แผนการสอน

รหสวชา/ชอวชา NUR 2206 การพยาบาลผใหญและผสงอาย 1 (Nursing Care of Adults & Elders I)

จานวนหนวยกจ 3 หนวยกจ (3-0-0)

ปการศกษา ปการศกษา 2/2559

นกศกษาหลกสตร พยาบาลศาสตรบณฑต ชนปท 2

เรอง การพยาบาลเพอการสรางเสรมสขภาพผสงอาย

วน/เดอน/ปทสอน ……………………………………………………

จานวนชวโมง 3 ชวโมง

ผสอน อาจารยหนงฤทย โพธศร

วตถประสงคทวไป เมอสนสดการศกษาวชานแลว นกศกษามความรความสามารถดงน

1. อธบายความหมายและสาคญของการสงเสรมสขภาพผสงอายไดถกตอง

2. มความรในการใหการพยาบาลเพอการสงเสรมสขภาพผสงอายไดอยางถกตอง

3. นาความรไปประยกตใชในการใหการพยาบาลเพอการสงเสรมสขภาพผสงอายไดอยางถกตอง

2

แผนการสอน

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

หลงจากเรยนจบ

บทเรยนนแลว

นกศกษาสามารถ

ขนนา

1. กลาวทกทาย

นกศกษา สอบถาม

นกศกษาเกยวกบ

การสรางเสรม

สขภาพผสงอาย

และนาเขาส

บทเรยน

5 นาท

บทนา

ผสงอายหรออาจเรยกวา คนแก คนชรา ผสง

วย หรอราษฎรอาวโส (Older person หรอ Elderly

person หรอ Senior citizen) สาหรบประเทศไทย

“ผสงอาย” ตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546

หมายความวา บคคลซงมอายเกนกวา 60 ปบรบรณ

ขนไปและมสญชาตไทย ผสงอาย เปนกลมบคคลท

กาลงทวจานวนเพมขนเรอยๆ อยางตอเนองในทกๆ

ประเทศทวโลก รวมทงประเทศไทย ทงนจากการ

สาธารณสขและการแพทยทเจรญขน ชวยใหคนมอาย

ยนขน นอกจากนน จากการคมกาเนด และสถานภาพ

ทางเศรษฐกจ สงผลใหการมบตรลดลงอยางตอเนอง

ซงผสงอายเปนบคคลทตองพงพา มปญหาจากการ

เสอมถอยของรางกายซงเปนไปตามธรรมชาตตามวย

ทเพมมากขน รวมทงการมโรคเรอรงตางๆ ซงมกเกด

ในชวงสงวย เชน เบาหวาน ความดนโลหตสง จาก

การขาดการเคลอนไหว และการออกกาลงกายจาก

ปญหาสขภาพ การมรายไดลดลงหรอไมมรายไดและ

1. power

point

2. เอกสาร

ประกอบการ

สอนเรอง การ

พยาบาลเพอ

การสราง

เสรมสขภาพ

ผสงอาย

1. นสตใหความ

สนใจและตด

ตามเนอหา โดย

รวมแสดงความ

คดเหนเกยวกบ

ประสบการณ

ในการสงเสรม

สขภาพผสงอาย

3

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

1. นกศกษาม

ความร เขาใจ

เกยวกบความ

หมายและสาคญ

ของการสงเสรม

สขภาพผสงอาย

ไดถกตอง

เนอหา

1.ใหความร

เกยวกบความ

หมายและสาคญ

ของการสงเสรม

สขภาพผสงอาย

2 ชวโมง

50 นาท

มปญหาสขภาพจตเพราะเปนวยแหงการพลดพราก

สญเสย ดงนน จงเปนวยทตองมการดแลเฉพาะ

แตกตางจากวยอนๆ เพอใหผสงอาย สามารถดแล

ตนเองไดพอสมควรกบวย มสขภาพแขงแรงทงดาน

รางกายและจตใจ เพอลดปญหาของผสงอายเอง

ครอบครวและสงคม

เนอหา

1.การออกกาลงกายในผสงอาย (Physical

activity/Exercise)

การดแลใหผสงอายควรใหผสงอายไดมการ

เคลอนไหวรางกาย (Physical activity) ทกสวนอย

เสมอ เชน การเดน การบรหารกลามเนอและขอท

สาคญ เชน ขอเขา ขอไหล และขอนวตางๆ เพราะขอ

ตางๆ จะตดขดไดงาย จากการเสอมถอยของเนอเยอ

ขอ กระดกและกลามเนอ เชน การชวยงานบานท

เหมาะสมกบสขภาพ เชน กวาดบาน รดนาตนไม ชวย

ดแลหลานทโตแลว แตการดแลเดกออนและเดกเลก

ควรตองมผ ชวยผสงอายดวย ควรจดกจกรรมให

2. นกศกษา

สามารถตอบ

คาถามเกยวกบ

ความหมายและ

สาคญของการ

สงเสรมสขภาพ

ผสงอาย

4

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ผสงอายไดเคลอนไหวเสมอ ไมนงแชดทว หรอ นอน

อยแตบนเตยง การชวยกนจดใหมการรวมกลมผสง-

อายในชมชนเพอกจกรรมตางๆ จะเปนสงทชวยผสง-

อายทงสขภาพกายและสขภาพจต

สวนการออกกาลงกาย (Exercise) หมายถง การ

จดกจกรรมเคลอนไหวทเพมการใชพลงงานอกเหนอ

จากการเคลอนไหวรางกายในการใชชวตประจาวน

ซง ควรตองปรกษาแพทยกอนเสมอ เพอแนะนาวธ

การในการออกกาลงกายสาหรบผสงอายใหเหมาะสม

กบสขภาพของผสงอายแตละคน โดยทวไป การออก

กาลงกายทเหมาะสมกบผสงอาย คอ การเดน วนละ

ประมาณ 20-30 นาท ทกๆวน ซงในการเดน ควรตอง

หาสถานทใหปลอดภยตอผสงอาย เพอปองกน

อบตเหตโดยเฉพาะการลม การใสเครองชวยพยง

ตางๆ เชน พยงขอเทา และพยงขอเขา รวมทงตอง

เลอกรองเทาทเหมาะสมตอการเดน ปองกนอบตเหต

ตอการลม และตอขอตางๆ ซงการออกกาลงกายใน

ผสงอายแบงไดดงน

1. ประเภทของการออกกาลงกาย

5

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

2. นกศกษาม

ความรในการให

การพยาบาลเพอ

การสงเสรม

สขภาพผสงอาย

ไดอยางถกตอง

2. สอนเกยวกบ

การสงเสรม

สขภาพผสงอาย

1.1 การออกกาลงกายเพอเพมความยดหยน เปนการ

ออกกาลงกายโดยการงอ-ยดตว ยดขา-

แขนหรอบดหมนรางกาย มกจะปฏบตในระยะกอน

(worm up) และระยะหลง (warm down) จากการออก

กาลงกาย ประเภทเพมความทนของระบบหวใจและ

หลอดเลอด เชน การรามวยจนหรอการดดตนและ

โยคะ กเปนการออกกาลงกายประเภทน โดยทวไป

แลวทาเพยง 10-20 นาทและแตละทาใหยดคางไว 10-

30 วนาทกเปนการเพยงพอแลว ควรจะเรมทาแตนอย

กอนแลวจงคอยๆ เพมระดบ การยดสวนตางๆของ

รางกายใหมากขนโดยไมจาเปนตองเพมเวลาททา

1.2 การออกกาลงกายเพอเพมความแขงแกรง

โดยจะเสรมความแขงแรงใหแกกลามเนอ

รวมทงมประโยชนตอการลดอตราการสญเสยมวล

กระดกดวย การออกกาลงกายทเพมความแขงแกรง

ของรางกายสวนบนไดดกคอ การยกนาหนกอยาง

เบาๆ โดยใชทยกนาหนกขนาด ½ - 3 กโลกรมก

เพยงพอ หรอจะใชวธการวดพนหรอโหนยกตวขนก

ไดเชนกน โดยทวควรจะไดออกกาลงกายประเภท 12

2. นกศกษา

สามารถใหการ

พยาบาลเพอ

การสงเสรม

สขภาพผสงอาย

6

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ครง/ชด วนละ 2 ชด และราว 3-4 วน/สปดาหกเปน

การเพยงพอโดยควรทจะเรมทาจากนอยและเพม

ปรมาณจนไดขนาดดงกลาว การวง การข จกรยาน

หรอการวายนาทใชขาออกกาลงมากขน กเพยงพอท

เพมกาลงของกลามเนอขา

1.3 การออกกาลงกายเพอเพมความทนของ

ระบบหวใจและหลอดเลอด เปนการออกกาลง

กายชนดแอโรบค (aerobic training) ซงกลามเนอจะ

ใชออกซเจนในระบบของการใชพลงงานอนจะทาให

ปอด หวใจและหลอดเลอดทางานเพมมากขนเพอให

ออกซเจนนไปสกลามเนอมปรมาณเพยงพอ การออก

กาลงกายชนดแอโรบคทเหมาะสม ตองคานงถงหลก

4 ประการ ไดแก

ชนดของการออกกาลงกาย ความเขมของการออก

กาลงกาย ระยะเวลาการออกกาลงกาย และความถ

ของการออกกาลงกาย เชน การวงเหยาะ การเดนจา

การขจกรยาน และการวายนา เปนตน ความเขมของ

การออกกาลงกาย ควรจะทาใหอตราเตนของหวใจสง

ประมาณ 60-80 % ของอตราเตนสงสดของหวใจ

7

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

3. อธบายและ

อภปรายประเดน

ตางๆ ทเกยวกบ

การสงเสรม

สขภาพผสงอาย

ไดถกตอง

3. อธบายและรวม

อภปรายประเดน

ตาง ๆ ทเกยวกบ

การสงเสรม

สขภาพผสงอาย

ระยะเวลาการออกกาลงกายแตละครงควรอยระหวาง

20-30 นาท แตอาจออกกาลงกายไดนานถง 60 นาท

ขนอยกบสขภาพของผออกกาลงกาย ประการสาคญ

ถาไมสามารถออกกาลงกายตดตอกนไดรวดเดยวก

อาจมชวงพกสนๆได แตควรใหระยะเวลารวมของ

การออกกาลงกายไมนอยกวา 20 นาท และควรจะ

ออกกาลงกายไมนอยกวา 3 ครง/สปดาห ระยะเวลา

ในการออกกาลงกายแตละครง อยางนอยทสดควร

ออกกาลงกายนาน 15 นาท จงจะเพยงพอทจะเกด

ผลดจากการออกกาลงกาย ถาจะใหดทสดควรใช

เวลาประมาณ 30 นาท/ครง แตในผทไมเคยออกกาลง

กายมากอน อาจออกนาน 15 นาทไมได ใหเรมจาก

นอยไปมาก ถาทานานเกนไปจะเพมโอกาสเกดการ

บาดเจบของระบบกลามเนอและกระดก เชน ใน

โปรแกรมการเดนสลบวงนาน 30 นาท อตราการ

บาดเจบตอระบบกลามเนอและกระดก มคารอยละ

24 แตถาออกกาลงนาน 45 นาท จะพบอตราการ

บาดเจบเพมขนเปนรอยละ 54 เปนตน

ขอควรระวงในการออกกาลงกายสาหรบผสงอาย

3. นกศกษา

สามารถตอบ

คาถามเกยวกบ

การสงเสรม

สขภาพผสงอาย

ได

8

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

1. ไมออกกาลงกายขณะเจบปวยหรอหายจากการ

เจบปวยใหมๆ

2. ไมออกกาลงกายหลงรบประทานอาหารอมใหมๆ

3. งดออกกาลงกายชวคราวหากมอาการผดปกต เชน

ไข ออนเพลย เปนตน

4. ขณะออกกาลงกายหากมอาการผดปกต เชนเหนอย

มากผดปกต เวยนศรษะ ตาพรามว มนงง

เจบหนาอก หวใจเตนแรงมาก ควรหยดพก

5. ผมโรคประจาตว เชน โรคหวใจ โรคความดน

โลหตสง ควรปรกษาแพทยกอนออกกาลงกาย

2. อบตเหตในผสงอาย (Fall/ Environment)

การหกลมในผสงอายอาจเปนเหตใหบาดเจบ

หรอเสยชวต โดยเฉพาะกระดกหกหรอเลอดออกใน

ศรษะ ในระหวางการฟนตวอาจมการกาเรบของโรค

เรอรง เชน กลามเนอหวใจขาดเลอดเบาหวาน หรอ

เกดภาวะแทรกซอนเพมเตม เชน ปอดอกเสบ ตดเชอ

จากแผลกดทบ ฯลฯ จากการศกษาพบวาประมาณ

รอยละ 50 ของผสงอาย ประสบอบตเหตจากการพลด

ตกหกลมภายในบาน โดยเฉพาะผสงอายทอาย

9

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

มากกวา 65 ปขนไป

สาเหตของอบตเหต

1. จากสภาพความแขงแรงของรางกายผสงอาย

เนองจาก รางกายของผสงอายออนแอลงไปตาม

วย มความเสอมของอวยวะตางๆ และมการ

ตอบสนองตอการกระตนชา ทาใหเกดความขดของ

ในการ ขยบเคลอนไหว การเปลยนทาตางๆ และม

การเสยการทรงตวไดงายๆ ทาใหเซเสยหลกหกลมได

งาย นอกจากนโรคประจาตว การไดรบยารกษา

ควบคมโรค มสวนทาใหผสงอายมอาการหนามด

หรอม อาการวบ ซงเปนสาเหตใหผสงอายพลดตกหก

ลมได

2. การมกจกรรมของผสงอาย มกพบในผสงอายทยง

สามารถทากจกรรม ชวยเหลอตนเองในการทา

กจวตรตางๆได

2. อบตเหตในผสงอาย (Fall/ Environment)

การหกลมในผสงอายอาจเปนเหตใหบาดเจบ

หรอเสยชวต โดยเฉพาะกระดกหกหรอเลอดออกใน

ศรษะ ในระหวางการฟนตวอาจมการกาเรบของโรค

10

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

เรอรง เชน กลามเนอหวใจขาดเลอดเบาหวาน หรอ

เกดภาวะแทรกซอนเพมเตม เชน ปอดอกเสบ ตดเชอ

จากแผลกดทบ ฯลฯ จากการศกษาพบวาประมาณ

รอยละ 50 ของผสงอาย ประสบอบตเหตจากการพลด

ตกหกลมภายในบาน โดยเฉพาะผสงอายทอาย

มากกวา 65 ปขนไป

สาเหตของอบตเหต

1. จากสภาพความแขงแรงของรางกายผสงอาย

เนองจาก รางกายของผสงอายออนแอลงไปตาม

วย มความเสอมของอวยวะตางๆ และมการ

ตอบสนองตอการกระตนชา ทาใหเกดความขดของ

ในการ ขยบเคลอนไหว การเปลยนทาตางๆ และม

การเสยการทรงตวไดงายๆ ทาใหเซเสยหลกหกลมได

งาย นอกจากนโรคประจาตว การไดรบยารกษา

ควบคมโรค มสวนทาใหผสงอายมอาการหนามด

หรอม อาการวบ ซงเปนสาเหตใหผสงอายพลดตกหก

ลมได

2. การมกจกรรมของผสงอาย มกพบในผสงอายทยง

สามารถทากจกรรม ชวยเหลอตนเองในการทา

11

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

กจวตรตางๆได

ปจจยทกระตนใหผสงอายเกดภาวะหกลม

1.อาการขาออนแรง

2.ภาวะความดนโลหตตาจากการเปลยนทาทาง

(postural hypotension)

3.ความผดปกตของการมองเหน

4.โรคในระบบไหลเวยนเลอด

5.การเจบปวยเฉยบพลน

6.ผลไมพงประสงคจากการใชยา

7.ความผดปกตทางจตประสาท

3.การทาทารณกรรม (Injury/Abuse) สงคมปจจบนเปนสงคมทมผ สงอายเปน

จานวนมาก บางครงกถกพาไปอยสถานพกพงคนชรา

หรอถกทารณ ทงทางรางกายและจตใจ ผสงอายจงถก

ทอดทงเปนจานวนมาก จากรายงานประจาปผสงอาย

ไทย พ.ศ. 2551 โดยมลนธสถาบนวจยและพฒนา

ผสงอายไทย (มส.ผส.) พบวา จานวนผสงอายทตอง

อาศยอยเพยงลาพงเพมมากขนจากรอยละ 4.3 ในป

2529 เปนรอยละ 7.6 ในป 2550 หรอคดเปนจานวน

12

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ผสงอายทตองอยเดยวดาย ในพ.ศ.นมากกวา 6 แสน

คนเลยทเดยว ดงนนการศกษาถงนยามของคาวา

“ทอดทง” จงเปนปจจยหนงทจะสงเสรมสนบสนน

ใหผสงอาย ไดดารงตนอยางปกตสขในหวงบนปลาย

ชวตมากขน สมดงทเคยแบงปนสงตางๆ ใหแกคน

รอบขางและสงคมมาเนนนานตลอดชวต “ความ

รนแรงตอผสงอาย” เปนคาทครอบคลมลกษณะ

พฤตกรรมไมเหมาะสมทมตอผสงอาย พฒนามาจาก

คาวา “การทารายผสงอาย” ซง โคนง และคอลลเบรจ

ชาวเยอรมน ไดนยามวาเปนพฤตกรรมทไมสนใจ

ทอดทง หรอการทารณทางดานจตใจใหเจบแคน การ

ฉอโกง หลอกลวงทรพยสน การลดรอนความเปน

สวนตว และการทารายรางกายใหไดรบบาดเจบโดย

เกดกบผสงอายทไมมทางส หรอไมสามารถปองกน

ตนเองได ซงเปนคานยามทใหความสาคญกบการ

ทอดทงและความรนแรงทงทางกายและจตใจ ใน

ระดบสากล เวอรนอม อาร วนฮ ไดแบงการทารณ

กรรมผสงอาย ออกเปน 5 ประเภท ไดแก

1.การทารณกรรมทางดานรางกาย หมายถง การทบต

13

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ตบ ตอย เขยา หรอการกระทาอนๆโดยตงใจ

ทสงผลใหผสงอาย ไดรบบาดแผล หรอบาดเจบ

3.การทารณกรรมทางเพศ หมายถง การใชกาลง การ

ขมข ลวงเกน หรอการไมไดรบความยนยอม

บงคบใหผสงอายกระทาการตางๆ ทเกยวของกบทาง

เพศ รวมถงการกระทาเปดเผยหรอลวงเกนรางกาย

3.การทารณกรรมทางดานอารมณ หมายถง การ

กระทาทมผลตออารมณและจตใจของผสงอาย

ไมวาจะเปนการสบประมาท การพดเสยงดง ตวาด

การพดจาทคกคาม ขมข ขตะคอก แชง ประนาม การ

ทาใหขายหนา เสยเกยรต ตลอดจนการพดจากบ

ผสงอาย โดยใชถอยคาและการดแลราวกบวาผสงอาย

เปนเดกเลกๆ

4.การทารณกรรมทางดานการเงน หมายถง การให

ทรพยสนแกผสงอายอยางไมเหมาะสมหรอ

ไมพอเพยงตอการดาเนนชวตและยงรวมถง การยด

ครอบครอง จานอง หลอกลวง ขโมย บงคบ ขเขญเงน

และทรพยสนของผสงอาย

1. การทอดทงผสงอาย หมายถง การละเลย

14

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ไมเอาใจใสผสงอาย อนอาจจะเกดอนตรายตอ

ผสงอายได รวมถงพฤตกรรมการผลกไสจากบาน ไม

สนใจดแลในกรณทผสงอายไมสามารถดแลกจวตร

ของตนเองได การทอดทงไมใหคาใชจาย และทง

ภาระการดแลหลานหรอเหลนไวใหผสงอายดแล

4.ภาวะโภชนาการในผสงอาย (Nutrition)

ปจจยทเสรมใหเกดการเปลยนแปลงดาน

โภชนาการทพบไดคอ

1. การทางานของระบบประสาททง 5 ลดลง

ซงไดแก การทางานของประสาททเกยวของกบ

การ มองเหน การรบรส การไดกลน เสยง และสมผส

ลดลง

2. การทางานของระบบทางเดนอาหารลดลง

ผสงอายมปญหาเรองนมากเนองจากมฟนผหรอ

ไมมฟนรวมทงตอมนาลายขบนาลายนอยลงมผลทา

ใหการบดเคยวอาหารภายในปากเปนไปไดไมด

ประสาท กลามเนอทควบคมการกลนทางานนอยลง

ทาใหกลนอาหารลาบากสาลกบอยจนผสงอาย เกด

การเบออาหาร เมออาหารผานมาถงกระเพาะอาหาร

15

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ลาไส กยงมปญหาการยอยและการดดซม เพราะ

ปรมาณนายอยตางๆลดลง นอกจากนการเคลอนไหว

ของลาไสนอยทาใหเกด อาการทองผก

3. การทางานของระบบไหลเวยนและไตลดลง

ทาใหการกาจดของเสยออกจากรางกายเปนไป

ได ไมด โดยเฉพาะของเสยทมาจากโปรตน การดม

นาในปรมาณทเหมาะสมจงจาเปนเพอการ

ชวยกาจดของ

เสยใหเปนไปไดด

4. ประสทธภาพการเผาผลาญกลโคสลดลง

เนองจากตบออนหลงอนซลนนอยลงและเนอเยอ

ดอตอการออกฤทธของอนซลน จงทาใหระดบ

นาตาลในเลอดเพมขน

5. การทากจกรรมตางๆลดลง ผสงอายไม

สามารถทากจกรรมตางๆไดดเทาคนหนมสาวเนอง

จากการเปลยนแปลงทางดานรางกายและโรคท

เกดขนในผสงอาย เชน โรคขอเทาอกเสบ

6. เบซอลเมตาโบลซม (basal metabolism)

ลดลง เมอรางกายเจรญเตบโตเตมทแลว เมตาโบล

16

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ซม จะลดลงเรอยๆ ตลอดชวตหลงอาย 25 ปขนไป

ความตองการพลงงานจะลดลงประมาณรอยละ 2 ตอ

อายทเพมขนทก 10 ป เนองมาจากเมตาโบลซมลดลง

และการทากจกรรมลดลงรวมดวย อตราเมตาโบลซ

มของผสงอายจะตากวาของคนอาย 20 ป ประมาณ

รอยละ 10-12

7. ปญหาทางดานจตใจและสงคม ผสงอายมกม

ปญหาดานจตใจ พบมากในผทเคยทางานม

รายได มาก เมอตองออกจากงานไมมรายไดเปนของ

ตนเอง หรอมแตไมพอตองพงลกหลาน ทาใหคด

มากวาตนเองไมมความสาคญ ทาใหขาดความเชอมน

ในตนเอง มความวตกกงวลหรอซมเศรา เกดความ

เบอหนายตอสงตางๆ รวมทงอาหาร

แนวทางการสงเสรมโภชนาการของผสงอาย

1. การศกษาความชอบและความตองการ

อาหารในผสงอาย รวมทงปญหาทางโภชนาการทพบ

ในผสงอาย เชน ปญหาการเคยวอาหาร การเบอ

อาหาร โดยผสงอายมสวนรวมในการวางแผนเรอง

โภชนาการรวม กน

17

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

2. การจดอาหารออน เคยวงาย ยอยงาย นา

รบประทาน อณหภมพอเหมาะกบอาหารแตละชนด

รสชาตด

3. การจดอาหารแตละมอใหมคณคาทางอาหาร

สง มสารอาหารทหลากหลายและปรมาณ สารอาหาร

เพยง พอกบความตองการของรางกายในแตละวน

4. ควรแบงอาหารเปนมอยอยๆ 4-5 มอ โดยให

มอกลางวนเปนอาหารหลก เนองจากผสงอายมกม

ปญหาแนนทองหรอทองอดหลงอาหาร

5. การทาความสะอาดปากและฟนกอนการ

รบประทานอาหาร

6. การจดบรรยากาศในการรบประทานอาหาร

ใหนารนรมย เชน อากาศสดชน สะอาด อยทามกลาง

สมาชกในครอบครวทอบอน

7. การสงเสรมใหผสงอายมการออกกาลงกาย

หรอกจกรรมตางๆรวมทงการพกผอนทพอเพยงเพอ

ชวยกระตนความอยากอาหาร

8. ในผสงอายทชวยเหลอตวเองไดนอยตก

อาหารเองไมถนด ครอบครวควรหาอปกรณชวยหรอ

18

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ชวยปอนอาหารให

5.การพกผอนนอนหลบในผสงอาย (Sleep)

ปจจยทมผลตอการนอนไมหลบในผสงอาย

ปจจยภายในรางกาย ไดแก

1. ความเจบปวดมผลทาใหเกดความไมสข

สบาย รบกวนการนอนหลบในผสงอายตงแตเขานอน

จน กระทงหลบจะทาใหสะดงตนหรอตนบอยๆใน

เวลากลางคนรวมถงการตนนอนเรวเกนไป

2. การถายปสสาวะบอย ผสงอายกระเพาะ

ปสสาวะมขนาดเลกลง ทาใหผสงอายปวดถาย

ปสสาวะบอย ขน รวมกบกลามเนอหรดบรเวณทอ

ปสสาวะหยอนตว กลามเนอภายในองเชงกราน

หยอนตวมาก ขน มผลทาใหกลนปสสาวะไมอย มผล

ทาใหตองตนบอยขน รวมกบการมปสสาวะทาใหเกด

ความ ไมสขสบายขณะนอนหลบ

3. การใชยา ฤทธและฤทธขางเคยงของยาบาง

ประเภทมผลตอการนอนหลบ เชน ยาบารบทเรต

(barbiturates) จะรบกวนการนอนหลบในระยะ REM

ยาขบปสสาวะ (diuretic) ทาใหตนบอยใน ตอน

19

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

กลางคน ยาพวก NSAIDS ทาใหประสทธภาพในการ

นอนหลบลดลง ใชเวลานานในการนอน หลบตอ

เปนตน

4. คาเฟอน จะพบมาก ในเครองดม ชา กาแฟ

นาอดลม ยาแกปวด มผลทาใหการเขาสกระบวนการ

นอนหลบชา ลดระยะเวลาการนอนหลบในแตละคน

5. เครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล โดย

แอลกอฮอลจะลดการกระตนรางกายในระยะแรกซง

จะ ชวยใหนอนหลบ แตแอลกอฮอลจะเพมการ

กระตนรางกายในระยะทายของการนอนหลบทาใหม

ผลตอการนอนหลบในระยะ REM ทาใหตนนอนเชา

กวาปกต และตนนอนระหวางการนอนหลบ

6. ดานจตใจและอารมณ เชน ความวตกกงวล

ความเครยด อารมณเศรา มผลทาใหผสงอายนอนไม

หลบ หลบๆตนๆ การเขาสกระบวนการนอนหลบชา

ลง การตนเรวกวาปกต และรบกวนการหลบ ในระยะ

REM ทาใหฝนราย ซงการฝนราย จะทาใหการทางาน

ของระบบประสาท sympathetic เพมขน อตราการ

เตนของหวใจ การหายใจเพมขน มานตาขยาย ตกใจ

20

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ตน บางครงกลวจนไม สามารถนอนหลบตอได5.การ

พกผอนนอนหลบในผสงอาย (Sleep)

ปจจยทมผลตอการนอนไมหลบในผสงอาย

ปจจยภายในรางกาย ไดแก

1. ความเจบปวดมผลทาใหเกดความไมสข

สบาย รบกวนการนอนหลบในผสงอายตงแตเขานอน

จน กระทงหลบจะทาใหสะดงตนหรอตนบอยๆใน

เวลากลางคนรวมถงการตนนอนเรวเกนไป

2. การถายปสสาวะบอย ผสงอายกระเพาะ

ปสสาวะมขนาดเลกลง ทาใหผสงอายปวดถาย

ปสสาวะบอย ขน รวมกบกลามเนอหรดบรเวณทอ

ปสสาวะหยอนตว กลามเนอภายในองเชงกราน

หยอนตวมาก ขน มผลทาใหกลนปสสาวะไมอย มผล

ทาใหตองตนบอยขน รวมกบการมปสสาวะทาใหเกด

ความ ไมสขสบายขณะนอนหลบ

3. การใชยา ฤทธและฤทธขางเคยงของยาบาง

ประเภทมผลตอการนอนหลบ เชน ยาบารบทเรต

(barbiturates) จะรบกวนการนอนหลบในระยะ REM

ยาขบปสสาวะ (diuretic) ทาใหตนบอยใน ตอน

21

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

กลางคน ยาพวก NSAIDS ทาใหประสทธภาพในการ

นอนหลบลดลง ใชเวลานานในการนอน หลบตอ

เปนตน

4. คาเฟอน จะพบมาก ในเครองดม ชา กาแฟ

นาอดลม ยาแกปวด มผลทาใหการเขาสกระบวนการ

นอนหลบชา ลดระยะเวลาการนอนหลบในแตละคน

5. เครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล โดย

แอลกอฮอลจะลดการกระตนรางกายในระยะแรกซง

จะ ชวยใหนอนหลบ แตแอลกอฮอลจะเพมการ

กระตนรางกายในระยะทายของการนอนหลบทาใหม

ผลตอการนอนหลบในระยะ REM ทาใหตนนอนเชา

กวาปกต และตนนอนระหวางการนอนหลบ

6. ดานจตใจและอารมณ เชน ความวตกกงวล

ความเครยด อารมณเศรา มผลทาใหผสงอายนอนไม

หลบ หลบๆตนๆ การเขาสกระบวนการนอนหลบชา

ลง การตนเรวกวาปกต และรบกวนการหลบ ในระยะ

REM ทาใหฝนราย ซงการฝนราย จะทาใหการทางาน

ของระบบประสาท sympathetic เพมขน อตราการ

เตนของหวใจ การหายใจเพมขน มานตาขยาย ตกใจ

22

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ตน บางครงกลวจนไม สามารถนอนหลบตอได

6.เพศสมพนธในผสงอาย (Sexual relation)

การดแลผสงอายในเรองของเพศสมพนธ

1. ใหพจารณาเรองเพศสมพนธ เปนเรองสาคญ

เปนเรองปกตของทกอาย ดงนนไมควรมความรสก

ผด ในความรสกทางเพศหรอกบการรวมเพศท

ผสงอายมความตองการ

2. เนนเรองความสมพนธของกายและใจ การม

สขภาพกาย ใจทด จะชวยใหผสงอายมความ

ตองการ ทางเพศไดตลอดไป รวมกบการจดการกบ

ความเครยด

3. พดคยกบคชวตถงลกษณะเพศสมพนธท

ตนเองตองการและชอบในรายทมปญหาการม

เพศสมพนธ ควรพดคยปรกษาหาทางแกไขรวมกบ

สามหรออาจปรกษาแพทย

4. มภาวะโภชนาการทด แนะนาใหรบประทาน

อาหารสาหรบวยทองหรอวยหมดประจาเดอนทมผล

ขางเคยงชวยเพมฮอรโมน ไดแก สมนไพร พชทม

ฮอรโมนเอสโตรเจนสง เชน ฟก กะหลาปล มะเขอ

23

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

เทศ เปนตน รวมทงวตามนและเกลอแร ทชวยเพม

ฮอรโมนเพศไดแก สงกะส โครเมยม วตามนซ ด อ

และบรวม

5. พยายามทะนถนอมสมพนธภาพทดกบคชวต

6. ใชประสาทสมผสทง 5 เพอเสรมสรางสงท

ตองการ การสาเรจความใครดวยตนเองเปนเรองปกต

7. ใชครมหลอลนหรอรบประทานฮอรโมน

เอสโตรเจน

10. บรหารกระชบฝเยบ (tightening exercise) โดย

การฝกขมบกลามเนอหรด (kegel’s exercise)

11. มเวลาในการเลาโลมนานพอ เพอมเมอกหลอลน

เพยงพอ การใชเวลาเลาโลม 10-20 นาท จะทาให

ผหญงมความพรอมในการมเพศสมพนธ ในผสงอาย

อาจจะตองใชเวลาในการเลาโลมมากขนตามสภาพ

รางกายและจตใจ

12. หลกเลยงการกลนปสสาวะและควรถายปสสาวะ

กอนและหลงการมเพศสมพนธ

13. ตงใจทจะปฏบตเพศสมพนธโดยสมาเสมอ

ประมาณ 1-2 ครงตอสปดาห หรอใหเหมาะสมกบ

24

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

สภาพ รางกายและจตใจของผสงอาย การม

เพศสมพนธอยางสมาเสมอ จะชวยคงความสามารถ

ในทางเพศ เพศสมพนธไวไดตลอดไป

14. ควรหลกเลยงการดมแอลกอฮอล กอนการรวม

เพศแมวาจะทาใหเกดความตองการการรวมเพศมาก

ขน แตอาจจะทาใหอวยวะเพศไมแขงตว

15. ระมดระวงการใชยาบางอยางทมผลตอ

เพศสมพนธ เชน ยาลดความดนโลหต กลมยาขบ

ปสสาวะ เฉพาะกลม thiazide และยาปดกนเตา ยา

กลอมประสาทและยานอนหลบ

16. ใชการกระตนสวนของอวยวะเพศชายโดยตรง

ในกรณทเปนภาวะอวยวะเพศไมแขงตวในปจจบนม

ยาทใชไดผลดทงในรปยากน เชน ไวอะกรา หรอยา

ฉดเขาทองคชาต (intracavernosal injection therpy) 7.

ความเครยดและการจดการกบความเครยด ใน

ผสงอาย (Stress management)

สาเหตของความเครยด

1. สาเหตทางดานรางกาย

1.1 การเจบปวย ผสงอายจะมความเจบปวยไดงาย

25

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

โดยมกจะเปนโรคอยางนอย 1 โรค และโรคท เปน

สวนใหญจะเปนโรคเรอรง การเปนโรคทาใหมความ

ทกขทรมานจากอาการของโรค ตลอดจนความ ทกข

ทรมานจากสภาพการเจบปวยของตนทเปนอย

ความเครยดประเภทนผสงอายมกไดรบความทกข

ทรมานทสด เกดความทอถอยและปรบตวไดยากยง

1.2 การขาดปจจยพนฐาน ไดแก การขาดปจจย 4 และ

การขาดการรกษาเมอเกดความเจบปวย ซง การขาด

ปจจยพนฐานอาจมสาเหตจากหลายอยาง

1.3 การถกทาราย อาจเปนการทารายทงรางกายและ

จตใจ มกจะพบในผสงอายทมการพงพง เชน ผสงอาย

ชวยเหลอตนเองไมไดหรอชวยเหลอตนเองไดนอย

ผสงอายทมรายไดนอย ฐานะยากจน เปนตน ผสงอาย

เหลานอาจถกทารายทางดานรางกาย เชน การทบต

การผกมด เปนตน

2.สาเหตดานจตใจ

2.1 ปญหาความสมพนธระหวางบคคลในครอบครว

เนองจากระบบครอบครวในปจจบนจะอยกน ใน

ลกษณะของครอบครวเดยวมากขน บตรหลานแยก

fdjkgkjhl

26

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ครอบครวไปประกอบอาชพหรอศกษาในตางถนมาก

ขน หรอบางครอบครวแมจะอยอาศยกบบดามารดา

หรอป ยาตายาย แตตองทงใหผสงอายใหอยบาน

ตามลาพงทบาน ทาใหการพดคยแลกเปลยนความคด

การดแลเอาใจใสตอผสงอายจงมนอยลงไป

นอกจากนเดม ผสงอายเคยมบทบาทในครอบครว

เชน เปนผชวยเหลอ แนะนา ปจจบนมสถาบนอนท

ทาหนาทแทน ทาให ความใกลชดหรอสมพนธภาพ

ระหวางบตรหลานกบผสงอายลดลงไป ผสงอายเกด

ความรสกตนเองไรคา ไร ประโยชน เกดอาการ

หงดหงด นอยใจ เสยใจ

2.2 การถกทอดทง ทาใหผสงอายตองเรรอน ขอทาน

ไมมทพงเปนหลกแหลง บางรายตองไปอยใน สถาน

สงเคราะหคนชราโดยไมมบตรหลานไปเยยม

2.3 การสญเสย เปนสงเราททาใหผสงอายเกด

ความเครยดไดงายเชน การสญเสยคสมรส การ

สญเสย เพอน การสญเสยบทบาททางสงคมจาก

สาเหตตางๆ เชน การเกษยณอาย การมสภาพ

รางกายทเสอมถอย เปนตน

27

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

2.4 ความตาย เปนหนงทผสงอายมกจะกลว โดย

กลววาจะทาใหตนเองตองพลดพรากจากบคคลท

ตนเองรก กลวความทกขทรมานทางดานรางกาย การ

เผชญกบความตายจงเปนวกฤตทสาคญสาหรบ

ผสงอาย

3. สาเหตดานสงคม

3.1 สภาวะทางเศรษฐกจ โดยผสงอายอาจจะไมได

รบหรอไดรบรายไดจากบตรหลานลดลงซงอาจ จะ

ไมเพยงพอ ทาใหผสงอายเกดความคบของใจ สาหรบ

ผสงอายทเคยหารายไดดวยตนเองแลวถกเลกจาง

3.2 การเปลยนแปลงบทบาทและหนาทในสงคม

ผ ส งอายจากเดมท เคยเปนผ หารายไดหลกของ

ค ร อ บ ค ร ว แ ต ต อ ง ม า เ ป น ผ ท ต อ ง พ ง ผ อ น 8.

นนทนาการสาหรบผสงอาย

นนทนาการ หมายถง กจกรรมทปฏบตตาม

ความสมครใจในยามวางหรอเวลาทไมมงานทา

เพอให เกดความสนกสนานเพลดเพลนและผอน

คลายจากความตงเครยด

28

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ประเภทและลกษณะนนทนาการทเหมาะสมสาหรบ

ผสงอาย

1. การออกกาลงกายและกฬา(exercise and

sport)ไดแก การเดน การบรหาร ไทเกก โยคะ วายนา

ฯลฯ

2. เกม (game) ควรจดใหเหมาะสมกบสภาพ

รางกาย มการกระตนดานรางกายและจตใจ

เพยงพอ

รปแบบการจดและลกษณะเกมควรเปดโอกาส

ใหผอายไดปฏสมพนธกนในกลม เชน เกมซอ

ของคด ทอนเงน เกมแตงตวใหหน เกมสงของ

เปนตน

3. งานศลปะและหตถกรรม (art and crafts)

เปนงานทสงเสรมการประสานงาน (coordination)

ของ รางกายและประสาทสงงานทละเอยดออน

โดยเฉพาะการใชมอ การใชสายตา ในการประดษฐ

สงของทตองอาศยความละเอยดออนของการ

เคลอนไหวขอมอ นวมอ และการกะระยะ เชน

การประดษฐ ดอกไม ประดษฐโมบายรบบน งานปน

29

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

และงานจกสาน แตอยางไรกตามกจกรรม

นนทนาการนไมเหมาะสมกบผสงอายทมความจากด

ทางดานสายตา มโรคขอ และความเสอมของ ขอ

4. การทาอาหาร (cooking) โดยเลอกประเภท

ของอาหารทเหมาะสมกบผสงอาย ใหผสงอายได

รวม ทบทวนคณคาของอาหาร วางแผนในการทา

และรบประทานอาหารรวมกนเมอปรงอาหรเสรจ ได

มการสงสรรคในกลมและเกดความภาคภมใจท

ทาอาหารสาเรจ

5. การเลนดนตร เตนราและการแสดง (music

dance and drama) เปนสงทกระตนใหผสงอายราลก

ถง นนทนาการในวยหนมสาว ผสงอายจงเพลดเพลน

และผอนคลายความตรงเครยด นนทนาการ ประเภท

นสามารถจดใหผสงอายเปนผชมและ/หรอรวมแสดง

ได เชน ราวง เซง ลลาศ รองเพลง ฯลฯ

6. การสนทนาและโตวาท (conversation and

debate) เหมาะกบกลมผสงอายทมประสบการณ

ชวตสง ชอบแนะนา เมอไดพดหรอแสดงในหม

ผสงอายดวยกนจะทาใหผสงอายรสกภาคภมใจ

30

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

และไดแลก เปลยนความคดเหนซงกนและกน

7. กจกรรมตามประเพณและวฒนธรรม (

custom and culture) สามารถกระตนใหผสงอาย

เหนความ สาคญของตนเอง เชน การจดงานวนเกด

การรดนาดาหวขอพรผสงอาย ฯลฯ กจกรรม

นนทนาการทสามารถกระตนการรบรวนเวลาสถานท

ของผสงอายได

8. กจกรรมศาสนา (religion) มกเปนทชนชอบ

ของผสงอาย แตพยาบาลทจดกจกรรม ควรระวงเรอง

เศรษฐกจของผสงอาย ดงนนจงควรจดกจกรรม

โดยเลยงการเรยไรเงน หรอเนนการทากจกรรม

9.การทองเทยว (trip) การพาผสงอายรวมกลมกน

ไปทองเทยวเปนกจกรรมทผสงอายพงพอใจ แต

อยางไรกตามความจากดของสภาพรางกายของ

ผสงอายและปญหาเศรษฐกจของผสงอายเปนสง

ท พยาบาลควรคานงถงดวย

ประโยชนของนนทนาการสาหรบผสงอาย

1. ดานรางกาย ระบบการไหลเวยนโลหต และ

ระบบทางเดนหายใจไดทางานตอเนองขณะท

31

วตถประสงค กจกรรม ระยะเวลา เนอหา สอการสอน การประเมน บนทกหลงการสอน

ผสงอาย

เคลอนไหวรางกาย สงเสรมความแขงแรงทนทาน

และชะลอความเสอม เพมความคลองตวความ

กระฉบกระเฉง

2. ดานจตใจและอารมณ ผสงอายเกดความ

สนกสนานเพลดเพลน ผอนคลาย

3. ดานสงคม ผสงอายไดสงสรรคกน กระตน

เตอนใหผสงอายไดระลกถงบทบาทของตนเองและ

บคคลอนในกจกรรมนนทนาการ เพมความมนใจใน

การแสดงออกและการเขาสงคมของผสงอาย

4. ดานสตปญญา เนองจากตองมการคดวาง

แผนการรวมมอกจกรรมในแตละขนตอนและ

นนทนาการ ตองอาศยความรและการใชวจารณญาณ

เชน วเคราะหวจารณขาวตางๆ