five books on different religious themes in 1977 and they were published by EMESCO publishing house. In a chance conversation with PVRK Prasad garu at Balaji Bhavan in Hyderabad, my father expatiated on the themes and PVRK Prasad garu immediately decided to republish these books on behalf of TTD. My father used to recount with tremendous admiration, the receptive and pro-active approach of PVRK Prasad garu.

I shall be missing him sorely and shall only take solace in the Upanishadic injunction: “Krato smara, Kritham smara”and reflect upon the incredible achievements of an extraordinary personality who provided me immense guidance, support and inspiration.


పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గారు చిరస్మరణీయులు

వారు పర్పాలన్దక్షులు. ప్రభుతవా కారయాక్రమాలలో ఏ బాధయాత వారు నిరవాహించిన్ సమర్థంగా చేస్్త, ఆ శాఖ పనితీరును, ప్రభుతవా ఖాయాతనీ ఇనుమడింపచేసినవారు. దానితోపాట్ ప్రజలకు మంచి జర్గేటట్లీగా తీర్చిదిదా్దరు. అదుభాతమైన ఫలత్లను సాధించారు. వార్ సహృదయత వార్ సిబ్బందిని ఆకట్టుకొంది. ప్రజల మననానలను అపారంగా అందుకొన్నారు. వారు, కుట్ంబం సత్ సంప్రదాయ్లను పాటిస్్త అందర్చే గౌరవింపబడా్డరు. వయాకి్తగత జీవితంలో నిష్ఠగర్ష్్ఠలై, నియమబదుధిలై, నిరాడంబరులై ఉంటూనే పర్పాలనలో అత్యాధ్నిక మారు్పలు తెచిచినవారు. త్ము చేపటిటున మంచి పనులు చేసినప్పుడు అడ్డంకులను అధిగమించి, అపనిందలను ఎదురొ్కననావారు. ఎంతోమంది యువ అధికారులకు ఆదర్శపాలనలో తర్ఫూదుకై యంసిఆర్ హెచ్ ఆర్ డిలో కారయాక్రమాలను ప్రవేశపెట్టురు. మహాపీఠాధిపతులు, రాజకీయ న్యకులు, మేధ్వులు వార్ సలహాలను మెచుచికున్నారు.

ప్రసాద్ గార్తో గత ఐదు దశాబా్దలుగా పర్చయం పండించుకోవడం న్కొక మరువలేని అనుభవం. ఆ జాఞాపకాలను మననం చేసుకుంట్ను. వారు ఏలూరులో ట్రైనింగ్ కు వచిచినప్పుడు నేను కృష్ణజిలాలీ యస్.పి.గా చేరాను. న్ సహపాఠి శ్రీ కె. సుబ్రహమిణయాం గారు అక్కడి జిలాలీ కలెకటుర్. 1970 లో టి.పి.యస్. ఆందోళన

డా. ఆర్. ప్రభాకర్ రావు, ఐ.పి.యస్. (ర్టైర్్డ)


ఉధృతంగా జరుగతుననాప్పుడు హైదరాబాద్ నగరం శాంతభద్తల డిపూయాటి కమీషనర్ గా వచాచిను. ఆందోళన అదుపులోకొచిచి ఎనినాకలు శాంతయుతంగా 1972 లో జర్గాయ. అప్పుడు ప్రసాద్ గారు ముఖయామంత్రి పి.వి. నరసింహారావుగార్ కారాయాలయంలో కారయాదర్్శ. పర్సి్థతులు తెలయజేయడానికి తరచు వార్ని కలస్టవాణ్్ణ. నేను పూరవాం కర్ంనగర్ జిలాలీ యస్.పి.గా (1964-65) ఉన్నాను. కాబటిటు పి.వి. నరసింహారావుగార్తో కొది్దపాటి పర్చయం ఉండింది.

కాంగ్రెస్ కు అత పెద్ద మెజార్టీ వచిచింది. నేను విజయనగరం/శ్రీకాకుళంకు నకస్లైట్ ప్ంత్లకు బదిల్ చేయబడా్డను. జై ఆంధ్ర ఆందోళన ఆ ప్ంతంలో చాలా ఉధృతంగా నడుసు్తననా సమయంలో ప్రసాద్ గారు అప్పుడప్పుడు పర్సి్థతులు గమనించడానికి కొందరు న్యకులతో కలవడానికి వచాచిరు. నేను తరువాత గంటూరు జిలాలీ యస్.పి.గాను, ఏలూరు డి.ఐ.జి గాను పనిచేసిన కాలంలో తరచు ముఖయామంత్రి వెంగళరావు గారు పరయాటించేవారు. ఎమరెజినీస్ విధింపు, నకస్లైట్ దాడులు జర్గాయ. 1977 లో నేను ఎపిఎస్ ఆర్ టిసి వైస్ చైరమిన్ అండ్ యండిగా చేరాను. పర్పాలనలో మారు్పలు, బసుస్ల జాతీయం, కొత్త బసుస్ స్టటుషనులీ నిరామిణం గర్ంచి చాలాసారులీ ముఖయామంత్రిగార్ వద్దకు వెళ్లీం. చైరమిన్ శ్రీ నరసింగరావు, మంత్రి శ్రీ చొకా్కరావు – వెంగళరావుగార్కి ఆపు్తలు. అప్పుడు శ్రీ సంజయ్ గాంధీ పరయాటన ఖమమిం జిలాలీ గర్జన ప్ంత్లలో జర్గంది. దానిపై తరువాత న్యాయవిచారణ జర్గంది. సింగరేణ్ కంపెనీ చైరమిన్ శ్రీ బి.యస్. రామన్, శ్రీ ప్రసాద్, నేను మర్కొంత మంది అధికారులు దోష్లుగా విమన్ లాల్ కమీషన్ విచారణ ఎదురొ్కన్నాం. (ఇంకా రెండు న్యాయవిచారణలు కూడా ఎదురొ్కనే పర్సి్థత న్కు కలగంది). నేను గంటూరులో ఉననాప్పుడు అక్కడి ఐ.టి.సి. కంపెనీ అధికారులు, శ్రీ ప్రసాద్ గారు ధైరయాంగా వయావహర్ంచి వార్కి భద్రాచలం పేపర్ బోరు్డ ఫాయాకటుర్ నిరామిణ్నికై భూమి ఎలా అంద చేశారో చపూ్త ఉండేవారు. మళీలీ 1977లో దివి త్లూకా ఉపె్పన ఉపద్వంలో నేను ఎపియస్ ఆర్టుసి నుంచి సహాయచరయాలు, రవాణ్ ఏరా్పట్ చేసు్తండగా, ప్రసాద్ గారు వార్కి త్గ నీటిసరఫరా ఏరా్పట్లీ తవార్తగతని చేశారు.

నేను మళీ్ళ విశాఖపటనాంలో డిఐజి గాను భారత ప్రభుతవా రవాణ్శాఖలో ఉదోయాగం నిరవాహించి 1982 లో తర్గ హైదరాబాదుకు వచాచిను. అప్పటికి ప్రసాద్ గారు టిటిడి ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ గా చేపటిటున విధ్న్లు ఎంతో ప్రశంసింపబడా్డయ. వివరాలకు వెళ్ళకుండా ఒకేమాట. ప్రఖాయాత పత్రికా సంపాదకులు శ్రీ ఎయస్ రామన్ –


ప్రసాద్ గార్ కృషిని పొగడుతూ “Illustrated Weekly of India” లో వ్రాశారు. ప్రసాద్ గారు ఎక్కడ ఏ ఉదోయాగంలో పనిచేసిన్, ర్టైర్ అయన్, వెంకటేశవారసావామి స్టవ బహుముఖంగా చేస్్తనే కడపటి రోజు వరకు తర్ంచారు. అందరు భకు్తల మనసులలో చరగని ముద్ వేశారు.

మళీ్ళ 1991లో ఎనినాకలప్పుడు డిజిపిగాను, 1992లో పదవీ విరమణ అయ్యాక తరుపత కాంగ్రెస్ మహాసభలలో ప్రధ్నమంత్రి కాయాంప్ ఆఫీస్ లో పనిచేసినప్పుడు వార్ని కలుసుకున్నాను. 1992-1994లో ఢిల్లీలో నేను ఆంధ్రప్రదేశ్ కమీషనర్ గా ఆంధ్రాభవన్ లో ఉండగా ఎనోనా ఉత్కంఠభర్తమైన సనినావేశాలలో ప్రధ్నమంత్రిగార్ సిబ్బందితో కలవడం జర్గేది. ముఖయాంగా హరషిద్ మెహత్ కుట్ర, రామజనమిభూమి వివాదం సమయంలో-శ్రీ ప్రసాద్ గారు పెద్దలందర్ని సమనవాయ పరచడం చూసాను. పెద్దఎతు్తన సాంస్కపృతక కారయాక్రమాలు కూడా ఆంధ్రభవన్ లో ప్రోతస్హించారు. మళీలీ 1995-96 లో కొనినా సందరాభాలలో ప్రధ్నమంత్రి ఆఫీసునుండి నుండి పిలుపు రావడం జర్గంది. ఆ బాధయాతలను నిరవాహించడంలో శ్రీప్రసాద్ గార్ సహకారం నిండుగా ఉండింది.

భారతదేశంలోని వివిధ సిదాధింత్ల పీఠాధిపతులను, మహాగరువులను మేధ్వులను ఆహావానించి నిరవాహించిన సభలు ఎంతో వైభవంగా జర్గాయ. ప్రజల మనసుస్లలో భారతదేశ సంప్రదాయ్లకూ సంస్కపృతకీ గౌరవ భావం కలుగ చేశాయ. ఆ సభలకు న్కు పిలుపు అందడం గొప్ప అవకాశం. వారు అననామాచారయా కీర్తనల ప్రచారానికి ఎనోనా కారయాక్రమాలు రూపొందించారు. ఆ సందరభాంలో శాసీత్రయ సంగీత ప్రపంచంలోని ప్రఖాయాత మహావిదావాంసులందర్నీ గౌరవించారు. అందులో భాగంగా 1981 లో దక్షిణ భారతంలోని న్లుగ రాష్రేలనుండి ఎనిమిది మంది గాయనీ గాయకులకు శిక్షణ శిబిరం మూడు నెలలపాట్ ఏరా్పట్ చేశారు.

కళ్ప్రపూర్ణ డా. మంచాళ జగన్నాధరావుగార్ ఇంట్లీనే ఏరా్పట్ చేశారు. అందులో న్ శ్రీమత వేదవత ఎంపిక అయ్యారు. అప్పుడు మేము ఢిల్లీలో ఉన్నాం. డా. జగన్నాధ రావు గారు రచించిన ఎనోనాగ్రంథాలు కూడా టి.టి.డి.లో తవార్తంగా ప్రచుర్ంపజేశారు. దాస సాహితయా పర్షత్ కమిటీలో నేను వార్తో సభుయాడిగా వుండి కననాడ దాస వైభవానినా చాటిచప్పడం ఎంతో తృపి్తనిచిచింది. సావామివార్ ఆభరణ్లు


తనిఖీ చేస్ట కమిటీ (జసిటుస్ శ్రీ వధవా కమిటీ) లో సభుయాడుగా ఉండి ప్రసాద్ గార్ దావారా ఎనోనా విషయ్లు తెలుసుకున్నాను. సాలగ్రామ హారం లాంటి పవిత్ ఆభరణ్లను కళ్ళకదు్దకునే సౌభాగయాం కలగంది.

ఎలలీప్పుడు సుసి్థర ప్రభుతవాం కోసం, సంస్కపృతీ పర్రక్షణ కోసం నిర్వారామ కృషి చేసిన పివిఆర్ కె ప్రసాద్ గార్ అకాల హఠానమిరణం దేశానికే తీరని లోట్. వార్ జీవితం అందర్కి ఆదర్శం.


He questions rules...

First of all, I feel sad to write this small piece since it came as a shock like it is to many others .

I cannot claim to know him well though we interacted with each other from 1973. He came across to me then as a gregarious person when I met him first at my home in Srikakulam when he jovially woke me up from my post lunch siesta on a Sunday afternoon ! I did not know him but he simply barged into my home and said ,time to get togther!

It was very pleasantly surprising that a senior colleague with his disarming smile, put a few of us working at Srikaulam that time into an afternnoon session of general gossip. He was the automatic leader of the pack with no stiff upper lip any where in sight ! That is an indelible impact he made on me. There was no looking back afterwards in our warm personal and official relation ship. Disbelief is that he extended that warmth to anybody and every body who met him.

K.S. Sarma, IAS (Retd.)


Many would write volumes about him I am sure. I would dwell on only one point central ,in my opinion ,to our very unique service which is incomparable to any other service in its reach ,effectiveness and scope .

When we join our service ,we are told by our esteemed seniors to follow one dictum ! That is “follow the rules ,you will be safe “it befits our acronym’’ “I am safe” (IAS) commonly alleged about us. Prasad was made of a different mettle. Indeed we used to discuss this aspect of our service and shared a totally different view. Prasad would first question the rules, their relevence and change them if necessary ! In my perception that was the way he lived training us on that path with his exemplary conduct. I feel very proud to have emulated him ,though in an infinitely small measure with less competenc, Inspite of some knocks on the head from time to time .

That old dictum was valid in a police state. His vision was that of a welfare state. For a civil servant ,there cannot be a better encomium than this .

I remain with all humility at my command to salute this great person whose munificence knew no bounds.


శ్రీ కార్య నిర్వహణకు తరలిపోయిన మహానుభావుడు

‘‘విన్దైనేయాన జీవనం, అన్య్స్టన మరణం’’ సులభసాధయాం కాదు, ఇట్వంటి కొందరు మహానుభావులకు తప్ప.

పివిఆరే్క ప్రసాద్ గార్ నీత, నిజాయతీ, సమర్థత గర్ంచి న్ జరనాలజం రోజులలోనే విన్నాను. తరువాత అనేక సందరాభాలలో వార్తో ముచచిటించే భాగయాం కలగంది. ఒక్కసార్ కలసి మాట్లీడిన్ మరచిపోవడం సాధయాం కాని మూర్్తతవాం ఆయనది. మూడు నెలల కిందట అనుకుంట్ను, విశాఖలో ఎపి బ్హమిణ కారొ్పరేషన్ ఏ విధంగా పనిచేస్ట్త బాగంట్ందో చర్చించడానికి ఒక సమావేశానినా శ్రీ ఐవైఆర్ కృష్ణరావు ఏరా్పట్ చేసినపుడు శ్రీ ప్రసాద్ గార్తో కలసి వేదిక మీద మాట్లీడే అవకాశం కలగంది.

బ్హమిణులకు వివిధ రంగాలలో అవసరమైన ఆర్్థక సహాయ్ల కోసం ఏరా్పటైన అనేక పథకాల గర్ంచి వారు వివర్ంచారు. కాని వారు తమ సంత కులవృత్తలో కొనసాగాలని నిర్ణయస్ట్త వార్ని ఏ విధంగా ప్రోతస్హిసా్తరనీ, పురోహితులు, అరచికులు,

డా. మాడభూషి శ్రీధర్, Commissioner, Central Information Commission (RTI)


వేద, ఆగమ, కరమిశాసాత్రల అధయాయనం, వృత్త పనులలో వారు కొనసాగదలుచుకుంటే ఆ వృత్త విదాయా ప్రమాణ్లను ఉదోయాగ ప్రమాణ్లను నిలబెటటుడానికి తగన ప్రయత్నాలుచేయ్లని నేను స్చిస్ట్త ప్రసాద్ గారు అంగీకర్ంచారు. ఉదోయాగ వాయాపారాలలో వెనుకబడిన బ్హమిణ వరా్గనికి చేయూతనివవాడం మాత్మే సర్పోదు. వార్ చదువులకు ఇతర డిగ్రీలతో సమాంతరమైన గర్్తంపు నివావాలని, సంసా్థగతమైన ప్రమాణ్ల నిరాధిరణ జరగాలని, వార్వార్ కులవృత్తకి సంబంధించిన ఉదోయాగాలలోఉంటే ఇతర రంగాలోలీ ఉననా ఉదోయాగలతో సమానమైన సా్థయ, వేతన స్ట్కలు, పదోననాత పదధితులను నిరాధిర్ంచే కృషి కూడా చేయ్లననా స్చనలను ఆయన ఆహావానించారు.

తరుమల వంటి ప్రముఖమైన ఆలయ్లు తమ కోట్నుకోటలీ రూపాయల నిధ్లతో పాఠశాలలు, కళ్శాలలు తదితర విదాయా సంస్థలు నెలకొల్ప, వాటిలో సాధ్రణ పాఠశాలలోలీ నేరే్ప రోజువార్ కోరుస్లతోపాట్ ఇట్వంటి హైందవ మత్నికి సంబంధించిన కులవృత్తపరమైన కోరుస్లను ఒక్కకులానికి పర్మితం కాకుండా అందర్కీ నేర్్పంచే ఏరా్పట్లీ చేయ్లని, అట్వంటి విదాయాలయ్లోలీ వేంకటేశవారుని మూర్్త నెలకొల్ప, భగవదీ్గత తదితర ప్ర్థన్శ్లీకాలను పిలలీలకు చిననాతరగతులనుంచే నేరా్పలని స్చిస్ట్త ఆయన ఆ స్చనను పూర్్తగా సమర్్థంచారు.

పాఠశాలలు, వైదయాశాలలదావారా పేదలకు స్టవలను అందుబాట్లోకి తెచిచి మిగత్ మత్ల వారు ప్రచారాలు చేసుకుంట్న్నారని, శైవ వైష్ణవ శాకే్తయ ఆలయ్లకు భకు్తలచేచి విరాళ్లను ఆయ్ శాసత్రవిదాయా, వృతు్తలను ప్రోతస్హించడానికి, ఆ విదయాలు అందర్కీ అందుబాట్లో ఉంచడానికి ఉపయోగంచాలస్న అవసరం ఉంది. ఈ అంశాలను వినడమే గాక, ఆ స్చనలను చర్చిస్్త త్నూ కొనినా స్చనలు చేస్్త ఆదిశలోకృషి జరగాలన్నారు. కులవృత్తని వదిల ఇతర వృతు్తలలోకి వెళ్లీన వార్కి సాయం చేస్్తనే, కులవృత్తలో ఉననావార్కి ఎకు్కవ సాయం చేస్ట పథకాలు ఉండాలననా మౌలక స్త్రానినా ఆయన అర్థం చేసుకున్నారు.

భాగవతోతత్ముడుమనసులో, మాటలో, చేతలో భగవంతుడినే నమిమిన వాడిని భాగవతుడు

అంట్రు. న్హం కరా్త హర్ిః కరా్త (నేను చేసిందేమీ లేదు, అంత్ హర్ వలలీనే) అని


నమిమిన వాడు, తన యందు అకర్తృత్వానినా ఆపాదించుకుని సరవాం సావామి ప్రసాదమే అని నమిమిన భాగవతుడు, భకు్తడు ప్రసాద్ - రామకృష్ణప్రసాద్.

అసలు తరుమల తరుపత శ్రీకారయా నిరవాహణ్ధికారతవాం ఎవర్కైన్ ఉందంటే అది పి వి ఆర్ కె ప్రసాద్ గార్కే. ఎనెనానోనా జనమిల పుణయాఫలంగా తనకా స్టవాభాగయాం కలగందని త్రికరణశుదిధిగా నమిమి ఆవిధంగానే ఆ శ్రియిఃపత కారాయాలను సవాప్రమేయం లేదనుకుని, సవాప్రయోజనం ఏదీ లేకుండా నిశిచింతగా నిర్వాకారంగా నిరవాహించిన వారెవరైన్ ఉన్నారా అంటే అదీ పి వి ఆర్ కె ప్రసాద్ గారే.

కర్ంనగర్ వంగర గ్రామంలో పుటిటున ఒక పలెలీటూర్వాడు పి.వి. నరసింహారావు అఖిల భారత ప్రధ్ని గా ఎదిగ అయోధయా రామమందిర వివాదంలో చికు్కకుని, దేశమంత్ దార్ తెనూనాకోసం వెతుకుతూ ఉంటే ప్రధ్ని కారాయాలయ ప్రతేయాకాధికార్ హోదాలో తోడుగా నిలచిన లక్ష్మణుడు పి వి ఆర్ కె ప్రసాద్. తన కర్తవయాం కోసం, తనను నడిపించే కర్త కోసం కట్టుబడిన కారాయాధికార్ సహాయ్ధికార్ అయన ప్రసాద్ అతయాంత సంకిలీషటుమైన సమసయా రామజనమిభూమి-బాబర్ మసీదు సమసయాకు పర్ష్కరం సాధించడం కోసం ఎనోనా కీలకమైన సంప్రదింపులు సమావేశాలు నిరవాహించారు.

ప్రసాద్ గారు అనేకానేక సంఘటనలు వివర్ంచి, విశేలీషించి చపా్పరు. ఆయన రచయత కాకపోవచుచి. చప్పుకోదగన సంఘటనలు ఆయన చుటూటు జర్గాయ. వాటిగర్ంచి ఆయన చపా్పరు. అది కథా కాదు కవితవామూ కాదు. నిజం, జీవితం, వాయాసం – నిజజీవనకథాకథనం.

ఆంజనేయుడుతరుమల కొండల మీద ఒక చోట నిరజిన్రణయాం ఉంది. అక్కడ ఒక హతయా

జర్గంది. ఎందుకు ఎవరు అనే అంశాలు అనవసరం. అక్కడికి ప్రసాద్ గారు పర్శీలనకు వెళ్లీరు. అదొక జనసమమిర్ద కూడల అయతే బాగంట్ందేమో అనుకున్నారు. అక్కడొక ఆంజనేయ సావామి విగ్రహానినా పెట్టులనుకున్నారు. ఈరోజు అదొక పెద్ద కూడల. అక్కడ నడిచొచేచి య్త్రికులు స్టద తీరుత్రు. అది అంజన్ద్రి ప్ంతమని అప్పుడు తెలయదు. అంజన్ద్రికి ఆంజనేయుడు కదల వచిచిన్డు. ఆ తరువాత అది నేరాలకు ఉపయోగపడే మరుగ కాదు, మనసులోలీ కూడా నేరభావన రాని దేవస్థళం.


సా్వమి పంపిన గొడుగువాహన్లలో వెళ్లీ వారు కాలనడకన చేరుకునే వారు కలస్ట సమేమిళనం.

మెటలీ దార్లో నడుస్్త వసు్తననా నవ వధ్వు భర్తతో ‘‘ఎండకు త్ళలేకపోతున్నాను’’ అంట్ంది. ‘‘అవును దేవి గారు వసు్తన్నారని వేంకటేశవారసావామి నీకోసం గొడుగ పంపిసా్తడు లే’’ అని భర్త ఓ విసురు విసురుత్డు నవువాతూ. ఆ మాట ప్రసాద్ గార్లో ఒక కొత్త శ్రీకారయా సంకలా్పనినా మెర్పిసు్తంది. గొడుగ పథకం పేరుతో తరుపత నుంచి తరుమలదాకా మెటలీపైన ఆచాఛాదన నిర్మించే కారయాక్రమం మొదలైంది, పూర్తయంది. వేంకటేశవారసావామి సుఫూరణై మెర్సి ఆ భర్తపిలుపు అందుకున్నాడు. ఆయన భారయాకు కాకపోయన్ నడిచొచేచి వారందర్కీ గొడుగ ఇపి్పంచాడు ఆ భర్త, ఈ కర్త. న్హం కరా్త హర్ిః కరా్త.. ఏదో ఒక క్షణంలో మంచి ఆలోచన సుఫూర్ంచడమే భగవంతుడు. ఇట్వంటి ఎనోనా సంఘటనలు, ప్రత సంఘటనకు కేంద్ం ఒక ఆలోచన. ఎనోనాసారులీ వచిచిన ఆలోచనలోలీ ఎనోనా సారులీ భగవంతుడు జనిమించాడు. ఆయన మరణ్ంచడం సాధయాం కాదు.


‘ర్మడి గుణాలకు వారసుడు ప్రసాద్’

శ్రీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ దివంగతులయ్యారననా వార్త విని బాధ చందడమేగాక ఆశచిరయాపడనివారుండరు. ఎంతో క్రమశిక్షణ, ఆహారనియమాలు, శర్రదార్ఢయామేకాక మానసిక ఉలాలీసంతో ఉండే వయాకి్త హఠాతు్తగ వైదయాశాలకు వెళలీడం, పర్సి్థత విషమించి మరణ్ంచడం అననాది జీర్్ణంచుకోజాలని విషయం... అన్రోగాయానికి గర్ కాలేదు. సులభమరణం వర్ంచింది మొదలైన ఓదారు్ప మాటలున్నా వార్ని గూర్చి తెలసిన వారందరూ దిగ్రాభాంతకి లోనయ్యారు.

తెలుగ రాష్రటుల IAS చర్త్లో కేవలం ప్రభుతోవాదోయాగగా కాక సమాజస్టవకుడిగా అనినా వరా్ణల ప్రజల ప్రేమాభిమాన్లనా పొందిన గొప్ప వయాకి్త శ్రీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ అననాది నిర్వావాదాంశం. ప్రభుత్వాధికారులకు పదవి వలలీ పొందే వయాకి్తతవామేకాక ఒక ప్రతేయాక వయాకి్తతవాం ఉండే అవకాశం ఉంది. కాని చాలామంది ఉదోయాగంతోనే తమ జీవిత్నినా, వయాకి్తత్వానినా ఏకం చేసుకొని పదవిలో ఉననాంతకాలమే రాణ్సా్తరు. పదవీ విరమణ తరావాత గత అనుభవాలనా నెమరు వేసుకుంటూ గత వయాకి్తతవాం ఛాయలో ఉండడం చూసా్తం. భారతీయ జీవనవిధ్నంలో గృహసా్థశ్రమం తరావాత వానప్రస్థం విధింపబడినటేలీ లౌకిక జీవనంలో కూడా పదవీవిరమణ తరావాత వానప్రస్థం - నిష్కమ బుదిధితో ఏదో ఒక రంగంలో పనిచేస్ట అవకాశం ఉంది.

కె. అరవిందరావు, ఐపిఎస్ (ర్టైర్్డ), పూరవా డిజిపి, ఆంధ్రప్రదేశ్


అలాంటి మారా్గనినా అనుసర్ంచినవారు శ్రీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ . పదవిలో ఉననాప్పుడు ఎనోనా మంచిపనులు సాధించినటేలీ పదవీ విరమణ తరావాత ఎనోనా సామాజిక ధ్ర్మిక విషయ్లోలీ ప్రధ్న పాత్ వహించారు.

శ్రీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ రచనలోలీ వార్ వయాకి్తతవాం మర్ంత స్పషటుంగా తెలుసు్తంది. అనేక అంశాలోలీ కీలకమైన నిర్ణయ్లనా తీసుకోవడం ఉననాత్ధికారుల ముఖయాబాధయాత. అనేక సందరాభాలలోలీ సరైన నిర్ణయం తీసుకోవడానికి అధికారులు ఆందోళన పడుతుంట్రు. నిర్ణయ్లు ఎప్పుడు ఎలాంటి పర్ణ్మాలకు దార్తీసా్తయో చప్పలేని సందరాభాలుంట్య. పర్ణ్మాల భయంతో కొందరు నిర్ణయ్నినా దాటవేసా్తరు. కొందరు సరైన నిర్ణయ్లనా తీసుకున్నా ఇబ్బందులనా ఎదురు్కంట్రు. సరైన నిర్ణయ్నినా తీసుకొని పాలకులనా, ప్రజలనా, కోరుటులనా, ప్రతపక్షానినా మెపి్పంచడం చాలా కషటుసాధయామైన విషయం. అందులో కొంతవరకు అదృషటుం పాలు ఉన్నా చాలామట్కు అధికార్ యొక్క ఇమేజి, సరళ సవాభావం, పని కుశలత, విశవాసనీయతలపై ఆధ్రపడి ఉంట్ంది. ప్రధ్నమంత్రితో సహా అనేక ముఖయామంత్రుల అభిమాన్నినా గౌరవానినా పొందిన వయాకి్త శ్రీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ .

శ్రీ ప్రసాద్ ఉదోయాగ సమయంలో న్కు వార్తో వయాకి్తగత సంబంధం చాలా తకు్కవ. వార్ పదవీవిరమణ తరావాత సాంస్కపృతక ఆధ్యాతమిక రంగాలోలీ వార్తో కలసి పనిచేస్ట అవకాశం కల్గంది. వార్ మహోననాత వయాకి్తతవాం అప్పుడు బోధ పడింది. వారు కేవలం కేంద్ ప్రభుతవాంలో పనిచేయడమేగాక ప్రధ్నమంత్రికి మీడియ్ సలహా దారుగా ఉన్నారంటే వార్ సరవాతోముఖ ప్రతభ అర్థమవుతుంది. ఆ సమయంలోనే వారు దేశంలోని అనేక ధరామిచారుయాలను కలవడం, దేశంలో అతసునినాత విషయమైన అయోధయా సమసయాను పర్ష్కర్ంచట్నికి ప్రయతనాంచడం మొదలైనవి వార్ కారయాకుశలతకు అద్దంపటేటు అంశాలు.

టిటిడి చర్త్లో చిరసా్థయగా నిలచిన వయాకి్త శ్రీ ప్రసాద్ . టిటిడి యంత్రాంగంలో ఎవర్నా ప్రశినాంచిన్ వార్ నోట వచేచి మొదటి పేరు శ్రీ ప్రసాద్ గార్దే. టిటిడిలో ఎనోనా గొప్ప మారు్పలనా తెచిచిన వయాకి్తగా శ్రీ పివిఆరే్కని పేరొ్కంట్రు. వార్ చివర్ క్షణం వరకు టిటిడి వార్ జీవితంలో ఒక విడదీయరాని భాగంగా ఉంది.

ఏ సమాజం యొక్క భద్త అయన్ కేవలం చట్టులు, ప్రభుతవా యంత్రాంగం వలలీనే కాక ఆ సమాజ సంస్కపృత, వారసతవాం యొక్క రక్షణ పై ఆధ్రపడి ఉంట్ంది.


ఈ విషయ్నినా గర్్తంచిన శ్రీప్రసాద్ గారు ధరమిరక్షణకై ఎంతో కృషి చేశారు. విభిననా సంప్రదాయ్లకు చందిన మఠాధిపతులు, పీఠాధిపతులు, ఇదివరలో ఎప్పుడూ ఒక వేదికపైకి రానివారు. ఆయన అనేకులనా ఒక వేదికపైకి తెచిచి ఒక గళంతో మాట్లీడించడం అనితరసాధయామైన విజయం... ఈ విషయంలో శ్రీ ప్రసాద్ గారు సవార్్గయ దయ్నంద సరసవాత గార్కి సమ ఉజీజిగా కృషి చేశారు. ధ్ర్మిక క్షేత్ంలో సావామి దయ్నంద సరసవాత గార్కి ఎంత కారయాదీక్ష, కుశలత ఉండేదో అలాంటి దక్షత శ్రీ ప్రసాద్ గార్లో ఉంది. అందువలలీ వార్ద్దర్ కలయకతో ఎడముఖం పెడముఖంగా ఉననా అనేక పీఠాధిపతులు ఒక వేదికపైకి రావడమే గాక సామాజిక సి్థతపై అవగాహనను పొందారని చప్పడంలో అతశయోకి్త లేదు.

పండితులనా, కళ్కారులనా ప్రోతస్హించడంలో శ్రీ ప్రసాద్ గార్కి బహుశ ఎవరూ సర్రారు. వేలాదిమంది పండితులు వీర్ వలలీ సహాయం పొందినవారు. విదావాంసుల పటలీ అమితమైన భకి్త వీర్ది. రామాయణంపై ప్రవచన్లనా చపి్పన శ్రీభాషయాం అప్పలాచారుయాలుగారు శ్రీ రాముడికి చపి్పన వినయశీలత, సిమిత పూరవా భాషితవాం (తనే మొదట నవువాతూ ఎదుటి వాణ్్ణ పలకర్ంచడం) మొదలైన గణ్లకు శ్రీ ప్రసాద్ గార్ని ఉదాహరణగా చపా్పరు. అలాంటి వర్ణనకు అక్షరాలా తగన వయాకి్త శ్రీ ప్రసాద్ గారు. శ్రీకృష్్ణడు భగవదీ్గతలో నిరవాచించిన ‘కరమియోగ’ అననా పదానికి సంపూర్ణ ఉదాహరణ వీరు.

శ్రీ ప్రసాద్ గారు మరణ్ంచిన సమయంలో అమెర్కా ప్రయ్ణంలో ఉననా న్కు వార్ చివర్ దర్శనం పొందలేకపోవడం బాధ కల్గంచింది. వార్ నిష్్కమణం వార్ కుట్ంబ సభుయాలకు ఎంత బాధ్కరమో, సమాజానికి కూడా అంత బాధ్కరము, ఒక తీరచిలేని లోట్.


ప్రసాద్ శ్రీనివాసుణ్ణి చూశారు!

తిరుమల శ్రీనివాసుణ్్ణ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ ఎంతో గొప్పగా దర్్శంచారు!ఈ కళలీతో చూశారు! తన మనసుతో అనుభవించారు! తన చేతలోలీ ఆ

శ్రీనివాసుడి స్పర్శ పొందారు!... ఒక మనిషిగా పుటిటు ఈ ఒక్క జీవితంలోనే అంతటి అదృషటుం పొందటం ఎంత అదుభాతం!

‘న్హం కరా్త – హర్ిఃకరా్త’ పుస్తకం చదివి చూడండి. ప్రత కథలో ఆయనకి శ్రీనివాసుడు కనిపించాడు. ఆయన తన పర్ధికి మించి నిర్ణయ్లు తీసుకొని, అమలు చేసు్తంటే, అది పాలన్దక్షత్? న్యకతవా లక్షణమా? అని అనిపిసు్తంది. ఒక అధికార్ ఇనినా సాహసపేత నిర్ణయ్లు తీసుకోవటం ఎంత దుసాస్ధయాం అనిపిసు్తంది. ఏ కథలోనూ ఆయన త్ను శ్రీనివాసుణ్్ణ చూశానని చప్పలేదు. శ్రీనివాసుడే చేయంచాడనీ చప్పలేదు. కాని, ప్రత కథలో మనకి కూడా శ్రీనివాసుడే కనిపిసా్తడు!

* * *

ఒకసార్ విజయవాడలో ‘ఎమెస్క’ పుస్తకాల కేంద్రానినా దర్్శంచినప్పుడు అక్కడ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గార్ ‘న్హంకరా్త, హర్ిఃకరా్త’ అనే పుస్తకం కనిపించింది.

ఉమాశంకర్ కుమార్ ములగలేటి, Chief PRO, S.C. Railway


అనేక ప్రభుతవా పదవీ బాధయాతలను అననయాసామానయాంగా నిరవాహించిన అధికార్గా ప్రసాద్ గారు సుపర్చితులు. ఆయన రాసిన పుస్తకం అనేసర్కి న్లో సహజంగా ఉతుస్కత కలగంది. అలవాట్ ప్రకారం మొదటిపేజీ తీసి చదవడం ఆరంభించాను. అలా చదువుతూ సుమారు ఓ 20 నిమిషల పాట్ పర్సర ప్రపంచానినా మర్చి పోయ్ను. షపు యజమాని పలకర్ంపుతో ఈ లోకంలోకొచాచిను. పుస్తకంలోని అక్షరాల ఆకరషిణ గర్ంచి ఏమని చప్పను? పుస్తకం పూర్్తగా చదవాలనే కోర్క పెర్గపోతోంది. పుస్తకం కొని ఇంటికి వెళ్్త కూడా చదవడం మానలేదు. ఇలులీ చేరాక ఏకబిగన ‘న్హం కరా్త హర్ిః కరా్త’ గ్రంథం పూర్్త చేస్ట దాకా నిద్ పటటులేదు. కొననా వెంటనే పుస్తకానినా పూర్్త చేయ్లననా ఆత్రుతను కలగంచిన అతకొది్ద పుస్తకాలోలీ ‘న్హంకరా్త హర్ిః కరా్త’ ఒకటి.

అనేక అదుభాత సంఘటనల సమాహారమైన ‘న్హం కరా్త హర్ిః కరా్త’ పుస్తకంలో ననెనాంతో కదిలంపజేసిన సంఘటన రాళ్ళపలలీ అనంత కృష్ణశరమి గార్కి సంబంధించినది.

శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ అననామయయా ప్జెకుటు చేపటిటున సమయంలో అంతకు ముందు అననామయయా కీర్తనల గర్ంచి అవిశ్రాంత పర్శ్ధన చేసి సరైన గర్్తంపుకి నోచుకోకుండా మిగలపోయన మహనీయుడు శ్రీ రాళ్ళపలలీ అనంత కృష్ణశరమి గార్ విషయ్నినా వార్ దృషిటుకి శ్రీ కామిశెటిటు శ్రీనివాసులు తీసుకురావడం, శరమిగారు అననామయయా పదాల ప్చురాయానికి పడ్డ శ్రమ, నిష్ఠ, తపనలు తెలుసుకొననా ప్రసాద్ గారు అప్పటికప్పుడే శరమిగార్ని తరుమల తరుపత దేవసా్థన్ల ఆసా్థన విదావాంసునిగా నియమిస్్త నియ్మక పత్ం తయ్రుచేయంచి వార్ కృషికి సముననాత, సముచిత గౌరవ సత్్కరాలు కల్పస్్త తమ అధికార పర్ధిని మించిన సాహసపేత నిర్ణయం తీసుకొని బెంగళ్రు వెళ్లీ శరమిగార్కి శ్రీనివాసుని ప్రసాదంతో పాట్ దానినా అందజేయడం, ఆ తరువాత కొనినా గంటలోలీనే శరమి గారు వైకుంఠ సిదిధిని పొందడం, ఆ తరువాత టి.టి.డి బోరు్డ మీటింగలో ఆ నియ్మకానికి (బోరు్డ అనుమత లేకుండా ప్రసాద్ గారు తీసుకుననా నిర్ణయం) ఏకగ్రీవ ఆమోదం లభించడం అనే విషయం చదువుతుననాపుడు ఎంతో భావోదేవాగం కలగంది. కనులు చమరాచియ. హృదయం బరువెకి్కంది. ఇది ఆ అఖిలాండ కోటి బ్రహామిండ న్యకుని ల్లా విలాసమా లేక


శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ సహృదయతకు, పాలన్ దక్షతకు నిదర్శనమా తేలుచికోలేని అయోమయ్వస్థలో పడిపోయ్ను. కానీ శ్రీ ప్రసాద్ మాత్ం ‘న్హం కరా్త హర్ిఃకరా్త’ అంట్రు.

ఇలాంటి మనసును కదిలంచే ఎనోనాసనినావేశాలు, సంఘటనలను ప్రసాద్ గారు ఈ గ్రంథంలో మన కళ్ళముందుంచారు.

ఒక వయాకి్త త్రికరణ శుదిధిగా, నిసావార్థంగా ఏ బృహత్తర కారయాం సంకల్పంచిన్ పంచ భూత్లనీనా తమ శకి్త యుకు్తలనా ఆ వయాకి్తలో ప్రవేశింపజేసి, ఆ కారయాం భవిషయాతు్త తరాల వార్కి ఆదర్శప్యంగా వుండే విధంగా పూర్్త చేయంచే ప్రేరణ కలగసా్తయ అనే గొప్ప సందేశం ఇచేచి గ్రంథం ‘న్హం కరా్త హర్ిః కరా్త’. న్ దృషిటులో ఇంత శకి్తమంతమైన పుస్తకం ఇది ఒక్కటే.

బహుశా, శ్రీ ప్రసాద్ దేవుడు మెచేచి మహోననాతమైన గణ గణ్లుననా అరుదైన వయాకి్త కాబటేటు శ్రీ వేంకటేశవార సావామి చేయపటిటు నడిపించాడు.

నేను విజయవాడలో పనిచేస్టటప్పుడు అక్కడ సవారాజ్ మైదానంలో ప్రత సంవతస్రం జనవర్లో పెద్ద ఎతు్తన జర్గే పుస్తక ప్రదర్శనను ప్రత రోజు సాయంత్ం సందర్్శంచడం ఒక గొప్ప అనుభూత. ప్ంగణం మధయా భాగంలో వేసిన వేదిక పైన రోజూ సాహితయా సభలు, పుస్తకావిష్కరణలు జరగడం పర్పాటి.

2010 లో జర్గన పుస్తక మహోతస్వంలో ఒకరోజు సాయంత్ం మైదానంలోని వేదిక మీద ఎమెస్క సంస్థ ప్రచుర్ంచిన శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ ‘అసలేం జర్గందంటే...’ అనే పుస్తకావిష్కరణ జరుగతోంది. ఆ సభలో శ్రీ ప్రసాద్ తన అనుభవాలను పంచుకున్నారు. ఆ పుస్తకం న్పై అతయాంత ప్రభావం చూపించింది. అది పర్పాలన్ వయావహారాలోలీ న్ దక్షతని, నిరవాహణ సామరా్థయానినా మెరుగ పరుచుకోవడానికి ఉపయోగపడింది.

ఉదోయాగ నిరవాహణలో భాగంగా నేను ప్రసిదిధి చందిన అనేక బి-స్్కళ్ళలో నిరవాహించే మేనేజ్ మెంట్ కోరుస్లకు హాజరయ్యాను. ఈ కోరుస్లలో ముఖయాంగా ఒక కేస్ సటుడీ ఇచిచి, ఒక కారయా నిరావాహకుడిగా అలాంటి పర్సి్థతులోలీ మీరు ఎలాంటి నిర్ణయం తీసుకుంట్రో తెలుపమనడం శిక్షణలో భాగం. ‘అసలేం జర్గందంటే..’ గ్రంథంలో ఉననా ప్రత అధ్యాయం ప్రభుతవా కారొ్పరేట్ సంస్థలలో పనిచేస్ట కారయా నిరావాహకులకు


ఒకొ్కక్క కేస్ సటుడీ లాగా ఉపయోగపడుతుందని న్ నమమికం. ప్రత అధ్యాయం మనకు ఒక పాఠమై సంకట సమసయాలెదురైతే మనం ఎలా స్పందించాలో నేరు్పతుంది.

‘అసలేం జర్గందంటే..’ పుస్తకంలో శ్రీ ప్రసాద్ నిరవాహించిన అనేక పదవులోలీ వార్కెదురైన అనేక సవాళ్్ళ, సమసయాలు వాటి పర్ష్కర మారా్గలు చాలా సరళమైన భాషలో సామానుయాలకు కూడా అర్థమయేయా విధంగా రచించారు.

వాస్తవ సంఘటనల గర్ంచిన రచన కత్తమీద సాము వంటిది. రచయత విశవాసనీయతకి అగనాపర్క్ష పాఠకుడికి కూడా వాస్తవ సంఘటనలపై కొంత అవగాహన, అభిప్యం ఏర్పడి ఉంట్య. రచయత రచనలోలీ ఎక్కడైన్ కొది్దగా పాఠకుడికి పక్షపాత దృషిటు కనిపిస్ట్త ఆ రచనను తరస్కర్సా్తడు లేదా విమర్్శసా్తడు.

‘అసలేం జర్గందంటే’ పుస్తకం ఇంత ప్రజాదరణ పొందిందంటే అది శ్రీ ప్రసాద్ గార్ నిష్పక్షపాత వైఖర్కీ, నిబదధితకీ నిలువెతు్త నిదర్శనం.

కొంతకాలం తరావాత పి.వి.ఆర్.కె ప్రసాద్ గార్తో పర్చయ భాగయాం కలగంది. ఒక పుస్తకం చదివిన తరావాత ఆ రచయత వయాకి్తతవాం పటలీ మనకు ఓ అవగాహన, అంచన్ ఏర్పడుతుంట్య. అనేక సందరాభాలోలీ అనేక మంది రచయతలను కలసినప్పుడు వార్ రచనల ప్రభావంతో మనసులో ఊహించుకుననా గణరూపాలకూ, రచయతల వాస్తవ వయాకి్తతవా దర్శన్నికి పొంతన కుదరక నిరుత్స్హం ఆవహిసు్తంట్ంది.

ఆయనతో ప్రతయాక్షంగా సంభాషించిన తరావాత ఆయన పైన ఉననా గౌరవం రెటిటుంపై భకి్తభావనగా పర్ణమించింది. ఆతమిసాక్షాత్్కరం పొందిన మహా మనీషి ఆయనలో కనిపించారు.

ఆయన చేతుల మీదుగా ‘తరుమల చర్త్మృతం’ గ్రంథానినా అందుకోవడం న్ జీవితంలో చిరసమిరణీయమైన అమూలయా జాఞాపకం.


The Prasad I knew

P.V.R.K. Prasad was two years senior to me in service. Sri C.S. Sastry, who was the Deputy Director of the National Academy of Administration when Prasad was a probationer, used to tell me that he had very high hopes of some outstanding youngmen he had trained –one of whom was Prasad. Subsequently Prasad not only lived up to those expectations but far exceeded them!

I first knew Prasad when he was the Project Officer of the Small Farmers Development Agency (SFDA) of Nalgonda district. He and his wife Gopi had come to Hyderabad to buy a car and I happened to call on them. I was immediatly struck by Prasad’s bonhomie and the cheerful and friendly manner in which both of them received me.

He was an institution builder par excellence and left everlasting imprint on whatever organisation or department he happened to serve. Easily the most notable among these areas the Collector of Khammam district, Executive Officer of the Tirumala Tirupati Devasthanams (TTD), Commissioner of Information and Public Relations, Chairman of the Vizag Port trust and Information Advisor to the Prime Minister.

Mohan Kanda, IAS (Retd), Former C. S., A.P.


After retirement Prasad accepted an assignment as the Director General of the MCR HRD Institute and made an unforgettable mark. I was at that time the Chief Secretary of the state, and would often find him scribbling away ‘Ramakoti’ furiously in a small notebook which he always kept with himself. While he made remarkable contributions wherever he served, easily the one assignment which the citizens of India will never forget is his tenure as the Executive Officer, TTD.

I particularly recall the occasion when, after a flight in which he was travelling from Tirupati to Hyderabad had crash landed in a local lake, he came up walking to Tirumala and did Angapradakshanam as a token of gratitude to Lord Venkateswara.

When I was serving as Secretary, Food and Agriculture in the state, in the year 1993, it was Prasad who, saw to it that my name was included in a team that was visiting Israel a historic visit after a gap of more than twenty years in the diplomatic relations between that country and India

Personally, I shall remain indebted to him for his having so graciously agreed to write a foreword for my Telugu book “Mohana Makarandam” – and the little contribution I made to his enormous reputation by being asked to write a blurb for his book – “Naham Kartha Harih Kartha” which I accepted only too gladly to do.

I also feel grateful to God that I had the opportunity to make a humble contribution to his career, (while working in the Chief Minister’s office), clearing the air between him and N.T. Rama Rao, the then Chief Minister of Andhra Pradesh, by arranging a direct interaction between the two of them when some misunderstanding had cropped up between them.

He was a great civil servant, a rare human being and most of all, an invaluable friend. Not only I, but literally thousands of people all round the world, will forever remember him, particularly his smiling face and engaging personality.


ఎంతోమంది ఏకలవు్యలు

1980 జూలై మధయాలో ఒకరోజున –

న్కు కడుపు మండి పోయంది.

ఎం.ఏ., ఎం.ఫిల్. చదువుకున్నాను. ఏదో మా అననా (ఎ.వి.యస్. రెడి్డ, ఐఏఎస్) చపా్పడు గదా అని టి.టి.డి. ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ దగ్గరకి ఉదోయాగం కోసం వచాచిను. అంతమాత్రాన – నేను సిలీప్ రాసి పంపించాక కూడా మూడు గంటలపాట్ ఆయన కాయాంప్ కలీర్్క ముందు విజిటర్స్ రూమ్ లో కూరోచి పెడత్డా? ప్రొదు్దన 10 గంటలకి వచిచి కూరుచిన్నాను. ఇంకెప్పుడు పిలుసా్తడు?

న్కు అర్థమైపోయంది. – ఈ ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ న్కు ఎలాగ ఏ ఉదోయాగమూ ఇవవాడు. అనవసరంగా వచాచిను... అనుకుంట్ండగా మధ్యాహనాం ఒకటిననార ప్ంతంలో ఇ.ఓ. దగ్గరునాంచి పిలుపు వచిచింది.

లోపలకి వెళలీగానే ఎగజికూయాటీవ్ ఆఫీసర్ ‘‘ఏం కావాలయ్యా?’’ అని అడిగారు. న్కు అప్పటికే విసుగొచేచిసింది వెయట్ చేసి చేసి.

డా. ఎ.కె.వి. యస్. రెడిడి, పూరవాపు డైరకటుర్ జనరల్, నేషనల్ మూయాజియమ్, నూయాఢిల్లీ.


‘‘ఏంది సర్! వందకిలోమీటరలీ దూరం నుంచి వచాచిను. మూడుగంటల పాట్ న్ టైమంత్ ఇక్కడ వేస్టు అయంది. న్కు ఛార్జిలు కూడా దండగ...” అంటూ ఆవేశంగా మాట్లీడుతున్నాను. ఒక నిరుదోయాగ ఆవేశం అది.

ఆయన న్ అర్హతల కాగత్లు ఒకసార్ పైనుంచి క్రిందికి చూస్టసి చిరునవువా నవువాతూ ‘‘కూరోచివయ్యా ముందు’’ అన్నారు. నేను ఇంకా ఏదో ‘‘అది కాదు సర్’’ అంటూ మాట్లీడబోతే ఆపేశారు. ‘‘చూడు, సాయంత్ం లోపల నీకు ఏదో ఒకటి చేసా్తను. నువువా తొందరపడి తరుపత నుంచి ఎక్కడికీ వెళ్లీపోకు...’’ అన్నారు.

అలా మాట్లీడుతూనే తన కాయాంపు కలీర్్క ని ఇంటర్ కామ్ లో అడిగాడు. ‘‘మన మూయాజియమ్ సెస్షల్ ఆఫీసర్ జయచంద్న్ ని కలుపు.’’ క్రమంగా 10-15 నిమిషలైన్ ఆ కాల్ రాలేదు.

‘‘సరే, ఒక పని చయయా నమామిళ్వార్ గడి వుంది తరుపతలో తెలుసా?’’

‘‘తెల్దు సర్’’

‘‘ఓకె. ఇదిగో ఇలా వెళ్లీల....’’ అంటూ కాగతం మీద నమామిళ్వార్ గడికి వెళ్లీదార్ రాసి ఇచాచిరు. అక్కడికి వెళ్లీ జయచంద్న్ ను కలవమని చపా్పరు. లేచాను. బయటికి వచేచిసు్తన్నాను. అంతలో ఫోన్ మోగంది. జయ చంద్న్ లైన్ లోకి వచిచినట్లీన్నారు. ఆయనతో ఇ.ఓ. మాట్లీడేశారు.

ఫోన్ పెటేటుశాక, ‘‘నువువా వెళ్లీ జయచంద్న్ ని కలుసుకో. ఏదో ఒక పోసుటు ఇసా్తడు. వెంటనే చేర్పో...!’’ అన్నారు. ‘‘నెలాఖరుకి వచిచి చేరత్ను సర్’’ అన్నాను.

ఓ నవువా నవావారు. ‘‘చూడు, నీ చేతలోది నీ నోట్లీకి వచేచిలోపల ఎనె్నాన్ జరగొచుచి. వెంటనే చేర్పో. పోసుటు ఏమిటి అననాది చూడకు...’’ అని అనునయంగా చపా్పరు. ‘‘గాడ్ బెలీస్ యు’’ అని కూడా అన్నారు. అలాగే వెళ్లీ, జయచంద్న్ ను కలస్ట్త, తెలుగ సా్కలర్ గా రూ. 500 జీతం మీద నియ్మకపు ఉత్తరువా చేతకిచాచిరు.

న్ కళలీని నేనే నమమిలేక పోయ్ను. 1980లో అది చాలామంచి జీతం. అలా ఆ రోజు సా్కలర్ గా చేరాక, అదే టి.టి.డి.లో కొనినా మాసాల తరువాత మూయాజియమ్ కూయారేటర్ పోసుటుకి ఎంపికయ్యాను. (తరువాత డైరకటుర్ హోదా వచిచింది.) 1980


కృష్ణ పుష్కరాలోలీ టి.టి.డి. ఎగజిబిషన్ ఏరా్పటలీ బాధయాత న్కు అప్పగస్ట్త, రాత్రికి రాత్రి పనిచేసి, ‘‘పనిరాక్షసుడివయ్యా’’ అని ఇ.ఓ.గార్ మెప్పు పొందాను. ప్రోత్స్హంతో పనిరాబటటుడం ఆయన విధ్నం అని అర్థమైంది.

అదే ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ 1997లో ఉననాత విదాయాశాఖ ముఖయాకారయాదర్్శగా, సాలార్ జంగ్ మూయాజియమ్ డైరకటుర్ పోసుటుకి ననునా ఎంపిక చేశారు. ఆ మూయాజియంలో అస్తవయాస్తంగా వుననా పర్సి్థతులనా చక్కదిదే్ద అవకాశం కల్పంచారు.

వెయయాకాళలీ మంటపం కూలచివేత తరువాత 2006లో ఏరా్పట్ చేసిన అధయాయన కమిటీకి అనుబంధంగా ఏరా్పటైన ఆర్్కలాజికల్ సటుడీ కమిటీలో సభుయానిగా అవకాశం కల్పంచారు.

పాలనలో ఎలా ఆలోచించాల, ఉదోయాగలనా ఎలా ప్రోతస్హించి పని చేయంచాల, పని దొంగలనా ఎలా అదుపు చేయ్ల, భవిషయాత్ ప్రణ్ళ్కలనా ఎలా రచించాల్, మానవ సంబంధ్లనా ఎలా కాపాడుకోవాల్, కోపం, దేవాషం వంటి అవాంఛితమైన ఉదేవాగాలనా ఎలా అదుపు చేసుకోవాల్... వంటి అనేక విషయ్లోలీ న్కు మార్గదర్్శ, గరువు 1980 న్టి ఆ ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసరే. టి.టి.డి.లో అసాధయామైన కారాయాలనా సుసాధయాం చేసి ‘దైవాంశ సంభూతుడు’ అనిపించుకుననా ఆ ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసరే ఇప్పడు న్లాంటి అనేకమంది ఏకలవయా శిష్యాలనా అన్థలనా చేసి వెళ్లీపోయన పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్.

ఎనినాజనమిలెత్త స్టవిస్ట్త ఆయన రుణం తీరుచికోగలను?


A man of worldly wisdom

Monday, 21st August, 2017 - woke up to another cold morning in Nairobi, turned to my bedside table and switched on my mobile. As the screen came to life, I saw Usha’s terse message: “PVRK passed on”. It had to happen some day - we all have to ‘pass on’; but PVRK? Already? So soon? I felt another phase of my Service life - my personal life - slip away into the annals of Memory. And I mourned ... alone.

Why had Subba not informed me - surely he would be aware of this news, being in Hyderabad currently? I knew he was to travel on work to Bengaluru early that morning. And then I saw all the missed calls ... he had not wanted to communicate the sad news through a message but to tell me personally. And the 2½ hour time difference had come in the way. He would have boarded the flight already.

When I was shifted from the post of Commissioner and Head of the Women and Child Development Department during my

Urmila Subbarao, IAS (Retd)


third year running there, it was a compassionate order issued by the then Chief Secretary, Sri Rajajee, who saw me in the traumatic aftermath of a serious chicken pox attack late in life. I was sent to the then Institute of Administration - the State Government’s premier training institution - as deputy to the Head of the institution, to a post that would hopefully provide me the respite for complete recuperation.

A senior Secretary to the State Government was holding additional charge of the post of Commissioner and Head of the IOA. We were just getting into the last quarter of the Financial year and, to my great horror, I found training course after training course having to be called off due to lack of adequate number of participants. There were last minute wholesale withdrawal of nominations for the Courses. The IOA was being supported by government without delivering a single day’s training - a justification for winding up the Institute and sending all its Staff home with a severance package, as I explained to my institutional colleagues.

It was at this stage that a meeting was called by the Honourable Chief Minister to review certain crucial sectors.

When the subject of Training came up for discussion, I raised the issue. “Sir, the IOA desperately needs a night life”. The CM looked up sharply, most probably wondering at my ‘impudence’. But I quickly explained that unless participants stayed on campus for the duration of their training programmes and had the opportunity to interact with training faculty and each other in a sharing of experiences - and were, during this period, also relieved of all other official duties - they could not be expected to take the training seriously or concentrate on it.


Shortly thereafter, we were given a regular Head at the IOA - Sri PVRK Prasad was posted as Commissioner in full, regular charge of the IOA.

Till then, he was heading department of Higher Education. Even before I could initiate a conversation, PVRK Sir opened up with his (typical of him, I later realised) disarming “Idigo...”. He was coming to the IOA because he had been told it was a comparatively ‘light’ charge and he felt he deserved a much earned respite from his earlier ‘heavy’ (meaning ‘stressful’) duties. So could I kindly continue with whatever we were doing and only approach him for absolutely essential matters, like signatures and such like.

To say that I was taken aback would be an understatement. “So, Urmila, you will be de facto Commissioner, ok, and I’ll just take orders from you”. I couldn’t resist the opening thrown at me and burst out, “Ok, Sir, if I’m to be de facto Commissioner, you’ll have to handle all the work that will be delegated to you by me”. Instead of taking umbrage at my response, he laughed and accepted it in clearly good spirits. That first interaction set the tone for our subsequent relationship. PVRK was that rare species of officer who did not set much store on inter se seniority in service to draw one’s respect. Instead, he provided the essential democratic leadership that encouraged participative functioning of his ‘service’ colleagues - whether senior or junior : the most important element to draw out the best in a training institution.

What a Visionary!

My longest stint with the same ‘Boss’ in my official career was with PVRK - over 5 years - and there was a lot one could learn from him in terms of forward thinking and planning. He always thought of the larger picture - he had a 70 mm Vision of an institution as


it could be, should be (in the next 12 months, in the next 5 years) - and then worked towards realising that vision by painstakingly filling in the details through even the minutest of interventions. Standards set by him were always pitched at the international level, nothing less would do.

His most impressive facet was his HR management skills. Inanimate money and materials could always be organised; but taking people on board and organising them into an enthusiastic, well coordinated and committed team working towards a common goal was PVRK’s outstanding strength. Delegation again was something that came to him naturally, his wholehearted trust in a person always drawing out the best in them.

Slowly, steadily, the IOA became the Human Resource Development Institute - what had earlier been considered a punishment or sidelined posting in the training Institute was now a sought for placement and we at the HRD Institute revelled in the institution’s newly acquired importance. The Head of the institution was re-designated as Director General, the Deputy as Additional Director General.

During the many brainstorming sessions that were held in the DG’s chambers - we were a small Core Team of 3 to 4 officers - from time to time the conversation would veer to other topics. We would listen fascinated to his recital of his many Service experiences which always terminated in a pointed learning experience. A large number of these revolved round his term with the TTD - his tenure there witnessed putting in position many long term conveniences for pilgrims while they waited for the Lord’s darshan, such as the covered waiting halls with closed circuit TV displaying the ongoing worship at the sanctum sanctorum, the hygienic preparation of the


daily prasadam as also the simple but extremely tasty meals for the thousands of daily devotees who thronged Tirumala - which, through his subsequent sharing of his experiences in writing with the larger public, resulted in PVRK being identified and known as a Lord Venkateswara ‘sevak’. Although that posting came to an end and PVRK the officer had to move on, PVRK the human being never strayed from the Lotus feet thereafter, rendering yeoman service as Advisor to the TTD right till the end.

Marriage in Prasad’s view

Occasionally, there would be freewheeling conversations which centred around a plethora of subjects relating to Life and the living of it. PVRK would share his personal ‘theories’ regarding institutions like Family, Marriage and suchlike, developed over time and based on his own experience. Amongst others his take on Marriage comes to mind. According to PVRK, a marriage consists of 3 distinct stages : the first period when the newly married couple try to change each other in their attempt to mould the partner closer to their heart’s desire (which, according to PVRK, is a futile exercise since rarely does any human being alter very substantially in their essential personality); the second stage when the children grow up and grow (go) away and the couple realise that they have to live out the rest of their lives with one another, stepping back to give each other some distance and breathing space - which, according to PVRK, is the only retrievable period in this strange, (en)forced relationship provided the two individuals involved do not fritter away this time in thinking of ‘what could have been’; as the third and last stage is when both partners are caught up in their individual health concerns and bodily ailments which finally all flesh is heir to.


There is no dearth of instances that one can quote of PVRK’s ‘worldly wisdom’ which he would trot out whenever someone approached him for help or advice. And there was a constant flow of visitors to his chambers in the Institute, each coming bowed down by some woeful burden but leaving considerably cheered up by his words of encouragement and cheer. Many are the occasions when I rushed into his room with some tale of doom, only to be calmed down by PVRK’s matter of fact take on the matter which left me feeling, like Pippa, that all was well with my world.

With him gone, there is a vacuum. Treasured memories remain.

As I recall PVRK, Longfellow’s lines come to mind :

“Lives of great men all remind usWe can make our lives sublime,And, departing, leave behind usFootprints on the sands of time;

Footprints. that perhaps another,Sailing o’er life’s solemn main,A forlorn and shipwrecked brother,Seeing, shall take heart again.”

And I am grateful all over again for our time together and the friendship.


శ్రీవార్ సేవలో పి.వి.ఆర్.కె.

శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ నిష్్కమణ ఆయనను ఎర్గన చాలామందికి ఊహించని విషయం. భౌతకంగా శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. మన మధయాలేరనే నిజం చాలామందికి తీవ్ర మనసా్తపానినా కలగంచే మాట నిజం!

నేను అనంతపూర్ లో పోల్సు ట్రయనింగ్ లో వుననాప్పుడు ఖమమింలో మా చలెలీలు వివాహం జర్గంది. ఖమమి జిలాలీ కలెకటుర్ గా ఆయన శ్రీమతతో సహా ముందర్ వరుసలో కూరొచిని ఏ భేషజమూ ప్రదర్్శంచకుండా వివాహానినా తలకించటం న్కు ఎప్పుడూ జాఞాపకం వస్్తనే వుంట్ంది. నిజానికి అప్పుడు వార్తో న్కు పర్చయం లేనేలేదు. పెద్దలు పిలస్ట్త వచాచిరు. ఆడంబరాలు లేకుండా అందర్తో కలసిపోయే మనస్తతవాం సవాతహాగా వుండటం వలలీ ‘అందర్ మనిషి’గా ఆయన నిలచిపోయ్రు.

నేను తరుపత ఎడిషినల్ ఎస్.పి.గా వుననాప్పటి నుంచి ఆయనతో న్ అనుబంధం దృఢపడింది. టి.టి.డి. ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ గా ఆయన గొప్ప పేరు సంపాదించుకొని వుండొచుచికానీ, ఆయన భకు్తలకు చేసిన స్టవ నిరంతరం కూయా కటిటు మర్ మనసులోలీ మెదులూ్తనే ఉంట్ంది. శ్రీ వేంకటేశవార సావామిని అంతగా ప్రేమించి, భకి్తతో అనుభవించి, తర్ంచిన వయాకి్త చర్త్ పుటలోలీ చాలా అరుదుగా దర్శనమిసా్తరు. ఆధ్యాతమిక కీర్తనలతో అననామయయా తర్స్ట్త, స్టవాతతవాంతో శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె కలయుగ

రావులపాటి సీతారామారావు, IPS (Retd.)


దేవుడిని ముర్పించాడనే మాట చాలా మంది భకు్తలు అనటం నేను విన్నాను. అంతకంటే జనమికు మరో సాఫలయాం, సార్థకత ఏం వుంట్ంది?

ఆయన ఇఓ గా, నేను పోల్సు ఆఫీసర్ గా తరుమలలో ఒక పెద్ద పర్క్షనే ఎదురొ్కన్నాం. బహుశా ఇనినా సంవతస్రాల తరావాత, శ్రీ వల్లీశవార్ ను ఆ సంఘటనకు ప్రతయాక్ష సాక్షిగా నేను పేరొ్కనక తప్పదు.

ఆ సంవతస్రం బ్రహోమితస్వాల చివర్రోజు బ్రహామిండంగా కారయాక్రమాలు ముగశాయని మేమిద్దరం సంతోషపడు్తననా సమయ్న దేవాలయ ప్ంగణంలో ఎవరో మా ఇద్దర్కీ ‘టీ’ ఇచాచిరు. అక్కడ ప్రసాదాలు తప్ప ఏమీ తీసుకోకూడదేమో! ఆ అపచారానికి వెంకననా మా ఇద్దర్కీ వెంటనే శిక్ష వేశాడు. అనుకోని సంఘటన క్షణ్లోలీ జర్గంది. పోల్సులకూ దేవాలయ సిబ్బందికీ నిమిషలోలీ ఘరషిణ ప్రంభమై చినికి చినికి పెను తుపానుగా మార్ంది. పోల్సులు ఒకవైపు, దేవాలయ సిబ్బంది మరోవైపు యుదాధినికి మోహర్ంచారు. అప్పటిదాకా కలసి వుననా మేమిద్దరం చరొక పక్షం కాక తప్పలేదు. తరుమల దేవుని మహాదావారం ఆ క్షణ్న మూస్ట అనివారయా పర్సి్థత ఏర్పడింది. శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె తన సిబ్బందిని, నేను పోల్సులను నియంత్రించాలస్న విచిత్ పర్సి్థత శ్రీ వేంకటేశవారసావామి కల్పంచాడు.

చివరకు అది ‘టీ’ కప్పులోతుపానులా సమసిపోయంది. అయతే ఈ మొత్తం దురదృషటుకర సంఘటనలో న్కు ఎప్పుడూ జాఞాపకం వుండేది ఉజజివాలంగా ప్రకాశించిన ఆయన వయాకి్తతవాం! ప్రభుతవా పెద్దలకు నేను పోల్సు సిబ్బందిని కంట్రోల్ చేయటం వలేలీ పెద్ద ఉపద్వం తపి్పందని తన మాటగా చప్పటం - తేలగా్గ ఇతరుల మీదికి తప్పు నెటేటుస్ట నైజం వుననా ఈ కాలంలో, కాలానికి ఎదుర్ది అనినా వేళలా తన నిజాయతీని నిర్భాతగా ప్రకటించే మనస్తతవాం తన సవాంతం చేసుకోవటం! దటీజ్ పి.వి.ఆర్.కె.

న్కు ఇంకో ఏడాదిలో పోల్సు జీవితం ముగసు్తందనుకుననా తరుణంలో ఎం.సి.ఆర్.హెచ్.ఆర్.డీ సంస్థలో ఎడిషినల్ డి.జి.గా తనకు తోడుగా ప్రభుత్వానినా ఒపి్పంచి ఉదోయాగంలో వేయంచటం ‘అనీనా నీవే చేయ్ల సుమా!’ అని చబుతూ అవసరముననాప్పుడే న్ పనులనూ ననూనా సర్దిదే్ద కారయాక్రమం చేయటం! ‘హి ఈజ్ ది బెస్టు బాస్’ అని న్కెప్పుడు తెలసిందంటే, అప్పటి పోల్సు డి.జి.పి ఆ సంస్థకు ఏదో పనిమీద వచిచి, న్ పరోక్షంలో ననునా గర్ంచి ‘అవర్ లాస్ ఈజ్ యువర్ గెయన్’ అననా మాటను “ఇలా మీ డి.జి.పి. అన్నాడయ్యా” అని న్తో చప్పటం!


న్బోటివాడికి ఆ ఒక్క మాట చాలు! వయాకి్తతవా వికాసానికి సపానంగా మారట్నికి!

ఏ ఉదోయాగం చేసిన్, ఏ పని తలపెటిటున్ ఎవర్ని అడిగన్ అడగకున్నా సహాయం చేసిన్ పి.వి.ఆర్.కె సటుయల్ ఎవర్కీ రాదు. అంత విశిషటుమైన న్ణయాత ఎవర్లోనూ వుండదు!

తరుపతలో విమాన ప్రమాద సంఘటనకు ముందు, ఎడిషనల్ ఎస్.పి.గా శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె కు ఒక సందేశానినా విమానం బయలుదేరబోయే ముందు నేను చేరవేశాను. విమానం ఆ తరావాత ఆకాశంలో ఎగర్ంది కానీ క్షణ్లోలీనే దగ్గరోలీనే వుననా ఓ చరువులో కూలంది. మేమంత్ విమాన్శ్రయంలోనే వున్నాం! హడావుడిగా ప్ణ్లుగ్గబట్టుకొని ఆ ప్ంత్నికి చేరుకున్నాం. బురదలో కూరుకొనిపోయ విమానంలోంచి అజేయుడుగా శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. విమానంలోంచి బయటకు రావటమే కాకుండా ఇతర ప్రయ్ణ్కులనా బయటకు తీసుకొని రావటంలో సహాయం చేస్్త కనపడా్డరు. ఆత్రుతతో ఆయన దగ్గరకు పోయే ప్రయతనాంలో నేను బురదలో కూరుకొని పోవటం గమనించి ‘అదేమిటి సీత్రాంరావు! ననేనాదో బయటకు తీసా్తవనుకుంటే నువువా కూరుకొనిపోయ్వేమిటి?’ అని జోక్ వేశారు. అందరూ సురక్షితంగా బయటపడా్డరు. ఆ జోక్ కు అమిత సంతోషంతో పడి పడి నవావాం!

కేర్ హాసి్పటల్ లో శ్రీ పి.వి.ఆర్.కెను చూసినప్పుడు విమాన ప్రమాదం నుంచి బయటకు వచిచినట్లీగానే క్షేమంగా బయటకు వచిచి న్లాంటి వాడిని చూసి “ఎందుకయ్యా! అంత్ వున్నారు! న్కేం కాలేదుగా!” అంట్రనుకున్నాం కానీ, అలా జరగలేదు! అలా జర్గతే అది జీవితం కాదుగా!

శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె ప్పంచిక మలన్లను తొలగంచుకొని సవాచఛాంగా ఎగర్పోయ్రు. మన మెందుకు మథన పడాల!


విలువలకు నిలువెత్తా నిఘంటువు

శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె ప్రసాదు కనునా మూశారననా వార్తను పత్రికలోలీ చదివి కంట తడిపెటిటున వాళలీలో నేనూ ఒకదానినా. ఎందుకంటే-

వారు ఐఏఎస్ అధికార్గా మూడు దశాబా్దలకు పైగా వివిధ హోదాలోలీ పనిచేసిన సమరు్థడైన అధికార్గా ప్రశంసలందుకున్నారు.

కేవలం ఉదోయాగధరామినినా మాత్మే నిరవార్్తంచి వుంటే ప్రసాదుగార్ గర్ంచి, నేనుగాని, న్లాంటి మరొకరుగాని బాధపడాలస్న పనిలేదు. ఐ.ఎఎస్. అధికారులు తమ తెలవితేటలతో, సమయస్ఫూర్్తతో ప్రభుతవాపాలన సక్రమంగా సాగడంలో నిరవాహించేపాత్ అదివాతీయమైనది. అయతే ప్రసాదుగారు హృదయధరామినినా, ఉదోయాగధరామినికి అనుసంధ్నించి ప్రజాశ్రేయసుస్కు వాటిని సమనవాయంచి, చేస్ట ప్రత పనిలోనూ సామాజిక ప్రయోజనం, విలువల పర్రక్షణను ప్థమిక లక్ష్యంగా నిర్ణయంచుకుని ముందుకుసాగన అరుదైన అధికార్. ముఖయాంగా సన్తన ధరమి పర్రక్షణ, భారతీయ సంస్కపృత సంప్రదాయ్లను కాపాడేందుకు మనసును లగనాం చేసి వారు పనిచేస్టవారు.

భారతీయ ధ్ర్మిక జీవనం గర్ంచి మన పురాణ్లు, వేదాలు, ఉపనిషతు్తలు చాటిచపి్పన ఔననాతయాం గర్ంచి క్షుణ్ణంగా తెలసిన ఆధ్యాతమికవేత్త ప్రసాదుగారు.

‘భారతీయం’ సత్యవాణి


ఈ నేపథయాంతోనే తీర్కలేని ఉదోయాగధరమిం ఉననాప్పటికి కొంత సమయ్నినా ధ్ర్మిక రచనలకు కేట్యంచి విలువైన గ్రంథాలను సమాజానికందించారు.

తరుమల తరుపత కారయానిరవాహణ అధికార్గా వారు చేపటిటున సంస్కరణలు, అవి ఇచిచిన సతఫూలత్లు ఇప్పటికే భకు్తలు కథలుగా చప్పుకుంటూ వుంట్రు.

అఖిలాండ కోటి బ్రహామిండ న్యకుడైన శ్రీవేంకటేశవారసావామి సనినాధిలో పనిచేస్ట మహదాభాగయాం లభించడం తన అదృషటుమని సనినాహితులతో అనేవారు. శ్రీవార్ వైభవానినా వందలసారులీ కళ్లీరా చూసిన తనమియతవాంతో, అనుభూతతో గండెనిండిన అనుభవంతో విలువైన గ్రంథానినా వ్రాసి సావామివార్కి అక్షరప్రసాదంగా అర్్పంచారు.

గంటూరు జిలాలీ సాతులూరులో సంప్రదాయ కుట్ంబంలో పుటిటు సవాయంకృషితో ఎదిగ తనను త్ను తీర్చిదిదు్దకుననా సాఫలయా జీవనుడు (self made man) ప్రసాదుగారు.

మన తెలుగ ప్రధ్ని శ్రీ పి.వి. నరసింహారావుగార్ దగ్గర కారయాదర్్శగా పనిచేసి సమకాల్న భారతీయ రాజకీయ, సామాజిక, సాంస్కపృతక ముఖచిత్రానినా సీవాయచర్త్ రూపంలో మనకందించిన అరుదైన రచయత.

వార్ చివర్ శావాసవరకూ అత సాధ్రణంగానే జీవించారు. వివాదాలకు దూరంగా వున్నారు. అందర్తోనూ సఖయాతగా మెలగేవారు. నేను ‘భారతీయం’ తరఫున చేసు్తననా కృషిని కొనియ్డి, మర్ంత బల్యంగా ప్రజలలోకి వెళలీమని ఆశీరవాదించారు.

నీత, నిజాయతీ, అణకువ, కారయాదక్షత, ధరమిబదధిత, సతయాసంధత ప్రసాద్ గార్కి వనెనా తెచిచిన గణ్లు. వారు అనీనా తెలసిన్ ఏమీ తెలయనట్లీగా సాధ్రణవయాకి్తగా కనిపించే నిలువెతు్త విలువల నిఘంట్వు. ప్రసాదుగార్ని Ideal Administrative Officer (IAS) అని సనినాహితులు చమత్కర్ంచేవారు.

మా మార్గం ఒక్కటే కావడం వలలీనేమో ప్రసాదుగార్ని చాలా గౌరవించేదానినా. మొననా ఆగసుటు 14 న సతయాసాయ నిగమాగమంలో ఓ కారయాక్రమంలో ప్రక్కప్రక్కనే కూరుచిని మాట్లీడుకున్నాం. సమాజంలో పతనమవుతుననా విలువల గర్ంచి నేను ప్రసా్తవించగానే వారు కలత చందారు. అంతేకాదు నలతగానూ కనిపించారు. “అననాయయాగారూ! ఆరోగయాం ఎలావుంది?” అనగానే, “ఏదో శ్రీనివాసుడిదయతో నెట్టుకొసు్తన్నా” అన్నారు.


ఎకు్కవస్టపు కూరోచిలేక కారయాక్రమం మధయాలో వెళ్లీపోయ్రు. అనంతరం మన మధయానుంచే వెళ్లీపోయ్రు. తరుమలలోని శ్రీవార్ భూలోక వైకుంఠంలో administrator గా పనిచేసిన వీర్ అనుభవం దివిలోని వైకుంఠంలో కూడ వీర్ అవసరం అతయావసరం అయ వుంట్ంది. లేకపోతే ఇంత అకసామితు్తగా transfer అవడం ఏమిటి? వార్ని వార్ గ్రంథాలోలీ చూసుకోమన్నాడు శ్రీవేంకటేశవారుడు.

వార్కి న్ ఆతీమియ నివాళ్.


PVRK Prasad is the Sukamuni of my life!

My favorite lines from the books and conversations with Sri PVRK Prasad are “Naaham Karta Harih Karta, Harih Karta Hi Kevalam. The very Power which has led me so far will take care of the rest”. This is his best piece of advice I have strongly imbibed and started the journey of Naaham Kartha website.

Ironically, the site will soon embark its 100th day, for which I had grand plans to publish a new column written by Sri PVRK Prasad (instead of a chapter from his books). Little did I know that God had a different scheme planned that would force me to write a tribute to him!

www.naahamkartha.com is a digital medium launched to share the writings and thoughts of Sri PVRK Prasad and this initiative began in April 2017.

Videhi Bhamidi Eduction and Design Consultant, University of Oxford, England


How did a stranger named PVRK Prasad impact me?

Yes, I was NOT aware of him until February this year other than the vague mentions about his articles in Swathi Magazine, which I never chanced to read.

In the last few years, I have been investigating the scientific and spiritual sides of religion, and delved deep into religious literature across different genre trying to make connections between theory and practise. For a strange reason, this interest simply amplified about Tirupathi Venkateswara Swamy and I was intrigued by the magnetic pull of the place. During a religious trip to Tirupathi in February 2017, I began talking to locals about their experiences and feelings about this supreme power and in the process, one of my uncles recommended me to read this book by Sri PVRK Prasad (Naaham Kartha Harih Kartha).

Having come from a research and design profession, (which hardwired my mind to seek evidence and reason for everything I ever read), reading Sri Prasad’s book worked like a healing from within, evoking a plethora of unknown emotions. His stories about the impossible feat of replacing Dwaja Stabham or about the last wish of Raallapalli Anantha Krishna Sarma or of rescuing the passengers in a bus accident, fully justified the reason to my mind and quenched the thirst of my heart.

A particular observation that made all the difference was of the various arrangements made for pilgrims. A technical discipline of User Experience Research was evidently seen in his management strategy to arrange facilities for pilgrims those who walk up the hills. He was meticulous about the whole project and I began to wonder how could he have possibly done it back in early 80s when such a field (user research) wasnt even born, to which he replied “I wanted the pilgrims to be comfortable - from the moment they


leave their homes to Darshan and back to their homes. I wanted to understand their journey end-to-end and then make their trips very convenient so that they remain free minded about any of the logistics and can experience the bliss in those few seconds of Darshan that they get”. He clearly thrived in serving the devotees and bettering their experiences, and lived by the expression of Maanava Seve Maadhava Seva! He chose the path of service in the name of Lord Govinda and served His devotees relentlessly which needs no further explanation.

I was sold by the stories narrated by Sri PVRK Prasad who enabled me to completely channel my energy into focusing on the lotus feet of Sri Venkateswara Swamy. Sri Prasad has empowered me to achieve a rather vital spiritual goal through his book, let me explain: this book is not merely a collection of experiences, but more of soul stirring stories that will enable us to reflect on our own life to convince that the every day events in our lives are not accidental but are carefully orchestrated karmic moments that determine the course of our lives and allow us to connect with the self and thereby with the Lord residing in our hearts.

This perspective has thoroughly brought me down to my knees, burnt my ego and melted my feelings into tears of devotion.

After thoroughly relishing the essence of the book, it dawned on me that Sri PVRK Prasad is like a “Sukamuni of my life”, who awakened my soul through the mysterious tales of Hari that combined enigma and reason, and I strongly felt the need to thank him in person for bringing about this magical transformation within no time.

Meeting my Spiritual Celebrity

At this juncture, I did not have any contact information other than his name and after a bit of rigorous research, I finally managed


to contact him explaining my mental state and gratitude in an email, and just in case - requested if I can ever meet him to seek his blessings and an autograph on the book. Obviously, he was my spiritual celebrity who opened new avenues in my mind.

And the good news was he was so kind in replying and agreeing to meet me. He was very patient in explaining the directions to his house, gave me a choice of dates/time to meet and was very welcoming. During our meet, I asked him a couple of questions about the books, took a picture with him and the autograph and finally, I probed about starting a blog site for his writings. Honestly, I haven’t planned for a blogging site idea at all, and was surprised at what force had made me blurt it out in front of him to keep the relationship going.

He asked me to follow up with a project plan and research about such a literature online. Until then, I met him only once and he missed a planned meeting because he had to suddenly attend a Government assignment in Delhi. Despite his holding high official stature, he came back apologizing for having forgotten the meeting and would be looking forward to seeing the proposal in the next meeting. I was totally moved by this humble demeanor, which perhaps is one of his strong attributes amongst other wonderful personality traits like integrity and positive grit.

God needs no promotion or marketing, but the book does.

I went back in a couple of weeks with an implementation plan and a research report to show him the gap and need for such powerful and readable literature on digital medium to reach wider audiences (particularly NRIs). He was delighted to see the plan and asked an introspective question as to why I was doing it? I reasoned the need to spread the word about these marvelous stories that can potentially touch lives, ignite hope and reinforce strength in


one’s devotion. In a way, the stories help the readers deepen their bonding with almighty.

He was very unassuming in clarifying that he is neither inclined in promoting himself nor interested in commercializing the book. Like an affectionate fatherly figure, he sat down with me and gave his two cents on not to spend too much of time on such a project when I could be working on something worth while, and took a word from me “the moment you think that this project is burdening your work schedule, you would stop it”. He asked me to oath for integrity and not make this whole initiative into a rather enforced activity or commercial. This whole conversation reflected his selfless attitude, integrity and care for a mere stranger (he only knew me for few weeks then).

Finally, he agreed to it - only for a social cause that the experience this book can impart has to be made available to wider audiences and not be limited to a physical medium. He followed it up with promptly through his PA (GiriKiran) and arranged for EMESCO books to share the soft copies with me so that I can start off the work.

In my life, I just met him only twice and spoke to him briefly over phone and all I can say is there was a solid divine vibe in his presence and the purity of his soul was reflected in his affectionate words. After every conversation, I would be left in a sort of upbeat and uplifted mood, my mind would calm down and an unknown glee embraces me. I was a stranger to him making a proposition to publicise his books, he need not have believed me...but in the end he tasked me with managing the digital platform for his books. Little did I ever guess that this assistance to digitalize his books would soon turn into a major responsibility with a turn over of 3000 readers within 3 months, which was achieved with massive help


from a devoted young Srinivasa Daasa (anonymised on request) who manages Sri PVRK Prasad’s Facebook Page. I kept Sri Prasad posted about the Facebook page and the hundreds of comments and requests that we receive to meet him.

Many of his fans and followers write to us thanking him for making a difference in their lives by virtue of his official status (TTD and other posts). After noticing all these requests, I consider myself extremely lucky and privileged to have interacted and worked briefly with this noble person, for whom several followers are willing to queue up while I was invited to meet and collaborate on this project called ‘Naaham Kartha’!

It is a dulling moment when I think about his physical absence in our lives. He stormed into my life suddenly, invaded and manouvered my thoughts towards the righteous path of spirituality through religion, through undeterred faith and through complete devotion. I am forever grateful to him for igniting this spark and giving a shape to it through this project and making it a meaningful experience for me to grow inside out.

Miss you Sir!


విలక్షణ మూర్తామత్వం

1950 దశకం న్టి మాట. అప్పట్లీ నేను గంటూరులో ఉండేవాడిని. అది న్ సవాస్థలం. న్ మిత్ బృందంలో ‘పత్రి’ ఇంటిపేరు కలవారు కొందరు ఉండేవారు. మా ఇంటికి దగ్గరలోనే పత్రి కుట్ంబం ఒకటి ఉండేది. కాస్తంత దూరంలో పత్రి ఇంటి పేరు కలగన ఒక పెద్ద డాకటురు ఉండేవారు. పత్రి ఇంటి పేరు కలగన ఒక మిత్రుడిని దత్తత తీసుకొననా ఒకామె జిలెలీళలీమూడిలో అమమి స్టవలో ఉండేవారు. పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ గారు ఈ కుట్ంబాల బంధ్వర్గంలో ఒకరు. పత్రివార్ని గర్ంచి ఇలా న్కు చిననావయసు నుంచి తెలుసు.

గంటూరులో ఉండగా ప్రసాద్ గార్తో న్కు పర్చయం కలగలేదు. న్ మిత్రుల ఇళలీకు ఆయన వసు్తండటం వలలీ ననునా గర్ంచి కూడా ఆయనకు తెలసి ఉంట్ంది. ఆయన వయసుస్లో న్ కంటే ఆరు సంవతస్రాలు చిననా. అందువలలీ స్టనాహం కలగలేదు. నేను చదువుకొననా కళ్శాలలోనే ఆయన చదువుకొన్నారుగానీ అప్పటికి నేను హైదరాబాద్ వచేచిసి, జరనాలజంలో ప్రవేశించాను. పత్రివారు కనుక ఆయన ఐ.ఎ.ఎస్. చేసి, ఎక్కడ ఉదోయాగంలో ఉన్నా గమనించేవాడిని. ఖమమిం కలెకటురుగా ఉండి, జిలాలీను అదుభాతంగా అభివృదిధి చేసి జలగం వెంగళరావుగార్ ప్రశంసలను అందుకోవటం న్కు తెలుసు.

పొత్త్ర్ వెంకటేశ్వరరావు, ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రెస్ అకాడమీ పూరావాధయాక్షులు


ప్రసాద్ గార్తో న్ ప్రతయాక్ష పర్చయం ఆయన తరుమల-తరుపత దేవసా్థన్ల (టి.టి.డి.) ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ (ఇ.ఓ.) గా ఉననాప్పటి నుంచే. అప్పుడు నేను ‘ఆంధ్రప్రభ’ సంపాదకుడుగా ఉండేవాడిని. వయాకి్తగతంగా స్టనాహంగానీ, పర్చయం గానీ లేకపోయనప్పటికీ ఒకర్ని గర్ంచి ఒకర్కి తెలుసు. ఆయన ఉననాత్ధికార్ కనుకా, నేనొక పత్రికకు సంపాదకుడుగా ఉన్నాను కనుకా ఎవరేమిట్ పరస్పరం తెలసి ఉండటం సాధ్రణ విషయం. తరుపతలో మా సా్థనిక విలేఖర్ ఆయనను తరచు కలుసుకొని మాట్లీడి, ఏమైన్ న్కు చప్పవలసిన విశేషలు ఉంటే చపే్పవాడు, నేను కూడా టెలఫోనులో ఇ.ఓ. గార్తో మాట్లీడిన సందరాభాలు ఒకటి రెండు ఉండవచుచి. కాని, నేను సవాయంగా ఆయన సహాయ్నినా కోరవలసి వచిచిన సందరభాం ఒకటి ఉంది. అది న్ సంతపని కాదు. వృత్త పరమైనదే, అదేమిటంటే-

నేను ఆంధ్రప్రభ దినపత్రికకు. వార పత్రికకు కూడా సంపాదకతవాం వహిసు్తండేవాడిని. తరుమలలో ప్రత సంవతస్రం బ్రహోమితస్వాలు జరుగతుండటం అందర్కీ తెలసిన సంగతే, 1981 సంవతస్రం (అని గరు్త) ఆంధ్రప్రభ వార పత్రికను బ్రహోమితస్వాల ప్రతేయాక సంచికగా వెలువర్ంచాలనుకొన్నాము. అప్పట్లీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గారు తరుమల-తరుపత దేవసా్థన్ల ఇ.ఓ.గా ఉండేవారు. ప్రతేయాక సంచిక గర్ంచి చపి్పనప్పుడు చాలా సంతోషించి సంపూర్ణ సహకారం అందించారు. దేవసా్థన్నినా గర్ంచీ, తరుమల గర్ంచీ విషయ పర్జాఞానం బాగా ఉననావార్చేత వాయాసాలు వ్రాయంచాం. అరచికసావాములను ఇంటరూవాయా చేసాం. అననామాచారయా ప్జెకుటు గర్ంచి (ప్జెకుటు అధికార్) కామిశెటిటు శ్రీనివాసులు గార్ని అడిగ ఒక వాయాసానినా వ్రాయంచాం. నంభాషణలలో దేవసా్థనం అధికారులూ, అరచికసావాములూ, సాధ్రణ భకు్తలూ ఎవరైన్ ప్రసాద్ గార్ని గర్ంచి ఘనంగా చపుతుంటే న్కు లోపల సంతోషంగా ఉండేది. (ఆయన మా గంటూరు వాడని కావచుచి!) ముఖచిత్ం విషయంలో ఇ.ఓ. సహాయం అవసరమైంది. కవర్ పేజీ మీద ఎప్పుడూ సినిమా త్రల బొమమిలు ప్రచుర్ంచే మేము ప్రతేయాక సంచిక ముఖ చిత్ంగా సావామివార్ కిర్టం వేదా్దమనుకొన్నాం.

ఐతే, అప్పటివరకు సావామివార్ ఆభరణ్లను ఎప్పుడూ ఫొట్ తీసిన సందరభాం లేదు. ఆలయంలో ఫొట్లు తీయట్నికి కెమెరాను లోపలకు తీసుకొని వెళలీనివవారు. కిర్ట్నినా బయటకు తీసుకురానివవారు. అది చాలా ఖర్దైనదేకాక, సావామివార్


శిరసుస్ను అలంకర్ంచినదిగా ఎంతో పవిత్మైనదికూడా. అప్పట్లీ రావుల స్రయాన్రాయణ గారు పి.ఆర్.ఓ.గా (పౌర సంబంధ్ల అధికార్) ఉండేవారు. ఫొట్ ఎలాగని ఆయనను సలహా అడిగతే “పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గార్ని సంప్రతంచండి, ఆయన అనుమత ఇవావాలనుకొంటే ఏమైన్ ఒక మార్గం కూడా చప్పవచుచి” అన్నారు. మేము ఎలానూ ఆయనను కలవాలనుకొంట్న్నాం కనుక కలుసుకొని, కిర్టం ఫొట్కు అనుమతంచమని కోరాం. ఫొట్ తీసుకొనట్నికి ఆయన అనుమత ఇచిచి, పి.ఆర్.ఓ. గార్ని పిలచి ఆయనకు ఆదేశాలు ఇచాచిరు. ఆలయం లోపల కాకుండా, వెలుపల ఆవరణలోనే ఫొట్కు ఏరా్పట్ జర్గంది. సావామివార్ని అలంకర్ంచట్నికి ముందు కిర్టం, ఇతర ఆభరణ్లు గరభాగడి ముందుననా ఒక గదిలో సీటుల్ ఆలె్మిరాలలో భద్ంగా ఉంచుత్రు. ఆలె్మిరాలను తెరవట్నికి చాలా కట్టుదిట్టులు ఉన్నాయ.

ఇద్దరు ముగ్గరు అధికారులు, అరచికసావాముల సమక్షంలో ఆలె్మిరా తెరుసా్తరు. పి.ఆర్.ఓ.గారు ఈ ఏరా్పటలీనీనా చేసి, కిర్ట్నినా సవాయంగా ఆలయం ప్ంగణంలోనే బయటికి తెచాచిరు. కిర్ట్నినా త్కటమే తనకు మహదాభాగయాంగా, జనమి ధనయామైనట్లీగా ఆయన భావించి సంబరపడటం న్కు గరు్తంది. ఇండియన్ ఎక్స్ ప్రెస్, ఆంధ్రప్రభ పత్రికల సీనియర్ ఫొట్గ్రాఫర్ జి.శ్రీనివాసులు గారు ఫొట్లు తీసారు. పి.ఆర్.ఓ.గారూ ఇతర అధికారులూ కిర్ట్నినా తర్గ జాగ్రతగా లోపలకు తీసుకొని వెళ్లీ అలె్మిరాలో భద్పర్చారు. అది సావామివార్కి నివేదనల సమయం. దర్శనం ఉండదు కనుక ఆ సమయంలో భక్తజనం ఆలయంలో లేరు. ఆ విధంగా పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గార్ సహాయంతో వేుము శ్రీవేంకటేశవారసావామివార్ కిర్టం ఫొట్ సంపాదించి ముఖచిత్ంగా ప్రచుర్ంచగలగాము. ఎవరైన్, ఏదైన్ సహాయం అడిగతే, అది మంచిపనే అనే నమమికం కలగతే, ఆయన ఎలా సహాయం చేయ్లని ఆలోచించేవారు, ఎలాగో చేస్టవారు. అది ఆయన విశిషటుత.

ఇది జర్గన సమారు మూడు దశాబా్దల తరువాత పత్రికలలో వచిచిన కొనినా ఆరోపణలను పురస్కర్ంచుకొని, సావామివార్ ఆభరణ్లనీనా భద్ంగా ఉన్నాయో లేదో పర్శీలంచటం కోసం ఒక కమిటీ నియ్మకం జర్గంది. ఇద్దరు సుప్ం కోరుటు మాజీ న్యాయమూరు్తలు (జసిటుస్ వాధ్వా, జసిటుస్ జగన్నాధరావు) ఆధవారయాంలో ఏర్పడిన ఈ కమిటీలో శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్, మాజీ డి.జి.పి. శ్రీఆర్. ప్రభాకరరావు గారలీతో పాట్ నేనూ సభుయాడుగా ఉండే అవకాశం కలగంది. మేము ఫొట్ తీయంచిన


కాలంలో సావామివార్కి ఒకట్ రెండో కిర్ట్లు ఉండేవి. మా కమిటీ పర్శీలన జర్గనప్పుడు ఎనిమిది కిర్ట్లు ఉన్నాయ, వాటిలో మేము ఫొట్ తీసిన కిర్టం ఏదో నేను గర్్తంచలేకపోయ్ను. ఆభరణ్ల పర్శీలన కాలంలో పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ గార్కి సావామివార్ పటలీగల భకి్తవిశావాసాలు ఎంత గాఢమైనవో గమనించగలగాను. సావామివార్ ఆలయం చుటూటు ఆయన పొరులీదండాలు పెటేటువారు, అది చాల శ్రమతో కూడినది.

ఏది జర్గన్ అది సావామివార్ సంకల్పం ప్రకారమే జరుగతుందని ప్రసాద్ గార్ విశావాసం. కమిటీ పర్శీలన కాలంలోనే, ఒకరోజు సాయంత్ం వేళ తరుపత నుంచి ఆయనతో పాట్ కారులో కొండమీదికి వెళ్లీనప్పటి సంఘటన గరు్తకు వసు్తననాది. తనకు ఒళ్లీ సలపర్ంతగా ఉననాదనీ, జవారం వచిచినట్లీననాదనీ ప్రసాద్ గారు అన్నారు. ప్రక్కనే ఉననా నేను చేయ త్కి చూస్ట్త అంతవేడిగా లేదు. అదే చపా్పను. కాని ఆయన జవారం ఉననాదన్నారు. ‘ఇదేమిటి? ఇలా ఆకసిమికంగా జవారం?’ అన్నాను. ఆయన ‘అది అంతేలేండి. ఈపూట న్కు సావామి దర్శనం లేదు. మీరంత్ దర్శన్నికి వెళ్లీరాండి’ అన్నారు. కొండమీదికి వెళ్లీక టెంపరేచర్ చూస్ట్త 102 డిగ్రీలు ఉంది! ‘రేపు పొదు్దటికి తగ్గపోతుందిలేండి’ అన్నారాయన. ఆ పూట దర్శనం లేకుండా చేయట్నికే సావామి తనకు జవారం తెపి్పంచారని ఆయన ఉదే్దశం. ఆశచిరయాంగా ఆయనకు ఏ తెలలీవారు జాము సమయ్నికో జవారం తగ్గపోయంది. దర్శన్నికి పొదు్దనే వెళ్లీరు, పొరులీ దణ్నాలు పెట్టురేమో కూడా.

ప్రసాద్ గార్కి సంయమనం మెండు. సాధ్రణంగా కోపం రాదు. వచిచిన్ దానిని బయటికి కనపడనివవారనుకొంట్ను. ఒకరోజు ఉదయం ఆయనతోపాట్ ఆలయ్నికి వెళ్తున్నాం. మహాదావారం నుంచి వెళలీట్నికి మాకు (టి.టి.డీ. పని మీద వెళ్లీనవాళలీం) అనుమత పత్రాలు ఉన్నాయ. పట్టుబటటులు కట్టుకొని, చొకా్కలేకుండా ప్రసాద్ గారు టి.టి.డి. గౌరవ సలహాదారు కూడా కనుక ఆయన ఏ పత్రాలూ వెంట తెచుచికోలేదు. ఆయన ముందు ఉన్నారు, మేము ఆయన వెనుక ఉన్నాము. మహాదావారం వద్ద ఉననా పోల్సు చయయా అడ్డంపెటిటు అనుమత పత్ం లేదు కనుక ఆయనను లోపలకు పోనివవాలేదు. అనుమత పత్రాలు ఇవవాగలగన అధికార్ ఆయన. నేను వెనుక నుంచి ఆయన ఫలాన్ అని పోల్సుకు చపా్పను. ఐన్ అతడు ఎవరైతే న్కేమిటి అననాట్టు అడ్డగంచాడు. రెండు నిమిషలు అతడికి నచచిచప్పట్నికి


చేసిన ప్రయతనాం ఫలంచలేదు. ప్రసాద్ గార్కి ఓపిక నశించి ఉంట్ంది, ‘చయ తయ్’ అని గటిటుగా గదిమి ముందుకు వెళ్లీరు. తరువాత లోపలనుంచి అధికారులు రావటం, ఆయనను తీసుకొని వెళలీటం ఊహించదగనదే. ప్రసాద్ గారు పోల్సును తప్పుపటటులేదు, కోపగంచలేదు. నిజానికి పోల్సు చేసినది తప్పుకాదని ప్రసాద్ గార్కి తెలుసు. కోపగంచకపోవటం ఆయన సంసా్కరం.

పర్పాలన్ సామర్థయాం, నీత నిజాయతీలు, పదుగర్కి మేలు చేయ్లనే తపన, అచంచలమైన భకి్త, భారతీయ ధరమిం పటలీ అపారమైన గౌరవం, నితయా జీవితంలో నియమనిష్ఠలు, ఆధ్యాతమిక రంగంలో పెద్దలను పూజించే సంసా్కరం ప్రసాద్ గార్ మూర్్తమతవా ప్రతేయాకతలలో కొనినా.


ప్రాతః స్మరణీయులు ప్రసాద్

తమకు నచిచిన విధంగా, త్ము విశవాసించిన విలువల విషయంలో ఏ మాత్ం రాజీపడకుండా, భేషజం కానీ మొహమాటం కానీ లేకుండా హాయగా జీవించేవారు కొందరు ఉంట్రు. వార్లో పీవీఆర్ కె ప్రసాద్ గారు ఒకరు. ఆయన ధరామిగ్రహం ప్రదర్్శసా్తరు కానీ నిర్దయగా వయావహర్ంచరు. ఎంత ఒత్తడి వచిచిన్ త్ను అనుకుననాదానికి అంగళం కూడా పక్కకి వెళ్ళరు. ఉననాత్ధికారులుగా పని చేసినవార్లో ముకు్కకు స్టిగా వెళ్్ళవారూ, నియమనిబంధనలను (రూల్ బుక్ ను) తు చ తప్పకుండా పాటించేవారూ చాలామంది ఉంట్రు. కానీ అనినా అంశాలనూ మానవీయకోణంలో పర్శీలంచి మనసు చపి్పన నిర్ణయం తీసుకునే ప్రసాద్ గార్వంటి వయాకు్తలు అరుదు. రకరకాల మనస్తత్వాలు కలగన ముఖయామంత్రులతో సమాలోచన చేసి నిర్ణయ్లు తీసుకున్నారు, అమలుపర్చారు. చాలా సందరాభాలలో ముఖయామంత్రులు తీసుకుననా నిర్ణయ్లతో విభేదించారు. తనదైన శైలలో వివర్ంచి, ఒపి్పంచి, నిర్ణయ్లను మార్్పంచారు.

ప్రసాద్ గార్లాగా అంతటి వైవిధయాభర్తమైన పదవులు నిరవాహించిన ఐఏఎస్ అధికార్ మరొకరు లేరంటే అతశయోకి్త కాదు. జిలాలీ కలెకటుర్ నుంచి ముఖయామంత్రికి కారయాదర్్శ, పౌరసంబంధ్ల శాఖ కమిషనర్, విశాఖ పోర్టు ట్రస్టు అధికార్, మానవ

కండుభటలీ రామచంద్రమూర్త్, ఎడిట్ర్యల్ డైరకటుర్, ‘సాక్షి’ మీడియ్ గ్రూప్


వనరుల సంస్థ డైరెకటుర్ జనరల్, తరమల తరుపత దేవసా్థనం ఎగజికుయాటివ్ ఆఫీసర్, ప్రధ్నమంత్రి మీడియ్ సలహాదారు పదవి వరకూ వివిధ హోదాలలో పని చేశారు. ప్రధ్ని సలహాదారు హోదాలో ఎవవారూ చేయని పనులు ఆయన చేశారు. దేశంలోని శంకరాచారుయాలనూ, పీఠాధిపతులనూ, అఖాడాల అధినేతలనూ, సాధ్వులనూ వందల సంఖయాలో కలుసుకొని బాబ్రీమసీదు-రామజనమిభూమి వివాదంపైన ఏకాభిప్యం సాధించే దిశగా సంప్రతంపులు జర్పారు. ప్రసాద్ నముమికుననా స్త్ం ఒక్కటే. నిజాయతీగా, నిరభాయంగా పని చేయడం, శకి్తవంచనలేకుండా ప్రజలకు స్టవచేయడం, ఫలతం ఆశించకుండా శ్రమించడం, దాపర్కం లేకుండా, కలాలీకపటం లేకుండా వయావహర్ంచడం, భగవంతుడిపైన భారం వేయడం. ఈ విశావాసమే ఆయనను ఆదయాంతం నడిపించింది.

న్కు ప్రసాద్ గారు చాలాకాలంగా తెలుసు. ఖమమిం జిలాలీ కలెకటుర్ గా ఉననా రోజుల నుంచీ పర్చయమే. పరస్పరం గౌరవం ఉననాది. త్రసపడినప్పుడు మరాయాదగా పలకర్ంచుకోవడమే కానీ సుదీర్ఘంగా చర్చించే అవకాశం దొరకలేదు. కలుసుకుననా సందరాభాలు కూడా తకు్కవ. ఖమమిం కలెకటుర్ గా ఉండగా మా న్ననాగారు మా తముమిడిని తీసుకొని ఆయన దగ్గర్కి వెళ్్ళరు. న్ననాగారు సావాతంత్యా సమర యోధ్డు. గ్రామ కరణం. పటటుభద్రుడై వయావసాయం పరయావేక్షిసు్తననా మా తముమిడికి ఉదోయాగం వేయంచమని అడగడానికి వెళ్్ళరు. యోగయాత ఉననావార్కి ఉదోయాగాలు ఇపి్పంచేందుకు కలెకటుర్ చొరవ చూపిసు్తన్నారని ఎవరో ఆయనకు చపా్పరు. వార్ద్దర్తో ప్రసాద్ గారు ఆపాయాయంగా మాట్లీడి కొది్ద రోజుల కిందట వస్ట్త ఉదోయాగం దొర్కేదనీ, ప్రసు్తత్నికి అవకాశాలు లేవనీ చపి్ప పంపించారు. ఉదోయాగం దొరక్కపోయన్ కలెకటుర్ ఆదర్ంచి మాట్లీడిన పదధిత మా న్ననాగార్కి నచిచింది. ఆ తరావాత చాలాకాలం ఆ ఉదంతం గర్ంచి చపే్పవారు.

ఎన్ టి రామారావు ప్రభుతవాంలో సమాచార, పౌరసంబంధ్ల శాఖలో కమిషనర్ గా పని చేసు్తననాప్పుడు వృత్తర్త్యా కొనినా సందరాభాలలో కలుసుకున్నాను కానీ మనసు విపి్ప మాట్లీడుకుననా సందరాభాలు లేవు. ప్రధ్ని పివి నరసింహారావు వెంట కోపెన్ హెగెన్ వెళ్్ళన మీడియ్ బృందంలో నేను సభుయాడిని. ప్రధ్నితో మీడియ్ సలహాదారూ ప్రయ్ణం చేశారు. ఆ న్లుగ రోజుల పరయాటనలో మాత్ం మేము తరచు కలుసుకొని చాలా విషయ్లు మాట్లీడుకున్నాం. ఆ బృందంలో తెలుగవాళ్ళం


ఇద్దరమే కావడం ఒక కారణం. వేల మైళ్ళ దూరంలో కూరొచిని ఆంధ్రప్రదేశ్ కు సంబంధించిన అనేక విషయ్లు చర్చించాం.

అంతకు మునుపూ, ఆ తరావాత్ ప్రధ్నులతో పరయాటించిన సందరాభాలలో ప్రధ్నుల వెంట వచిచిన మంత్రులూ, అధికారులూ ముక్తసర్గా మాట్లీడేవారు. ఎకు్కవ మాట్లీడితే ఎక్కడ గొడవ వసు్తందోనని సంకోచించేవారు. ప్రసాద్ గార్కి అట్వంటి భయసందేహాలు ఉండేవి కావు. తన అభిప్య్లను నిసస్ంకోచంగా వెలలీడించేవారు. ప్రత అంశంపైన్ ఆయనకు నిర్్దషటుమైన అభిప్య్లు ఉండేవి. మంచి అధికార్ ఎవరంటే కొత్త ఫైళ్్ళ సృషిటుంచేవాడని పర్పాలన్రంగంలో నిష్ణతులైనవారు చబుత్రు. అంటే కొత్త ఆలోచనలు చేస్టవారనీ, కొత్త పుంతలు తొకే్కవారనీ, యథాతథ సి్థతని కొనసాగంచకుండా సంస్కరణలు ప్రవేశపెటేటువారనీ అర్థం. ప్రసాద్ గారు ముఖయామంత్రి కారాయాలయంలో పని చేసిన్ టీటీడీలో పని చేసిన్, డాకటుర్ మర్రిచన్నారెడి్డ మానవ వనరుల సంస్థలో పని చేసిన్ వాటి సా్థయని పెంచే విధంగా సంస్కరణలు ప్రవేశపెట్టురు. ఎక్కడ పని చేసిన్ తన ముద్ ఉండేది.

మానవ వనరుల సంస్థను ప్రభుతవా అధికారుల శిక్షణ్కేంద్ంగా మలచి ఉననాతసా్థయకి పెంచడంలో ఆయన పాత్ అదివాతీయం. పర్పాలనలో అనుభవం లేని, అపర్మితమైన ఆవేశం కలగన ముఖయామంత్రి ఎన్ టి రామారావుతో తనకు ఎదురైన సమసయాలను ప్రసాద్ గారు పర్ష్కర్ంచుకుననా తీరు కొత్త తరం అధికారులకు మార్గదర్శకం కావాల. రామారావు చప్పుడు మాటలు విని ఆవేశపడి నిర్ణయ్లు తీసుకునేవారు. ప్రసాద్ గార్ మీద పితూర్లను నమిమి ఆయనను బదిల్ చేస్్త ఉత్తరువాలు జార్ చేశారు. బదిల్ ఉత్తరువాలు పట్టుకొని ముఖయామంత్రి దగ్గర్కి వెళ్్ళ త్ను నిరో్దషినని నిరూపించుకున్నారు. రామారావు పశాచిత్్తపం చందారు. అదే పదవిని పట్టుకొని వేళ్్ళడకుండా ఉననా పదవి నుంచి విరమించుకోవడం, అదే రోజు కొత్త పదవిలో చేరడం కూడా ఆయనను చూసి నేరుచికోవాల.

శంకరన్ వంటి అధికారులు మానవస్టవే మాధవ స్టవ అనుకొని నిరంతరం దళ్తులూ, ఆదివాసీలూ, ఇతర బడుగవరా్గల అభుయాననాత గర్ంచి ఆలోచించేవారు. ప్రసాద్ గారూ ఇట్ మానవస్టవనూ, అట్ మాధవస్టవనూ తనదైన శైలలో జమిలగా చేశారు. వారూ, వీరూ నిసావార్థంగా ప్రజాస్టవ చేసినవారే. ప్తిఃసమిరణీయులే. ఆదర్శప్యులే. ప్రభుతవా సర్వాసులో కొత్తగా ప్రవేశించినవారు ప్రసాద్ గార్ వయాకి్తతవాం


నుంచి నేరుచికోవలసిన అంశాలు అనేకం ఉన్నాయ. త్ము ప్రజాస్టవకులమనీ, ప్రజాసంక్షేమంకోసం అంకితభావంతో పని చేయ్లనీ, ప్రజలకు జవాబుదార్గా ఉండాలనే అవగాహన ఎలలీప్పుడూ కలగ ఉండటం ఈ అంశాలలో ప్రధ్నమైనది.

‘జీహుజూర్, జోహుకుం’ అనకుండా ముఖయామంత్రుల, మంత్రుల నిర్ణయ్ల వలలీ ప్రజలకు నషటుం జరుగతుందని భావించిన పక్షంలో ఆ విషయం అధికారంలో ఉననా రాజకీయ న్యకులకు నిరభాయంగా తెలయజేయడం, సవరణలు స్చించడానికి అవసరమైన చిత్తశుదిధి ఆయనకుంది. ఎవవార్పట్లీ దేవాషభావం లేకపోవడం, ఎవవార్నీ పరోక్షంలో విమర్్శంచకపోవడం, నిందించకపోవడం. రాజకీయ న్యకులందరూ అవినీతపరులనీ, అధికారులంత్ భ్రష్టుపట్టురనీ, సమాజంలో నైతక విలువలు దిగజారుతున్నాయనే పడిగట్టు అభిప్య్లను వలలీస్్త వాపోకుండా ఆశావాదంతో, ఎదుటి మనిషి నిజాయతీని గౌరవిస్్త నిరామిణ్తమికంగా వయావహర్ంచడం ప్రసాద్ గార్ పదధిత.

మనిషిలో చడును చూడటం కంటే మంచిని చూడట్నికి ఆయన ప్రయతనాంచేవారు. సమసయాను సాకలయాంగా పర్శీలంచి, అర్థం చేసుకొని ఉననా పర్సి్థతులలో అతుయాత్తమమైన పర్ష్కరం స్చించడం ఆయన విధ్నం. వినయం, నిరాడంబరత, అవగాహన, సంయమనం, సృజన, ఆశాభావం, సకారాతమిక దృక్పథం కలగలపితే ప్రసాద్ గార్ సంసా్కరం. పదవీ విరమణ అనంతరం దాదాపు ఒకటిననార దశాబా్దలపాట్ రకరకాల కారయాక్రమాలతో నిర్వారామంగా గడిపిన కారయాశూరుడు ఆయన.

ఎంత గొప్ప పని చేసిన్ ఘనకారయాం చేసినట్టు చప్పుకునేవారు కాదు. త్ను నిమిత్తమాత్రుడినంటూ పదేపదే గరు్త చేస్టవారు. భగవంతుడే తనను నడిపిసు్తన్నాడనేది ఆయన ప్రగాఢ విశావాసం. ఏ మంచి కారయాక్రమం చేయ్లన్నా హర్గరువుల అనుగ్రహం లేకుండా సాధయాపడదని అనేవారు. ‘న్హం కరా్త, హర్ిః కరా్త’ అననాది టీటీడీలో తన హయ్ంలో జర్గన వివిధ అభివృదిధి కారయాక్రమాలనూ, శ్రీనివాసుడి ల్లనూ వివర్ంచే పుస్తకానికి మాత్మే కాదు, ఆయన ఆతమికథకూ మకుటమే. బహుముఖ ప్రజాఞాశాల, అజాతశత్రువు, సామరసయావాది, శాంతకాముకుడు అయన ప్రసాద్ గార్ అస్తమయం లౌకిక, ఆధ్యాతమిక రంగాలకు తీరని లోట్. ఆయనకిదే న్ హృదయ్ంజల.


అవిరళ కృషీవలుడు పీవీఆర్కే ప్రసాద్

పాలన్ వయావస్థను సమర్థంగా నిరవార్్తంచగల నిపుణత, ఆధ్యాతమిక చింతన, మానవతకు నిలువెతు్త నిదర్శనంగా చప్పుకోదగ్గ పివిఆరే్క సంస్థలను, వయావస్థలను అభివృదిధి పథాన నడిపించడంలో అందెవేసిన చేయగా పేరొ్కనవచుచి.

ఎక్కడ, ఏ హోదాలో పనిచేసిన్ తనదైన శైలలో, తనదైన పనితీరును ప్రతబింబింప జేయటంలో ఆయన అనుసర్ంచిన విధ్నం ఒక ప్రతేయాకత సంతర్ంచుకుననాదన్ల. అది తరుమల తరుపత దేవసా్థనం అయన్, మర్రి చన్నారెడి్డ మానవ వనరుల అభివృదిధి సంస్థ అయన్, మరే ఇతర సంస్థ అయన్ పీవీఆరే్క గరు్త చిరసా్థయగా నిలచి పోయేలా వుంట్ంది. పివిఆరే్కతో న్ది ఐదు దశాబా్దల అనుబంధం. న్ సంత జిలాలీ ఖమమిం కలెకటుర్ గా ఆయన పనిచేస్ట కాలంలో మొదలైన పర్చయం సమైకయా రాష్రేంలోసమాచార పౌర సంబంధ్ల శాఖ కమిషనర్ గా పనిచేసు్తననా సమయంలో మర్ంతగా పెర్గ, తరుమల తరుపత దేవసా్థన కారయానిరవాహణ్ధికార్గా ఉననాప్పుడు దృఢపడి, ప్రభుతవా ప్రతేయాక ప్రధ్న కారయాదర్్శగా, మర్రి చన్నారెడి్డ మానవ వనరుల అభివృదిధి సంస్థ డైరెకటుర్ జనరల్ గా ఆయన ఉననాప్పుడు నేనక్కడ అదనపు డైరెకటుర్ గా ఆయనతో కలసి పనిచేస్ట వరకూ కొనసాగంది.

వనం జ్్వల నరసంహారావు, ముఖయామంత్రికి CPRO, తెలంగాణ


ఐదేళ్ళ క్రితం కొంతమంది స్టనాహితులతో కలసి భద్రాచలంలో ‘అతరాత్ం’ పేరుతో పనెనాండు రోజులు బ్రహామిండమైన పుణయా యజాఞానినా చేశాం. దాని నిరవాహణ పూరవారంగంలోనూ, నిరవాహణ జరుగతుననాప్పుడూ సవార్్గయ పీవీఆరే్క ప్రసాద్ గారు దానికి సంబంధించిన పూర్్త బరువుబాధయాతలను తన భుజస్కంధ్ల మీద వేసుకుని, లక్షలాది మంది మెచేచిలా యజాఞానినా పర్సమాపి్త చేయంచారు. దర్శనం మాగజైన్ శరమి గార్తో సహా నేను ఆ యజఞా నిరవాహణలో పాలు పంచుకోవడం మా పూరవా జనమి సుకృతం.

సవార్్గయ ప్రసాద్ గారు మరణ్ంచేదాకా, మాజీ ప్రధ్ని పీవీ నరసింహారావు వయావసా్థపక అధయాక్షుడిగా నిరవాహించిన సావామీ రామానంద తీర్థ మెమోర్యల్ ట్రస్టు అధయాక్షుడిగా వున్నారు. ఆ సంస్థ అభివృదిధికి ఎంతో కృషి చేసిన ఆయన స్టవలను కొనియ్డుతూ సభుయాలంత్ ఆయనకు సంత్పం ప్రకటించారు.

1998లో పివిఆరే్క మర్రి చన్నారెడి్డ మానవ వనరుల అభివృదిధి సంస్థలో డైరెకటుర్ జనరల్ గా పదవీ బాధయాతలు సీవాకర్ంచిన మొదటి రోజే, అప్పటికే సంస్థ చేపటిటున ఒక ప్రధ్న అంశానినా ఆయనకు వివర్ంచడానికి ఆయన ఛాంబర్ లోకి వెళలీటం జర్గంది. ఆ సంస్థ చైరమిన్ గా ముఖయామంత్రి హోదాలో వుననా న్రా చంద్బాబు న్యుడు ఆదేశాలకు అనుగణంగా, ఆపిటుకల్ మార్్క ర్డర్ (ఓ.ఎం.ఆర్) పదధితలో ఐదు లక్షల పైగా వుననా ప్రభుతవా ఉదోయాగల శిక్షణ్వసారాల విశేలీషణ మానవ వనరుల అభివృదిధి సంస్థ చేపటిటుంది. దానిని కింది సా్థయ ఉదోయాగలైన జూనియర్ అసిసెటుంటలీ నుండి, శాఖల ఉననాత్ధికారుల వరకు నిరవార్్తంచాలస్ వుంది. ఐతే అప్పట్లీ లోక్ సభ ఎనినాకలు జరుగతుననాందున ముఖయామంత్రి ఆ పనిలో బిజీగా వుండడంతో సంస్థ చేపటిటున పనిలో కాస్త జాపయాం కావటం జర్గంది. ఏ క్షణంలోనైన్ సీఎం ఈ విషయ్నినా గర్ంచి అడిగే ఆసా్కరం వుననాందున ఆ అంశానినా చూసు్తననా నేను ఆ వివరాలు చపా్తనన్నాను. నేను వివర్ంచే లోపే ప్రసాద్ గారు న్తో, త్ను ఆ సంస్థలో విశ్రాంత సమయం కోసం చేరానని, తన ఆధ్యాతమిక పనులకు వెసులుబాట్ కల్పంచాలని కోర్ మర్ ఆ పోసిటుంగ్ వేయంచుకున్నాననీ, ఈ విషయ్లనీనా అదనపు డైరెకటుర్ జనరల్ గా పని చేసు్తననా ఊర్మిళ్ సుబా్బరావు చూసుకుంట్రనీ అన్నారు. ఆయన ఆమాటలు అంట్ండగానే ముఖయామంత్రి సవాయంగా పివిఆరే్కకి ఫోన్ చేసి ఓఎంఆర్ పురోగత వివరాలు


తీసుకురమమిని కోరటం జర్గంది. తక్షణమే న్నుంచి కావలసిన సమాచారం రాబటిటు ననునా తీసుకుని ముఖయామంత్రి కారాయాలయ్నికి వెళ్్ళరు. అక్కడ ఆయన ఒఎంఆర్ వివరాలను ఎంతో కాలంగా తెలస్నవాడిలా సదాహరణంగా ముఖయామంత్రికి వివర్ంచడం కళ్లీరా చూసిన న్కు ఆయనకుననా విషయ పర్జాఞానం పటలీ ఆశచిరయాం కలగంది.

1998 న్టికి ‘ఇనిటుసిటూయాట్ ఆఫ్ అడిమినిస్ట్రేషన్’ గా వయావహర్ంచబడిన ఆ సంస్థ కేవలం సంప్రదాయ బదధింగా నిబంధనలకు లోబడి, తరగత గదులకు లోబడి శిక్షణ్ కారయాక్రమాలు నిరవాహించడానికి మాత్మే పర్మితమయేయాది. ఆయన డైరెకటుర్ జనరల్ గా పదవీ బాధయాతలు చేపటిటున అచిర కాలంలోనే కొత్త కొత్త పదధితులకు శ్రీకారం చుటిటు సంస్థను పటిష్ఠపరచటంలో కొత్త-కొత్త శిక్షణ్ కారయాక్రమాలు చేపటటుడంలో అంతకు ముందు ఎవరూ సాధించలేని ఫలత్లను సాధించగలగారు.

ప్రసాద్ గార్ హయ్ంలోనే, మర్రి చన్నారెడి్డ మరణ్నంతరం, సంస్థ పేరు మార్చి, డాకటుర్ మర్రి చన్నారెడి్డ మానవ వనరుల అభివృదిధి సంస్థగా న్మకరణం చేయటం జర్గంది. రాష్రేంలోని భూత, భవిషయాత్, వర్తమాన మానవవనరుల అభివృదిధికి ముందుచూపుతో వయావహర్ంచి గమన్నినా, గమాయానినా మార్చి రాయగలగన సత్్త సామర్థయాం వార్కే సాధయాపడిందన్ల. ‘ప్రభుతవా ఉదోయాగలందర్కీ శిక్షణ’ అననా నిన్దంతో ‘రాష్రే శిక్షణ్ చొరవ’ (State Training Initiative-ఎసీటుఐ) అనే విధ్న ప్రక్రియకు శ్రీకారం చుటిటున ఘనత ఆయనదే. ఉదోయాగల పనితీరులో సామరా్థయానినా పెంపొందించి వార్ని నిష్ణతులుగా తీర్చిదిద్దడానికి, ఎసీటుఐ దావారా, రాష్రేంలోని 5 లక్షల ప్రభుతవా ఉదోయాగలందర్కీ ప్రత ఉదోయాగకీ కనీసం సంవతస్రంలో 60 గంటల శిక్షణ (దాదాపు రెండు వారాల పాట్) ఇచేచి ఏరా్పట్ చేశారాయన. అప్పట్లీ య్వత్ భారత దేశంలో అమలు చేయ్లననా జాతీయ శిక్షణ్ విధ్న్నినా మొటటుమొదటగా అమలు చేసింది ఇక్కడే. సంస్థకు కావలసిన మౌలక వసతులను అబు్బరపర్చే ర్తలో సమకూర్చిన ఘనత, చర్త్ వార్ సవాంతం. వార్ దూరదృషిటుకి నిదర్శనమే నేడు మానవ వనరుల సంస్థ భవన సముదాయం కాని, శిక్షణ్ పటిష్ఠత కాని, సిబ్బంది సామర్థయాం కాని, మరేదైన్ కాని. అప్పట్లీ అట్వంటి తొటటు తొలుత పర్పాలన్పరమైన మారు్పలను తీసుకువచేచి వయావస్థను తీరచిదిదే్ద క్రమానినా అతయాంత సున్య్సంగా, చాకచకయాంగా సమర్థవంతంగా చేయటం బహుశా వార్కే సవాంతం అని చప్పవచుచి. పదధిత ప్రకారం శిక్షణ్ అవసరాలను గర్్తంచి వినూతనా పదధితులను


ఎంపిక చేసి డి.వి.డి.ల దావారా, కంపూయాటరలీ దావారా, శాటిలైట్ నెట్ వర్్క దావారా, దృశయా శ్రవణ మాధయామాల దావారా శిక్షణను అందించే పదధితులకు శ్రీకారం చుట్టురు.

హెచార్్డ కాంపస్ లోనే ‘సెంటర్ ఫర్ గడ్ గవరెనాన్స్’ (సి.జి.జి) నెలకొనడం ప్రసాద్ గార్ చొరవతోనే. పాలనలో అతుయాత్తమ ప్రమాణ్లను ఎక్కడ రూపొందించిన్, వాటిని గర్్తంచి, మనకనుకూలంగా అవి అనుసర్ంచదగ్గ పదధితులను అభివృదిధి చేయటంలో సిజిజి తనదైన పాత్ పోషించడం జరుగతుననాది. అప్పటి బ్రిటీష్ ప్రధ్ని ట్ని బేలీయర్ సిజిజి ప్రంభోతస్వానికి హాజరు కావడం, చాలా సమయం వెచిచించి సంస్థ తీరుతెనునాలను నిశితంగా పర్శీలంచడంతోపాట్ న్టి ముఖయామంత్రి చంద్బాబు న్యుడుతో ముఖాముఖి చర్చించడానికి వెనుక పీవీఆరే్క కృషి వుంది. ఎక్కడికక్కడ ఆయ్ జిలాలీలకే పర్మితమయేయా ర్తలో జిలాలీసా్థయ శిక్షణ్ తరగతులు నిరవాహించడం ఆయన హయ్ంలోనే మొదలైంది. జాతీయ శిక్షణ్ విధ్నం నిరే్దశాలకు లోబడి, ఉదోయాగల జీతభత్యాలకు వినియోగంచే బడెజిట్ కేట్యంపు మొత్తంలో, 1.5 శాతం మేరకు శిక్షణ్ కారయాక్రమాల కోసం ప్రతేయాక బడెజిట్ కేట్యంచే పదధిత తీసుకురావటం పివిఆరే్క అవిరళ కృషికి త్రా్కణం.

బాల కార్మిక నిరూమిలన కారయాక్రమానినా అంతరాజితీయ బాలల సంస్థ, వివి గర్ జాతీయ కార్మిక సంస్థ నేతృతవాంలో నిరవాహించటంలో వినూతనా పదధితలో రూపకల్పన చేసి 4100 నిష్ణతులను రాష్రేవాయాప్తంగా తీర్చిదిది్ద సామరా్థయాలను పెంపు చేయటంలో దోహదపడటం ఆయన వలేలీ సాధయాపడింది.

వీటితో పాట్ పివిఆరే్క సారథయాంలో హారవార్్డ బిజినెస్ స్్కల్ దావారా కారయాక్రమాలు, యుఎని్డపి సహాయంతో అభివృదిధి కారయాక్రమాలు, భారత ప్రభుతవా డిఒపిటీ సహాయంతో శిక్షణ్ కారయాక్రమాలు నిరవాహించడంలో ప్రసాద్ గారు కీలకమైన పాత్ పోషించారు. 1999 ఎనినాకల అనంతరం అప్పటి కాయాబినెట్ మంత్రులకు, న్టి ముఖయామంత్రికి కలపి మూడు రోజుల శిక్షణ నిరవాహించడం దేశంలోనే మొదటిసార్.

దేశం ఒక సమర్థ పర్పాలన్దక్షుడిని, సంస్థల వయావసా్థపకుడిని-రూపకర్తను, ఆధ్యాతమిక వాదిని, అనినాంటికీ మించి మంచి నిబదధిత కలగన కర్తవయాపరాయణుడినీ, క్రమశిక్షణ్ ప్యుడినా, ఆదర్శనీయుడిని కోలో్పయంది.


పివిఆర్ కె ప్రసాద్ ఎవరంటే...

ఒక ర్టైర్ అయన ఐఏఎస్ అధికార్ విశిషటుత గర్ంచి కొనినా మాసాలపాట్ సీర్యల్ గా ఏదన్నా పత్రికలో రాయ్లస్ వస్ట్త అలాంటి వయాకి్త ఒక్క పత్రి వేంకటరామకృష్ణప్రసాద్ మాత్మే.

పివిఆర్ కె ప్రసాద్ గా బాగా గర్్తంపు పొందిన 1966 ఐఏఎస్ బాయాచ్ అధికార్ ఈ ఆగసుటు 21 తెలలీవారుజామున హైదరాబాద్ లో కనునామూశారు. ర్టైర్ అయన అధికార్ గర్ంచి రాయ్లస్ వస్ట్త అంత్ గతమే కదా ఉండేది అనుకుంట్ం. కాని ఆగసుటు 19 తెలలీవారు జామున హాసి్పటల్ లో చేరే చివర్ నిమిషం వరకూ అసాధ్రణమైన ఉదయామన్యకుడుగా అవిశ్రాంతంగా పనిచేస్్త ఉననా వయాకి్త శ్రీప్రసాద్ .

ఆంధ్రప్రదేశ్ లో దేవాదాయ ధరామిదాయశాఖ కింద ఏర్పడిన హిందూధరమి పర్రక్షణ ట్రసుటు ఛైరమిన్ గా 2015 లో బాధయాతలు సీవాకర్ంచినప్పటినుంచీ శ్రీప్రసాద్ ట్రసుటు లక్షాయాలకోసం విరామం లేకుండా పనిచేస్్తనే ఉన్నారు. 2015 డిసెంబరులో, 2017 ఫిబ్రవర్లో సుమారు 60 మంది వివిధ మఠాధిపతుల, పీఠాధిపతులతో ధ్ర్మికసదసుస్లు నిరవాహించి, అందరు ధరామిచారుయాలనా ఏకత్టిపై నడిపించే బృహత్్కరాయానినా సాగసు్తన్నారు. ఇది ఆయన న్యకతవాసామరా్థయానికి మచుచితునక.

* * *

జి. వల్లీశ్వర్ , చీఫ్ ఎడిటర్, ‘భారత్ ట్డే’ టీవీ


1980-81 లో ఆయన తరుమల తరుపత దేవసా్థన్ల ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ గా పనిచేసు్తననాప్పుడు తరుమల ఆలయంలో మూల విరాట్ విగ్రహానికి అషటుబంధనం జర్గంది.

తెలలీవారుఝామున అషటుబంధనంలో వాడాలస్న నవరత్నాల సెటలీనీనా ముందే తెపి్పంచుకుని పెట్టుకున్నా, అషటుబంధనం జర్గే కొనినా గంటల ముందు ఒక సెట్ తకు్కవైంది. ఆ రాత్ంత్ తరుపతలో గాలంచిన్ నవరత్నాలసెట్ దొరకలేదు.

అరధిరాత్రి దాకా తరుమల ఆలయంలో శ్రీనివాసుడి ముందు కూరుచిని, ప్ర్్థంచి, కనీనాళ్లీ కారుస్్త, గెసుటు హౌస్ కి వెళ్లీసర్కి, చనె్నా నుంచి వచిచి సాయంత్ం నుంచి నిర్క్షిసు్తననా బిజినెస్ మాన్ దంపతులు “మేం చేయంచి తెచిచిన ఈ నవరత్నాల సెట్ అషటుబంధనంలో వాడండి సార్ ” అంటూ బ్రతమాలుతున్నారు.

అంతే! వాణ్్ణ (శ్రీనివాసుణ్్ణ) నముమికుంటే, అనీనా వాడే ఇసా్తడు, చేసా్తడు అననా నమమికం శ్రీప్రసాద్ లో పాతుకుపోయంది.

ఇదే కాదు.టిటిడిలో కాలనడకన వెళ్లీ భకు్తలకోసం ఎండావానల నుంచి రక్షణనిచేచి షెలటురులీ

నిర్మించిన్, కొండమీద తర్గే య్త్రికుల కోసం ఉచితబసుస్ సౌకరయాం కల్పంచిన్, నిత్యాననాదానం పథకం ప్రవేశపెటిటున్, వైకుంఠం కూయాకాంపెలీక్స్ ని సుసంపననాం చేస్్త నిర్మింపచేసిన్, పాపన్శనం డామ్ ని అధికప్రయోజనం లభించేలా నిర్మింపజేసిన్, అననామాచారయా ప్జెకుటు, దాససాహితయా ప్జెకుటు... వగైరా పలు ప్జెకుటులనా ప్రవేశపెటిటున్, పలు కొత్త స్టవలనా, సంస్కరణలనా తరుమల ఆలయ స్టవలోలీ తీసుకువచిచిన్, ఎనోనా అవరోధ్లనా ఎదురొ్కని తరుమల కొండపై మాసటుర్ పాలీన్ అమలుచేసిన్... ఆ ఘనతంత్ శ్రీనివాసుడిది మాత్మే అని చప్పుకోవడం శ్రీ ప్రసాద్ లక్షణం.

ఇది ఆయన భకి్తవిశావాసాలకి అద్దం పడుతుంది.

* * *

1985 లో సమాచార పౌరసంబంధ్ల శాఖ కమీషనర్ గా అనేక ఉదోయాగాలకు భార్ఎతు్తన ర్క్రూట్ మెంట్ చేపట్టురు శ్రీ ప్రసాద్ . ర్క్రూట్ మెంట్ లో భాగంగా పర్క్షలు - ఇంటరూవాయాలు జరుపుతుననాప్పుడు అకసామితు్తగా ప్రసాద్ ని బదిల్ చేసు్తననాట్లీ ముఖయామంత్రి కారాయాలయం నుంచి సమాచారం వచిచింది.


అంతే!ఉత్తరువాలు చేతకి వచేచిదాకా నిర్క్షించకుండానే అప్పటికప్పుడు సమాచార

పౌరసంబంధ్ల కమీషనర్ అధికారాలనా డైరకటురుకు అప్పగంచి వెళ్లీపోయ్రు.ఇంకో సంఘటన...1991 లో వైజాగ్ పోరుటు ఛైరమిన్ గా ఉననా శ్రీ ప్రసాద్ ని ప్రధ్నమంత్రి

కారాయాలయంలో జాయంట్ సెక్రటర్గా నియమిసు్తననాట్లీ ఉత్తరువాలు వచాచియ. ఆయన వైజాగ్ నుంచి ఢిల్లీలో పనిచేసు్తననా న్కు ఫోన్ చేశారు. ఎయర్ పోరుటుకు రమమిన్నారు. ఎయర్ పోరుటులో దిగతూనే తన నియ్మకపు ఉత్తరువాని న్కు చూపించారు.

“ఇది చదివి చప్పు. నీకేం అర్థమవుతోంది?’’ నేను చదివి చపా్పను. “మీరు కేంద్ప్రభుతవా సర్వాసులో ఐదేళలీ డెపుయాటేషన్ లో

ఉన్నారు. న్లుగేళ్లీ పోరుటులో గడిచిపోయంది కాబటిటు మిగత్ డెపుయాటేషన్ కాలం పూర్తయేయాదాకా (ఏడాదిపాట్) ప్రధ్నమంత్రికి మీడియ్ సలహాదారుగా పనిచేసా్తరు.’’

“అంతేకదా! ఏడాదికాలంలో ముగస్ట పోసుటులో నేను పనిచేయ్లా? ఈ పోసుటు అక్ఖరేలీదని పిఎంకి చప్పడానికి వెళ్్తన్నాను.’’

“ఎందుకు తొందరపడత్రు? చేర్న తరువాత పిఎంకి ఇషటుమైనంతకాలం ఉంట్రు కదా!’’

“అలా ఉండదు ఎడిమినిస్ట్రేషన్ లో. ఏడాదిలో పోయేవాడిమాట మనమెందుకు విన్ల అనుకుంట్రు సిబ్బంది.’’

అంతే! ఆయన నేరుగా పిఎం దగ్గరకి వెళ్లీ ఆ ఉత్తరువా కాపీ ఆయనకి ఇచేచిసి వచేచిశారు. (తరువాత పిఎం ఆ ఉత్తరువాలనా మార్్పంచారు)

2004లో రాజశేఖ రెడి్డ ప్రభుతవాం వచాచిక ‘కనస్లెటుంటలీ నియ్మకాలనా రదు్ద చేసు్తన్నాం’ అని ఉత్తరువాలు జార్ చేసింది. ఆ ఉత్తరువాలు సెక్రటేర్యట్ దాటి బయటకు రాకముందే ఎంసిఆర్ హెచ్ ఆర్ డిలో తన (ర్టెరెమింట్ తరువాత కూడా లభించిన) డైరకటుర్ జనరల్ పోసుటు వదిలేసి ప్రసాద్ ఇంటికెళ్లీపోయ్రు. ప్రధ్నమంత్రి దగ్గరవుననాప్పుడు రాజశేఖర రెడి్డకి ప్రసాద్ చాలా సహాయం చేశారు. ఈ జిఓ రాగానే


ఒక్కసార్ వెళ్లీ కనబడితే చాలు మంచి పోసుటు ఇచుచిండేవారు సిఎం. కాని అలా పోసుటులకోసం వెంపరాలీడటం, పైరవీ చేయటం ఆయన ఎరుగరు.

ఎంత గాలీమర్ ఉననా పదవి అయన్ ఆయన ఏన్డూ వాయామోహపడలేదు. త్పత్యపడలేదు - అనడానికి ఇవి కొనినా ఉదాహరణలు మాత్మే.

* * *

విశాఖపటనాం పోరుటు ఛైరమిన్ గా ఉండే రోజులోలీ ఒకసార్ కుట్ంబంతో పాట్ ఊర్కి వెళ్లీ వచాచిరు.

తర్గొచాచిక ట్రైన్ దిగగానే వాళలీను తీసుకువెళలీట్నికి రావలస్న పోరుటు కారు రైలేవాస్టటుషన్ కి రాలేదు. “కారు ఎందుకు రాలేదు? పంపాలస్న వాడు ఎందుకు పంపలేదు? ఎవడు దీనికి బాధ్యాడు...?’’ ఇలాంటి అధికారదరా్పనినా ప్రదర్్శంచే మాటలు మాట్లీడకుండా వెంటనే ఆట్ ఎకే్కసి బంగళ్కెళ్లీపోయ్రు.

తరుపతలో టిటిడి ఈఓగా పనిచేస్ట రోజులోలీ కూడా ఎప్పుడు బుదిధి పడితే అప్పుడు ఎవర్కీ చప్పకుండా కాలనడకన తరుమల కొండ ఎకే్కస్టవారు. తనను కలుసుకోవడానికి వచేచి అత సామానుయాడికి సైతం అసంతృపి్త కలగకుండా మాట్లీడి పంపించేవారు.

ఢిల్లీలో ప్రధ్నమంత్రి దగ్గర పనిచేస్ట రోజులోలీ కూడా ఏదైన్ మారె్కటింగ్ లేదా సినిమాలు వంటి సంత పనులకు వెళ్లీలస్ వస్ట్త, సంతంగా కారు డ్రైవ్ చేసుకుని వెళ్లీపోయేవారు.

ఇలాంటి ఎనోనా సంఘటనలు ఆయన నిరాడంబర జీవిత్నినా స్చిసా్తయ. * * *

1986 - 87లో ఎకె్స్జ్ కమీషనర్ గా ఉండగా ప్రసాద్ కుమారె్తకు మద్రాసు (చనె్నా) లో ఒక మెడికల్ కాలేజీలో సీట్ వచిచింది. కాలేజి మంచిది.

కాని ఆ కాలేజి య్జమానయాం అప్పట్లీ ఆంధ్రప్రదేశ్ లో సారా కాంట్రాకటురులీగా ఉననా ఒడయ్ర్స్ బంధ్వులది. ఎడిమిషన్ మెర్ట్ మీద వచిచిన్, త్ను ఎకె్స్జ్ కమీషనర్ గా ఉన్నాడు కనుక, తన నైతకత ప్రశానార్థకం అవుతుందని శ్రీ ప్రసాద్ భావించారు.


సవాయంగా ముఖయామంత్రి (ఎనీటు రామారావు) ని కలసి విషయ్నినా లఖితపూరవాకంగా ఆయన ముందుంచి, “వాస్తవం ఇది. మీరు విచారణ చేసి, ఇందులో నేను ఎలాంటి అనైతకతకు పాల్పడా్డనని మీకు అనిపించిన్ నేను ఈ అడిమిషన్ వదలుకుంట్ను.’’ అన్నారు.

ఆ విషయంలో ప్రభుతవాం ఆయన పటలీ పూర్్తవిశావాసానినా ప్రకటించింది. ఎకె్స్జ్ శాఖలో వుననాప్పుడే, లక్కర్ వాయాపారం చేస్ట బడా వాయాపారవేత్త సీవాట్

పాకెట్ లో లక్షరూపాయలుంచి ప్రసాద్ కి ఇవావాలని ఆయన ఇంటికే వచిచి ప్రయతనాం చేసినప్పుడు, తక్షణం అవినీత నిరోధక శాఖకు ఫోన్ చేసి ఆ వాయాపారవేత్తను పటిటుంచారు ప్రసాద్ .

నైతక విలువలకు శ్రీప్రసాద్ ఇచిచిన ప్ధ్నయాత అలాంటిది. * * *

విశాఖపటనాం పోరుటు ఛైరమిన్ గా పనిచేసు్తననాప్పుడు కొత్తగా విజిలెన్స్ ఆఫీసర్ గా వచిచిన ధిలేలీశవారరావు అనే ఒక మాజీ ఎయర్ ఫోర్స్ అధికార్ పోరుటులో అవినీత అధికారుల చిట్టుని శ్రీప్రసాద్ ముందుంచారు.

“ఈ చిట్టులో ఉననావాళలీంత్ అవినీతపరులే. వీళలీందర్నా నేను ట్రాప్ చేయగలను. లేదా సీబిఐ సహాయంతో చేయంచగలను. ముందుగా ఎవర్నా చేయమంట్రు సర్ ‘’ అని విజిలెన్స్ ఆఫీసర్ అడిగారు.

ఆ చిట్టు చూసి సంభ్రమంలో మునిగపోయన శ్రీప్రసాద్ చివరోలీ ఉననా తన ప్రైవేట్ సెక్రటర్ని ముందు ట్రాప్ చేయమని అడిగారు.

అంతే!విజిలెన్స్ ఆఫీసర్ చపి్పన విధంగా, చపి్పన సమయ్నికి ఆ ప్రైవేట్ సెక్రటర్

ఛైరమిన్ లేని టైంలో ఆయన ఛాంబర్ లోనే ఉదోయాగం కోసం తరుగతుననా వయాకి్త వద్ద లంచం తీసుసుకుంటూ పట్టుబడా్డడు.

నీతమంతమైన పాలన కోసం శ్రీప్రసాద్ త్పత్యపడిన ఇలాంటి సంఘటనలు చాలా ఉన్నాయ.

* * *


ఎన్ జన్ర్దన రెడి్డ ముఖయామంత్రిగా (1990-92) పనిచేసు్తననాప్పుడు 12 మెడికల్ కాలేజీలకి అనుమతసు్తన్నారంటూ కోరుటులో కేసు దాఖలైంది. కోరుటు ప్రభుత్వానినా తప్పు పటిటుంది. జన్ర్దన్ రెడి్డ పదవి కోలో్పయ్రు.

1996 లో ఉననాతవిదాయాశాఖ ప్రధ్న కారయాదర్్శగా పనిచేసు్తననాప్పుడు శ్రీప్రసాద్ ప్రపంచవాయాప్తంగా పెరగనుననా సాఫ్టు వేర్ ప్రొఫెషనల్స్ డిమాండు దృషటుయా ఇంజినీర్ంగ్ కాలేజీలు ప్రంభించాలని ప్రతపాదిస్ట్త, జన్ర్దన్ రెడి్డ అనుభవ నేపథయాంలో ముఖయామంత్రి శ్రీ చంద్బాబు న్యుడు సంకోచించారు. కాని శ్రీప్రసాద్ హేతుబదధిమైన, నిరామిణ్తమికమైన విధ్నం దావారా ఎలాగ ప్రత రెవినూయా డివిజన్ కి ఒక ఇంజినీర్ంగ్ కాలేజీని ఏరా్పట్చేయవచోచి ప్రణ్ళ్క రూపొందించి, ముఖయామంత్రిని ఒపి్పంచారు.

ఇవావాళ తెలుగవిదాయారు్థలు ఇంజినీర్ంగ్ సీటలీకోసం ఇతర రాష్రేలకు వెళలీనక్కరలేకుండా ఆంధ్ర-తెలంగాణ రాష్రేలోలీ విస్తృతంగా ఇంజినీర్ంగ్ కాలేజీలు ఏరా్పట్ చేయడానికి కారణం ఆ రోజు శ్రీప్రసాద్ దూరదృషిటు.

విశాఖపటనాం పోరుటు ఛైరమిన్ గా కూడా ఆయన బాధయాత సీవాకర్ంచిన తొల మూడు సంవతస్రాలపాట్ (మొదటిసార్గా) ఆ పోరుటును జాతీయసా్థయలో అగ్రసా్థనంలో నిలబెట్టురు. పోరుటు భవిషయాతు్త (ఖనిజాల నిలవాల) అవసరాల కోసం హార్బర్ లోని ఉదోయాగల కాలనీని నగరం బయటకు తరలంచి, ఎవర్కీ ఎలాంటి ఇబ్బందీ లేకుండా, అనినా యూనియనలీను ఒపి్పంచి, కొత్తకాలనీలు కటిటుంచారు.

ఎన్ .టి. రామారావు ముఖయామంత్రిగా వుననాప్పుడు ‘కిలో 2 రూపాయలు బియయాం’ పథకం అమలు చేసా్తనంటే, సమాచార కమీషనర్ శ్రీప్రసాద్ ఒక సలహా ఇచాచిరు. “సర్ , భవిషయాత్ లో బియయాం ధరలు పెరుగత్య. ప్రభుతవాం తట్టుకోలేదు. అందుకే ఈ పథకానినా ‘కిలో బియ్యానికి 2 రూపాయలు సబిస్డీ’ అని మారుదా్దం. ఇప్పుడు బియయాం ధర బయట మారె్కట్లీ కిలో రూ.4. కాబటిటు సబిస్డీ రూ. 2 లు ఇచిచిన్ రేషన్ బియయాం ధర కిలో రూ.2 గానే ఉంట్ంది. భవిషయాతు్తలో బియయాం ధరలు ఎంత పెర్గన్ ప్రభుతవాంపై పడే భారంలో మారు్ప ఉండదు...’’ (ముఖయామంత్రి తన నిసస్హాయత వయాక్తం చేశారు.)

ప్రసాద్ దూరదృషిటుని గర్ంచి చపా్పలంటే ఇలాంటి ఉదాహరణలు అనేకం!!* * *


ఒక జరనాలసుటు 1983 లో ఏం రాశారంటే...

1980 – 82 కాలంలో తరుమలలో మాషటుర్ పాలీన్ అమలుచేసి, తరుమల ఆలయ పర్సరాలనా అదుభాతంగా మార్చివేశారు శ్రీప్రసాద్. 1982 చివరోలీ బదిల్ అయ వెళ్లీపోయ్రు. కాని ఆ మాషటుర్ పాలీన్ అమలులో ప్రసాద్ చాలా దురామిర్గంగా వయావహర్ంచాడని దుమెమిత్తపోస్్త “నీచుడు, దుష్టుడు” వంటి పదజాలంతో రాజధ్ని నుంచి వెలువడే ఒక వారపత్రికలో కథన్లు వెలువడా్డయ. ఆ సంపాదకుడి దృషిటులో ప్రసాద్ అప్పటి తరుమల విషయ్లోలీ ‘దురామిరు్గడు’.

1993 లో అదే జరనాలసుటు ఢిల్లీలో ఒక ప్రముఖ దినపత్రికకు పని చేస్్తననాప్పుడు ప్రధ్నమంత్రి మీద ఒక పుస్తకం రాశారు. ప్రధ్నమంత్రి జీవితకథకి సంబంధించిన ఆ పుస్తకం మారె్కట్ చేయటం కషటుమైంది. ఆ దశలో ఒక రోజు నేను ప్రసాద్ గార్ ఆఫీసుకి వెళ్లీను. అక్కడ ఆ జరనాలసుటు రాసిన పుస్తకాల కటటులు కనబడా్డయ. “ఇవి ఇక్కడికెలా వచాచియ?” అని అడిగాను.

“అతను వచాచిడయ్యా! పుస్తకానికి చాలా ఖరచియపోయందని కషటులు చపా్పడు. సాయం చేదా్దమని తీసుకున్నాను....” అన్నారు మామూలు ధోరణ్లో ప్రసాద్.

“మీ గర్ంచి అప్పుడు ఎలా రాశాడో మర్చిపోయ్రా?’’“పోనేలీవయ్యా. మనకి సాయంచేస్ట అవకాశం వుంది. అతనికి అవసరం

వచిచింది. చేస్ట్త పోలేదా?...”అపకార్కి ఉపకారం చేయట్నికి మనసు రావాలంటే మనిషి ఎంత

ఎదిగవుండాల!కౌనెస్లంగ్ చేయటం ప్రసాద్ గార్కి ఒక హాబ్. కెర్ర్ కౌనెస్లంగ్, భారాయాభర్తల

సంబంధ్లపై కౌనెస్లంగ్, ప్రభుతవాంలో ఉదోయాగ సమసయాలపై కౌనెస్లంగ్... ఇలా ఎంతోమందికి ఆయన ఒక శాశవాత కౌనిస్లర్ గా వయావహర్ంచారు.

ముఖయాంగా భారాయాభర్తల మధయా వచేచి అపారా్థలు, విభేదాలు పర్ష్కర్ంచడంలో ఆయన నైపుణయాం అసాధ్రణమైంది. విబేధ్లు పరాకాష్ఠకు చేరుకుననా ఒక ఐఏఎస్ అధికారుల జంట కూడా ప్రసాద్ గార్ కౌనెస్లంగ్ ప్రయోజనం పొందారు. “విడివిడిగా ఆ ఇద్దరూ మంచివాళలీయ్యా. కలసి జీవించటంలోనే వాళ్లీ కషటుపడా్డరు. వివేకవంతులు.


వివాహబంధం విలువ ఏమిట్ నేను చబుతుంటే వినడానికి, సర్దిదు్దకోవడానికి ఇషటుపడా్డరు. ఇంక విడిపోరు...” సంఘటన జర్గన రోజులోలీ ఆయన చపి్పంది ఇదే. ఆ జంట ఇప్పటికీ బాగన్నారు... ఇలా ఎనోనా కుట్ంబాలనా నిలబెటిటున మానవ సంబంధ్ల నైపుణయాం శ్రీప్రసాద్ సంతం.

* * *

2006 లో ప్రసాద్ గార్ దగ్గర విశాఖ పోరుటులో పోరుటులో విజిలెన్స్ ఆఫీసర్ గా పనిచేసిన థిలేలీశవారరావు అండమాన్ పోరుటులో చీఫ్ పోర్టు అడిమినిస్ట్రేటర్ గా వుండగా అతని చేతలో బాధితులైన సా్థనిక డ్రగ్ మాఫియ్ కక్ష కటిటుంది. సా్థనిక సిబిఐ అధికారుల సహాయంతో ఒక తప్పుడు కేసుని బన్యంచాలని యతనాంచారు. థిలేలీశవారరావు ససె్పండ్ అయ్యారు.

ఆ వార్త విని ప్రసాద్ విలవిలాలీడిపోయ్రు. థిలేలీశవారరావు ఆయనకి బంధ్వు కాదు, ఆయన జిలాలీ కాదు. కేవలం మెర్ట్ మీద ఎంపికై విజిలెన్స్ అధికార్గా పనిచేసినవాడు. పోరుటు పాలన్ యంత్రాంగానినా క్షాళన చేస్ట ప్రక్రియలో అతను పట్టుకుననానినా అవినీత తమింగలాల కేసులనా దేశంలో ఏ ప్రభుతవాసంస్థలోనూ ఏ విజిలెన్స్ ఆఫీసరూ చేయలేదు.

అందుకే ప్రసాద్ గారు సవాయంగా సెంట్రల్ విజిలెన్స్ కమిషనర్ కి రాశారు- సిబిఐతో మాట్లీడారు. ‘‘ఇలాంటి తప్పుడుకేసులనా ప్రోతస్హిస్ట్త, దేశంలో నీతమంతులంటూ ఎవరూ మిగలరు’’ అని ఘాట్గా చపా్పరు. కేంద్ ఉపర్తల రవాణ్శాఖ కారయాదర్్శ శ్రీఎ.పి.వి.ఎన్.శరమికి చపి్ప, పోసిటుంగ్ వేయంచారు.

2014లో కోరుటు తుది తీరు్ప ఇస్్త, సిబిఐకి మొటిటుకాయలు వేసింది. సరైన సాక్షాయాధ్రాలు లేకుండా సిబిఐ బాధయాత్రహితంగా వయావహర్ంచిందని సి్రేకచిర్స్ రాసింది. ఆ తీరు్ప వచాచిక ప్రసాద్ గారు తరుమల దర్శన్నికి వెళ్లీరు.

‘‘వల్లీశవార్, ఈ గాడిద కొడుకులనా వదలకూడదు. తీరు్ప పూర్్తపాఠం తెపి్పంచి, సమాచారం రడీ చేయ. ఈ సంఘటన మీద పత్రికలోలీ ఒక వాయాసం రాసా్తను’’ అన్నారు. అది జర్గే లోపలే వెళ్లీపోయ్రు.

నిజాయతీ కల అధికారులనా కాపాడుకోవాలననా తపనకి ఆయన ఒక దర్పణం.* * *


1984 - 85 లో సాంస్కపృతకశాఖ కమీషనర్ గా కూడా శ్రీప్రసాద్ వయావహర్ంచారు.సాంస్కపృతక శాఖకి పునర్ వైభవం తీసుకొచేచి ప్రయతనాంలో భాగంగా జానపద

కళలని ప్రోతస్హించారు. ‘కళ్మంగళ’ అనే కారయాక్రమం దావారా హైదరాబాద్ రవీంద్భారతలో ప్రత మంగళవారం ఉచితంగా ఒక సాంస్కపృతక కారయాక్రమానినా తమ శాఖ సమర్్పంచే ఏరా్పట్ చేశారు. సురభి న్టకసంస్థలు జిలాలీలోలీ సంచర్స్్త న్టకాలు ప్రదర్్శంచేందుకు ప్రోత్స్హం అందించారు.

ఆ ప్రయత్నాలోలీ భాగంగానే ఆంధ్రన్ట్యానినా ఓరుగలులీ దగ్గర శివరాత్రి న్డు ప్రదర్్శంపజేసి వెలుగలోకి తీసుకొచాచిరు.

అలాగే టిటిడిలో ఉండగా, డాకటురు మేడసాని మోహన్ వంటి సాహితీవేత్తల్నా, శ్భారాజ్ , బాలకృష్ణప్రసాద్ వంటి గాయకులనా ప్రోతస్హిస్్త వెలుగలోకి తీసుకొచాచిరు.

సాహితయాం, కళలు, కళ్కారులు ఆయన మనసుకి ఎంతో ఇషటుమైన విషయం. హైదరాబాదులో టిటిడి పరంగా ఉగాది ఉతస్వానినా ప్రవేశపెటిటున ఘనత శ్రీప్రసాద్ దే.

* * *

పాలన్ సామర్థయాం, దూరదృషిటు, ప్రణ్ళ్కారచనలో నైపుణయాం, నీత - నియమాలు, నిరాడంబరత, సతయాసంధత, నమిమిన లక్ష్యం కోసం నిలబడే ధైరయాం, నిబదధిత, సంగీతం, సాహితయాం కళలపటలీ మకు్కవ, విజయం - పరాజయం రెండూ భగవంతుని అనుగ్రహమే అని నమేమి భకి్తవిశావాసాలు, ధరమిబదధిమైన జీవిత్నినా రాబోయే తరాలకి అందించాలననా తపనతో ధ్ర్మిక ఉదయామానికి ర్టైర్ మెంట్ అనంతర జీవిత్నినా అంకితం చేసుకుననా వయాకి్తతవాం... ఇవనీనా కలబోస్ట్త కనిపించే రూపం శ్రీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ .

ఆయన సంపూర్ణ వయాకి్తత్వానికి అద్దం పటేటువే ఆయన రచనలు ‘న్హం కరా్త, హర్ిః కరా్త’, ‘తరుమలల్లామృతం’, ‘తరుమలచర్త్మృతం’, ‘అసలేం జర్గందంటే...!’ (Wheels Behind the Veil).


కరతావా్యనికి మారు పేరు పివిఆర్ కె

1986-87 ప్ంతంలో నేను ఉదయం దినపత్రిక హైదరాబాద్ లో ఛీఫ్ సబ్ ఎడిటర్ గా పనిచేసు్తననా రోజులోలీ ఒక రోజు ఒక వార్త చదివి ఆశచిరయాపోయ్ను. లక్కర్ వాయాపారం చేస్ట ఒక బడా వాయాపారవేత్త ఒక ఐఏఎస్ అధికార్కి లంచం ఇవావాలని ప్రయతనాస్ట్త అవినీత నిరోధకశాఖకు సమాచారం అందించి ఆయనను అరెసుటు చేయంచారననాది ఈ వార్త. ఈ వార్తను పత్క శీర్షికలో ప్రచుర్ంచాలని నేను సంపాదకవర్గ సమావేశంలో ప్రతపాదించినప్పుడు సంపాదకుడు, ఇతర సభుయాలు ఆమోదించారు. ఈ వార్తను అతయాంత ఆసకి్తకరమైన ర్తలో రాసి చక్కటి శీర్షికతో ప్రచుర్ంచే అవకాశం న్కు అప్పుడు లభించింది. ఆ అధికార్ ఎవరో కాదు పివిఆర్ కె ప్రసాద్.

ఆయన గర్ంచి న్కు అప్పుడే తెలసింది. ఆసకి్తకరమైన విషయం ఏమిటంటే ఆయనకు ముడుపులు ఇవావాలని ప్రయతనాంచిన వాయాపార వేత్త తరావాత కాలంలో ఉదయం దిన పత్రికనే కొనుగోలు చేశారు. మా చైరమిన్ అయ్యారు. కాంగ్రెస్ పార్టులో పారలీమెంట్ సభుయాడు కూడా అయ్యారు. అనేక దాన ధరామిలు చేసి తనపై అవినీత మచచిగర్ంచి జనం ఆలోచించలేనంతగా పేరు పొందారు. అదే కాంగ్రెస్ పార్టు పి.వి. నరసింహారావు ప్రధ్నమంత్రి అయన తరావాత ఈ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ ఆయనకు సమాచార సలహాదారు అయ్యారు. పారలీమెంట్ సభుయాడు అయన ఆ వాయాపారవేత్త కూడా

ఎ.కృష్ణారావు, సీనియర్ జరనాలసుటు


పివిఆర్ కె కు సనినాహితం అయ్యారు. ఇద్దరూ కలసి పివికి రాజకీయంగా ఉపయోగపడే అనేక పనులు తెర వెనుక నిరవాహించారు.

నేను కూడా పివి ప్రధ్ని అయన తరావాత ఉదోయాగ ర్త్యా అదే ఉదయం పత్రిక బ్యారో ఛీఫ్ గా ఢిల్లీకి చేరుకున్నాను. పివి ప్రధ్ని అయన తరావాత ఏపీభవన్ లో ఆయనకు దక్షిణ్ది ఎంపిలు పెద్ద ఎతు్తన సన్మినం చేశారు. అప్పుడు ననునా ఒక సీనియర్ రాజకీయ న్యకుడు పివికి పర్చయం చేశారు. ఆయన న్ నేపథయాం తెలుసుకుని సంతోషించి కలుస్్త ఉండు అని చపా్పరు. ఆ తరావాత నేను పివిని అప్పుడప్పుడూ కలుసుకుననాప్పటికీ విషయ్ల గర్ంచి అడిగ తెలుసుకునే ధైరయాం లేకపోయేది. అందువలలీ జర్గన సంఘటనల నేపథయాం గర్ంచి తెలుసుకునేందుకు పివిఆర్ కె ప్రసాద్ ను కలుసుకోవాలనుకున్నాను. . మొదటి సమావేశం మా జరనాలసుటులోలీ సీనియర్ అయన వల్లీశవార్ గార్ దావారా జర్గంది. తరావాత నేరుగా కలుసుకునేవాడిని. ఆయన ఎప్పుడు వెళ్లీన్ నవువాతూ సాదరంగా ఆహావానించేవారు. ఎంత స్టపు కూరుచిన్నా ఏమనేవారు కాదు. మెలలీమెలలీగా మాటల మధయాలో జరుగతుననా పర్ణ్మాల గర్ంచి అడిగేవాడిని. ఆయన న్ ఉదే్దశం గమనించి నరమిగరభాంగా సమాధ్నమిచేచివారు. ఆయన మాటల ఆంతరాయానినా పసికటిటు ఒక రాజకీయ కథన్నినా రాస్టవాడిని. తెలాలీరే ప్రధ్నమంత్రి కారాయాలయం నుంచి ఫోన్ వచిచి పేపర్ పంపించమనేవారు. పివిఆర్ కె కు క్రమం తప్పకుండా పేపర్ చేరేలా చూస్టవాడిని.

పివిఆర్ కె భగవదభాకు్తడు. ఏ వృత్తలో ఉన్నా ఆ వృత్త ఇచిచిన అధికార మదంతో దైవభకి్తని మర్చిపోవడం అననాది ఆయనకు తెలయదు. ఆయన మనతో మాట్లీడుతున్నా అంతరాంతరాలోలీ భగవన్నామసమిరణ చేసు్తననాట్లీ అనిపించేది. ఆయన వృత్త మధయాలో కూడా రామకోటి రాస్టవారు. ఒకసార్ పివి అమెర్కా నుంచి వచిచినప్పుడు మంత్రులందరూ ఆయనకు హైదరాబాద్ హౌజ్ లో సావాగతం చపా్పరు. పివితో పాట్ అమెర్కా వెళ్లీవచిచిన పివిఆర్ కె ప్రసాద్ ఆ హడావిడి నుంచి దూరంగా వెళ్లీపోయ దూరంగా ఒక చిననా కుర్చిలో కూరుచిని రామకోటి రాసుకుంట్ననా దృశాయానినా అప్పుడు ఒక పేపర్ ప్రచుర్ంచింది. అది ఆయన నైజం. ఆ తరావాత ఆయన ఆ పుస్తకానినా తన బాయాగలో పెట్టుకుని పివి అమెర్కా పరయాటన విశేషల గర్ంచి మాకు వివర్ంచారు.

బాబ్రీమసీదు కూలచివేత అనంతరం అనేక పర్ణ్మాలు జర్గాయ. బిజెపి రాష్రే ప్రభుత్వాలు రద్దయ్యాయ. మతసంస్థలు నిషేధ్నికి గరయ్యాయ. బిజెపి తలపెటిటున రాయాల్ భగనామైంది. విపిసింగ్ హయ్ంలో వదిలపెటిటున ట్రసుటుల ఆలోచనలను మందిర


నిరామిణంకోసం పివి మళీలీ ముందుకుపెట్టురు. ఆంధ్రప్రదేశ్ గవరనార్ కృష్ణకాంత్ స్టవలను ఉపయోగంచుకున్నారు. చంద్సావామి రంగ ప్రవేశం చేశారు. చంద్సావామి, దావారకాపీఠ్ శంకరాచారయా, సావామి సవారూపానంద సరసవాత సాధ్వులను సమీకర్ంచి ట్రసుటులో చేరేచి ప్రయతనాంచేశారు. శంకరాచారయా మధయాప్రదేశ్ లోని న్ర్స్ంగ్ పూర్ వద్ద జోయాతేశవార్ లో సంత్ సమేమిళనం జర్పారు. చంద్సావామి ఏకంగా అయోధయాలోనే ఐదు రోజుల విష్్ణ మహాయజాఞానినా నిరవాహించారు. అయోధయాలో ప్రజలమననానలు అందుకుననా లక్ష్మణ్ ఖిలాకు చందిన సీత్రాంశరణ్ సావామిని ట్రసుటుకు నేతృతవాంవహించమని అభయార్్థంచారు. ఈ పర్ణ్మాలనినాటి వెనుకా పివిఆర్ కె ప్రసాద్ హస్తం ఉననాది. సాధ్వులు, మఠాధిపతులు ఎవరు కలసిన్ పివి తన ఆధ్యాతమిక, త్తవాక జాఞానంతో మాట్లీడిన తీరు వార్ని వివశులను చేస్టది. వార్ని పివితో కల్పంచే బాధయాత పివిఆర్ కె ప్రసాదే చూసుకునేవారు. ఒక రకంగా ఆయన పీవీ మీడియ్ సలహాదారు కన్నా ఆయన ఆంతరంగకుడుగా ఎకు్కవగా ఉపయోగపడా్డరు. ఈ విషయం ఆయన రచించిన పుస్తకం ‘అసలేం జర్గందంటే’ లో కూడా మనకు తెలుసు్తంది.

మా పెద్ద సదరుడు సనతుస్జాతీయం పుస్తకానికి ముందుమాట కోసం పివిఆర్ కె ను కలుసుకోవాలనుకున్నారు. నేను ఢిల్లీలో ఉననా ర్త్యా పివిఆర్ కె గార్తో మాట్లీడి వార్ద్దరు కలస్టలా చేశాను. పివిఆర్ కె ఇలులీ ఒక మందిరంలా ఉండేదని, ఆయన మడి కట్టుకుని తనకు తీర్థప్రసాదాలు ఇచాచిరని మా సదరుడు చపి్పన విషయం న్కెంతో ఆశచిరయాం కలగంచింది. ‘అంతేకాదు, మీరు దె్వాతులు కదా, మీరు చూస్ట కోణం, మేము చూస్ట కోణం వేరేరకంగా ఉంట్ంది.. నేను న్ కోణంతో రాస్ట్త మీ పుస్తకానికి సర్పడదు’ అని ఆయన చపా్పరట. ‘కొనినా పేరాలను డికేటుట్ చేసిన తరావాత మళీలీ రాసిన దానినా చూసి మర్కొనినా అంశాలను జోడించి ముందుమాటకు పర్పూర్ణత కలగంచారు.. ‘అని మా సదరుడు చపా్పరు.

‘చేస్టది ఎవరు, చేయంచేది ఎవరు’ అననా ఆధ్యాతమిక ధోరణ్ ఉననాప్పటికీ కర్తవయా నిరవాహణ విషయంలో ఆయన ఎప్పుడూ వెనుకాడలేదు. ఒక నిజాయతీతో, నిబదధితతో, వృత్త పటలీ ఒక పవిత్మైన అంకిత భావంతో పనిచేస్ట పివిఆర్ కె ప్రసాద్ ను హైదరాబాద్ వచిచినప్పుడలాలీ కలుసుకుని అనేక విషయ్లను తెలుసుకోవాలననా దుగధి న్లో అంతర్లీనంగా ఉండేది. కాని ఆ కోర్క నెరవేరే లోపే ఆయన మానవలోకం నుంచి ఇంత తవారగా అదృశయామవుత్రని నేను ఊహించలేదు.


ప్రసాద్ గార్ ధర్మనిరతి

పి.వి.ఆర్.కె ప్రసాద్ గా ప్రసిదిధి చందిన పత్రి వెంకట రామకృష్ణ ప్రసాద్ గార్ అకాల ఆకసిమిక నిరాయాణం అశేష జన్నికి అపార విచారానినా కలగస్తంది. ప్రసాద్ గారు ఐఏఎస్ ఆఫీసర్ గా చేసిన పనులనినాటికన్నా, వారు తరుమల తరుపత దేవసా్థన్నికి కారయానిరవాహణ్ధికార్గా (EO) చేసిన పనులు ప్రజలందర్చేత హర్షింపబడడమే కాక, ఆదర్శప్యంగా కొనియ్డబడుతున్నాయ.

యౌవనంలో మార్్కసిసుటు సిదాధింత్లకు ఆకర్షితుడైన్, క్రమేణ్ వాస్తవాలను గమనించి, భారతీయ ధరమిమే సామూహిక, రాజకీయ, నైతక, ఆధ్యాతమిక పరంగా ఉత్కపృషటుమైందని గర్్తంచారు. మన పౌరాణ్క, ఐతహాసిక, ఔపనిషదిక సాహిత్యానినా పఠించిన తరావాత అవి బోధించే విలువలను తన ప్రత కారయానిరవాహణలోనూ పాటించారు. త.త.దే.కు ఎంతోమంది EO లు అయ్యారుకాని, త.త.దే. అంటే గరు్తకువచేచివారు పి.వి.ఆర్.కె గారు మాత్మే.

‘న్హంకరా్త’, ‘తరుమల చర్త్మృతం’ వారు రాసిన పుస్తకాలలో ఆధ్యాతమికత విశిషటుతను నిరూపిసా్తయ. పదవీ విరమణ్నంతరం తన సమయ్నినా సన్తనధరమి రక్షణకు, ప్రచారానికి అంకితం చేస్్త వచాచిరు. మత్ంతర్కరణం మోసంతో జరగడం గర్్తంచి, ధరమిరక్షణ ప్రచార ప్రసార చరయాలను ఉధృతంగా చేపట్టురు. 2014 సం॥లో

త్రిపురనేని హనుమాన్ చౌదర్, చైరమిన్, ప్రజాఞాభారత


నేను సంయోజకునిగా వుననా భారతీయ ధరమిరక్షణ సమాఖయా చేత సమావేశపరచబడిన సభలో విపులమైన చరచిల అనంతరం మత్ంతర్కరణను ఎదురో్కట్నికి హైందవ ధరమిస్పపృహను పెంచడానికి, దేవాదాయ ధరామిదాయ శాఖలో, హిందూధరమి పర్రక్షణ ట్రసుటును ఏర్పరచాలని, దానికి నిధ్లు సమకూరాచిలనీ, ఆ ట్రసుటుకి పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గారే అధయాక్షతకు అర్హత గలవారనే న్ స్చనను మంత్రిగారు మాణ్కాయాలరావుగారు తక్షణమే అంగీకర్ంచి ఆ ట్రసుటును ఏరా్పట్చేశారు.

పి.వి.ఆర్.కె గార్ ఆధవారవాంలో ఎనోనా కారయాక్రమాలు ప్రంభమయ్యాయ. మా సంస్థ చేస్్త వచిచిన స్చనలకు పివిఆర్ కె గారు రూపకల్పన చేసి అమలుచేయ ప్రంభించారు. వాటిలో ప్రధ్నమైనవి సంవతస్రంలో 39 దళ్తవాడలలో, గర్జన గ్రామాలలో, పటటుణ్లలోని ముర్కివాడలలో, 500 రాములవార్ దేవాలయ్లను నిర్మించడం, లక్షమందికి త.త.దేవాదాయ, ధరామిదాయ శాఖల దావారా ఏడు ప్రఖాయాత దేవాలయ దర్శనం చేయంచడం, ప్రత మండలంలో ఒక ధరమిప్రబోధకుడిని నియమించడం, భజన మండళలీను ప్రంభించడం, ధరమిప్రవచన్లకై సంధ్యా గరుకులాలను ప్రసిదధి దేవాలయ్లలో ప్రంభించడం, హైందవ ధరామినికి సంబంధించిన సాహిత్యానినా ప్రచుర్ంచడం చేపటటుబడా్డయ.

ప్రత ఏట్ ధరామిచారయా సభను తరుమలలో ప్రసాద్ గార్ న్యకతవాంలో నిరవాహిస్్త వచాచిరు. వివిధ మఠాలకు, పీఠాలకు పరస్పరం సంభాషించుకొని అధిపతులను సమీకర్ంచ గలగన నైపుణయాం, ఆ యోగయాత ఒక్క పి.వి.ఆర్.కె. గార్కే వుననాది. 16 గంటల స్టపు సభను నిరవాహిస్్త, అందర్కీ అవకాశం కల్పంచేవారు. ప్ధ్నయాత విషయంపై కలహించకుండా వుండడానికి ఏ క్రమంలో ఎవరు మాట్లీడాలో అని నిరవాహించడానికి లాటర్ పదధిత ప్రవేశపెటిటున విదుషి పి.వి.ఆర్.కె. గారు.

ఈ సమావేశం దావారా ఏం సాధించాలని అనుకున్నారో ఆ విషయ్లనే సంగ్రహించి, సభానంతరం ప్రసననావదనంతో సరళమైన భాషలో తీరామిన్లను చదివేవారు. అందరు తమ అభిప్య్లు ఆ తీరామిన్లలో వున్నాయని సంతోషించేవారు. ఎవవార్నీ నొచుచికోనిచేచివారు కాదు. నవువాతూనే ఉండేవారు. అప్సంగక విషయ్లను ఎవరు కషటుపడని ర్తలో ప్రక్కకు పెటేటువారు.

ఇటీవలే, ఆఖర్ కారయాక్రమం కమలానంద భారతసావామివార్ వేయగ్రామాలలోని దేవాలయ్ల దర్శనకు రథయ్త్ ప్రంభ సమారోహం. ఎంతో చాకచకయాంగా


దేవాదాయ ధరామిదాయ శాఖ ప్రధ్న కారయాదర్్శ అయన మన్ మోహన్ సింగ్ గార్ని సభకు రాబటటుడం జర్గంది. మేమంత్ నెలూలీరు జిలాలీలోని వెంకటగర్ సమీపంలోని దేవుని వెలలీంపలలీ గ్రామంలో య్న్దులు నిర్మించిన శివాలయంలో పూజలు జర్పిన తరావాత, సా్థనిక MLA, జిలాలీపర్షతు్త సభుయాలను రపి్పంచి, రథయ్త్ను ప్రంభింపచేశారు. పి.వి.ఆర్.కె. గార్ సాహచరయాం న్కెంతో స్ఫూర్్తదాయకం.

వారు తరుమల EO గా వుననాప్పుడు ఆంధ్రప్రదేశ్ టెలకమూయానికేషన్స్ కి, Chief G.M గా వుననా నేను తరుమలకొండపై టెల్ఫోన్ ఎకేస్చేంజ్ పెట్టులనే సంకలా్పనినా తెలుపగానే, ఆయన స్థలానినాచిచి, భవన్నినా నిర్మించి, ఎకేస్చేంజికి ప్రంభోతస్వం చేశారు, టెలఫోన్ కనెక్షన్ తీసుకున్నారు. భకు్తల సౌకరాయార్థం వారు అనవరతమూ అంకితమైనవారు.


‘Righteous thoughts pay dividends’

Sri PVRK Prasad, respected by one & all is a legend, stood as an example of many quotes of Bhagavat Gita. Lord Krishna has told that he will descend down on earth not only as specific Avataaraas, but also in various forms continuously to be reckoned with & to be followed.

Katham vidyaamaham yogimstwaam sadaa parichintayan;Keshu keshu cha bhaaveshu chintyo’si bhagavan mayaa.

B.G.X -17

Thought always absorbed in you, in which manifestations I should experience & worship?

Apart from many examples the one applicable to modern times is –

Ucchaihshravasamashwaanaam viddhi maamamritodbhavam;Airaavatam gajendraanaam naraanaam cha naraadhipam.

BG X-27

Dr. Kamalakara Sarma Managing Trustee, Dhanwantari Foundation Intl.,


A pious & True leader of Humanity is my manifestation. Sri PVRK Prasad is one such manifestation in physical world. Total believer of God, never hesitated to reveal his deficiencies & how he has overcome them by God’s blessings is a biggest courageous act any one should follow.

Yatra yogeswaraha krishno, yatra partho dhanurdharaha Tatra shreervijayobhooti rdhruvaaneeti rmatirmama.

BG XVIII- 78

Wherever there is a determined sankalpa & God’s faith to discharge righteous duty, which by force brings god himself to stand by, there Triumph & success is a certainty. Right from posting as sub collector to Bhongir, Nalgonda District, later as collector to Khammam, as an E.O.to Tirumala Tirupati Devasthanam, Media Advisor to PM of India, Sri P.V. Narasimha Rao, as a Chairman of Port Trust, Vyzag, as director General of Marri Chenna Reddy, Institute of Human excellance, as a chairman of Hindu Dharma Prachara Parishad- His saga of successes need no repetition.

My introduction to Sri PVRK was by Sri R. Prabhakar Rao, IPS & EX DGP of AP in 2001 with the word “Lord Raghavendra swamy not only gave dream vision instruction to his father late Sri P. Venkateswara shastry but also pushing Dr. Kamalakara Sharma forward to implement them- establishment of Vidyalaya, Vydyalaya & Mudranalayas’ & render Vidya danam.

He has witnessed & blessed us to perform “Brihati Sahasrayaagam” for universal peace in 2002 in auspicious presence of His Holiness Sri Sushamindra Teertha Swamy, the then peethadhipati of Mantralayam. This has paved way for establishment of Dhanwantari Foundation International in 2004 in a very humble way. As a life trustee & advisor Sri PVRK is


instrumental to it’s evolvement today as the unique, unparalleled Brahmin organization even at international level with over 2.5 Lakhs membership world wide, with work force of over 300 full time staff. Procured about 3000 Acres of land bank to establish “Dhanwantari Aarsha Aadhunika wignana Nilayam- DAAWN’’ which aims to bring out hidden scientific knowledge of various faculties in our Sanatana Dharma coupled with Modern scientific knowledge for a better future of not only Brahmin community but entire humanity.

Sri PVRK has taught the manamement of DFI to have a strong will coupled with Total god faith, again as an example which he has followed throughout his life – Sthita Pragnya & Sthita Dhee.

Prajahaati yadaa kaamaan sarvaan paartha manogataan;Aatmanyevaatmanaa tushtah sthitaprajnastadochyate

Duhkheshwanudwignamanaah sukheshu vigatasprihah;Veetaraagabhayakrodhah sthitadheer munir uchyate.

BG II- 55 & 56

Unshaken and unturmoiled during toughtimes, not over joyous during successes claiming as personal successes. Be bold, devoid of fears, angers, attachments while discharging righteous duty.

Sri PVRK stood as Meru Parvatha, during tough times and never entertained praising him for his role in successes of Dhanwatari foundation international.

He specifically told us as long as righteous thought –satsankalpa is there and righteous activities, DFI is free to quote his name and fame as a part of DFI. He also told that with this kind of attitude god will take care to keep on right track only and will not allow to deviate from it. Not only for DFI, Sri PVRK is


an apt guide for many voluntary organizations. He used to mingle with these members like a close friend even though they are very younger to him and instill enthusiasm and strength to discharge their righteous duties.

Though nobody can fill the lacuna he left by departing from his physical body, DFI’s faith continues to feel presence of his immortal soul in the form of guiding spirit. We pray Lord Venkateswara to strengthen the bereaved family to withstand this irreparable loss. DFI pays heartfelt tributes to him and dedicates to continue his mission.


నాకు పర్చయమైన మా ప్రసాద్ గారు

జగమెర్గన బ్హమిణుని గర్ంచి ఏం రాస్టది? ఆయనినా ఇంచుమించు 40-45 వాళ్లీగా తెలుసు. ప్రసాద్ గారు మా ఇంట్లీ మనిషిగానే ఆబాలగోపాలం వయావహర్సా్తరు. ఆయన హఠానమిరణం అందర్ని క్ంగదీసినటేలీ మమమిలనాందర్నా క్ంగదీసిందంటే అతశయోకి్త కాదు. ఆఖర్కి అత్తవార్ంట్లీ ఉననా మా అమామియ కూడా ప్రసాద్ గారు పోయ న్లో్గరోజైన్ కూడా ఇంట్లీ మనిషిపోయన్ అంత క్ంగపోలేదు. ఏమీ తోచడం లేదని టెలఫోన్ చేసి చపి్పంది. మర్ మా ఇంట్లీ వార్ సంగత చపా్పలా?

తలచుకుంటే మా కలయక చాలా విచిత్ంగా జర్గంది. సవార్్గయ పి.వి. నరసింహారావుగారు ముఖయామంత్రిగా ఉననాప్పుడు ఆయనినా చూడట్నికి ఏదో పనిమీద వెళ్లీను. ఆయన ఆయన రూమ్ లో అందర్నా ఆయనే వెళ్లీ పలుకర్సు్తన్నారు. ఆయన వెనక వార్ సెక్రటర్ ఎలాగో వెళ్్తంట్రు కదా! న్ దగ్గరకి వారు వచేచిసర్కి న్గోడు చపే్పను. అప్పుడు ఆయన వార్ వెనకాతల ఉననా ఆయన సెక్రటర్ని ‘‘చూడు, ప్రసాద్, ఈ అబా్బయ పైదేశంలో చదువుకొని వచిచి వాళలీ గ్రామంలో స్్కలు గర్ంచి న్న్ బాధలు పడుతున్నాడు. ఈయనకి మనమేదైన్ సహాయం చేయ్ల’’ అని కదలపోయేరు. ఆ తరువాత ప్రసాద్ గారు వార్ ఆఫీసుకి ననునా పిలపించారు.

బి.వి. పరమేశ్వరరావువయావసా్థపకుడు, భాగవతుల ఛార్టబుల్ ట్రసుటు, హర్పురం, విశాఖజిలాలీ


అప్పటివరకు ప్రసాద్ గారెవరో, నేనెవరో? ఆయన న్ పుట్టుపూరోవాత్తరాలు కేసు విషయ్లనీనా క్షుణ్ణంగా అడిగ తెలుసుకొని ‘‘మీకెప్పుడైన్ సాయంకావాలంటే న్ దగ్గరకు రండి’’ అని చపి్ప పంపించేసారు. అది న్ తొలపర్చయం.

ఆ తరువాత నరసింహారావుగారు అసెంబ్లీలో సుడిగాలలో చికు్కకుననారోజులు. గ్రామసు్థలందరం కలసికట్టుకుననా స్్కలు విషమసి్థతకి వచిచింది. అలాగే వానపాడు గ్రామంలోని ఉప్పుపర్రలోలీ 200 మందికి, న్కు ఉపాధిని చూపే సలార్ సాట్స్ అనే ఉప్పు ఫాకటుర్ కూడా డోలాయమాన పర్సి్థతులోలీ పడింది. (లైన్స్ మిసిస్ంగ్) దికు్క తోచక ఆయనినా ఎలాగైన్ కలసి సంతకం పెటిటుంచుకోవాల. కాలుకాలన పిలలీలాగా హైదరాబాదులో ఆయన ఆఫీసుకి ఇంటికి పరుగెడు్తన్నా. ఆ రోజులోలీ పి.వి. గారు హైదరాబాదు ఢిల్లీల మధయా రోజూ పరుగెతే్తవారు. పొదు్దనేనా వెళ్లీ ఆయన ఇంటి నుండి ఎయర్ పోరుటుకి వెళ్లీ గమమింలో కాపు కాస్టవాణ్నా. ఆయన ఒకరోజు తన ముఖయామంత్రి పదవికి రాజీన్మా చేసారననా వార్త పిడుగలా పడింది. ఏం చేయ్లో కాళ్లీ చేతులూ ఆడలేదు. ఇంతలో ప్రసాద్ గార్ దగ్గరునాంచి న్కు కబురు వచిచింది, వచిచి కలుసుకోమని.

వెళ్లీ ప్రసాదుగార్నా ఆఫీసులో కలుసుకున్నా, జర్గందంత్ చపే్పరు. ‘‘ముఖయామంత్రిగారు మీకు సహాయం చపి్పన వెంటనే మీ స్్కలు ఫైలు, ఉప్పుపర్రల ఫైలు తెపి్పంచి, ఆయన సంతకం గర్ంచి న్ దగ్గరే పెట్టుకున్నా. ఆన్డు వారు సి.ఎమ్ పదవికి రాజీన్మా చేస్టసు్తన్నారని తెలయగానే ఆ రెండు ఫైలుస్ న్ చేతతోనే పట్టుకున్నా, ఆయన ఢిల్లీ వెళ్లీపోడానికి విమానం కూడా ఎకి్క కూరుచిన్నారు. ఆయన దగ్గర కెళ్లీ... ‘‘అయ్యా పరమేశవారరావు’’ అని అనగానే, ‘‘అవునయ్యా పరమేశవారరావుకి సహాయం చేదా్దమనుకున్నాం కాని పాపం...’’ అని అంటూండగానే, ‘‘సార్, మీకు అభయాంతరం లేకపోతే ఆ రెండు ఫైలుస్ న్ చేతలోనే ఉన్నాయ...’’ అనగానే ఆయన అవి అందిపుచుచికొని సంతకం చేసి ఇచేచిసారు. ‘‘పరమేశవారరావు గారూ, పివి గారు ముఖయామంత్రిగా సంతకాలు చేసిన ఫైలుస్ మీవేనండి...’’ అని ప్రసాద్ గారు అంటూంటే ఏదో మాటలోలీ థాంకూయా అన్నా కూడా, మనసుస్లో ఎనినావేల అభినందనలు వార్ద్దర్కీ అర్్పంచుకున్నానో!!! అలాగ ప్రసాద్ గారు ఎవరు ఎంతో, ఎవర్కి ఎప్పుడు సహాయం చేయ్లో అంచన్ వేయడంలో చేసిన మేలు గర్ంచి ఎవర్కీ చప్పకుండా ఉండడంలో ఆయనకి ఆయనే సాటి.


ఈ విధంగా ఆయన ఎంతమందికి చాలా క్రిటికల్ టైమ్ లో సహాయం చేసారో సహాయం పొందినవారు ఎప్పుడో త్రసిలలీనప్పుడు చపూ్తంటే ఆశచిరయాం వేస్టది. మరొక్కటి ముచచిటించి ముగసా్త.

అవి ఆయన ఎడిషనల్ ర్జిష్రేర్ ఆఫ్ కో ఆపరేటివ్ ససైటీగా ఉననాప్పుడు జర్గంది. నేను విశాఖపటటుణం నుండి (అసలు మా గ్రామం దిమిల నుండి) హైదరాబాద్ వచిచినప్పుడు ఆయనినా కలవమని ననునా ప్రోతస్హించేవారు. అలా కలసినప్పుడలాలీ నేను తలుస్్త అంటే ఆర్్థకంగా ఇబ్బంది పడుతూ అమలు చేయలేక వుననా కారయాక్రమాల గర్ంచి అడుగతూ వుండేవారు. వాటి లాభాలాభాలు లోతుపాతులు చర్చించుకునే వారం. అలాగన ఉండగా మార్చి 20వ తేదీ ప్ంత్న ఆయన హఠాతు్తగా వారం రోజులకు పైన సెలవు పెటిటు ఢిల్లీ వెళ్లీరు. ఈ టైములో సెలవు పెటేటురేమిటి? అని అందరం ఆశచిరయాపోయేం. అయతే ఆయన మార్చి 28 కి తర్గ వచేచిరు. ఢిల్లీ గవరనామెంట్లో ఖరుచికాకుండా మిగలన ఫండ్స్ లో కొంత సంపాదించి హైదరాబాదుకు వచిచి మార్చి 31వ తేదీన నిధ్లు లేక న్లాగ కొట్టుమిట్టులాడుతుననా 16 మంది యువ ఔత్స్హికులకు 30 వేల చొప్పున గ్రాంట్లు మంజూరు చేస్టస్టరు. మా అందర్కీ అది ఒక విండ్ ఫాల్ (wind fall). ఎవవార్కీ చప్పలేదు. ఈలోపున ఆయన ఇంకొక బదిల్కి గరయ్యారు. డిపారుటు మెంట్ వార్కి చాలా ఆశచిరయాం వేసిందట.

విశాఖపటటుణం వస్ట్త మాకుట్ంబానినా వచిచి చూసి పలకర్ంచేవారు. ప్రోగ్రాంలకు కూడా వెంట తీసుకెళ్లీవారు. ప్రోగ్రాంలను ఆర్గనైజ్ చేస్టవారు. ప్రసాద్ గారు వస్ట్తనే మీరు వసా్తరు లేకపోతే రారు అని అభిశంసించేవారు కూడా!

వారే కాకుండా, వార్ కుట్ంబసు్థలను కూడా మాకు చాలా దగ్గరగా చేస్టరు. ఆయన చేసిన పుణ్యాలే ఆయన ఆతమికి శాంత చేకూరుసా్తయ కదూ!


ఆయన వల్ల పదవులకి ఔన్నత్యం

మానుయాలు, శ్రేష్్ఠలు, పూజుయాలు, గౌరవనీయులు, ఆపు్తలు, సదరులు అయన శ్రీ PVRK ప్రసాద్ గారు సవార్గసు్థలగట సజజినుల హృదయ్లను కలవరపరచిన మాట వాస్తవము. వారు సవార్గసు్థలగటయేగాక, వేలాదిమంది జీవుల హృదయసు్థలు కూడ అయన మాట వాస్తవమే.

శ్రీ P.V.R.K. ప్రసాద్ న్లుగ దశాబా్దలుగా రాష్రేనికి, దేశానికి అపురూపమగ స్టవలు అహర్నాశలందించారు. వయసు పైబడిన్ తరగని ఉత్స్హం, క్రియ్శకి్త వార్ యందెప్పుడూ పరవళ్లీ త్రొకు్కతుండెడిది. బాధయాత గల ఉననాత్ధికార్గా వారెలలీప్పుడు ప్రజల హితమునే కోరారు. ప్రభుతవా నియమములను, నిబంధనలను నిరవార్్తంచు సందరభామున కూడ ప్రజాహితమే కోరారు. అత సామానుయాలనుండి దేశప్రధ్ని వరకు వారనినా వరా్గల వార్కి తనదైన సలహా సంపతు్తలను అందించినట్వంటి ప్రజాఞాపాటవములు కలగనవారు.

శ్రీ P.V.R.K. ప్రసాద్ సహజంగా ఆసి్తకయాబుదిధి కలవారు. దైవారాధనము, ధరామిచరణము జీవిత ఆశయముగ జీవించారు. వారే పదవిని అలంకర్ంచినను, పదవి ఆయనకు అలంకారము కాక, ఆ పదవికి ఆయనే అలంకారముగా నుండెడివారు. త్నలంకర్ంచిన సమస్త పదవులకు ఔననాతయాము చేకూరాచిరు.

కె. పార్వతీకుమార్, World Teacher Trust, Visakhapatnam


శ్రీ ప్రసాద్ సహజ ప్రతభావంతులు, ధీమంతులు, సరళ సవాభావులు. కారయానిరవాహణమున సమర్థవంతులు. సమసయాలకు పర్ష్కరములు కూడ, తనదైన శైలలో అందించడివారు. అనినాటికి మించి శ్రీ ప్రసాద్ స్టనాహశీల. సహనము, సహభావనము కలవారు.తెలుగవార్ హృదయములలో వారొక అపూరవామగ అధికార్గ మనినాంపబడుతూ, చిరకాలము యశ్దేహముతో సంచర్స్్త ఉంట్రని, వార్ జీవన విధ్నము వేలాదిమందికి స్ఫూర్్తదాయకంగా ఉంట్ందని భావించుటలో కూడ అతశయోకి్త లేదు.

ఆతీమియతను పంచటంలో వార్ది సహజమగ నైపుణయాం. వార్యందు గల ఆతీమియతే పై వాకయాములను న్చే పలకింపచేసినది.


నిసా్వర్థ, నిర్డంబర, నిష్కేమ కర్మయోగి!

నిండైన రూపం....మెండైన వయాకి్తతవాం...స్ఫూర్్తమంతమైన ప్రయ్ణం...ఆదర్శవంతమైన జీవితం...వెరసి... పత్రి వేంకటరామకృష్ణ ప్రసాద్ గారు!అవిశ్రాంత ధరమి పర్రక్షకుడు @ 24x7. హిందూ ధరమిపర్రక్షణలో భాగంగా ఎవరెప్పుడు ఫోన్ చేసిన్ అందుబాట్లో

ఉండి సహాయ సహకారాలందించిన ధరమిసింధ్వు! ముఖయాంగా మా ‘భగవదీ్గత్ ఫండేషన్’ కి ఆయన గౌరవాధయాక్షులు! మొననానే శ్రీరాం సార్ కుమారుడి వివాహంలో కలశాం... నిననా టి.వి.లో స్ర్కలంగ్ లో చూశాం. సడన్ గా గండెనొపి్ప వచిచి ఆసుపత్రిలో చేరారని! ఉదయ్నేనా వల్లీశవార్ గార్ మెస్టజ్ చూశా. తెలుగవార్ ఆధ్యాతమిక ఆతమిబంధ్వు పి.వి. ఆరే్క అన్య్సంగా, జనమినక్షత్ం న్డు పరమేశవారునిలో ఐకయామైపొయ్యారని!

తీవ్ర దిగాభా్రంతకి లోనయ్యా!

గంగాధరశాస్రి, వయావసా్థపకుడు, భగవదీ్గత ఫండేషన్


ధరామినినా నిలబెటటువలసిన కారాయాలు వేలాదిగా ఉండగా దేవుడికి ఏమంత తొందరొచిచిందని?

మాలాంటి వాళ్ళకి ఎవరు తీరుసా్తరు? ఏడుకొండలంత అండగా ఉననా ఆయనలేని లోట్?

***

‘‘నమసా్కరం. గరువుగారూ !’’

‘‘రండి శాసిత్ర గారూ కూరొచిండి. ధరమివరపు సుబ్రహమిణయాంగారు చపా్పరు. మీ ‘భగవదీ్గత్ ఫండేషన్ ’ కి గౌరవాధయాక్షుడుగా ఉండమని నననాడగాలనుకుంట్ననాట్టు....!

నేనెంతటి వాణ్ణండి... మీరనుకుంట్న్నారు కాబటిటు, ... పేరు ‘భగవదీ్గత్ ఫండేషన్’ కాబటిటు నేను ‘నో’ అనే అవకాశం లేదు. ఏం చేదా్దమనుకుంట్న్నారు ఫండేషన్ దావారా?’’

‘‘ప్రధ్నమైన ప్రపంచ భాషలోలీ సంగీత భర్త భగవదీ్గతను, భగవదీ్గత సారానినా న్ మార్గంలో నేను ప్రచారం చేయ్లనుకుంట్న్నాను. 7వ తరగత విదాయారు్థలకు నేర్్పంచడానికి ‘గీత మందిరం’ పేరుతో ఒక స్్కల్ ఏరా్పట్, భారతీయ సంస్కపృతని విస్తృత సా్థయలో ప్రచారం చేయడానికి భవిషయాతు్తలో ‘భగవదీ్గత యూనివర్స్టీ’ సా్థపన, ఇంకా అనేక సామాజిక హితకారయాక్రమాల నిరవాహణ మన ఫండేషన్ లక్షాయాలు గరువుగారూ!’’

‘‘గ్రేట్...

తెలవితేటలనా, కాలానినా డబు్బగా మారుచి కోవడంలో ప్రపంచం బిజీ అయపోయన ఈ రోజులోలీ ఉదోయాగం, ఆదాయం వదిలేసి ఇంత చిననా వయసులో, గొప్ప ఆశయంతో మీరు సా్థపించిన ఈ ఫండేషన్ కి ననునా గౌరవాధయాక్షుడిగా అనుకోవడం న్ అదృషటుం... మీకు విజయోసు్త!’’

అప్పుడర్థమైంది – పి.వి. ఆరే్క గారు ధరమి జన బంధ్వని!

***


‘‘గరువుగారూ... సంపూర్ణ భగవదీ్గత ర్కార్్డంగ్ ఈరోజే పూర్తయంది. ఇందులో దర్శన్నికి సంబంధించిన అధ్యాయం ‘విశవారూప సందర్శన యోగం’.. మీ ఆశీసుస్లకోసం మీకు వినిపించాలనుకుంట్న్నా....’’

‘‘ఈ థియేటర్ పేరు?’’‘‘అనీనా ఆడియో లాయాబ్’’‘‘అకి్కనేని గారు, పరుచూర్ వేంకటేశవారరావు గారు, మురళీమోహన్ గారు,

కె. విశవాన్థ్ గారు.. వీర్తోపాట్ ననునా ఆహావానించారు. విని నేనేం చప్పగలను?’’‘‘ఏమీ చపొ్పదు్ద... ఆశీరవాదిస్ట్త చాలు!’’‘‘సరే పేలీ చయయాండి....’’‘‘పశాయామి దేవాం స్తవదేవదేహే....’’‘‘గతంలో అనేక సందరాభాలలో ‘భగవదీ్గత’ను విన్నాను కానీ... ఈన్టి

అనుభూత నేనెప్పుడూ పొందలేదు. మీ గళంతో పరమాతుమిడి విశవారూపానినా దర్్శంపజేశారు. ఇది కచిచితంగా పరమేశవారుడి అనుగ్రహంతోనే సాధయామైన పర్శ్ధన్తమిక కృషిగా అనిపిస్తంది. శాసిత్ర గారూ... అనుభూత చందడమే తప్ప... ఆశీరవాదించగలమా... దీనినా గవరనార్ నరసింహన్ గార్కి తప్పక వినిపిదా్దం... నేను మాట్లీడత్ను...’’

అప్పుడర్థమైంది... పి.వి. ఆరే్కగారు విశిషటుమైన ధరమిప్రచారకుడని!***

‘‘గరువుగారూ... ‘భగవదీ్గత ఫండేషన్’ రెండు సంకట్లోలీ చికు్కకుంది... మీరే పర్ష్కర్ంచాల’’

‘‘ఫరావాలేదు చప్పండి... శ్రేయ్ంసి బహు విఘానాని... గొప్పపనులకు అవరోధ్లు తప్పవు. ఇవనీనా పరమాతుమిడి పర్క్షలే! మన ప్రయతనాం మనం చేదా్దం ఏవిటి సమసయా?’’

‘‘తరుమల తరుపత దేవసా్థనం ‘భగవదీ్గత్ ఫండేషన్’కు ఆర్్థక సాయం అందించింది. అందుకు ప్రతగా ఆర్్థక సహాయ్నికి సమానమైన సి.డి.లు


అందిసా్తమని మాట ఇచాచిం. కానీ, ప్ంట్ చేసిన సిడిలనీనా ఇవావాలని ఘాట్గా ఉత్తరాలు రాసు్తన్నారు.’’

‘‘అప్పుడది ఆర్్థక సాయం ఎలా అవుతుంది. బాధ పడకండి... నేను ధరమి పర్రక్షణ ట్రసుటు ఛైరమిన్ గా టి.టి.డి.తో మాట్లీడత్ను... మర్ రెండో సమస్టయామిటి?’’

‘‘నేను గరువుగా భావించే ఒక సావామీజీ శిష్యాలు నననాపార్థం చేసుకోవడం వలలీ తలెత్తన ఆతమిహత్యా సదృశమైన సమసయా...!’’

‘‘అది కూడా న్చవి వెయయాండి... శాసిత్రగారూ... సావామి కాళ్లీ పట్టుకుని నేను క్షమించమని వేడుకుంట్ను. ఆ రకంగా మరోసార్ ఆయన ఆశీరావాదం దొరుకుతుంది. ఆతమిహతయాలాంటి మాటలు మాట్లీడకండి. మీరు లోక కలాయాణం కోసం చేసు్తననా కారయాక్రమమిది...!’’

కొంతకాల వయావధిలో రెండు జటిల సమసయాలూ పర్ష్కరమయ్యాయ... కేవలం పి.వి. ఆరే్క గార్ వలేలీ!

అప్పుడర్థమైంది... పి.వి. ఆరే్కగారు ఆర్తజన రక్షకుడని!

***

ఇలా చప్పుకుంటూ పోతే పి.వి. ఆరే్క గార్తో మా ఫండేషన్ కీ, వయాకి్తగతంగా న్కూ విశేషమైన బాంధవయామే ఉంది.

‘యదయాదాచరతశ్రేష్ఠిః....’

ఇతరులు అనుసర్ంచదగన శ్రేష్్ఠడాయన!

సావారా్థనికి దూరం... స్టవకి దగ్గర!

ఈ లోకానికొచిచి ఏం చేశారని తెల్ని వారెవరైన్ పి.వి. ఆరే్కగార్ని అడిగతే –‘ఆయనినా కాదు మమమిలనాడగండని – ఫలతం పొందిన మాలాంటి వేలమంది చబుత్రు. ఇంకొంతమంది – పి.వి. ఆరే్క గారు రాసిన ‘న్హం కరా్త హర్ిః కరా్త’, అసలేం జర్గందంటే, తరుమల చర్త్మృతం, తరుమల ల్లామృతం పుస్తకాలచిచి తెలుసుకోమంట్రు....


తరుమలగర్ వేంకటేశవారుడు తన వైభవ ప్రచారానికి అననామయయాను సృషిటుంచుకుననాట్టు, ఈ కాలంలో ధరమి ప్రచారానికి శ్రీ పి.వి. ఆరే్క గార్ని ఎంచుకున్నారనడంలో రవవాంత అతశయోకి్త లేదు.

నీత, నిజాయతీ ఆయన భాష!సతయాం, ధరమిం ఆయన శావాస!బ్రతకడమంటే – జాత ఉననాంతకాలం సమిర్ంచుకునేట్టుగా మన పనులదావారా,

స్టవా భావంతో బ్రతకడమని తన జీవిత్నేనా సందేశంగా చపి్ప వెళ్లీపోయ్రాయన!ఆ నిసావార్థ, నిరాడంబర నిష్కమ కరమి యోగ గర్ంచి రాసు్తంటే దుిఃఖం

ఆగటేలీదు..‘దేవుడంటే... తీసుకునేవాడు కాడు... ఇచేచివాడు...’అంచేత...పి.వి. ఆరే్క దేవుడే!ఆ మహాతుమిడికి పరమాతమి సద్గతులను ప్రసాదిసా్తడని విశవాసిసు్తన్నాను.


ధర్మపర్పాలనాదక్షుడు పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్

తిరుమల తరుపత దేవసా్థన్ల కారయానిరవాహణ అధికారులుగా ఉదోయాగబాధయాతలు నిరవాహించిన ఐ.ఏ.ఎస్ అధికారులందరూ న్ దృషిటులో దైవాంశసంభూతులే.

అందులోను “పురుష్లందు పుణయాపురుష్లు వేరయ్”- అననాట్లీ పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ గారు పర్పాలన్రంగంలో ధ్ర్మికదృక్పథంతో కూడిన అనేక సన్తన సంప్రదాయ్ల పటలీ, ఆ సన్తన సంప్రదాయములకు మూలకందమైన దేవాలయ సంస్కపృత పటలీ, ఆ సంస్కపృత పర్రక్షణకు అనుసర్ంపవలసిన నిర్్దషటు విధ్న్ల పటలీ వీర్కుననా అవగాహన క్ంత దర్శనం అనుపమానములైన అంశాలు.

ప్రసు్తతం త.త.దేవసా్థన్ల నిరవాహణలో కొనసాగతుననా హందూ ధరమారక్షణ సంస్థ, అననామాచార్య ప్రాజెకు్ట, దాససాహత్య ప్రాజెకు్ట, శ్రీ వంకటేశ్వర కంద్ర గ్ంథాలయ పర్శోధక సంస్థ, శ్రీ మదాభాగవత ప్రాజెకు్ట, శ్రీనివాస బ్లభారతీ గ్ంథ ప్రచురణ విభాగం, ధార్మాక గ్ంథ ప్రచురణలకు ఆర్్థక సహాయ ప్రణాళిక – ఇతా్యది సంస్థలనీనా పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గార్ హయ్ంలోనే కొంగ్రొత్తరూపు రేఖలు దిదు్దకొని శాఖోపశాఖలుగా విస్తర్ంచాయ.

అననామాచారయా సంకీర్తనల సంపుట్లను వెలువర్ంచడంలో గాని, ఆసంకీర్తనల సవారకల్పన ర్కార్్డంగ్ వంటి అంశాలలో గూడి ఆ న్డు వీరు నెలకొల్పన విధివిధ్న్లే

‘సహస్రావధాని’ డా. మేడసాని మోహన్, తరుపత


నేటికీ కొనసాగతున్నాయ. పై ధ్ర్మిక సంస్థలను వీరు నెలకొల్పన స్ఫూర్్తతోను ఎం.వి.యస్. ప్రసాద్ గార్ హయ్ంలో ఆళ్వార్ దివయాప్రబంధ ప్జెకుటు, ఎ.పి.వి.యన్.శరమిగార్ హయ్ంలో మాతృశ్రీ తర్గొండ వేంగమాంబ ప్జెకుటు అవతర్ంచాయ. ఆ న్టి భాగవత ప్జెకేటు ప్రసు్తతం పురాణ ఇతహాసప్జెకుటుగా పేరొ్కనబడుతూ ఉంది.

1978-1982 మధయాకాలంలో వీరు టి.టి.డి. కారయానిరవాహణ అధికార్గా స్టవలందించిన కాలం ఒక సవార్ణయుగం – అని ఇప్పటికీ ఎందరో పెద్దలు పేరొ్కంటూ ఉంట్రు. ఆ న్లుగ సంవతస్రాల కాలంలో పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గార్చే నియమితులై స్టవలందించిన గొప్ప సాహితీవేత్తలు చాలామంది ఉన్నారు. పదమిశ్రీ పుటటుపర్్త న్రయణ్చారుయాలు, కరుణశ్రీ జంధ్యాల పాపయయా శాసిత్ర, ప్రయ్గ నరసింహశాసిత్ర, శ్రీ కామిశెటిటు శ్రీనివాసులు శెటిటు, మహామహోపాధ్యాయ సముద్రాల లక్ష్మణయయా, డా॥ నండూర్ కృష్ణమాచారయా, మహాకవి ముదివర్్త కొండమాచారుయాలు, ప్రఖాయాత చిత్కారుడు హెన్రీ, డా॥ పన్నాల రాధ్కృష్ణ శాసిత్ర, శ్రీ గౌర్ పెద్ద రామసుబ్బశరమి – ఇత్యాదులు వార్లో ఉన్నారు. అప్పటికే సంగీత జగతు్తలో లబధిప్రతష్్ఠలైన శ్రీమత ఎం.ఎస్. సుబు్బలక్ష్మి, శ్రీరంగం గోపాలరతనాం, ఆచారయా డి. పశుపత, సంగీత కళ్నిధి నేదునూర్ కృష్ణమూర్్త, డా॥ శ్రీపాద పిన్కపాణ్, రేడియో దావారా ప్రసిదుధిలైన మలలీక్, - ఇత్యాది మహోదయులతో అననామయయా కృతులు పాడించి, ర్కార్్డంగ కారయాక్రమాలకు తగన రూపకల్పన చేసి పద కవిత్పిత్మహుని భకి్త ఉదయామం సఫలం కావడానికి బంగారు బాటలు వేయంచిన మహామనీషి శ్రీమాన్ పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్.

అననామయయా సంకీర్తనలు ఆలపించి, వార్ వార్ ప్రచార ప్రసా్థన్లతో లబధిప్రతష్్ఠలైన శ్రీమత శ్భారాజు, శ్రీ గర్మెళలీ బాలకృష్ణ ప్రసాద్, శ్రీ పారుపలలీ శ్రీరంగన్థ్, శ్రీన్గేశవార న్యుడు, శ్రీ వేదవాయాస ఆనంద భటటుర్ – వంటి కళ్కారులంత్ ఆ న్డు పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ గార్ ఆశీసుస్లతో టి.టి.డి. సంస్థలలో ప్రవేశించిన వారే.

ఆ రోజులోలీ నేను మద్రాసు విశవావిదాయాలయంలో పిహెచ్.డి. పట్టు కోసం పర్శ్ధన చేసు్తన్నాను. నేను పదవ తరగత విదాయార్్థగా అషటువధ్న్లు ప్రంభించడం – ఇంటర్మిడియట్ విదాయార్్థ దశ నుండి దేశాటనం చేస్్త ఉండడం వలలీ ఎం.ఏ. పూర్్త చేసుకొని, పర్శ్ధక విదాయార్్థగా చేరే సర్కి 40 కి పైగా అషటువధ్న్లు నిరవాహించి ఉన్నాను. అందువలలీ తరుపత, పర్సర ప్ంత్లలో ఒక విదాయార్్థ అవధ్నిగా న్ పేరు


కొంత ప్రచారంలోకి వచిచింది. అప్పట్లీ తరుపతలో ‘తరుపత ఆఫీసర్స్ సషియల్ కలచిరల్ కలీబ్’ – సెక్రటర్గా స్టవలందిస్్త ఉండిన డా॥ కె. స్రాయారావు గారు మద్రాసులో ఉననా న్కు ఒక ఉత్తరం రాశారు.

1981 నవంబరు 2న వార్ కలీబు్బలో నిరవాహిసు్తననా సాంస్కపృతకోతస్వాలలో భాగంగా ననునా అషటువధ్నం చేయవలసిందిగా ఆ ఉత్తరం దావారా ఆహావానించారు. ఆ ఉత్తరం వెంటనే మరొక ఉత్తరం కూడా వచిచింది. ఆ ఉత్తరానినా డా॥ కె. స్రాయారావు గార్కి ప్యమిత్రులు, అదే కలీబు్బలో సభుయాలునైన ప్రొఫెసర్ గరుసావామి గారు రాశారు. రెండు ఉత్తరాల ప్రధ్న సారాంశం ఏమిటంటే నేను నిరవాహింపబోయే అషటువధ్న కారయాక్రమానికి టి.టి.డి. కారయానిరవాహణ అధికార్ పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ గారు ముఖయాఅతథిగా విచేచిసా్తరని. తరుపతకి వచిచి అవధ్నం చేశాను. డా॥ ఎస్.బి రఘున్థాచారుయాలు (వీర్ని పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గారు కూడ గరుతులుయాలుగా భావించేవారు) డా॥ కె. సరోవాత్తమరావు, డా॥ భాస్కర సవారా్ణంబ, శ్రీ సింగరాజు సచిచిదానందం, శ్రీ కామిశెటిటు శ్రీనివాసులు, డా॥ సముద్రాల లక్ష్మణయయా న్యుడు, శ్రీ పి. మురళీమోహన్ మొదలగ మహామహులు పృచఛాకులుగా వయావహర్ంచారు. సదరు ఆఫీసర్స్ కలీబు్బలో మెంబరుగా నుననా ఒక అధికార్ ‘ఆశువు’ అనే అంశంలో పృచఛాకులుగా వయావహర్ంచారు. పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గార్చే న్కు సన్మినం చేయంచారు. సన్మిన్నంతరం స్పందన తెలయజేయవలసిందిగా స్రాయారావుగారు ప్రసాదుగార్కి మైక్ అందించారు. మైక్ అందుకుననా ప్రసాద్ గారు “Mr Medasani Mohan can get a job in T.T.D. whenever he wants”- అని ఒకే ఒక వాకయాం చపి్ప మైకు మళీలీ స్రాయారావుగార్ కందించారు. ప్రసాద్ గార్ ఆ ఒక్క వాకయాం విననాంతనే సభ కరత్ళధవానులతో మారు మ్రోగంది.

ప్రసాద్ గార్ స్పందన్పూరవాకమైన ఆ మాట న్లో ఎంతో ఉతే్తజభర్తమైన ఆనందానినా నింపింది. ఒక్క ననేనాకాదు, ఏ వయాకి్తలోని యోగయాత, ప్రతభావిశేషలను చూచిన్ సముచితంగా గర్్తంచి వార్ని ప్రోతస్హించడంలో వార్కి వారే సాటి. టి.టి.డి.లో వారు న్కు తగన ఉదోయాగావకాశం కల్పసా్తరని భావోదేవాగంతో న్ పర్శ్ధన శరవేగంగా సాగంచాను. నేను ఎంచుకుననా పర్శ్ధన్ంశం విస్తృతంగా పెర్గనందువలలీ 1435 పేజీల సిదాధింతవాయాసం రాయవలసి వచిచింది. ఆ రోజులోలీ నేను మద్రాసులో ప్రముఖ సినీరచయత శ్రీ కొసరాజు రాఘవయయా గార్ ఇంట్లీ


ఉండేవాణ్్ణ. ఒక రోజు వారా్తపత్రిక తరగేస్్త ఉండగా “పి.వి.ఆర్.కె. బదిల్”- అనే వారా్త శీర్షికను చూచి దిగాభా్రంతుడనైన్ను. కొంత ఆందోళన చందిన మాట కూడ వాస్తవం. వెంటనే ఉననాపళంగా తరుపత వచిచి డా॥ కె. స్రాయారావు గార్తో వెళ్లీ పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాదుగార్ని కలశాను. అయతే అప్పటికే టి.టి.డి. పర్పాలనకు సంబంధించి కొనినా సాంకేతకమైన మారు్పలు జర్గ ఉన్నాయ. ముఖయాంగా అప్పటి ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుతవాం టి.టి.డి. కొత్త ఉదోయాగాల నియ్మకంపై నిషేధం విధించింది. కాని పర్పాలన్ దక్షులైన పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాదు వార్కుననా ప్రతేయాక విచక్షణ్ధికారాలను ఉపయోగంచి, న్ పర్శ్ధన్ంశం అననామాచారయాకృతులపై నిరవాహింపబడి యుననాందున సముచితమైన కారయాకారణ సంబంధ్నినా (cause of action) ఉటంకిస్్త ననునా టి.టి.డి. అననామాచారయా ప్జెకుటులో రూ. 750 నెలసర్ నిర్్ణతవేతనంతో “Research Asst.”- గా నియమిస్్త ఉత్తరువాలు జార్ చేశారు. 1982 జూలై 1 న నేను ఆ ఉదోయాగంలో ప్రవేశించాను. అదే జూలై మాసంలో 9వ తేదీ పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ గారు కారయానిరవాహణ్ధికార్గా ర్ల్వైన్రు. బహుశా ఆ తొమిమిది రోజుల వయావధిలో న్ నియ్మకం జరగకపోయ ఉంటే న్కు టి.టి.డి.లో ప్రవేశం లభించి ఉండేదికాదేమో!

ఆ న్టి న్ నియ్మకమే న్కు టి.టి.డి.లో ప్రథమసపానమై, 1985-86 కలాలీ అనేక పరమపదసపాన్లు దాటి, అననామాచారయా ప్జెకుటు డైరకటురుగా బాధయాతలు సీవాకర్ంచే అవకాశం లభించింది. నేను ఈ ఉననాతోదోయాగానినా అందుకోవడంలో పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ గార్ స్ఫూర్్తతో డా॥ కె. స్రాయారావుగారు, తరుపతలో ఆ న్టి ప్రముఖ పాత్రికేయులు శ్రీ జి.వల్లీశవార్ న్కు అందించిన ప్రోత్స్హం మరువలేనిది.

కాలక్రమంలో నందమూర్ త్రకరామారావుగారు ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖయామంత్రిగా ఉననాపుడు పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ గారు వార్ సాంస్కపృతక శాఖ కారయాదర్్శగా స్టవలందించారు. ఆ రోజులోలీ ఎనీటు రామారావు గార్కి కూడ న్పై అవాయాజవాతస్లయాం కలగడంలో కూడ వీర్ ప్రోత్స్హం ఉంది. ఆ రోజుల నుండి వారు పరమపదించే వరకు కూడ దేశ విదేశాలలోని ఎనోనా సభలలో ప్రసాద్ గారు ముఖయా అతథిగానో, గౌరవ అతథిగానో పాల్గంటే నేను ఉపన్యాసకుడిగా పాల్గనడం జర్గంది. ముఖయాంగా 2017 జనవర్లో శ్రీకాళహసి్త క్షేత్ంలో నవయుగ ఇంజినీర్ంగ్ సంస్థల అధినేత శ్రీ చింత్ విశేవాశవార రావుగారు పునర్నారామిణం చేసిన రాజగోపురం


ప్రంభం సందరభాంగా నిరవాహించిన ‘అతరుద్మహాయ్గం’లో న్ ఉపన్యాసం ఏరా్పట్ చేయంచి, ఘనసన్మినం చేయంచారు.

ఒక్కమాటలో చపా్పలంటే పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గారు ధ్ర్మిక, పాలన్రంగంలో ఒక విరాణ్మిర్్త. వారు టి.టి.డి. లో ప్రవేశపెటిటున ధ్ర్మిక సంస్కరణలు, సాంస్కపృతకాంశాలు, స్టవలు – వంటి అంశాలపై పిహెచ్.డి సిదాధింత వాయాసాలు రాయవచుచి.

అందుకే పూజయాశ్రీ పి.వి.ఆర్.కె.ప్రసాద్ భౌతకంగా మన మధయా లేకపోయన్ కీర్్తశర్రంతో అజరామరులై ఉంట్రు.


ఆయన ఎలా పసిగట్టాడో!

శ్రీమాన్ ప్రసాద్ గార్ని గత న్లుగ దశాబా్దల కాలంగా నేను చాలా దగ్గరనుంచి చూసినవాణ్్ణ. మా దేవసా్థన్లకు ఎంతోమంది ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసరులీ వచాచిరు, వెళ్లీరు. కానీ, అతకొది్ద మంది మాత్మే చర్గపోని ముద్వేశారు. వాళలీలోలీ ముందుంట్రు ప్రసాద్ గారు.

ఆయన ఇ.ఓ. గా వుండగా ఏ సమసయా తీసుకుని ఆయన ముందుకి వెళ్లీన్ అప్పటికప్పుడు పర్ష్కరం చపే్పస్టవారు. త్త్స్రం చేయడం ఆయన దగ్గర చూడం. పైగా ఒకో్క పర్ష్కరం అమలు చేయ్లస్వస్ట్త ఎవర్కి కషటుం కలుగతుందో ముందే ఊహించి, వాళలీకి ఆ కషటుం కలగకుండా లౌకయాంతో పని జర్పేవారు. అది ఆయన వాకాచితురయాం ప్రభావం.

ఏ ఉతస్వం జర్గన్ ఉరేగంపు చివర్దాకా వుండేవారు. వారంలో అయదురోజులు కొండమీద గడిపేవారు. దేవసా్థనంలో అనేక సందరాభాలోలీ మేం ఎవవారమూ ఊహించివుండని సమసయాని ఆయనే ముందుగా పసిగటేటువారు.

ఒకసార్ ఏమైందంటే – 1982లో తరుమలలో మూలవిరాట్ కి అషటుబంధనం (పీఠం మీద మూలవిరాట్ ప్రతష్ఠని పటిష్ఠం చేయడం) చేసు్తన్నారు. ఆ సమయంలో ఆయన ధవాజస్తంభం కూడా చూడమన్నారు. నేనూ, మరొకరూ వెదురుబొంగల

శేష్ద్రి, తరుమల ఆలయం


త్త్్కలక నిచచిన సాయంతో ధవాజస్తంభం పైకి ఎకా్కం. అక్కడ గంటలు కటిటువుంచే ‘మేఖల’ (కలప నిరామిణమే) పాడై పోయందనీ, దానినా మారేచిస్ట్త సర్పోతుందనీ పైనుంచే చపా్పం.

క్రింది నుంచి ప్రసాద్ గారు మాకేసి చూస్్త మేం చపి్పంది విన్నాక ‘‘మొత్తం ధవాజస్తంభం (లోపల కలపదుంగ) కొత్తది వేస్టదా్దం’’ అన్నారు. మేం ‘‘అవసరం లేదు సర్. మేఖల ఒక్కటి మారుస్ట్త చాలు’’ అన్నాం. ఆయన వినిపించుకోలేదు. ‘‘ఎలాగో ఇంతపని చేసు్తన్నాం కదా, అది కూడా మారేచిదా్దం’’ అని పట్టుపట్టురు.

ఇ.ఓ. గారు ఆదేశించాక ఏముంది? మేం మెలలీగా ధవాజస్తంభానికి వుండే బంగారు రేకుల కవచానినా మేఖల దగ్గరునాంచి ఊడదీయటం ప్రంభించాం. రెండు వరుసలు తీస్టసర్కి అవాక్కయ పోయ్ం. ఆపైనుననా మా అందర్కీ ఒళ్లీ జలదర్ంచింది. ఎవవార్కీ మాట లేదు. నిశేచిష్టులై వుండిపోయ్ం...!

క్రింది నుంచి ప్రసాద్ సర్ అడుగతున్నారు. ‘‘ఏం చేసు్తన్నారు – పని ఆపేశారేంటి?’’

మెలలీగా నోరు విపి్ప చపా్పం.‘‘సర్ లోపల ధవాజస్తంభం 90 శాతం దాకా పుచిచిపోయ పాడైపోయంది.

కేవలం ఈ బంగారపు రేకులు త్పడం వలలీ ధవాజస్తంభం వుననాట్లీ కనుపిస్తంది. తప్ప, లోపల ఏమీ ఆసరా లేదు...!’’

‘‘ఆ.. సరే సరే, దిగొచేచియండి. కొత్త ధవాజస్తంభం తెపి్పంచి, ప్రతష్ఠ చేదా్దం.’’ అంటూ చురుగా్గ చపి్ప వెళ్లీపోయ్రు ఇ.ఓ. గారు.

ప్రసాద్ గార్కి ధవాజస్తంభం మొత్తం మారేచియ్యాలననా ఆలోచన ఎలా కలగంది?... అది ఎలా పసిగట్టురు? న్కిప్పటికీ అర్థం కాలేరు.

అలాంటి అనేక సంఘటనలు చూశాక ఒకటి మాత్ం అర్థమైంది. ప్రసాద్ సర్ దైవాంశ సంభూతుడు!

ఆయనకి శ్రీనివాసుడి అనుగ్రహం పుష్కలంగా వుంది. అందుకే ఎవవార్ చేత్ మంచం మీద స్టవలు చేయంచుకోకుండా, కేవలం 48 గంటల వయావధిలో అన్య్సంగా కనునా మూశారు.


S.No. Details1. Joined as Executive Officer, T.T.D., on 05.11.19782. Relieved from TTD on 08.07.19823. Introduced individual tickets for the following sevas

w.e.f. 15.10.19814. Thomalaseva Ananthara Darsan Rs.4/- per person;

Archana Ananthara Darsan Rs. 8/- per person and Ekantha seva Ananthara Darsan Rs. 4/- per person are cancelled from 1.3.1979.

5. Introduced Prathyeka Kalyanotsavam on 7.11.1981 at Rs. 500/- per ticket

6. Introduced Sahasra Deepalankara Seva on every Sravana Nakshatram day w.e.f. 22.12.1979

7. Introduced Veda Aseervadam Ticket w.e.f. 1.10.19818. Introduced Melchat Sesha Vashtram Ticket w.e.f.

1.1.19829. Introduced Nijapada Darsan seva after Abhishekam

on Fridays w.e.f. 4.6.198210. Arranged Puspa Pallaki for first time in Sri TT,

Tirumala on every Anivara Asthanam from the year 1982 (16.7.1982) Mean while he was transferred on 8.7.1982

11. Puspa Yagam has been introduced on 14.11.198012. 1979 వ సంవతస్రములో గోదావర్ పుష్కరములో మొటటుమొదటిసార్గా

నమూన్ ఆలయము నిర్మించి తరుమల తరహా పూజలు నిరవాహించ బడినవి.


13 1982 వ సంవతస్రములో కృష్ణపుష్కరములో కూడా నమూన్ ఆలయము నిర్మించి తరుమల తరహా పూజలు నిరవాహించబడినవి.

14. ప్రైవేట్ కళ్యాణకటటులు తొలగంచబడినవి.15. సనినాధి వీథి వెడలు్ప చేయబడినది.16. ఉచిత బసుస్ ఏరా్పట్ చేయబడినది.17. Changes in the timings of the various Morning sevas

w.e.f. 01.03.1979.18. 1980వ సంవతస్రములో లఘు దర్శనము ప్రవేశ పెటటుబడినది.19. 14.4.1981 వ తేది రంగన్యకుల మంటపము నుండి సంపంగ

ప్కారమునకు శ్రీవార్ కళ్యాణ ఉతస్వము మారచిబడినది.20. చడిపోయన పాత ధవాజస్తంభము తీసి కొత్తగా 19.5.1982వ తేది

ధవాజస్తంభము సా్థపించి 6.6.1982 నుండి 10.6.1982 వరకు మహా సంప్రోక్షణ చేయబడినది.

21. కొత్తగా ఏరా్పట్ చేసి ధవాజస్తంభము కొరకు సె్పషల్ బ్రహోమితస్వము 11.6.1982 నుండి 15.6.1982 వరకు చేయబడినది.

22. నడక దార్ లో ఆర్.సి.సి. రూఫ్ తో కప్పబడినది.23. Sri Bedi Anjaneya swamy temple was dismantled and

new temple was contructed in the year 1982.24. Contruction work of Queue Complex - I and Astana

Mandapam started.25. Creation of Nityannadana Scheme involving donors

(Tranferred before implementation)


ప్రసాద్ నను్న గుళ్్ల నిర్ంధంచారు

మూడు రోజుల పాట్ ననునా తరుమల ఆలయంలోనే ‘నిర్బంధించేశారు’ ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్. రాత్రిళ్లీ తరుమల ఆలయం త్ళ్లు వేశాక కూడా బికు్కబికు్కమంటూ ఆలయం ఆవరణలోనే నిద్పోయ్ను – శ్రీనివాసుణ్్ణ తలుచుకుంటూ.

ఎయర్ ఫోర్స్ సర్వాసునుంచి బయటికి వచిచిన ననునా సుదీర్ఘమైన సెలక్షన్ విధ్నంలో టిటిడి విజిలెన్స్ ఆఫీసర్ గా 1980 లో నియమించారు. నేను చేర్న కొనినా మాసాలకే తరుమల మాషటుర్ పాలీన్ అమలు కారయాక్రమానినా వయాతరేకిస్్త తరుమలలో కె.ఎం.కృష్ణయయా అనే సా్థనిక న్యకుడి ఆధవారయాంలో నిరసనలు మొదలయ్యాయ. ఆలయం చుటూటు వుననా సందులు, గొందులోలీని ఇళలీనీనా కూలచివేయటం, దుకాణ్లు తొలగంచటం, ఆలయం ఎదురుగా దుకాణ్లుండే సనినాధి వీథిని వెడలు్ప చేయటం కోసం ఆ షపులనా తొలగంచటం – ఇలాంటి పనులనీనా ఉధృతంగా జరుగతున్నాయ.

ఇళ్లీ, దుకాణ్లు నషటుపోతుననా వాళలీందర్కీ ఆలయ్నికి దూరంగా కాలనీ కటిటుంచి ఇసా్తమనీ, దుకాణ్లు కోలో్పయే వాళలీందర్కీ షపుల కాంపెలీక్స్ కటిటు అందులో షపులు కేట్యసా్తమనీ, అంత్ పకడ్బందీగా జరుగతుందనీ ప్రసాద్ గారు ఎంతగా

ఎన్. థిలేలీశ్వరరావు, చీఫ్ పోర్టు అడిమినిస్ట్రేటర్, అండమాన్


చబుతున్నా, తమ ఉనికిని కోలో్పతున్నామననా భయంతో కొందరు సా్థనికులు కృష్ణయయా ఆధవారయాంలో ఉదయామానికి దిగారు. చదురుమదురు సంఘటనలు మా విజిలెన్స్ సిబ్బందికి తలనొపి్ప తెపి్పసు్తన్నాయ. కాని వీథులోలీ అముమికునే వాళలీదగ్గరునాంచి, ఇళ్లీననా సంతదారుల దాకా చాలామందిని బాగా రెచచిగొట్టుయ సావార్థశకు్తలు. తరుగబాట్ భావాలు బాగా రాజుకున్నాయ. ఒక పక్క కోరుటులోలీ కేసులు, మరో పక్క తరుగబాట్ ప్రయత్నాలు – ప్రసాద్ గార్ని ఊపిరాడనివవాటం లేదు.

సా్థనిక వర్తకులు తీసుకువచిచిన స్టటు ఉత్తరువాలనా హైకోరుటు తొలగంచింది. దాంతో టిటిడి ఇంజనీర్ంగ్ విభాగం దుకాణ్లు, ఇళ్లీ కూలచివేతని మళీలీ ప్రంభించింది.

1982లో ఒకరోజున – అకసామితు్తగా న్కు విజిలెన్స్ నిఘా విభాగం నుంచి కబురు వచిచింది. “సుమారు న్లుగవేల మంది జనంతో కృష్ణయయావర్గం ఆలయంలోకి చొరబడి భీభతస్ం సృషిటుంచేందుకు పాలీన్ చేసుకున్నారు...” ఇదీ వార్త.

నేను వెంటనే లేచి ఆలయ ముఖదావారం దగ్గర్కి పరుగెత్్తను, అందుబాట్లో వుననా సెకూయార్టీ సిబ్బందిని రపి్పంచి, కాపలా పెట్టును. అరచికులనా, ఆలయ సిబ్బందినీ అప్రమత్తం చేశాను. కానీ... ఏరా్పట్లీ పూర్తయేయాసర్కే వేల మంది జనం కర్రలు, రాళ్లీ తీసుకుని ఆలయం ముందు చేరారు. “ఇ.ఓ ప్రసాద్ డౌన్ డౌన్, విజిలెన్స్ ప్రసాద్ డౌన్ డౌన్..” అంటూ విరుచుకుపడా్డరు. ముఖదావారం దగ్గర కాపలా విజిలెన్స్ సిబ్బంది మీద రాళ్లీ విసిరారు. కర్రలు విసురుతున్నారు. ఆలయ సిబ్బందిని కొడుతున్నారు. ఆ సిబ్బంది పార్పోతున్నారు. కేకలు, అరుపులతో ఆ సమయంలో ఆలయం ముందుచేర్న ఆ జనం అంత్ వీరావేశంతో మా సెకూయార్టీ వలయ్నినా ఛేదించుకొని ఆలయంలోకి చొచుచికుపోవాలని దూసుకు వచేచిసు్తన్నారు.

“ఇనినావేల మంది ఆలయంలోకి చొచుచికుపోతే ఏం జరుగతుంది? ఎనోనా కోటలీ విలువైన ఆభరణ్లు ఆలయంలో వున్నాయ. లూటీ జర్గతే...” ఆ ఆలోచనతో న్కు ఒళ్లీ జలదర్ంచింది. వెంటనే సంత నిర్ణయం తీసుకుని ముఖదావారం మూస్టశాను. దర్శన్లు ఆపేశాను... సెకూయార్టీ సిబ్బందికి, దళ్ర్ల, సావార్థశకు్తల మూకలకి మధయా పెనుగలాట జరుగతోంది. సెకూయార్టీ సిబ్బందికి రాళలీదెబ్బలు తగలాయ. ఇద్దర్కీ తలకి గాయ్లయ్యాయ. అంతలో ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ ప్రసాద్ వచాచిరు. ఆయన చేతులెత్త అర్్థసు్తన్నాడు ఆ సావార్థపరులనా – “ఆపండి. ఆపండి. అంత్ సవయాంగా జరుగతుంది. వినండి...” ఆయనినా చూడగానే ఇంకా రెచిచిపోయ్రు. రాళ్లీ విసరటం


ఎకు్కవైంది. న్కూ, ఆయనకి దెబ్బలు తగలాయ. నేను వెంటనే మా సెకూయార్టీ సిబ్బందిని “ఫైర్” అన్నాను. పెలెలీట్స్ ఫైర్ చేశారు. (అవి గాయపర్చేవే కానీ, ప్ణం తీస్ట బులెలీట్లీ కాదు!...) తుపాకీ మోతలతో ఆలయ పర్సరాలు ప్రతధవానించాయ. ఆ మూకలనీనా చలాలీచదరైపోయ్య. అప్పటిదాకా పోల్సు ఫోర్స్ కోసం మేం చేసిన ప్రయత్నాలేవీ ఫలంచలేదు... 9 గంటల తరువాత ఒక పోల్సుదళం వచిచింది. అప్పుడు ఆలయ మహాదావారం తెర్చారు.

అయతే మా పెలెలీట్ ఫైర్ లో కృష్ణయయా సహా కొందరు సా్థనిక న్యకులు గాయపడా్డరు. ....తరువాత ఆ సావార్థశకు్తలు పోల్సులకు ఫిరాయాదు చేశాయ. పోల్సులు హత్యాయతనాం (307) సెక్షన్ కింద న్మీద కేసు కట్టురు. సకాలంలో రక్షణకు రాని పోల్సులు న్మీద కేసు పెటటుడం ప్రసాద్ గార్కి కోపం తెపి్పంచిది. పోల్సులు ననునా అరెసుటు చేయ్లని వసు్తన్నారని తెలసి, ముందసు్త బెయల్ కోసం ఆయన ప్రయతనాం చేశారు. సా్థనిక కోరుటులు ఇవవాలేదు. ప్రసాద్ గారు హైకోరుటు దాకా వెళ్లీరు.

“న్ విజిలెన్స్ ఆఫీసర్ ఆలయ్నినా, ఆలయంలో సంపదనీ కాపాడాడు. సకాలంలో పోల్సు ఫోర్స్ రాకపోగా, అతనినా హత్యాయతనాం కింద అరెసుటు చేసా్తరా? చూసా్తను, ఎలా చేసా్తరో?” అంటూ హైకోరుటు నుంచి న్కు ముందసు్త బెయల్ వచేచిదాకా ఊరుకోలేదు. అయతే ఆ బెయల్ వచేచిదాకా, మూడురోజుల పాట్ ఆయన ననునా తరుమల ఆలయంలో వుంచేశారు. తన సిబ్బందిని కాపాడుకోవటం కోసం ఆయన చేసిన ‘నిర్బంధం’ అది.

“నీకు బెయల్ తెపి్పసా్తను. వచేచిదాకా నువువా ఆలయంలోనే వుండు. నినునా శ్రీనివాసుడు చూసుకుంట్డు.”- అన్నారు. ....ఆ తరువాత ఏకసభయా కమిషన్ విచారణ జర్గంది. మొత్తం జర్గన దుర్ఘటన కంత్ ప్రసాద్ గారే జవాబుదార్ని తన మీద వేసుకుని వాదించారు. కథ సుఖాంతం యంది.

ఇలాంటి అధికారులనా ఈన్డు చూడగలమా? తరుమల పోట్ (వంటశాల) కి వచేచి కలప కుంభకోణం, అననామాచారయా

ప్జెకుటులో కొనుగోళలీ కుంభకోణం, ప్రైవేట్ పొలానికి అక్రమనీటి సరఫరా కుంభకోణం, కుష్టురోగల మీద అక్రమంగా డాకటుర్ సంపాదించే కుష్టు నివారణ కేంద్ం కుంభకోణం... ఇలాంటి ఏ కేసుని సాక్షాయాలతో సహా ఆయన ముందుంచిన్,


తక్షణం చరయాలు తీసుకున్నారు. “నీతవంతమైన వాత్వరణం ఈ దేవాలయం దగ్గరే లేకపోతే ఇంకెక్కడ వుంట్ంది” అని ఆయన బాధ పడేవారు.

1982 లో టిటిడి సర్వాసు వదిలేశాను. హిందూసా్తన్ జింక్ వంటి సంస్థలోలీ పనిచేశాను. తర్గ 1989 లో వైజాగ్ పోరుటు విజిలెన్స్ ఆఫీసర్ గా ఇదే ప్రసాద్ గారు (పోరుటు చైరమిన్) ననునా సెలెక్టు చేశారు. అక్కడ ఆయన ప్రైవేట్ సెక్రటర్తో కలపి 11 మంది అవినీత అధికారుల చిట్టు చూపించాను. “ఒక్కణీ్ణ వదలకు” అన్నారు. సిబిఐ సాయంతో ఎనిమిది మంది అధికారులనా లంచం తీసుకుంట్ండగా పట్టుకొన్నాం. 411 అవినీతకేసులోలీ ఏ కేసులోనూ తగన క్రమశిక్షణ్ చరయా తీసుకోకుండా ఆయన వదలేలీదు.

అవినీత ఆయనకి బదధిశత్రువు. ఆయన మాత్ం అజాతశత్రువు.


చిన్నవాక్యంలో పెద్ద ప్రేరణ

ఆ రోజు కడపజిలాలీ రైలేవాకోడూరు దగ్గర చినమియ్నంద మిషన్ వారు మాత్జీ శారదాదేవి ఆధవారయాంలో ‘చినమియ్రణయా’ భవన శంకుసా్థపన కారయాక్రమం చేశారు. ఒక మిత్రుడు ననునా తరుపతనుంచి కారులో తీసుకువెళ్లీరు. కాని కారయాక్రమం పూర్తయ్యాక ఒకర్నొకరు కలుసుకోలేకపోయ్ం. ఆయన కనబడలేదు. కాళీలీడుచికొంటూ కోడూరు బస్ సాటుండ్ కి బయలే్దరాను.

అకసామితు్తగా న్ వెనకనుంచి వసు్తననా తెలలీ అంబాసిడార్ న్ పక్కన ఆగంది. అందులో టిటిడి ఎగజికూయాటివ్ ఆఫీసర్ శ్రీ పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ వున్నారు. ననునా చూసి పర్సి్థత అర్థం చేసుకొని, తన కారులో ఎకి్కంచుకున్నారు. తరుపత ఆఫీసర్స్ కలీబ్ కి ఆయన అధయాక్షుడు, నేను కారయాదర్్శని.

కారు వేగంగా తరుపతకి వచిచి ప్రసాద్ గార్ బంగళలోకి పరుగెత్తంది. “సర్, నేను ఇంటికి వెళ్లీపోత్ను” అన్నాను.

“వదు్ద. ఇక్కడే తనేసి వెళ్్దవుగాని. ఇవవాళ ప్రొదు్దటే మా అబా్బయ సంజీవ్ కి ఉపనయనం చేశాం. బంధ్వులనా ఎవర్నా పిలవలేదు. సమయ్నికి వచాచివు గదా, భోంచేసి వెళ్లీ” అన్నారు ప్రసాద్ గారు. తంట్న్నాం. చివరోలీ వుండగా

డా. కె. సూరా్యరావు, వయావసా్థపక కారయాదర్్శ, అకాడమీ ఆఫ్ ఫైన్ ఆర్టుసి, తరుపత


ఎమెమిస్ సుబ్బలక్ష్మి వచాచిరని కాయాంప్ కలీర్్క వచిచి ఆయన చవిలో చపా్పడు. ఆయన పరుగెడుతుననాట్లీ వేగంగా వెళ్లీ, ఆమెని లోపలకి తీసుకువచాచిరు. ఆమె సంజీవ్ ని ఆశీరవాదిస్్త ‘క్షీరాబిధికనయాకకు శ్రీమహాలక్ష్మికి...’ కీర్తన పాడారు. తరుమలేశుడి దర్శనం కోసం కొండకి బయలే్దర్ వెళ్లీపోయ్రు.

వెంటనే ప్రసాద్ గారు అలపిర్ ట్ల్ గేట్ కి ఫోన్ చేశారు. “సుబ్బలక్ష్మిగార్ కారు నెంబరు ఫలాన్. ఆమె సదా చేయటం వంటి అసౌకరయాం లేకుండా పంపించండి....” ఆవిడ ట్ల్ గేట్ దాటగానే న్కు చప్పండి...”. మళీలీ తరుమల కొండమీద ట్ల్ గేట్ కి ఫోన్ చేశారు. గెస్టు హౌస్ కి ఫోన్ చేశారు. ఆలయ పేష్కర్ కి ఫోన్ చేశారు... ఆ సంగీత సరసవాతకి చిననా అసౌకరయాం కూడా కలగకుండా శ్రదధి వహించారు. పండితులనా, కళ్కారులని ఎలా గౌరవించాలో తెలసిన సంసా్కరం అది.

కొది్దవారాల తరువాత తరుచానూరు ఉతస్వాలలో ఎమెమిస్ సుబ్బలక్ష్మి గాత్ కచేర్ జరుగతోంది. నేను వెళ్లీసర్కి ప్రసాద్ గారు, మరో వందకి మించని శ్రోతలు వున్నారు. “ఏమిటి సర్, అనేక అంతరాజితీయ (ఐకయారాజయాసమిత సహా) వేదికల మీద పాడిన ఈ సంగీత సామ్రాజిఞా కచేర్కి వందమంది కూడా లేరేంటి సర్?” అని అడిగాను ప్రసాద్ గార్ని.

“అంతేనయ్యా, ఆసకి్తవుననావాడికి ఆహావానం వెళలీదు. ఆహావానం వెళ్లీనవాడికి ఆసకి్త వుండదు. ఈ విధ్నం మారాలంటే ఆసకి్తవుననా రసజుఞాల జాబిత్ తయ్రుచేయంచి, వాళలీనే ఆహావానించాల. అలాంటి వయావస్థ ఏర్పడాల కదా!....”

ఆ ఒక్కమాట ప్రేరణతో 1984 ఆరంభంలో తరుపతలో సంగీత సాహితయాకళ్భిమానుల కోసం రెండువేల సభుయాలతో ‘అకాడమీ ఆఫ్ ఫైన్ర్టుసి’ నిరామిణ్నికి జరనాలసుటు వల్లీశవార్, నేనూ రచన చేశాం. దానికి చీఫ్ పాట్రన్ ప్రసాద్ గారే. 1984 ఏప్ల్ లో ముఖయామంత్రి ఎన్.టి.రామారావు హసా్తలమీదుగా ప్రంభమైన ఆ అకాడమీ దాదాపు 350 కి పైగా కారయాక్రమాలు చేసి, 33 ఏళ్లీగా అప్రతహతంగా నడుస్్తనే వుంది.

ప్రసాద్ గార్ ఒక్క వాకయాం ఎంత ప్రేరణ నివవాగలదు!


ఇది నేరుచుకోగలమా

శ్రీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ గార్తో న్కు వయాకి్తగత పర్చయం లేదు. కాని గత పదిహేనేళలీలో ఆయనునా అనేకమారులీ చూశాను. నమసా్కరమంటే నమసా్కరమనుకోవడం తప్ప ఎప్పుడూ సంభాషించింది లేదు. ప్రసాద్ గారు న్కు ఆయన పుస్తకాల దావారా పర్చయం. ఆయనకు మిత్రులైనవారు, వార్తో పర్చయం ఉననావారూ ఆయన గర్ంచి వివిధ సందరాభాలలో ప్రసంగవశాన చపి్పన మాటల వలలీ ఏర్పరచుకుననా వయాకి్తతవారూప చిత్మే మనసుస్లో ఉంది.

‘న్హం కరా్త, హర్ిఃకరా్త’ అననా పివిఆరే్క ప్రసాద్ గార్ రచన సీర్యల్ గా ప్రచుర్తమవుతుననా సమయంలో నేను గమనించలేదు. అది గ్రంథరూపం ధర్సు్తననా సమయంలో చూశాను. గ్రంథమంత్ ప్రత అక్షరమూ చదివాను. చదువుతూ ఉననా సందరభాంలోనూ, చదివిన తరావాత్ కూడా ననునా అనేక సందేహాలు చుట్టుముట్టుయ. గ్రంథంలో కనిపిసు్తననా ప్రసాద్ గార్ని మనకు నితయాజీవితంలో కనిపించే, లేదా ఆ సా్థయ ప్రభుత్వాధికారులంటే మనం ఊహించుకునే వయాకు్తలతో పోలుచికోవడానికి అవకాశమే లేదు.

తరుమల తరుపత దేవసా్థన్ల కారయానిరవాహణ్ధికార్గా ఉననాప్పుడు ఆయన వయసుస్ (36-40) కూడా పెద్దదేమీ కాదు. దేవసా్థనం అననామాటే కాని అదొక

డి. చంద్రశేఖర రెడిడి, ఎమెస్క సంపాదకులు


సంసా్థనం. భార్ ఆదాయ వయాయ్లు, విస్తృతమైన కారయాకలాపాలు, నిరంతరం బాహయావత్తడులు, అంతర్గత సమసయాలు అనీనా కలసి అదొక ప్రభుతవాం. మరో ప్రభుతవాపు అధీనంలోని ప్రభుతవాం. త.త.దే. కారయానిరవాహణ్ధికార్ అంటే ధ్ర్మికత, దేవుడిపటలీ విశావాసం, దైవకారయా తత్పరత, బహుశా కొంత వైరాగయాం అవసరమవుత్య. ఇదంత్ జీవిత చరమదశలో ఏర్పడుతుందని సాధ్రణంగా అనుకుంటూ ఉంట్ం. అందువలలీ ఇట్వంటి ఉదోయాగబాధయాతలోలీ చేరేవారు తమ ఉదోయాగ జీవితం చివర్దశలో ఉండడం సహజం. ఇక్కడ ఏర్పడే మానసిక ధోరణ్తో మళీలీ సాధ్రణ ఉదోయాగాలు చేయడం కషటుం. జీవితప్రవృతే్త ఇట్వంటిదయన వార్కి పరవాలేదు కాని ఇప్పటి రాజకీయ, ప్రభుత్వాధికారుల పనితీరు చూసినప్పుడు ఇట్వంటి ప్రవృత్తతో జీవనం సాధయామా అనిపించకమానదు.

త.త.దే. కారయానిరవాహణ్ధికార్గా ప్రసాద్ గారు బాధయాతలు నిరవాహించిన విధ్నంకాని, ఆ నిరవాహణ సమయంలో ఆయన మానసిక ప్రవృత్తకాని గమనించినప్పుడు ఆ వయసుస్కు అట్వంటి మానసికధోరణ్ ఎట్లీ ఏర్పడిందననాది ఆశచిరయాకరమే. దేవుడిమీద నమమికం ఉండి దేవుడి సనినాధిలో పనిచేసు్తననాందువలలీ ఇట్వంటి మనిఃప్రవృత్త ఏర్పడిందనుకోవాలా? ఇది కేవలం అక్కడ పనిచేసు్తననా కాలానికే పర్మితమనుకోవాలా? ఇది ఆయన చివర్ ఉదోయాగం కాదు కదా! తరావాత మరెనోనా కీలకమైన ఉదోయాగాలు నిరవాహించాడు. మర్ మర్ సమసాయాతమికమైన పదవులోలీ పనిచేశాడు మరో రెండు దశాబా్దలు.

‘అసలేం జర్గందంటే’ చదివితే ఆయన తరావాత జీవితంలో కూడా ఇదే విధమైన ప్రవృత్త కొనసాగడం కని్పసు్తంది. ఒక పర్పాలన్ధికార్గా, కారయానిరావాహకుడుగా అసలు మొత్తం ఆయన ఉదోయాగ జీవితమంత్ ఒకే విధంగా నడిచినట్లీ గమనిసా్తం. కాని ఇదెలా! సమర్థ కారయానిరావాహకతవాంతో – అంటే సమయ్నుకూల వాదాలూ, వూయాహాలూ అవలంబిస్్త లౌకిక కారయాకలాపం సాగస్్త అదేదీ తనకంటనట్లీ త్మరాకుపై నీటిబొట్టులా ఉండడం ఎలా!

పి.వి.ఆర్.కె. ప్రసాద్ గార్ జీవిత్నినా చూసి నేరుచికోవాల.


దళిత్లనూ ఆకటుటాకున్న పివిఆర్ కె

న్ పేరు దర్శనపు శ్రీనివాస్, నేను గంటూరు జిలాలీలో అరుంధత వశిష్ఠ, టెంపుల్ ట్రస్టు చైరమిన్ గా ఉన్నాను.

న్కు పివిఆర్ కె ప్రసాద్ గారు గత రెండు సంవతస్రాలుగా పర్చయం. అంటే 2015 లో నేను ఆయనను ఒకరోజు హైదరాబాద్ లోని ఆయన నివాసానికి వెళ్లీ కలశాను. అప్పుడు ఆపాయాయతగా ననునా తన ఇంటిలో కూరోచిబెటిటు, న్తో మాట్లీడుతుననాప్పుడు నేను ఆయనకు ‘‘మీరు ఒక గొప్ప దేవాలయం నిర్మించాల. దేశంలోనే ఎంతో ప్రతష్ఠ ఉండాల, మా దళ్తజాత య్వతు్త మెచుచికునే విధంగా ఉండాల’’ అని శ్రీ అరుంధత వశిష్ఠ టెంపుల్ గర్ంచి నేను చపా్పను. ఈ దేవాలయం నిరామిణం కోసం మీ యొక్క సహాయసహకారాలు పూర్్తగా ఉండాలని, హిందూధరమింవైపు య్వతు్త మా దళ్త జాతని పూర్్తగా నడిపించాలని నేను పివిఆర్ కె ప్రసాద్ గార్ని కోరటం జర్గంది.

న్ ఆర్్తని అర్థం చేసుకున్నారు. 2015 డిశంబరులో తరుమల తరుపతలో జర్గన ధ్ర్మిక సమేమిళనంలో అరుంధత వశిష్ఠ దేవాలయం నిర్మించాలని తీరామినం చేయంచారు. అనంతరం సి.ఎమ్. చంద్బాబున్యుడు గార్కి లేఖ వ్రాశారు. శ్రీ

దర్శనపు శ్రీనివాస్, శ్రీ అరుంధత వశిష్ఠ టెంపుల్ ట్రస్టు చైరమిన్, గంటూరు.


అరుంధత వశిష్ఠ టెంపుల్ కోసం 10 ఎకరముల భూమి అవసరం అని నొకి్క చపా్పరు. ఆ అభయార్థన ప్రభుతవాంలో సరు్కయాలేషన్ లో వుంది.

నేడు ఆ మహానుభావుడు మనలను వదిల వెళ్లీపోయ్రు. కాని ఆయన ఆశయం తప్పకుండా నెరవేరుచిదాం. తకు్కవ సమయంలో ఆయన పర్చయంలో నేను ఎంతో గొప్ప మంచి విషయ్లు తెలుసుకున్నాను. దళ్తులను హిందూ ధరమింవైపు మర్ంత ఉధృతంగా నడిపించాలననా ఆయన ఆశయం తప్పకుండా అందర్ ఆశీసుస్లతో నెరవేరుచిదాం.


అరుదైన ఆణ్మత్యం

శ్రీ పి.వి.ఆర్. కె. ప్రసాద్ గారు అంటే న్కెంతో గౌరవం. సాతవాకుడు, నిజాయతీపరుడు, తన దగ్గరకు వచిచి సహాయం కోర్న వార్కి సహాయం చేయకుండా ఉండలేని వారు. శ్రీ పి.వి. నరసింహారావు గారు ప్రధ్నిగా ఉననాప్పుడు ఒకటి రెండు సారులీ ఆయనను కలుసుకోవడం తటసి్థంచింది. విశాఖపటటుణం పోరుటు ట్రస్టు చైరమిన్ గా ఉననాప్పుడు ఆయన నిజాయతీ గర్ంచి న్కు అర్థమైంది. నేను ఎప్పుడు కలసిన్ ఆయన ఆపాయాయంగా పలకర్ంచేవారు. నేను రాష్రే హిందీ అకాడమీ చైరమిన్ గా ఉననాప్పుడు ఆయన న్కు అమూలయామైన సలహాలు ఇచాచిరు. ఆయన రచించిన ‘న్హం కరా్త- హర్ిః కరా్త’ ఒక అదుభాతమైన పుస్తకం. జీవితంలో మనం అనీనా నిరే్దశించాలనుకుంట్ం. మనమే నిరా్ణయక పాత్ వహిసు్తన్నాం అనుకుంట్ం. కాని మనం చేస్టదానికీ చేయలేని దానికీ వెనుక కర్తృతవాం వహించే అసాధ్రణ శకి్త మరొకట్ంట్ందని ఆయన తన సీవాయ అనుభవం రాసిన ఈ పుస్తకం పలువుర్ కనులు తెర్పించేలా చేసింది. ఆయన రచించిన అసలేం జర్గందంటే కూడా న్లాంటి పర్శీలకులకు తెరవెనుక జర్గన అనేక అపూరవా విషయ్లను తెలుసుకునేందుకు అవకాశం కలగంచింది.

సీనియర్ జరనాలసుటు, యుఎస్ ఐఎస్ లో పనిచేసి మాధవరావు గార్ దావారా న్కు పివిఆర్ కె ప్రసాద్ గారు మర్ంత దగ్గరయ్యారు. ఒక రోజు ఆయన న్కు ఫోన్ చేసి

ఆచార్య యారలీగడడి లక్ష్మీ ప్రసాద్, కేంద్రీయ హిందీ సమిత సభుయాలు


తన ‘న్హం కరా్త- హర్ిః కరా్త’ పుస్తకానినా హిందీలో కూడా అనువాదం చేయంచాలని అనుకుంట్ననాట్లీ చపా్పరు. దీనితో నేను ఆంధ్రా యూనివర్స్టీ హిందీ విభాగం ప్రొఫెసర్, సాహితీ వేత్త ఎస్ఎఎస్ఎన్ వరమి గార్తో మాట్లీడాను. ఆయన దానినా ‘జబ్ మైనే తరుపతీ బాలాజీకో దేఖా’ అననా పేరుతో అనువాదం చేశారు. ఈ పుస్తకానినా ఢిల్లీకి చందిన గాయాన్ బుక్స్ ప్రైవేట్ లమిటెడ్ ప్రచుర్ంచింది. హిందీలో కూడా ఈ పుస్తకం ఎంతో ప్చురయాం పొందింది. ఆ రకంగా శ్రీ పివిఆర్ కె ప్రసాద్ గారు న్కు ఒక పవిత్ కర్తవాయానినా నెరవేరేచి అవకాశం కల్పంచారు.

శ్రీ ప్రసాద్ గార్ వంటి అరుదైన ఐఏఎస్ అధికార్ మన మధయా లేకపోవడం తీరని లోట్ గా భావిసు్తన్నాను.


Why he was a mentor like no other

In 1991, while I was studying class sixth in Delhi,a teacher pulled me up and questioned me if some of my poems were indeed my own. The 11-year-old me was taken aback at her suggestion that I had plagiarized the poems. I felt my integrity was at question and was deeply saddened.

At that time, PVRK Prasad, chairman, Vizag Port Trust, came home one day to visit my father. He heard what had happened and said to me with a smile, “Why aren’t you accepting your teacher’s compliment?”.

I was surprised. How can criticism be construed as a compliment? He replied, “Her questioning doesn’t mean you are bad… rather it only means that she found what you wrote too well-written to have been the work of any of her pupils… Since you know the truth, you should take her questioning as a compliment”.

Raja Karthikeya, Diplomat, UNO, New York


His words brightened me up instantly. And they’ve stayed with me to this day. In his own life, whenever he was faced with baseless criticism, he refused to stoop low to retaliate saying “I’ve received praise even for work that I did not do…then why be affected by criticism for something I’ve never done…”. It was a remarkable insight and testimony to his resilience through life’s battles.

Personally, through every crisis in my life, over 25 years, PVRK Prasad enabled me to look right through the storm clouds and see the sunshine that lies beyond them. He taught me not to be swayed by others’ judgments but to follow my own moral compass at all times. He was more than a family friend and well- wisher. He was a mentor and an inspiration to me.

His clarity of thought – the ability to see through a maze of opinions and rhetoric to identify core interests – and use this to decide what needs to be done, not only made him a widely respected leader and administrator. It made him a deeply valued advisor and guide to thousands of people throughout his life. He never took himself too seriously and always dismissed praise of his work, saying “it is the one above who made it happen…we’re just there to act as his means”.

When “NaahamKartah, HarihiKartah” first appeared in ‘Swati’ magazine, I was first averse to reading it imagining it to be too spiritual a read for my taste. I felt I was too much of a rationalist to believe God’s miracles could happen in our day and age. At my father’s repeated suggestions, I finally decided to read one. And found myself surprised.

As a young MBA, I found that the series was an extraordinary compilation of case studies in management. It showed the dilemmas faced by PVRK as a young civil servant with a title as ‘Executive


Officer’ of TTD but with limited resources, who encountered resistance from a variety of vested interests and actors to his every plan to make life better for devotees in Tirupati. The way he navigated these dilemmas, and convinced people was in itself the true miracle…and a valuable lesson to me as a young manager. That he attributed his extraordinary work to a divine force larger than himself was his modesty.

Years later, when I learned more about his work as a civil servant – be it in Vizag Port Trust or in the PMO or in the State Higher Education department or at MCR HRD institute - in ‘Asalemi Jarigindante/Wheels behind the veil’ and in interacting with him, I felt the truth was somewhere in between. It was indubitably his intelligence and capacity that made him succeed in his work. But there was also something inexplicably fantastic in the way things fell into place for him, once he looked inside and prayed for answers and support. These together ensured that there was a touch of divinity to all his work.

It would be no exaggeration to say he was a ‘daivaansa sambhuthudu’ – a scion of the divine spirit that guides all human matters.

He would have been a success in any walk of life. But it is our good fortune that someone like him worked as a civil servant and was able to harness the resources of government to make life better for the people. In doing so, he touched the lives of millions of people. His ability to innovate and his creativity in the face of the system was remarkable.

In fact, when I joined the UN and became an international civil servant myself, whenever I encountered a tough challenge at work or simply felt frustrated by bureaucracy in pursuing my


vision of service, while working in Afganistan or Iraq, I thought about him and wondered how he would have overcome such an obstacle. I found myself pointing out to friends who felt India’s institutions were broken and that the civil service is corrupt, that there were still exceptions such as PVRK Prasad whose integrity and exceptional career were proof that the system was still working. And that it held the promise within of a better tomorrow for the country.

I learnt much from his ability to persuade people to see the larger cause, his commitment to service, creativity, clarity of thought, and above all his integrity.

When I met him on August 16, just two days before he was hospitalized, his words were reassuring as ever.His energy, and his calming smile will always stay with me. Above all,I hope he knows that his ideals will forever guide and inspire me.


ఏడేడు జన్మల బంధం

భారయాగా ఏమేమో జాఞాపకాలు వసు్తన్నాయ. మా అమామియ, అబా్బయ వచిచి అమామి! న్ననాగార్ గర్ంచి రాయమంటే ఇప్పుడు ఏమి రాయగలను నేను? ‘పెద్ద సముద్ం మధయాలో ననునా వదల వెళ్లీపోయ్రు’ అని అన్నాను. ఆయన న్ జీవితంలోకి ఎలా వచాచిరో తెలుసామీకు. నేను అప్పుడే బి.ఎస్ సి. పూర్్తచేసాను. ఇది 1968. ఆ రోజులలో convocation కి వెళలీటమంటే గొప్ప. మా న్ననా గారు వచిచి ‘‘అమామి మన ఇంటిలో డిగ్రీ చదివిన మొదటి ఆడపిలలీవు నువువా. Convocation Photo తీసుకుంటే చూడాలని ఉంది’’ అని, మా అమమిగార్ని సాయం ఇచిచి వైజాగ్ కి పంపించారు. Next Week మా ప్రయ్ణం. ఆరోజులలో వైజాగ్ వెళలీడం విమానంలో అమెర్కా వెళ్లీనట్లీ.

నేను అనీనా ప్పేర్ చేసుకుంటూ ‘‘మా ఫ్ండ్స్ ని కలవడానికి వెళత్నమామి’’ అని చబితే, మా అమమిగారు ‘‘ఇవాళ ఇంట్లీ ఉండమామి ఎవరో మనింటికి వసు్తన్నా’’రని అన్నారు.

అంతకు ముందురోజు మా family doctor గారయన శివరావుగారు వచిచి ‘‘ఏమయ్యా శ్రీనివాసరావు పంతులు, గోపమమికి (న్కు) పెళ్లీ చేయవా’’ అని అడిగారు.

గోపిక, ప్రసాద్ గార్ సతీమణ్


‘‘ఇంకా ఆ ఉదే్దశయాం లేదండి’’ అని మా న్ననాగారు అంటే, ఆయన ‘‘మా ఇంటిలో అదె్దకు ఉననావార్ంటికి ఒక పెదా్దవిడ ఆవిడ అననాగారు వచాచిరు. పెదా్దవిడ కొడుకు ‘IAS’ పాసయయా Asst. Collector గా ఉదోయాగంలో ఉన్నారట. ఆ అబా్బయకి పెళ్లీ చేదా్దమని ఏదో సంబంధం ఉందని ఆ అమామియని మొదట తలలీ, మేనమామని చూసి రమమిని వార్ తండ్రిగారు పంపించారు. కాని ఆ అమామియ వీళలీకి నచచిలేదట. వీళ్లీ తర్గ వెళ్లీపోయ్రు. నేను శ్రీనివాసరావు పంతులు గార్ అమామియ ఉంది. వార్కి చబుత్నని చపా్పను’’ అని అన్నారు.

ప్రొదు్దననా ఆ తలలీ, మేనమామ అననావరం వెళ్లీ అక్కడినుండి గంటూరుకి వెళ్లీపోత్మన్నారు. అలా వెళ్లీన వాళ్లీ బస్ దొరకక తర్గ కాకిన్డ వచాచిరు. ఇది న్హంకర్త హర్ిఃకరా్త కదా! వార్తో ‘‘మీరు వచాచిరు కాబటిటు మా పంతులుగార్ అమామియ ఉంది చూడండి’’ అని అన్నారు. వారు ఒప్పు కొన్నాక మా న్ననాగార్కి చబితే ‘‘దానిదేముంది చూపిదా్దము’’ అన్నారు.

సాయంకాలం మా ఇంటికి వచాచిరు. మా అత్తగార్కి చాలా నచేచిశాను. ఇది నవంబరు 2వ తేదీ 1968లో అయంది. అప్పుడు మా న్ననాగారు న్ జాతకం రాయంచి వార్కి ఇచేచిశారు. వారు వాళలీ అబా్బయ జాతకం మా న్ననాగార్కి ఇచేచిశారు. డిసెంబరు 20న మా మావగారు, మావారు ననునా కలవడానికి వచాచిరు. జనవర్ 1, 1969న వాళ్లీ చూసుకుంట్మని మా న్ననాగార్కి చపా్పరట. కాని మా న్ననాగార్కి కాకిన్డలో జగన్నాథపురంలో ఉననా సతయామాంబ మీద చాలా నమమికం. ఆమెను అడిగ వప్పుకుంటే చేదా్దమని రోజూ మా అమమి, న్ననాగారు ఆ గడికి వెళ్లీతూ ఉండేవారు. ఒక వారం అయ్యాక ఆ గడిలో దాసురాలుగారు అని ఉండేవారు. ఆమె కలలో ఆ తలలీ వచిచి ఆ అబా్బయ ‘‘ఇంకా కింద మెట్టులో ఉన్నాడు. కాని అనినా మెట్లీ ఎకి్క పైకి వసా్తడు. ప్రసు్తతం వార్కి ఆసి్తపాసు్తలు లేవు’’ అని స్పషటుంగా చపి్పందట. ఇంక మా న్ననాగారు ఆలోచించి న్తో కూరొచిని ‘‘అమామి డబు్బలు ఎవర్కయన్ వసా్తయ. హోదా అననాది ఎవర్కో కాని రాదు. ఆ డబు్బ లేని లోట్ నేను తీరుసా్తను. ఆ అబా్బయ కూడా వప్పుకున్నాడు, అందుకు ఆ అబా్బయకి ఇచిచి పెళ్లీ చేసా్తను’’ అని చపా్పరు.


అంతే మార్చి 6, 1969లో మాకు పెళ్లీ జర్గంది. ఆయన అట్లీ న్ జీవితంలో అనుకోకుండా ప్రవేశించారు. అలాగే ఆయన అనుకోకుండా న్ జీవితంలో నుంచి వెళ్లీపోయ్రు.

ఇది చాలా భర్ంచరాని దుిఃఖం. ఆయన అందర్కి కావలసిన మనిషి. మేము 15 సంవతస్రాల మధవాశాసత్రం కలసి శ్రవణం చేసాం. అయన్ కూడా ధైరయాం చాలటంలేదు. జమిమి కృష్ణరావు గారని ఆయన వచిచినప్పుడు ఆయన దగ్గర చాలా ఏడిచి ‘‘నేను పసుపుకుంకాలతో వెళ్లీపోవలసినది ఇలా ఉండిపోయ్ను’’ అని అన్నాను. ఆయన కూరొచిని ‘‘అమామి నువువా (ఆయన చిననాప్పటి నుంచి పర్చయము) కూడా అలా అంట్వేమిటి. నువువా మధ్వాచారుయాల మహాభారత త్త్పరయా నిర్ణయం వినలేదా? దానిలో ఏముంది గరు్త తెచుచికో’’ అని ఆయన చప్పటం మొదలు పెట్టురు.

‘‘సీత్రలు భర్తకి అనుకూలంగా ఉండి ఆయనకి అనీనా చేసిపెటిటు last rights కూడా సక్రమంగా చేసిపెటిటు అప్పుడు వెళ్లీల. అందుకే మన హిందువులలో భర్తకన్నా భారయా చిననాగా ఉండేటట్లీ చేసా్తరు. ఆ తరువాత ఆయన డబు్బ సంపాదించి తెస్ట్త ఇంటికి రాగానే ఆ డబు్బని ఎట్లీ ఖరుచిచేయ్లో అది భారయా నిర్ణయం తీసుకోవాల. ఆమె కూడా ధరమిము, దానమునకు కొంచం తీసిపెటిటు తరువాత కుట్ంబ ఖరుచికు తీసిపెట్టుల. తరువాత పిలలీలకు తీశాక తన సంత ఖరుచికి ఉపయోగంచాల’’ అని ఆయన గరు్తచేశాక న్కు మనోధైరయాం వచిచింది. ఆ ధైరయాంతో ఇప్పటి కారయాక్రమాలు జర్పిసు్తన్నాను. మా వారు న్కు వెనునా తటిటు ముందుకు తప్పకుండా నడిపిసా్తరు. ఆయన లేని లోట్ ఎవరు తీరచిగలరు?

చాలామంది తమకు దికు్క లేకపోయందని న్ దగ్గర బాధపడుతుంటే న్కు నవావాలో ఏడవాలో తెలయటం లేదు. మా కుట్ంబానికి దికు్క ఎవరు?

ఆయనకు అనీనా సక్రమంగా చేసి న్ సాధన చేసుకుని, ఆయనని అనుసర్ంచటం న్ కర్తవయాం. దానికి భగవంతుడు న్కు శకి్తనివావాలని కోరుకుంట్న్నాను.

మా వార్ వయాకి్తతవాం చాలా గొప్పది. ఎవర్కీ అన్యాయం చేయరు. చేయలేదు. అలాంటిది న్కు అన్యాయం చేసా్తరా? ఆయనకి Duty is ‘God’ చాలా కర్మిషి్ఠ; కషటుజీవి, ధ్ర్మికుడు. ఇట్లీ చప్పకుంటూ వెళ్తే పెద్ద లస్టు అవుతుంది. న్కు


వర్్ణంచడానికి శకి్త లేదు. బయట వాళ్లీ అనటం కంటే నేను ప్రతయాక్షంగా చూశాను. మా కుట్ంబానికి ఎప్పుడు అవసరమో అప్పుడు త్బేలు తన చేతులు మళీలీ ముడుచుకొని shell లోకి వెళ్లీనట్లీ మా కుట్ంబానినా రక్షించేవారు. మా కుట్ంబానికి అనీనా అమర్చిపెట్టురు. మా కుట్ంబ సంఘటనలనీనా మీలో చాలామంది ఆయన పుస్తకం (న్హంకరా్త హర్ిఃకరా్త) లో చదివి ఉంట్రు కదా! ఆయన సి్థతప్రజుఞాడు.

న్ ప్రత కనురెప్ప కదలకలోనూ ఆయన న్కు కనిపిస్్తనే వుంట్రు...

కుట్ంబ సభుయాలతో పివిఆర్ కె ప్రసాద్ చివర్ ఫొట్


What my father means to me

Over the years that I have known my father, he has been a source of inspiration and hope in my life. For me, he was a mentor and a guru who taught me to lead a value-based and fruitful life. He stressed the importance of giving and taught me to celebrate life. I have still not come to terms with his sudden demise. I miss him dearly as I pass each day with fond memories of him.

My love and regard for him grew over the years and I learned from him the importance of appreciating even the little things that life had to offer. I loved him for his simplicity, humility, and his wisdom. His foresight and amazing ability to grasp all facets of a situation was a unique and remarkable gift he had, which I always admired.

He was many things to many people. He touched the lives of countless people in wonderful ways. He had an amazing ability to inspire people. He always extended a helping hand to whoever

Sanjeev Prasad Patri, S/o. PVRK Prasad


approached him for assistance, without expecting anything in return. He tackled every task that he took up with utmost sincerity and dedication. He could multitask and simultaneously handle many challenges. For me, he was the personification of the word “Karma Yogi.”

Although he has departed from our midst and has gone to his heavenly abode, he will remain a guiding force not only for the members of our family, but also for his friends and associates. I pray to the Lord to give me the strength to overcome the terrible feelings of loneliness and emptiness that have engulfed me now. I seek his blessings to continue to work for the causes that were dear to him. Although he is no longer physically with me, I will always feel his presence in my life and seek his solace and guidance during difficult times. I miss him dearly. I am sure that he will continue to inspire me and countless others who had the privilege of knowing him. May his kind, helpful, and compassionate soul rest in eternal peace…

“When the burdens of life come at last to pass, and there are no more gains to amass, life shall be filled with fragrance and peace, from the flowers of friendship and the goodness of deeds…”


What my father means to me

What my father means to me is a very profound statement. It is very difficult for me to express my feelings when I am still in a state of shock due to his sudden demise. He was a role model par excellence. He was the most lovable, kind and affectionate father, the best cheer leader, a fun loving friend, and an excellent problem solver. He was my mentor and whatever I am today is because of him.

I have always been in awe of the way he was able to understand the nuances of a problem, quickly formulate the correct solution, and implement it successfully. Whatever task he took up, he always did it to the best of his ability. Although he was showered with rewards and recognition, he never hankered after them. He attributed all his achievements to the Grace of God. He used to say: “Naaham Kartha, Harih Kartha” (I am not the doer, Lord Sri Hari is the doer). He always let the people working with him take credit for their accomplishments. He also had amazing people skills and

Madhavi N. Rao, D/o. PVRK Prasad


was a master motivator. He had the unique ability to bring out the best in people. He was a multi-faceted person who touched the lives of countless people in so many ways. His humility, his pleasant demeanor, his boundless energy, his infectious enthusiasm, and his unique sense of humor left a lasting positive impact on the people who interacted with him.

Though traditional in his appearance and beliefs, he was the most progressive thinker that I have come across in my life. He had the unique ability to think outside the box and helped me look at life from a macro perspective. His ability to lift spirits when the going was tough was truly amazing. He was a bedrock of support to me and my husband during the adoption of our children. His encouragement during the difficult adoption journey helped us to successfully complete the process.

I am convinced that I had the best dad in the world. He taught me how to smile through adversity, to tackle challenges with determination and focus, and to persevere despite all odds.He also taught me to accept the Will of God when things do not go according to plan. He showed me how to remain grounded. I will always cherish the values he instilled in me.

His sudden demise has left a void in my life that can never be filled. But with the passage of time, I hope my grief will lessen and will be replaced with the happy memories of the times I spent with him. I miss you very much Daddy…


What my father-in-law means to me

I had the privilege of being the son-in-law of Sri P.V.R.K. Prasad for 27 years. During this time, I had the opportunity to observe different facets of his remarkable personality. I have always been in awe of his extraordinary people skills. His personal magnetism and his positive attitude helped him to instantly connect with people. He exuded dynamism and energy. He had the unique ability to inspire people and bring out their best. When the task was done, he would let people working with him move to the forefront and get credit for their efforts. He was also able to instantly connect with people of all ages and carry on a conversation with them at a level that they could relate to. He was a dynamic, visionary leader, a risk taker, and a problem solver who mastered the win-win approach. He was an enabler, a master communicator, a teacher, an author, and an historian. He was a humble, incorrigible optimist, a pious devotee, and a service-oriented professional with an excellent work ethics.

Narendar V. Rao


He was a humanist with a healing touch, a loving and caring person, a trend-setter and a role model for countless people. It is impossible to define him within a few words. The words, “phenomenon”, “visionary”, “legend” suit him aptly. For the sake of brevity, one can say his success was based on the bedrock of his service to Lord Venkateswara and his investment in people and infrastructure.

His professional accomplishments in his illustrious career are legendary. It is astonishing that more than thirty-five years after he stepped down as Executive Officer of Tirumala Tirupati Devasthanams, people still recall with great admiration, his achievements in that role. His extraordinary success in other positions such as Chairman of Visakhapatnam Port Trust, Director-General of Dr. MCR-HRD Institute of AP and Centre for Good Governance, and Media Advisor to Prime Minister P.V. Narasimha Rao, were no less noteworthy. He made a lasting impact in every position that he held. Despite his remarkable career, he was a very humble and down-to-earth person. Never once in all the years that I have known him, did he boast about his achievements. He always attributed his professional success to the Grace of God. He was the true embodiment of the phrase: “Na Hum Kartha, Hari Hi Kartha” (I am not the doer, Lord Sri Hari is the doer). One of the things I learned from him is that when faced with a task, one should examine all facets of it before deciding on the course of action. Then, one should identify people whose assistance would be vital for the successful accomplishment of that task, and then bring them on board. He also taught me never to second guess decisions that have been made. His tremendous credibility was a result of a lifetime of remarkable achievements.

Despite his orthodox appearance, he was a very liberal and progressive person. My wife and I will never forget his assistance during the arduous adoption process. When we were faced with


seemingly insurmountable obstacles during the adoption of both our children, his encouragement and support was of tremendous help to us. He worked tirelessly to help us successfully complete the upanayanam of our son in July this year. I will always remember with deep gratitude the invaluable training he provided to my son in the practice of Sandhya Vandanam.

He was a deeply religious person who was very strict with his religious practices. But he never imposed his religious beliefs on even his own family members. He never missed his daily religious practices, no matter which part of the world he was in. His deep and unflinching religious faith has left an indelible impact on my mind. He taught me to have absolute faith in Lord Venkateswara even when faced with adversity and challenges. When his mortal remains were brought to his home, he appeared to be in deep meditation. His face radiated tranquility and calmness. I felt that he was at peace with himself for successfully accomplishing the mission for which he had been sent to this earth. Now it was time for him to reunite with the Lord whom he served with absolute dedication and sincerity.

His unique sense of humour, his cheerful disposition, and his positive attitude helped to lift the spirits of even those who were in the depths of dejection. He touched the lives of countless people in so many ways. He has gone from our midst suddenly leaving me and countless others to mourn his passing. But his legacy will live on and he will continue to inspire me and others who were fortunate to cross his path.

I believe that in my life, I will never again come across such a remarkable person to whom so many owe so much. I pay obeisance to him and I am certain that his kind, compassionate, and helpful soul will rest in eternal peace...

రాజర్షి పివిఆర్కె ప్రసాద్€¦ · the prasad i knew...

Documents