แผนแม

บทการ

บรหาร

จดการ

ทรพ

ยาก

รนำ ๒

๐ ป

(พ.ศ

. ๒๕

๖๑

- ๒

๕๘

๐)

สำน

กงาน

ทรพ

ยาก

รนำแห

งชาต

(สทนช.)

ประกาศสานกงานทรพยากรน าแหงชาต เรอง แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป (พ.ศ. 2561 - 2580)

ดวยพระราชบญญตทรพยากรน า พ.ศ. 2561 มาตรา 17 และ 18 กาหนดใหคณะกรรมการทรพยากรน าแหงชาต (กนช.) จดทานโยบายและแผนแมบทเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรน าทสอดคลองกบยทธศาสตรชาตเพอเสนอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบ สาหรบใชเปนกรอบแนวทางในการพฒนาและเพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรน าของประเทศ และเมอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า 20 ปแลว ใหประกาศ ในราชกจจานเบกษาแลวใหใชบงคบได และใหหนวยงานของรฐและองคกรปกครองสวนทองถน ทเกยวของกบการใช การพฒนา การบรหารจดการ การบารงรกษา การฟนฟ และการอนรกษทรพยากรน าปฏบตตามนโยบายและแผนแมบทเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรน าดงกลาว

บดน คณะกรรมการทรพยากรน าแหงชาต โดยคณะอนกรรมการยทธศาสตรการบรหารจดการน า ไดจดทาแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป (พ.ศ. 2561 - 2580) ซงคณะรฐมนตรไดมมตเมอวนท 18 มถนายน 2562 เหนชอบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า 20 ป (พ.ศ. 2561 - 2580) ตามแนบทายประกาศน แลว จงประกาศใหใชบงคบตอไป

ประกาศ ณ วนท 28 สงหาคม พ.ศ. ๒๕๖2

สมเกยรต ประจาวงษ เลขาธการสานกงานทรพยากรน าแหงชาต

หนา ๑๑

เลม ๑๓๖ ตอนพเศษ ๒๓๔ ง ราชกจจานเบกษา ๑๘ กนยายน ๒๕๖๒

ก

คำนำ แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ฉบบน ดำเนนการจดทำโดยคณะอนกรรมการยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ มกรอบการดำเนนงาน 20 ป (พ.ศ. 2561–2580) และจดทำ ใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) (แผนระดบ 1) และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต (แผนระดบ 2) ภายใตประเดนท 19 การบรหารจดการนำทงระบบ มวตถประสงคเพอเปนกรอบและแนวทางในการพฒนาและเพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรนำของประเทศ โดยยดหลกแนวทางตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ยทธศาสตรชาต 20 ป และหลกการสรางสมดลระหวางการอนรกษ ฟนฟ และการใชประโยชนจากทรพยากรนำอยางยงยน ในการจดทำ แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) ในครงน ไดทบทวนปรบปรงยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ 12 ป ความเหนจากผทรงคณวฒ ตลอดจนการบรณาการหนวยงานดานนำทเกยวของ และจดเวทรบฟงความคดเหนจากประชาชน นำมาวเคราะหเพอกำหนดเปนกลยทธและแผนงานภายใตแผนแมบทฯ สำหรบการแกไขปญหาอยางยงยน สอดคลองกบศกยภาพของลมนำ สภาพปญหาและความตองการของประชาชน โดยไดกำหนดวสยทศนการพฒนาตามแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) ไว ดงน “ทกหมบานมนำสะอาดอปโภค บรโภค นำเพอการผลตมนคง ความเสยหายจากอทกภยลดลง คณภาพนำอยในเกณฑมาตรฐาน บรหารจดการนำอยางยงยน ภายใตการพฒนาอยางสมดล โดยการมสวนรวมของทกภาคสวน” คณะอนกรรมการยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำหวงเปนอยางย งว า ภายใตความรวมมอของหนวยงานทเกยวของในการขบเคลอนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) รวมถงการบรณาการทำงานรวมกนของภาคสวนทเกยวของ จะชวยสนบสนนการแกไขปญหาดานนำของประเทศ เพมประสทธภาพการบรหารจดการ สงเสรมธรรมาภบาล และทำใหเกดประโยชนสขตอประชาชน

ข

บทสรปผบรหาร

แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ.๒๕๖๑–๒๕๘๐)

๑.๑ ความเปนมา

“นำ” เปนทรพยากรทมคณคาของโลก รวมถงเปนปจจยการผลตทสำคญในระบบเศรษฐกจ อยางไรกตาม จากการแปรปรวนของสภาพภมอากาศ เกดภยพบตทางธรรมชาตดานนำบอยครงและรนแรงมากขน พรอมทง การเพมขนของชมชนเมอง การขยายตวของเศรษฐกจและอตสาหกรรม สงผลใหเกดภาวะการขาดแคลนนำ ภาวะนำทวม มลพษทางนำ ดงนน เพอใหการบรหารจดการทรพยากรนำของประเทศเปนไปอยางมประสทธภาพ สอดคลองกบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) จงแตงตงคณะอนกรรมการยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ เพอปรบปรงยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ๑๒ ป เปนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ใหมความเหมาะสมสอดคลองและตอบสนองเปาหมายตามยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) (แผนระดบ ๑) และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต (แผนระดบ ๒) ภายใตประเดนท ๑๙ การบรหารจดการนำทงระบบ ๑.๒ วตถประสงค ๑) เพอเปนกรอบและแนวทางในการแกไขปญหาและพฒนาทรพยากรนำของประเทศ ทมผลกระทบ รนแรงตอประชาชน สนบสนนดานเศรษฐกจและสงคม ทตองเรงดำเนนการอยางตอเนอง (ป ๒๕๖๑-๒๕๘๐) สอดคลองกบแนวทางการพฒนาและเปาหมายตามยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) โดยระยะเวลา ๕ ปแรก (ป ๒๕๖๑-๒๕๖๕) ตองแกไขปญหาทสำคญไดอยางเปนรปธรรม ๒) เพอพฒนาการจดการนำเชงลมนำทงระบบ เพมความมนคงดานนำของประเทศ โดยจดใหมนำสะอาดใชทกครวเรอนในชมชนของชนบทและการเจรญเตบโตของเขตเมอง การปองกน ฟนฟ รกษาเขตตนนำ สภาพสงแวดลอม ลำนำและแหลงนำธรรมชาต ๓) เพอเพมผลตภาพของนำทงระบบ โดยการจดหานำและใชนำอยางประหยด รคณคา และสรางมลคาเพ มจากการใชนำใหทดเทยมระดบสากล รองรบการเตบโตของเศรษฐกจและสงคมในอนาคต ท งภาคเกษตรกรรม อตสาหกรรม บรการและพลงงาน ๔) เพอจดระบบการจดการภยพบตจากนำใหสามารถลดความสญเสย ลดความเสยงจากภยพบต ทเกดจากนำตามหลกวชาการ มประสทธภาพ และแบงตามลกษณะของแตละลมนำ พนท ใหอยในขอบเขต ทควบคมและใหสามารถฟนตวไดในเวลาอนสน ๕) เพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการ มการจดหาและใชนำทสมดล ทนสมย ทนการณ และสรางความเปนธรรม ใชมาตรการทงทางโครงสราง กฎระเบยบ องคกรการจดการ การจดการขอมล การเตอนภย การวจยและพฒนานวตกรรม ใหสามารถขบเคลอนงานภายใตแผนแมบทดานนำและงานตามพระราชบญญตทรพยากรนำ ๑.๓ วสยทศน ได กำหนดว ส ยทศน การพฒนาตามแผนแมบทการบรหารจดการทร พยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ไว ดงน “ทกหมบานมนำสะอาดอปโภค บรโภค นำเพอการผลตมนคง ความเสยหายจากอทกภยลดลง คณภาพนำอยในเกณฑมาตรฐาน บรหารจดการนำอยางยงยน ภายใตการพฒนาอย างสมดล โดยการมสวนรวมของทกภาคสวน”

๑.๔ แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า ๒๐ ป

เพอใหบรรลตำมวสยทศนขำงตน ไดกำหนด แผนแมบทกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ๖ ดำน คอ

แผนแมบท เปาประสงค ดานท ๑ การจดการน าอปโภค บรโภค

จดหำน ำสะอำดเพอกำรอปโภคบรโภคใหแกชมชน ครบทกหมบำนหรอทกครวเรอน ชมชนเมอง แหลงทองเทยวสำคญ และพ นทเศรษฐกจพเศษ รวมท งกำรจดหำ แหลงน ำสำรองในพ นทซงขำดแคลนแหลงน ำตนทน พฒนำน ำดมใหไดมำตรฐำน ในรำคำทเหมำะสม และกำรประหยดน ำ โดยลดกำรใชน ำภำคครวเรอน ภำคบรกำร และภำครำชกำร

ดานท ๒ การสราง ความมนคงของน า ภาคการผลต

พฒนำแหลงเกบกกน ำและระบบสงน ำใหมใหเตมศกยภำพ พรอมท งกำรจดหำน ำ ในพ นทเกษตรน ำฝน เพอขยำยโอกำสจำกศกยภำพโครงกำรขนำดเลกและ ลดควำมเสยงในพ นทไมมศกยภำพ ลดควำมเสยง/ควำมเสยหำยลง รอยละ ๕๐ รวมถงกำรเพมผลตภำพและปรบโครงสรำงกำรใชน ำ โดยดำเนนกำรรวมกบยทธศำสตรชำต ดำนกำรสรำงควำมสำมำรถในกำรแขงขนและดำนกำรสรำงโอกำสและควำมเสมอภำคทำงสงคมเพอยกระดบผลตภำพดำนน ำท งระบบ

ดานท ๓ การจดการ น าทวมและอทกภย

เพมประสทธภำพกำรระบำยน ำ กำรจดระบบปองกนน ำทวมชมชนเมอง กำรจดกำรพ นทน ำทวมและพ นทชะลอน ำ รวมท งกำรบรรเทำอทกภยในเชงพ นทอยำงเปนระบบ ในระดบลมน ำและพ นทวกฤต (Area based) ลมน ำขนำดใหญ ลมน ำสำขำ/ลดควำมเสยงและควำมรนแรงลงไมนอยกวำ รอยละ ๖๐

ดานท ๔ การจดการคณภาพน า และอนรกษทรพยากรน า

พฒนำและเพมประสทธภำพระบบรวบรวมและระบบบำบดน ำเสยรวมของชมชน กำรนำน ำเสยกลบมำใชใหม ปองกนและลดกำรเกดน ำเสยตนทำง กำรควบคมปรมำณกำรไหลของน ำเพอรกษำระบบนเวศ พรอมท งพ นฟแมน ำ ลำคลอง และแหลงน ำธรรมชำตทมควำมสำคญในทกมต เพอกำรอนรกษ ฟนฟและใชประโยชนทวประเทศ

ดานท ๕ การอนรกษฟนฟสภาพปาตนน า ทเสอมโทรม และปองกนการพงทลาย ของดน

อนรกษ ฟนฟ พ นทปำตนน ำทเสอมโทรม กำรปองกน และลดกำรชะลำงพงทลำยของดนในพ นทตนน ำและพ นทลำดชน

ดานท ๖ การบรหารจดการ

จดต งองคกรดำนกำรบรหำรจดกำรทรพยำกรน ำ (คณะกรรมกำรทรพยำกรน ำแหงชำต คณะกรรมกำรลมน ำ ฯลฯ) ปรบปรงกฎหมำยใหทนสมย สงเสรมควำมรวมมอระหวำงประเทศเชอมโยงประเดนกำรพฒนำและกำรหำแหลงเงนทน พฒนำระบบฐำนขอมลประกอบกำรตดสนใจ (คลงน ำชำต) สนบสนนองคกรลมน ำ สนบสนนกำรแลกเปลยนขอมลระหวำงภำครฐและเอกชน กำรบรหำรจดกำรชลประทำน กำรศกษำวจย เตรยมควำมพรอม สงเสรมกำรประชำสมพนธและกำรมสวนรวมของประชำชนและภำคสวนทเกยวของ สรำงจตสำนกในกำรอนรกษทรพยำกรน ำ พฒนำงำนวจย นวตกรรม และเทคโนโลยสนบสนนกำรสรำงมลคำเ พมในภำคกำรบรกำร และกำรผลต รวมถงพฒนำรปแบบเพอยกระดบกำรจดกำรน ำในพ นทและลมน ำ (เชอมโยงกำรตลำด พลงงำน กำรผลต และของเสย)

ค

สารบญ หนา

คำนำ ก บทสรปผบรหาร ข บทท 1 บทนำ

1.1 ความเปนมา 1 1.2 วตถประสงค 2 1.3 กรอบแนวคดการดำเนนงาน 2

บทท 2 การประเมนสถานการณทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรนำ

2.1 สถานการณภายนอกทสำคญและผลกระทบตอการพฒนาประเทศ ในระยะ 20 ป 3 2.2 ยทธศาสตรชาต 20 ป 3

2.2.1 วสยทศนประเทศไทย 4 2.2.2 ประเดนยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) 4

2.3 แผนการปฏรปประเทศ 11 ดาน 5 2.4 ทศทางการพฒนาภาคภายใตยทธศาสตรชาตและกรอบการพฒนาดานนำ 5 2.5 สถานการณและแนวโนมการเปลยนแปลงของประเทศ

ทมผลตอการบรหารจดการทรพยากรนำ 9

บทท 3 สถานการณและปญหาดานทรพยากรนำของประเทศ 3.1 ศกยภาพทรพยากรนำในประเทศ 15 3.2 สภาพเศรษฐกจและสงคม 18 3.3 การใชนำและการบรหารจดการ 18 3.4 สภาพปญหาทรพยากรนำ 21

บทท 4 แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580)

4.1 ความเชอมโยงยทธศาสตรชาต 20 ป กบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป 26 4.2 ความเชอมโยงแผนการปฏรปประเทศ 11 ดาน และแผนแมบทการบรหาร

จดการทรพยากรนำ 20 ป 28

4.3 ความเชอมโยงเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) และแผนแมบทการบรหาร จดการทรพยากรนำ 20 ป

29

4.4 หลกการและแนวคดในการปรบปรงแผนแมบท 31

สารบญ หนา

บทท 4 แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) (ตอ) 4.5 แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) 31

4.5.1 วสยทศน 31 4.5.2 เปาหมายในภาพรวมของแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป 31 4.5.3 ประเดนความครอบคลมในการวางแผนแมบทดานนำของประเทศ 32 4.5.4 แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป 33

ดานท 1 การจดการนำอปโภค บรโภค 33 ดานท 2 การสรางความมนคงของนำภาคการผลต 37 ดานท 3 การจดการนำทวมและอทกภย 43 ดานท 4 การจดการคณภาพนำ และอนรกษทรพยากรนำ 49 ดานท 5 การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำทเสอมโทรม

และปองกนการพงทลายของดน 55

ดานท 6 การบรหารจดการ 58 4.6 การขบเคลอนการดำเนนงานตามแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต 64

บทท 5 แนวทางการขบเคลอนแผนแมบท ขอเสนอแนะ 5.1 การถายทอดแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำระดบชาตลงสแผนแมบท/ แผนปฏบตการระดบลมนำ 66

5.2 แนวทางการจดลำดบความสำคญ 68 5.3 การจดสรรงบประมาณแบบบรณาการ 70 5.4 การเตรยมความพรอมในการขบเคลอน 71 5.5 การตดตามประเมนผล 73 5.6 ขอสรปและขอเสนอแนะ 75

ภาคผนวก สรปพนทเปาหมายและแนวทางแกไขเชงบรณาการ (Area Based Approach) 78

สารบญ หนา

บทท 4 แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) (ตอ) 4.5 แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) 31

4.5.1 วสยทศน 31 4.5.2 เปาหมายในภาพรวมของแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป 31 4.5.3 ประเดนความครอบคลมในการวางแผนแมบทดานนำของประเทศ 32 4.5.4 แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป 33

ดานท 1 การจดการนำอปโภค บรโภค 33 ดานท 2 การสรางความมนคงของนำภาคการผลต 37 ดานท 3 การจดการนำทวมและอทกภย 43 ดานท 4 การจดการคณภาพนำ และอนรกษทรพยากรนำ 49 ดานท 5 การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำทเสอมโทรม

และปองกนการพงทลายของดน 55

ดานท 6 การบรหารจดการ 58 4.6 การขบเคลอนการดำเนนงานตามแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต 64

บทท 5 แนวทางการขบเคลอนแผนแมบท ขอเสนอแนะ 5.1 การถายทอดแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำระดบชาตลงสแผนแมบท/ แผนปฏบตการระดบลมนำ 66

5.2 แนวทางการจดลำดบความสำคญ 68 5.3 การจดสรรงบประมาณแบบบรณาการ 70 5.4 การเตรยมความพรอมในการขบเคลอน 71 5.5 การตดตามประเมนผล 73 5.6 ขอสรปและขอเสนอแนะ 75

ภาคผนวก สรปพนทเปาหมายและแนวทางแกไขเชงบรณาการ (Area Based Approach) 78

หนา รายการรปภาพ รปท 3-1 แผนทแสดงความเขมและการกระจายของฝน 16 รปท 3-2 แผนทแสดงปรมาณและคณภาพนำบาดาล 17 รปท 3-3 พนทเสยงภยแลงซำซาก 22 รปท 3-4 พนทเสยงภยนำทวมซำซาก 24 รปท 3-5 คณภาพนำในแหลงนำสำคญทวประเทศ 25 รปท 5-1 ผงแสดงการขบเคลอนแผนแมบทการบรหารจดการทรยพากรนำ 20 ป 67 รปท 5-2 ขนตอนการเสนอแผนงานตามพระราชบญญตทรพยากรนำ ป พ.ศ. 2561 71

รายการตาราง หนา ตารางท 2-1 ทศทางการพฒนาภาคตามแผนพฒนาฯ ฉบบท 12 และแผนแมบทการบรหาร จดการทรพยากรนำ 6

ตารางท 2-2 การเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ สงคม และกระแสโลก ทมผลตอการบรหาร จดการทรพยากรนำของประเทศ 10

ตารางท 2-3 การเปลยนแปลงดานทรพยากร และสถานการณของประเทศ ทมผลตอการบรหาร จดการทรพยากรนำของประเทศ 12

ตารางท 4-1 ความเชอมโยงยทธศาสตรชาต 20 ป กบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป 27 ตารางท 4-2 ความเชอมโยงแผนการปฏรปประเทศ 11 ดาน และแผนแมบทการบรหารจดการ ทรพยากรนำ 20 ป 28

ตารางท 4-3 ความเชอมโยงเปาหมายการพฒนาทยงยน และแผนแมบทการบรหารจดการ ทรพยากรนำ 20 ป 30

ตารางท 4-4 เปาหมายตามแผนแมบทดานท 1 การจดการนำอปโภคบรโภค 35 ตารางท 4-5 เปาหมายตามแผนแมบทดานท 2 การสรางความมนคงของนำภาคการผลต 39 ตารางท 4-6 เปาหมายตามแผนแมบทดานท 3 การจดการนำทวมและอทกภย 45 ตารางท 4-7 เปาหมายตามแผนแมบทดานท 4 การจดการคณภาพนำและอนรกษทรพยากรนำ 50 ตารางท 4-8 เปาหมายตามแผนแมบทดานท 5 การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำทเสอมโทรม และปองกนการพงทลายของดน 56

ตารางท 4-9 แผนแมบทดานท 6 การบรหารจดการ 60 ตารางท 5-1 หลกเกณฑการจดทำแผนปฏบตการ สอดคลองกบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป 70 ตารางท 5-2 ประเดนการขบเคลอน หนวยงานหลก และหนวยงานสนบสนน 72 ตารางท ๕-๓ สรปตวชวดผลสมฤทธภาพรวม ๖ ดานแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป 74

๑

บทท ๑

บทนำ ๑.๑ ความเปนมา

“นำ” เปนทรพยากรทมคณคาของโลก สงมชวตทกชนดตองอาศยนำในการดำรงชวต นำเปนสวนประกอบทสำคญ โดยมจำนวนมากถง ๓ ใน ๔ สวนของพนโลก ถงแมวาจะมนำจำนวนมหาศาล แตการเพมขนของประชากรและการขยายตวทางเศรษฐกจทำใหมความตองการใชนำมากขน ประกอบกบมการบกรกทำลายปาตนนำ สงผลตอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมและภมอากาศ เกดปญหาภยพบตทางธรรมชาตบอยครงและรนแรงมากขนทงปญหาอทกภย ภยแลง ดนโคลนถลม และการชะลางพงทลายของดน รวมถงการเพมขนของชมชนเมอง และการขยายตวของอตสาหกรรม สงผลใหเกดปญหาดานคณภาพนำทวความรนแรงมากขน

ทผานมารฐบาลไดใหความสำคญในการบรหารจดการนำมาโดยตลอด โดยไดจดสรรงบประมาณจำนวนมากในการแกไขปญหาและจดหาแหลงนำเพมเตม แตกไมสามารถแกไขปญหาไดอยางยงยน เนองจากไมมหนวยงานกลางในการประสานงาน กำกบดแล เพอใหเกดการบรณาการระหวางหนวยงานอยางแทจรง ผลการดำเนนงานชดเจนในชวงทผานมา ไดแก การจดการเรองนำอปโภคบรโภค ซงไดดำเนนการเกอบครบทกหมบาน รวมทงการจดการเพอปองกนนำทวมและอทกภย ในสวนทยงไมบรรลตามเปาหมาย ไดแก การจดการคณภาพนำ และการอนรกษฟนฟปาตนนำทเสอมโทรม และในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ไดมการแตงตงคณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) มนายกรฐมนตรเปนประธาน เพอทำหนาทผลกดนและขบเคลอนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำอยางมเอกภาพเกดการบรณาการ ในทกระดบ พรอมทงไดจดตงสำนกงานทรพยากรนำแหงชาต โดยคำสงหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาตท ๔๖/๒๕๖๐ ลงวนท ๒๕ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ทำหนาทในการบรณาการขอมลสารสนเทศ แผนงาน โครงการ งบประมาณ และตดตามประเมนผลการบรหารจดการทรพยากรนำ

เพอใหการบรหารจดการทรพยากรนำของประเทศเปนไปอยางมประสทธภาพ ในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ไดจดทำแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ระยะเวลา ๑๒ ป (พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๖๙) แตเนองจากการเปลยนแปลงของสถานการณ สงแวดลอม และปจจยอนทเกยวของ รฐบาลจงไดจดทำยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑–๒๕๘๐) และ แผนปฏรปประเทศ ๑๑ ดาน ประกอบกบการกำหนดเปาหมาย และตวชวด ในยทธศาสตรการบรหารจดการนำ ๑๒ ป บางสวนยงไมสามารถตอบสนองยทธศาสตรชาตไดครบทกประเดน ดงนน คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) จงแตงตงคณะอนกรรมการยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ เพอดำเนนการปรบปรงเปนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต รวมถงแผนพฒนาอน ๆทเกยวของ โดยรปแบบการปรบปรงยงคงยดประเดนยทธศาสตรทง ๖ ดาน ไว แตเพมเตมแผนงานหลกและแผนงานรอง เชน การพฒนานำดมใหไดมาตรฐานและราคาทเหมาะสม การเพมผลตภาพการใชนำ (Productivity) การเพมประสทธภาพการระบายนำ การบรรเทาอทกภยระดบล มนำ การฟนฟแมนำลำคลอง การปองกนและ ลดการชะลางพงทลายของดนในพนทปาตนนำและการทำผงการใชประโยชนลมนำ เปนตน

๑

บทท ๑

บทนำ ๑.๑ ความเปนมา

“นำ” เปนทรพยากรทมคณคาของโลก สงมชวตทกชนดตองอาศยนำในการดำรงชวต นำเปนสวนประกอบทสำคญ โดยมจำนวนมากถง ๓ ใน ๔ สวนของพนโลก ถงแมวาจะมนำจำนวนมหาศาล แตการเพมขนของประชากรและการขยายตวทางเศรษฐกจทำใหมความตองการใชนำมากขน ประกอบกบมการบกรกทำลายปาตนนำ สงผลตอการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอมและภมอากาศ เกดปญหาภยพบตทางธรรมชาตบอยครงและรนแรงมากขนทงปญหาอทกภย ภยแลง ดนโคลนถลม และการชะลางพงทลายของดน รวมถงการเพมขนของชมชนเมอง และการขยายตวของอตสาหกรรม สงผลใหเกดปญหาดานคณภาพนำทวความรนแรงมากขน

ทผานมารฐบาลไดใหความสำคญในการบรหารจดการนำมาโดยตลอด โดยไดจดสรรงบประมาณจำนวนมากในการแกไขปญหาและจดหาแหลงนำเพมเตม แตกไมสามารถแกไขปญหาไดอยางยงยน เนองจากไมมหนวยงานกลางในการประสานงาน กำกบดแล เพอใหเกดการบรณาการระหวางหนวยงานอยางแทจรง ผลการดำเนนงานชดเจนในชวงทผานมา ไดแก การจดการเรองนำอปโภคบรโภค ซงไดดำเนนการเกอบครบทกหมบาน รวมทงการจดการเพอปองกนนำทวมและอทกภย ในสวนทยงไมบรรลตามเปาหมาย ไดแก การจดการคณภาพนำ และการอนรกษฟนฟปาตนนำทเสอมโทรม และในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ไดมการแตงตงคณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) มนายกรฐมนตรเปนประธาน เพอทำหนาทผลกดนและขบเคลอนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำอยางมเอกภาพเกดการบรณาการ ในทกระดบ พรอมทงไดจดตงสำนกงานทรพยากรนำแหงชาต โดยคำสงหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาตท ๔๖/๒๕๖๐ ลงวนท ๒๕ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ทำหนาทในการบรณาการขอมลสารสนเทศ แผนงาน โครงการ งบประมาณ และตดตามประเมนผลการบรหารจดการทรพยากรนำ

เพอใหการบรหารจดการทรพยากรนำของประเทศเปนไปอยางมประสทธภาพ ในป พ.ศ. ๒๕๕๘ ไดจดทำแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ระยะเวลา ๑๒ ป (พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๖๙) แตเนองจากการเปลยนแปลงของสถานการณ สงแวดลอม และปจจยอนทเกยวของ รฐบาลจงไดจดทำยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑–๒๕๘๐) และ แผนปฏรปประเทศ ๑๑ ดาน ประกอบกบการกำหนดเปาหมาย และตวชวด ในยทธศาสตรการบรหารจดการนำ ๑๒ ป บางสวนยงไมสามารถตอบสนองยทธศาสตรชาตไดครบทกประเดน ดงนน คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) จงแตงตงคณะอนกรรมการยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ เพอดำเนนการปรบปรงเปนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต รวมถงแผนพฒนาอน ๆทเกยวของ โดยรปแบบการปรบปรงยงคงยดประเดนยทธศาสตรทง ๖ ดาน ไว แตเพมเตมแผนงานหลกและแผนงานรอง เชน การพฒนานำดมใหไดมาตรฐานและราคาทเหมาะสม การเพมผลตภาพการใชนำ (Productivity) การเพมประสทธภาพการระบายนำ การบรรเทาอทกภยระดบล มนำ การฟนฟแมนำลำคลอง การปองกนและ ลดการชะลางพงทลายของดนในพนทปาตนนำและการทำผงการใชประโยชนลมนำ เปนตน

๒

๑.๒ วตถประสงค ๑) เพอเปนกรอบและแนวทางในการแกไขปญหาและพฒนาทรพยากรนำของประเทศ ทมผลกระทบ รนแรงตอประชาชน สนบสนนดานเศรษฐกจและสงคม ทตองเรงดำเนนการอยางตอเนอง (ป พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) สอดคลองกบแนวทางการพฒนาและเปาหมายตามยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) โดยระยะเวลา ๕ ปแรก (ป พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๖๕) ตองแกไขปญหาทสำคญไดอยางเปนรปธรรม ๒) เพอพฒนาการจดการนำเชงลมนำทงระบบ เพมความมนคงดานนำของประเทศ โดยจดใหมนำสะอาดใชทกครวเรอนในชมชนชนบทและการเจรญเตบโตของเขตเมอง การปองกน ฟนฟ รกษา เขตตนนำ สภาพสงแวดลอม ลำนำและแหลงนำธรรมชาต ๓) เพอเพมผลตภาพของนำทงระบบ โดยการจดหานำและใชนำอยางประหยด รคณคา และสรางมลคาเพมจากการใชนำใหทดเทยมระดบสากล รองรบการเตบโตของเศรษฐกจและสงคมในอนาคต ทงภาคเกษตรกรรม อตสาหกรรม บรการและพลงงาน ๔) เพอจดระบบการจดการภยพบตจากนำใหสามารถลดความสญเสย ลดความเสยงจากภยพบต ทเกดจากนำตามหลกวชาการ มประสทธภาพ และแบงตามลกษณะของแตละลมนำ พนท ใหอยในขอบเขต ทควบคมและใหสามารถฟนตวไดในเวลาอนสน ๕) เพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการ มการจดหาและใชนำทสมดล ทนสมย ทนการณ และสรางความเปนธรรม ใชมาตรการทงดานโครงสราง กฎระเบยบ องคกรการจดการ การจดการขอมล การเตอนภย การวจยและพฒนานวตกรรม ใหสามารถขบเคลอนงานภายใตแผนแมบทดานนำและงานตามพระราชบญญตทรพยากรนำ

๑.๓ กรอบแนวคดการดำเนนงาน ๑) ยดแนวทางตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คอ ความพอประมาณ ความมเหตผล ความมภมคมกนทด ภายใตเงอนไขความรและเงอนไขคณธรรม ๒) ยดยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) “ยทธศาสตรท ๕ ยทธศาสตรดานการสราง การเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรตอสงแวดลอม” ในประเดนหลกท ๕.๑ “สรางการเตบโตอยางยงยน บนสงคมเศรษฐกจสเขยว ในเรอง “การอนรกษฟนฟแมนำลำคลองและแหลงนำธรรมชาตทวประเทศ” และ ประเดนหลกท ๕.๕ พฒนาความมนคงนำ พลงงาน และเกษตร ทเปนมตรตอสงแวดลอม ในเรอง “พฒนาการจดการนำเชงลมนำทงระบบ เพอเพมความมนคงดานนำของประเทศ” และเรอง “เพมผลตภาพของนำทงระบบ ในการใชนำอยางประหยด รคณคา และสรางมลคาเพมจากการใชนำใหทดเทยมกบระดบสากล” ๓) ยดหลกการสรางความสมดลระหวางการอนรกษ ฟนฟ และการพฒนาแหลงนำรวมถงการใชประโยชนทรพยากรนำ เพอตอบสนองปญหาความตองการในทกดานอยางยงยน โดยการจดหาแหลงเกบกกนำ ตองพจารณาการจดลำดบความสำคญทตอบสนองตอเปาหมาย ทศทางการพฒนาของประเทศในแตละดาน ในภาพรวม และแนวโนมการพฒนาในอนาคต รวมทงการใหความสำคญกบทกภาคสวนในการใชนำ ทงดานอปโภคบรโภค การผลต (เกษตรและอตสาหกรรม) และเพอรกษาระบบนเวศ

2

๓

บทท ๒

การประเมนสถานการณทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรนำ

๒.๑ สถานการณภายนอกทสำคญและผลกระทบตอการพฒนาประเทศ ในระยะ ๒๐ ป ๒.๑.๑ เปาเหมายการพฒนาทยงยน ค.ศ. ๒๐๓๐ (Sustainable Development Goals: SDGs) เปนเปาหมายการพฒนาระดบนานาชาต ซงประเทศสมาชกสหประชาชาตไดรวมกนรบรอง ตามวาระการพฒนาทยงยน ค.ศ. ๒๐๓๐ เปนเปาหมายทกำหนดทศทางการพฒนาในชวงระยะเวลา ๑๕ ป (พ.ศ.๒๕๕๘-๒๕๗๓) ประกอบดวย ๑๗ เปาหมาย ซงเปาหมายการพฒนาทยงยนมสวนสำคญในการกำหนดทศทางการพฒนาประเทศไทยในอนาคต โดยเฉพาะ เปาหมายท ๖ การเขาถงการใชนำสะอาดและสขาภบาลทด ปญหาการขาดแคลนนำสะอาด เปาหมายท ๑๒ มการบรโภคและการผลตทยงยนเปนมตรกบสงแวดลอม และเปาหมายท ๑๓ การรบมอกบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

๒.๑.๒ กระแสโลกาภวตน จะทวความเขมขนขนอยางตอเนอง มการเคลอนยายอยางเสรและรวดเรวของผคน เงนทน ขอมลขาวสาร องคความร เทคโนโลย สนคาและบรการ การรวมกลมเศรษฐกจในภมภาคจะนำไปสการเชอมโยงทกระบบ ในขณะทศนยรวมอำนาจทางเศรษฐกจโลก จะเคลอนยายมาสทวปเอเชย ทำให มการเตบโตดานเศรษฐกจในภมภาคเอเชยสง มผลตอโครงสรางภาคอตสาหกรรม การคาและบรการ รวมทงการเคลอนยายประชากรจากชนบทเขาส เมองมากข น มการเปล ยนแปลงรปแบบการใชนำ จากความจำเปนพ นฐานไปส การเพมคณภาพชวต

๒.๑.๓ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ทำใหเกดภยธรรมชาตถและรนแรงมากขน สงผลตอ การผลตในภาคการเกษตร ความมนคงดานนำและอาหาร เกดความเสยหายทางเศรษฐกจอยางรนแรง สำหรบประเทศไทยความผนผวนและความเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ สงผลตอเนองไปถงการผลตและการสงออกสนคาเกษตรและอาหาร ซงเปนแหลงรายไดสำคญของประเทศและอาจกอใหเกดความไมม นคงดานอาหาร ทงระดบประเทศและระดบครวเรอน ประเดนการปลอยกาซเรอนกระจก อาจถกใชเปนเงอนไขในการกำหนดมาตรฐานสนคาสำหรบการคาระหวางประเทศ ซงอาจสงผลกระทบตอภาคการสงออกของไทย แตกอาจสรางโอกาส ใหธรกจใหมดานสงแวดลอม เชน ผลตภณฑและบรการทเปนมตรกบสงแวดลอม การเพมประสทธภาพ การลดของเสย เปนตน

๒.๒ ยทธศาสตรชาต ๒๐ ป รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. ๒๕๖๐ มาตรา ๖๕ กำหนดใหรฐบาลตองจดทำแผนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป เพอเปนเปาหมายการพฒนาประเทศอยางยงยนในระยะยาว ตามหลกการธรรมาภบาล เพอใชเปนกรอบในการจดทำแผนตาง ๆ ใหสอดคลองและบรณาการกนใหบรรลเปาหมายในระยะเวลาทกำหนด โดยภายใตเงอนไขการเปลยนแปลงของจำนวนประชากร โครงสรางทางเศรษฐกจ สภาพสงคม และสงแวดลอม สงผลใหประเทศจำเปนตองกำหนดวสยทศนระยะยาว พรอมทงแนวทางยทศาสตรหลกในการดำเนนการ โดยไดกำหนดวสยทศนประเทศและประเดนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ดงน

3

๔

๒.๒.๑ วสยทศนประเทศ

“ประเทศมความมนคง มงคง ยงยน เปนประเทศพฒนาแลว ดวยการพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” ไดแก การมเอกราช อธปไตย และบรณภาพแหงเขตอำนาจรฐ การดำรงอยอยางมนคง ยงยนของสถาบนหลกของชาต การดำรงอยอยางมนคงของชาตและประชาชนจากภยคกคามทกรปแบบ การอยรวมกนในชาตอยางสนตสขเปนปกแผน มความมนคงทางสงคมทามกลางพหสงคม และการมเกยรตและศกดศรของ ความเปนมนษย ความเจรญเตบโตของชาต ความเปนธรรมและความอยดมสขของประชาชน ความยงยนของฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ความมนคงทางพลงงานและอาหาร ความสามารถในการรกษาผลประโยชนของชาตภายใตการเปลยนแปลงของสภาวะแวดลอมระหวางประเทศ และการอยรวมกนอยางสนต ประสานสอดคลองกนดานความมนคงในประชาคมอาเซยนและประชาคมโลกอยางมเกยรตและศกดศร

๒.๒.๒ ประเดนยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ประกอบดวย ๖ ยทธศาสตร ไดแก

ยทธศาสตรท ๑ ยทธศาสตรชาตดานความมนคง เปาหมายการพฒนา คอ ประเทศชาตมนคง ประชาชนมความสข เนนการบรหารจดการสภาวะแวดลอมของประเทศใหมความมนคง ปลอดภย เอกราช อธปไตย และมความสงบเรยบรอยในทกระดบ มงเนนการพฒนาคน เทคโนโลย และระบบฐานขอมลขนาดใหญ ใชกลไกการแกไขปญหาแบบบรณาการ บนพนฐานของหลกธรรมาภบาล

ยทธศาสตรท ๒ ยทธศาสตรชาตดานการสรางความสามารถในการแขงขน เปาหมายการพฒนา คอ การยกระดบศกยภาพของประเทศในหลากหลายมต บนพนฐานแนวคด (๑) การตอยอดอดต โดยมองกลบไปยงรากเหงา จดเดน และความไดเปรยบของประเทศ นำมาประยกตผสมผสานกบเทคโนโลยและนวตกรรม (๒) ปรบปจจบน เพอปทางสอนาคต ผานการพฒนาโครงสรางพนฐานของประเทศ (๓) สรางคณคาใหมในอนาคต โดยเพมศกยภาพของผประกอบการ พฒนาคนรนใหม และปรบรปแบบธรกจ เพอตอบสนองความตองการของตลาด

ยทธศาสตรท ๓ ยทธศาสตรชาตดานการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพทรพยากรมนษย เปาหมายการพฒนา คอ พฒนาคนในทกมตและทกชวงวยใหเปนคนด เกง และมคณภาพ มความพรอมทงกาย ใจ สตปญญา มทกษะทจำเปนในศตวรรษท ๒๑ สการเปนคนไทยทมทกษะสง เปนนวตกรรม นกคด ผประกอบการ เกษตรกรยคใหม และอน ๆ โดยมอาชพตามความถนดของตน

ยทธศาสตรท ๔ ยทธศาสตรชาตดานการสรางโอกาสและความเสมอภาคทางสงคม เปาหมายการพฒนา คอ การดงเอาพลงของภาคสวนตาง ๆ มารวมขบเคลอน โดยการสนบสนนการรวมตวของประชาชนในการรวมคด รวมทำ เพอสวนรวม การกระจายอำนาจและความรบผดชอบ ไปสกลไกการบรหารราชการแผนดนในระดบทองถน การเสรมสรางความเขมแขงของชมชน โดยรฐใหหลกประกนการเขาถงบรการและสวสดการทมคณภาพ อยางเปนธรรม และยงยน

4

๕

ยทธศาสตรท ๕ ยทธศาสตรชาตดานการสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม เปาหมายการพฒนา คอ การพฒนาทยงยนในทกมต และความเปนหนสวนความรวมมอระหวางกนอยางบรณาการ บนพนฐานการเตบโตรวมกน มการสรางสมดลทงดานเศรษฐกจ สงแวดลอม และคณภาพชวต เพอนำไปสความยงยนเพอคนรนตอไปอยางแทจรง ยทธศาสตรท ๖ ยทธศาสตรชาตดานการปรบสมดลและพฒนาระบบการบรหารจดการภาครฐ เปาหมายการพฒนา คอ การปรบเปลยนภาครฐทยดหลก ภาครฐของประชาชน เพอประชาชน และประโยชนสวนรวม โดยภาครฐตองมขนาดทเหมาะสมกบบทบาทภารกจ แยกแยะบทบาทหนวยงานของรฐ ยดหลกธรรมาภบาล ปรบวฒนธรรมการทำงานใหมงผลสมฤทธและผลประโยชนสวนรวม มความทนสมย และพรอมทจะปรบตวใหทนตอการเปลยนแปลง การนำนวตกรรม เทคโนโลยขอมลขนาดใหญ รวมถงการนำระบบการทำงานทเปนดจทลเขามาประยกตใชอยางคมคาและปฏบตงานเทยบไดกบมาตรฐานสากล นอกจากนน กฎหมายตองมความชดเจน มเพยงเทาทจำเปน มความทนสมยและความเปนสากล

๒.๓ แผนการปฏรปประเทศ ๑๑ ดาน

รฐธรรมนญแหงประเทศไทย ป ๒๕๖๐ หมวด ๑๖ การปฏรปประเทศ กำหนดใหดำเนนการปฏรปประเทศใน ๑๑ ดาน และตอมาคณะรฐมนตรไดมมตแตงตงคณะกรรมการปฏรปประเทศ จำนวน ๑๑ คณะ เมอวนท ๑๕ สงหาคม ๒๕๖๐ เพอดำเนนการจดทำรางแผนการปฏรปประเทศ ซงดำเนนการแลวเสรจและประกาศในราชกจจานเบกษา เมอวนท ๖ เมษายน ๒๕๖๑

ประเดนการปฏรปท เก ยวของกบการบรหารจดการทรพยากรนำ คอ ดานท ๖ ดานทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม เปาหมาย คอ ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมไดรบการรกษา ฟนฟใหสมบรณและย งยน เปนรากฐานในการพฒนาประเทศอยางสมดลทงทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม มการใชประโยชนทรพยากรทเปนมตรกบสงแวดลอมและสงคม เกดความสมดลระหวางการคมครองรกษา และการใชประโยชนอยางยงยน รวมทงมระบบการบรหารจดการทรพยากรทมประสทธภาพบนพนฐานการมสวนรวม

๒.๔ ทศทางการพฒนาภาคภายใตยทธศาสตรชาตและกรอบการพฒนาดานนำ

ยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต ในประเดนการบรหารจดการนำทงระบบ (พ.ศ. 2561 – 2580) จะเปนกรอบหลกของการพฒนาประเทศไทยใหมความมนคง มงคง และยงยน โดยมแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต เปนเครองมอหรอกลไกทสำคญ ในการถายทอดยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. 2561 – 2580) ไปสการปฏบตและขบเคลอนใหบรรลเปาหมายในระยะยาวทกำหนดไว

แผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๒ มยทธศาสตรทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรนำ คอ ยทธศาสตรท ๔ การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอม เพอการพฒนาทยงยน และมแนวทางการพฒนาทเกยวของ คอ ๑) การรกษาฟนฟทรพยากรธรรมชาต สรางสมดลการอนรกษและใชประโยชนอยางยงยนและเปนธรรม ๒) เพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรนำเพอใหเกดความมนคง สมดล และยงยน ๓) การบรหารจดการ เพอลดความเสยงดานภยพบต และไดจดทำทศทางการพฒนาภาคในระยะแผนพฒนาฯ ฉบบท ๑๒ เพอเปนเครองมอในการแปลงแผนไปสการปฏบต การกำหนดทศทางการพฒนาเชงพนทตามศกยภาพภมสงคมของแตละภาค ทง ๖ ภาค ซงในดานการบรหารจดการทรพยากรนำไดกำหนดทศทางการพฒนาดานนำในแตละภาคไวใหสอดคลองและสนบสนนกน (ตารางท ๒-๑)

5

๖

ตา

รางท

๒-๑

ทศท

างกา

รพฒน

าภาค

ตามแ

ผนพฒ

นาฯ ฉ

บบท

๑๒ แล

ะแผน

แมบท

การบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำ

แผนพ

ฒนาฯ

ฉบบท

๑๒

แผนแ

มบทก

ารบร

หารจ

ดการ

ทรพย

ากรน

ำ ๑)

ภาค

เหนอ

(๑) พ

ฒนาก

ารทอ

งเทยว

และธ

รกจบ

รการ

ตอเน

อง

(๒) ใ

ชโอกา

สจาก

เขตเศร

ษฐกจ

พเศษ

เชอมก

บโคร

งการ

คว

ามรว

มมอต

าง ๆ ใ

นอนภ

มภาค

(๓

) เปนฐ

านกา

รผลต

เกษตร

อนทร

ยและ

ปลอด

ภย เช

อมส

อตสา

หกรร

มเกษต

รแปร

รป เพ

มมลค

า (๔

) พฒน

าคณภ

าพชว

ต แกไ

ขปญห

าควา

มยาก

จน

(๕

) อนร

กษแล

ะฟนฟ

ปาตน

นำ จด

ระบบ

การบ

รหาร

จด

การน

ำ และ

ปองก

นแกไข

ปญหา

หมอก

ควน

๑) ภ

าคเหน

อ (๑

) อนร

กษฟน

ฟปาต

นนำแ

ละกา

รจดก

ารกา

รใชปร

ะโยชน

ในเขต

ตนนำ

เพอส

รางค

วามส

มดล

และล

ดผลก

ระทบ

จากท

รพยา

กรนำ

และร

กษาส

ภาพธ

รรมชา

ตทเปน

จดเดน

ดานก

ารทองเ

ทยว

ในพน

ทภาค

เหนอ

ตอนบ

น

(๒) พ

ฒนาแ

หลงเก

บกกน

ำเพอเพ

มปรม

าณนำ

ตนทน

สำหร

บเมอ

งหลก

พนท

เศรษฐ

กจพเ

ศษ

และส

นบสน

นชมช

นทมร

ายได

ตำ

(๓) ก

ารบร

รเทาอ

ทกภย

นำหล

ากฉบ

พลนท

ลาดเช

งเขา ด

นโคล

นถลม

โดยเพ

มประ

สทธภ

าพ

ดานก

ารเตอ

นภย ก

ารปร

บตว แ

ละเผช

ญเหต

(๔

) การ

วางแ

ผนระ

ยะยา

ว สรา

งควา

มสมด

ลระห

วางก

ารใช

ทดนต

นนำแ

ละทา

ยนำ

เพอล

ดผลก

ระทบ

จากภ

ยแลง

และอ

ทกภย

๒)

ภาคต

ะวนอ

อกเฉย

งเหนอ

(๑

) จดก

ารนำให

เพยง

พอตอ

การพ

ฒนาเศ

รษฐก

จและ

คณภ

าพชว

ตทยง

ยน เพ

อเตรย

มพรอ

มการพ

ฒนาเศ

รษฐก

จ

ในอ

นาคต

เชน เ

ศรษฐ

กจชว

ภาพ ก

ารเสร

มสราง

ความ

เขมแข

ง (๒

) แกไข

ปญหา

ความ

ยากจ

น พฒน

าคณภ

าพชว

ตผมร

ายไดน

อย

(๓) ส

รางค

วามเขม

แขงข

องฐาน

เศรษฐ

กจ คว

บคกบ

การแ

กไข

ป

ญหาท

รพยา

กรธรร

มชาต

และส

งแวด

ลอม

(๔) พ

ฒนาโค

รงขาย

คมนา

คมขน

สง ท

เชอมโย

งพนท

เศรษฐ

กจหล

ก

ภาค

กลาง

และพ

นทระ

เบยง

เศรษฐ

กจภา

คตะว

นออก

(EEC

) (๕

) สรา

งความ

เขมแข

งทางเ

ศรษฐ

กจตา

มแนว

ชายแ

ดน

แ

ละแน

วระเบ

ยงเศร

ษฐกจ

๒) ภ

าคตะ

วนออ

กเฉยง

เหนอ

(๑) พ

ฒนาแ

หลงน

ำตนท

นและ

ผนนำ

สนบส

นนภา

คเกษต

ร เพอ

ยกระ

ดบรา

ยไดภา

คการ

เกษตร

แล

ะการ

พฒนา

พนทเ

ขตเศร

ษฐกจ

พเศษ

(๒

) การ

พฒนา

ในพน

ทเกษ

ตรนำ

ฝนใน

พนทท

มศกย

ภาพ

เชน แห

ลงนำ

ขนาด

เลก แห

ลงนำ

ธร

รมชา

ต แหล

งนำบ

าดาล

ใหสา

มารถ

ทำกา

รเกษต

รยงช

พ แล

ะฤดแ

ลงได

บางส

วน

(๓) จ

ดระบ

บอนร

กษดน

และน

ำ ในพ

นทเกษ

ตรอา

ศยนำ

ฝนทไ

มมศก

ยภาพ

พฒนา

แหลง

นำ

(๔) ก

ารบร

หารจ

ดการ

นำแบ

บบรณ

าการ

การแ

กไขป

ญหาอ

ทกภย

โดยก

ารบร

หารจ

ดการ

พน

ทนำท

วมซำ

ซาก ก

ารแก

ไขปญห

าภยแ

ลงโด

ยการ

สงเสร

มการ

เกษตร

แบบค

รบวง

จร

(๕) ก

ารบร

หารจ

ดการ

พนทเ

กษตร

(Zon

ing) ใ

นพนท

ทมศก

ยภาพ

การพ

ฒนาด

านนำ

ตำ

หรอศ

กยภา

พของ

ดนไม

เหมา

ะสม

6 6

๖

ตา

รางท

๒-๑

ทศท

างกา

รพฒน

าภาค

ตามแ

ผนพฒ

นาฯ ฉ

บบท

๑๒ แล

ะแผน

แมบท

การบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำ

แผนพ

ฒนาฯ

ฉบบท

๑๒

แผนแ

มบทก

ารบร

หารจ

ดการ

ทรพย

ากรน

ำ ๑)

ภาค

เหนอ

(๑) พ

ฒนาก

ารทอ

งเทยว

และธ

รกจบ

รการ

ตอเน

อง

(๒) ใ

ชโอกา

สจาก

เขตเศร

ษฐกจ

พเศษ

เชอมก

บโคร

งการ

คว

ามรว

มมอต

าง ๆ ใ

นอนภ

มภาค

(๓

) เปนฐ

านกา

รผลต

เกษตร

อนทร

ยและ

ปลอด

ภย เช

อมส

อตสา

หกรร

มเกษต

รแปร

รป เพ

มมลค

า (๔

) พฒน

าคณภ

าพชว

ต แกไ

ขปญห

าควา

มยาก

จน

(๕

) อนร

กษแล

ะฟนฟ

ปาตน

นำ จด

ระบบ

การบ

รหาร

จด

การน

ำ และ

ปองก

นแกไข

ปญหา

หมอก

ควน

๑) ภ

าคเหน

อ (๑

) อนร

กษฟน

ฟปาต

นนำแ

ละกา

รจดก

ารกา

รใชปร

ะโยชน

ในเขต

ตนนำ

เพอส

รางค

วามส

มดล

และล

ดผลก

ระทบ

จากท

รพยา

กรนำ

และร

กษาส

ภาพธ

รรมชา

ตทเปน

จดเดน

ดานก

ารทองเ

ทยว

ในพน

ทภาค

เหนอ

ตอนบ

น

(๒) พ

ฒนาแ

หลงเก

บกกน

ำเพอเพ

มปรม

าณนำ

ตนทน

สำหร

บเมอ

งหลก

พนท

เศรษฐ

กจพเ

ศษ

และส

นบสน

นชมช

นทมร

ายได

ตำ

(๓) ก

ารบร

รเทาอ

ทกภย

นำหล

ากฉบ

พลนท

ลาดเช

งเขา ด

นโคล

นถลม

โดยเพ

มประ

สทธภ

าพ

ดานก

ารเตอ

นภย ก

ารปร

บตว แ

ละเผช

ญเหต

(๔

) การ

วางแ

ผนระ

ยะยา

ว สรา

งควา

มสมด

ลระห

วางก

ารใช

ทดนต

นนำแ

ละทา

ยนำ

เพอล

ดผลก

ระทบ

จากภ

ยแลง

และอ

ทกภย

๒)

ภาคต

ะวนอ

อกเฉย

งเหนอ

(๑

) จดก

ารนำให

เพยง

พอตอ

การพ

ฒนาเศ

รษฐก

จและ

คณภ

าพชว

ตทยง

ยน เพ

อเตรย

มพรอ

มการพ

ฒนาเศ

รษฐก

จ

ในอ

นาคต

เชน เ

ศรษฐ

กจชว

ภาพ ก

ารเสร

มสราง

ความ

เขมแข

ง (๒

) แกไข

ปญหา

ความ

ยากจ

น พฒน

าคณภ

าพชว

ตผมร

ายไดน

อย

(๓) ส

รางค

วามเขม

แขงข

องฐาน

เศรษฐ

กจ คว

บคกบ

การแ

กไข

ป

ญหาท

รพยา

กรธรร

มชาต

และส

งแวด

ลอม

(๔) พ

ฒนาโค

รงขาย

คมนา

คมขน

สง ท

เชอมโย

งพนท

เศรษฐ

กจหล

ก

ภาค

กลาง

และพ

นทระ

เบยง

เศรษฐ

กจภา

คตะว

นออก

(EEC

) (๕

) สรา

งความ

เขมแข

งทางเ

ศรษฐ

กจตา

มแนว

ชายแ

ดน

แ

ละแน

วระเบ

ยงเศร

ษฐกจ

๒) ภ

าคตะ

วนออ

กเฉยง

เหนอ

(๑) พ

ฒนาแ

หลงน

ำตนท

นและ

ผนนำ

สนบส

นนภา

คเกษต

ร เพอ

ยกระ

ดบรา

ยไดภา

คการ

เกษตร

แล

ะการ

พฒนา

พนทเ

ขตเศร

ษฐกจ

พเศษ

(๒

) การ

พฒนา

ในพน

ทเกษ

ตรนำ

ฝนใน

พนทท

มศกย

ภาพ

เชน แห

ลงนำ

ขนาด

เลก แห

ลงนำ

ธร

รมชา

ต แหล

งนำบ

าดาล

ใหสา

มารถ

ทำกา

รเกษต

รยงช

พ แล

ะฤดแ

ลงได

บางส

วน

(๓) จ

ดระบ

บอนร

กษดน

และน

ำ ในพ

นทเกษ

ตรอา

ศยนำ

ฝนทไ

มมศก

ยภาพ

พฒนา

แหลง

นำ

(๔) ก

ารบร

หารจ

ดการ

นำแบ

บบรณ

าการ

การแ

กไขป

ญหาอ

ทกภย

โดยก

ารบร

หารจ

ดการ

พน

ทนำท

วมซำ

ซาก ก

ารแก

ไขปญห

าภยแ

ลงโด

ยการ

สงเสร

มการ

เกษตร

แบบค

รบวง

จร

(๕) ก

ารบร

หารจ

ดการ

พนทเ

กษตร

(Zon

ing) ใ

นพนท

ทมศก

ยภาพ

การพ

ฒนาด

านนำ

ตำ

หรอศ

กยภา

พของ

ดนไม

เหมา

ะสม

6 ๗

ตา

รางท

๒-๑

ทศท

างกา

รพฒน

าภาค

ตาม แ

ผนพฒ

นาฯ ฉ

บบท

๑๒ แล

ะแผน

แมบท

การบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำ (ต

อ)

แผนพ

ฒนาฯ

ฉบบท

๑๒

แผนแ

มบทก

ารบร

หารจ

ดการ

ทรพย

ากรน

ำ ๓)

ภาค

กลาง

(๑

) พฒน

ากรงเ

ทพฯ เ

ปนมห

านคร

ทนสม

ยระด

บโลก

(๒) พ

ฒนาค

ณภาพ

แหลง

ทองเท

ยวทม

ชอเสย

งระดบ

น

านาช

าต แล

ะเชอม

โยงกร

ะจาย

แหลง

ทองเท

ยว

(๓) ย

กระด

บการ

สนคา

เกษตร

และอ

ตสาห

กรรม

โดยใช

นว

ตกรร

ม เทค

โนโลย

และค

วามค

ดสรา

งสรร

ค

(๔) บ

รหาร

จดกา

รนำ ท

รพยา

กรธร

รมชา

ต และ

ความ

สมดล

ขอ

งระบบ

นเวศ

(๕) เป

ดประ

ตการ

คา กา

รลงท

น กา

รทอง

เทยว

เชอ

มโยง

ทวาย

– ภา

คกลา

ง - EE

C (๖

) พฒน

าเชอม

โยงเศร

ษฐกจ

และส

งคมก

บทกภ

าค

๓) ภ

าคกล

าง

(๑) พ

ฒนาแ

หลงน

ำตนท

นและ

ระบบ

การจ

ดสรร

นำ เพ

อรอง

รบกา

รเปนพ

นทเศร

ษฐกจ

สำคญ

อนดบ

หนง

ของป

ระเท

ศและ

การข

ยายต

วในอน

าคต

(๒) ว

างแผน

และข

บเคล

อนโค

รงการ

บรรเท

าอทก

ภยลม

นำเจา

พระย

าและ

ทาจน

ตอนล

าง

รวมถ

งการ

ปองก

นเมอ

งและ

พนทเ

ศรษฐ

กจคร

อบคล

มพนท

ทงหม

ด (๓

) ปรบ

ปรงล

ำนำส

ายหล

ก เพอ

การค

มนาค

มและ

การเพ

มประ

สทธภ

าพกา

รระบ

ายนำ

(๔

) การ

บรหา

รจดก

ารนำ

ใหสม

ดลกบ

นำตน

ทน (ก

ารวา

งแผน

จดสร

รนำร

ายฤด

) (๕

) การ

วางแ

ผนพฒ

นาระ

บบจด

การน

ำในพน

ทภาค

กลางต

อนลา

ง ในร

ะยะ ๓

๐ ป

(ค.ศ.

๒๐๕๐

)

๔) ภ

าคตะ

วนออ

ก (๑

) พฒน

าพนท

ระเบ

ยงเศร

ษฐกจ

ภาคต

ะวนอ

อก (E

EC)

ใหทน

สมยท

สดใน

ภมภา

คอาเซ

ยน

(๒) เป

นแหล

งผลต

อาหา

รคณภ

าพ มา

ตรฐา

นสาก

ล (๓

) ปรบ

ปรงม

าตรฐ

านสน

คาแล

ะบรก

ารทอ

งเทยว

(๔

) พฒน

าพนท

เศรษฐ

กจชา

ยแดน

ใหเป

นประ

ตเศรษ

ฐกจ

เชอมโ

ยงกบ

ประเท

ศเพอน

บาน

(๕) เร

งแกป

ญหาจ

ดระบ

บการ

บรหา

รจดก

ารมล

พษ

๔) ภ

าคตะ

วนออ

ก (๑

) พฒน

าแหล

งนำ โ

ครงข

ายนำ

และจ

ดหาน

ำทางเ

ลอกใ

หมเพ

อรอง

รบพน

ทระเบ

ยงเศร

ษฐกจ

ภา

คตะว

นออก

(EEC

) และ

เขตเศร

ษฐกจ

พเศษ

(๒

) พฒน

าระบ

บประ

ปาเมอ

ง เพอ

รองรบ

การข

ยายต

วของ

ชมชน

เมอง แ

ละภา

คการ

ทองเท

ยว

(๓) บ

รหาร

จดกา

รนำเพ

อสนบ

สนนภ

าคเกษ

ตรแล

ะภาค

เศรษฐ

กจ พ

รอมท

งการ

วางแ

ผนจด

สรรน

ำ

รา

ยภาค

การผ

ลตแล

ะราย

ฤด

(๔) ก

ารเพ

มประ

สทธภ

าพกา

รใชนำ

ปรบ

โครงส

รางก

ารใช

นำ เพ

มผลต

ภาพก

ารใชน

ำ

ภา

คอตส

าหกร

รม แล

ะภาค

เกษตร

(๕) สง

เสรมแ

ละสน

บสนน

การล

ดและ

การน

ำกลบ

มาใชใ

หมใน

ภาคอ

ตสาห

กรรม

และภ

าคเกษ

ตร

7 7

๘

ตา

รางท

๒-๑

ทศท

างกา

รพฒน

าภาค

ตาม แ

ผนพฒ

นาฯ ฉ

บบท

๑๒ แล

ะแผน

แมบท

การบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำ (ต

อ)

แผนพ

ฒนาฯ

ฉบบท

๑๒

แผนแ

มบทก

ารบร

หารจ

ดการ

ทรพย

ากรน

ำ ๕)

ภาค

ใต

(๑) พ

ฒนาก

ารทอ

งเทยว

ของภ

าค ให

เปนแ

หลงท

องเท

ยว

คณภา

พชนน

ำของ

โลก

(๒) พ

ฒนาอ

ตสาห

กรรม

การแ

ปรรป

ยางพ

ารา แ

ละปา

ลมนำ

มน

แหงให

มของ

ประเท

ศ (๓

) พฒน

าการ

ผลตส

นคาเก

ษตรห

ลกขอ

งภาค

(๔

) พฒน

าโครงส

รางพ

นฐาน

สนบส

นนกา

รทอง

เทยว

พฒ

นาเขต

อตสา

หกรร

ม และ

เชอมโ

ยงกา

รคาใน

อาเซย

น

๕) ภ

าคใต

(๑

) พฒน

าแหล

งนำเพ

อเมอง

ทองเท

ยวสำ

คญ แล

ะพนท

เกาะ

(๒) พ

ฒนาแ

หลงน

ำเฉพา

ะพนท

เพอส

นบสน

นภาค

การเก

ษตร อ

ตสาห

กรรม

แปรร

ป

แล

ะพนท

เขตเศร

ษฐกจ

พเศษ

(๓

) บรร

เทาอ

ทกภย

ในพน

ทเศร

ษฐกจ

สำคญ

และท

เปนอ

ปสรร

คตอก

ารพฒ

นาเศร

ษฐกจ

แล

ะสงค

ม ไดแ

ก เมอ

งหลก

เมอง

ทองเท

ยวสำ

คญ แล

ะพนท

นำทว

มเสยห

ายรน

แรง

(๔) จ

ดการร

ะบบอ

นรกษ

ดนแล

ะนำใน

พนทเก

ษตรเพ

อลดผ

ลกระ

ทบจา

กอทก

ภยแล

ะภยแ

ลง

๖)

ภาค

ใตชา

ยแดน

(๑

) พฒน

าอตส

าหกร

รมเกษ

ตร แล

ะอตส

าหกร

รมแป

รรป

การเก

ษตร ส

รางค

วามม

นคงภ

าคกา

รผลต

(๒) พ

ฒนาเม

อง สไ

หงโก-

ลก แล

ะเมอง

เบตง

ใหเป

น

เมอ

งการ

คา แล

ะเมอง

ทองเท

ยวชา

ยแดน

(๓

) เสรม

สรางค

วามเข

มแขง

ใหกบ

ชมชน

๖) ภ

าคใต

ชายแ

ดน

(๑) พ

ฒนาแ

หลงน

ำ เพอ

สนบส

นนอต

สาหก

รรมเก

ษตรแ

ละอต

สาหก

รรมแ

ปรรป

เกษตร

กรรม

(๒

) พฒน

าระบ

บประ

ปา เพ

อพฒน

าแหล

งการ

คา แล

ะทอง

เทยว

ชายแ

ดน

(เมอง

สไหงโก

-ลก เม

องเบ

ตง เม

องปต

ตาน

และเม

องนร

าธวา

ส)

(๓) ป

องกน

นำทว

มชมช

นเมอง

เมอง

ศนยก

ลางก

ารทอ

งเทยว

และพ

นทเศร

ษฐกจ

สำคญ

8 8

๙

๒.๕ สถานการณและแนวโนมการเปลยนแปลงของประเทศ ทมผลตอการบรหารจดการทรพยากรนำ

จากสถานการณและแนวโนมการพฒนาประเทศ ทงดานเศรษฐกจ สงคม การเปลยนแปลงกระแสโลกและการเปลยนแปลงดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ประเทศไทยมแนวโนมการเปลยนแปลงจากสงคมเกษตรกรรมไปเปนสงคมอตสาหกรรมมากขน มการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจไปสเศรษฐกจฐานความร ขบเคลอนดวยนวตกรรมและการเพมผลตภาพการผลต มโครงสรางเศรษฐกจแบบกงอตสาหกรรม ทผานมามการใชประโยชน จากทรพยากรธรรมชาตทไมยงยน พนทปาถกทำลาย การบำบดนำเสยทำไดนอย การลงทนจดหาแหลงนำขนาดใหญ มจำนวนจำกดเนองจากผลกระทบตอสงแวดลอมและดานสงคม การจดการนำเสยยงไมสามารถดำเนนการไดทนและพอเพยง ทำใหการยกระดบคณภาพแหลงนำสำคญยงไมมความคบหนามากนก ซงปจจยการเปลยนแปลงดงกลาว มสวนสมพนธกบการกำหนดประเดนการบรหารจดการทรพยากรนำของประเทศ สรปได ดงน (ตารางท ๒-๒ และ ตารางท ๒-๓)

9

๑๐

ตา

รางท

๒-

๒ ก

ารเป

ลยนแ

ปลงด

านเศร

ษฐกจ

สงคม

และก

ระแส

โลก ท

มผลต

อการ

บรหา

รจดก

ารทร

พยาก

รนำข

องปร

ะเทศ

ประเด

นสถา

นการ

ณ แน

วโนมก

ารเป

ลยนแ

ปลง

ทศทา

งการ

จดกา

รนำ

๑. ศน

ยกลา

งเศรษ

ฐกจโล

กจะ

เค

ลอนย

ายมา

สทวป

เอเชย

โครงส

รางป

ระเท

ศไทย

จะ

เป

ลยนจ

ากเกษ

ตรกร

รม

เป

นอตส

าหกร

รมแล

ะ

บรก

ารมา

กขน

๑.๑ กร

ะแสโล

กาภว

ตน จะ

ทวคว

ามเขม

ขน มก

ารคลอ

นยาย

เงนทน

แรงง

าน ขอ

มล เท

คโนโ

ลย สน

คา แล

ะบรก

ารอย

างรวด

เรว

๑.๒ เป

ลยนไ

ปสเศร

ษฐกจ

ฐานค

วามร

ทขบเ

คลอน

ดวย

นวตก

รรม โ

ครงส

รางแ

บบกง

อตสา

หกรร

ม มหล

ายสา

ขา

การผ

ลตแล

ะบรก

าร

๑.๓ ภา

คอตส

าหกร

รมจะ

มการข

ยายต

วและ

มความ

ตองก

ารนำ

มากข

น โด

ยเฉพา

ะภาค

ตะวน

ออกท

กำหน

ดเปนพ

นทหล

ก

๑.๑ ตอ

งจดเต

รยมค

วามพ

รอมใ

นการ

พฒนา

แหลง

นำ

ข

นาดใ

หญรอ

งรบ ใน

ภาคก

ลางแ

ละภา

คตะว

นออก

๑.๒

เตรย

มการ

จดสร

รนำท

เหมา

ะสม แ

ละปอ

งกน

ค

วามข

ดแยง

กบใชน

ำของ

ภาคส

วนตา

ง ๆ

๒. กา

รผลต

ดานก

ารเกษ

ตร

ยง

คงเป

นแกน

หลกส

ำคญ

สำ

หรบภ

าคเศร

ษฐกจ

สงคม

ในชน

บทแล

ะมกา

ร

ผลตเช

งเศรษ

ฐกจม

ากขน

๒.๑ รา

ยไดปร

ะชาช

าตดา

นการ

เกษตร

นอย

กวาอ

ตสาห

กรรม

แตเป

นแหล

งรองรบ

แรงงา

น แล

ะเปนร

ายได

สวนใ

หญ

ใ

นชนบ

ท ๒.๒

ภาค

การเก

ษตรจ

ะตอง

เพมผ

ลตภา

พการ

ผลต โ

ดยกา

รใช

เทคโ

นโลย

และน

วตกร

รมเพ

มขน

รวมท

งการ

จดกา

ร

ดา

นการ

ตลาด

๒.๑ ตอ

งจดห

าแหล

งนำแ

ละเพ

มประ

สทธภ

าพกา

รชลป

ระทา

น

เพ

อเพมผ

ลตภา

พการ

ผลตก

ารเกษ

ตร โด

ยเฉพา

ะ

ภ

าคตะ

วนออ

กเฉยง

เหนอ

ทมร

ายได

ตำ

๒.๒ ใช

พนทช

ลประ

ทานท

มอย เ

พอเพ

มผลต

ภาพก

ารผล

ตพช

เศรษ

ฐกจท

มมลค

าสง

๒.๓ ป

รบโค

รงสรา

งใชนำ

ภาคผ

ลต ท

งเกษต

ร/อตส

าหกร

รม

๓. กา

รจดต

งเขตเศ

รษฐก

จ

พเศษ

และโค

รงการ

ระเบ

ยง

เศ

รษฐก

จภาค

ตะวน

ออก

(E

aster

n Eco

nomi

cs

Co

rridor:

EEC)

๓.๑ กา

รตงเข

ตเศรษ

ฐกจพ

เศษระ

ยะท

๑ (จง

หวดต

าก

ม

กดาห

าร สร

ะแกว

ตราด

สงขล

า) ระ

ยะท

๒ (จง

หวด

ก

าญจน

บร เช

ยงรา

ย นคร

พนม ห

นองค

าย น

ราธว

าส)

จ

ะทำให

มประ

ชากร

ในเขต

ดงกล

าวเพ

มขน

๓.๑ ตอ

งจดก

ารนำ

ตนทน

รองรบ

การข

ยายต

วของ

เมองห

ลก

ก

รงเทพ

มหาน

ครแล

ะปรม

ณฑล เ

ขตเศร

ษฐกจ

พเศษ

พนท

ระเบ

ยงเศร

ษฐกจ

ภาคต

ะวนอ

อก (E

EC) จ

ดหาน

ำตนท

นเพม

ส

ำหรบ

ภาคก

ลางเพ

อรอง

รบคว

ามเสย

งการ

ขาดแ

คลนน

ำ

ใน

ปทแล

งจด

10 10

๑๑

ตาร

างท

๒-๒

กา

รเปลย

นแปล

งดาน

เศรษฐ

กจ สง

คม แล

ะกระ

แสโล

ก ทมผ

ลตอก

ารบร

หารจ

ดการ

ทรพย

ากรน

ำของ

ประเท

ศ (ตอ

)

ประเด

นสถา

นการ

ณ แน

วโนมก

ารเปล

ยนแป

ลง

ทศทา

งการ

จดกา

รนำ

แล

ะการ

พฒนา

ภาคก

ลาง

ตอ

นลาง

และก

รงเทพ

ฯ ใหเ

ปน

มห

านคร

ททนส

มย ท

ำใหมก

าร

เค

ลอนย

ายปร

ะชาก

รเขาส

เมอง

๓.๒ โค

รงการ

ระเบ

ยงเศร

ษฐกจ

ภาคต

ะวนอ

อก (ช

ลบร

ร

ะยอง

ฉะเชง

เทรา

) ทำให

มการ

ขยาย

ตวมา

กขน

๓.๓ พ

นทภา

คกลา

งตอน

ลางจ

ะยงค

งเตบโ

ต เปน

พนท

เ

ศรษฐ

กจสำ

คญขอ

งประ

เทศต

อไป

๓.๔ กา

รพฒน

ากรงเ

ทพฯ ใ

หเปน

มหาน

ครทท

นสมย

สงผ

ลใหมก

ารเคล

อนยา

ยประ

ชากร

จากช

นบท

แ

ละตา

งประ

เทศเข

าสกร

งเทพฯ

มากข

น

๓.๒ เร

งรดกา

รบรร

เทาอ

ทกภย

ลมนำ

เจาพร

ะยา ท

าจน

ใหเ

ปนรป

ธรรม

โดยเร

ว เพอ

สรางค

วามม

นใจท

จะไม

เกด

ค

วามเส

ยหาย

รนแร

ง ๓.๓

จดหา

นำตน

ทนแล

ะมขอ

ตกลง

ในกา

รจดส

รรนำ

ทเห

มาะส

ม สำห

รบเมอ

งหลก

ทมกา

รเตบโ

ตสง

๓.๔ เต

รยมค

วามพ

รอมใ

ชนำอ

ยางป

ระหย

ด รคณ

คา แล

ะ

การ

นำนำ

เสยเพอ

นำกล

บมาใช

ใหมภา

คอตส

าหกรร

มและ

บรการ

๓.๕

วางแ

ผนกา

รจดก

ารนำ

ในพน

ทภาค

กลางต

อนลา

ง

อยา

งเปนร

ะบบ

รองรบ

สถาน

การณ

ในระ

ยะ ๓

๐ ป

๔. ภา

คบรก

ารแล

ะการ

ทองเท

ยว

ยง

สามา

รถเตบ

โตแล

ะสรา

ง

รายได

เขาปร

ะเทศจ

ำนวน

มาก

๔.๑ ภ

าคบร

การแ

ละกา

รทอง

เทยว

ยงคง

ขยาย

ตว

ม

ากขน

ทงใน

เขตกร

งเทพฯ

และเม

องทอ

งเทยว

หลก

๔.๒ กา

รเพมข

นของ

นกทอ

งเทยว

จากป

ระเท

ศ

ในภ

มภาค

เอเชย

ทมกา

รเตบโ

ตทางเ

ศรษฐ

กจสง

๔.๑ เต

รยมจ

ดหาแ

หลงน

ำสนบ

สนน

สถาน

ททอง

เทยว

ทสำค

ญ ๔.๒

แกปญ

หากา

รขาด

แคลน

นำใน

แหลง

ทองเท

ยวชา

ยทะเล

หรอ

พนทเ

กาะท

ขาดแ

คลนน

ำจด

๔.๓ กา

รจดก

ารนำ

ทวมใ

นเขต

พนทท

องเท

ยวสำ

คญ

๕. กา

รเปลย

นแปล

งสภา

พ

ภมอา

กาศ ม

แนวโน

ม

ความ

แปรป

รวนแ

ละ

รน

แรงเพ

มมาก

ขน

๕.๑ สภ

าพภม

อากา

ศมคว

ามแป

รปรว

นมาก

ขน ท

ำให

เ

กดปญ

หาขา

ดแคล

นนำ ป

ญหาอ

ทกภย

วาตภ

ย

ทเกด

ความ

เสยหา

ยรนแ

รง สง

ผลกร

ะทบต

อ

เศร

ษฐกจ

ชวต ท

รพยส

น ขอ

งประ

ชาชน

มากข

น ๕.๒

การเป

ลยนแ

ปลงส

ภาพภ

มอาก

าศจะ

มผลก

ระทบ

ตอป

รมาณ

นำตน

ทน แล

ะผลผ

ลตทา

งการ

เกษตร

ทำให

เกดปญ

หาคว

ามไม

มนคง

ดานอ

าหาร

๕.๑ จด

ทำแผ

นบรห

ารจด

การน

ำแบบ

ยดหย

น มแ

หลงน

ำหลก

แห

ลงนำ

สำรอ

ง และ

การเช

อมโยง

กบระ

บบชล

ประท

าน

๕.๒ กำ

หนดพ

นทเสย

งจาก

อทกภ

ย ภยแ

ลง แล

ะพฒน

าระบ

บ

พยา

กรณเ

ตอนภ

ยใหมป

ระสท

ธภาพ

ถกตอ

ง และ

รวดเร

ว ๕.๓

การเต

รยมค

วามพ

รอมใ

นการ

รบมอ

กบภย

ธรรม

ชาต

ก

ารบร

หารพ

นทนำ

ทวม

และพ

ฒนาโค

รงสรา

งพนฐ

าน

เ

พอบร

รเทาแ

ละแก

ไขปญห

าอยา

งเปนร

ะบบ

11 11

๑๒

ตารา

งท

๒-๓

การ

เปลย

นแปล

งดาน

ทรพย

ากร แ

ละสถ

านกา

รณขอ

งประ

เทศ ท

มผลต

อการ

บรหา

รจดก

ารทร

พยาก

รนำข

องปร

ะเทศ

ประเด

นสถา

นการ

ณ แน

วโนมก

ารเป

ลยนแ

ปลง

ทศทา

งการ

จดกา

รนำ

๑. กา

รจดก

ารพน

ทตนน

ำและ

ปาไม

๑.๑

พนท

ปาตน

นำถก

บกรก

เพอป

ลกพช

เศรษฐ

กจ

เ

ชงเดย

ว เชน

ขาวโพ

ดลยง

สตว ย

างพาร

า และ

ยคา

ลปตส

ขาดแ

หลงด

ดซบน

ำฝน

ทำให

เกดกา

ร

เปล

ยนแป

ลงปร

มาณน

ำทา ค

วามร

นแรงข

อง

อ

ทกภย

และก

ารขา

ดแคล

นนำม

ากขน

๑.๒

การพ

ฒนาแ

หลงน

ำในเขต

พนทอ

นรกษ

ทำไดย

ากขน

๑.๑ จำ

เปนต

องฟน

ฟปาต

นนำ เ

พอลด

ผลกร

ะทบต

อพนท

กล

างนำแ

ละปล

ายนำ

โดยก

ารวา

งแผน

การใช

ประโย

ชน

ทดนใ

นเขตต

นนำ ก

ำหนด

เขตกา

รอนร

กษ ป

ากนช

น แล

ะ

เขต

พนทท

ำการ

เกษตร

เพอย

งชพ

๑.๒ กา

รพฒน

าแหล

งนำต

นทน

ตองพ

จารณ

ารวม

กนระ

หวาง

ผลปร

ะโยชน

กบผล

กระท

บทเกด

ขน เพ

อหาจ

ดสมด

ล

ระ

หวางก

ารพฒ

นากบ

การอ

นรกษ

๒.

การจ

ดการ

ทรพย

ากรด

นและ

การใช

ประโย

ชนทด

น ๒.๑

มการ

นำทด

นทมค

วามเห

มาะส

มในก

ารทำ

การ

เกษตร

เชน

ในเขต

ชลปร

ะทาน

มาใชใ

นการ

ขยา

ยเมอง

และพ

ฒนาพ

นทอต

สาหก

รรม

๒.๒ กา

รนำพ

นทไม

เหมา

ะสมม

าทำก

ารเกษ

ตร ท

ำให

ก

ารลง

ทนสง

ผลตภ

าพกา

รผลต

ตำ

๒.๑ จด

ระบบ

การป

ลกพช

ใหเห

มาะส

มกบศ

กยภา

พของ

พนท

(Zonin

g by A

gri-m

ap)

๒.๒ จด

ระบบ

การอ

นรกษ

ดนแล

ะนำ แ

ละกา

รปรบ

ปรงบ

ำรงด

น

ใน

พนทไ

มมศก

ยภาพ

ในกา

รพฒน

าแหล

งนำ

๓. ปญ

หาคณ

ภาพน

ำทเกด

จากพ

ฤตกร

รม

กา

รผลต

และก

ารบร

โภค

๓.๑ ป

รมาณ

นำเสย

จากช

มชนท

ระบา

ยลงส

แหลง

นำ

ม

มากข

นตาม

การข

ยายต

วของ

เศรษฐ

กจแล

ะชมช

น ๓.๒

นำเส

ยและ

สารเค

มจาก

การเพ

าะปล

กพช ป

ศสตว

และ

ประม

งสงผ

ลกระ

ทบตอ

แหลง

นำธร

รมชา

ต

โดย

เฉพาะ

ในฤด

แลง

๓.๑ คว

บคมน

ำเสยจ

ากแห

ลงกำ

เนด เพ

อใหไม

เกน

ข

ดควา

มสาม

ารถข

องแห

ลงนำ

ในกา

รรอง

รบนำ

เสย

๓.๒ ลด

การใช

สารเค

มเพอก

ารเกษ

ตร น

ำเสยจ

ากฟา

รม

ป

ศสตว

และก

ารเพ

าะเลย

งสตว

นำธร

รมชา

ต

12 12

๑๓

ตารา

งท

๒-๓

การ

เปลย

นแปล

งดาน

ทรพย

ากร แ

ละสถ

านกา

รณขอ

งประ

เทศ ท

มผลต

อการ

บรหา

รจดก

ารทร

พยาก

รนำข

องปร

ะเทศ (

ตอ)

ประเด

นสถา

นการ

ณ แน

วโนมก

ารเป

ลยนแ

ปลง

ทศทา

งการ

จดกา

รนำ

๓.๓

การต

ดตาม

ควบค

ม การ

จดกา

รนำเส

ยของ

โรงงาน

อ

ตสาห

กรรม

ขนาด

กลาง

และข

นาดเล

ก ทกร

ะจาย

ตว

ม

ความ

ยงยา

ก ๓.๔

เมอง

ขยาย

ตว แม

นำ คค

ลองถ

กบกร

ก และ

ขาดน

ำ

เพอ

รกษา

ระบบ

นเวศล

ำนำแ

ละกา

รผลก

ดนนำ

เคม

๓.๓ เพ

มประ

สทธภ

าพใน

การบ

ำบดน

ำเสยข

องระ

บบบำ

บด

น

ำเสยร

วมชม

ชน

๓.๔ กา

รวางแ

ผนให

มปรม

าณนำ

เพอร

กษาร

ะบบน

เวศ

๓.๕ กา

รฟนฟ

แมนำ

ลำคล

องแล

ะแหล

งนำ

๔. สถ

านกา

รณอท

กภย

๔.๑ ป

าตนน

ำลดล

ง ทำให

เกดนำ

ไหลบ

าลงพ

นท

ก

ลางน

ำ และ

ปลาย

นำอย

างรวด

เรว

๔.๒ กา

รใชปร

ะโยชน

ทดนเป

ลยนไ

ปทำให

ขาดพ

นท

ร

องรบ

นำหล

ากใน

ฤดฝน

(แกม

ลง)

๔.๓ กา

รขยา

ยตวข

องชม

ชนแล

ะเมอง

ไมเห

มาะส

ม เชน

อยใน

พนทล

ม พนท

นำหล

าก กา

รพฒน

าท

ก

ดขวา

งทางน

ำ ทำให

เกดอท

กภยร

นแรงม

ากขน

๔.๔

การเก

ดอทก

ภยมแ

นวโน

มรนแ

รงและ

ขยาย

พนท

ม

ากขน

เชน

มหาอ

ทกภย

ในป

๒๕๕๔

๔.๑ เพ

มประ

สทธภ

าพกา

รระบ

ายนำ

โดยก

ารปร

บปรง

สง

กดขว

างทางน

ำ การ

ปรบป

รงลำน

ำ ๔.๒

จดโค

รงสรา

งปอง

กนนำ

ทวมช

มชนเม

อง จด

ทำผง

นำ

ผงกา

รระบ

ายนำ

๔.๓

จดกา

รพนท

นำทว

ม พนท

ชะลอ

นำ (แ

กมลง

) ๔.๔

จดทำ

ทางผ

นนำแ

ละกา

รใชพน

ทเกษ

ตร ใน

การ

ร

องรบ

นำนอ

งในภา

วะวก

ฤต

๕. สถ

านกา

รณภย

แลง

๕.๑ ศก

ยภาพ

การพ

ฒนาแ

หลงเก

บกกน

ำทคา

ดวาจ

ะ

สา

มารถ

ดำเนน

การได

ถงป ๒

๕๘๐ เ

พมได

๑๓,๒๔

๓

ลา

นลกบ

าศกเม

ตร พ

ฒนาพ

นทชล

ประท

านเพ

ม

๑๗

.๙๔ ลา

นไร

๕.๑ จด

การด

านคว

ามตอ

งการ

ใหสอ

ดคลอ

งกบศ

กยภา

พ

การ

พฒนา

ในแต

ละพน

ท ๕.๒

พฒน

าโครงข

ายนำ

เชอมโ

ยงระ

หวางแ

หลงน

ำ

เพอ

สรางเ

สถยร

ภาพข

องนำ

ตนทน

13 13

๑๔

ตารา

งท

๒-๓

การ

เปลย

นแปล

งดาน

ทรพย

ากร แ

ละสถ

านกา

รณขอ

งประ

เทศ ท

มผลต

อการ

บรหา

รจดก

ารทร

พยาก

รนำข

องปร

ะเทศ (

ตอ)

ประเด

นสถา

นการ

ณ แน

วโนมก

ารเป

ลยนแ

ปลง

ทศทา

งการ

จดกา

รนำ

๕.๒

พนท

เกษตร

นำฝน

ทไมม

ศกยภ

าพใน

การพ

ฒนา

แ

หลงน

ำประ

มาณ

๑๐๐

ลานไ

ร ตอง

พฒนา

โดยใช

แหล

งนำธ

รรมช

าต น

ำบาด

าล แล

ะแหล

งนำใน

ไรนา

เ

สรมก

ารใชน

ำฝน

๕.๓ แอ

งนำบ

าดาล

ขนาด

ใหญ

ยงมศ

กยภา

พในก

าร

พฒนา

เพมข

น

๕.๓ พ

ฒนาแ

หลงน

ำขนา

ดเลกแ

ละนำ

บาดา

ลเพมเต

มในพ

นท

๕.๔ พ

ฒนาแ

หลงน

ำบาด

าลขน

าดให

ญ เพ

อเสรม

นำผว

ดน

ท

งดาน

การเก

ษตร แ

ละอต

สาหก

รรมใ

นพนท

ซงมข

อจำก

ด

ในก

ารพฒ

นานำ

ผวดน

๕.๕

จดระ

บบกา

รอนร

กษดน

และน

ำในพน

ทเกษ

ตรนำ

ฝน

เพอให

สามา

รถทำ

การเก

ษตรได

อยางน

อย ป

ละ ๑

ครง

๖. กา

รจดก

ารแห

ลงนำ

ธรรม

ชาต

ทเ

ปนพน

ทชมน

ำ ๖.๑

พนท

ชมนำ

สวนใ

หญยง

ไมได

รบกา

รคมค

รอง

ตามก

ฎหมา

ย ยกเว

นพนท

ซงอย

ในเขต

อนรก

ษ ๖.๒

เกดก

ารสญ

เสยพน

ทชมน

ำจาก

การบ

กรกต

าง ๆ

เชน

การท

ำการ

เกษตร

การเพ

าะเลย

งสตว

นำ

๖.๑ ป

รบปร

งการ

จดกา

รใหเห

มาะส

ม ปอง

กนกา

รบกร

ก

เพอ

รกษา

พนทช

มนำไม

ใหสญ

เสยระ

บบนเว

ศตาม

ธรรม

ชาต

๖.๒ ใช

พนทช

มนำเป

นแหล

งรองรบ

นำใน

ฤดฝน

และเป

น

แห

ลงนำ

เสรมใ

นฤดแ

ลง

๗. กา

รบรห

ารจด

การท

รพยา

กรนำ

แบบบ

รณาก

าร

๗.๑ ป

ญหาก

ารบร

หารจ

ดการ

ทรพย

ากรน

ำ

มค

วามท

าทาย

และซ

บซอน

มากข

น ๗.๒

การเข

าถงท

รพยา

กรนำ

ของช

าตเป

นไปโ

ดยอส

ระ

ข

าดกฎ

หมาย

ในกา

รกำก

บดแล

ทำให

เกดปญ

หา

ร

ะหวา

งภาค

สวนก

ารใชน

ำ ๗.๓

การจ

ดการ

โดยกา

รมสว

นรวม

ของท

กภาค

สวน

๗.๑ คณ

ะกรร

มการ

ทรพย

ากรน

ำแหง

ชาต (

กนช.)

และ

ส

ำนกง

านทร

พยาก

รนำแ

หงชา

ต (สท

นช.) ต

องทำ

หนาท

กำก

บดแล

การบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำ

๗.๒ กา

รขบเ

คลอน

งานตา

ม พ.ร.

บ. ทร

พยาก

รนำ

๗.๓ สน

บสนน

ใหทก

ภาคส

วน เข

ามาม

สวนร

วมใน

การพ

ฒนา

อ

นรกษ

ฟนฟ

บำรงร

กษาแ

ละใชป

ระโยช

นจาก

ทรพย

ากรน

ำ

14 14

๑๕

บทท ๓ สถานการณและปญหาดานทรพยากรนำของประเทศ

๓.๑ ศกยภาพทรพยากรนำในประเทศ ปรมาณนำฝน พนทประเทศไทยประกอบดวย ๒๕ ลมนำหลกมพนทประมาณ ๕๑๔,๐๐๘ ตารางกโลเมตร หรอ

๓๒๑.๒ ลานไร สภาพพนทตงอยภายใตอทธพลของลมมรสม ๒ ชนด ไดแก ลมมรสมตะวนตกเฉยงใต และลมมรสมตะวนออกเฉยงเหนอ โดยทลมมรสมตะวนตกเฉยงใตพดปกคลมประเทศไทยระหวางกลางเดอนพฤษภาคมถงกลางเดอนตลาคม มปรมาณฝนรายปเฉลยทวประเทศประมาณ ๑,๔๕๕ มลลเมตร มความผนแปรตามพนทระหวาง ๙๐๐-๔,๐๐๐ มลลเมตรตอป ดงแสดงในรปท ๓-๑

ปรมาณนำผวดน ปรมาณนำทาตามธรรมชาต (Natural Flow) ซงเปนปรมาณนำบนผวดนทเกดจากฝน โดยหกการซมลง

ใตดน และการระเหยแลว มปรมาณรวมทวประเทศ ๒๘๕,๒๒๗ ลานลกบาศกเมตร เปนปรมาณนำทาไหลออกนอกลมนำ ทเหลอจากการเกบกกและการใชประโยชนแลว (Runoff) จำนวน ๒๒๔,๐๒๔ ลานลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ ๗๙ ของนำทาธรรมชาต โดยลมนำทมปรมาณนำทา (Runoff) สง ไดแก ลมนำโขง (อสาน) ภาคใตฝงตะวนออกและแมกลอง ตามลำดบ ในขณะทลมนำทมปรมาณนำทานอยทสด ไดแก ลมแมนำสะแกกรง วง และโตนเลสาบ ตามลำดบ สำหรบลมนำทมปรมาณนำทารายปตอพนทลมนำมากทสด ไดแก ลมนำชายฝงทะเลตะวนออก และนอยทสด ไดแก ลมนำวง

ปรมาณนำบาดาล ประเทศไทยม แองนำบาดาลทงหมด ๒๗ แองนำบาดาล มปรมาณการกกเกบในช นนำบาดาล

รวมประมาณ ๑.๑๓ ลานลานลกบาศกเมตร (ดงแสดงในรปท ๓-๒) มศกยภาพทจะพฒนาขนมาใชได โดยไมกระทบตอปรมาณนำบาดาลทมอยไดรวมปละ ๔๕,๓๘๕ ลานลกบาศกเมตร (ทมา: กรมทรพยากรนำบาดาล เม.ย. ๒๕๖๐) อยางไรกตาม ในการพฒนานำบาดาลขนมาใชน น มขอจำกดในเรองของความคมทน เนองจากมคาใชจาย (คาไฟฟา/คานำมน/ คาบำรงรกษา) ในการสบนำ อกทงกอนทำการเจาะบอนำบาดาล จำเปนตองมการสำรวจเพอใหสามารถกำหนดจด ในการเจาะบอนำบาดาลทมปรมาณและคณภาพนำบาดาลทด โดยเฉพาะพนททเปนหนแขงและพนทนำเคมซงจะมคาใชจายในการดำเนนการสำรวจคอนขางสง

ปรมาณแหลงนำตนทนทควบคมได ปรมาณนำทาธรรมชาตเฉลยของประเทศไทยมจำนวน ๓,๔๙๖ ลกบาศกเมตรตอคนตอป

ซงถอวาเปนคาเฉลยทตำเมอเทยบกบประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยมการพฒนาแหลงเกบกกนำ รวมความจ ๘๑,๓๗๓ ลานลกบาศกเมตร คดเปนรอยละ ๒๘ ของปรมาณนำทาธรรมชาต จำแนกเปนแหลงเกบกกนำขนาดใหญ ๗๓,๔๘๐ ลานลกบาศกเมตร ขนาดกลาง ๔,๒๐๐ ลานลกบาศกเมตร และขนาดเลก ๓,๖๙๓ ลานลกบาศกเมตร มปรมาณนำทนำไปใชประโยชนไดปละประมาณ ๖๕,๐๐๐ ลานลกบาศกเมตร ซงปรมาณนำสวนน มากกวารอยละ ๙๐ มาจากอางเกบนำขนาดใหญ เชน เขอนภมพล เขอนสรกต เขอนศรนครนทร และเขอนวชราลงกรณ

15

๑๖

รปท ๓-๑ แผนทแสดงความเขมและการกระจายของฝน (ทมา : สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต, ๒๕๖๑)

16

๑๗

รปท ๓-๒ แผนทแสดงปรมาณและคณภาพนำบาดาล (ทมา : กรมทรพยากรนำบาดาล, ๒๕๕๗)

17

๑๘

๓.๒ สภาพเศรษฐกจและสงคม ประเทศไทยมประชากรประมาณ ๖๖ ลานคน (ขอมลป พ.ศ. ๒๕๖๐) โดยมสดสวนความหนาแนน

ประชากรในพนทลมนำภาคใตและภาคกลางมากทสด พนทลมนำทมการพฒนาแหลงนำ ระบบชลประทาน และการพฒนาดานอตสาหกรรมจะมมลคาผลตภณฑมวลรวมคอนขางสง เชน ลมนำเจาพระยา ลมนำชายฝงทะเลตะวนออก ลมนำภาคใตฝงตะวนออก และลมนำมล เปนตน

๓.๓ การใชนำและการบรหารจดการ พนทการเกษตร ประเทศไทยมพนทการเกษตร ๑๔๙.๒ ลานไร โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมพนทการเกษตรมากทสด

คอ ๖๓.๖ ลานไร คดเปนรอยละ ๔๓ ของพนทการเกษตรทงประเทศ รองลงมา คอ พนทภาคกลาง มพนทการเกษตรรวม ๒๗.๒ ลานไร คดเปนรอยละ ๑๘ ของพนทการเกษตรทงประเทศ

ปจจบน (ป พ.ศ. ๒๕๖๐) มการพฒนาพนทชลประทานรวม ๓๒.๗๕ ลานไร คดเปนรอยละ ๒๒ ของพนทการเกษตร ทเหลออก ๑๑๗ ลานไร หรอกวารอยละ ๗๘ เปนพนทปลกพชโดยใชนำฝนเปนหลก ซงมความเสยงตอการขาดแคลนนำมาจากความผนแปรของสภาพลม ฟา อากาศ อกทงในบางพนท ยงมสภาพภมประเทศ ไมเอออำนวยตอการลำเลยงนำจากแหลงนำมาใชประโยชนอกดวย

สภาพการเพาะปลกขาวทผานมา สภาพการปลกขาวของประเทศไทย มความแตกตางกนไปตามสภาพของระบบนเวศในแตละภาค

ขนอยกบระบบชลประทานเปนสำคญ กลาวคอ หากพนทใดมระบบชลประทานทไมสมบรณ เชน ในภาคเหนอตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต เกษตรกรจะสามารถปลกขาวไดปละ ๑-๒ ครง คอ ครงท ๑ นาป และครงท ๒ นาปรง โดยอาศยนำฝน สวนพนททมระบบชลประทานทสมบรณ เชน ในเขตภาคกลาง ภาคเหนอตอนลาง เกษตรกรจะปลกขาวไดปละ ๒-๓ ครง โดยเกษตรกรจะทำนาปลกขาวตอเนองทนทหลงจากเกบเกยวขาวครงทผานมา ทำใหมการทำนาไดถงปละ ๓ ครง หรอ ๕ ครงใน ๒ ป ทำใหความตองการนำสงมากขน

พนทศกยภาพทเหมาะสมตอการปลกขาวทพฒนาใหเปนพนทเกษตรชลประทาน มทงสน ๖๐ ลานไร พนทดงกลาวไมไดอยในพนทอนรกษตามกฎหมาย รวมทงเขตรกษาพนธสตวปา และพนทชมนำ แหลงนำ พรรมชายทะเล และเปนพนทมความลาดชนนอยกวารอยละ ๒๐ โดยพฒนาเปนพนทชลประทานไปแลว ๑๘ ลานไร หรอคดเปนรอยละ ๕๕ ของพนทชลประทานทงหมด (๓๒.๗๕ ลานไร)

การบรหารจดการนำปจจบน การบรหารจดการนำในฤดแลงเปนชวงทว กฤต ซ งจะเปนไปตามสภาพปรมาณนำตนทน

เมอสนสดฤดฝน โดยพจารณาตามลำดบความสำคญของกจกรรมการใชนำ ดงน ➢ ลำดบ ๑ สำรองนำไวสำหรบการใชนำในชวงตนฤดฝน เพอสนบสนนการเพาะปลกขาวนาป ➢ ลำดบ ๒ จดสรรนำเพอการอปโภคบรโภคในชวงฤดแลง ➢ ลำดบ ๓ จดสรรนำเพอการรกษาระบบนเวศในชวงฤดแลง ➢ ลำดบ ๔ จดสรรนำเพอการเกษตรกรรม ➢ ลำดบ ๕ จดสรรนำเพอการอตสาหกรรม

18

๑๙

การบรหารจดการนำในฤดฝนจะเนนใหมการเกบกกนำของแหลงนำใหมากทสดในปลายฤดฝน โดยจะบรหารจดการควบคกบการบรรเทาอทกภยอกดวย แบงเปนการบรหารได ดงน

ไมใชสงกอสราง ไดแก ๑) การพยากรณสภาพอากาศ นำฝน นำทา และปรมาณนำในอางเกบนำตาง ๆลวงหนา ๗ วน – ๖ เดอน ๒) การตดตามสถานการณนำทวมและประมวลผลเปนรายชวโมง และรายวน ๓) การแจงเตอนพนทเสยงภยชมชนเมอง ๔) การตดสนใจ โดยใชขอมลจากการสำรวจพนทนำทวมแบบ real time ๕) การประชาสมพนธ ไดแก เวบไซต และเจาหนาทระดบพนทตอประชาชนโดยตรง ผนวกกบ

การสอสารผานวทยและโทรทศนของสอภายนอก และใชสงกอสราง ไดแก ๖) อางเกบนำ ทำการเกบกกนำและหนวงนำอยางเตมศกยภาพ และทำการระบายนำสวนเกน

ทเขอนไมสามารถรองรบได ใหสงผลกระทบตอการเกดนำทวมดานลางเขอนนอยทสด ๗) ระบบสงนำและกระจายนำ โดยทำการเรงรดใหเกดการระบายนำ ในระบบชลประทาน

เพอลดยอดนำสงสดในแมนำ ๘) ระบบคคลองและลำนำยอย โดยทำการกระจายนำ เพอลดยอดนำสงสดในแมนำและรองรบ

นำหลากจากตอนเหนอ ๙) ประตระบายนำ และอาคารบงคบนำชลประทาน โดยทำการควบคมและเรงระบายนำ

จากพนทนำทวมขง ๑๐) เคร องสบนำ ใชในการสบนำในพนทนำทวมขงทไมสามารถระบายตามธรรมชาต

ไดลงสระบบแมนำ และคคลองตาง ๆ ๑๑) คนปองกนนำทวม โดยทำคนกนนำและเสรมคนกนนำทมอยเดม เพอปองกนพนทเศรษฐกจ ๑๒) การเตมนำลงสใตดน โดยการระบายนำฝนในชวงฤดนำหลาก ผานสระกนรว ผานบอเตมนำ

เพ อกกเกบนำฝนไวในช นนำใตดน ซ งจะทำใหระดบนำใตดนใหสงข น และสามารถ นำกลบมาใชประโยชนไดอกครงในฤดแลง

ความตองการใชนำ ในพนทเกษตรทอยใกลกบแหลงนำ จะมการปลกพชในฤดแลง โดยเฉพาะพนทเกษตรชลประทาน ทำให

มการใชนำเพอการเกษตรเปนปรมาณมาก อกทงการเพมขนของประชากร การขยายตวของพนทชมชนเมอง และการพฒนาพนทอตสาหกรรมและพนทเศรษฐกจ ทำใหความตองการใชนำโดยรวมเพมขนดวย สรปไดดงน

๑) การใชนำเพอการเกษตร : มการใชนำมากกวารอยละ ๗๕ ของปรมาณการใชนำทงหมด โดยแบงเปน ๑.๑) พนทเกษตรในเขตชลประทานเปนการใชนำจากอางเกบนำขนาดใหญ ขนาดกลาง

และขนาดเลก ผานระบบชลประทาน ซงมการเพาะปลกพชฤดแลง จงมการใชนำเปนปรมาณมาก โดยเฉพาะในพนทโครงการเจาพระยาใหญ ซงพบวาในเขตชลประทานทวประเทศ จำนวนทงสน ๓๒.๗๕ ลานไร ไดจดสรรนำใหพนทดงกลาวรวมทงปเฉลย ๖๕,๐๐๐ ลานลกบาศกเมตร

19

๒๐

๑.๒) พนทนอกเขตชลประทานมทงสน ๑๑๗ ลานไร เปนการใชนำฝนโดยตรงเปนสวนใหญ และบางสวนจากการสบนำบาดาลและนำทาบรเวณพนทใกลเคยง การขาดแคลนนำขนกบปรมาณนำฝน และการกระจายของฝนในแตละป รวมทงสภาพภมประเทศ ชนดพชและชวงเวลาทปลก จงตองการปรมาณนำเพอปองกนผลผลตเสยหายในชวงฝนทงชวงอกประมาณปละ ๔๘,๙๖๑ ลานลกบาศกเมตร (คดเฉพาะการปลกฤดฝนเทานน)

๒) การใชนำเพออปโภคบรโภคและการทองเทยว : ปจจบน (ป พ.ศ. ๒๕๕๘) มความตองนำอปโภคบรโภค ๔,๗๘๓ ลานลกบาศกเมตร ซงในอนาคต (ป พ.ศ. ๒๕๘๐) คาดการณความตองการนำ จำนวน ๕,๙๙๑ ลานลกบาศกเมตร เนองจากการขยายตวภาคบรการของประเทศ มการขยายตวคอนขางมาก เปนการขยายตวดานการทองเทยว และภาคการคา ในระดบทองถนและในระดบภมภาค ทำใหเมองหลกในภมภาค เชน จ.เชยงใหม จ.อดรธาน จ.สงขลา และแหลงทองเทยวสำคญทมชอเสยงตดระดบโลก เชน กรงเทพมหานคร ชายฝงทะเลอนดามนและเกาะสมย มความตองการใชนำเพมขน มจำนวนนกทองเทยวจากตางประเทศประมาณ ๑๔ ลานคน ซงมการขยายตวอยางตอเนอง และมแนวโนมทจะขยาย การทองเทยวบรเวณชายฝงทะเลตะวนตกใน จ.เพชรบร จ.ประจวบครขนธ และ จ.ชมพร พรอมทงมการขยายตวภาคบรการ ภาคการคาท งในประเทศและการคาชายแดน เชน ภาคเหนอใน จ.เชยงใหม จ.เชยงราย จ.พษณโลก และ จ.ตาก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ใน จ.อดรธาน จ.นครราชสมา และ จ.มกดาหาร ภาคกลางในกรงเทพมหานคร จ.นครสวรรค จ.ชลบร จ.ระยอง และภาคใต ใน จ.สราษฎรธาน จ.สงขลา และ จ.ภเกต

๓) การใชนำเพออตสาหกรรม : ปจจบน (ป พ.ศ. ๒๕๕๘) ภาคอตสาหกรรมมความตองการ ๑,๙๑๓ ลานลกบาศกเมตร คาดการณความตองการนำในอนาคต (ป พ.ศ. ๒๕๘๐) จำนวน ๓,๔๘๘ ลานลกบาศกเมตร ในพนทหลกทมโรงงานและกลมอตสาหกรรม คอ กรงเทพมหานครและจงหวดใกลเคยง รวมถงพนทในภาคตะวนออกซงเปนพนทอตสาหกรรมหลกของประเทศ สำหรบในภาคอน ๆ อตสาหกรรมสวนใหญเปนอตสาหกรรมตอเนองจากภาคเกษตรและ การผลตเพอใชในทองถน

๔) การใชนำเพอรกษาระบบนเวศ: ปรมาณความตองการนำเพอการรกษาระบบนเวศในฤดแลงรวมทงประเทศปละมากกวา ๒๗,๐๙๐ ลานลกบาศกเมตร

โดยสรป ความตองการนำรวมทงประเทศ (ป พ.ศ. ๒๕๕๘) ประมาณ ๑๔๗,๗๔๙ ลานลกบาศกเมตร สามารถเขาถงแหลงนำในรปแบบตาง ๆ อาท แหลงเกบกกนำ อาคารพฒนาแหลงนำ แหลงนำ/ลำนำธรรมชาต และนำบาดาล เปนตน จำนวน ๑๐๒,๑๔๐ ลานลกบาศกเมตร ทเหลอยงไมสามารถจดสรรนำใหกบพนทการเกษตร นอกเขตชลประทาน และนำอปโภคบางสวนอกประมาณ ๔๘,๙๖๑ ลานลกบาศกเมตร

การใชนำบาดาล การใชนำบาดาลในประเทศไทย มท งการใชนำในดานอปโภค -บรโภค เกษตรกรรม และ

อตสาหกรรม โดยแบงนำบาดาลออกเปน ๒ ระดบ คอ ระดบตน ทมความลกไมเกน ๑๕ เมตร จะมการทำบอนำตน เพอสบนำขนมาใช และนำบาดาลระดบลกทตองทำการเจาะบอนำบาดาล โดยขอมลบอนำตนในประเทศไทยป พ.ศ. ๒๕๕๗ มทงสน ๑.๙๒ ลานบอ สวนบอนำบาดาลในสวนภาครฐและเอกชน ทสามารถใชการไดมจำนวน ๐.๑๗ ลานบอ โดยในแตละปจะมปรมาณการใชนำบาดาลในประเทศ ๑๔,๗๔๑ ลานลกบาศกเมตรตอป เปนการใชนำดานการเกษตรมากทสดปละ ๑๒,๗๔๑ ลานลกบาศกเมตร เพออปโภคบรโภคปละ ๑,๒๒๓ ลานลกบาศกเมตร และในภาคอตสาหกรรมปละ ๗๗๗ ลานลกบาศกเมตร (ทมา: กรมทรพยากรนำบาดาล เม.ย. ๒๕๖๐)

20

๒๑

๓.๔ สภาพปญหาทรพยากรนำ ปญหาทรพยากรนำ ประกอบดวยการขาดแคลนนำ นำทวม นำเสย และนำเคม เกดขนเนองจาก

สาเหตตาง ๆ ไดแก ปรมาณนำฝนทไมเพยงพอหรอมากเกนไป การบกรกพนทปาตนนำและแหลงนำสาธารณะ การเพมขนของประชากรและขยายตวของชมชนเมอง การพฒนาพนทเศรษฐกจ การขยายตวดานอตสาหกรรม การทองเทยวพเศษ การปลกพชทไมเหมาะสมกบสภาพดนและนำ การสรางสงกดขวางทางนำ การปลอยมลพษ ลงสแมนำลำคลอง การขาดแหลงเกบกกนำตนทนทเพยงพอ และการบรหารจดการท ไมมประสทธภาพเพยงพอ ซงจะแตกตางกนตามสภาพพนทในแตละลมนำ สรปไดดงน

ปญหาการขาดแคลนนำ ในรอบ ๔๐ ปทผานมา ประเทศไทยประสบปญหาภยแลงหลายครง คอ ป พ.ศ. ๒๕๑๐, ๒๕๑๑,

๒๕๑๕, ๒๕๒๐, ๒๕๒๒, ๒๕๒๙, ๒๕๓๐, ๒๕๓๓, ๒๕๓๗, ๒๕๔๒, ๒๕๔๕ แ ละ พ.ศ. ๒๕๔๘ กอใหเกดผลกระทบตอรายไดของเกษตรกรและความเสยหายทางเศรษฐกจของประเทศเปนอยางมากทงดานเกษตรกรรมและอตสาหกรรม ทตองอาศยผลผลตทางการเกษตรเปนวตถดบ ภยแลงครงรนแรงทเกดขนในป พ.ศ. ๒๕๒๒, ๒๕๓๗ และ พ.ศ. ๒๕๔๒ เกดเปนบรเวณกวางในเกอบทกภาคของประเทศ ชวง ๑๐ ปทผานมา (ป พ.ศ. ๒๕๔๘-๒๕๕๗) มพนทแลงซำซากเพมมากขน เนองจากฝนตกนอยกวาปกตหรอฝนตกไมเปนไปตามฤดกาล ซงพนทเสยงภยแลงในระดบตาง ๆ ขนอยกบสภาพภมประเทศ สภาพดน ปรมาณฝน โดยพนทเสยงภยในระดบรนแรง (เกดมากกวา๖ ครง/๑๐ ป) และระดบปานกลาง (เกด ๔-๕ ครง/๑๐ป) มพนทรวมประมาณ ๒๖.๘ ลานไร

สำหรบปญหาการขาดแคลนนำเพอการอปโภคบรโภค พบวาหมบานทงประเทศไทย (ป พ.ศ. ๒๕๖๐) จำนวน ๗๕,๐๓๒ หมบาน มปญหาหมบานทไมมระบบประปา ๒๕๖ หมบาน ระบบประปาชำรดและขาดประสทธภาพ ๒๐,๐๓๔ หมบาน

ปญหานำทวม

ในรอบ ๓๐ ปทผานมา ประเทศไทยไดประสบปญหานำทวมเกอบทกจงหวดของประเทศถง ๑๓ ครง ในปตาง ๆดงน ป พ.ศ. ๒๕๑๕, ๒๕๑๘, ๒๕๒๑, ๒๕๒๓, ๒๕๒๖, ๒๕๓๒, ๒๕๓๘, ๒๕๔๔, ๒๕๔๕, ๒๕๔๘, ๒๕๔๙, ๒๕๕๓ และ พ.ศ. ๒๕๕๔ โดยมอทกภยในลมนำเจาพระยาทมความรนแรงถง ๘ ครง คอ ป พ.ศ.๒๕๑๘, ๒๕๒๖, ๒๕๓๘, ๒๕๔๕, ๒๕๔๘, ๒๕๔๙, ๒๕๕๓ และ พ.ศ. ๒๕๕๔ ตามลำดบ กอใหเกดความเสยหายตอชวต ทรพยสน และเศรษฐกจของประเทศอยางมาก เชน ในป พ.ศ. ๒๕๕๔ มความเสยหายทางเศรษฐกจคดเปนมลคาถง ๑.๔๔ ลานลานบาท

พนทนำทวมขง ซำซาก ของทงประเทศ ระดบปานกลาง คอ ๔-๕ ครงในรอบ ๙ ป และระดบสง คอ มากกวา ๕ ครงในรอบ ๙ ป รวมทงสน ๑๐ ลานไร

พนทเสยงตอดนโคลนถลม รวมทงสนกวา ๖,๐๔๒ หมบาน มสาเหตจากฝนทตกหนกในพนทลมนำ และจากสภาพทางกายภาพของลมนำทเปนภเขาสงชนและพนทปาตนนำตอนบนถกทำลาย

21

๒๒

รปท ๓-๓ พนทเสยงภยแลงซำซาก (ทมา : กรมพฒนาทดน, ๒๕๔๘-๒๕๕๖)

22

๒๓

ปญหาคณภาพนำผวดน ประเทศไทย มคณภาพนำอยในเกณฑด รอยละ ๒๙ พอใช รอยละ ๔๙ และเสอมโทรม รอยละ ๒๒

ของแหลงนำหลกทวประเทศ (จำนวน ๕๒ แหลงนำ) ไมพบคณภาพนำทอยในเกณฑดมาก และเสอมโทรมมาก อยางไรกตาม คณภาพนำในชวง ๑๐ ปยอนหลง (ป พ.ศ. ๒๕๔๘-๒๕๕๗) พบวา แหลงนำทอยในเกณฑดมแนวโนมลดลง ขณะทแหลงนำ ทอยในเกณฑพอใชและเสอมโทรมมแนวโนมเพมขน สาเหตสำคญของปญหาคณภาพนำเสอมโทรมมาจากการระบายนำเสยจากชมชน การชะหนาดนทมปยตกคางจากการเกษตร และการปศสตว โดยปจจบน (ป พ.ศ. ๒๕๕๗) มปรมาณนำเสยจากชมชนเกดขน ๑๐.๓ ลานลกบาศกเมตรตอวน ขณะทระบบบำบดนำเสยรองรบนำเสยทเกดขนไดเพยงรอยละ ๓๑ พนท ทมนำเสยชมชนเกดขนมากทสด คอ กรงเทพมหานคร โดยมนำเสยประมาณ ๒ ลานลกบาศกเมตรตอวน ในขณะทระบบบำบดนำเสยในพนทกรงเทพมหานครสามารถบำบดนำเสยได รอยละ ๓๘ ของปรมาณนำเสยทเกดขน

ในสวนของปญหาการรกลำของนำเคม เกดขนในตอนลางของแมนำเจาพระยา ทาจน บางปะกง และแมกลอง ทำใหเกดผลกระทบตอการเพาะปลกพช การประปา การประมง การอตสาหกรรม ตลอดจนการอปโภค-บรโภคนำของราษฎรทอยรมฝงแมนำ การจดสรรนำเพอผลกดนนำเคม เปนการจดสรรนำจากแหลงเกบนำ ในพนทตอนบนของลมนำ เชน จากเขอนภมพล เขอนสรกต เขอนปาสก เขอนขนดานปราการชล รวมถง เขอนศรนครนทร และเข อนวชราลงกรณในฤดแลงปละมากกวา ๒,๘๐๐ ลานลกบาศกเมตร เพ อควบคมความเคมของนำ ณ จดควบคม ไมใหเกนมาตรฐานของการเกษตรและการประปา

ปญหาคณภาพนำบาดาล

คณภาพนำบาดาลโดยทวไปจะอยในเกณฑมาตรฐานทใชบรโภคได อยางไรกตาม ยงมบางพนท

ทมปรมาณสารละลายในนำบาดาลสงกวาเกณฑมาตรฐานนำดม เชน ในบางพนทของ จ.เชยงใหม จ.ลำพน จ.แพร จ.ลำปาง และ จ.กาญจนบร มแรเหลกและฟลออไรดสงกวาเกณฑมาตรฐาน ซงเปนปญหาทมกเกดขนกบพนททมความสมพนธกบรอยเลอนและแหลงนำพรอน บางพนทพบปญหาการรกลำของนำเคมในชนนำบาดาล โดยจะเปนพนทตามแนวปากแมนำและชายฝงทะเล เชน พนทแมนำเจาพระยา และ จ.สงขลา ทอาจจะมสาเหตจากการสบนำบาดาลขนมาใชเกนสมดลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ บางพนทมคณภาพนำบาดาลกรอย-เคม ไมเหมาะสำหรบ

การอปโภคบรโภค และเกษตรกรรม เชน จ.ยโสธร จ.อบลราชธาน จ.ศรสะเกษ จ.สรนทร และ จ.บรรมย ในบางพนทของ จ.นครศรธรรมราช พบสารหนทอาจมสาเหตจากการปนเปอนตามธรรมชาตของแรธาตในชนหนใหนำและจากการทำเหมองแรดบก นอกจากน บางพนททมการลกลอบทงขยะพษ นำเสย ของเสยอาจถกชะลางลงไปปนเปอนในชนนำบาดาลได

๒๓

ปญหาคณภาพนำผวดน ประเทศไทย มคณภาพนำอยในเกณฑด รอยละ ๒๙ พอใช รอยละ ๔๙ และเสอมโทรม รอยละ ๒๒

ของแหลงนำหลกทวประเทศ (จำนวน ๕๒ แหลงนำ) ไมพบคณภาพนำทอยในเกณฑดมาก และเสอมโทรมมาก อยางไรกตาม คณภาพนำในชวง ๑๐ ปยอนหลง (ป พ.ศ. ๒๕๔๘-๒๕๕๗) พบวา แหลงนำทอยในเกณฑดมแนวโนมลดลง ขณะทแหลงนำ ทอยในเกณฑพอใชและเสอมโทรมมแนวโนมเพมขน สาเหตสำคญของปญหาคณภาพนำเสอมโทรมมาจากการระบายนำเสยจากชมชน การชะหนาดนทมปยตกคางจากการเกษตร และการปศสตว โดยปจจบน (ป พ.ศ. ๒๕๕๗) มปรมาณนำเสยจากชมชนเกดขน ๑๐.๓ ลานลกบาศกเมตรตอวน ขณะทระบบบำบดนำเสยรองรบนำเสยทเกดขนไดเพยงรอยละ ๓๑ พนท ทมนำเสยชมชนเกดขนมากทสด คอ กรงเทพมหานคร โดยมนำเสยประมาณ ๒ ลานลกบาศกเมตรตอวน ในขณะทระบบบำบดนำเสยในพนทกรงเทพมหานครสามารถบำบดนำเสยได รอยละ ๓๘ ของปรมาณนำเสยทเกดขน

ในสวนของปญหาการรกลำของนำเคม เกดขนในตอนลางของแมนำเจาพระยา ทาจน บางปะกง และแมกลอง ทำใหเกดผลกระทบตอการเพาะปลกพช การประปา การประมง การอตสาหกรรม ตลอดจนการอปโภค-บรโภคนำของราษฎรทอยรมฝงแมนำ การจดสรรนำเพอผลกดนนำเคม เปนการจดสรรนำจากแหลงเกบนำ ในพนทตอนบนของลมนำ เชน จากเขอนภมพล เขอนสรกต เขอนปาสก เขอนขนดานปราการชล รวมถง เขอนศรนครนทร และเข อนวชราลงกรณในฤดแลงปละมากกวา ๒,๘๐๐ ลานลกบาศกเมตร เพ อควบคมความเคมของนำ ณ จดควบคม ไมใหเกนมาตรฐานของการเกษตรและการประปา

ปญหาคณภาพนำบาดาล

คณภาพนำบาดาลโดยทวไปจะอยในเกณฑมาตรฐานทใชบรโภคได อยางไรกตาม ยงมบางพนท

ทมปรมาณสารละลายในนำบาดาลสงกวาเกณฑมาตรฐานนำดม เชน ในบางพนทของ จ.เชยงใหม จ.ลำพน จ.แพร จ.ลำปาง และ จ.กาญจนบร มแรเหลกและฟลออไรดสงกวาเกณฑมาตรฐาน ซงเปนปญหาทมกเกดขนกบพนททมความสมพนธกบรอยเลอนและแหลงนำพรอน บางพนทพบปญหาการรกลำของนำเคมในชนนำบาดาล โดยจะเปนพนทตามแนวปากแมนำและชายฝงทะเล เชน พนทแมนำเจาพระยา และ จ.สงขลา ทอาจจะมสาเหตจากการสบนำบาดาลขนมาใชเกนสมดลในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ บางพนทมคณภาพนำบาดาลกรอย-เคม ไมเหมาะสำหรบ

การอปโภคบรโภค และเกษตรกรรม เชน จ.ยโสธร จ.อบลราชธาน จ.ศรสะเกษ จ.สรนทร และ จ.บรรมย ในบางพนทของ จ.นครศรธรรมราช พบสารหนทอาจมสาเหตจากการปนเปอนตามธรรมชาตของแรธาตในชนหนใหนำและจากการทำเหมองแรดบก นอกจากน บางพนททมการลกลอบทงขยะพษ นำเสย ของเสยอาจถกชะลางลงไปปนเปอนในชนนำบาดาลได

23

๒๕

รปท ๓-๕ คณภาพนำในแหลงนำสำคญทวประเทศ (ทมา : กรมควบคมมลพษ, ๒๕๕๗)

๒๔

รปท ๓-๔ พนทเสยงภยนำทวมซำซาก (ทมา : สำนกงานพฒนาเทคโนโลยอวกาศและภมสารสนเทศ (GISTDA), ๒๕๔๘-๒๕๕๖)

24

๒๕

รปท ๓-๕ คณภาพนำในแหลงนำสำคญทวประเทศ (ทมา : กรมควบคมมลพษ, ๒๕๕๗)

25

๒๖

บทท ๔

แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐)

การพฒนาประเทศตงแตอดตจนถงปจจบน รฐบาลไดใหความสำคญในการจดหาแหลงนำ และพฒนาระบบชลประทานมาโดยตลอด เพอตอบสนองตอความตองการใชนำของประเทศ ทงดานอปโภค บรโภค ดานการเกษตร อตสาหกรรม และการรกษาระบบนเวศ อยางไรกตาม เนองจากการเพมขนของจำนวนประชากร การพฒนาดานเศรษฐกจและสงคม สงผลใหความตองการใชนำเพมมากขน รวมถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการเกดปญหาภยธรรมชาตทรนแรงเพมมากขน เชน ปญหาอทกภย ภยแลง ปญหาการชะลางพงทลายของดนในพนทลาดชน และดนโคลนถลม ซงเปนผลจากการตดไมทำลายปาและพนทปาตนนำทรดโทรม สงผลกระทบตอระบบนเวศ ในพนทตนนำ ปญหานำเนาเสยทเกดจากชมชน เกษตรกรรม และอตสาหกรรม โดยปญหาดงกลาวทวความรนแรงขนและกระทบตอประชาชน เศรษฐกจ และสงคมของประเทศ

ประเทศไทยไดจดทำยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ๑๒ ป (พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๖๙) เพอเปนกรอบและแนวทางการบรหารจดการทรพยากรนำของประเทศ อยางไรกตาม เนองจากการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม สภาพสงคมและเศรษฐกจ รวมถงรฐบาลไดจดทำยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) แผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต ในประเดนการบรหารจดการนำทงระบบ (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) และแผนปฏรปประเทศ ๑๑ ดาน ในการพฒนาประเทศ ดงนน เพอใหการบรหารจดการทรพยากรนำ สอดคลอง และตอบสนองเปาหมายตามยทธศาสตรชาต สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต จงไดจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) โดยปรบปรงยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ๑๒ ป ใหม ความเหมาะสมสอดคลองกบเปาหมายของยทธศาสตรชาต ๒๐ ป

๔.๑ ความเชอมโยงยทธศาสตรชาต ๒๐ ป กบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป สอดคลองกบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป ภายใตยทธศาสตร ท ๕ การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอม เพอการพฒนาอยางยงยน ซงถายทอดลงสการดำเนนงานตามแผนแมบทการบรหารจดการนำทงระบบ (แผนระดบ ๒ : แผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาตประเดนท ๑๙ ) โดยการจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป มความเชอมโยงและดำเนนการสอดคลองกบการพฒนายอยตามแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำทงระบบ ดงน ๑) พฒนาการจดการนำเชงลมนำทงระบบเพอเพมความมนคงดานนำของประเทศ ๒) เพมผลตภาพของนำทงระบบในการใชนำอยางประหยด รคณคา และสรางมลคาเพมจากการใชนำใหทดเทยมกบระดบสากล และ ๓) อนรกษและฟนฟแมนำลำคลองและแหลงนำธรรมชาตทวประเทศ โดยจะวดความสำเรจจากการใชดรรชนตามกรอบของธนาคารพฒนาเอเชย (ADB) ทงนแผนแมบทดานนำจะกำหนดแผนงานทจะดำเนนการใหมผลผลตและผลลพธทสามารถสงผลกระทบตอดรรชนการวดในระดบชาตได มประเดนความเชอมโยง ดงน (ตารางท ๔-๑)

26

๒๖

บทท ๔

แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐)

การพฒนาประเทศตงแตอดตจนถงปจจบน รฐบาลไดใหความสำคญในการจดหาแหลงนำ และพฒนาระบบชลประทานมาโดยตลอด เพอตอบสนองตอความตองการใชนำของประเทศ ทงดานอปโภค บรโภค ดานการเกษตร อตสาหกรรม และการรกษาระบบนเวศ อยางไรกตาม เนองจากการเพมขนของจำนวนประชากร การพฒนาดานเศรษฐกจและสงคม สงผลใหความตองการใชนำเพมมากขน รวมถงการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและการเกดปญหาภยธรรมชาตทรนแรงเพมมากขน เชน ปญหาอทกภย ภยแลง ปญหาการชะลางพงทลายของดนในพนทลาดชน และดนโคลนถลม ซงเปนผลจากการตดไมทำลายปาและพนทปาตนนำทรดโทรม สงผลกระทบตอระบบนเวศ ในพนทตนนำ ปญหานำเนาเสยทเกดจากชมชน เกษตรกรรม และอตสาหกรรม โดยปญหาดงกลาวทวความรนแรงขนและกระทบตอประชาชน เศรษฐกจ และสงคมของประเทศ

ประเทศไทยไดจดทำยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ๑๒ ป (พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๖๙) เพอเปนกรอบและแนวทางการบรหารจดการทรพยากรนำของประเทศ อยางไรกตาม เนองจากการเปลยนแปลงของสภาพแวดลอม สภาพสงคมและเศรษฐกจ รวมถงรฐบาลไดจดทำยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) แผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต ในประเดนการบรหารจดการนำทงระบบ (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) และแผนปฏรปประเทศ ๑๑ ดาน ในการพฒนาประเทศ ดงนน เพอใหการบรหารจดการทรพยากรนำ สอดคลอง และตอบสนองเปาหมายตามยทธศาสตรชาต สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต จงไดจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) โดยปรบปรงยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ๑๒ ป ใหม ความเหมาะสมสอดคลองกบเปาหมายของยทธศาสตรชาต ๒๐ ป

๔.๑ ความเชอมโยงยทธศาสตรชาต ๒๐ ป กบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป สอดคลองกบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป ภายใตยทธศาสตร ท ๕ การเตบโตทเปนมตรกบสงแวดลอม เพอการพฒนาอยางยงยน ซงถายทอดลงสการดำเนนงานตามแผนแมบทการบรหารจดการนำทงระบบ (แผนระดบ ๒ : แผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาตประเดนท ๑๙ ) โดยการจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป มความเชอมโยงและดำเนนการสอดคลองกบการพฒนายอยตามแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำทงระบบ ดงน ๑) พฒนาการจดการนำเชงลมนำทงระบบเพอเพมความมนคงดานนำของประเทศ ๒) เพมผลตภาพของนำทงระบบในการใชนำอยางประหยด รคณคา และสรางมลคาเพมจากการใชนำใหทดเทยมกบระดบสากล และ ๓) อนรกษและฟนฟแมนำลำคลองและแหลงนำธรรมชาตทวประเทศ โดยจะวดความสำเรจจากการใชดรรชนตามกรอบของธนาคารพฒนาเอเชย (ADB) ทงนแผนแมบทดานนำจะกำหนดแผนงานทจะดำเนนการใหมผลผลตและผลลพธทสามารถสงผลกระทบตอดรรชนการวดในระดบชาตได มประเดนความเชอมโยง ดงน (ตารางท ๔-๑)

๒๗

ตารางท ๔-๑ ความเชอมโยงยทธศาสตรชาต ๒๐ ป กบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป

แผนแมบทประเดน แผนยอย/ความครอบคลม แผนแมบทฯ นำทสอดรบ แผนแมบทประเดนท ๑๙ การบรหารจดการนำ ทงระบบ

๑. พฒนาการจดการนำเชงลมนำทงระบบเพอเพมความมนคง ดานนำของประเทศ • จดการนำเพอชมชนในชนบท • จดการนำเพอสงแวดลอม • จดระบบการจดการนำ

ในภาวะวกฤต • จดการบรหารนำเชงลมนำ

อยางมธรรมาภบาล

ดานท ๑ การจดการนำอปโภคบรโภค • พฒนาระบบประปาชนบท • พฒนานำดมใหไดมาตรฐานและราคา

ทเหมาะสม ดานท ๓ การจดการนำทวมและอทกภย

• เพมประสทธภาพการระบายนำ • ปองกนนำทวมชมชนเมอง การจดทำผงนำ

และปรบปรงผงเมอง • การจดการพนทนำทวม และพนทชะลอนำ • การบรรเทาอทกภยในเชงพนทอยางเปน

ระบบในระดบลมนำ และพนทวกฤต • การสนบสนนการปรบตวและเผชญเหต

ดานท ๔ การจดการคณภาพนำและอนรกษทรพยากรนำ

• การลดนำเสยจากแหลงกำเนด • พฒนาและเพมประสทธภาพระบบบำบดนำเสย

ดานท ๕ การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำ ทเสอมโทรมและปองกนการพงทลาย ของดน

• การอนรกษฟนฟพนทปาตนนำทเสอมโทรม • การปองกนและลดการชะลางพงทลาย

ของดนในพนทตนนำ ดานท ๖ การบรหารจดการ

• ปรบปรงองคกรดานการบรหารจดการนำ • การจดทำแผนบรหารจดการนำ • การพฒนาระบบฐานขอมลสนบสนน

การตดสนใจ ๒. เพมผลตภาพของนำทงระบบ ในการใชนำอยางประหยด รคณคา และสรางมลคาเพม จากการใชนำใหทดเทยมกบระดบสากล • จดการนำในเขตเมอง • จดการนำเพอการพฒนา • เพมผลตภาพของการใชนำ

ดานท ๑ การจดการนำอปโภคบรโภค • การพฒนาระบบประปาเมอง/เศรษฐกจ • การประหยดนำในทกภาคสวน

ดานท ๒ การสรางความมนคงนำภาคการผลต • พฒนาแหลงนำตนทนใหม • บรหารจดการความตองการ • จดหานำพนทเกษตรนำฝน • การเพมผลตภาพภาคการผลต

27

๒๘

แผนแมบทประเดน แผนยอย/ความครอบคลม แผนแมบทฯ นำทสอดรบ ๓. อนรกษและฟนฟแมนำ ลำคลองและแหลงนำธรรมชาต ทวประเทศ • พสจนและสอบเขตแมนำ

ลำคลอง • แกไขปญหา การรกลำ

แนวเขตแมนำ • จดทำขอกำหนดในการ

ออกแบบทงเชงภมสถาปตยกรรมและวศวกรรม

ดานท ๔ การจดการคณภาพนำ และและอนรกษทรพยากรนำ • ฟนฟแมนำลำคลอง

๔.๒ ความเชอมโยงแผนการปฏรปประเทศ ๑๑ ดาน และแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป แผนการปฏรปประเทศ ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรองทรพยากรนำ ไดพจารณากำหนดแนวทางการปฏรปประเทศ เปาหมาย และทศทางของการพฒนา ซงแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ จะตองกำหนดแนวทางการดำเนนงาน เปาหมาย และตวชวด ใหเปนไปในทศทางทแผนการปฏรปประเทศ โดยเชอมโยงแผนการบรหารจดการทรพยากรนำ (จำนวน ๒๘ กลยทธ ๕๔ แผนงาน) กบแผนปฏรปประเทศ ดานทรพยากรนำ ๕ ประเดน (๒๗ เรอง/กจกรรม) ดงน (ตารางท ๔-๒) ตารางท ๔-๒ ความเชอมโยงแผนการปฏรปประเทศ ๑๑ ดาน และแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป

ประเดนการปฏรป ความเชอมโยงแผนแมบทฯนำ ๑. การบรหารแผนงานโครงการทสำคญตามแผน

ยทธศาสตร การบรหารจดการทรพยากรนำ • การพฒนาโครงการพฒนาแหลงนำตาม

ยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ (กลไกการขบเคลอนโครงการ)

• การปรบปรงวธบรหารโครงสรางเชงซอนรวมกนอยางเปนระบบ

ดานท ๖ การบรหารจดการ • การจดทำแผนบรหารจดการทรพยากรนำสอดคลอง

กบยทธศาสตรชาต

๒. การบรหารเชงพนท เพอเพมประสทธภาพ ในการบรหารจดการนำ • การบรหารจดการรวมกน • การถายโอนภารกจและความรบผดชอบ • การบรหารจดการใชประโยชนทดน • สมดลการใชนำทงผวดนและใตดน • การบรหารจดการพนทนำทวมตามฤดกาล

ดานท ๒ การสรางความมนคงของนำภาคการผลต (เกษตรและอตสาหกรรม)

• การจดการดานความตองการ • เพมประสทธภาพโครงการแหลงนำ/ระบบสงนำเดม • การจดหานำในพนทเกษตรนำฝน • การพฒนาแหลงเกบกกนำ/ระบบสงนำใหม • พฒนาระบบผนนำและระบบเชอมโยงแหลงนำ ดานท ๓ การจดการนำทวมและอทกภย • การจดการพนทนำทวม/พนทชะลอนำ • การบรรเทาอทกภยในเชงพนทอยางเปนระบบ

ในระดบลมนำ/พนทวกฤต

28

๒๙

ประเดนการปฏรป ความเชอมโยงแผนแมบทฯนำ ดานท ๖ การบรหารจดการ • การจดทำ ปรบปรง ทบทวน กฎหมาย ระเบยบ

ขอบงคบดานทรพยากรนำ • การสงเสรม พฒนา องคกรการบรหารจดการ

ทรพยากรนำในระดบประเทศ/ระดบลมนำ • การจดทำแผนบรหารจดการทรพยากรนำ • การสนบสนนและขบเคลอนการบรหารจดการ

ทรพยากรนำในระดบประเทศ/ลมนำ • การบรณาการการมสวนรวมในการบรหารจดการ

๓. การจดการระบบเสนทางนำ • การจดการระบายนำ • การดแลเสนทางนำในบรเวณโรงพยาบาล

ทอยในพนทนำทวม

ดานท ๓ การจดการนำทวมและอทกภย • เพมประสทธภาพการระบายนำ • ปองกนนำทวมชมชนเมอง/ผงนำ • การบรรเทาอทกภยในเชงพนทอยางเปนระบบ

ในระดบลมนำ/พนทวกฤต ดานท ๖ การบรหารจดการ

• การจดทำแผนบรหารจดการทรพยากรนำ (แผนปองกนและแกไขภาวะนำแลงและนำทวม)

๔. ระบบขยายผลแบบอยางความสำเรจ นำไปสการเปลยนแปลงการบรหารจดการนำ

ดานท ๖ การบรหารจดการ • แตงตงองคกรผใชนำและสงเสรมการจดการนำชมชน • งานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมดานการบรหาร

จดการทรพยากรนำ • พฒนากลไกความรวมมอระหวางประเทศ

ดานทรพยากรนำ (ความรวมมอดานวชาการ) ๕. ความร เทคโนโลยและทรพยากรมนษย เพอการ

บรหารจดการการขยายผลความสำเรจดานการบรหารจดการนำ/ดแลรกษาอยางมสวนรวม และยงยน

ดานท ๖ การบรหารจดการ • การเพมศกยภาพการบรหารจดการทรพยากรนำ

ระดบประเทศและลมนำ (การใชนวตกรรมหรอ แนวทางใหมในการบรหารจดการทรพยากรนำ)

• งานวจย เทคโนโลย และนวตกรรมการบรหารจดการทรพยากรนำ

• พฒนาฐานขอมลทรพยากรนำและขอมลอนทเกยวของ (คลงขอมลนำและระบบโทรมาตร)

• การเพมประสทธภาพการบรหารจดการทรพยากรนำ (พฒนาระบบเฝาระวงและแจงเตอนคณภาพนำ จดทำระบบ Big Data และการเตอนภยพนทลาดเชงเขา)

๔.๓ ความเชอมโยงเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) และแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป

แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป ไดจดทำใหมสอดคลองกบเปาหมายการพฒนาทยงยนเปาหมายท ๖ สรางหลกประกนวาจะมการจดใหมนำและสขอนามยสำหรบทกคน และมการบรหารจดการทยงยน โดยมความเชอมโยง ดงน ตารางท ๔ - ๓

29

๓๐

ตารางท ๔–๓ ความเชอมโยงเปาหมายการพฒนาทยงยน และแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป

เปาประสงค ความเชอมโยงแผนแมบทฯนำ

๖.๑ บรรลเปาหมายการใหทกคนเขาถงนำดม ทปลอดภยและมราคาทสามารถซอหาได

ดานท ๑ การจดการนำอปโภคบรโภค • พฒนานำดมใหไดมาตรฐานและราคา

ทเหมาะสม ๖.๒ บรรลเปาหมายการใหทกคนเขาถงสขอนามย ทพอเพยงและเปนธรรม

ดานท ๑ การจดการนำอปโภคบรโภค • พฒนานำดมใหไดมาตรฐานและราคา

ทเหมาะสม ๖.๓ ยกระดบคณภาพนำ โดยลดมลพษ ขจดการทงขยะและลดการปลอยสารเคมและวสดอนตราย

ดานท ๔ การจดการคณภาพนำ และอนรกษฟนฟทรพยากรนำ

๖.๔ เพมประสทธภาพการใชนำในทกภาคสวนและสรางหลกประกนวาจะมการใชนำและจดหานำทยงยน

ดานท ๑ การจดการนำอปโภคบรโภค • เพมประสทธภาพการใชนำ

ดานท ๒ การสรางความมนคงนำภาคการผลต • การจดการดานความตองการ

๖.๕ ดำเนนการบรหารจดการนำแบบองครวม ในทกระดบ

ดานท ๖ การบรหารจดการ • สงเสรม พฒนา องคกรการบรหารจดการ

ทรพยากรนำในระดบชาต/ระดบลมนำ • การประชาสมพนธ และการมสวนรวม

ในการบรหารจดการนำ ๖.๖ ปกปองและฟนฟระบบนเวศทเกยวของกบ แหลงนำ รวมถงภเขาปาไม พนทชมนำ แมนำ ชนหนอมนำและทะเลสาบ

ดานท ๔ การจดการคณภาพนำ และอนรกษฟนฟทรพยากรนำ • การรกษาสมดลระบบนเวศ • อนรกษและฟนฟแมนำลำคลองและแหลงนำ

ธรรมชาตทวประเทศ ดานท ๕ การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำทเสอมโทรมและปองกนการพงทลายของดน • การอนรกษฟนฟพนทปาตนนำทเสอมโทรม • การปองกนและลดการชะลางพงทลายของดน

ในพนทตนนำ ๖.a ขยายความรวมมอระหวางประเทศและ สนบสนนการเสรมสรางขดความสามารถใหแกประเทศกำลงพฒนาในกจกรรมและแผนงาน ทเกยวของกบนำและสขอนามย

ดานท ๖ การบรหารจดการ • พฒนากลไกความรวมมอระหวางประเทศ

ดานทรพยากรนำ

๖.b สนบสนนและเพมความเขมแขงในการมสวนรวมของชมชนทองถนในการพฒนาการจดการนำและสขอนามย

ดานท ๖ การบรหารจดการ • การประชาสมพนธ และการมสวนรวมในการ

บรหารจดการนำ • ปรบปรงโครงสรางองคกร ทงระดบชาต

และระดบลมนำ และระดบชมชน

30

๓๑

๔.๔ หลกการและแนวคดในการปรบปรงแผนแมบท

ในการจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) เปนการปรบปรง แผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ๑๒ ป (พ.ศ. ๒๕๕๘-๒๕๖๙) โดยประเมนและปรบปรงแนวทาง การดำเนนงานบางดานใหเหมาะสมยงขน มการกำหนดเปาหมายและตวชวดทชดเจน สอดคลองกบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป ซงผลการประเมน สรปไดดงน ๑) ยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำเดม เปนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ป ๒๕๕๘-๒๕๖๙ จะตองขยายเปนป ๒๕๖๑ – ๒๕๘๐ และปรบปรงใหยทธศาสตรนำสนบสนนเปาหมาย ยทธศาสตรชาต ๒๐ ป และการปฏรปดานทรพยากรนำ ในประเดนทเก ยวของ เชน ดานการเกษตร อตสาหกรรม การทองเท ยว กลมจงหวด ภมภาค การพฒนาพนทเศรษฐกจ ๒) การกำหนดกจกรรม แผนงานโครงการ ของหนวยงานยงไมสอดคลอง หรอตอบสนองตอเปาหมายและกรอบเวลา ใหหนวยงานปรบกจกรรม แผนงาน โครงการ ใหมผลสมฤทธกระทบเปาหมาย และกรอบเวลาตามยทธศาสตร ซงของเดมเปนการกำหนดจากภารกจของหนวยงานเปนสวนใหญ ๓) รวบรวมขอมลพนฐานไมครบถวน เพยงพอใหทราบถงสถานการณ หรอความตองการ เพอนำไปใช ในการกำหนดเปาหมาย โดยใหดำเนนการใหแลวเสรจ ภายใน ๒-๓ ป และเตรยมแนวทางในการจดเกบขอมล เพอการประเมนผลสมฤทธ

๔) หนวยงานจะตองจดทำแผนแมบท แผนปฏบตการตามภารกจของหนวยงาน ทำใหไมสามารถกำหนดทศทางยทธศาสตรในประเดนนน ๆ และโครงการทตองบรณาการในพนทกบหนวยงานอน ๕) เพมกจกรรมหรอแนวทางใหม และกำหนดเจาภาพ หนวยงาน เพอกำกบและขบเคลอนงาน ทตองบรณาการหลายหนวยงานหรอในระดบพนท ๖) การใชนวตกรรมใหม ๆ การวจย เพอขบเคลอนงานทมชองวาง ยงไมมแนวทางทชดเจน ๗) การสอสารทำความเขาใจเกยวกบยทธศาสตรไมดพอ ทำใหหนวยงานมองเปาหมายไมเปนไปในทศทางเดยวกน และไมสามารถเชอมโยงกบหวงโซผลลพธ (Results Chain) ทใหหนวยงานมเปาหมายรวมกน

๔.๕ แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑ -๒๕๘๐)

๔.๕.๑ วสยทศน ไดกำหนดวสยทศนการพฒนาตามแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ไว ดงน “ทกหมบานมนำสะอาดอปโภค บรโภค นำเพอการผลตมนคง ความเสยหายจากอทกภยลดลง คณภาพนำอย ในเกณฑมาตรฐาน บรหารจดการนำอยางย งยน ภายใตการพฒนาอยางสมดล โดยการ มสวนรวมของทกภาคสวน” ๔.๕.๒ เปาหมายในภาพรวมของแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป ๑) ประชาชนทงในเมองและชนบท มนำอปโภคและนำดมเพยงพอ ไดมาตรฐานสากลในราคา ทเหมาะสม มการประหยดนำทกภาคสวนทงภาคอตสาหกรรมและครวเรอน รวมทงมความสามารถในการบรหารจดการนำระดบชมชม และทองถน ๒) สามารถจดหานำเพอการผลต (เกษตร อตสาหกรรม) ไดอยางสมดลระหวางศกยภาพกบ ความตองการ มการใชนำอยางมประสทธภาพ ประหยด ผลตภาพสงขน รวมทง สามารถจดหานำบรรเทาผลกระทบ จากการขาดแคลนนำในพนทเกษตรนำฝนใหเพยงพอตอการดำรงชพและการทำการเกษตรในฤดฝน

31

๓๒

๓) มระบบปองกนนำทวมและอทกภยทมประสทธภาพ ทงโครงสรางและการบรหารจ ดการ มผงการระบายนำทกระดบ การบรหารพนทนำทวมและพนทชะลอนำ ๔) การฟนฟแมนำลำคลองและแหลงนำธรรมชาต ใหมคณภาพตามมาตรฐาน ชมชนขนาดใหญ มการบำบดนำเสยกอนปลอยลงสสงแวดลอม มการจดการโดยการปองกนและลดนำเสยทตนทาง ๕) ปาตนนำไดรบการฟนฟ สามารถชะลอการไหลบาของนำ มการใชประโยชนจากลมนำตามผงทกำหนด มการอนรกษดนและนำในพนทลาดชน ๖) มระบบบรหารจดการทรพยากรนำทมธรรมาภบาล ทนสมย มกฎหมาย ระเบยบ เกณฑทเกยวของกบทรพยากรนำ มโครงสรางองคกรเหมาะสมในการบรหารจดการนำทกระดบ สามารถบรหารจดการตามแผนยทธศาสตร แผนแมบท แผนปฏบตการ ระบบ และกลไกการจดสรรนำ รวมทง มระบบฐานขอมล ทรพยากรมนษย และงานวจยเพยงพอในการตดสนใจและบรหารจดการ ๔.๕.๓ ประเดนความครอบคลมในการวางแผนแมบทดานนำของประเทศ ในการจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ไดกำหนดแนวทางการพฒนาใหครอบคลม ตามแนวทางการพฒนายอย ทกำหนดไวในยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ประกอบดวย สาระหลก ดงน ๑) การจดการนำเพอชมชนชนบท ไดแก การจดใหมนำสะอาดใชทกครวเรอนในชมชนชนบท ทงปรมาณ คณภาพ และราคาทเขาถงได มระบบการจดการนำชมชนทเหมาะสมกบการพฒนามตเศรษฐกจ สงคมและสงแวดลอม อยางยงยน ๒) การจดการนำในเขตเมอง ไดแก การจดใหมนำเพยงพอตอการเจรญเตบโตของเขตเมอง เพอการอยอาศย การพาณชย และบรการ พรอมระบบการจดการนำในเขตเมอง มระบบแผนผงนำ ระบบกระจายนำด ระบบรวบรวมนำเสย ระบบปองกนนำทวม และระบายนำ ๓) การจดการนำเพอการพฒนา ไดแก การพฒนานำเพอการเกษตร การพฒนานำเพออตสาหกรรม การเพมมลคานำ และการปรบโครงสรางการใชนำดานการเกษตร และอตสาหกรรม ๔) การจดการนำเพอสงแวดลอม ไดแก การจดการพนทตนนำ การพฒนา ฟนฟ แหลงนำธรรรมชาต การควบคมปรมาณการไหลของนำเพอรกษาระบบนเวศ การจดการคณภาพนำ (การลดแหลงนำเสยทแหลงกำเนด และพฒนาเพมประสทธภาพระบบบำบดนำเสย) การจดการนำเสยภาคการเกษตร และการตดตามตรวจสอบคณภาพนำ ใหครอบคลมถงการไหลลงทะเล ๕) การจดระบบการจดการนำในภาวะวกฤต ไดแก การบรหารจดการพนทเสยงภย (การปรบตวหนภย การบรหารจดการพนทนำทวม) และการจดการเชงโครงสราง ๖) การบรหารเชงลมนำอยางมธรรมาภบาล ไดแก การวางแผนลมนำแบบองครวมและบรณาการ การจดการใหมการจดหา การใชนำทสมดล ทนสมย ทนการณ และสรางความเปนธรรม โดยมโครงสราง องคกรการจดการ กฎระเบยบ การจดหาและการใชนำอยางสมดล มระบบและกลไกการจดสรรนำ และการพฒนารปแบบ การจดการ ระบบการจดการนำชมชนทเหมาะสม มระบบผงนำ การจดทำแผนตามความสำคญในพนท การเตรยมความพรอมขององคกร เครองมอ การจดการ การสอสารและสารสนเทศ การดำเนนการความรวมมอระหวางประเทศเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรนำ เชอมโยงประเดนการพฒนาดานอนรวมกน การศกษา วจย พฒนา เทคโนโลย และนวตกรรม เกยวกบทรพยากรนำ

32

๓๓

๔.๕.๔ แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป เพ อใหบรรลตามวสยทศนขางตน ไดกำหนด แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ไว ๖ ดาน คอ ดานท ๑ การจดการนำอปโภคบรโภค ดานท ๒ การสรางความมนคงของนำภาคการผลต ดานท ๓ การจดการนำทวมและอทกภย ดานท ๔ การจดการคณภาพนำ และอนรกษทรพยากรนำ ดานท ๕ การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำทเสอมโทรม และปองกนการพงทลายของดน ดานท ๖ การบรหารจดการ ดานท ๑ การจดการนำอปโภคบรโภค หลกการ : นำเพอการอปโภค บรโภค เปนสงทจำเปนสำหรบการดำรงชวตของมนษย ชวงทผานมารฐบาล

ไดจดสรรงบประมาณจำนวนมาก เพอจดหานำ อปโภค บรโภค บรการประชาชนอยางท วถ ง ทงพนทเมอง และชนบท รวมทงเพอตอบสนองเปาหมายการพฒนาทยงยน (SDGs) ทสมาชกขององคการสหประชาชาต กำหนดใน เปาหมายท ๖ “การเขาถงการใชนำสะอาดและสขาภบาลทด”

ภาพรวมความตองการนำเพอการอปโภคบรโภคมแนวโนมเพมขนเนองจากการขยายตวทางเศรษฐกจ การเพมขนของประชากร และพนทเศรษฐกจพเศษ โดยคาดการณวาในป ๒๕๗๐ จะมความตองการมากถง ๘,๒๖๐ ลานลกบาศกเมตรตอป และจากขอมลพนฐานระดบหมบาน (กชช. ๒ ค) ป ๒๕๕๖ พบวา มหมบานทไมมระบบประปา จำนวน ๗,๔๙๐ หมบาน มหมบาน ทประกาศเปนพนทภยแลงตองชวยเหลอเปนประจำทกป และหลายพนทมคาใชจายสง ในการจดหานำ อปโภค บรโภค ซงแผนยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ๑๒ ป (พ.ศ. ๒๕๕๘–๒๕๖๙) กำหนดวาจะดำเนนการใหครบทกหมบานในป ๒๕๖๐ ซงดำเนนการไดจรง ๗,๒๓๔ หมบาน ยงเหลอทจะดำเนนการตอใน แผนแมบทการจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) จำนวน ๒๕๖ หมบาน กำหนดแลวเสรจภายใน ป ๒๕๖๕ รวมทง ปรบปรงซอมแซมระบบประปาหมบานทชำรดเสยหาย จำนวน 14,534 หมบาน ใหแลวเสรจภายใน ป ๒๕๘๐ สำหรบในเขตเมอง และพนทเศรษฐกจ จะขยายเขตการจายนำ เพอรองรบการขยายตวของเมอง การทองเทยว และเขตเศรษฐกจพเศษ นอกจากนน จะปรบปรงระบบประปาใหไดมาตรฐาน สงเสรมการประหยดนำ ในภาคครวเรอน ภาคบรการ และภาคราชการ

เปาประสงค : จดหานำสะอาดเพอการอปโภคบรโภคใหแกชมชน ครบทกหมบาน หรอทกครวเรอน ชมชนเมอง แหลงทองเท ยวสำคญ และพ นท เศรษฐกจพเศษ รวมท งการจดหาแหลงนำสำรองในพ นท ซงขาดแคลนแหลงนำตนทน พฒนานำดมใหไดมาตรฐาน ในราคาทเหมาะสม และการประหยดนำโดยลดการใชนำภาคครวเรอน ภาคบรการ และภาคราชการ

33

๓๔

กลยทธ : ๑) พฒนา ขยายเขต และเพมประสทธภาพระบบประปาหมบาน โดยจดหาแหลงนำ และกอสรางระบบ ประปาใหครอบคลมทกหมบานทวประเทศ และปรบปรงระบบประปาเดมทชำรด เพอใหใชงานได

๒) พฒนาระบบประปาเมอง/พนทเศรษฐกจ โดยการขยายเขตระบบประปา เพมเขตจายนำสำหรบเมองหลก พนทเศรษฐกจพเศษ และแหลงทองเทยวทสำคญ การจดหาแหลงนำสำรองในพนท ซงขาดแคลนแหลงนำตนทน และลดการสญเสยนำในระบบทอสงจายนำประปา

๓) พฒนานำดมใหไดมาตรฐานและราคาทเหมาะสม โดยกำหนดมาตรฐานระบบประปาหมบาน การจำแนกระบบประปา แลวดำเนนการปรบปรงใหไดมาตรฐาน ครบทกหมบาน รวมทงพฒนานำบาดาลเพอสนบสนนนำดมสะอาดใหโรงเรยน และชมชน

๔) การประหยดนำทกภาคสวน โดยสงเสรมการลดการใชนำในภาคครวเรอน ภาคบรการ และภาคราชการ

34

๓๕

35 ตา

รางท

๔-๔

เปาห

มายต

ามแผ

นแมบ

ทดาน

ท ๑

การจ

ดการ

นำอป

โภคบ

รโภค

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

1. กา

รพฒน

า ขยา

ยเขตแ

ละเพ

มปร

ะสทธ

ภาพร

ะบบป

ระปา

หมบา

น หม

บานท

กอสร

างระบ

บประ

ปา

256

256

- -

มท.

สถ./

อปท.

ทน./ท

บ./กป

ภ./นท

พ. จำ

นวนค

รวเรอ

น 11

,441

11,44

1 -

- หม

บานท

ไดรบก

ารเพม

ประส

ทธภา

พระบ

บประ

ปา

14,53

4 5,4

72

5,157

3,9

05

2. พฒ

นาปร

ะปาเม

อง/พ

นทเศร

ษฐกจ

2.1

การข

ยายเข

ต/เพ

มเขตจ

ายนำ

จำ

นวนแ

หง/ส

าขา

10,07

0 2,5

70

2,500

5,0

00

สทนช

. กป

น./กป

ภ. ชป

./ทน./

ทบ.

จำนว

นครว

เรอน

1,000

,000

280,0

00

275,0

00

445,0

00

2.2 แผ

นระบ

บประ

ปาเมอ

งหลก

/พนท

เศรษฐ

กจ/แ

หลงท

องเท

ยว

จำนว

นแหง

38

8 55

10

3 23

0 กป

ภ. -

จำนว

นครว

เรอน

4,239

,980

789,9

80

1,150

,000

2,300

,000

2.3 จด

หาแห

ลงนำ

สำรอ

ง/จดห

านำต

นทน

จำนว

นแหง

19

6 59

37

10

0 กป

น./กป

ภ. -

ปรมา

ณนำ (

ลาน

ลบ.ม.

) 34

6 72

15

4 12

0 2.4

ลดก

ารสญ

เสยนำ

ในระ

บบทอ

สงจา

ยนำ

ประป

า รอ

ยละก

ารคว

บคมก

ารสญ

เสย

การส

ญเสย

ไมเกน

รอยล

ะ 20

- จดท

ำแผน

(ป 6

5)

- ไมเก

นรอย

ละ 2

5 ไม

เกนรอ

ยละ

23

ไมเกน

รอยล

ะ 20

กป

น./กป

ภ. -

3. พฒ

นานำ

อปโภ

คบรโภ

คใหไ

ดมาต

รฐาน

และร

าคาท

เหมาะ

สม

3.1 กา

รปรบ

ปรงระ

บบปร

ะปาห

มบาน

ใหได

มา

ตรฐา

น (SD

Gs)

รอยล

ะหมบ

านทไ

ดรบก

ารปร

บปรงใ

หไดม

าตรฐ

าน

ครบท

กหมบ

าน

20

30

50

มท.

สถ.

ทบ./อ

น./สป

.ทส./ก

ปภ./

ทน.

รอยล

ะของ

ระบบ

ประป

าทผา

นมา

ตรฐา

นประ

ปาดม

ได

90

18

27

45

3.2 พ

ฒนาน

ำดมส

ะอาด

ทไดม

าตรฐ

านแล

ะรา

คาทเ

หมาะ

สม

จำนว

นแหง

4,0

15

2,911

1,1

04

- ทบ

. ศธ

. คร

วเรอน

ทไดร

บประ

โยชน

36

6,700

27

4,300

92

,400

- รอ

ยละก

ารลด

ลงขอ

งผปว

ยจา

กนำด

ม 10

2

3 5

อน.

4.การ

ประห

ยดนำ

ทกภา

คสวน

4.1

ลดกา

รใชนำ

ภาคค

รวเรอ

น/บร

การ

ปรมา

ณการใ

ชนำ (ล

ตร/คน

/วน)

ไมเกน

215

ไม

เกน 2

34

ไมเกน

229

ไม

เกน 2

15

สทนช

. กป

ภ./กป

น. ทก

หนวย

งาน/

ภาคเอ

กชน

4.2 ลด

การใช

นำภา

คราช

การ

รอ

ยละห

นวยง

านรฐ

ทลดก

ารใชน

ำไดไม

นอยก

วารอ

ยละ 1

0 10

0

20

30

50

สทนช

. ทก

หนวย

งาน/

ภาคเอ

กชน

35

๓๖

แนวทางการขบเคลอน ๑. แผนงานประปาหมบานใหไดมาตรฐานนำอปโภค บรโภค เนองจากเปนภารกจขององคกร

ปกครองสวนทองถน แตเปนงานทรเรมใหม จงเหนควรมอบใหกระทรวงมหาดไทยเปนหนวยงานประสานและขบเคลอน และกรมสงเสรมการปกครองทองถนและกรมทรพยากรนำเปนหนวยงานปฏบตหลก ในการกำหนดมาตรฐาน จดทำรปแบบมาตรฐาน สนบสนนทองถนในการสำรวจ ออกแบบ และจดทำโครงการนำรอง พรอมทงการถายทอดเทคโนโลยและเพมขดความสามารถใหทองถนดำเนนการไดเองตอไป

๒. แผนงานประปาเมองหลก พนทเศรษฐกจตาง ๆ มอบสำนกงานทรพยากรนำแหงชาตเปนหนวยประสานและขบเคลอนแผนการพฒนาในดานตาง ๆ เพอกำหนดแผนงานโครงการรองรบในอนาคต

๓. การประหยดนำภาคครวเรอนและบรการ ในระยะแรกจะดำเนนการในเขตรบผดชอบของ การประปานครหลวง และการประปาสวนภมภาค โดยเนนในเขตขาดแคลนนำตนทน มเปาหมายใหอตราการใชนำตอคนลดลงหรอเหมาะสมกบกจกรรมของพนทนน ๆ

36

๓๗

ดานท ๒ การสรางความมนคงของนำภาคการผลต หลกการ : ประเทศไทยมสดสวนในการเกบกกนำตอนำทาเฉลยในระดบสง เฉพาะในบางลมนำ

ไดแกลมนำภาคกลาง และตะวนตกทมอางเกบนำขนาดใหญ สำหรบลมนำทเหลอมการเกบกก ในระดบตำ จงมวกฤตการณนำทเกดขนเปนการขาดแคลนนำในฤดแลงตามวงจรธรรมชาต แตปจจบนเกดจากปรมาณนำฝนทแปรปรวน เนองจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ประกอบกบความตองการใชนำทเพมขนทำใหเกดความไมสมดลของปรมาณนำ ปญหาการขาดแคลนนำมแนวโนมเกดบอยครง และทวความรนแรงมากขน ทำใหเกดการชวงชงทรพยากรนำ ระหวางชมชนเมอง อตสาหกรรมและชนบท การเขาถงทรพยากรนำโดยเสร ขาดความเปนธรรม

การผลตภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรมมบทบาทสำคญในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ โดยภาคอตสาหกรรม มแนวโนมการขยายตวคอนขางเรวและตอเน อง มสดสวนในรายไดประชาชาตคอนขางสง สวนใหญตงอยในเขตภาคกลางและภาคตะวนออก และมแนวโนมจะขยายตวมากข นในพ นท ระเบยงเศรษฐกจภาคตะวนออก (Eastern Economic Corridor: EEC) ไดแก จงหวดฉะเชงเทรา ชลบร และจงหวดระยอง ซงพนทดงกลาว ตองจดหาแหลงนำเพมเตม เพอรองรบความเสยงในการขาดแคลนนำ สวนภาคเกษตรกรรมมการขยายตวและมสดสวนในรายไดประชาชาตคอนขางนอย แตกมความสำคญตอเศรษฐกจภมภาค เปนแหลงสรางงานมากกวารอยละ ๓๐ ของแรงงานทงประเทศ แตเกษตรกรสวนใหญยงไดรบผลตอบแทนไมเพยงพอตอการดำรงชพ รายไดสวนใหญมาจากผลผลตพชทสำคญ ไดแก ขาว ยางพารา ออยโรงงาน ขาวโพดเลยงสตว ปาลมนำมน และมนสำปะหลง เปนตน ภาคเกษตรกรรมมความตองการใชนำสงถงรอยละ ๗๕ ของความตองการใชนำทงหมด ปญหาการขาดแคลนนำขนกบความตองการของภาคเกษตรกรรม โดยเฉพาะการผลตขาว ดงนน จำเปนตองเพมประสทธภาพการใชนำและการชลประทาน โดยพจารณาทางเศรษฐศาสตร ใชหลกลดการใชนำ การนำนำกลบมาใชใหมและการจดทำขอมลการใชนำ (Water Footprint)

ในป ๒๕๖๐ ประเทศไทยมพนทชลประทานทงหมด ๓๒.๖๖ ลานไร มความสามารถ ในการเกบกกนำตนทน ๘๑,๘๔๑ ลานลกบาศกเมตร และเพอรองรบความตองการนำในอนาคต ซงตามแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ปนน ไดกำหนดจะเพมปรมาณนำตนทน ๑๓,๒๔๓ ลานลกบาศกเมตร และเพมพนทระบบสงนำ (ชลประทาน) ๑๗.๙๕ ลานไร สวนพนทเกษตรกรรมนอกเขตชลประทาน ประมาณ ๑๐๐ ลานไร ซงสวนใหญอยในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เปนพนททำการเกษตรแบบอาศยนำฝน จะพฒนาใหสามารถเพาะปลกพชไดอยางนอยปละ ๑ ครง โดยการฟนฟแหลงนำธรรมชาต การพฒนาแหลงนำขนาดเลก แหลงนำชมชน แหลงนำในไรนา พฒนาบอบาดาล และการจดระบบอนรกษดนและนำ นอกจากการจดหาแหลงเกบกกนำเพมเตม และพฒนาพนทชลประทาน ยงมแผนในการลดการใชนำภาคเกษตรกรรม โดยสงเสรมการทำนา แบบเปยกสลบแหง การจดรปทดน และลดการใชนำภาคอตสาหกรรมรวมทง สงเสรมการเพมผลตภาพการใชนำ (Productivity) ทงภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรม

37

๓๘

เปาประสงค : พฒนาแหลงเกบกกนำและระบบสงนำใหมใหเตมศกยภาพ พรอมทงการจดหานำในพนทเกษตรนำฝน เพอขยายโอกาสจากศกยภาพโครงการขนาดเลกและลดความเสยงในพนทไมมศกยภาพ ลดความเสยง/ความเสยหายลง รอยละ ๕๐ รวมถงการเพมผลตภาพและปรบโครงสรางการใชนำ โดยดำเนนการรวมกบยทธศาสตรชาตดานการสรางความสามารถในการแขงขนและดานการสรางโอกาสและความเสมอภาคทางสงคมเพอยกระดบผลตภาพดานนำทงระบบ

กลยทธ : ๑) การจดการดานความตองการ โดยลดการใชนำภาคการเกษตร นำนำกลบมาใชใหมในพนทชลประทาน รวมถงการลดใชนำ

๒) เพ มประสทธภาพโครงการแหลงนำและระบบสงนำเดม โดยปรบปรงประสทธภาพแหลงนำ ระบบสงนำ และเพมปรมาณนำตนทนในแหลงนำเดม

๓) การจดหานำในพนทเกษตรนำฝน เพอขยายโอกาสจากศกยภาพโครงการขนาดเลก และลดความเสยงในพนทไมมศกยภาพ โดยการอนรกษ ฟนฟ พฒนาแหลงนำและระบบกระจายนำ การจดระบบ การพฒนาแหลงนำเพอการอนรกษดนและนำ สระนำในไรนา และพฒนาบอบาดาลเพอการเกษตร

๔) พฒนาแหลงเกบกกนำ/ระบบสงนำใหม ดวยการพฒนาแหลงเกบกกนำ พฒนาระบบชลประทาน การเพ มปรมาณนำท จ ดการได รวมท งการพฒนาแหลงนำบาดาลขนาดใหญท มศกยภาพ โดยคำนงถงผลกระทบดานสงแวดลอม

๕) พฒนาระบบผนนำและระบบเช อมโยงแหลงนำ ลดความขดแยงการใชนำภาคการเกษตรและอตสาหกรรม โดยพฒนาโครงขายนำภายในประเทศ และการผนนำระหวางประเทศ

๖) การเพมผลตภาพมลคาภาคการผลต โดยการสงเสรมดานการเกษตร พนธพช และการปลกพช ใหมผลตภาพสงมากขน ในพนทตนแบบและขยายผลการดำเนนการไปสพนททไดรบการพฒนาแหลงนำและระบบสงนำแลวตอไป โดยดำเนนการรวมกบยทธศาสตรชาตดานการสรางความสามารถ ในการแขงขน และดานการสรางโอกาสและความเสมอภาคทางสงคมเพอยกระดบผลตภาพ ดานนำทงระบบ

๗) การเพมนำตนทนโดยปฏบตการฝนหลวง ใหอางเกบนำและพนทเกษตรกรรม

38

๓๙

39

ตารา

งท ๔

-๕ เป

าหมา

ยตาม

แผนแ

มบทด

านท

๒ กา

รสรา

งควา

มมนค

งของ

นำภา

คการ

ผลต

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

1. กา

รจดก

ารดา

นควา

มตอง

การ

1.1 ลด

การใช

นำภา

คเกษต

รแล

ะนำน

ำกลบ

มาใชใ

หม

ในเขต

พนทช

ลประ

ทาน

พนทด

ำเนนก

าร (ไ

ร) 60

0,000

15

0,000

15

0,000

30

0,000

สท

นช.

ชป.

กษ.

ปรมา

ณนำท

ประห

ยดได

(ลา

น ลบ

.ม./ป

) 15

2 38

38

76

1.2 กา

รลดก

ารใชน

ำ ภา

คอตส

าหกร

รม

ปรมา

ณนำท

ประห

ยดได

ลา

น ลบ

.ม./ป

30

3

4.5

22.5

กรอ./

กนอ./

BO

I สภ

าอต

สาหก

รรม

2. เพ

มประ

สทธภ

าพโค

รงการ

แหลง

นำ แล

ะระบ

บสงน

ำเดม

2.1 ป

รบปร

งประ

สทธภ

าพแห

ลงนำ

/ระบบ

สงนำ

เดม

ปรมา

ณนำใช

การ (

ลาน

ลบ.ม.

)

6,356

6,1

14

167

75

สทนช

. ชป

./ทน./

อปท.

มลนธ

ปดทอ

งหล

งพระ

ฯ 2.2

เพมป

รมาณ

นำตน

ทน

ในโค

รงการ

แหลง

นำเดม

จำ

นวนแ

หง

146

55

60

31

ชป./ท

น./อป

ท. -

ปรมา

ณนำ (

ลาน

ลบ.ม.

) 50

7 35

6 12

3 28

3.

การจ

ดหาน

ำในพน

ทเกษต

รนำฝ

น 3.1

อนรก

ษ ฟน

ฟ พฒ

นาแห

ลงนำ

เพอต

อบสน

อง

ความ

ตองก

ารใชน

ำพนท

เกษ

ตรนำ

ฝน

ปรมา

ณนำท

เพมข

น (ลา

น ลบ.ม

.)

12,38

8 2,7

01

3,722

5,9

65

สทนช

.

ทน. /ส

ปก./

อปท.

ปภ.

/มลน

ธปดท

องหล

งพระ

ฯ / /ก

องทพ

บก*

3.2 พ

ฒนาร

ะบบก

ระจา

ยนำ

ในพน

ทเกษ

ตรนำ

ฝน

พนทร

บประ

โยชน

(ไร)

13

,133,4

90

2,725

,389

3,271

,975

7,136

,126

ทน./ส

ปก./

อปท.

-

3.3 พ

ฒนาแ

หลงน

ำ เพ

อการ

อนรก

ษดนแ

ละนำ

/แห

ลงนำ

ชมชน

/สระ

นำใน

ไรนา

พด

./สปก

./อป

ท. มล

นธปด

ทอง

หลงพ

ระฯ/

/ก

องทพ

บก*

39

๔๐

40

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

3.3.1

แหลง

นำเพ

อการ

อนรก

ษดนแ

ละนำ

จำ

นวนแ

หง

3,963

96

3 1,0

00

2,000

พด.

อปท.

ปรมา

ณนำ (

ลาน

ลบ.ม.

) 11

2 28

28

56

3.3

.2 แห

ลงนำ

ชมชน

จำ

นวนแ

หง

194

44

50

100

พด./อ

ปท.

มลนธ

ปดทอ

งหล

งพระ

ฯ/กอ

งทพบ

ก*

ปรมา

ณนำท

เพมข

น (ลา

น ลบ.ม

.) 5

1 1

3

3.3.3

สระน

ำในไรน

า จำ

นวนแ

หง

382,7

02

224,3

14

151,0

00

7,388

พด

./สปก

./อป

ท. -

ปรมา

ณนำท

เพมข

น (ลา

น ลบ.ม

.) 49

7 30

1 18

6 10

3.4

พฒน

านำบ

าดาล

เพ

อการ

เกษตร

ปร

มาณน

ำ (ลา

น ลบ

.ม.)

858

186

249

423

ทบ./อ

ปท.

สปก.

พนทร

บประ

โยชน

(ไร)

1,555

,790

310,6

70

461,8

00

783,3

20

4. กา

รพฒน

าแหล

งเกบก

กนำ /

ระบบ

สงนำ

ใหม

4.1 พ

ฒนาแ

หลงเก

บกกน

ำ/อา

คารบ

งคบน

ำ/ระบ

บสงน

ำให

ม (เกษ

ตรแล

ะอตส

าหกร

รม)

จำนว

นแหง

7,3

32

2,312

2,5

91

2,429

สท

นช.

ชป.

ทน./ท

บ./มท

./สปก

./กป

ร. ปร

มาณน

ำ (ลา

น ลบ

.ม.)

13,24

3 1,1

40

3,609

8,4

94

ปรมา

ณนำท

บรหา

รจดก

ารได

(ลา

น ลบ

.ม.)

8,397

71

3 1,1

59

6,525

จำนว

นพนท

มระบ

บสงน

ำ (ไร)

17

,945,2

32

2,163

,003

3,453

,933

12,32

8,296

4.2 พ

ฒนาแ

หลงน

ำทา

งเลอก

เชน พฒ

นาแห

ลงนำ

บาดา

ลขนา

ดใหญ

นำนำ

ทะเล

มาผล

ตเปนน

ำจด

ปรมา

ณนำ

(ลาน

ลบ.ม.

) 19

6 84

33

79

สท

นช./ท

บ. ทก

หนวย

งาน

พน

ทเปา

หมาย

ดำเนน

การ

พนทเศ

รษฐก

จพเศ

ษ แล

ะพนท

ทอ

งเทยว

สำคญ

พนทเศ

รษฐก

จพเศ

ษ ตาก

มก

ดาหา

ร สร

ะแกว

ตราด

หน

องคา

ย สงข

ลา แล

ะ EEC

เกา

ะสมย

เกาะ

ชาง

พนทเ

ศรษฐ

กจพเ

ศษ

นราธ

วาส

เชยงรา

ย นค

รพนม

กา

ญจนบ

ร

พนทท

องเท

ยวสำ

คญทม

การ

ขยาย

ตว

40

๔๑

41

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

5. พฒ

นาระ

บบผน

นำแล

ะระ

บบเชอ

มโยง

แหลง

นำ

ปรมา

ณนำ

(ลาน

ลบ.ม.

) 2,5

96

422

2,0

14

160

สท

นช.

ชป

. พน

.

6. กา

รเพมผ

ลตภา

พมลค

าภา

คการ

ผลต

- พน

ทพฒน

าใหม

- พน

ทพฒน

าเดม

พนทด

ำเนนก

ารตน

แบบ

และ

พนทข

ยายผ

ลไปใน

พนทท

พฒนา

แหลง

นำแล

ะระบ

บสงน

ำ (แป

ลง)

1,242

51

0 25

0 48

2 กษ

. กส

ก./กข

. มท

.

พนทด

ำเนนก

ารตน

แบบ

และ

พนทข

ยายผ

ลไปใน

พนทท

พฒนา

แหลง

นำแล

ะระบ

บสงน

ำ (ไร

)

6,210

2,5

50

1,250

2,4

10

7. เพ

มนำต

นทนโ

ดยกา

รปฏ

บตกา

รฝนห

ลวง

รอยล

ะพนท

การเก

ษตรท

ประส

บภย

แลงได

รบกา

รชวย

เหลอต

ามแผ

นงาน

ปฏบต

การฝ

นหลว

ง

98

8

0

93

98

กษ

. ฝล

. มท

./กษ.

รอยล

ะควา

มสำเร

จของ

การป

ฏบต

การฝ

นหลว

งเตมน

ำในเขอ

น ตา

มทรอ

งขอ

90

75

8

0

90

41

๔๒

แนวทางการขบเคลอน ๑. การจดหานำในพนทเกษตรนำฝน เปนแผนงานสำคญทกำหนดในแผนแมบทยทธศาสตรชาต ๒๐ ป

เปนโครงการ Quick Win และสอดคลองกบยทธศาสตรเพอความมนคงและการปฏรป เพอบรรเทาความเสยหายในพนทเสยงภยแลงสง และใหสามารถมนำสนบสนนตามศกยภาพของพนท สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตเปนหนวยประสานและขบเคลอนรวมกบหนวยงานปฏบตในการพฒนาแหลงนำขนาดเลก การฟนฟแหลงนำธรรมชาต ระบบกระจายนำ การใชนำบาดาลเพอการเกษตร การพฒนาแหลงนำเพอการระบบอนรกษดนและนำในพนท ไมมศกยภาพในการพฒนาหรอเปนพนทคณสมบตไมเหมาะสม และมการชะลางพงทลายจาก การใชประโยชนทดน รวมทง ดำเนนการรวมกบงานสงเสรมการเกษตร และการตลาด จะดำเนนการในพนทเสยงภยแลง เนนในภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กำหนดเปาหมายแกไขไดไมนอยกวา รอยละ ๕๐ ของหมบานทเสยงภยแลง

๒. การจดการในพนทพเศษทตองวางแผนเชงบรณาการทงอทกภยและภยแลง จำนวน ๖๖ พนท สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตเปนหนวยประสานงานและขบเคลอนในการวางแผนหลกของแตละพนทวกฤตและหนวยงานตามภารกจพจารณาดำเนนการโครงการทมผลสมฤทธสง มผลกระทบตอปญหา มความสอดคลองกน และลดปญหาการทบซอนของโครงการ เชน อางเกบนำลำเชยงไกร

๓. การประหยดนำในภาคอตสาหกรรม ในระยะแรกดำเนนการโดยกรมโรงงานอตสาหกรรม โดยการสนบสนนเทคนคใหโรงงานทใชนำมาก และในระยะตอไป มการนำนำกลบมาใชใหม และการประหยดนำ จะขบเคลอนภายใตงานวจย เพอกำหนดแนวทาง เทคโนโลย และการปฏบต หลงจากนนภายใน ๓-๕ ป จะเรมดำเนนการสนบสนนใหโรงงานดำเนนการ

๔. การเพมผลตภาพการใชนำและการปรบโครงสรางการใชนำภาคเกษตรและอตสาหกรรม โดยจะเรมจากการรวบรวมการใชนำภาคการผลตรายพนทสำคญดำเนนการในแผนแมบทดานท ๖ และดำเนนการ ดานสงเสรมการเกษตรในการปรบเปนพชมลคาสงในเขตชลประทานเดม พรอมทงจดทำระบบกระจายนำ การสงเสรมการเกษตรรวมกบการจดหานำในพนทเกษตรนำฝน

๕. การจดหานำเพอสนบสนนพนท ระเบยงเศรษฐกจภาคตะวนออก (EEC) พนทเศรษฐกจพเศษ และพนทเศรษฐกจทมความสำคญ สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตเปนหนวยงานประสานและขบเคลอน รวมกบหนวยงานตามภารกจเตรยมความพรอมและเรมดำเนนการตงแต ป พ.ศ. ๒๕๖๓ เปนตนไป

๖. การฟนฟแหลงนำธรรมชาตเพอการอนรกษและใชประโยชน เรงรดจดทำฐานขอมล จำแนกประเภท ขนาดและวางแผนการดำเนนการในภาพรวม

๗. เรงรดการเตรยมความพรอมโครงการผนนำโขงระยะท ๑ มายงพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอ เพอสนบสนนการเกษตรทผลผลตและรายไดตำเนองจากขาดแคลนนำ 8. การพฒนาแหลงนำทางเลอกดวยการพฒนาแหลงนำบาดาลขนาดใหญ เพอใหมนำตนทนสำหรบการอปโภคบรโภคและการผลต สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต เปนหนวยประสานและขบเคล อนรวมกบ กรมทรพยากรนำบาดาล โดยระยะแรก (พ.ศ. 2563-2565) เปนการศกษาความเหมาะสมของพนท และดำเนนการโครงการนำรองในพนททไดศกษาความเหมาะสมแลว จำนวน 3 พนท ไดแก 1) จงหวดเชยงใหม-ลำพน 2) จงหวดชยนาท-อทยธาน และ 3) จงหวดพจตร และขยายผลการดำเนนงานไปสพนททเหมาะสมทวประเทศ ในระยะตอไป (พ.ศ. 2566-2580)

42

๔๓

ดานท ๓ การจดการนำทวมและอทกภย หลกการ : คนไทยในอดตจะตงชมชนอยในบรเวณรมแมนำลำคลอง โดยสรางบานเรอนแบบยกพนสง

ประชากรสวนใหญมอาชพทำนาโดยเลอกปลกขาวพนธทมลำตนยาวตามความสงของนำ ใชเร อในการคมนาคมในฤดนำหลาก สามารถปรบตวเขากบปญหานำทวมท เกดข นเปนประจำได โดยเฉพาะในเขตทราบลมภาคกลาง แตตอมาความกาวหนาทางเทคโนโลยทำใหวถชวตเปลยนไป ใชการคมนาคมทางรถยนตเปนหลก มการสรางถนนเพมขนมากมาย สรางทำนบและกำแพง กนรมฝงแมนำ เพอไมใหนำทวมในชมชน ทำใหไมมทลมในการเกบกกนำตามธรรมชาต ประกอบกบการสรางถนนบางแหงมทางระบายนำไมเพยงพอ ทำใหกดขวางทางนำและเกดปญหานำทวมมากขน สวนในพนทตนนำในอดตมปาไมชวยดดซบนำฝนตามธรรมชาต ลดการไหลบาของนำ แตปจจบนสภาพปาตนนำถกทำลาย นำฝนจะไหลบาลงสดานลางอยางรวดเรว เกดปญหา นำทวมฉบพลน นำปาไหลหลาก และปญหาดนโคลนถลม ประกอบกบสภาพแวดลอมทเปลยนไป ทำใหเกดการเปล ยนแปลงสภาพภมอากาศ มผลกระทบทำใหปญหาดงกลาวเกดถ ข นและ ทวความรนแรงมากขนเรอย ๆ

จากการศกษาพบวาปจจบนมพนทวกฤตปญหานำทวม ทงประเทศ จำนวน ๒๘ แหงพนท ๘.๕๒ ลานไร ซ งสวนใหญอยในเขตภาคกลางและภาคเหนอ ปญหานำทวมทำใหเกด ผลกระทบหลายดาน เชน ความเสยหายตอชวต ทรพยสน อาคารบานเรอน พนทเกษตร ปศสตว และการเพาะเลยงสตวนำ ความเสยหายทางเศรษฐกจ สขภาพอนามย รวมทง ความเสยหาย ตอทรพยากรธรรมชาต เปนตน ตวอยางเชน มหาอทกภยในประเทศไทยเมอป ๒๕๕๔ ในเขต ล มนำเจาพระยามมลคาความเสยหายท งหมดรวม ๑.๔๔ ลานลานบาท ลกษณะการเกด และแนวทางปองกนแกไขปญหานำทวมและอทกภย ในแตพนท สรปไดดงน

๑) พนทลาดชนสงตอเนองกบเชงเขา เสยงตอภยนำหลากและดนโคลนถลม เกดจากการ ตดไมทำลายปาไมมตนไมปกคลมดนเพอดดซบนำ เมอมฝนตกมากจะเกดนำปาไหลหลากและ ดนโคลนถลม สรางความเสยหายตอพนทดานลางอยางมาก และใชเวลานานในการฟนฟสสภาพเดม แนวทางปองกนแกไข คอ การสรางระบบเตอนภยทแมนยำ การยายถนฐานออกจากพนทเสยงภย และการฟนฟปาตนนำ

๒) นำลนตลงของลำนำสายหลก เกดจากปรมาณนำหลากจากตนนำเกนความสามารถของลำนำจะรบได ลำนำมหนาตดเลก ตนเขน มสงกดขวางในลำนำ แนวทางปองกนแกไข ตองใชขอมลในการบรหารจดการนำในลมนำ การตรวจสอบแกไขสงกดขวางในลำนำ และการสรางระบบควบคมทเหมาะสม เชน การใชพนทรบนำนองรวมกบการพฒนา และบรหารจดการ แหลงเกบกกนำในพนทตนนำ

๓) นำทวมขงในทราบลม พนทชมชนและพนทเศรษฐกจทสำคญเกดจากความไมสมดลของนำฝนกบความสามารถในการระบายนำ ลกษณะการทวมขงจะไมรนแรง คอยเปนคอยไป และใชเวลานานในการระบายออก สาเหตเกดจากการสรางถนน การวางผงเมองไมเหมาะสมขวางทางระบายนำ และสรางชองระบายนำไมเพยงพอ แนวทางปองกนแกไข คอ การปรบปรง

43

๔๔

สภาพลำนำเพอเพมประสทธภาพการระบายนำ การผนนำเลยงพนทเศรษฐกจสำคญ การแกไขสงกดขวางทางนำ การควบคมการใชประโยชนทดน และมาตรการผงเมอง เพอลดผลกระทบ และมการบรหารพนทนำทวมทเกดขนเปนประจำ

๔) นำทวมขงจากฝนตกหนกในพนท เนองจากเมองหลก เมองเศรษฐกจ และพนททองเทยวสำคญ มการขยายตว และมการใชทดนทหนาแนน รวมทงสถานการณฝนเปลยนแปลง เกดฝนตกหนกเฉพาะจดบอยครง ทำใหเกดปญหานำทวมขงในเขตเมอง

๕) สงกอสรางกดขวางทางนำ จากการพฒนาโครงสรางพนฐาน ซงจะมทงเกดจากสภาพนำทาเปลยนแปลงและการกำหนดขนาดไมเหมาะสม โดยจะตองสำรวจและแกไขเปนจด ๆ

เปาประสงค : เพมประสทธภาพการระบายนำ การจดระบบปองกนนำทวมชมชนเมอง การจดการพนทนำทวมและ พนทชะลอนำ รวมทงการบรรเทาอทกภยในเชงพนทอยางเปนระบบ ในระดบลมนำและพนทวกฤต (Area based) ลมนำขนาดใหญ ลมนำสาขา/ลดความเสยงและความรนแรงลงไมนอยกวา รอยละ ๖๐

กลยทธ : ๑) การเพมประสทธภาพการระบายนำ โดยการปรบปรงสงกดขวางทางนำ การปรบปรงลำนำธรรมชาต ทตนเขน เพอเพมประสทธภาพการระบายนำ ๒) ปองกนนำทวมชมชนเมอง โดยการจดระบบปองกนชมชนเมอง การจดทำผงนำ ผงการระบายนำ

ในระดบลมนำ จงหวด เมอง ๓) การจดการพนทนำทวม/พนทชะลอนำ โดยการพฒนาแกมลง พนทลมตำรบนำนอง การพฒนา อาคารบงคบนำ และสถานสบนำ เพอบรรเทาอทกภยในพนทเฉพาะจด ๔) การบรรเทาอทกภยเชงพนทอยางเปนระบบ ระดบลมนำ/พนทวกฤต โดยจดทำแผนและ ดำเนนการบรรเทาอทกภยในพนทวกฤต โดยจดทำแผน และดำเนนการตามลำดบความสำคญ ๕) การสนบสนนปรบตวและเผชญเหต

44

๔๕

45

ตารา

งท ๔

-๖ เป

าหมา

ยตาม

แผนแ

มบทด

านท

๓ กา

รจดก

ารนำ

ทวมแ

ละอท

กภย

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาห

มาย (

ป)

หนวย

งาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานป

ฏบต

20 ป

61-6

5 66

-70

71-8

0 หล

ก สน

บสนน

1. เพ

มประ

สทธภ

าพกา

รระบา

ยนำ

1.1 ป

รบปร

งสงก

ดขวา

งทางน

ำ จำ

นวนแ

หง

562

562

ปรบป

รง สง

กดขว

าง ทา

งนำให

แล

วเสรจ

- สท

นช.

ชป./จ

ท./ทล

./ทช

./รฟท

./สถ./

ทน. /ก

ทม.

-

1.2 ป

รบปร

งลำน

ำธรร

มชาต

ทต

นเขนใ

หสาม

ารถร

ะบาย

นำ

ไดมป

ระสท

ธภาพ

จำนว

นแหง

1,2

34

499

340

395

จท./ท

น./สถ

./ ปภ

./อปท

. -

ระยะ

ทาง (

กม.)

6,271

2,1

22

1,671

2,4

78

1.2.

1 ลำ

นำหล

ก จำ

นวนแ

หง

565

156

136

273

จท.

- ระ

ยะทา

ง (กม

.) 3,7

11

861

881

1969

1.2.2

ลำนำ

สาขา

/ยอย

จำ

นวนแ

หง

154

10

57

87

จท./ท

น./อป

ท. -

ระยะ

ทาง (

กม.)

770

50

285

435

1.2

.3 ลำ

นำยอ

ย จำ

นวนแ

หง

515

333

147

35)

ปภ./อ

ปท.

- ระ

ยะทา

ง (กม

.) 1,7

90

1,211

50

5 74

1.3

การก

ำจดว

ชพชแ

ละขย

ะมลฝ

อยใน

แมนำ

สายห

ลก แม

นำสา

ขา แล

ะแห

ลงนำ

ปด

ปรมา

ณวชพ

ชและ

ขยะ

มลฝอ

ยทกำ

จด (ต

นตอป

) ไม

นอยก

วา

7,400

,000

ไมนอ

ยกวา

7,40

0,000

ยผ./ช

ป./อป

ท./จท

./กทม

./ทน.

กองท

พบก*

/ปภ

./ปค./

อปท.

ฯลฯ/

45

๔๖

46

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาห

มาย (

ป)

หนวย

งาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานป

ฏบต

20 ป

61-6

5 66

-70

71-8

0 หล

ก สน

บสนน

2. กา

รปอง

กนนำ

ทวมช

มชนเม

อง

2.1 ระ

บบปอ

งกนช

มชนเม

อง

จำนว

นแหง

76

4 15

3 21

1 40

0 มท

. ยผ

./กทม

. อป

ท.

พนทไ

ดรบก

ารปอง

กน (ไร

) 1,7

45,88

1 30

4,165

53

8,155

90

3,561

2.2 จ

ดทำผ

งนำใน

ผงเมอ

ง/ผงก

ารระ

บายน

ำในระ

ดบลม

นำ จง

หวด

สท

นช.

สทนช

./ยผ./

กทม.

-

2.2.1

ผงนำ

จำ

นวนผ

งนำ

ทกลำ

นำหล

กแล

ะสาข

า ทก

ลำนำ

สาย

หลก

ทกลำ

นำสา

ขา

ทบทว

นปร

บปรง

ทก

5 ป

สทนช

. -

2.2.2

ผงกา

รระบ

ายนำ

จำ

นวนผ

งการ

ระบา

ยนำ

ทดำเน

นการ

ในผง

เมอง

ผงเมอ

งรวม

จงหว

ด 77

จงหว

ด

ผงเมอ

งรวม

จงหว

ด 44

จงหว

ด

ผงเมอ

งรวมจ

งหวด

33

จงหว

ด

ยผ./ก

ทม.

-

2.3 เข

อนปอ

งกนต

ลง

ระยะ

ทางท

ดำเนน

การ

1,681

53

9 53

0 61

2 มท

. ยผ

./จท./

อปท.

3.

จดกา

รพนท

นำทว

ม/พน

ทชะล

อนำ

3.1 กา

รพฒน

าและ

ปรบป

รงพนท

ชะลอ

นำ

จำนว

นแหง

84

13

71

-

สทนช

.

ชป.

ทล./ท

ช./ปภ

.

ปร

มาณน

ำ(ลาน

ลบ.ม.

) 4,6

12

2,050

2,5

62

- 3.2

การพ

ฒนา แ

ละเพ

มปร

ะสทธ

ภาพอ

าคาร

บงคบ

นำ

และส

ถานส

บนำเพ

อบรร

เทาอ

ทกภย

ในพน

ทเฉพ

าะจด

จำนว

นแหง

3,3

19

915

1,153

1,2

51

พนทร

บประ

โยชน

(ไร)

13,14

8,201

3,9

06,89

7 4,5

30,05

1 4,7

11,25

3

46

๔๗

47

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาห

มาย (

ป)

หนวย

งาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานป

ฏบต

20 ป

61-6

5 66

-70

71-8

0 หล

ก สน

บสนน

4. บร

รเทาอ

ทกภย

ในเชง

พนทอ

ยาง

เปนระ

บบใน

ระดบ

ลมนำ

/พนท

วกฤต

รอยล

ะการ

จดทำ

แผน

บรรเท

าอทก

ภยใน

เชงพน

ทอยา

งเปนร

ะบบใ

นระ

ดบลม

นำ/พ

นทวก

ฤต

จดทำ

แผน

บรรเท

าอท

กภยใน

เชงพน

ทอย

างเปน

ระบบ

ในระ

ดบลม

นำ/พ

นท

วกฤต

จดทำ

แผน

100

%

- สท

นช.

สทนช

. ปภ

./ชป./

ยผ./

ทน./จ

ท.

รอยล

ะพนท

ไดรบ

การ

แกไขป

ญหา

60

10

20

30

ปภ./ช

ป./ยผ

./ทน

./จท.

5. กา

รสนบ

สนนก

ารปร

บตว

และเผ

ชญเหต

รอ

ยละพ

นทเสย

งจาก

อทกภ

ยไดรบ

การจ

ดการ

ดวยก

ารปร

บตว

และเผ

ชญเหต

75

10

25

40

มท.

ปภ./ส

ถ./อป

ท. ทธ

./ทน./

ยผ./

สสน./

สทอภ

.

47

๔๘

แนวทางการขบเคลอน ๑. โครงการบรรเทาภยพบตทางนำแบบบรณาการ ทกำหนดในแผนแมบทยทธศาสตรชาต ๒๐ ป

เปนโครงการ Quick Win และสอดคลองกบยทธศาสตรเพอความมนคง โดยจดทำแผนการบรรเทาอทกภยพนทวกฤต ใหลดความเสยหายลง รอยละ ๕๐ ในพนทสำคญ สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตเปนหนวยงานประสานและขบเคลอนโดยบรณาการงานของหนวยงานในพนทวกฤต ทเหมาะสม และมความสอดคลองกน รวมทงใหมมาตรการการบรหารจดการพนทนำทวม การเตอนภย การปรบตว เนนพนททมความเส ยหายสง ในกลมลมนำภาคเหนอและภาคใต

๒. โครงการบรรเทาอทกภยในพนทวกฤตระดบลมนำขนาดใหญ เชน ลมนำเจาพระยา ทาจนตอนลาง ยม-นานตอนลาง บางปะกง ทะเลสาบสงขลา และชมลตอนลาง สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตดำเนนการประสานและขบเคลอนการจดทำแผนหลกของพนท จดลำดบความสำคญ และหนวยงานปฏบตเรงรดการเตรยมความพรอม ใหสามารถเรงดำเนนการโครงการสำคญไดโดยเรว ๓. การปองกนนำทวมเมอง และพนทเศรษฐกจสำคญ ใหกระทรวงมหาดไทย (กรมโยธาธการและผงเมอง) เปนหนวยงานหลกในการวางแผนทงนำทวมจากนำหลากและการระบายนำฝน

๔. การจดทำผงนำในผงชมชน ผงเมอง และผงระดบล มนำ เพ อจดการนำท งระบบและ ครบวงจร โดยสำนกงานทรพยากรนำแหงชาตดำเนนการจดทำผงระดบลมนำเรงจดทำในพนทวกฤตและเสยหายรนแรง กระทรวงมหาดไทย (กรมโยธาธการและผงเมอง) ดำเนนการใหมผงนำใน เมองหลกทมความสำคญ ทางเศรษฐกจและความหนาแนนสง เชน เชยงใหม พษณโลก อดรธาน ขอนแกน และหาดใหญ เปนตน

๕. การปรบปรงเพมประสทธภาพการระบายนำ ลำนำสาขาและสายหลก สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตดำเนนการประสานและขบเคลอนรวมกบหนวยปฏบต (จท./ทน./อปท.) เรงรดดำเนนการในพนทวกฤต และตองวางแผนและดำเนนการอยางตอเนองทงระบบ เพอใหสามารถบรรลเปาหมายการเพมประสทธภาพ การระบายนำ

๖. การปรบตวและเผชญเหต โดยกระทรวงมหาดไทย (กรมปองกนและบรรเทาสาธารณภย) ดำเนนการเพมประสทธภาพการปรบตวและเผชญเหตดานนำ (นำทวม/นำแลง) ใหสอดคลองกบตวชวดตามแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต (ยกระดบจากระดบ ๒ ใหถงระดบ ๔)

48

๔๙

ดานท ๔ การจดการคณภาพนำ และอนรกษทรพยากรนำ

หลกการ : ปจจบนคณภาพนำในแหลงนำตาง ๆ ทวประเทศ ทงแหลงนำผวดน แหลงนำใตดน และแหลงนำทะเล โดยเฉพาะบรเวณทมความหนาแนนของชมชน และกจกรรมการพฒนาตาง ๆ กำลงประสบปญหาความเสอมโทรม เนองจากการปนเปอนของสารพษตาง ๆ จากกจกรรมของมนษย ทงจากชมชน การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การพฒนาอตสาหกรรม เกษตรกรรม และการทองเทยว มผลกระทบตอคณภาพนำและความสมดลของระบบนเวศในแหลงนำ

ในป ๒๕๕๘ กรมควบคมมลพษ ไดตรวจสอบคณภาพนำจากแหลงนำสำคญ ๖๕ แหง จากจดตรวจวดคณภาพนำ ๓๖๖ จด ทวประเทศ จำนวน ๔ ครง ระหวางเดอนมกราคม - ธนวาคม พบวา คณภาพนำอยในเกณฑดเพยง รอยละ ๓๔ คณภาพพอใช รอยละ ๔๑ และอยในสภาพเสอมโทรม รอยละ ๒๕ โดยแมนำทอยในสภาพเสอมโทรมมาก ไดแก แมนำทาจนตอนลาง แมนำเจาพระยาตอนลาง แมนำระยองตอนลาง และแมนำพงลาดตอนบน

ปญหาการรกลำของนำเคมในแมนำและพนทเกษตรกมความสำคญ และมแนวโนมรนแรงมากขน เนองจากความตองการนำทมมากขนในแหลงนำสายหลก จงไมสามารถจดสรรนำเพอรกษาระบบนเวศไดเพยงพอ โดยเฉพาะในชวงฤดแลงของทกป ทำใหเกดปญหาคณภาพนำ สงผลกระทบตอการอปโภคบรโภคและการใชนำเพอการเกษตร

เปาประสงค : พฒนาและเพมประสทธภาพระบบรวบรวมและระบบบำบดนำเสยรวมของชมชน การนำนำเสยกลบมาใชใหม ปองกนและลดการเกดนำเสยตนทาง การควบคมปรมาณการไหลของนำเพอรกษาระบบนเวศ พรอมทงพนฟแมนำ ลำคลอง และแหลงนำธรรมชาตทมความสำคญในทกมต เพอการอนรกษ ฟนฟและใชประโยชนทวประเทศ

กลยทธ : ๑) การปองกนและลดการเกดนำเสยทตนทาง โดยลดปรมาณและความสกปรกของนำเสยชมชน ณ แหลงกำเนด

๒) การเพมประสทธภาพในการบำบดและควบคมการระบายนำเสยออกสสงแวดลอม โดยการพฒนา และเพมประสทธภาพระบบรวบรวม ระบบบำบดนำเสยรวมของชมชน และการนำนำทบำบดแลวกลบมาใชใหมในภาคอตสาหกรรม ภาคบรการและทอยอาศย

๓) การรกษาสมดลของระบบนเวศ โดยการจดทำแผนการจดสรรนำในลมนำหลก ๔) การอนรกษและฟนฟแมนำลำคลองและแหลงนำธรรมชาตทวประเทศ โดยสงเสรมใหทกภาคสวน

มความเขาใจ รคณคา และความสำคญในการจดการคณภาพนำกอนระบายออกสแมนำลำคลอง การกำจดวชพชและขยะมลฝอยในแหลงนำ การสำรวจรงวด พสจน และสอบแนว พรอมทงการขนทะเบยน การปองกนแกไขปญหาการรกลำแนวเขต การอนรกษฟนฟ และพฒนา รวมถงการจดทำขอกำหนดในการออกแบบทงเชงภมสถาปตยกรรมและวศวกรรม เพอการอนรกษฟนฟแมนำ ลำคลอง และแหลงนำธรรมชาต

49

๕๐

50

ตารา

งท ๔

-๗ เป

าหมา

ยตาม

แผนแ

มบทด

านท

๔ กา

รจดก

ารคณ

ภาพน

ำและ

อนรก

ษทรพ

ยากร

นำ

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

1. กา

รปอง

กนแล

ะลด

การเก

ดนำเส

ยทตน

ทาง

รอยล

ะควา

มสำเร

จในกา

ร ตด

ตงระ

บบบำ

บดนำ

เสย

ทไดม

าตรฐ

านสำ

หรบค

รวเรอ

น

(ครวเร

อนทเ

กดขน

ใหม)

ทกคร

วเรอน

ในชม

ชนเมอ

งไดรบ

การต

ดตงระ

บบบำ

บดนำ

เสย

รอยล

ะ 10

รอ

ยละ 4

0 รอ

ยละ 5

0 มท

. สถ

./คพ.

/สมอ

./อป

ท./สส

./จท.

สผ./ย

ผ.

2. กา

รเพมป

ระสท

ธภาพ

ในกา

รบำบ

ดและ

ควบค

มการ

ระบา

ยนำเส

ยออก

สสงแ

วดลอ

ม 2.1

การพ

ฒนาแ

ละเพ

มปร

ะสทธ

ภาพร

ะบบ

รวบร

วมแล

ะระบ

บบำบ

ดนำ

เสยรว

มของ

ชมชน

จำนว

นระบ

บบำบ

ด ทก

อสรา

งใหม

741

100

185

456

มท.

สถ. /ค

พ./ อจ

น./กท

ม./อป

ท. สผ

.

จำนว

นระบ

บบำบ

ดทเพ

มปร

ะสทธ

ภาพร

ะบบเด

ม 10

1 34

23

44

รอยล

ะของป

รมาณ

นำเสย

ทรบ

การบ

ำบดได

ตามม

าตรฐา

น

รอยล

ะ 57

รอยล

ะ 19

รอยล

ะ 27

รอยล

ะ 11

2.2 เพ

มประ

สทธภ

าพ

ในกา

รควบ

คม กำ

กบ แล

ะบง

คบกา

รกบแ

หลงก

ำเนด

มลพษ

ทางน

ำในพน

ทเป

าหมา

ย

จำนว

นแหง

19

,000

แหง

9,000

แหง

5,000

แหง

5,000

แหง

กรอ./

สป.ทส

./สถ

./อปท

./คพ.

(กรอ.ด

ำเนนก

าร

5 ป

แรก)

ปศ./ก

ปม./

จท.

รอยล

ะของ

แหลง

กำเนด

มลพษ

ทางน

ำทตร

วจสอ

บไดร

บ กา

รจดก

าร

รอยล

ะ 80

ของ

แหลง

กำเนด

มลพษ

ทางน

ำทตร

วจสอ

บ

รอยล

ะ 70

รอ

ยละ 7

5

รอยล

ะ 80

50

๕๑

51

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

2.3 กำ

หนดข

ดควา

ม สา

มารถ

ในกา

รรอง

รบมล

พษขอ

งแหล

งนำ

(carry

ing ca

pacit

y)

เพอค

วบคม

มลพษ

จาก

แหลง

กำเนด

จำนว

นลมน

ำ

20 ลม

นำ

(9 ลม

นำ)

ปาสก

ชายฝ

งทะเล

ตะวน

ออก ป

ง วง

ยม น

าน สะ

แกกร

ง มล

ช

(6 ลม

นำ)

เพชร

บร

ชายฝ

งทะเล

ประจ

วบคร

ขนธ

ภาคใ

ตฝง

ตะวน

ออก

ทะเลส

าบสง

ขลา

ตาป

ภาคใ

ตฝง

ตะวน

ตก

(5 ลม

นำ)

ปตตา

น

โตนเ

ลสาป

สา

ละวน

โข

ง กก

คพ.

-

2.4 กา

รนำน

ำทผา

น กา

รบำบ

ดแลว

กลบไ

ปใช

ประโย

ชน

ปรมา

ณนำท

ไดรบ

การบ

ำบด

ถกนำ

กลบม

าใชปร

ะโยชน

ลา

น ลบ

.ม./ป

132

41

24

67

สถ./ก

ทม./อ

จน.

-

3 กา

รรกษา

สมดล

ของ

ระบบ

นเวศ

จำนว

นลมน

ำทมว

างแผน

จด

สรรน

ำเพอร

ะบบน

เวศ

13 ลม

นำ

(5 ลม

นำ)

เจาพร

ะยา

ทาจน

แม

กลอง

บา

งปะก

ง-ปร

าจนบ

ร

(3 ลม

นำ)

ชายฝ

งทะเล

ตะวน

ออก

เพชร

บร

ชายฝ

งทะเล

ตะวน

ตก

(5 ลม

นำ)

ภาคใ

ตฝง

ตะวน

ออก ต

าป

ทะเลส

าบสง

ขลา

ภาคใต

ฝงตะ

วนตก

ปต

ตาน

สทนช

. คพ

./ชป./

กฟผ.

สผ.

51

๕๒

52

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

4. อน

รกษแ

ละฟน

ฟแม

นำลำ

คลอง

และ

แหลง

นำธร

รมชา

ต ทว

ประเท

ศ

สดสว

นพนท

ลำคล

อง

ทไดร

บการ

ฟนฟ

คลองใ

นเขต

กรงเท

พมหา

นคร

สวนท

เหลอ

รอยล

ะ 90

รอยล

ะ 50

รอยล

ะ 25

รอยล

ะ 15

สทนช

./มท./

ทส.

สทนช

./กทม

./

มท./ท

ด./ชป

./พม

./จท./

คพ./

ทน.

สผ./ย

ผ./ปม

./ธร

./อปท

.

สดสว

นพนท

ลำนำ

ทไ

ดรบก

ารฟน

ฟ

ลำนำ

สายห

ลก

ทกลม

นำ

ความ

สำเรจ

รอ

ยละ 7

5

- ลำน

ำสาย

หลกท

กลม

นำ คว

ามสำ

เรจรอ

ยละ 2

0

- สำรว

จรงวด

พสจน

และส

อบแน

วแมน

ำลำ

คลอง

- จดท

ำขอก

ำหนด

มาตร

ฐานกา

รออ

กแบบ

การ

ขดลอ

กแมน

ำ ลำ

คลอง

- ลำน

ำสายห

ลก

ทกลม

นำ

ความ

สำเรจ

รอ

ยละ 3

0

- ลำน

ำสายห

ลก

ทกลม

นำ

ความ

สำเรจ

รอ

ยละ 2

5

สดสว

นพนท

ชมนำ

และ

แหลง

นำทไ

ดรบก

ารฟน

ฟ

พนทช

มนำ

(Rams

ar Sit

e )

และพ

นทชม

นำ

ทมคว

ามสำ

คญระด

บชาต

คว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 90

พนทช

มนำ

(Rams

ar Sit

e )

และพ

นทชม

นำ

ทมคว

ามสำ

คญระด

บชาต

คว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 40

พนทช

มนำ

(Rams

ar Sit

e )

และพ

นทชม

นำ

ทมคว

ามสำ

คญระด

บชาต

คว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 50

- สท

นช./ม

ท./ทส

.

สทนช

./กทม

./

มท./ท

ด./ชป

./พม

./จท./

คพ./

ทน.

สผ./ย

ผ./ปม

./ธร

./อปท

.

แหลง

นำธรร

มชาต

ทม

พนทผ

วนำ

เกน 1,

000 ไ

ร

ความ

สำเรจ

รอ

ยละ 9

0

แหลง

นำธรร

มชาต

ทม

พนทผ

วนำ

เกน 1,

000 ไ

ร คว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 20

แหลง

นำธรร

มชาต

ทม

พนทผ

วนำ

เกน 1,

000 ไ

ร คว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 20

แหลง

นำธรร

มชาต

ทม

พนทผ

วนำ

เกน 1,

000 ไ

ร คว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 40

52

๕๓

53

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

อำนว

ยการ

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

ลำ

นำสา

ขาคว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 50

- ลำ

นำสา

ขาคว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 20

ลำนำ

สาขา

คว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 30

สดสว

นพนท

ชมชน

(นอ

กเขต ก

ทม. ท

เปน

ชมชน

ขนาด

ใหญ)

รมแม

นำ ลำ

คลอง

แล

ะแหล

งนำธ

รรมช

าต

(รอยล

ะของ

พนทเ

ปาหม

าย)

ความ

สำเรจ

รอ

ยละ 9

0 คว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 50

คว

ามสำ

เรจ

รอยล

ะ 40

- สท

นช./ม

ท./ทส

.

สทนช

./กทม

./

มท./ท

ด./ชป

./พม

./จท./

คพ./

ทน.

สผ./ย

ผ./ปม

./ธร

./อปท

.

53

๕๔

แนวทางการขบเคลอน

๑. แผนงานการเพมประสทธภาพ และควบคมการระบายนำเสยออกสสงแวดลอม เนองจาก เปนภารกจขององคกรปกครองสวนทองถน แตเปนงานทตองใชเทคนคสง จงเหนควรมอบใหกระทรวงมหาดไทยเปนหนวยงานหลกในการประสานและขบเคลอนรวมกบกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยการสนบสนนทองถนในการเตรยมความพรอม เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนสามารถดำเนนการได ๒. การอนรกษฟ นฟแหลงตนนำลำธารและพนท ช มนำท สมควรสงวนไว เพ อการอนร กษทร พยากรนำสาธารณะ มอบใหสำนกงานทรพยากรนำแหงชาต กระทรวงมหาดไทย และกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เปนหนวยงานประสานและขบเคลอนจดทำแผนการอนรกษฟนฟหรอดำเนนการประกาศเปนเขตคมครองสงแวดลอมตามกฎหมาย ๓. การอนรกษฟนฟแมนำ คคลอง แหลงนำธรรมชาตขนาดใหญ เนองจากเปนแผนงานทตองบรณาการในกจกรรมหลายรปแบบ มอบใหสำนกงานทรพยากรนำแหงชาต กระทรวงมหาดไทย และกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานประสานและขบเคลอน จดทำแผนหลกในแตละพนทเปาหมาย ไดแก คลองแมขา จงหวดเชยงใหม คลองเปรมประชากร บงบอระเพด หนองหารสกลนคร บงราชนก แมนำพจตร กวานพะเยา และอน ๆ และบรณาการแผนงานของหนวยงานตามภารกจในพนทเปาหมายทกำหนด

54

๕๕

ดานท ๕ การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำทเสอมโทรมและปองกนการพงทลายของดน

หลกการ : พนทปาตนนำเปนพนทซงมความสำคญในการดดซบนำฝน เกบรกษาความชมชนและชะลอ การไหลของนำ การบกรกพนทปาตนนำเพอเปลยนแปลงสภาพปาไปเปนพนทเกษตรกรรมและชมชน ทำใหความอดมสมบรณของปาตนนำลดลงจนถงมสภาพเสอมโทรม ทำใหเกดปญหานำทวมฉบพลน นำปาไหลหลาก และปญหาดนโคลนถลมในพนทตนนำ สวนพนทกลางนำและพนททายนำ เกดปญหาอทกภย การขาดแคลนนำ การชะลางพงทลายของดนในพนทเกษตรและพนทลาดชน ทำใหความอดมสมบรณของดนลดลง โครงสรางของดนถกทำลาย ความสามารถในการอมนำของดนลดลง และตะกอนนำทำใหสภาพลำนำ อางเกบนำตนเขน

จากขอมลของกรมปาไมในป ๒๕๖๐ มพนทปาไมทงประเทศจำนวน ๑๐๒ ลานไร คดเปน รอยละ ๓๑.๕๘ ของพนทประเทศ (ประเทศไทยมพนท ทงหมด ๓๒๓ ลานไร) ซงยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ไดกำหนดเปาหมายในการฟนฟปาตนนำทเสอมโทรม เพอใหไดพนทปา รอยละ ๔๐ ของประเทศ หรอประมาณ ๑๒๘ ลานไร โดยการปลกปาในพนทปาตนนำทเสอมโทรม การสรางฝายชะลอนำ การปองกนและลดการชะลางการพงทลายของดน การปลกหญาแฝก โดยกำหนดเปาหมายฟนฟพ นท ปาตนนำ ๓.๕๒ ลานไร และพนท ดำเนนการเพ อปองกน การสญเสยหนาดน และลดการกดเซาะในพนทตนนำ ๒๑.๔๕ ลานไร รวมทงการเขมงวดในการปราบปรามและปองกนการบกรกทำลายปา

ในแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป ไดกำหนดแนวทางการดำเนนงาน ไวสอดคลองกน ไดแก การอนรกษฟนฟปาตนนำทเสอมโทรมโดยการปลกปาและการทำฝายชะลอนำ การปองกนการชะลางพงทลายของดนในพนทตนนำ โดยการทำผงการใชประโยชนล มนำ การจดทำระบบการอนรกษดนและนำ การปลกปาเลยนแบบธรรมชาตและการปลกหญาแฝก

เปาประสงค : อนรกษ ฟนฟ พนทปาตนนำทเสอมโทรม การปองกน และลดการชะลางพงทลายของดนในพนท ตนนำและพนทลาดชน

กลยทธ : ๑) การอนรกษฟนฟพนทปาตนนำทเส อมโทรม โดยการปลกปาและการสรางฝายชะลอนำ ประเภทตาง ๆ ในพนทปาตนนำ ๒) การปองกนและลดการชะลางพงทลายของดนในพนทตนนำ การจดทำระบบอนรกษดนและนำ

ในพ นท เกษตรลาดชน จดทำแนวปากนชน การปลกปาเลยนแบบธรรมชาตทดแทน การปลกพชเชงเดยวและการปลกหญาแฝก

55

๕๖

56

ตารา

งท ๔

-๘ เป

าหมา

ยตาม

แผนแ

มบทด

านท

๕ กา

รอนร

กษฟน

ฟสภา

พปาต

นนำท

เสอมโ

ทรมแ

ละปอ

งกนก

ารพง

ทลาย

ของด

น

กลยท

ธ/แผน

งาน

ตวชว

ด เปา

หมาย

(ป)

หนวย

งานอำ

นวยก

ารขบ

เคลอน

หนวย

งานปฏ

บต

20

ป 61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

1. กา

รอนร

กษฟน

ฟพนท

ปาตน

นำทเส

อมโท

รม

1.1 ฟ

นฟปา

ตนนำ

(พ

นทปา

ตนนำ

ในเขต

ปาอน

รกษ/

ปาสง

วนฯ)

จำนว

นพนท

ปาท

ไดรบ

การป

ลกฟน

ฟ (ไร

)

3,524

,241

73

4,000

85

3,500

1,9

36,74

1 ทส

.

อส./ป

ม. สผ

./มท./

สทอภ

./ภา

คเอกช

น 2.

การป

องกน

และล

ดการ

ชะลา

งพงท

ลายข

องดน

ในพน

ทตนน

ำ 2.1

การป

องกน

และล

ดการ

ชะลา

งพงท

ลายข

องดน

(พนท

ปาตน

นำในเ

ขตปา

อนรก

ษ/ปา

สงวนฯ

)

จำนว

นพนท

(ไร)

1,450

,000

240,0

00

400,0

00

810,0

00

ทส./ก

ษ. อส

./ปม.

สผ./ช

ป./อป

ท./ภา

คเอกช

น 2.2

การป

องกน

และล

ดการ

ชะลา

งพงท

ลายข

องดน

(พนท

เกษ

ตรนอ

กพนท

อนรก

ษ)

จำนว

นพนท

(ไร)

20,00

0,000

1,000

,000

5,000

,000

14,00

0,000

พด.

สผ./ช

ป./ภา

คเอกช

น/อป

ท.

56

๕๗

แนวทางการขบเคลอน ๑. การฟนฟปาตนนำมอบใหกระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานประสานและขบเคลอนโดยดำเนนการควบคกนไป เรมจากกำหนดขอบเขตการใชประโยชน เปน เขตอนรกษ เขตปาไมกนชน และการใชประโยชนทดนทเหมาะสมในพนทล มนำช น ๑ และ ๒ ทไดรบการผอนผนตามมตคณะรฐมนตร ๓๐ มถนายน ๒๕๔๑ โดยจะดำเนนการกำหนดพนทเปาหมายทมผลกระทบดานทรพยากรนำรนแรง ไดแก ลมนำภาคเหนอและภาคใตในระยะแรกกอน โดยดำเนนการในกจกรรมตาง ๆ ไปพรอม ๆ กน เพอใหสามารถเหนผลผลตและผลสมฤทธไดอยางรวดเรวและตองมระบบการประเมนผลไปจนถงระยะยาว เพอใหเหนผลกระทบจากการฟนฟปา ตอปรมาณและรปแบบนำทา/ตะกอนทเปลยนแปลงไป (change in flow/sediment volume and their hydrographs) ๒. การลดการชะลางพงทลายของดนในพนทตนนำโดยเฉพาะในพนทเกษตรลาดชน ใหพจารณาดำเนนการทงทางกลและการปรบระบบการปลกพชควบคกนไป

57

๕๘

ดานท ๖ การบรหารจดการ หลกการ : ปญหาทรพยากรนำทผานมาทงปญหาการขาดแคลนนำเพอการอปโภคบรโภค

นำเพอการผลต ทงภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรม ปญหานำทวม ปญหาคณภาพนำทงนำเสยและนำเคม ปญหานำปาไหลหลาก และการชะลางพงทลายของดนในพนทตนนำ จะเกดบอยครงขน และทวความรนแรงมากขน ซงเปนผลมาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และทสำคญ คอ การบรหารจดการทไมมเอกภาพทงระดบนโยบายและระดบปฏบต ขาดขอมลในการวางแผน การตดสนใจสงการ ขาดกฎหมาย แผนแมบท และองคกรทกำกบดแลในภาพรวมการบรหารจดการทรพยากรนำทงระบบ ทำใหไมสามารถบรหารจดการทงกอนการเกดภย ระหวางเกดภย และหลงการเกดภย ไดอยางมประสทธภาพ

ดงนน การบรหารจดการทรพยากรนำของประเทศใหมประสทธภาพ สมดล เปนธรรม และสามารถแกไขปญหาไดทงระบบ จำเปนตองมการปรบปรง ทบทวน กฎหมาย ระเบยบขอบงคบ ดานทรพยากรนำ การพฒนาองคกรการบรหารจดการทรพยากรนำทกระดบ การจดทำแผนการบรหารจดการทรพยากรนำ การตดตามและประเมนผล การพฒนาระบบฐานขอมล รวมทงการประชาสมพนธ พรอมทงเสรมสรางความเขมแขงใหกบองคกรผใชนำและการมสวนรวมของผมสวนไดสวนเสยทกภาคสวน

เปาประสงค : จดต งองคกรดานการบรหารจดการทรพยากรนำ (คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต คณะกรรมการลมนำ ฯลฯ) ปรบปรงกฎหมายใหทนสมย สงเสรมความรวมมอระหวางประเทศเชอมโยงประเดนการพฒนาและการหาแหลงเงนทน พฒนาระบบฐานขอมลประกอบการตดสนใจ (คลงนำชาต) สนบสนนองคกรลมนำ สนบสนนการแลกเปลยนขอมลระหวางภาครฐและเอกชน การบรหารจดการชลประทาน การศกษาวจย เตรยมความพรอม สงเสรมการประชาสมพนธและการมสวนรวมของประชาชนและภาคสวนทเกยวของ สรางจตสำนกในการอนรกษทรพยากรนำ พฒนางานวจย นวตกรรม และเทคโนโลย สนบสนนการสรางมลคาเพมในภาคการบรการและการผลต รวมถงพฒนารปแบบเพอยกระดบการจดการนำในพนทและลมนำ (เชอมโยงการตลาด พลงงาน การผลต และของเสย)

กลยทธ : ๑) การจดทำ ปรบปรง กฎหมาย และองคกรดานการบรหารจดการทรพยากรนำและนำบาดาล ไดแก การจดทำ ปรบปรง ทบทวน กฎหมาย ระเบยบขอบงคบ ดานทรพยากรนำ การสงเสรม พฒนาองคกร การบรหารจดการทรพยากรนำ ในระดบชาต/ระดบลมนำ/ระดบชมชน และ พฒนากลไกความรวมมอระหวางประเทศดานทรพยากรนำ

๒) การจดทำแผนบรหารจดการทรพยากรนำ แผนแมบทระดบลมนำ และแผนปฏบตการ รวมทง การจดทำแผนบรหารนำในสภาวะวกฤตทกล มนำ ใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาตและพระราชบญญตทรพยากรนำ

๓) การตดตามและประเมนผล ทงแผนงานภายใตแผนแมบท และการดำเนนงานของหนวยงานและประเมนผลกระทบระดบแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต

58

๕๙

๔) การพฒนาระบบฐานขอมลสนบสนนการตดสนใจ โดยพฒนาฐานขอมลทรพยากรนำ นำบาดาล และขอมลอ นท เก ยวของ การเพ มประสทธภาพการจดการภยพบตดานนำ การจดการอทกภย และการพฒนาระบบตดตาม เฝาระวง และแจงเตอนภยคณภาพนำและนำบาดาล เชน การเพมประสทธภาพการพยากรณฝนระยะสน การพยากรณนำหลากทลาดเชงเขา (ลมนำสาขา/ยอย) ขอมลแหลงนำธรรมชาต ศกยภาพนำบาดาลในขนรายละเอย ด ขอมลคณภาพนำในแหลงนำตาง ๆ

๕) การศกษาวจยและพฒนาการจดการทรพยากรนำ โดยศกษา ว จย พฒนาเทคโนโลย และนวตกรรมทเกยวกบทรพยากรนำและนำบาดาลใหสามารถดำเนนการตามกลยทธทเกยวของได อยางมประสทธภาพ เชน การศกษาวจยการประหยดนำในทกกจกรรมการใชนำ การลดการใชนำ นำนำกลบมาใชใหม และการใชนำซำในภาคอตสาหกรรม การศกษาการใชนำและมลคานำภาคการผลตตาง ๆ

๖) การประชาสมพนธและการมสวนรวม โดยเสรมสรางการรบรและประชาสมพนธ นโยบาย แผนแมบท การบร หารจ ดการทร พยากรน ำ และบรณาการการมส วนร วมในการบร หาร จดการทรพยากรนำ สงเสรมการจดการนำชมชน และการจดการภยพบตดานนำในระดบพนท ลมนำ ประเทศ และระหวางประเทศ

59

๖๐

60

ตารา

งท ๔

-๙ แผ

นแมบ

ทดาน

ท ๖

การบ

รหาร

จดกา

ร

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

1. จด

ทำปร

บปรงก

ฎหมา

ยและ

องคก

รดาน

การบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำ

1.1 กา

รจดท

ำ ปร

บปรง

ทบทว

น กฎ

หมาย

ระเบ

ยบ

ขอบง

คบดา

นทร

พยาก

รนำ

1. กา

รจดท

ำ ปรบ

ปรง

ทบทว

น กฎ

หมาย

ระเบ

ยบ

ขอบง

คบดา

นทรพ

ยากร

นำ

1.1 จด

ทำอน

บญญต

ทร

พยาก

รนำ

1.2 ป

รบปร

งกฎห

มาย

ระเบ

ยบ ขอ

บงคบ

แล

ะมาต

รการท

เกยวข

อง

35 เร

อง/ป

ระกา

ศ บง

คบใช

จดทำ

/ประ

กาศ

ใชกฎห

มาย

ลำดบ

รอง

35 เร

อง

ตดตา

ม และ

ปรบป

รงการบ

งคบใ

ชกฎห

มาย

ใหเกด

ผลอย

างเปน

รปธร

รมอย

างตอเน

อง

สทนช

. สท

นช./ม

ท./ทส

./กษ./

อปท.

ทกหน

วยงาน

/ภา

คประ

ชาชน

1.2 สง

เสรม พ

ฒนา

องคก

รการ

บรหา

รจด

การท

รพยา

กรนำ

ในระ

ดบชา

ต/ระ

ดบลม

นำ/ระ

ดบชม

ชน

ระดบ

ความ

สำเรจ

ของก

ารจด

ตงอง

คกรท

เกยวข

อง

กบกา

รบรห

ารจด

การ

ทรพย

ากรน

ำ ระด

บชาต

/ระ

ดบลม

นำ/ระ

ดบชม

ชน

ตามพ

ระรา

ชบญญ

ตทร

พยาก

รนำ

มองค

กรทำ

หนาท

บร

หารจ

ดการด

านทร

พยาก

รนำใน

ระดบ

ชาต/

ระดบ

ลม

นำ/ระ

ดบชม

ชน

- กน

ช. -

สทนช

. -

คกก.

(ทก

ลมนำ

) -

องคก

รผใชน

ำ

ดำเนน

การต

อเนอง

สท

นช.

ทกหน

วยงาน

1.3 พ

ฒนาก

ลไก

ความ

รวมม

อระห

วาง

ประเท

ศดาน

ทรพย

ากรน

ำ

ระดบ

ความ

สำเรจ

ของ

การจ

ดทำค

วามร

วมมอ

/แผ

นปฏบ

ตการ

ระหว

างปร

ะเทศแ

ละอง

คกรร

ะหวา

งปร

ะเทศใ

นการ

บรหา

รจด

การท

รพยา

กรนำ

ไม

นอยก

วารอ

ยละ 8

0

มขอต

กลง/

ความ

รวมม

อระห

วาง

ประเท

ศ

- มแผ

นปฏบ

ตกา

รระหว

างปร

ะเทศแ

ละองค

กรระห

วางปร

ะเทศ

- ขบเค

ลอน

รอยล

ะ 10

ขบเคล

อน

รอยล

ะ 40

ขบ

เคลอน

รอยล

ะ 30

สทนช

. ทก

หนวย

งาน

60

๖๑

61

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

2. กา

รจดท

ำแผน

บรหา

รจดก

ารทร

พยาก

รนำ

มแผน

การบ

รหาร

จดกา

รทร

พยาก

รนำท

กระด

บ

เปนม

าตรฐ

าน สอ

ดคลอ

ง กบ

ยทธศ

าสตร

การพ

ฒนา

ของป

ระเท

ศ

แผนแ

มบท/

แผน

ปฏบต

/แผน

การ

จดสร

รนำ/แ

ผนภา

วะวก

ฤตทง

ลมนำ

หลก

และส

าขาจ

ดทำเส

รจตา

มกำห

นด

จดทำ

แผน

ครบท

กลมน

ำ ทบ

ทวนแ

ละปร

บปรงแ

ผนทก

5 ป

สท

นช.

สทนช

. ทก

หนวย

งาน

3. กา

รตดต

ามแล

ะปร

ะเมนผ

ล ระ

ดบคว

ามสำ

เรจใน

การ

ตดตา

มและ

ประเม

นผลก

ารดำ

เนนงาน

เปาห

มายส

ามาร

ถ วด

ไดถง

ระดบ

ผลกร

ะทบ

เปาห

มายร

ะดบ

ผลผล

ตและ

ผลลพ

ธ

เปาห

มายร

ะดบ

ผลลพ

ธและ

ผลกร

ะทบ

เปาห

มายร

ะดบ

ผลลพ

ธและ

ผลกร

ะทบ

สทนช

. สท

นช.

ทกหน

วยงาน

4. กา

รพฒน

าระบ

บฐาน

ขอมล

สนบส

นนกา

รตดส

นใจ

4.1 พ

ฒนาแ

ละเพ

มปร

ะสทธ

ภาพร

ะบบ

ฐานข

อมล เ

พอกา

รกา

รบรห

ารจด

การ

ทรพย

ากรน

ำ

ระดบ

ความ

สำเรจ

ในกา

รจด

ทำระ

บบฐา

นขอม

ล ดา

นทรพ

ยากร

นำ ท

ทนสม

ย ถก

ตอง แ

ละบร

ณากา

ร เป

นมาต

รฐาน

เดยวก

น

ทกหน

วยงาน

ครอบ

คลม

ทงระ

ดบชา

ต ลมน

ำ แล

ะชมช

น

มระบ

บฐาน

ขอมล

ดา

นทรพ

ยากร

นำ

ททนส

มย ถก

ตอง

และบ

รณาก

ารเป

น มา

ตรฐา

นเดยว

กน

ทกหน

วยงาน

คร

อบคล

ม ทง

ระดบ

ชาต ล

มนำ

และช

มชน

อย

างบรณ

าการ

แล

ะมธร

รมาภ

บาล

- พฒน

า/เชอ

ม โยง

ระบบ

ฐาน

ขอมล

ระหว

างหน

วยงาน

เปน

มาตรฐา

นเดยวก

น (Bi

gdata

) - ม

ระบบ

ตรวจ

วด

และเต

อนภย

ครอบ

คลม

ลมนำ

หลก

- มศน

ยขอม

ลกล

างทคร

อบ

คลมล

มนำห

ลก

- มศ

นยขอ

มลกล

างครอ

บคลม

ทกจง

หวด

- ชม

ชนมร

ะบบส

ารสนเท

ศดาน

ทรพย

ากรนำ

ของช

มชนใ

ชงาน

โดยใช

ขอมล

ระดบ

ชมชน

จากศ

นยขอ

มลระ

ดบจง

หวด

- มร

ะบบบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำ

(platf

orm) เพ

อใชใน

การบ

รหาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำอย

างบรณ

าการ

แล

ะมธร

รมาภ

บาล

สทนช

. สท

นช./อ

ว./ดศ

./ทส./

กษ./

มท.

ทกหน

วยงาน

61

๖๒

62

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

5. กา

รศกษ

า วจย

แล

ะพฒน

าการ

จดกา

รทรพ

ยากร

นำ

ระดบ

ความ

สำเรจ

ของ

การจ

ดทำงา

นศกษ

าวจย

แล

ะนวต

กรรมเพ

อขบเค

ลอน

การบ

รหาร

จดกา

รนำ

ของป

ระเท

ศทถก

นำไป

ใชปร

ะโยชน

มงาน

วจย ศ

กษา

พฒนา

เทคโ

นโลย

และ

นวตก

รรมท

ไดนำ

มาปร

ะยกต

ใชขบเ

คลอน

การบ

รหาร

จดกา

รนำ

ของป

ระเท

ศ

- กำ

หนด

ปร

ะเดนแ

ละจด

ทำแผ

นงาน

- น

ำผลก

ารวจย

มาขย

ายผล

ดำเนน

การอ

ยางต

อเนอง

สทนช

. สท

นช./

อดมศ

กษาว

จยแล

ะนว

ตกรร

ม/อว

.

ทกหน

วยงาน

6. กา

รประ

ชาสม

พนธแ

ละกา

รมสว

นรวม

1.

เสรมส

รางก

ารรบ

รแล

ะประ

ชาสม

พนธ

นโยบ

าย/แ

ผนแม

บทกา

รบรห

ารจด

การ

ทรพย

ากรน

ำ

จำนว

นชอง

ทางข

องกา

รปร

ะชาส

มพนธ

1.โท

รทศน

2.

วทย 3

. หนง

สอพม

พ

4. สง

พมพ

5. เวป

ไซต

6. เคร

อขาย

สงคม

ออนไ

ลน

7. ปร

ะชม/

สมมน

า

8. นท

รรศก

าร 9 .

กจกร

รม

10. ส

อบคค

ล

สรางก

ารรบ

รนโยบ

าย

แผนแ

มบทก

ารบร

หาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำ

ทง 6

ดาน

อนจะ

นำไป

สควา

มรวม

มอ

ในกา

รพฒน

าและ

บรหา

รจดก

ารนำ

ขอ

งประ

เทศ

ไมนอ

ยกวา

รอ

ยละ 7

0 ขอ

ง ชอ

งทางท

งหมด

ไมนอ

ยกวา

รอยล

ะ 90

ของช

องทา

งทง

หมด

ประช

าสมพ

นธ

ในทก

ชองท

างทงห

มด

สทนช

.

สทนช

./กรม

ประช

าสมพ

นธ

ทกหน

วยงาน

รอยล

ะของ

หนวย

งาน

ดานน

ำทมก

ารประช

าสมพ

นธ

แผนแ

มบทฯ

ดำเนน

การให

ได

รอยล

ะ 70

ไมนอ

ยกวา

รอยล

ะ 90

ของ

หนวย

งานดา

นนำ

ทกหน

วยงาน

ดานน

ำทต

องมก

ารปร

ะชา

สมพน

ธแผน

แมบท

ฯ รอ

ยละข

องกา

รรบร

ของ

ประช

าชนท

มตอแ

ผนแม

บทกา

รบรห

ารจด

การ

ทรพย

ากรน

ำ

ไมนอ

ยกวา

รอ

ยละ 6

0 ขอ

งกล

มตวอ

ยาง

ไมนอ

ยกวา

รอ

ยละ 7

0 ขอ

งกล

มตวอ

ยาง

ไมนอ

ยกวา

รอ

ยละ 8

0 ขอ

ง กล

มตวอ

ยาง

2. บร

ณากา

ร กา

รมสว

นรวม

ในกา

รบร

หารจ

ดการ

ทรพย

ากรน

ำ

จำนว

นเรอง

/กจก

รรม

จดทำ

กรอบ

งานแล

ะสน

บสนน

การม

สวน

รวมข

ององ

คกรผ

ใชนำ

ในกา

รใช

จดกจ

กรรม

การ

มสวน

รวมใ

หแก

ภาคส

วนท

เกยวข

อง

ดำเนน

การ

อยางต

อเนอง

ดำ

เนนกา

ร อย

างตอเน

อง

สทนช

. สท

นช.

ทกหน

วยงาน

62

๖๓

63

กลยท

ธ /แผ

นงาน

ตว

ชวด

เปาหม

าย (ป

) หน

วยงาน

ขบเคล

อน

หนวย

งานปฏ

บต

20 ป

61

-65

66-7

0 71

-80

หลก

สนบส

นน

3. ผล

กดนใ

หเกด

กลไก

ขยาย

ผลคว

ามสำ

เรจดา

นการ

บรหา

รจดก

ารนำ

ใน

ระดบ

ชมชน

/ระดบ

ทองถ

น (ปร

ะเดนก

ารปฏ

รปปร

ะเทศ)

จำนว

นหมบ

านทส

ามาร

ถบร

หารจ

ดการ

ทรพย

ากรน

ำได

ดวยต

นเอง แ

ละสา

มารถ

ขยาย

ผลคว

ามสำ

เรจไป

ยงพน

ทอน

ชมชน

สามา

รถบร

หาร

จดกา

รทรพ

ยากร

นำใน

พนทไ

ดดวย

ตนเอง

ผา

นกระ

บวนก

ารม

สวนร

วมขอ

ง ทก

ภาคส

วน แล

ะเกด

เครอข

ายกา

รบรห

ารจด

การท

รพยา

กรนำ

ชมชน

ตามแ

นวพร

ะราช

ดำร ช

มชน

มควา

มเปนอ

ยทด

เกดคว

ามยง

ยนใน

ทกมต

(6,00

0 หม

บาน)

800

หมบา

น 2,2

00 ห

มบาน

3,0

00 ห

มบาน

สท

นช.

สทนช

./มท./

อปท.

ทส./ก

ษ./

สสน./

สกว.

/ม

ลนธป

ดทอง

หลงพ

ระฯ/

กอ

งทพบ

ก*

หมาย

เหต :

* มล

นธอท

กพฒน

ฯ สนบ

สนนเช

งเทคน

คใหก

องทพ

บกแล

ะใชแบ

บอยา

งควา

มสำเร

จของ

เครอข

ายจด

การน

ำชมช

น ตา

มแนว

พระร

าชดำ

รของ

มลนธ

อทกพ

ฒนฯ ข

ยายผ

ลตอไ

ป

63

๖๔

แนวทางการขบเคลอน ๑. การจดทำอนบญญตทเกยวของกบพระราชบญญตทรพยากรนำและการจดตงคณะกรรมการลมนำ สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตเปนหนวยงานหลกในการดำเนนการและประสานงานในการขบเคลอน การบรหารจดการทรพยากรนำในระดบประเทศและลมนำ ๒. แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตดำเนนการจดทำและถายทอดเปาหมายลงสการดำเนนงานระดบลมนำและแผนปฏบตการ รวมถงตดตาม ประเมนผลการดำเนนงานของแผนงานตามนโยบายและแผนแมบทเก ยวกบการบรหารจดการนำเสนอตอคณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาตโดยมกลมผใชนำทำหนาทขบเคลอนการดำเนนงานภายใตคณะกรรมการลมนำ ๓. การศกษา วจย และพฒนายกระดบการบรหารจดการทรพยากรนำและทรพยากรมนษย สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตรวมกบกระทรวงอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรมและหนวยงาน ทเกยวของกำหนดประเดนงานวจย นวตกรรมทเปนชองวาง ภายในป พ.ศ. ๒๕๖๓ และขบเคลอนดวยการใชเทคโนโลย นวตกรรม สนบสนนการเพมมลคาเพมของภาคการผลตและบรการตอไป ๔. การพฒนาระบบฐานขอมลทรพยากรนำและขอมลอนทเกยวของ สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม และกระทรวงอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม ประสานงานรวมกบหนวยงานทเกยวของในการพฒนาและเชอมโยงระบบคลงขอมลนำและระบบโทรมาตร สำหรบการเฝาระวงคณภาพนำนน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานหลกในการดำเนนการในแมนำสายหลก และแหลงนำนงทสำคญ ๔.๖ การขบเคลอนการดำเนนงานตามแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต การจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) สอดคลองกบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (แผนระดบ ๑) ในดานท ๕ ยทธศาสตรดานการสรางการเตบโตบนคณภาพทเปนมตรกบสงแวดลอม และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต (แผนระดบ ๒) ภายใตประเดนท ๑๙ การบรหารจดการนำ ทงระบบ ซงมเปาหมายในภาพรวม เพอใหเกดความมนคงและเกดความสมดลดานนำ ทงดานการจดหา การใชและการอนรกษ รวมถงการดแลพบตภยทงระบบ โดยกำหนดแนวทางการพฒนาตามแผนยอย ๓ แผน คอ ๑. พฒนาการจดการนำเชงลมนำทงระบบเพอเพมความมนคงดานนำของประเทศ ๒. เพมผลตภาพของนำทงระบบ ในการใชนำอยางประหยด รคณคาการใชนำซำ การนำนำกลบมาใชใหม เพมประสทธภาพการสงและการใชนำทกภาคสวน พรอมทงเพมการเกบกกนำในพนทและสรางมลคาเพมจากการใชนำ ใหทดเทยมกบระดบสากล เพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการนำและพฒนาเศรษฐกจ

๓. อนรกษและฟนฟแมนำลำคลองและแหลงนำธรรมชาตทวประเทศ เพอฟนฟแมนำลำคลอง บนพนฐานของการรกษาสมดลนเวศ รวมถงไดมการกำหนด แผนงานโครงการสำคญทสอดคลองกบประเดนเรงดวน ๑๕ ประเดน (Quick Win) ประเดนท ๔ บรหารจดการนำและมลพษ โดยในแผนงานจดระบบการจดการนำในภาวะวกฤต ประกอบดวย ๒ โครงการ คอ ๑. โครงการบรรเทาภยพบตทางนำแบบบรณาการ ๒. โครงการพฒนาระบบนำชมชนเพอเกษตรยงชพนอกเขตชลประทานสภยแลง โดยแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ไดกำหนดไว ๖ ดาน ทงน การจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ไดปรบปรงเปาหมาย และแนวทางการขบเคลอนใหสอดคลองกบ

64

๖๔

แนวทางการขบเคลอน ๑. การจดทำอนบญญตทเกยวของกบพระราชบญญตทรพยากรนำและการจดตงคณะกรรมการลมนำ สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตเปนหนวยงานหลกในการดำเนนการและประสานงานในการขบเคลอน การบรหารจดการทรพยากรนำในระดบประเทศและลมนำ ๒. แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตดำเนนการจดทำและถายทอดเปาหมายลงสการดำเนนงานระดบลมนำและแผนปฏบตการ รวมถงตดตาม ประเมนผลการดำเนนงานของแผนงานตามนโยบายและแผนแมบทเก ยวกบการบรหารจดการนำเสนอตอคณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาตโดยมกลมผใชนำทำหนาทขบเคลอนการดำเนนงานภายใตคณะกรรมการลมนำ ๓. การศกษา วจย และพฒนายกระดบการบรหารจดการทรพยากรนำและทรพยากรมนษย สำนกงานทรพยากรนำแหงชาตรวมกบกระทรวงอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรมและหนวยงาน ทเกยวของกำหนดประเดนงานวจย นวตกรรมทเปนชองวาง ภายในป พ.ศ. ๒๕๖๓ และขบเคลอนดวยการใชเทคโนโลย นวตกรรม สนบสนนการเพมมลคาเพมของภาคการผลตและบรการตอไป ๔. การพฒนาระบบฐานขอมลทรพยากรนำและขอมลอนทเกยวของ สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม และกระทรวงอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม ประสานงานรวมกบหนวยงานทเกยวของในการพฒนาและเชอมโยงระบบคลงขอมลนำและระบบโทรมาตร สำหรบการเฝาระวงคณภาพนำนน กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนหนวยงานหลกในการดำเนนการในแมนำสายหลก และแหลงนำนงทสำคญ ๔.๖ การขบเคลอนการดำเนนงานตามแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต การจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) สอดคลองกบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (แผนระดบ ๑) ในดานท ๕ ยทธศาสตรดานการสรางการเตบโตบนคณภาพทเปนมตรกบสงแวดลอม และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต (แผนระดบ ๒) ภายใตประเดนท ๑๙ การบรหารจดการนำ ทงระบบ ซงมเปาหมายในภาพรวม เพอใหเกดความมนคงและเกดความสมดลดานนำ ทงดานการจดหา การใชและการอนรกษ รวมถงการดแลพบตภยทงระบบ โดยกำหนดแนวทางการพฒนาตามแผนยอย ๓ แผน คอ ๑. พฒนาการจดการนำเชงลมนำทงระบบเพอเพมความมนคงดานนำของประเทศ ๒. เพมผลตภาพของนำทงระบบ ในการใชนำอยางประหยด รคณคาการใชนำซำ การนำนำกลบมาใชใหม เพมประสทธภาพการสงและการใชนำทกภาคสวน พรอมทงเพมการเกบกกนำในพนทและสรางมลคาเพมจากการใชนำ ใหทดเทยมกบระดบสากล เพอเพมประสทธภาพการบรหารจดการนำและพฒนาเศรษฐกจ

๓. อนรกษและฟนฟแมนำลำคลองและแหลงนำธรรมชาตทวประเทศ เพอฟนฟแมนำลำคลอง บนพนฐานของการรกษาสมดลนเวศ รวมถงไดมการกำหนด แผนงานโครงการสำคญทสอดคลองกบประเดนเรงดวน ๑๕ ประเดน (Quick Win) ประเดนท ๔ บรหารจดการนำและมลพษ โดยในแผนงานจดระบบการจดการนำในภาวะวกฤต ประกอบดวย ๒ โครงการ คอ ๑. โครงการบรรเทาภยพบตทางนำแบบบรณาการ ๒. โครงการพฒนาระบบนำชมชนเพอเกษตรยงชพนอกเขตชลประทานสภยแลง โดยแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ไดกำหนดไว ๖ ดาน ทงน การจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ไดปรบปรงเปาหมาย และแนวทางการขบเคลอนใหสอดคลองกบ

๖๕

ยทธศาสตรชาต ๒๐ ป และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต โดยไดเพมเปาหมายในการควบคมปรมาณการไหลของนำเพอรกษาสงแวดลอม (แผนแมบทดานท ๔) การยกระดบการจดการนำใหมความเชอมโยงกบการผลต (แผนแมบทดานท ๒) ภายใตแผนแมบทประเดนท ๑๙ การบรหารจดการนำทงระบบพรอมทงยงมเปาหมาย บางประเดนท ไมไดดำเนนการในแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำโดยตรง แต ไดดำเนนการตาม แผนแมบทภายใตแผนยทธศาสตรชาตในประเดนอน ๆ ประกอบดวย

๑. จดทำแผนและดำเนนการปองกน ฟนฟ รกษา รวมกบแผนรกษาเขตตนนำ ถกขบเคลอน ใหดำเนนการตามแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต ประเดนท ๑๘ การสรางการเตบโตอยางยงยน โดยหยดยง การบกรกทำลายพนทปา ใหมการบรหารจดการเชงพนทและมการบรณาการทกหนวยงานในการตรวจตดตาม เฝาระวงและปองกนการบกรกปา รวมถงบรหารจดการการใชประโยชนทดนในพนทปาบนพนฐานใหคนและชมชนสามารถอยรวมกบปาได

๒. การจดการนำเสยภาคการเกษตร ดำเนนตามแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต ประเดนท ๑๘ การสรางการเตบโตอยางยงยน โดยจดการมลพษทมผลกระทบตอสงแวดลอม และสารเคมในภาคเกษตรทงระบบใหเปนไปตามมาตรฐานสากล

๓. การยกระดบผลตภาพดานนำ ตองดำเนนการรวมกบแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต ๓ ประเดน ดงน

๓.๑ ประเดนท ๓ ประเดนการพฒนาการเกษตรโดยสงเสรมการผลตและแปรรปสนคาเกษตรสรางมลคา

๓.๒ ประเดนท ๔ อตสาหกรรมและบรการแหงอนาคต โดยการเพมประสทธภาพ ผลตภาพการผลตและขดความสามารถในการแขงขนดวยเทคโนโลยดจทล

๓.๓ ประเดนท ๑๖ การพฒนาความเสมอภาคและสงเสรมเศรษฐกจฐานราก โดยการเพม ขดความสามารถการผลต และเปนผ ประกอบการธรกจเกษตร การพฒนาระบบตลาดสำหรบสนคาเกษตร เพอลดชองวางของรายไดระหวางประชาชนและเพมรายไดของครวเรอนในภาคเกษตรอยางยงยน

65

๖๖

บทท ๕ แนวทางการขบเคลอนแผนแมบท ขอเสนอแนะ

๕.๑ การถายทอดแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำระดบชาตลงสแผนแมบท/แผนปฏบตการระดบลมนำ รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยมาตรา ๖๕ กำหนดใหรฐพงจดใหมยทธศาสตรชาตเปนเปาหมายการพฒนาประเทศอยางยงยนตามหลกธรรมาภบาลเพอใชเปนกรอบในการจดทำแผนตาง ๆ ใหสอดคลองและบรณาการกน โดยกำหนดยทธศาสตรชาต ๒๐ ป พ.ศ ๒๕๖๑-๒๕๘๐ ไวทงหมด ๖ ดาน ซงดานทเกยวของกบ การบรหารจดการทรพยากรนำ คอ ดานท ๕ ยทธศาสตรชาตดานการสรางการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม ประกอบดวยแนวทางการพฒนา ๖ ดาน มดานทเกยวของ ไดแก ๑) การสรางการเตบโตอยางยงยนบนสงคมเศรษฐกจสเขยว ๑.๑ อนรกษและฟนฟแมนำลำคลองใหคลอบคลมแมนำลำคลองทวประเทศ

๒) พฒนาความมนคงทางนำ พลงงาน และเกษตรทเปนมตรตอสงแวดลอม ทเกยวของ คอ ๒.๑ มการพฒนา จดการนำเชงลมนำทงระบบ เพอเพมความมนคงดานนำของประเทศ ๒.๒ เพมผลตภาพของนำทงระบบในการใชนำอยางประหยด รคณคา และสรางมลคาเพม จากการใชนำใหทดเทยมระดบสากล

ภายใตยทธศาสตรชาต ๒๐ ป ไดกำหนดแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาตไวทงหมดจำนวน ๒๓ ประเดนแผนแมบท ทเกยวของกบการบรหารจดการทรพยากรนำ คอ ดานท ๑๙ ประเดนการบรหารจดการนำ ทงระบบ พ.ศ ๒๕๖๑-๒๕๘๐ โดยกำหนดแนวทางการพฒนาไว ๓ แผนยอย คอ ๑) แผนยอย พฒนาการจดการนำเชงลมนำทงระบบเพอเพมความมนคงดานนำของประเทศ ๒) แผนยอย เพ มผลตภาพของนำท งระบบ ในการใชนำอยางประหยด ร ค ณคา และสรางมลคาเพมจากการใชนำใหทดเทยมกบระดบสากล ๓) แผนยอย อนรกษและฟนฟแมนำลำคลองและแหลงนำธรรมชาตทวประเทศ

แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑–๒๕๘๐) ไดจดทำใหสอดคลอง กบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป พ.ศ. ๒๕๖๑–๒๕๘๐ และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต โดยสำหรบการขบเคลอนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป สการปฏบต (ตามรปท ๕-๑) สรปไดดงน

๑. คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) โดยอนกรรมการยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ ซงสำนกงานทรพยากรนำแหงชาต (สทนช.) เปนเลขานการนน จดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑–๒๕๘๐) (๑) (มาตราท ๑๗ ขอ (๑) พระราชบญญตทรพยากรนำ พ.ศ. ๒๕๖๑) ใหมความสอดคลองและสนบสนนเปาหมายแผนแมบทภายใตยทธศาสตร ๒๐ ป พ.ศ. ๒๕๖๑ – ๒๕๘๐ โดยแผนแมบทดงกลาว ประกอบดวย ๒๘ กลยทธ ๕๔ แผนงาน

66

๖๗

๒. สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต (สทนช.) และหนวยงานถายทอดเปาหมายและกลยทธแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ไปสการจดทำแผนแมบทลมนำ โดยพจารณาแผนปฏบตการตามภารกจของหนวยงานภายใตแผนแมบทฯ ๒๐ ป และแผนแมบทรายพนทวกฤต (Area based) /โครงการสำคญ (Project based) (๒) จำแนกรายลมนำ เพอใชเปนขอมลใหกบคณะกรรมการลมนำใชพจารณาในการจดทำแผนแมบทลมนำ

๓. คณะกรรมการลมนำ (โดยเลขานการลมนำ/หนวยงาน/จงหวด/ผมสวนไดสวนเสย) ทำหนาทวเคราะห

รปท ๕-๑ ผงแสดงการขบเคลอนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป

รขบเคลอนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรน า ๒๐ ป ๗. คณะรฐมนตร

๑. แผนแมบทนำ ๒๐ ป - ๒๘ กลยทธ ๕๔ แผนงาน - สนบสนนเปาหมาย/แผนแมบท ภายใตยทธศาสตรชาต

๖. คณะกรรมการ ทรพยากรนำแหงชาต

- แผนแมบทนำ ๒๐ ป - แผนแมบทลมนำ - แผนบรณาการงบประมาณ ประจำป

สทนช. และหนวยงานตามภารกจแผนแมบทฯ

กนช. โดยอนกรรมการยทธศาสตรการบรหารจดการทรพยากรนำ (สทนช. เลขาฯ)

๕. คณะกรรมการลมนำ - แผนแมบทลมนำ - แผนบรณาการงบประมาณ ประจำป

๒. แผนปฏบตตามภารกจ (Functions) - แผนปฏบตการตามภารกจแผนแมบท - แผนแมบทรายพนทวกฤต/โครงการสำคญ

คณะกรรมการลมนำ โดยเลขานการ คณะกรรมการลมนำ/หนวยงาน/จงหวด/อปท./ผมสวนไดสวนเสย

เลขานการ คณะกรรมการลมนำ

จดทำ

ถายทอดกลยทธ/แผนงานลงส แผนปฏบตและแผนแมบทรายพนท

เสนอ กนช.

กนช. เหนชอบ

สทนช.วเคราะห/กำหนดประเดนและเปาหมายเบองตน

วเคราะหความเชอมโยงกบแผนกลมจงหวด/ จงหวด/ทองถน และสถานการณของพนท

วเคราะห/จดลำดบความสำคญแผนแมบทลมนำ

จดทำ เสนอ กนช. เหนชอบ

เสนอ ครม. (แผนแมบทนำ ๒๐ ป และ

แผนบรณาการงบประมาณประจำป)

ครม.เหนชอบ

เสนอคณะกรรมการลมนำ เหนชอบ

จดทำ

จดทำ

๘. กระทรวงเจาสงกด

๙. สำนกงบประมาณ

คณะกรรมการลมนำ เหนชอบ

๓. แผนแมบทลมนำ - แผนปฏบตการตามภารกจของหนวยงาน (สะทอนเปาหมายแผนแมบทรายลมนำ) - แผนปฏบตการระดบพนท (สะทอนเปาหมายความตองการของพนท กลมจงหวด จงหวด อปท. ทองถน)

๔.แผนปฏบตการประจำป

67

๖๘

2. สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต (สทนช.) และหนวยงานถายทอดเปาหมายและกลยทธแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561-2580) ไปสการจดทำแผนแมบทลมนำ โดยพจารณาแผนปฏบต การตามภารกจของหนวยงานภายใตแผนแมบทฯ 20 ป และแผนแมบทรายพนทวกฤต (Area based) /โครงการสำคญ (Project based) (2) จำแนกรายลมนำ เพอใชเปนขอมลใหกบคณะกรรมการลมนำใชพจารณาในการจดทำแผนแมบทลมนำ

3. คณะกรรมการลมนำ (โดยเลขานการลมนำ/หนวยงาน/จงหวด/ผมสวนไดเสย) ทำหนาทวเคราะหขอมลแผนปฏบตการตามภารกจ (แผนปฏบตการตามภารกจของหนวยงานภายใตแผนแมบทฯ ๒๐ ป และแผนแมบทรายพนทวกฤต (Area based) /โครงการสำคญ (Project based)) เชอมโยงกบความตองการในการพฒนาของพนทจากแผนปฏบตการของพนท (แผนปฏบตการของกลมจงหวด จงหวด อปท. ทองถน) สถานการณของพนทลมนำ แผนหลก การพฒนาโครงการในลมนำ และผลการวเคราะหทางเลอกการบรหารจดการนำของลมนำ (การประเมนผลกระทบสงแวดลอมเชงกลยทธ : Strategic Environmental Assessment (SEA)) เพอวเคราะหและจดทำแผนแมบทลมนำ (๓)

๔. เลขานการคณะกรรมการลมนำทำหนาทในการวเคราะหและจดทำแผนปฏบตการประจำป (๔) ตามกรอบแผนงาน/โครงการทจะระบไวในแผนแมบทลมนำ โดยเมอคณะกรรมการลมนำพจารณาใหความเหนชอบ (๕) ตอแผนแมบทลมนำและแผนบรณาการงบประมาณประจำปเรยบรอยแลว จะไดเสนอใหคณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (๖) ใหความเหนชอบตอแผนแมบทลมนำและแผนบรณาการงบประมาณประจำปตอไป โดยในสวนแผนบรณาการงบประมาณประจำปนน คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาตจะตองเสนอคณะรฐมนตรพจารณา (๗) ใหความเหนชอบ (มาตราท ๑๗ ขอ (๒) พระราชบญญตทรพยากรนำ พ.ศ. ๒๕๖๑) และเมอแผนดงกลาวผานความเหนชอบแลว (แผนแมบทลมนำ โดยคณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต และแผนบรณาการงบประมาณประจำป โดยคณะรฐมนตร) การดำเนนการ ตามแผนแมบทลมนำสการปฏบต กระทรวงเจาสงกด (๘) จะไดขอจดสรรงบประมาณตอสำนกงบประมาณ (๙) ในการขบเคลอนแผนงาน/โครงการตามแผนแมบทลมนำและแผนปฏบตการประจำปตอไป

ทงน จะมการปรบปรงการจดทำงบประมาณรายป และปรบปรงแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำทก ๕ ป พรอมทงจะตองพฒนาระบบการตดตามประเมนผลในทกระดบ ตงแตการประเมนผลในระดบโครงการ ระดบลมนำ ระดบแผนแมบทและระดบยทธศาสตรชาต เพอปรบปรงแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ทก ๕ ป ใหมความสอดคลองกบบรบทและแนวทางการพฒนาทเปลยนแปลง

5.2 แนวทางการจดลำดบความสำคญ

การจดลำดบความสำคญของแผนงาน/โครงการ เพอใหการแกไขปญหาทรพยากรนำเปนไป อยางมประสทธภาพ สอดคลองสภาพปญหา เหมาะสมกบงบประมาณ พรอมทงตอบสนองความตองการของประชาชน โดยการดำเนนการใหความสำคญตอการบรหารจดการนำในชมชน ชนบท และการบรหารจดการนำเชงพนท (Area based) 66 พนท รวมถงความสอดคลองเละเชอมโยงกบแผนการพฒนาในระดบตาง ๆ ในการแกไขปญหาความยากจน ปญหาดานนำเฉพาะหนา (นำทวม/นำแลง) และการพฒนาเมอง/เขตเศรษฐกจ สรปแนวทาง การจดลำดบความสำคญของแผนงาน/โครงการ ดงน

68

๖๙

1) ความเชอมโยงและความสอดคลองกบแผนในระดบตาง ๆ แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป จะถกถายทอดไปสการจดทำแผนแมบทลมนำ ซงตามพระราชบญญตทรพยากรนำ พ.ศ. 2561 มาตราท 35 ไดกำหนดใหคณะกรรมการลมนำมหนาทและอำนาจเกยวกบการบรหารจดการทรพยากรนำในเขตลมนำ เกยวกบการ (1) จดทำแผนแมบทการใช การพฒนา การบรหารจดการ การบำรงรกษา การฟนฟและการอนรกษทรพยากรนำในเขตลมนำ รวมถง (7) เสนอความเหนตอคณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) เกยวกบแผนงานและโครงการในการดำเนนการใด ๆ เกยวกบทรพยากรนำในเขตลมนำ โดยในการจดทำแผนแมบทลมนำ จะพจารณานโยบายและแผนงานทเกยวของ ดงน (1.1) นโยบายระดบประเทศ (1) ยทธศาสตรชาต 20 ป (พ.ศ. 2560 – 2579) (2) แผนแมบทภายใตยทธศาสตร (19) ประเดนการบรหารจดการนำทงระบบ (3) แผนปฏรปประเทศดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เรอง ทรพยากรนำ (4) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 12 (พฒนาภาค) (5) แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ 20 ป (พ.ศ. 2561 – 2580) (6) แผนพฒนาภาคและแผนพฒนาเฉพาะเรอง (7) นโยบายรฐบาล (1.2) การแกไขปญหาและการพฒนาตามภารกจ (1) แผนการแกไขปญหาอทกภยและภยแลงเชงพนทอยางเปนระบบ (Area Based) (2) แผนปฏบตการของหนวยงาน (Function) (1.3) ความตองการของพนท (1) แผนพฒนาจงหวด/กลมจงหวด (Area) (2) แผนปฏบตการของทองถน/อปท. (Area)

2) ใหความสำคญกบแผนงาน/โครงการ ในระดบผลสมฤทธถงระดบผลกระทบ (2.1) ตอบสนองตอเปาหมายหรอนโยบายในระดบประเทศ เชน - การม/ใชทรพยากรนำเปนทรพยากรในการผลกดนเพอใหบรรลผลและเกดผลสมฤทธตามเปาหมาย เชน การพฒนาดานเศรษฐกจ อตสาหกรรม เมองหลกและเขตเศรษฐกจพเศษ หรอ - การกระจายความเทาเทยมในการเขาถงทรพยากรนำ เชน การจดหานำอปโภคบรโภค ชนบท - ดานสงแวดลอม เชน การกำหนดปรมาณนำเพอรกษาระบบนเวศและสงแวดลอม (2.2) ตอบสนองตอเปาหมายการพฒนาและการแกไขปญหาเชงพ นท ตามภารกจของหนวยงาน เชน - แผนงาน/โครงการทตอบสนองตอเปาหมายการพฒนาและการแกไขปญหาทจะตองสามารถวดผลการดำเนนงานไดอยางนอยในระดบผลสมฤทธไปจนถงผลกระทบ - แผนงาน/โครงการทตอบสนองตอความตองการในการพฒนาระดบพนท ทเปนความตองการผลผลตทเกดขนจะตองตอบสนองในเชงความพงพอใจหรอสามารถตอบผลสมฤทธทางออม

(2.3) ตอบสนองตอความตองการของพนท เชน - การพฒนาดานทรพยากรนำทกระทบกบความจำเปนพนฐาน การดำรงชวต การประกอบอาชพ - อาจรวมไปถงความเปนระเบยบของระบบนเวศ การพฒนาเมอง ชนบท และสงแวดลอมททำใหเกดการเปนเมองหรอชมชนนาอย

69

๗๐

๕.3 การจดสรรงบประมาณแบบบรณาการ เพอใหเกดการบรณาการหนวยงานทเก ยวของในการดำเนนการตามแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ อยางมประสทธภาพ บรรลตามวตถประสงค และเปาหมายทกำหนด จำเปนตองมการจดสรรงบประมาณแบบบรณาการตามกรอบนโยบาย ดงน ๑) คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) จดทำกรอบนโยบายการจดทำแผนงานงบประมาณ การบรหารจดการทรพยากรนำแบบบรณาการ โดยกำหนดเปาหมาย ลำดบความสำคญของกจกรรม แผนงาน โครงการ และพนทเปาหมาย รวมทงการรบฟงความคดเหนของประชาชน และกรรมการลมนำ เพอเปนกรอบแนวทางในการจดทำแผนปฏบตการระดบจงหวด ระดบล มนำ และของหนวยงาน โดยมหลกเกณฑ การจดทำแผนปฏบตการ สอดคลองกบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป ดงน

แผนงานตามภารกจพนฐาน (FUNCTION)

แผนงานตามภารกจยทธศาสตรนโยบายเรงดวน แนวทางปฏรปภาครฐ งบประมาณบรณาการ

(AGENDA)

แผนงานตามภารกจพนท ทองถน ภมภาค จงหวด

กลมจงหวด (AREA)

ลกษณะงาน ๑) กจกรรมภารกจพนฐาน/ ภารกจหลก/ภารกจประจำ ของแตละหนวยงาน ๒) กจกรรมทดำเนนการ แลวเสรจภายใน ๑ ป ๓) ไมมผลเกยวเนองถง หนวยงานอน ๆ ๔) ดำเนนการในจดดำเนนการ ทไมสงผลตอพนทดำเนนการอน

ลกษณะงาน ๑) มเปาหมายหลกในการขบเคลอนแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒) แผนงาน/โครงการสำคญ ภายใตการกำหนดพนทเปาหมาย เชงยทธศาสตร (AREA BASED) ๓) บรณาการการดำเนนงานรวมกนโดยสงผลเปาหมายรวมกนมากกวา ๑ หนวยงาน ๔) ผลงานจากการดำเนนงานของโครงการเพอแกปญหาทรพยากรนำเชงพนทอยางเปนระบบ ๕) เปนงานทตองใชเทคนคทม ความซบซอน หนวยงานทม ความชำนาญเฉพาะใหการสนบสนน

ลกษณะงาน ๑) โครงการดานนำขนาดเลกทดำเนนการแกไขปญหาเฉพาะจด แกไขปญหาพนทระดบตำบล/หมบาน ๒) ดำเนนการแลวเสรจ ภายใน ๑ ป ๓) แกไขปญหาตามความตองการในการแกไขปญหาเฉพาะท ๔) ไมมความยงยากซบซอน เชงวชาการ ๕) อยในภารกจการถายโอน ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ตามขอพจารณารวมกนระหวางหนวยงานดำเนนงานและคณะกรรมการกระจายอำนาจ*

ตารางท ๕-๑ หลกเกณฑการจดทำแผนปฏบตการ สอดคลองกบแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป

๒) สำนกงบประมาณ หารอกบสำนกงานทรพยากรนำแหงชาต (สทนช.) และหนวยงานทเกยวของ บรณาการสาระสำคญ ของแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำและการจดสรรงบประมาณ ทสอดคลองกน รวมทงแนวทางจดทำแผนงานโครงการ เพอเปนขอมลประกอบการอนมตงบประมาณ ๓) สำนกงบประมาณและหนวยงานทเก ยวของรวมกนกำหนดแนวทาง สนบสนนแผนพฒนาจงหวด กลมจงหวดและทองถน ตามแผนบรหารจดการทรพยากรนำ รวมท งการจดสรรงบประมาณรายกระทรวงและมตพนท โดยมขนตอนในการเสนอแผนงานตามพระราชบญญตทรพยากรนำ พ.ศ. ๒๕๖๑ ดงน

70

๗๑

รปท ๕.๒ ขนตอนการเสนอแผนงานตามพระราชบญญตทรพยากรนำ ป พ.ศ. ๒๕๖๑

๕.4 การเตรยมความพรอมในการขบเคลอน ๑) การเตรยมความพรอมในการขบเคลอนการแกไขปญหาอทกภยและภยแลงเชงพนทอยางเปนระบบ (Area Based)

คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาตไดมมตในการประชม ครงท ๒/๒๕๖๐ วนท ๙ สงหาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ในการจดทำแผนทเชงพนทเพอปองกนอทกภยและภยแลงใหมประสทธภาพ ภายในป พ.ศ. ๒๕๖๑ และใหสำนกงานทรพยากรนำแหงชาตเปนหนวยงานบรณาการในการดำเนนงาน ซงการจดทำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป ไดศกษาแผนหลกรายพนทวกฤต (Area Based ๖๖ พนท) เพอกำหนดขนาดแผนงานและโครงการทเหมาะสมทจะดำเนนการในแตละพนท รวมถงกำหนดโครงการสำคญ/ขนาดใหญ (Flagships) ในระยะ ๕ ป ดำเนนการใหมผลเปนรปธรรม โดยการขบเคล อนโครงการภายใตแผนหลกรายพ นทว กฤต (Area Based) มแนวทางการดำเนนงาน ดงน

๑.๑) โครงการบรณาการการดำเนนงานหลายหนวยงาน เตรยมความพรอมชวงแรก โดยการจดทำแผนหลก (Master Plans) ในพนทวกฤต (Area based) หรอเพอกำหนดรายละเอยดการดำเนนการโครงการกรอบระยะเวลาและการตดตามประเมนผล ภายใตบรบทบรณาการทงเชงพนทและหนวยงาน โดยภายหลงจากการจดทำแผนหลก หนวยงานทเกยวของจะไดดำเนนการเตรยมความพรอมตอไป

๑.๒) สำหรบโครงการท มหนวยงานรบผดชอบเพยงหนวยงานเดยวน น หนวยงานสามารถเตรยมความพรอมโครงการโดยการจดทำรายละเอยดของแผนงาน การศกษาความเปนไปไดของโครงการ การประเมนความเหมาะสม และดำเนนการโครงการตามกรอบเวลาทกำหนดไวในแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป

71

๗๒

๒) การเตรยมความพรอมในการขบเคลอนการบรหารจดการทรพยากรนำ รายแผนงาน (Project based) เพอใหแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป สามารถขบเคลอนไปสการปฏบตไดอยางม

ประสทธภาพ เปนรปธรรม การดำเนนการตามแผนงานขบเคลอนโดยมหนวยงานหลกทำหนาทในการประสานงานบรณาการการทำงานในสวนทเกยวของ โดยมรายละเอยด ดงน

ตารางท ๕-๒ ประเดนการขบเคลอน หนวยงานหลก และหนวยงานสนบสนน

แผนแมบท หนวยงานอำนวยการขบเคลอน

หนวยงานปฏบต หลก สนบสนน

ดานท ๑ การจดการนำอปโภค บรโภค

สทนช./มท. สถ./ทบ./กปน./กปภ./ทน./อปท.

ทบ./อน./สป.ทส./ทน./นทพ./ชป./กปภ./ ทกหนวยงาน/ภาคเอกชน

ดานท ๒ การสรางความมนคงนำภาคการผลต

สทนช./กษ สทนช./ชป./ทน./พด./ทบ./กรอ./กนอ./อปท./สปก./กสก./กข./ฝล./อปท.

มท./กษ/สถ./ทน./ทบ./ กปร./ปภ/สปก./สภาอตสาหกรรม/ ทกหนวยงาน

ดานท ๓ การจดการนำทวม และอทกภย

สทนช./มท. สทนช./ยผ./กทม./จท/ชป./ทน./สถ./ปภ./อปท.

จท./ทล./ทช./รฟท./สถ./ปภ./ทน./กทม./ชป./กองทพบก/ปค./ทธ./ยผ./สสน./สทอภ.

ดานท ๔ การจดการคณภาพนำและอนรกษทรพยากรนำ

สทนช./มท./ทส. สทนช./สถ./อจน./กทม./กรอ./กฟผ./สป.ทส./มท./ทด. ชป./พม./จท./คพ./ ทน./สมอ./อปท./สส./อปท.

สผ./กปม./จท./ยผ./ปม./ธร./ปศ.

ดานท ๕ การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำทเสอมโทรมและปองกนการพงทลายของดน

ทส. อส./ปม./พด.

สผ./ภาคเอกชน

ดานท ๖ การบรหารจดการ สทนช. สทนช./มท./ทส./กษ./อว./ดศ./กรมประชาสมพนธ

ทส./กษ./สสน./ ทกหนวยงาน/ ภาคประชาชน

หมายเหต มท. กระทรวงมหาดไทย/ ทส. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม/กษ. กระทรวงเกษตรและสหกรณ ดศ. กระทรวงดจทลเพอเศรษฐกจและสงคม/ อว. กระทรวงการอดมศกษา วทยาศาสตร วจยและนวตกรรม

72

๗๓

๓) การศกษาวจยเพอขบเคลอนแผนแมบท สถาบนการศกษา รวมกนหนวยงานทเกยวของดำเนนการศกษา และวจย เพอพฒนา นวตกรรมการบรหารทรพยากรนำ โดยใชเทคโนโลยสนบสนนใหเกดการขบเคลอนแผนแมบท สามารถบรรลเปาหมาย ตามทกำหนดไว เชน การศกษาเพอปรบโครงสรางองคบรหารจดการนำ พนทใชนำมากในภาคตะวนออก เปนตน

๕.5 การตดตามประเมนผล แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ไดถกจดทำใหสอดคลองกบยทธศาสตรชาต ๒๐ ป (แผนระดบ ๑) ในดานท ๕ ยทธศาสตรดานการสรางการเตบโตบนคณภาพทเปนมตรกบสงแวดลอม และแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต (แผนระดบ ๒) ภายใตประเดนท ๑๙ การบรหารจดการนำ ทงระบบ ทระบเปาหมาย ตวชวดและคาเปาหมายไว และเพอใหบรรลเปาหมาย ผลผลต/ผลลพธ ตามกลยทธ/แผนงานตามแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (แผนระดบ ๓) จงไดกำหนดแนวทางและตวชวดในการตดตามประเมนผลแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ดงน

๑. การตดตามประเมนผลผลสมฤทธ (ผลผลต/ผลลพธ) กลยทธและแผนงานภายใตแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) (๒๘ กลยทธ ๕๔ แผนงาน) โดยเปนการตดตามประเมนผล การดำเนนงานผานตวชวด ๕๔ แผนงาน ภายใตกรอบแผนงบประมาณตาม (๑) ภารกจพนฐาน (Function) (๒) ภารกจยทธศาสตร นโยบายเรงดวน แนวทางปฏรปภาครฐ งบประมาณบรณาการ (Agenda) (๓) ภารกจพนท ทองถน ภมภาค จงหวด กลมจงหวด (Area) (๔) งบกลาง และ (๕) เงนก จงกำหนดใหมระบบตดตามประเมนผลทสะทอนการบรรลเปาหมายและตวชวดของแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ในแตละดานและทกระดบ ดงน

๑.๑ การตดตามในรปแบบของการรายงาน ผานระบบสารสนเทศ เพอทราบผลความกาวหนา การดำเนนงานเปรยบเทยบกบเปาหมายทกำหนด

๑.๒ การประเมนผลการดำเนนงานและการประเมนดชนช วดสากล เพอทราบประสทธภาพ ประสทธผล ผลกระทบทเกดขน ปญหาอปสรรค และขอจำกดในการดำเนนโครงการ และการขบเคลอนแผนแมบทฯ รวมทง ขอเสนอแนะการปรบปรงแผนแมบทฯ และกลไกการขบเคลอนของหนวยงาน

๑.๓ การตดตามโดยบคคล หรอคณะกรรมการ เพอใหมการกำกบดแลและหนวยงานขบเคลอนแผนแมบทฯ มจดมงหมายในการดำเนนงานไปในทศทางเดยวกน

ทงน มการตดตามประเมนผลทงกอนเรมโครงการ ระหวางดาเนนการ และหลงการดาเนนงาน เปนการตดตามประเมนผลทงระบบ ตงแตปจจยนาเขา กระบวนการดาเนนการ ผลผลต ผลลพธ และผลกระทบตอการบรรลเปาหมายตามแผนแมบทฯ ตงแตระดบชาต ระดบประเดนการพฒนา ระดบหนวยงาน และระดบพนท พรอมทงเปดโอกาสใหผมสวนไดสวนเสยเขามามสวนรวมในการตดตาม ประเมนผล และจดใหมการรายงานการตดตามประเมนผลในการบรรลเปาหมายตอสาธารณะ คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต และคณะรฐมนตรเปนประจา รวมทงการตรวจสอบโดยองคกรอสระตองเปนไปเพอสงเสรมการขบเคลอนแผนแมบทฯ

73

๗๔

๒. การตดตามประเมนผลผลสมฤทธ (ผลผลต/ผลลพธ) ภาพรวม ๖ ดาน ภายใตแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) เพอตดตามผลการดำเนนการของแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๘๐) ใหสอดคลองและเชอมโยงกบเปาหมายในระดบผลสมฤทธ (ผลผลต และผลลพธ) ของแผนแมบทภายใตยทธศาสตรชาต ประเดนท ๑๙ การบรหารจดการนำทงระบบ สรปรายละเอยดตวชวดสำหรบการประเมนผลสมฤทธแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป ในแตละดาน ตามตารางท ๕-๓

ตารางท ๕-๓ สรปตวชวดผลสมฤทธภาพรวม ๖ ดานแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป แผนแมบทฯ ผลสมฤทธ (Outcome) ตวชวด (Indicators)

ดานท ๑ การจดการนำ อปโภคบรโภค

ประชากรเขาถงนำสะอาด ทงดานปรมาณและคณภาพ

๑. สดสวนการเขาถงนำประปา จำนวนครวเรอนทเขาถงนำประปา/จำนวนครวเรอนทงหมด ๒. สดสวนการเขาถงนำประปาทไดมาตรฐาน จำนวนครวเรอนทเขาถงนำประปาทไดมาตรฐาน/จำนวนครวเรอนทงหมด ๓. คณภาพนำประปาจำนวนคนปวยจากโรคทางนำ/จำนวนประชากรทเขาถงนำสะอาด

ดานท ๒ การสรางความมนคงของนำ ภาคการผลต

มความมนคงของนำ ภาคการผลต (เกษตร อตสาหกรรม และบรการ)

๑. ความเครยดดานนำ (Water Stress) - ภาคการเกษตร (พนทนอกเขตชลประทาน และพนทในเขตชลประทาน) - ภาคอตสาหกรรม และภาคบรการ : Water Demand/ Water Supply ๒. ผลตภาพจากการใชนำ - ภาคการเกษตร (พนทนอกเขตชลประทาน และพนทในเขตชลประทาน) - ภาคอตสาหกรรม และภาคบรการ : GDP/ลกบาศกเมตร ๓. มลคาความเสยหายทางเศรษฐกจจากภยแลงทลดลง

ดานท ๓ การจดการ นำทวมและอทกภย

ลดความเสยหาย จากภยพบตดานนำ

๑. มลคาความเสยหายทางเศรษฐกจทลดลง ตอรอบปการเกดซำ ๒. สดสวนผเสยชวต/สญหาย/ไดรบผลกระทบ จากภยพบตทางนำตอประชากรรวมตอรอบปการเกดซำ

ดานท ๔ การจดการ คณภาพนำ และอนรกษทรพยากรนำ

แมนำลำคลองและแหลงนำธรรมชาตมคณภาพไดมาตรฐานตามประเภทการใชประโยชน ทกำหนด

๑. สดสวนนำเสยทเขาระบบรวบรวมและบำบด ตอปรมาณนำเสยทงหมด ๒. ดชนความสมบรณของแมนำ River Health Index (Composite indicator แหลงนำนงและแหลงนำไหล) 3. การนำนำบำบดแลว กลบมาใชใหม

๗๕

แผนแมบทฯ ผลสมฤทธ (Outcome) ตวชวด (Indicators) ดานท ๕ การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำทเสอมโทรมและปองกนการพงทลายของดน

ปาตนนำไดรบการฟนฟ ทำใหปรมาณนำเพมขน และลดการพงทลายของดน

๑. ปรมาณและรปแบบนำทาทเปลยนแปลง ๒. ปรมาณและรปแบบตะกอนในลำนำทเปลยนแปลง

ดานท ๖ การบรหารจดการ

ธรรมาภบาลในการบรหาร จดการทรพยากรนำ

๑. ดชนธรรมาภบาลดานนำ Water Governance Index (Composite indicator)

๕.6 ขอสรปและขอเสนอแนะ เพอใหแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป สามารถดำเนนการไดอยางมประสทธภาพตามเปาหมายทกำหนด มขอเสนอแนะดงน ๑) การขบเคลอนแผนแมบทไปสการปฏบต ในระดบชาต คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) และสำนกงานทรพยากรนำแหงชาต (สทนช.) ตองเปนหนวยงานหลกในการขบเคลอน กำกบ และประสาน การดำเนนการ ใหแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ไปสการปฏบตในทกรฐบาล สวนในระดบภมภาค และพ นท คณะกรรมการล มนำ ตองมกระบวนการสรรหาท เหมาะสม มทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการ เปนคณะกรรมการ เพอสามารถแกไขปญหาในพนท รวมกบหนวยงานราชการทเกยวของไดอยางมประสทธภาพเชอมโยงสอดคลองกบ แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำระดบชาต และระดบพนท ๒) หนวยงานราชการทเกยวของ ตองนำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป แปลงส การปฏบต ใหสอดคลองกบแผนงานระดบกระทรวง กรม ภมภาค จงหวด และทองถน ๓) ในการดำเนนการตามแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป ใหเนนการมสวนรวม ของประชาชน และผมสวนไดสวนเสยในพนท ๔) ควรศกษาเตรยมความพรอมลวงหนาในการผนนำจากภายนอก หรอลมนำทไหลออกตางประเทศเนองจากเปนโครงการทมมลคาการลงทนสงมาก และมประโยชนในการเสรมสรางความมนคงของนำตนทนในระยะยาว ๕) ในพนทเกษตรอาศยนำฝนนอกเขตชลประทาน ควรพฒนาระบบนำบาดาลเพอการเกษตร ในพนทซงมศกยภาพเหมาะสม สวนพนทอน ๆ ใหจดระบบอนรกษดนและนำ เพอเกบกกและใชประโยชนจากนำฝนในพนท ใหมากทสด มความมนคงสามารถปลกพชไดอยางนอย ๑ ครงในฤดฝน ๖) ควรเลอกชนดพชทเหมาะสมกบพนท ตามนโยบายการจดการพนทเกษตร (Zoning by Agri-map) ทงในเขตและนอกเขตชลประทาน เพอลดความเสยง และเพมประสทธภาพการผลต ๗) ตองสรางกลไกเพอใหมการจดสรรนำทเปนธรรม ระหวางกจกรรม หรอระดบลมนำ เพอลด ขอขดแยงในกรณทเกดการขาดแคลนนำ หรอภาวะแลง

74

๗๕

แผนแมบทฯ ผลสมฤทธ (Outcome) ตวชวด (Indicators) ดานท ๕ การอนรกษฟนฟสภาพปาตนนำทเสอมโทรมและปองกนการพงทลายของดน

ปาตนนำไดรบการฟนฟ ทำใหปรมาณนำเพมขน และลดการพงทลายของดน

๑. ปรมาณและรปแบบนำทาทเปลยนแปลง ๒. ปรมาณและรปแบบตะกอนในลำนำทเปลยนแปลง

ดานท ๖ การบรหารจดการ

ธรรมาภบาลในการบรหาร จดการทรพยากรนำ

๑. ดชนธรรมาภบาลดานนำ Water Governance Index (Composite indicator)

๕.6 ขอสรปและขอเสนอแนะ เพอใหแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป สามารถดำเนนการไดอยางมประสทธภาพตามเปาหมายทกำหนด มขอเสนอแนะดงน ๑) การขบเคลอนแผนแมบทไปสการปฏบต ในระดบชาต คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต (กนช.) และสำนกงานทรพยากรนำแหงชาต (สทนช.) ตองเปนหนวยงานหลกในการขบเคลอน กำกบ และประสาน การดำเนนการ ใหแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ไปสการปฏบตในทกรฐบาล สวนในระดบภมภาค และพ นท คณะกรรมการล มนำ ตองมกระบวนการสรรหาท เหมาะสม มทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการ เปนคณะกรรมการ เพอสามารถแกไขปญหาในพนท รวมกบหนวยงานราชการทเกยวของไดอยางมประสทธภาพเชอมโยงสอดคลองกบ แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำระดบชาต และระดบพนท ๒) หนวยงานราชการทเกยวของ ตองนำแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป แปลงส การปฏบต ใหสอดคลองกบแผนงานระดบกระทรวง กรม ภมภาค จงหวด และทองถน ๓) ในการดำเนนการตามแผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป ใหเนนการมสวนรวม ของประชาชน และผมสวนไดสวนเสยในพนท ๔) ควรศกษาเตรยมความพรอมลวงหนาในการผนนำจากภายนอก หรอลมนำทไหลออกตางประเทศเนองจากเปนโครงการทมมลคาการลงทนสงมาก และมประโยชนในการเสรมสรางความมนคงของนำตนทนในระยะยาว ๕) ในพนทเกษตรอาศยนำฝนนอกเขตชลประทาน ควรพฒนาระบบนำบาดาลเพอการเกษตร ในพนทซงมศกยภาพเหมาะสม สวนพนทอน ๆ ใหจดระบบอนรกษดนและนำ เพอเกบกกและใชประโยชนจากนำฝนในพนท ใหมากทสด มความมนคงสามารถปลกพชไดอยางนอย ๑ ครงในฤดฝน ๖) ควรเลอกชนดพชทเหมาะสมกบพนท ตามนโยบายการจดการพนทเกษตร (Zoning by Agri-map) ทงในเขตและนอกเขตชลประทาน เพอลดความเสยง และเพมประสทธภาพการผลต ๗) ตองสรางกลไกเพอใหมการจดสรรนำทเปนธรรม ระหวางกจกรรม หรอระดบลมนำ เพอลด ขอขดแยงในกรณทเกดการขาดแคลนนำ หรอภาวะแลง

75

๗๖

๘) ควรควบคมการใชประโยชนทดนในพนทตนนำ หรอเขตทมความลาดชนสง เพอใหมความสมดลของนำทา ทงในชวงฤดฝนและฤดแลง ๙) ควรจดทำระบบฐานขอมลสวนกลาง โดยบรณาการขอมลทผานกระบวนการวเคราะหจากหนวยงานราชการเจาของขอมล และมการปรบปรงขอมลอยางตอเนอง สามารถแบงปน และนำขอมลมาใชไดอยาง มประสทธภาพ ๑๐) สรางระบบคาดการณภมอากาศทแมนยำ ทงตำแหนง ระยะเวลา และการคาดการณระยะยาว รวมทงการตดตงระบบเฝาระวงสถานการณตาง ๆ ในพนทเสยงภย พรอมทงศกษาผลกระทบจากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศทมตอความม นคงดานนำและความสามารถในการบรหารจดการนำในระดบพ นท เพ อรองรบ ความเสยงทเพมมากขนจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศในอนาคต ๑๑) การจดการดานคณภาพนำ ควรดำเนนการเชงรก โดยสงเสรมใหลดปรมาณนำเสย และมการบำบดนำเสยจากแหลงกำเนด เชน บานเรอน อตสาหกรรมขนาดเลก และพนทเกษตร ๑๒) แผนแมบทการบรหารจดการทรพยากรนำ ๒๐ ป ตองมการทบทวนสถานการณและแนวทาง การดำเนนงานทก ๕ ป ตามระยะเวลาและสถานการณทเปลยนแปลงไป

76

๗๗

ภาคผนวก

77

๗๘

สรปพนทเปาหมายและแนวทางแกไขเชงบรณาการ (Area Based Approach)

๑. ความเปนมา ปญหาดานทรพยากรนำโดยเฉพาะอทกภยและภยแลง จดเปนปญหาทประเทศไทยประสบ

มาอยางตอเนอง แมจะมการดำเนนการแกไขในทกรฐบาล แตดวยสภาพปจจยตาง ๆ ทงปจจยธรรมชาต สงคม เศรษฐกจ รวมไปถงปจจยดานนโยบาย ทำใหการแกไขปญหามประสทธภาพเพยงระดบหนงเทานน เนองจากงบประมาณท มอย จำกด จงจำเปนตองมการพจารณาการใชจ ายอยางเหมาะสม และจากสภาวะการณ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศขนทวโลกในปจจบน สงผลทำใหปญหาเรองอทกภยและภยแลงไดทวความรนแรงมากยงขน รวมถงผลกระทบตอชวตและทรพยสนของ จงเปนเรองเรงดวน ทจะตองดำเนนการปองกน แกไข และบรรเทาใหมประสทธภาพ

เมอวนท ๒ กมภาพนธ ๒๕๖๑ คณะกรรมการทรพยากรนำแหงชาต ไดมมตมอบหมายให สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต (สทนช.) เปนหนวยงานหลกในการบรณาการรวมกบหนวยงานทเกยวของ จดทำแผนแมบทการแกไขปญหาเชงพนทอยางเปนระบบ (พ.ศ. ๒๕๖๑-๒๕๖๕) และสรางการรบรกบทกหนวยงานใหแลวเสรจภายในป ๒๕๖๑ เพอใหเกดการขบเคลอนอยางเปนรปธรรม

สำนกงานทรพยากรนำแหงชาต ไดเลงเหนถงความจำเปนในการวเคราะหแผนหลกการพฒนาแหลงนำ เชงพนทอยางบรณาการ จงไดบรรจโครงการศกษาวเคราะหพนทสำคญ ทมปญหาดานนำและแนวทางแกไขเชงบรณาการ (Area Based) ในแผนการดำเนนการของสำนกงานทรพยากรนำแหงชาตอยางเรงดวน

๒. ความหมายของ Area Based “พนททประสบปญหานำทวม/ภยแลง ซำซาก หรอปญหาอน ๆ ของทรพยากรนำ จำเปนตอง

ไดรบการแกไขเชงบรณาการระหวางหนวยงานทเกยวของ เพอใหพนททประสบปญหาและความรนแรงทเกดขนลดนอยลง รวมถงพนทเศรษฐกจพเศษตามนโยบายของรฐบาลและพนทแหลงทองเทยวสำคญ”

๓. เหตผลความจำเปนในการบรหารจดการบน Area Based ๓.๑ เพอแกไขปญหาเชงพนทโดยการบรณาการการทำงานของหนวยงานเขาดวยกน ลดความซำซอนและเพมประสทธภาพการใชจายงบประมาณ สามารถกำหนดขนาดของการพฒนาโครงการตาง ๆ ใหเหมาะสม ๓.๒ เพ อจดลำดบความสำคญของพนท แกไขปญหาอยางเปนรปธรรม มการใชมาตรการ ดานสงกอสรางและไมใชสงกอสรางรวมกน ๓.๓ เพอกำหนดแนวทางและเปาหมายการแกไขปญหาทชดเจน สามารถตดตามและประเมนผลได

78

๗๙

๔. ปจจยทนำมาพจารณา Area Based ปจจยนำมาเพอพจารณา พนทเสยงอทกภยและภยแลง ๔.๑ ขอมลดาวเทยม สถตการเกดอทกภยยอนหลง

- ลำดบตามความถการเกด มาก > นอยสภาพการใชทดน ๔.๒ สภาพการใชทดน

- ผลกระทบทางเศรษฐกจ ชมชนเมอง > พนทรกราง > พนทเกษตร > เกดอทกภย ยอนหลง

๔.๓ ผลตภณฑมวลรวมจงหวด (Gross Provincial Product, GPP) - ลำดบตามมลคา GPP มาก > นอย

๔.๔ พนทนโยบายรฐบาล ใหความสำคญสง - ใหความสำคญพนทสอดคลองนโยบาย

๔.๕ ขาวการเกด อทกภย นำหลาก บรเวณทไมไดมบนทกในสถต - ขาวการเกดภยพบตในพนท นอกเหนอจากขอมลสถต

๔.๖ รบฟงความคดเหนหนวยงานทเกยวของในพนท - ขอมลพนท จากการวเคราะหขางตน รบฟงความคดเหน

๕. ผลการศกษา ผลการศกษาไดพนทเปาหมาย ๖๖ พนท แบงตามภมภาคของประเทศประกอบดวย ภาคเหนอ

ภาคกลาง ภาคตะวนออก ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคใต จำนวน ๑๒ ๑๕ ๘ ๑๖ และ ๑๕ พนทตามลำดบ สามารถแบงพนทออกเปน ๒ ประเภท ไดแก พนทประสบปญหาดานนำ ๓๔.๖๒ ลานไร และพนทสนบสนน การพฒนา ๑๑.๒๙ ลานไร รวมมพนทเปาหมาย ๔๕.๙๑ ลานไร

79

๘๐

ตารางท ๑ สรปขอมล Area Based ทวประเทศ

80

๘๑

ตารางท ๑ สรปขอมล Area Based ทวประเทศ (ตอ)

จากขอมลขางตนสามารถแบงเปน ๒ ประเภท ไดแก ๑) พนทประสบปญหาดานนำรวม ๓๔.๖๒ ลานไร ประกอบดวยพนทเสยงภยนำทวมและภยแลง

๒๕ พนท รวม ๑๖.๕๑ ลานไร พนทเสยงภยนำทวม ๑๘ พนท รวม ๑๑.๒๔ ลานไร พนทเสยงภยแลง ๘ พนท รวม ๖.๘๗ ลานไร พนทนำเคมรกลำ ๒ พนท รวม ๐.๐๐๑ ลานไร

๒) สนบสนนพนทพฒนา ๑๑.๒๙ ลานไร ประกอบดวย สนบสนนเขตเศรษฐกจพเศษ ๑๐ พนท รวม ๑๐.๕๕ ลานไร สนบสนนการทองเทยว ๓ พนท รวม ๐.๗๔ ลานไร

81

๘๒

รปท ๑ แผนทพนทประสบปญหาดานนำและพนทพฒนา

82

แผนแม

บทการ

บรหาร

จดการ

ทรพ

ยาก

รนำ ๒

๐ ป

(พ.ศ

. ๒๕

๖๑

- ๒

๕๘

๐)

สำน

กงาน

ทรพ

ยาก

รนำแห

งชาต

(สทนช.)