แผนบริหารการสอนประจ าบทที่ 5... 215...
TRANSCRIPT
www.far.ssru.ac.th
215
แผนบรหารการสอนประจ าบทท 5
หวขอเนอหา บทท 5 การปฏบตร าค ชด ศภลกษณอมสม
ทมาของการแสดง ชด ศภลกษณอมสม 1. ความหมายของค าวา “อมสม” 2. วรรณคดทมเนอเรองเกยวกบการอมสม 2.1 สมทรโฆษค าฉนท 2.2 อนรทธค าฉนท
2.3 บทละครเรองอณรท 3. บทละครเรองอณรท
3.1 ทมาของบทละครเรองอณรท 3.2 เรองยอบทละครเรองอณรท พระราชนพนธในรชกาลท 1 4. ทมาของการแสดงชดศภลกษณอมสม 5. ประวตตวละครในการแสดงชดศภลกษณอมสม 5.1 พระอณรท 5.2 นางศภลกษณ 6. รปแบบในการจดการแสดงเรองอณรท 6.1 การแสดงละครใน 6.2 การแสดงละครนอก 6.3 การแสดงเบดเตลด องคประกอบการแสดง ชด ศภลกษณอมสม 1. ผแสดง 2. เพลงรองและท านองเพลง 3. วงดนตรทใชบรรเลงประกอบการแสดง 4. เครองแตงกายและอปกรณประกอบการแสดง 5. โอกาสทใชแสดง การปฏบตทาร าชดศภลกษณอมสม
www.far.ssru.ac.th
216
วตถประสงคเชงพฤตกรรม 1. สามารถอธบายทมาของการแสดงร าคชด ศภลกษณอมสมได 2. ตอบค าถามเกยวกบองคประกอบของการแสดงชดศภลกษณอมสมได
3. สามารถปฏบตการรองและร าศภลกษณอมสมไดถกตองตามจงหวะและท านองเพลง 4. สามารถน าเสนอขอมลเกยวกบการร าคชดศภลกษณอมสมไดอยางมประสทธภาพ
วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน 1. วธสอน 1.1 วธสอนแบบบรรยายและสาธต 1.2 วธสอนแบบเนนการเรยนรดวยตนเอง 1.3 วธสอนแบบปฏบตการ 2. กจกรรมการเรยนการสอน
2.1 ทบทวนและใหขอแกไขเกยวกบการปฏบตการสอบและเตรยมการน าเสนอกลมตอไป 2.2 นกศกษากลมท 4 น าเสนอทมาและองคประกอบการแสดงการร าค
ชดศภลกษณ อมสม โดยผสอนตงค าถามเมอการรายงานเสรจสน 2.3 ชมวดทศนการแสดงชดศภลกษณอมสมของกรมศลปากร 2.4 ฝกหดรองเพลงประกอบการแสดงชดศภลกษณอมสมจากสอวดทศน และผสอน 2.5 ฝกปฏบตการแสดงชดศภลกษณอมสมโดยผสอนอธบายและสาธต 2.6 ทบทวนและฝกทกษะการแสดงชดศภลกษณอมสมใหไดมาตรฐานทถกตอง
สอการเรยนการสอน 1. วดทศน การแสดงชดศภลกษณอมสม
2. อปกรณในการฝกปฏบตไดแก เครองบนทกเสยงและแถบบนทกเสยง
การวดผลและประเมนผล 1. ใชวธการสงเกตและบนทกผลไวเปนระยะ 1.1 สงเกตจากความสนใจในการเรยนและการตอบค าถาม
1.2 สงเกตจากงานทก าหนดใหไปท ามาสง 1.3 สงเกตจากการท างานในกลม
2. ตรวจแบบฝกหดทก าหนดใหท า
www.far.ssru.ac.th
217
3. ประเมนผลดวยการสอบภาคปฏบต
บทท 5
การปฏบตร าค ชด ศภลกษณอมสม การแสดงชดศภลกษณอมสม จดเปนการแสดงประเภทอวดฝมออกชดหนงเนองจาก ผแสดงเปนพระอณรท และนางศภลกษณซงเปนตวละครเอกทแสดงบทบาทนในเรองอณรท ตองมพนความรความสามารถในการปฏบตทาร าของตวพระและนางเปนอยางด มลลาทสมพนธกน รวมถงตองมปฏภาณไหวพรบดประกอบดวย การแสดงชดนเปนการร าคทแตกตางจากการร าคในบทอนเนองจากผแสดง 2 คน คอนางศภลกษณและพระอณรทนนจะตองใชอวยวะของรางกายอยางหนงอยางใดสมผสกนและกนตลอดการแสดง เพอแสดงวานางศภลกษณก าลงอมพระอณรทพาเหาะไปในอากาศ ท าใหผ แสดงทงสองจะตองฝกหดรวมกนเพอใหเกดความพรอมเพรยงใน การร าและเหนการร าของผแสดงทงสองคนเปนคนคนเดยวกน เมอการแสดงชดนมเพลงประกอบทไพเราะและการร างามจงท าใหทวสนทรยรสทางนาฏศลปมากขน นบวาการแสดงชดนมความนาสนใจเปนพเศษ ดงจะไดอธบายใหชดเจนเปนล าดบตามหวขอตอไปน 1. ทมาของการแสดง ชด ศภลกษณอมสม 2. องคประกอบการแสดง ชด ศภลกษณอมสม
2.1 ผแสดง 2.2 เพลงรองและท านองเพลง 2.3 วงดนตรทใชบรรเลงประกอบการแสดง 2.4 เครองแตงกายและอปกรณประกอบการแสดง 2.5 โอกาสทใชแสดง
3. การปฏบตทาร าคชดศภลกษณอมสม
ทมาของการแสดง ชด ศภลกษณอมสม การแสดงชดศภลกษณอมสม เปนการแสดงชดหนงอยในการแสดงละครในเรอง อณรท ตอนศภลกษณอมสม บทพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก รชกาลท 1 แหงราชวงศจกร ทนบเปนวรรณคดส าคญเรองหนงทมความเปนมายาวนาน สบเนองมาจาก
www.far.ssru.ac.th
218
ชมพทวปจนถงสวรรณภม และไดมการสบทอดตอกนมาจนถงปจจบน นบวาเปนสงทมคณคายงดงจะไดกลาวถงทมาของการแสดงชดศภลกษณอมสม เปนล าดบดงน
1. ความหมายของค าวา “อมสม” พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พทธศกราช 2525 ไดใหความหมายของค าวา
อมสม หมายถง อมไปสมสกน (ในวรรณคดใชแกเทวดาทอมพระเอกทตนเหนวาคควรไปสมสกบนางเอก), เหมาะสมกน (ใชกบคผวตวเมย)
จากบทความสารคดโดยกาญจนา นาคสกล ฉบบท 2604 ปท 50 ประจ าวนองคารท 14 กนยายน พ.ศ.2547 ไดใหความหมายของค าวาอมสม หมายถง เปนอาการทเทวดาอมตวพระเอกไปนอนเพอใหรวมรกกบนางเอกในสมยกอนนยมสรางขนเพอใหพระเอกกบนางเอกไดพบกนและไดเสยเปนสามภรรยากน ค าวาอมสมจงใชในความหมายทตรงตวคอ อมคนหนงไปสมสกบอกคนหนงโดยทคนทงสองไมสามารถพดคยหรอไตถามชอเสยงหรอเรองราวอะไรกนไดเมอไดนอนไดรวมรกกนเรยบรอยแลวเทวดานนกจะอมพระเอกมานอนทนอนของตนตามเดม ผ ทเทวดาจะอมไป สมกนเปนผ ทเปนเนอคกนและมกจะเปนพระเอกนางเอกของเรอง (www.sakulthai.com)
2. วรรณคดทมเนอเรองเกยวกบการอมสม
วรรณคดไทยทมเนอเรองใหเทวดาอมพาพระเอกไปพบกบนางเอก และ ไดรวมรกกนโดยไมสามารถพดคยกนไดอยางทเรยกวา “อมสม” นพบวามอย 3 เรอง คอ
2.1 สมทรโฆษค ำฉนท วรรณคดในสมยอยธยาตอนกลางไดรบยกยองจากวรรณคดสโมสรในรชกาลท 6 วาเปนยอดของวรรณคดค าฉนท แตงโดยอาศยเคาโครงเรองของ ปญญาสชาดกซงเปนเรองทภกษชาวลานนาแตงไวเปนภาษามคธ ระหวางพ.ศ. 2000 – 2200 อนเปนชาดกทมชอเสยงมากแพรหลายไปถงประเทศใกลเคยงอยางลาว พมา กมพชา เปนตน (อญชนา โรหตเสถยร และสทธนาดา เอกกมลกล, 2549, หนา 8)
สมทรโฆษค าฉนทเปนค าฉนทชนเกา เยยมทสดและอานยากทสด มต านานอนนาอศจรรยทสด คอ ใชเวลาในการแตงยาวนานทสดเพราะเรมแตงในสมยสมเดจพระนารายณมหาราช และมกวแตงตอกนถง 3 ทานจงจบเรองไดแก
2.1.1 พระมหาราชคร แตงตอนตนเพอใชเลนหนงใหญในสมยสมเดจ พระนารายณเมอครงฉลองพระชนมายครบเบญจเพส แตยงไมทนจบถงแกอนจกรรมเสยกอน
2.1.2 สมเดจพระนารายณมหาราช พระราชนพนธตอนกลางเนองจากทรงเสยดาย ทหนงสอเรมตนแตงไวดแลวแตตองคางอย
www.far.ssru.ac.th
219
2.1.3 สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระปรมานชตชโนรส ทรงนพนธตอนปลายในสมยกรงรตนโกสนทร รชกาลท 3 ดวยเหตตามททรงนพนธไวในโคลงสสภาพตอนจบวา “โดยมมานะหฤทย อดสดไขษย กวฤาแลงแหลงสยาม” (เรองเดยวกน, หนา 8) เนอเรองจากสมทรโฆษค าฉนทตอนอมสมกลาวไววา พระพทธองคเมอครงเสวยพระชาตเปนพระสมทรโฆษไดเสดจไปคลองชางในปา พกทใตตนโพธกอนบรรทมหลบพระองคไดกลาวสรรเสรญและขอพรตอเทพารกษ เทวดาอารกษเกดความเมตตาจงไดอมสมกบนางพนทมวดพระธดาของทาวนรคปตกบนางกนกพตแหงเมองรมยบร เกอบถงรงอรณจงน ากลบมาทเดม
2.2 อนรทธค าฉนท ชอกนวาศรปราชญเปนผ แตงในรชกาลสมเดจพระนารายณมหาราชเนองจากบดาคอพระมหาราชครปรามาสศรปราชญวาแตงฉนทไมได ศรปราชญจงแตงเรองอนรทธขนเปนค าฉนท กาพยและมรายปนอย อนรทธค าฉนทนมปรากฏในคมภรวษณปราณะและพระราชนพนธนารายณสบปางในอวตารปางท 8 กมเรองอนรทธปรากฏอยดวย
เนอเรองจากอนรทธค าฉนททกลาวถงการอมสม มลกษณะคลายกบสมทรโฆษค าฉนท เพยงแตชอตวละครและสถานทเปลยนไปตามเนอเรองกลาวไววา พระอนรทธหลานพระกฤษณะแหงเมองทวารวดไดออกประพาสปาลาสตว และประทบแรมใตตนไทร กอนบรรทมหลบพระองคไดกลาวสรรเสรญเทพารกษและขอพรใหชวยปองกนอนตราย เทพารกษทอยรกษาตนไทรเกดความเมตตาจงอมสมพระอนรทธไปยงปราสาทของนางอษา ธดาของพระเจากรงพาณแหงโสณตนครเพอใหไดเสยเปนสามภรรยากน กอนรงเชาพระไทรกพาพระอนรทธกลบมาประทบใตตนไทรดงเดม
2.3 บทละครเรองอณรท บทพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก ดงจะไดกลาวโดยละเอยดเฉพาะเรองอณรทตอไป
3. บทละครเรองอณรท พระราชนพนธในรชกาลท 1 มทมาและเนอเรองยอดงน
3.1 ทมาของบทละครเรองอณรท บทละครเรองอณรท เปนบทพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช ททรงไวเมอปพทธศกราช 2330 เปนบทละครเรองแรก กอนจะทรงพระราชนพนธเรองรามเกยรต อเหนา และดาหลง เพอใหเปนวรรณคดตนฉบบแหงพระนคร ทยงใชในการเฉลมฉลองและสมโภชในการมหรสพตางๆ อนเปนนาฏกรรมทยงความสขแกไพรฟาประชากรไดชม ไดจ า ไดรอง ไดเลนตามพระราชประสงค เนองจากบทละครเรอง อณรท ของเดมไดสญหายไปเมอครงเสยกรงศรอยธยาครงท 2 ในปพทธศกราช 2310 ดงนน
www.far.ssru.ac.th
220
พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกจงน าเอาเคาโครงเรองเดมมาปรบปรงเรองใหมใหเหมาะสมดงพระราชประสงคททรงไวทายเรองวา
อนพระราชนพนธอณรท สมมตไมมแกนสาร ทรงไวตามเรองโบราณ ส าหรบการเฉลมพระนคร ใหร ารองครนเครงบรรเลงเลน เปนทแสนสขสโมสร แกหญงชายไพรฟาประชากร กถาวรเสรจสนบรบรณ
(พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก, 2545, หนา 449) แตอยางไรกด ในดานขนบธรรมเนยมนยม และลลากลอนในการแตงยงคงไวอยาง
สมยกรงศรอยธยา แตเดมเรองราว “อณรท” เปนทนยมกนมาตงแตครงสมยกรงศรอยธยาตอนกลาง ในชอเรองวา “อนรทธค าฉนท” เปนวรรณคดทแตงโดยศรปราชญ กวนพนธในรชสมยของสมเดจพระนารายณมหาราช โดยการน าเรองราวต านานของเทพเจาวาดวยพระนารายณเสดจอวตารลงมาปราบยคเขญเปนพระกฤษณะจากคมภรวษณปราณะ มาแตงในลกษณะของ ค าประพนธประเภทฉนท ทลกษณะถอยค ามการบงคบเสยงหนก เบาของพยางค ทเรยกวา คร ลห และมสมผสทเปนมาตรฐาน ซงศรปราชญไดใชความพยามอยางยง ในการแตงดวยเปน ค าประพนธประเภทฉนททแตงไดยาก บางคนเชอกนวาศรปราชญแตงเรองนขนเพอแขงกบสมทรโฆษค าฉนทของพระมหาราชครผบดา ดวยตองการลางค าสบประมาทของบดาทวา แตงไดแตโคลงซงเปนของงายแตจะแตงฉนทซงเปนลกษณะค าประพนธทยากและประณตไมได ส าหรบบทละครเรองอณรท ไมปรากฏในสมยกรงศรอยธยาแตมหลกฐานทแสดงวาม การเลนละครเรองอณรทในหนงสอปณโณวาทค าฉนท ของพระมหานาควดทาทราย ซงไดแตงไวในรชสมยของสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศ คราวเสดจประพาสและสมโภชพระพทธบาท เมอป พ.ศ. 2293 มขอความวา ละคอนกฟอนรอง สรศพทขบขาน ฉบฉ าทด านาน อนรทธกนร
(อทยศร ณ นคร, 2542, หนา 3215)
ทกลาววา “อนรทธกนร” ในค าฉนทนกเพราะในเรองมกลาวไวตอนหนงวา พระอนรทธเสดจประพาสไพรไปพบนางกนนรกทรงพศวาสจงทรงไลตอนพวกนางกนนร แตกยงเรยกวา
www.far.ssru.ac.th
221
“อนรทธ” ไมเรยกอณรทเหมอนในบทพระราชนพนธ (พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก, 2545, ไมปรากฏเลขหนา) ตอมาในรชสมยของพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช พระบาทสมเดจ-พระพทธเลศหลานภาลย เมอครงยงด ารงพระอสรยยศเปนสมเดจพระเจาลกยาเธอ เจาฟากรมหลวงอศรสนทร ไดโปรดฯ ใหฝกหดละครผหญงขนในพระราชวง และใชบทละครเรองอณรท ครงกรงเกามาตดใหเหมาะสม และแสดงในคราวมงานสมโภชพระแกวมรกต เมอป พ.ศ.2327 ดงทปรากฏใน โคลงสรรเสรญพระเกยรตพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก ของ ช านโวหาร ความวา มะโหรศพทกสงเหลน ฉลองพทธ พมพพอ เลงละคอนอนรท รนรอย พลาสพไลยสด จกร า ร านา แตงแงงามออนชอย เฉดชโฉมสวรรคฯ
(อทยศร ณ นคร, 2542, หนา 3256)
แตคณะละครหลวงของสมเดจพระเจาลกยาเธอ เจาฟากรมหลวงอศรสนทรตองยบไป ดวยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชทรงโปรดฯใหเลก เนองจากตามธรรมเนยมพระราชประเพณมอยวา ผ ทจะมละครผหญงไดกเพยงเฉพาะพระมหากษตรยเทานน หลงจากนน พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราชจงทรงพระราชนพนธ บทละครเรองอณรท และเสรจเมอวนพธ ขน 3 ค า ดอนอาย จลศกราช 1149 ตรงกบวนท 12 ธนวาคม พ.ศ. 2330 โดยมพระราชประสงคเพอเปนการเฉลมพระนครและเพอ “ใหร ารองครนเครงบรรเลงเลน เปนทแสนสขสโมสร แกหญงชายไพรฟาประชากร ............................”
(พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก, 2545, ไมปรากฏเลขหนา)
ในสวนชอเรองอณรท ชอเรยกตวละคร ชอสถานทและรายละเอยดตางๆ ในอนรทธ ค าฉนทและบทละครเรองอณรทจะแตกตางกนบาง แตเนอเรองด าเนนไปเปนเรองราวเดยวกน เชน การเรยกชอเรองวา “ อนรทธ ” กบ “ อณรท ” แตกตางกนนนกเปนไปตามแตผประพนธจะเลอกใช ในภายหลงสมเดจฯ เจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศไดทรงอธบายวา
www.far.ssru.ac.th
222
“ ...มชอ ‘ อนรทธ ’ กบ ‘ อณรท ’ กเปนอนเดยวกน เอา อ เปน อ เทานน เวนแตผดทเอาตนอไปใสเสยตวหนา กบตวสะกดขางหลงตกไป ไมส าคญ เขาคงถอเอาเสยงเปนทตง แตถาจะเขยนใหถกจะตองเปน อนรทธ ’… ” (สมเดจฯเจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงค, 2500, หนา 250) เรองอณรทบทละครพระราชนพนธนมทงหมด 42 ตอน แบงออกเปนภาคตน 20 ตอน ตงแตเรมเรองดวยทาวกรงพาณแหงกรงรตนาไปเลนสระอโนดาตและแสดงอ านาจจนถงสวรรค จนมาจบภาคตนในตอนศภลกษณอมสม และภาคปลายอก 22 ตอน ตงแตทาวไกรสทประหารพระเพยรพชยจนจบเรองในตอนท 42 พระอณรทเสดจกลบณรงกา ซงจะไดกลาวเนอเรองโดยละเอยดตอไป
3.2 เรองยอบทละครเรองอณรทตามบทพระราชนพนธในรชกาลท 1 ทาวกรงพาณ พระยายกษครองกรงรตนา มมเหสนามวา นางไวยกา ม
อทธฤทธมาก ประพฤตตนเปนอนธพาล เทยวเกะกะเกเรสรางความเดอดรอนแกหมสตวทงปวง ไมเวนแมแตเทวดานางฟา จนพระอนทรตองพาเหลาคณะเทพขนไปเฝาพระอศวร ณ เขาไกรลาสเพอขอความชวยเหลอ พระอศวรจงมบญชาใหพระนารายณเสดจอวตารลงมาปราบหมมารเปนพระบรม-จกรกฤษณ ครองกรงณรงกา มมเหสนามวา นางจนทมาล มโอรสชอ ไกรสท ซงอภเษกกบ นางรตนา จนตอมามโอรสนามวา พระอณรท ครงหนงทาวกรงพาณท าอบายแปลงกายเปนตดต แอบอยขางประตวมานทางปราสาทไพชยนตของพระอนทร เพอจ ามนตปดเปดทวาร เมอพระอนทรออกไปประพาสสวนนนทวน ทาวกรงพาณจงแปลงกายเปนพระอนทร แลวรายเวทเปดประตเขาไปหานางสจตรามเหสเอกของพระอนทร เมอไดเชยชมนางสจตราแลวจงเหาะยงกลบมายงกรงรตนา เมอพระอนทรกลบมาจากสวนนนทวนแลวทราบความเปนจรงทงหมด เกดความรสกทยากจะบรรยายไดดงในบทพระราชนพนธกลาวไววา
“เสยเมยดงเสยชวต นอยจตปมเลอดตาไหล เสยแรงทเรองฤทธไกร มาเสยรแกอายทรลกษณ” (พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก, 2545 หนา 76) สวนนางสจตรามความแคนเคองทาวกรงพาณเปนอนมาก ปรารถนาจะแกแคนโดย
การจตไปเกดในโลกมนษยเพอลางมลทนของนาง จงชวนเหลาเทวาทงหลายขนเฝาพระอศวรและ
www.far.ssru.ac.th
223
ทลเรองทเกดขนใหพระอศวรไดทราบทงหมด พระอศวรไดทรงประทานพรใหนางสจตราลงมาเกดในดอกบวในสระโบกขรณใกลกบอาศรมของฤาษสธาวาส พระฤาษไดเกบนางมาเลยงดเปนอยางดและตงชอใหวา นางอษา เมอนางเตบโตขนความงามของนางอษาเลองไปทวจนความทราบถงทาวกรงพาณ ทาวกรงพาณและนางไวยกาไดขอนางอษามาเลยงเปนธดา ดวยทงคยงไมมพระราชโอรสหรอพระราชธดาเลย เมอไดนางอษามาเลยงเปนพระธดาบญธรรมแลว ทาวกรงพาณไดใหเหลาเทวดามาชวยกนนมตปราสาทใหแกนางอษา ทงยงมพเลยงทงหาคอยถวายการรบใชอยางใกลชด นางศภลกษณเปนพเลยงทนางอษารกใครมากทสด ตอมานางไวยกากประสตพระโอรสมนามวา ทศมข
เมอพระอณรทเจรญพระชนษาขน ทาวอทมราชไดถวายนางศรสดาใหเปนพระชายา วนหนงพระอณรทเสดจประพาสปาพรอมดวยนางศรสดา พระอนทรใหพระมาตลแปลงเปนกวางทองมาลอ นางศรสดาเกดความอยากไดจงทลขอรองใหพระอณรทไลจบกวางทองมาให ท าใหพระ อณรทพลดกบไพรพลและพระชายา ขาราชบรพารน านางศรสดากลบเขาเมอง สวนพระอณรทและขาราชบรพารทตดตามมาทนพกแรมทตนไทรใหญ กอนบรรทมพระอณรทไดขบล าบวงสรวงขอพรพระไทรเทพารกษพระไทรสงสารท พระอณรท ตองมานอนเดยวดายอยกลางปา พระไทรจงอมพระอณรทไปสมนางอษายงกรงรตนา ทงยงผกโอษฐมใหทงสองพดจากน พอใกลรงพระไทรกอมพระอณรทกลบมาไวทเดม ครนตนบรรทมไมพบนางอษาจงไดแตคร าครวญ จนทาวไกรสทใหหายายมดมาขบผ ฝายนางอษากโศกเศราถงพระอณรท นางศภลกษณพเลยงจงรบอาสาไปวาดรป เหลาเทพเจา ดงมภาพการแสดงละครในเรองอณรทในฉากทนางศภลกษณน ากระดาษไปวาดรป เหลาเทพ ดงน
www.far.ssru.ac.th
224
ภาพท 5.1 นางศภลกษณถอกระดาษไปวาดรปเหลาเทพเจา เหลาเทพบตร กษตรย
ทมา : ประพฒนพงศ ภวธน, 2547, หนา 26 การวาดรปเหลาเทพบตร กษตรย และพระราชโอรสตาง ๆ ของนางศภลกษณมถง 3 ครงดวยกน คอ ครงท 1 เหาะขนไปบนสรวงสวรรควาดรปเทพเจาทง 6 สวรรคชนฟา เชน พระอศวร พระขนธกมาร พระนารายณ ฯลฯ ครงท 2 วาดรปเหลากษตรยและพระราชโอรสของเมองตางๆ ยกเวนแตเมอง ณรงกา ทมไดวาด และครงท 3 ไดวาดรป พระอณรท พระราชโอรสของทาวไกรสท แหงกรงณรงกา เมอนางอษาวาดรปพระอณรทแลวกทราบวาเปนพระสวาม นางศภลกษณจงรบอาสาไปสะกดพระอณรทแลวเชญอมกลบมาสมกบนางอษา ดงภาพจตรกรรมแสดงถงนางศภลกษณอมพระอณรทเหาะมายงเมองณรงกา ของ นายศภกร ศภกจจานสรณ ดงน
ภาพท 5.2 ภาพจตรกรรม “ศภลกษณอมสม”
ทมา : http://kanchanapisek.or.th
ตอมาทศมขไมเหนนางอษามาเฝาพระบดา จงมาหาทปราสาท พบพระอณรทประทบบนพระแทนคกบนางอษา จงขนถบพระอณรทตกเตยง ทงสองเขาปะทะกนจนทศมขเสยท นางอษาขอชวตและใหปลอยทศมขไป
www.far.ssru.ac.th
225
ทาวกรงพาณทราบความจงจดกองทพเฝาลอมปราสาทนางอษาไว ทาวกรงพาณขอให ก าพลนาคมาชวยรบกบพระอณรท พระอณรทเสยทถกทาวก าพลนาคจบมดประจานไวบนยอดปราสาทเทวดาจงไปทลพระบรมจกรกฤษณ จากนนพระองคทรงครฑเสดจมาชวยพระอณรท และมอบธ ามรงควเศษไวใหปราบหมมาร พระอณรทรบและฆาทาวกรงพาณตาย ณ เขาองชน เมอถวายพระเพลงทาวกรงพาณแลว พระอณรทอภเษกใหทศมขครองกรงรตนาสบไป จากนนเสดจกลบเขาเมองพรอมดวยนางอษา เมอนางอษาพบกบศรสดาพระชายาคนกอนของพระอณรท มการหงหวงกนบาง ภายหลงกปรองดองกน ตอมาพระอณรทเสดจไปคลองชาง ไดนางกนรทง 5 ตน และไดปราบวทยาธรชอวา วรญเมศ ไดชางเผอกกลบมายงกรงณรงกา สดทายไดครองเมองดวยความเปนสขสบตอไป
4. ทมาของการแสดงชดศภลกษณอมสม การแสดงชดนอยในบทพระราชนพนธตอนท 20 ของเรองอณรทซงเปนตอนสดทาย
ของภาคตน เรมตงแตนางอษาไดรบภาพวาดพระอณรทจากนางศภลกษณและนางศภลกษณไปพาพระอณรทเหาะมายงเมองรตนาเพอมาสมนางอษาจนถงพระพเลยงทงหากนนางก านลไมใหมาวนวายในปราสาทโดยอางวานางอษาประชวร จนเปนทสงสยของเหลาก านลทงสน
ส าหรบการแสดงชดศภลกษณอมสมน เปนการแสดงการรายร าทบรรยายถงภาพของนางศภลกษณขณะพาพระอณรทเหาะมายงเมองรตนาในยามกลางคน
กระบวนร าชดศภลกษณอมสมน ไดมการถายทอดสบทอดมาจากละครหลวงในรชกาลท 2 โดยครละครทส าคญ 3 ทานคอ หมอมครแยม หมอมครอง และหมอมครนมซงไดเขามาสอนละครในวงสวนกหลาบของสมเดจเจาฟาอษฎางคเดชาวธ กรมหลวงนครราชสมาและไดถายทอดกระบวนร าชดนใหแกคณครลมล ยมะคปต คณครเฉลย ศข ะวณช และทานผ หญงแผว สนทวงศเสน (อญชนา โรหตเสถยร และสทธนาดา เอกกมลกล, 2549, หนา 17) ซงไดถายทอดตอใหแกศษยในกรมศลปากร และกระจายไปยงสถาบนการศกษาอกหลายแหง
5. ประวตตวละครในการแสดงชดศภลกษณอมสม
ในการแสดงชดนมตวละครส าคญคอ พระอณรทและนางศภลกษณ ดงมประวตและความส าคญ ดงน
www.far.ssru.ac.th
226
5.1 พระอณรท เปนกษตรยโอรสทาวไกรสท แหงกรงณรงกา เปนหลานของ พระนารายณ เปนผ มรปโฉมงดงาม ดงบทพระราชนพนธ ดงน
ยงองคพระศรอณรท ลกทาวไกรสทเรองศร หลานพระหรรกษจกร ทรงโฉมพนทจะพรรณนา งามรปงามทรงวงพกตร จ าเรญรกยวยวนเสนหา ลอทวดนแดนแผนฟา อยณรงกาแกวกรงไกร
(พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช, 2545, หนา194) พระอณรทนอกจากจะมรปโฉมงดงามแลวยงมความสามารถทางดานการรบอยางกษตรย
และหมนฝกซอมฝมอเปนประจ าอกดวย ดงบทพระราชนพนธ ดงน พระเดชดงสรยาเพลาเทยง ส าเนยงคณเลองหลาปรากฏ พระเกยรตกองทกนครขจรยศ เกรงศกดาหมดทงแปดทศ ........................................... …………………………… เชาเยนเลนลองคชสาร ซอมหดทวยหาญใหแกลวกลา ประลองรถสนธพอาชา ศกษาไมเวนทวาวน ................................ ................................ เลนขอลอแพนดวยสนธพ เลยวไลตลบสบสน ช านช านาญชาญผจญ แกวนแกลวทกกลกษตรา (เรองเดยวกน., หนา 86) พระอณรทนอกจากจะเปนพระเอกแลว ยงเปนตวละครส าคญในการด าเนนเรองตวหนง
ดวยเพราะพระอณรทเปนผ บวงสรวงพระไทรท าใหเกดเหตการณตางๆขนมากมาย เรมตงแต พระไทรพาพระอณรทไปอมสมกบนางอษาเปนเหตใหนางศภลกษณพเลยงตองไปวาดรปเทวดา และกษตรยทกพระองคมาใหนางอษาเลอกจนถงไปอ มพระอณรทมาสมนางอษายงปราสาท ของนาง จากนนเกดศกระหวางทาวกรงพาณกบพระอณรท รอนถงทาวบรมจกรกฤษณตองมาชวยพระอณรทรบ จนเสดจกลบกรงณรงกาเมอเสรจศกทาวกรงพาณ ตอนสดทายยงกลาวถง พระอณรทเปนผ เสดจไปลอมชางไดนางกนรและจากนางกลบคนกรงณรงกาอกครง
5.2 นางศภลกษณ เปนนางยกษ มต าแหนงเปน “ พระพเลยง ” ของนางอษา พระราชธดาทาวกรงพาณ เจาเมองรตนา เปนผ ทมความจงรกภกดตอนางอษาเปนอยางยง จงเปนทรกใครและสนทเสนหายงกวานางพเลยงทงหมด ดงบทพระราชนพนธดงน
www.far.ssru.ac.th
227
อนนางศภลกษณกรรฐา แสนสนทเสนหาสายสมร ชอบชดพศวาสบงอร กวานกรนารทงสนาง จะเทยวจรวอนเลนสงใด กตามใจไมทดขดขวาง จ าเรญจตพสมยไววาง พางเพยงชวตพระธดา
(เรองเดยวกน, หนา 134) นางศภลกษณเปนผ รบอาสานางอษาเหาะขนไปวาดรปเทพเจา กษตรยถง 3 ครงจนพบพระอณรท และเชญพระอณรทจากเมองณรงกามาสมกบนางอษาทปราสาทของทาวกรงพาณ ดงค ากลอนตอไปน อนซงพนางศภลกษณ จงรกรวมชพสงขาร อาสาเทยวไปในไตรดาล ท าการวาดรปถงสามครา แลวกลบไปเชญองคพระทรงเดช มายงนคเรศยกษา ไมกลวภยอาลยแกชวา ความกลยาเอนกอนนต
(เรองเดยวกน, หนา 292)
ครนเมอกองทพของทาวกรงพาณเคลอนมาลอมปราสาทนางอษานน นางกทราบวาตนไมสามารถตอสกบทพนนได จงไดรายเวทมนตก าบงกาย แลวไปหลบอยยงเขาจกรวาล เมอไดทราบเรองจากเหลาเทวดานางฟาวาพระอณรทปราบทาวกรงพาณส าเรจแลวจงเหาะกลบมา ดวยความดทงหมดของนาง นางอษาจงทลพระอณรทใหพระราชทานทรพยศฤงคารแกนางศภลกษณ ไดแก มงกฎ สงวาลเพชร ธ ามรงค สะอง ทบทรวง ทองกร พานทอง วอทอง ทาสา ทาส เงนตรา ผาทรง และทอยอาศยอนเหมาะสมแกนาง นางศภลกษณจงไดสนองคณในต าแหนงพระพเลยงของนางอษาดวยความจงรกภกดสบไป จงนบวานางศภลกษณเปนตวละครทมความส าคญมากตวหนงของเรองอณรท เปนตวละครทท าใหเรองด าเนนตอไปจนเขาสความคลคลายของปญหาในทสด
คณครเฉลย ศขะวณช ผ เชยวชาญการสอนนาฏศลปไทย วทยาลยนาฏศลป ไดกลาวถงนางศภลกษณ วาแทจรงแลวเปนนางฟาจ าแลงลงมาเกดเปนนางยกษเพอคอยใหความชวยเหลอนางอษา นางศภลกษณเปนตวละครทมความสามารถในการวาดภาพ และมฤทธเดชมากกวา ตวนาง อน ๆ (ประพฒนพงศ ภวธน, 2547, หนา 16)
www.far.ssru.ac.th
228
ดงจะเหนไดชดเจนอกประการหนง คอ การใชค าขนตนบทกลอนทกลาวถงนางศภลกษณ ในบทละครเรองอณรท พระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช มหลายบททใชค าขนตนวา “เมอนน” ซงเปนค าขนตนทใชส าหรบตวละครทมศกดเปนเจาเมอง กษตรย ตวละครส าคญของเรอง หรอของตอนอกทงมการก าหนดเพลง หนาพาทยชนสงทใชส าหรบการส าแดงฤทธเดช เชน เพลงคกพาทย เปนตน
6. รปแบบของการแสดงละครเรองอณรท เรองราวของ “อณรท” เปนวรรณคดทมมาตงแตสมยกรงศรอยธยาตอนกลางในรช
สมยของสมเดจพระนารายณมหาราชในรปของ “อนรทธค าฉนท” ของศรปราชญกวคนส าคญ ตอมาในสมยกรงศรอยธยาตอนปลายไดมการน าเรองอณรทมาน าเสนอในรปแบบของการแสดง ท าใหพบวานอกจากการแสดงละครในแลว การแสดงเรองอณรทยงสามารถแสดงในรปแบบตางๆ ดงตอไปน
6.1 การแสดงละครใน เปนการแสดงทนยมใชผหญงแสดง และจะแสดงแตในเขตพระราชฐานชนใน ทาร าและเพลงรองจงมลกษณะทนมนวลตามตามแบบสตรในราชส านกหรอนางในนนเอง เรองทใชแสดงม 3 เรอง คอ อณรท รามเกยรต และอเหนา เพลงรองมเฉพาะ คอ เพลงจ าพวกทางในตางๆ เชน รายใน โอปใน ฯลฯ เพลงทรองชาๆ นมนวล ผแสดงจะตองมความช านาญในการร าเปนอยางด เพราะตองการทาร าทสวยงามเหมาะกบเพลง และมงรกษาศลปวฒนธรรมไวเปนมรดกของชาต สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพทรงอธบายถงมลเหตของการเกดละครในไวดงน “ … อนมลเหตทจะมละครผหญงขนในสยามประเทศน ยงไมพบเรองราวกลาวไว ณ ทใด จงไดพเคราะหดโดยเคาเงอนอนมในต านานของโขนละคร สนนษฐานวาชนเดมเหนจะเปนดวยพระเจาแผนดนพระองคใดพระองคหนงซงครองกรงศรอยธยา (บางทจะเปนในชนกอนรชกาลสมเดจพระนารายณ ) ทรงพระราชด ารใหนางร าเลนระบ าเขากบเรองไสยศาสตร เชน ใหแตงเปนเทพบตรเทพธดาจบระบ าเขากบรามสรเปนตน....บางทจะเปนระบ าเรองนเองทเปนตนต ารบละครใน”(สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาด ารงราชานภาพ, 2508, หนา 16-17) สวนการทน าเอาเรองอณรท มาใชแสดงนนทรงอธบายตอวา “ครนตอมาจะเลนระบ าใหเรองแปลกออกไป จงเลอกเอาเรองโขนบางตอนทเหมาะสมแกกระบวนฟอนร า เชน อณรทในเรอง
www.far.ssru.ac.th
229
กฤษณาวตาร เปนตน มาคดปรงกบกระบวนละคร ฝกซอมใหพวกนางร าของหลวงเลน ครนเลนกเหนวาด จงใหมละครผหญงของหลวงขนตงแตนนมา ชนแรกเหนจะเลนแตเรองอณรท แลวจงหดเลนเรองรามเกยรตอกเรอง บางทจะเปนเพราะเหตทเอาเรองอณรทไปใหนางร าของหลวงเลนนนเอง โขนจงมไดเลนเรองกฤษณาวตารตอมา ” (เรองเดยวกน, หนา 15-16)
หลงจากนนกมการแสดงละครในเรอง อณรท เรอยมา ดงปรากฏถงการแสดงละครผหญงของหลวงในงานสมโภชพระพทธบาท มกลาวไวใน “ปณโณวาทค าฉนท” ของพระมหานาค วดทาทราย คราวสมเดจพระเจาอยหวบรมโกศเสดจประพาสและสมโภชพระพทธบาท เขาใจวา เมอป พ.ศ. 2293 วา “ละครกฟอนรอง สรศพทขบขาน
ฉบฉ าทต านาน อนรทธกนร ฝายฟอนละครใน บรรกษจกร โรงรมครม กลลบบแลชาย ลวนสรรสกรรจนาง อรออนลอออาย ใครยลบอยากวาย จตเพอลเมอฝน รองเรองละเดนโดย บษบาตนาหงน พาพกคหาบรร พตรวมฤดโลม”
(อทยศร ณ นคร, 2542, หนา 3215)
“ละครใน” ในบทกลอนนไมนาจะใช “ละครใน” ทเปนค าเฉพาะ แตนาจะหมายความวาเปนละครของพระมหากษตรย ซงตอมาเรยกละครเชนนวา ละครผหญงของหลวง จนถงรชกาลท 4 แหงกรงรตนโกสนทร (สรพล วรฬหรกษ, 2543, หนา 30) ในปจจบนกยงมการแสดงละครในเรอง อณรท ตอนศภลกษณวาดรปถงศภลกษณอมสม ในโอกาสตางๆ เชน รายการศรสขนาฏกรรม การแสดงละครในเรองอณรท เนองในงานครปชนย 96 ป คณครเฉลย ศขะวณช เปนตน
6.2 การแสดงละครนอก (บทพระนพนธของสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรม-พระยานรศรานวดตวงศ) เปนการแสดงละครทมแบบแผนตรงกนขามกบละครใน นยมใชผชาย
www.far.ssru.ac.th
230
แสดงลวน เนอเรองและถอยค าทใชในการแสดงจงรวดเรวและตดตลก มงหวงความสนกสนานและตลกคะนองเปนส าคญ วธการแสดงนนไมยดถอขนบธรรมเนยมประเพณ กษตรยอาจจะเลนกบเสนาได เครองแตงกาย แตงแบบเครองทรงของพระมหากษตรยเรยกวา “ยนเครอง” นยมแสดงเรอง สงขทอง สวรรณหงส ฯลฯ ยกเวน 3 เรองทใชในการแสดงละครในคอ อณรท รามเกยรต และอเหนา (จาตรงค มนตรศาสตรอางถงในประพฒนพงศ ภวธน, 2527, หนา 69 ) บทละคอนนอก เรองอณรท ตอน สมอษา พระนพนธของสมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศ ปรากฏวามการแสดงบทบาทของนางศภลกษณ ตอน ศภลกษณวาดรป และศภลกษณอมสมแทรกอยดวยการแสดงละครนอกครงนทรงปรบปรงขนเปนกรณพเศษ เพอใหหมอมหลวงเลก กญชร ไดมโอกาสแสดงเปนตวทศมข ในงานโกนจกหมอมหลวงวงศ กมลาศน (กญชร ) เมอป พ.ศ. 2449 หมอมเจาดวงจตร จตรพงศ ไดอธบายไวดงน “ … บทละคอนเรองอณรทน สมเดจพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟากรมพระยานรศรา - นวดตวงศ ทรงปรบปรงขนเปนแบบละคอนนอก เพอใหฝกซอมเลนในงานโกนจก ม .ล.วงศ กมลาศน (กญชร ) เมอราว พ.ศ. 2447 ทงนเพราะในสมยนน ม.ล.เลก กญชร ธดาเจาพระยา-เทเวศวรฯ อายได 8-9 ขวบ ร าละคอนไดอยางด เคยเลนเปนตวนางแมวในเรองไชยเชษฐถวายตวหนาพระทนงเปนทพอพระราชหฤทยมาแลว จงทรงเอนดคดหาเรองอนมบทตวกมารใหเธอไดมโอกาสออกรวมการแสดงดวย ละคอนเรองอณรทครงน ม .ล.เลก ไดออกแสดงเปนตวทศมข แตบททพมพในหนงสอนคดมาจากตนฉบบททรงรางไวในการแสดงจรงๆ นนจะไดตดทอนอยางใดบางไมปรากฏ .. ” (ประพฒนพงศ ภวธน, 2547, หนา 18-19)
บทละครนอกส านวนน นาจะเปนการแสดงละครนอกแบบหลวงทมลกษณะการผสมผสานระหวางละครในและละครนอก โดยรกษาไวซงความงดงาม ความประณตของละครใน และการใชความรวดเรวในการด าเนนเรองอยางละครนอกเปนแนวทาง จงตดบททงดงามแตเชองชาออกไป งดการใชเสยงของคนร า และน ากลวธตลกแบบละครนอกมาใชบาง ลกษณะดงกลาวเดนชด จงควรนบวาละครนอกแบบหลวงเปนละครอกประเภทหนงตางหากไปจากละครในและละครนอก (สรพล วรฬรกษ, 2543, หนา 103-104) ดงจะไดยกตวอยางบทละครนอกส านวนนเฉพาะเหตการณทนาง ศภลกษณพาพระอณรทไปยงปราสาทนางอษา เพอใหเหนวธการตดบทละครจากการแสดงละครในมาเปนละครนอก ดงน
รองราย เมอนน พระอณรทเกษมสนตหรรษา
www.far.ssru.ac.th
231
เสดจดวนไปสรงคงคา ใหพเลยงคอยทาพาจรฯ
ปพาทยท าเพลงเสมอ เสรจสรงทรงเครองสรรพเสรจ ทรงพระแสงขรรคเพชรพงสยอน ศภลกษณยกษแบกพระภธร ออกโดยบญชรเหาะไปฯ
ปพาทยท าเพลงเชดฉง
รองบลม เลอนลอยมากลางอากาศ โอกาสงามแขงแขไข แสงจนทนจบองคภวไนย แลวไลงามเนอนวลผจง งามนางเปนพาหนะรอง ท านองดงนางราชหงส งามภวนาถนงด ารงทรง ดงองคพรหมเมศรฤทธ ดนหมอกออกเมฆมาไวไว เทเวศรอวยไชยองม รบเรงเรวมาในราตร หมายมงบรรตนาฯ
ปพาทยท าเพลงเชด (ประพฒนพงศ ภวธน, 2547, หนา 113) 6.3 การแสดงเบดเตลด เปนการเลอกชดการแสดงหลากหลายประเภทรวมถงการแสดง
เปนชดเปนตอนดวยโดยคดตอนมาแสดงอยางละเลกละนอย น ามาแสดงในคราวเดยวกนเพอใหเหมาะสมแกเวลาและโอกาส ชดการแสดงนาฏศลปไทยทไดรบการคดเลอก ไดแก การแสดง ชดใหญ การแสดงร าเดยว ร าค การแสดงโขน การแสดงชดสนๆ การตอส ดวยอาวธตางๆ และ การแสดงพนเมอง ฯลฯ ดงนน การแสดงร าคชดศภลกษณอมสมจงเปนชดหนงทไดรบการเลอกเขามาแสดงรวมกบการแสดงอนๆ เนองจากเปนชดทสวยงามแปลกตาแสดงถงฝมอของผแสดงทสามารถแสดงใหเหนวานางศภลกษณก าลงอมพระอณรทพาเหาะไปในอากาศ
องคประกอบการแสดง ชด ศภลกษณอมสม
www.far.ssru.ac.th
232
1. ผแสดง ประกอบดวยผแสดง 2 คน คอ พระอณรท และนางศภาลกษณ ควรมรปราง ขนาดและวยใกลเคยงกนอยางทภาษาละครเรยกวา “งามสมกน” จะตองเปนผ มรปงามร างาม พนฐาน ความรความสามารถในการร าดมปฏภาณไหวพรบและพลานามยด โดยเฉพาะทาร าของตวพระ นาง จะตองมลลาสมพนธกนไดเปนอยางด ดงน 1.1 อณรท ควรมบคลกเชนเดยวกบตวละครพระในการแสดงละครในซงประกอบดวยความงามและฝมอทางการแสดงของผแสดงเปนส าคญดงไดกลาวไวในบทท 1 คอ พระอณรทควรมรปรางไมเลกและไมใหญเกนไปดแลวสมสวน แตควรจะสงกวานางศภลกษณ ผวพรรณควรสะอาดสะอานหมดจด มบคลกสงางาม ฝมอการร าตองมทกษะมากพอควร เพราะการแสดงชดนมความยากและผแสดงตองมฝมอจรงๆ ถงจะท าใหการแสดงชดนออกมางดงามและสมบรณแบบ 1.2 ศภลกษณ ตามบคลกของตวนางในละครในตองนมนวลและสงางาม ประกอบกบรปรางนาตาทสวยสะอาด ผวพรรณด ฝมอและความเชยวชาญในการร าบทบาทของตวนางแบบททาวทพญา และการแสดงอารมณความรสกเลกนอยทางใบหนา ดวงตา และกรยาทาทาง แตแฝงไวดวยความฉลาด ออนหวาน เดดเดยวและเขมแขง จงเปนสวนส าคญอยางมากในอนทจะท าใหสวยงามชวนตดตาม (ผสด หลมสกล, 2546, หนา 1) รปรางหนาตาตองมความสวยงาม รปรางสนทด แขนขาเรยวยาว ไมโกง ล าตวชวงบนไมสน คอยาว หนาผากกวาง ใบหนากลมแปนหรอรปไขเหมาะกบทจะใสมงกฎ รดเกลา หรอกระบงหนา ตาด า จมกโดง ปากเรยวไดรป (เรองเดยวกน, หนา 3) ผ ทมหนาตาดมกไดรบการเอาใจใสจากครเปนพเศษ เพราะครมงหวงทจะใหหดเพอเปนตวเอก แตหากวาการมหนาตาทงดงามโดยปราศจากความขยนฝกซอมและเอาใจใสในกระบวนทาร าใหสวยงามบคคลเหลานนกไมอาจจะเปนตวเอกทสมบรณไดเลย ผ รบบทบาทพระอณรท และนางศภลกษณตองผานการฝกหดทาร าพนฐานทด ประกอบกบลลาทาทางทนมนวล ออนชอย จ าจงหวะไดอยางแมนย า ซงจะชวยสงเสรมบทบาทใหเดนขนอยางรวดเรวในการใชความสามารถในการร าขนสง ฝมอในการรายร าจงเปนสงทถกหยบยกขนมาพจารณาเปนอนดบแรกกอนรปรางหนาตา อกทงตองฝกฝนการใชไหวพรบปฏภาณ รวมถงทกษะในดานความจ าและการแสดงออกทางนาฏยลลาทถกตองครบถวนกระบวนร าอยางมศลปะดวย 2. เพลงรองและท านองเพลง ในการแสดงร าคชด
ศภลกษณอ มสม ใชท านองและเพลงรองประกอบการแสดง รวม 4 เพลง ไดแก เพลงเชดฉง เพลงเชด เพลงบลม และเพลงเบาหลดชนเดยว ดงมเนอรองดงตอไปน
- ปพาทยท าเพลงเชดฉง, เชด - - รองเพลงบลม -
www.far.ssru.ac.th
233
- ปพาทยท าเพลงเชด -
เลอนลอยมากลางนภากาศ โอภาสงามแขงแขไข แสงจนทรจบองคภวนย วไลล ากวานวลจนทรา สดาวจบเครองพระโฉมฉาย อรามพรายกวาดาวบนเวหา นวลพระองคจบทรงกลยา รจนางามเนอนวลผจง
- รองเพลงเบาหลดชนเดยว - งามนางเปนพาหนะรอง ท านองดงนางราชหงส งามภวนารถนงด ารงทรง ดงองคพรหมเมศวรฤทธ ดนหมอกออกเมฆมาไวไว เทเวศรอวยชยองม
รบเรงเรวมาในราตร หมายมงบรรตนา เพลงรอง มความหมายในเชงเปรยบเทยบความงามของพระอณรทกบทองฟายามค าคนทประกอบไปดวยพระจนทร ดวงดาว และ การเดนทางไปโดยทางอากาศทนางศภลกษณพา พระอณรทเหาะไปเปรยบไดกบความงามของพระพรหมเมอทรงหงสเปนพาหนะ เปนการเดนทางทมความสข ทวยเทพตางพากนมาอวยชยใหพรตลอดการเดนทางไปยงเมองรตนา ท านองเพลงทใชในการแสดงชดน มทงหมด 4 เพลงตามบทรองมลกษณะดงน
2.1 เชดฉง เปนเพลงหนาพาทยใชประกอบกรยาไลจบกนของตวละคร ท านองเพลงเหมอนเพลงเชดกลองแตใช ฉงตในเสยง “ฉง” ถๆ อยางสม าเสมอกนตลอดทงเพลง ประกอบจงหวะในการแสดง เพลงเชดฉงนอกจากจะใชในการไลจบกนของตวละครแลวยงใชในโอกาสอนดวยเชน การแผลงศร การคนหาสงใดสงหนง หรอในโอกาสทตองการอนๆ
2.2 บลม หรอเรยกอกอยางหนงวา “ปวะหลม” เปนเพลงอนดบท 4 ในการรองประกอบการแสดงระบ าใหญ หรอระบ า 4 บท ซงเปนเพลงระบ าโบราณสบทอดมาตงแต สมยกรงศรอยธยา ประกอบดวยเพลงรอง 4 เพลง คอ พระทอง เบาหลด สระบหรง และบลม
2.3 เบาหลดชนเดยว เปนเพลงอนดบท 2 ในการรองประกอบระบ า 4 บท แตในการร า 4 บทรองเปนเพลง 2 ชน ส าหรบการแสดงชดศภลกษณอมสมบรรเลงเปนเพลงชนเดยว 2.4 เชด เปนเพลงหนาพาทยใชประกอบการแสดงโขน ละคร ในโอกาสทตวละครตองเดนทางอยางรบเรง หรอเดนทางในระยะไกล การตอส การยกทพ นอกจากนยงเปนเพลงหนงในชดโหมโรงเยน มกลองทดตใหจงหวะไมกลอง เพลงเชดแตละทอนเรยกวา “ตว” ในการแสดงเพลงเชดใชบรรเลงทงอตรา 2 ชน และชนเดยว 3. วงดนตรทใชบรรเลงประกอบการแสดง
www.far.ssru.ac.th
234
ในการแสดงเรองอณรท ตอนศภลกษณอมสมใชดนตรวงปพาทยประกอบ ไดแก วงปพาทยเครองหา วงปพาทยเครองค หรอวงปพาทยเครองใหญกได และจะเปนวงปพาทยไมแขงหรอวงปพาทยไมนวม1กได ตามลกษณะความเหมาะสมของโอกาสทจะใชแสดงนนๆ ดงไดกลาวแลวในบทท 1 4. เครองแตงกายและอปกรณประกอบการแสดง
การแสดงชดศภลกษณอมสม ในลกษณะของการร าค หรอ ประกอบการแสดงละครใดใดกตามประกอบดวยผ แสดง 2 คนคอพระอณรท และนางศภลกษณ ตองแตงกายแบบยนเครองพระ นางแบบละครไทย ดงภาพตอไปน
ภาพท 5.3 การแตงกายพระอณรทและนางศภลกษณ ในการแสดงร าคชดศภลกษณอมสม
ลกษณะเฉพาะของการแตงกายของพระอณรทและนางศภลกษณตามความนยม คอ
1 วงปพาทยไมนวม ใชเครองดนตร ผบรรเลง และขนาดของวง เหมอนกบวงปพาทยไมแขงเกอบทกอยาง แตมสวนทแตกตางกน ไดแก การใชขลยเพยงออ แทนปใน เพม ซออ ใชไมนวมตระนาดเอกไมและระนาดเอกเหลก ท าใหเสยงนมนวลขน วงปพาทยไมนวม ใชเครองดนตร ผบรรเลง ,และขนาดของวง เหมอนกบวงปพาทยไมแขง
www.far.ssru.ac.th
235
4.1 พระอณรท แตงกายยนเครองพระแขนยาวดงมรายละเอยดดงทกลาวไวในบทท 1 แตใชสเหลองขลบดวยสแดง และมพระขรรคเปนอาวธเหนบไวทเอวดานซาย
พระขรรค เปนอาวธขนาดสนใชฟนและแทง ใชเปนอาวธประจ าของตวละครไทยหลายเรอง เชน พระขรรคของพระลกษณในเรองรามเกยรต เปนตน พระขรรคในละครอาจสรางขน ดวยไมหรออาจประดบกระจกเพมเตมใหสวยงามกได พระขรรคแบงออกเปน 2สวน คอ สวนดามจะกลงกลมสนพอเหมาะแกการจบ และสวนตวพระขรรคจะมความยาวตรงอาจท าใหโคงมนเพอความสวยงามมปลายแหลม ดงตวอยางภาพพระขรรค ดงน
ภาพท 5.4 พระขรรคในละคร
พระขรรค เปนอาวธสนใชส าหรบรบ หรอเหนบทเอวดานซาย เปนอาวธประจ ากายของ
พระอณรททตองน าไปดวยในขณะทนางศภลกษณพาเหาะไปยงกรงรตนา ดงปรากฏในบท พระราชนพนธลงสรงพระอณรทกอนไปพบนางอษา ดงน
งามทรงเพยงองคอมเรศ ประไพเพศรศมฉวเหลอง พระกรกมพระขรรคคาเมอง แลวกรายหตถยางเยองลลาศมา (พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก, 2545, หนา203)
www.far.ssru.ac.th
236
4.2 นางศภลกษณ แตงกายแบบยนเครองตวนาง หมผานางแบบหมดองหรอหมสองชาย ดวยสไบปก และประดบศราภรณดวยรดเกลาเปลว รดเกลาเปลว เปนเครองประดบศรษะทมปลายเปนกนกเปลว สรางขนในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ใชส าหรบเจานายชนต ากวาเจาฟา ตวนางกษตรยในต าแหนงหลานหลวง เชน นางเบญกายในเรองรามเกยรต และใชส าหรบนางพเลยงคนส าคญ เชน นางศภลกษณในเรองอณรท นางบาหยนในเรองอเหนา เปนตน ดงภาพตอไปน
ภาพท 5.5 รดเกลาเปลว เกยวรดทายชอง กรรเจยกจร ดอกไมทด และอบะ ทมา: http://kanchanapisek.or.th
รดเกลาตองมเครองประกอบตางๆ ดงน
1) รดเกลาเปลว หรอ เครองประดบศรษะทมปลายเปนกนกเปลวทง 2 ดาน สวมตรงกลางศรษะผแสดง
4 3
2
1
3
www.far.ssru.ac.th
237
2) เกยวรดทายชอง หรอ เกยวทใชสวมชอผมทมดไวและปลอยใหหอยอยททายทอยดานหลง นยมใหมผมตอใหยาวลงมาถงกลางหลง 3) กรรเจยกจร หรอจอนห เปนเครองประดบศรษะตดกบใบหทง 2 ขาง ท าเปนลายกนก นยมใชเปนแผนเงนบลายและฝงเพชร หรอสรางดวยขรกแลวปดทองประดบกระจก 4) ดอกไมทดและอบะ ดอกไมทดเปนดอกไมสแดง ตดอยเหนอกรรเจยกจรทางดานซาย และ อบะหรอพวงดอกไมหอยตอจากดอกไมทดลงมา 3 ชาย ปลายอบะนยมใหอยระดบจมกของผแสดง
5. โอกาสทใชแสดง การแสดงชดศภลกษณอมสมสามารถน าไปใชแสดงในโอกาสตางๆ ดงน
5.1 การแสดงเหตการณชวงหนงในการแสดงละคร เรองอณรท ตอนศภลกษณอมสม 5.2 การแสดงชดหนงในหลายๆชดในการแสดงประเภทวพธทศนาหรอน าเปน
ชดเบกโรง หรอน ามาเปนการแสดงอวดฝมอผแสดงเปนเอกเทศเพยงชดเดยวกได
การปฏบตทาร าชดศภลกษณอมสม กอนการปฏบตทาร าชดศภลกษณอ มสม ผ ปฏบตควรไดรบการฝกหดเบองตนมาโดยล าดบและตองเรยนรการใชนาฏยศพทใหถกตอง เนองจากนาฏยศพทเปนเกณฑขนพนฐานส าหรบการปฏบตนาฏศลปไทยดงไดกลาวไวในบทท 1 แลว ส าหรบการปฏบตทาร าชดนประกอบดวย ทาร าตามเพลงทใชดงน
1. ทาร าในเพลงเชดฉงส าหรบการเรมตนการแสดง เพอใหผ แสดงปรากฏตวบนเวทใหความหมายถงเหตการณทนางศภลกษณเรมพาพระอณรทเหาะจากเมองณรงกามายงเมองรตนา
2. ทาร าในบทรองเพลงบลม ประกอบดวยเนอรอง 4 ค ากลอน ใหความหมายถงการกลาวชมความงามของพระอณรทขณะทนางศภลกษณพาเหาะมาบนทองฟาในเวลากลางคนโดยเปรยบกบพระจนทรและดวงดาว
3. ทาร าในบทรองในเพลงเบาหลดชนเดยว จ านวน 4 ค ากลอนเทากน ไมมรบ ใหความหมายถง การเปรยบความงามในขณะทนางศภลกษณอมพระอณรทพาเหาะมานนงามราวกบ พระพรหมผทรงฤทธก าลงขพญาหงสบนไปในอากาศ และการอวยพรของเหลาเทพ
4. ทาร าในเพลงเชดส าหรบใหผแสดงกลบเขาในฉากเมอจบการแสดง เปนการแสดง ถงการเดนทางมาในอากาศเปนระยะทางไกล
www.far.ssru.ac.th
238
สวนส าคญยงในการปฏบตทาร าชดนคอ ในทกทาร าตวละครทงสองคนตองใชอวยวะสวนหนงสวนใดของรางกายสมผสกนและกนตลอดเวลา เชน การใชมอแตะหลงกนและกน การท ผ แสดงคนหนงเหยยบเขาผ แสดงอกคนหนง หรอการทผ แสดงคนหนงใชเทาแตะทฝามอของ ผแสดงอกคนหนงฯ เปนตน รวมถงการรายร าทตองพรอมเพรยงราวกบเปนคนคนเดยวกน ดงจะไดยกตวอยางวธร าบางทาในการแสดงชดนทคณครลมล ยมะคปต และคณครเฉลย ศขะวณชไดแสดงเปนแบบปรากฏในหนงสอคณานสรณครบรอบ 100 ปคณครลมล ยมะคปต (2548) ไดแก 1) การใชมอแตะหลงซงกนและกน ใหผแสดงตวพระหรอพระอณรท กบผแสดงตวนางหรอนางศภลกษณใชมอขางใดขางหนงแตะดานหลงซงกนและกน โดยมอกบแขนของตวนางตองอยดานใน และมอกบแขนของตวพระอยดานนอก ดงภาพตอไปน
ภาพท 5.6 ทาร าในชดศภลกษณอมสมทใชมอของผแสดงแตะหลงซงกนและกน ทมา: ลมล ยมะคปต, 2548, หนา125
2) การใชเทาของตวละคร (พระอณรท) เหยยบทขาขางหนงของตวนาง (ศภลกษณ) ม
หลายลกษณะ ดงตวอยางจากภาพตอไปน
www.far.ssru.ac.th
239
ภาพท 5.7 ทาร าในชดศภลกษณอมสมทใชเทาของผแสดงตวพระเหยยบหนาขาของผแสดงตวนาง ทมา: เรองเดยวกน, 2548, หนา 125
ภาพท 5.8 ทาร าในชดศภลกษณอมสม ทใชเทาผแสดงตวพระเหยยบสนเทาของผแสดงตวนางทกระดกอยดานหลง
ทมา: เรองเดยวกน, 2548, หนา 126
www.far.ssru.ac.th
240
3) การใชเทาเหยยบฝามอของตวละคร โดยใหผแสดงตวพระ (พระอณรท) ใชปลายเทาขางหนงเหยยบฝามอของตวนาง (ศภลกษณ) ทแบบหงายรออย ดงน
ภาพท 5.9 ทาร าในชดศภลกษณอมสม ทใชปลายเทาผแสดงตวพระเหยยบฝามอผแสดงตวนางทแบหงายรออย
ทมา: เรองเดยวกน, 2548, หนา 126 4) การใชล าตวของตวพระสมผสสวนแขนของตวนาง โดยใหตวพระอยดานหนาและตวนางนงกระดกอยดานหลงยกแขนขนรอรบล าตวของตวพระ ดงน
ภาพท 5.10 ทาร าในชดศภลกษณอมสมทใชล าตวผแสดงตวพระสมผสกบสวนแขนของตวนาง
www.far.ssru.ac.th
241
ทมา: เรองเดยวกน, 2548, หนา 127
การปฏบตทาร าในการแสดงชดน นอกจากผแสดงตองเขาใจเรองท านองเพลงรอง จงหวะและการตบทตามเพลงรองแลว ผแสดงยงตองเขาใจถงความหมายของการแสดงในเหตการณน ทกลาวถงนางศภลกษณทมฤทธ ก าลงพาพระอณรททเปนมนษยเหาะไปในอากาศ ดงนนผแสดงจงตองแตะสวนใดสวนหนงซงกนและกนตลอดเวลา ดงจะไดศกษาทาร าจากตารางการบนทก การปฏบตทาร าแยกตามเพลงดงตอไปน
ตารางท 5.1 ทาร าในเพลงเชดฉง ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 1
ทาออก 1
พระและนางใชมอในแตะเอวดานหลงซงกนและกน พระอณรท หนหนา ปฏบตตอเนองกน ดงน 1. กาวหนาดวยเทาขวา ใชมอนอก (ขวา) จบคว า เหยยดแขนออกไปดานขาง ระดบเอว เอยงศรษะและ กดไหลซาย 2. แตะเทาซาย หมนจบขวาขนมาปลอยแบหงายดานขาง งอแขน ระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ หนหนา ปฏบตตอเนองกน ดงน 1.กาวหนาดวยเทาขวา ใชมอนอก (ซาย) แบหงาย
www.far.ssru.ac.th
242
ดานขาง งอแขน ระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย 2. แตะเทาซาย หมนมอซายขนมาตงดานขางตงแขนระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ)
2 ทาออก 2
พระและนางใชมอในแตะเอวดานหลงซงกนและกน พระอณรท ซอยเทาเคลอนทไปรอบเวท หมนมอขวาขนมาตงดานขาง ตงแขนระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย นางศภลกษณ หนหนา ปฏบตตอเนองกน ดงน 1.ซอยเทาเคลอนทไปรอบเวท ใชมอนอก (ซาย) จบคว า เหยยดแขนออกไปดานขาง ระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลขวา 2.เทาเหมอนเดม หมนจบขวาขนมาปลอยแบหงายดานขาง งอแขน ระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย(ดงภาพ) หมายเหต พระและนางเคลอนทไปพรอมกนรอบเวท 1 รอบโดยการปฏบตทามอตามทาท 1 และ 2 สลบกนอยางตอเนอง
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 3 ทาร าราย 1
พระและนางใชมอในแตะเอวดานหลงซงกนและกน หนหนา ยนผสมเทาเหลอมเทาขวา เอยงศรษะและ กดไหลขวา และ พระอณรท มอนอก (ขวา) ตงมอในระดบวงบนแตใหคอนมาดานหนาพองาม (ดงภาพ) นางศภลกษณ มอนอก (ซาย) ตงวงดานหนา ใหปลายมออยในระดบปาก
4 ร าราย 2 พระและนางใชมอในแตะเอวดานหลงซงกนและกน หน
www.far.ssru.ac.th
243
หนา ยกเทาซายมาวางขางเทาขวาดวยสนเทา เอยงศรษะและกดไหลซาย และ พระอณรท มอขวาวาดลงมาระดบอกพรอมกบกดปลายมอลงกวดขอมอกรดจบแลวปลอยเปนตงวงบน (ดงภาพ) นางศภลกษณ มอซายจบหงายดานหลง
5 สอดสรอย 1
พระและนางเปลยนทศและเปลยนมอ โดยถอนเทาซายยกขนไปวางดานหลง หนซายตวพระอยหลงตวนางใชมอขวาเปนมอในแตะหลงนาง นางอยหนาตวพระใชมอซายเปนมอในแตะหลงตวพระ เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ซาย) จบคว าขางเอวดานซาย นางศภลกษณ ใชมอนอก (ขวา) แบหงายขางตว งอแขนระดบเอว
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 6 สอดสรอย 2
พระและนาง หนซายคงเดมกาวขางดวยเทาขวา เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ซาย) หมนขนเปนจบหงายในระดบวงลาง (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ขวา) หมนขนมาตงวงบน หมายเหต พระและนางหมนตวมาดานขวา
www.far.ssru.ac.th
244
7 ปองหนา 1
พระและนางหนขวา ตวพระอยหลงตวนางใชมอซายเปนมอในแตะหลงนาง นางอยหนาตวพระใชมอขวาเปนมอในแตะหลงตวพระ กระทงเทาซาย เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) ตงวงกลาง นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) แบหงายขางตว งอแขนระดบอก
8 ปองหนา 2
พระและนาง หนขวาคงเดมกระดกเทาซาย ตไหลขวาแลวกลบมาเอยงศรษะและกดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) หมนลงเปนมอแบหงายดานขาง งอแขน ระดบเอว (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) พลกขนมาตงวงบน แลวกดฝามอลงแตตองกระดกปลายนวขนใหตง หมายเหต พระและนางหมเขาถๆ ตามจงหวะฉง พรอมกบตไหลไปทางซาย ขวา สลบกนแลวหมดจงหวะดวยการยด ยบ เอยงศรษะและกดไหลซาย
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 9 แทงมอ
พระและนางกาวหนาดวยเทาซายเอยงศรษะและกดไหลขวาแลวยกเทาขวามาจรด เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) แบหงายดานขาง ตงแขน ระดบไหล (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) แทงปลายขนตงวงบน หมายเหต พระและนางแตะเทาซ าอกครงหนงแลวซอยเทาหมนตวลงมาดานหลงเพอหนดานซาย
10 จบยาว1 พระและนางเปลยนทศเปนหนซาย ตวพระอยหลงตวนาง
www.far.ssru.ac.th
245
ใชมอขวาเปนมอในแตะหลงนาง นางอยหนาตวพระใชมอซายเปนมอในแตะหลงตวพระ กาวขวา เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ซาย) แบหงายขางตว งอแขนระดบเอว นางศภลกษณ ใชมอนอก (ขวา) จบจบคว าดานขาง งอแขนระดบเอว
11 จบยาว 2
พระและนาง หนซายคงเดมกาวหนาดวยเทาขวา เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ซาย) หมนขนเปนตงวงบน (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ขวา) หมนจบขนมาตงเปนจบหงาย ดานขาง แขนตงระดบไหล หมายเหต พระและนางขยนเทา แลว -ตไหลไปทางขวาพรอมกบมอซาย (พระ) จบจบคว า มอขวา (นาง) คลายจบออก เอยงศรษะและกดไหลขวาคงเดม
-ตไหลไปทางซายพรอมกบหมนมอซาย (พระ) เปนจบคว าดานขางงอแขนระดบศรษะ มอขวา (นาง) หมนมอขนตงระดบวงกลาง
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต จบยาว 2 (ตอ)
-ปฏบตสลบกบทาจบยาวรวม 4 ครงแลวหมดจงหวะดวยทาจบยาวกาวหนาดวยเทาขวาวางหลงดวยเทาซาย เอยงศรษะและกดไหลขวา
12 ทาสอด1 พระและนาง หนซายคงเดมถอนเทาซาย ยกเทาขวา เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ซาย) จบจบแลวสอดขนเปนมอแบหงายดานขาง งอแขนระดบศรษะ (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ขวา) ปลอยจบเปนมอแบแลวพลกขนตงมอ แขนตงระดบไหล
www.far.ssru.ac.th
246
13 ทาสอด 2
พระและนางเปลยนทศเปนหนหนา ตวพระอยดานขวาตวนางใชมอซายเปนมอในแตะหลงนาง นางอยดานซายของตวพระใชมอขวาเปนมอในแตะหลงตวพระ กาวหนาดวยเทาขวา จรดเทาซาย เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) จบคว าขางเอวดานซายแลวคลายจบปลอยเปนมอแบหงายขางตวระดบเอว (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) แบหงายขางตว งอแขนระดบเอว แลวพลกขนตงมอตงแขนระดบไหล หมายเหต แตะเทาซายซ าอกครงหนง แลว -ซอยเทาเคลอนทขน มอและศรษะคงเดม -ซอยเทาเคลอนทลง โดยกาวซายแตะขวา หมนมอขวา(พระ) ขนตงมอตงแขนระดบไหล มอซาย (นาง) จบคว า ขางเอวดานซายแลวคลายจบปลอยเปนมอแบหงายขางตวระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย -ปฏบตการซอยเทาเคลอนทขนและลงสลบกน จากนนซอยเทาอยกบทอยางตอเนอง
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 14 นาวจบซาย 1 พระและนาง หนหนาคงเดมถอนเทาขวา ยกเทาซาย
เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) มอแบหงายดานขาง งอแขนระดบเอว (ดงภาพ)
www.far.ssru.ac.th
247
นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) ตงวงลาง หมายเหต พระและนางกาวขางดวยเทาซาย และ ถายน าหนกไปทเทาซายทกาวใหมากกวาปกต
15 นาวจบซาย 2
พระและนาง หนหนาคงเดมแลวถายน าหนกกลบมา ทเทาขวาทอยขางหลงเลกนอย เปลยนมาเอยงศรษะซาย แลวถายน าหนกกลบไปทเทาซายดงเดม เทาขวากระดก เสยว เอยงศรษะและกดไหลขวา และปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) หมนเขามาตงวงลาง (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) เดนมอออกไปจบ จบคว าตงแขนระดบไหล หมายเหต พระและนาง หมเขาถๆ พรอมกบเยองตวกลอมไหลไปทางซาย ขวาสลบกน หมดจงหวะดวยการยด ยบ เอยงศรษะและกดไหลขวา
16 นาวจบขวา 1
พระและนาง หนหนาคงเดม เปลยนเปนยกเทาขวา เอยงศรษะและกดไหลซายแลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) ตงวงลางคงเดม (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก(ซาย)แบหงายดานขาง งอแขนระดบเอว หมายเหต พระและนางกาวขางดวยเทาขวา และ ถายน าหนกไปทเทาขวาทกาวใหมากกวาปกต
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 17 นาวจบขวา 2 พระและนาง หนหนาคงเดมแลวถายน าหนกกลบมาท
เทาซายทอยขางหลงเลกนอย เปลยนมาเอยงศรษะขวา
www.far.ssru.ac.th
248
แลวถายน าหนกกลบไปทเทาขวาดงเดม เทาซายกระดก เสยว เอยงศรษะและกดไหลซาย และปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) เดนมอออกไปจบจบคว า ตงแขนระดบไหล (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) หมนเขามาตงวงลาง หมายเหต พระและนาง หมเขาถๆ พรอมกบเยองตวกลอมไหลไปทางขวา ซายสลบกน หมดจงหวะดวยการยด ยบ เอยงศรษะและกดไหลซาย
18 กงหนรอน1
พระและนาง หนหนาคงเดม เปลยนเปนยกเทาซาย เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) ตงมอแขนดานขางแขนตงระดบไหล (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) จบหงายดานขาง ตงแขนระดบไหล
19 กงหนรอน2
พระและนาง หนหนาคงเดม กาวเทาซายแตะเทาขวา เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) หมนมอมาจบหงายดานขางแขนตงระดบไหล (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) มวนจบออกปลอยเปนตงมอดานขาง ตงแขนระดบไหล หมายเหต พระและนางแตะเทาขวาซ าอกครงหนง แลว -ซอยเทาเคลอนทขน มอและศรษะคงเดม -ซอยเทาเคลอนทลง โดยกาวขวาแตะซาย หมนมอขวา (พระ) ขนตงมอตงแขนระดบไหล มอซาย (นาง) จบหงายขางตวดานขางระดบไหล เอยงศรษะและกดไหลขวา -ปฏบตการซอยเทาเคลอนทขนและลงสลบกน จากนนซอยเทาอยกบทอยางตอเนอง
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 20 ปฏบตซ าทาท 5 (สอดสรอย 1) และทาท 6 (สอดสรอย 2) ตอเนองกนซ าอกครงหนง
www.far.ssru.ac.th
249
21 ทากลางอมพร1
พระและนางหนขวา ตวพระอยหลงตวนางใชมอซายเปนมอในแตะหลงนาง นางอยหนาตวพระใชมอขวาเปนมอในแตะหลงตวพระ ประเทาซายยกขน เอยงศรษะและ กดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) จบคว าดานขาง งอแขนระดบเอว นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) แบหงายขางตว งอแขนระดบเอว
22 ทากลางอมพร 2
พระและนางหนขวาคงเดม กาวขางดวยเทาซายเอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) สอดจบขนปลอยเปนมอแบหงายดานขางงอแขนระดบศรษะ (ดงภาพหมายเลข 1) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) หมนขนมาตงมอตงแขนระดบไหล หมายเหต พระและนางยกตวพรอมกน 6 ครง แลวปฏบตดงน -ถอนเทาขวาวางดานหลงยกเทาซายขน เอยงศรษะและกดไหลซาย มอคงเดมแตใหกดแขนซาย (นาง) ลงเลกนอย แลวเลอนเทาขวาทยนไปขางหนาพรอมกน (ดงภาพหมายเลข 2) -กาวขางดวยเทาซาย มอคงเดมแตลดแขนขวา(พระ)ลงมาระดบไหล ยกแขนซาย (นาง) ขนในระดบศรษะ -ยดยบซอยเทาเคลอนทเปนวงกลม 1 รอบโดยปฏบตทามอเชนเดยวกบทาท 1 (ทาออก 1) และทาท 2 (ทาออก 2) จนกลบมาหนหนา
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต
1
2
www.far.ssru.ac.th
250
23 ชกแปง
พระและนางหนหนา (พระอยทางขวาของนาง) ซอยเทาอยกบท ใชมอในแตะหลงซงกนและกน ปฏบตสวนทตางกนดงน พระอณรท 1.ใชมอนอก (ขวา) หยบจบขนตงดานขาง งอแขนระดบศรษะ เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพหมายเลข 1) 2. ลดมอลงดานหนาพรอมกบปลอยจบเปนมอแบหงายแลวหมนมอขนตงดานหนาระดบปาก เอยงศรษะและ กดไหลซาย (ดงภาพหมายเลข 2) นางศภลกษณ 1.ใชมอนอก (ซาย) แบหงายดานหนาแลวหมนมอขนตงดานหนาระดบปาก เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพหมายเลข 1) 2.เดนมอไปดานขางแลวหยบจบขนตงดานขาง งอแขนระดบศรษะ เอยงศรษะและกดไหลซาย (ดงภาพหมายเลข 2)
ปฏบตตงแตทาท 3-4 (ร าราย1-2) ทาท 5-6 (สอดสรอย 1-2) และทาท 7-8 (ปองหนา 1-2) อยางตอเนอง แตในทาท 8 (ปองหนา 2) ใหตวพระเปลยนจากกระดกเทาเปนยกเทาแทน
ทาร าในเพลงเชดฉงในชวงแรกซงแสดงถงการเดนทางมาทางอากาศโดยมนางศภลกษณ- อมพระอณรทมากรงรตนาอยางเรงรบ ในชวงนใชทาร ารวม 23 ทาร า
ตารางท 5.2 ทาร าในเพลงบลม
1
2
www.far.ssru.ac.th
251
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 1
เลอนลอยมากลาง
พระและนางหนขวา ใชมอในแตะเอวดานหลงซงกนและกน พระอณรท ปฏบตตอเนองกน ดงน 1. กาวเทาซายไปดานขาง ใชมอนอก (ขวา) จบคว า เหยยดแขนออกไปดานขาง ระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซายในค าวา “เลอนลอย” (ดงภาพหมายเลข 1) 2.ยกเทาขวา หมนจบขวาขนมาปลอยแบหงายดานขาง งอแขน ระดบศรษะ เอยงศรษะและกดไหลขวา ในค าวา “มากลาง” (ดงภาพหมายเลข 2) นางศภลกษณ ปฏบตตอเนองกน ดงน 1. กาวเทาซายไปดานขาง ใชมอนอก (ซาย) แบหงายดานขาง งอแขน ระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย ในค าวา “เลอนลอย” (ดงภาพหมายเลข 1) 2. กระดกเทาขวา หมนมอซายขนมาตงดานขาง ตงแขนระดบไหล เอยงศรษะและกดไหลขวา ในค าวา “มากลาง” (ดงภาพหมายเลข 2) หมายเหต ในท านองเออน พระและนางเลอนเทาซายมาดานหนา จากนนเปลยนมากดไหลซายเลกนอยแลวกลบ มาเอยงศรษะและกดไหลขวา กาวหนาดวยเทาขวา มอและศรษะคงเดม
2 นภากาศ
1. ค าวา “นภา” พระและนางหนขวาคงเดมถอนเทาขวายกขนแลวกาวขาง เอยงศรษะและกดไหลซาย มอคงเดม แลวหมนตวไปทางดานหลงเพอหนดานซาย 2.ค าวา “กาศ” พระและนางหนซาย เปลยนมอในทแตะหลงเปนพระใชมอขวานางใชมอซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท กาวขางดวยเทาขวา ยกเทาซาย มอนอก (ซาย) แบหงายขางตวงอแขนระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย (ดงภาพ) นางศภลกษณ กาวขางดวยเทาขวา กระดกเทาซาย จบหงายดานขาง งอแขนระดบไหลแลวมวนออกตงวงบน เอยงศรษะและกดไหลซาย
1
2
www.far.ssru.ac.th
252
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 3
โอภาส
พระและนางหนซาย ใชมอในแตะเอวดานหลงคงเดม วางเทาซายตรงค าวา “โอภาส” เอยงศรษะขวา แลวกาวขางดวยเทาขวา กลบมาเอยงศรษะและกดไหลซาย ตรงค าวา “เอย”ในท านองเออน ปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ซาย) จบหงายดานหลงแขนตงระดบสะโพก (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ขวา) จบคว าดานหนาระดบสายตา หมายเหต ในท านองเออน พระและนางสะดงตวขนตามจงหวะแลวหมนมาทางขวา ปฏบตทาคงเดมแตตวนางตองคลายจบออกในขณะทหมนตว
4 งามแขง
พระและนางหนขวาเปลยนมอในแตะหลง(พระใชมอซายนางใชมอขวา) แลวปฏบตทาตางกนดงน พระอณรท กาวซายไปดานขาง ยกเทาขวา ใชมอนอก (ขวา)จบคว าดานขาง งอแขนระดบไหล เอยงศรษะซาย แลวสอดจบขนปลอยแบหงายดานขางงอแขนระดบศรษะ เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ กาวขางดวยเทาซาย กระดกขวา ใชมอนอก(ซาย) แบหงายระดบวงลาง เอยงศรษะซายแลวหมนมอขนตงวงลาง เอยงศรษะและกดไหลขวา หมายเหต พระและนางสะดงตวตามจงหวะ
5 แขไข พระและนางหนขวาดงเดม วางเทาขวาไปขางหนา เอยงศรษะขวาคงเดม แลวกาวหนาดวยเทาซาย เอยงศรษะและกดไหลซาย ปฏบตทามอตางกน ดงน พระอณรท เดนมอนอก (ขวา) ไปจบหงายดานหลงแขนตง ระดบสะโพก (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) ท าเปนมอชคว าดานหนาแตใหเฉยงออกไปทางซายเลกนอย งอแขนระดบสายตา
www.far.ssru.ac.th
253
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 6
ทาโบก
พระและนางหนขวาดงเดม แลวปฏบตทาร า ดงน 1.พระและนางกาวหนาดวยเทาขวา พระอณรท ใชมอนอก(ขวา) ตงวงลาง นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) จบหงายระดบวงลาง เอยงศรษะและกดไหลซาย (ดงภาพหมายเลข 1) 2.พระและนางวางสนเทาซายใกลกบเทาขวาทยน (ดงภาพหมายเลข 2) และปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท เดนมอขวาไปจบหงายดานหลงแขนตงระดบสะโพก นางศภลกษณ เดนมอจบหงาย (ซาย) ออกไปตงวงบน เอยงศรษะและกดไหลขวา
7 แสงจนทร พระและนางหนขวาและใชมอในแตะเอวดานหลงคงเดม ยกเทาขวาขนแลววางเทาลงตรงค าวา “แสง” เอยงศรษะซาย แลวกาวขางดวยเทาซายกลบมาเอยงศรษะและกดไหลขวาตรงค าวา “เอย”ในท านองเออน ปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท มอนอก (ขวา) จบหงายดานหลงแขนตงระดบ
2
1
www.far.ssru.ac.th
254
สะโพกคงเดม (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) จบคว าดานหนาระดบสายตา หมายเหต ในท านองเออน พระและนางหมนมาดานหนา ปฏบตทาคงเดมแตตวนางตองคลายจบออกในขณะ ทหมนตว
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 8 จบองค
พระและนางหนหนา ปฏบตตางกนดงน พระอณรท อยดานซายของตวนาง กาวเทาซาย ยกเทาขวาเหยยบทหนาขาซายของตวนางทนงอย มอซายเทาเอว มอขวาวางทหนาขาเหนอเขา เอยงศรษะและกดไหลซาย (ดงภาพ) นางศภลกษณ อยดานขวาของตวพระ นงตงเขาซาย มอซายแตะดานหลงตวพระบรเวณสะโพก มอขวาแตะ ทเขาพระ เอยงศรษะและกดไหลซาย หมายเหต สะดงตวพรอมกนตามจงหวะเออน
9
ภวไนย
พระและนางหนหนาดงเดม ปฏบตตางกนดงน พระอณรท วางเทาขวาในลกษณะกาวหนา แลวกาวซายในลกษณะกาวขางมอขวาเทาเอว มอซายวางทหนาขา เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ ลกขนยนขยบมาทางซายของตวพระ กาวหนาดวยเทาขวาเฉยงตวเขาหาตวพระ มอขวาแตะทเอวดานดานหลง มอซายแตะทเอวดานหนา เอยงศรษะและ กดไหลซาย หนาหนไปมองพระ
10 วไลล า พระและนางเปลยนเปนหนขวาและใชมอในแตะเอวดานหลง(พระใชมอซายนางใชมอขวา) ยกเทาขวาขนแลววางเทาลงตรงค าวา “วไล” เอยงศรษะซาย แลวกาวขางดวยเทาซายกลบมาเอยงศรษะและกดไหลขวาตรงค าวา “เอย”ในท านอง
www.far.ssru.ac.th
255
เออน ปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท มอนอก (ขวา) จบคว าดานหนาระดบสายตา (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) จบคว าดานหนาระดบสายตาเชนเดยวกน
หมายเหต ท านองเออน พระและนางสะดงตวตามจงหวะแลวหมนมาดานซาย ปฏบตทาคงเดมแตตองคลายจบออกในขณะ ทหมนตวดวยทงสองคน
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 11 กวานวล
พระและนางเปลยนเปนหนซาย ใชมอในแตะเอวดานหลง(พระใชมอขวานางใชมอซาย) แลวปฏบตทาร าดงน พระอณรท กาวขวายกเทาซาย ใชมอนอก (ซาย) เทาสะเอวเอยงศรษะและกดไหลซาย (ดงภาพ) นางศภลกษณ กาวขวา กระดกซาย ใชมอนอก (ขวา) ตงวงบน เอยงศรษะและกดไหลซายเชนเดยวกน หมายเหต สะดงตวตามจงหวะเพลง
12
จนทรา
ค าวา “จน..” พระและนางหนขวาและปฏบตทาร าคงเดม แตใหกาวขางดวยเทาซาย เอยงศรษะและกดไหลขวา จากนนหมนตวไปดานหลงเพอหนขวา ค าวา “...ทรา” ปฏบตทาร าดงน พระอณรท กาวซายยกเทาขวา ใชมอนอก (ขวา) จบหงายดานหนาระดบอกแลวมวนออกไปตงวงกลาง เอยงศรษะและกดไหลขวา(ดงภาพ) นางศภลกษณ กาวเทาซาย และเดยวเทาขวา ใชมอนอก(ซาย) จบหงายดานหนาระดบอกแลวมวนออกไปตงวงกลาง เอยงศรษะและกดไหลขวา
ปฏบตซ าทาท 6 (ทาโบก) 13 สดาว พระและนางหนขวาและใชมอในแตะเอวดานหลงคงเดม
www.far.ssru.ac.th
256
ยกเทาขวาขนแลววางเทาลงตรงค าวา “ส” เอยงศรษะซาย แลวกาวขางดวยเทาซายกลบมาเอยงศรษะและกดไหลขวาตรงค าวา “เอย”ในท านองเออน ปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท มอนอก (ขวา) จบหงายดานหลงแขนตงระดบสะโพกคงเดม (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) จบคว าดานหนาระดบสายตาแลวคลายออกเปนตงวงบน (ทาแหวก) หมายเหต ในท านองเออน พระและนางหมนมาดานซายปฏบตทาคงเดม
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 14 จบเครอง
พระและนางเปลยนเปนหนซาย และ ปฏบตทาร าดงน พระอณรท กาวหนาดวยเทาซายยกเทาขวา มอซายเทาเอว ตงมอขวาวางทหนาขาขวา เอยงศรษะและกดไหลซาย (ดงภาพ) นางศภลกษณ กาวหนาดวยเทาซาย เดยวเทาขวา มอซายแตะเอวดานหลงของตวพระ ตงมอขวาวางทหนาขาขวา เอยงศรษะและกดไหลซาย หมายเหต ท านองเออน พระและนางสะดงตวตามจงหวะ
15 พระโฉมฉาย
พระและนางหนซายดงเดม ใชมอในแตะหลงซงกนและกน (พระใชมอขวานางใชมอซาย) ปฏบตตางกนดงน พระอณรท วางเทาขวาลง มอขวาจบคว าดานหนาแตให คอนไปดานขางเลกนอย งอแขนระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวยกเทาซายขน คลายจบออกไปตงมอตงแขนระดบไหล เอยงศรษะและกดไหลซาย (ดงภาพ) นางศภลกษณ วางเทาขวาลง มอนอก (ขวา) แบหงายระดบวงลาง เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวกระดกเทาซายขน หมนมอขนตงวงลาง เอยงศรษะและกดไหลซาย
16 อรามพราย พระและนางหนซายคงเดม วางเทาซายลงดานหลงลงตรง ค าวา “อราม” เอยงศรษะขวา แลวกาวขางดวยเทาขวา
www.far.ssru.ac.th
257
กลบมาเอยงศรษะและกดไหลขวาตรงค าวา “เอย”ในท านองเออน ปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท มอนอก (ซาย) จบคว าดานหนาระดบสายตา (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ขวา) จบคว าดานหนาระดบ สายตาเชนเดยวกน หมายเหต ท านองเออน พระและนางสะดงตวตามจงหวะแลวหมนมาดานขวา ปฏบตทาคงเดมแตตองคลายจบออกในขณะ ทหมนตวดวยทงสองคน
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 17 กวาดาว
พระและนางเปลยนเปนหนขวา ใชมอในแตะเอวดานหลง(พระใชมอซายนางใชมอขวา) แลวปฏบตทาร าดงน พระอณรท กาวซายยกเทาขวา ใชมอนอก (ขวา) เทาสะเอวเอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ กาวซายกระดกขวา ใชมอนอก (ซาย) ตงวงบน เอยงศรษะและกดไหลขวาเชนเดยวกน หมายเหต สะดงตวตามจงหวะเพลง
18 บนเวหา
พระและนางหนหนาขวา ใชมอในแตะหลงซงกนและกน ดงเดม กาวขางดวยเทาขวา และปฏบตตางกนดงน พระอณรท มอนอก (ขวา) ท ามอชหงายดานหนา งอแขนระดบไหลแลวหมนมอมาชคว าดานหนาแตใหเฉยงไปทางไหลซายเลกนอยในระดบสายตาตรงกบมอตงวงบนของนาง เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ ปฏบตทามอและการเอยงศรษะคงเดม
ปฏบตซ าทาท 6 (ทาโบก) 19 นวลพระองคจบทรง ค าวา “นวลพระองค” ปฏบตดงน
พระอณรท อยดานขวาของตวนาง กาวหนาดวยเทาขวา มอซายแตะไหลตวนาง ตงมอขวาดานขาง งอแขนระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย
www.far.ssru.ac.th
258
นางศภลกษณ อยดานซายของตวพระ กาวเทาขวาในลกษณะไขวใหมากแลวนงลงตงเขา ซายจบคว าดานขาง ระดบไหล มอขวาแตะตวพระประมาณสะโพกดานซาย เอยงศรษะและกดไหลซาย ค าวา “จบทรง” ปฏบตดงน พระอณรท ยกเทาซายเหยยบทเทาของตวนางทกระดกอย มอซายแตะไหลตวนาง เดนมอขวาไปแบหงายดานขางงอแขนระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ นงตงเขากระดกเทาซาย มวนจบซายออกไปตงวงบน มอขวาแตะตวพระดงเดม เอยงศรษะและกดไหลขวา หมายเหต สะดงตวตามจงหวะเออน
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 20 กลยา
พระและนางหนหนาตรง ปฏบตมอในและทาเทาคงเดม แตปฏบตทามอนอกตางกนดงน พระอณรท เดนมอนอก (ขวา) มาจบหงายระดบวงลาง เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวหมนมอจบปลอยออกไป ตงวงลางเอยงศรษะและกดไหลขวา นางศภลกษณ ลดแขนซายลงเลกนอย เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวหมนมอลงเปนมอแบหงายขางตว ตงแขนระดบไหล แลวกลบมาเอยงศรษะและกดไหลขวา
21 รจนา
พระและนางหนหนาตรง ปฏบตมอในและทาเทาคงเดม แตปฏบตทามอนอกตางกนดงน พระอณรท เดนมอนอก (ขวา) มาจบคว าดานขาง งอแขนระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวสอดมอ จบขนปลอยเปนมอแบหงายระดบศรษะ เอยงศรษะและ กดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ งอแขนซายและลดแขนลงมาระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวหมนมอขนเปนตงวงลาง แลวกลบมาเอยงศรษะและกดไหลขวา
www.far.ssru.ac.th
259
22 งามเนอ
พระและนางเปลยนเปนหนขวา ใชมอในแตะเอวดานหลง(พระใชมอซาย นางใชมอขวา) แลวปฏบตทาร าดงน พระอณรท กาวซายยกเทาขวา ใชมอนอก (ขวา) เทาสะเอวเอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ กาวซายกระดกขวา ใชมอนอก (ซาย) ตงมอดานขาง ตงแขนระดบไหล เอยงศรษะและกดไหลขวาเชนเดยวกน หมายเหต สะดงตวตามจงหวะเพลง
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 23 นวลผจง
พระและนางหนขวาดงเดม ใชมอในแตะหลงซงกนและกน (พระใชมอขวานางใชมอซาย) ปฏบตทาร าดงน พระอณรท กาวหนาดวยเทาขวา มอนอก (ขวา) จบหงายดานหนา งอแขนระดบอก เอยงศรษะและ กดไหลซาย ตรงค าวา”นวล” แลวกระดกเทาซายขน คลายจบออกไป ตงมอตงแขนระดบไหล เอยงศรษะและกดไหลขวา ตรงค าวา “ผจง” (ดงภาพ) นางศภลกษณ กาวหนาดวยเทาขวา มอนอก (ซาย) จบหงายดานหนา งอแขนระดบอก เอยงศรษะและ กดไหลซาย ตรงค าวา”นวล” แลวกระดกเทาซายขน คลายจบออกไปตงวงบน เอยงศรษะและกดไหลขวา ตรงค าวา “ผจง”
ปฏบตซ าทาท 6 ทาโบก)
www.far.ssru.ac.th
260
ทาร าในเพลงบลม ซงเปนเพลงรองแสดงถงการเปรยบเทยบความงามของพระอณรทกบพระจนทรและดวงดาวในเวลากลางคน มลกษณะเปนการตบทตามความหมายของเนอรองโดยใชทวงทาอยางนาฏศลปไทย ในชวงนใชทาร ารวม 23 ทาร า
ตารางท 5.3 ทาร าในเพลงเบาหลด (ชนเดยว) ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 1 งามนางเปนพาหนรอง
ท านองดงนาง.....
พระและนางหนดานหนา ปฏบตตามค ารองแยกเปนวรรคไดแก 1. ค าวา “งามนางเปนพา....” ปฏบตดงน พระอณรท อยดานขวาของตวนาง กาวหนาดวยเทาขวา มอซายจบหงายดานขาง งอแขนระดบไหล ตงมอขวาดานขาง งอแขนระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย นางศภลกษณ อยดานซายของตวพระ กาวเทาขวาในลกษณะกาวขางแลวลดตวลงนงคกเขา กระดกเทาซาย มอทงสองปฏบตเชนเดยวกบตวพระ เอยงศรษะและกดไหลซาย 2. ค าวา “....หนะรอง” ปฏบตดงน พระอณรท ยกเทาซายเหยยบทฝามอขวาของตวนางทแบหงายรอรบอย มอซายมวนจบออกไปปลอยเปน
www.far.ssru.ac.th
261
ตงวงบน หมนมอขวาลงเปนแบหงายดานขางงอแขนระดบเอว เอยงศรษะ และกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ นงคกเขากระดกเทาซาย มอทงสองปฏบตเชนเดยวกบตวพระแตใหกระดกฝามอขนใหเปนแนวขนานกบพน เอยงศรษะและกดไหลขวา หมายเหต สะดงตวตามจงหวะเออนจนถงค าวา “ท านองดงนาง”
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 2 ราชหงส
พระและนางหนดานหนาคงเดม ปฏบตดงน พระอณรท อยซอนหลงตวนาง กาวหนาดวยเทาซาย มอทงสองจบหงายดานหนา งอแขนระดบอก เอยงศรษะขวาเลกนอย แลวยกเทาขวาเหยยบฝาเทาของตวนางทกระดกอย มอทงสองมวนออกไปปลอยเปนวงกลาง ไมเอยงศรษะ (ดงภาพ) นางศภลกษณ อยดานหนาของตวพระ กาวเทาขวาในลกษณะกาวหนาแลวลดตวลงนงตงเขา กระดกเทาซาย มอทงสองปฏบตเชนเดยวกบตวพระ ไมเอยงศรษะ
3 ทาโบก พระและนางเปลยนมาหนขวา ใชมอในแตะหลงซงกนและกน (พระใชมอซาย นางใชมอขวา)
www.far.ssru.ac.th
262
แลวปฏบตทาร า ดงน 1. พระและนางกาวหนาดวยเทาขวา พระอณรท
ใชมอนอก (ขวา) ตงวงลาง (ดงภาพหมายเลข 1) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) จบหงายระดบวงลาง เอยงศรษะและกดไหลซาย 2. พระและนางวางสนเทาซายใกลกบเทาขวาทยน พระอณรท เดนมอขวาไปจบหงายดานหลงแขนตงระดบสะโพก (ดงภาพหมายเลข 2) นางศภลกษณ เดนมอจบหงาย (ซาย) ออกไปตงวงบน เอยงศรษะและกดไหลขวา
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 4 งามภวนารถนงด ารงทรง
พระและนางหนหนา ปฏบตตางกนดงน พระอณรท อยดานหนาของตวนาง กาวเทาขวายกเทาซาย มอขวาเทาเอว มอซายวางทหนาขาเหนอเขา เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ อยดานหลงของตวพระ นงคกเขากระดกเทาขวา มอขวาจบคว าดานขางงอแขนระดบเอว มอซายแบหงาย ดานขาง งอแขนระดบเอว เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวสอดจบขวาขนแบหงายดานขาง งอแขนระดบศรษะ มอซายหมนขนมาตงมอตงแขนระดบไหล เอยงศรษะ และกดไหลขวา หมายเหต สะดงตวพรอมกนตามจงหวะเออน
5 ดงองคพรหมเมศร พระและนางหนหนาคงเดม ปฏบตดงน
1
2
www.far.ssru.ac.th
263
พระอณรท อยดานหนาของตวนาง ยนยกเทาซายคงเดม มอทงสองจบคว าดานขาง งอแขนระดบไหล แลวสอดจบขนปลอยเปนมอแบหงายดานขาง งอแขนระดบศรษะ ไมเอยงศรษะ (ดงภาพ) นางศภลกษณ ปฏบตทาร าคงเดม (ทางามภวนารถนง ด ารงทรง) แตใหสะดงตวตามจงหวะเออน
6 ฤทธ
พระและนางหนหนาคงเดม ปฏบตดงน พระอณรท อยดานหนาของตวนาง ยนยกเทาซายคงเดม มอขวาจบคว าดานขาง งอแขนระดบไหล มอซายแบหงาย ระดบวงลาง เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวสอดจบขวาขนปลอยเปนมอแบหงายดานขาง งอแขนระดบศรษะ หมนมอซายขนตงวงลาง เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ ปฏบตทาร าคงเดม (ทางามภวนารถนง ด ารงทรง) แตใหสะดงตวตามจงหวะเออน
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต ปฏบตเชนเดยวกบทาท 3 (ทาโบก) 7 ดนหมอกออกเมฆ
พระและนางหนดานขวามอในแตะหลงกน (พระใชมอซายนางใชมอขวา) กาวเทาซายในลกษณะกาวขาง เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) ตงวงบน (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) ตงวงบน หมายเหต พระและนางซอยเทาเคลอนทเปนวงกลม พรอมกบลดมอทงสองลงดานขาง (ทาแหวก)
8 มาไวไว พระและนางอยระหวางการซอยเทาเคลอนทเปนวงกลม มอในแตะหลงกนคงเดม เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท ยกมอนอก (ขวา) ขนตงวงบน (ดงภาพ)
www.far.ssru.ac.th
264
นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) จบหงายดานหลงแขนตง หมายเหต พระและนางยงคงซอยเทาเคลอนทเปนวงกลมแลวท าทาแหวกมอเดยวขางขวาโดยตวพระกดฝามอ และแขนขวาลงดานขางจนสด จากนนใหปฏบตทาแหวกมอเดยวดานซาย โดยใหตวนางยกมอนอก (ซาย )ขนตงวงบน ตวพระใชมอนอก (ขวา) จบหงายดานหลงแขนตง เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวตวนางกดฝามอและแขนซายลงดานขางจนสดเชนเดยวกน
9 เทเวศรอวยชย
พระและนางอยระหวางการซอยเทาเคลอนทเปนวงกลมรอบท 2 มอในแตะหลงกนคงเดม เอยงศรษะและกดไหลขวาแลวปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก(ขวา)ตงมอดานขางงอแขนระดบเอวแลวหมนมอลงเปนแบหงายพรอมกบยกมอขนมาระดบอก เอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) ปฏบตเชนเดยวกบตวพระ
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 10 องม
พระและนางสนสดการซอยเทาเมอหนดานขวาและจบค ารองวา “องม” มอในแตะหลงกนคงเดม แลวปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) จบหงายดานหลง ตงแขนระดบสะโพก เอยงศรษะทางซายเลกนอยแลวกลบมาเอยงศรษะและกดไหลขวา (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) จบหงายดานหนางอแขนระดบปาก เอยงศรษะทางซายเลกนอย แลวมวนจบออกไปตงวงดานหนาระดบปาก แลวกลบมาเอยงศรษะและ กดไหลขวา หมายเหต การซอยเทาเคลอนทปนวงกลมจากค ารองวา “ดนหมอกออกเมฆ” ถง “องม” รวม 2 รอบ
www.far.ssru.ac.th
265
ปฏบตเชนเดยวกบทาท 3 (ทาโบก) 11 รบเรงเรวมาในราตร
พระและนางหนดานขวา ปฏบตทาร าในค ารองวา “รบเรงเรวมา...” โดยใหมอในแตะหลงกน (พระใชมอซาย นางใชมอขวา) กาวเทาขวาแลวกาวเทาซายในลกษณะกาวขาง เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) เทาเอว (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) แตะทเอวดานหนา ของตวพระ หมายเหต พระและนางยด ยบ แลวซอยเทาเคลอนทเปนวงกลม 1 รอบจนจบค าวา “ในราตร”
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 12 หมายมงบร
พระและนางหนดานขวา กาวเทาขวาแลวยกเทาซายขนเดยวพรอมกน ไมเอยงศรษะ แลวปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) เทาเอว มอซายว แตะทเอวดานหลงของตวนาง (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอใน (ขวา) แตะทเอวดานหลงของ ตวพระ ใชมอซายวางทหนาขาซายยกขน (เดยว) เหยยดแขนตงปลายนวขน หมายเหต สะดงตวตามจงหวะเออน
13 รตนา พระและนางหนดานขวามอในแตะหลงกน (พระใชมอซายนางใชมอขวา) กาวเทาซายในลกษณะกาวขาง เอยงศรษะ
www.far.ssru.ac.th
266
และกดไหลขวา แลวกระดกเทาซายขน เอยงศรษะและ กดไหลขวา ปฏบตทามอตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) จบหงายดานหลง แขนตงระดบสะโพก (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) ชคว าดานหนา แขนตงระดบไหล
ปฏบตเชนเดยวกบทาท 3 (ทาโบก)
ทาร าในเพลงเบาหลด (ชนเดยว) ซงเปนเพลงรองแสดงถงการเปรยบเทยบความงามของ
พระอณรทกบนางศภลกษณทงามราวกบพระพรหมทรงราชหงส มลกษณะทาเปนการตบทตามความหมายของเนอรองทงหมด 4 ค ากลอน โดยใชทวงทาอยางนาฏศลปไทย ในชวงนใชทาร ารวม 13 ทาร า
ตารางท 5.4 ทาร าในเพลงเชดส าหรบร าเขาโรง ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 1 สอดสรอย 1
พระและนางเปลยนทศและเปลยนมอ โดยถอนเทาซายยกขนไปวางดานหลง หนซายตวพระอยหลงตวนางใชมอขวาเปนมอในแตะหลงนาง นางอยหนาตวพระใชมอซายเปนมอในแตะหลงตวพระ เอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ซาย) จบคว าขางเอวดานซาย นางศภลกษณ ใชมอนอก (ขวา) แบหงายขางตว งอแขนระดบเอว
2 สอดสรอย 2 พระและนาง หนซายคงเดมกาวขางดวยเทาขวา เอยงศรษะ
www.far.ssru.ac.th
267
และกดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ซาย) หมนขนเปนจบหงายในระดบวงลาง (ดงภาพ) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ขวา) หมนขนมาตงวงบน หมายเหต พระและนางหมนตวมาดานขวา
3 ทากลางอมพร 1
พระและนางหนขวา ตวพระอยหลงตวนางใชมอซายเปนมอในแตะหลงนาง นางอยหนาตวพระใชมอขวาเปนมอในแตะหลงตวพระ ประเทาซายยกขน เอยงศรษะและกดไหลซาย แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) จบคว าดานขาง งอแขนระดบเอว นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) แบหงายขางตว งอแขนระดบเอว
ท เนอรอง ภาพทาร า วธปฏบต 4 ทากลางอมพร 2
พระและนางหนขวาคงเดม กาวขางดวยเทาซายเอยงศรษะและกดไหลขวา แลวปฏบตตางกนดงน พระอณรท ใชมอนอก (ขวา) สอดจบขนปลอยเปนมอแบหงายดานขางงอแขนระดบศรษะ (ดงภาพหมายเลข 1) นางศภลกษณ ใชมอนอก (ซาย) หมนขนมาตงมอตงแขนระดบไหล หมายเหต พระและนางยกตวพรอมกน 6 ครง แลวปฏบตดงน -ถอนเทาขวาวางดานหลงยกเทาซายขน เอยงศรษะและกดไหลซาย มอคงเดมแตใหกดแขนซาย (นาง) ลงเลกนอย แลว
1
www.far.ssru.ac.th
268
เลอนเทาขวาทยนไปขางหนาพรอมกน (ดงภาพหมายเลข 2) -กาวขางดวยเทาซาย มอคงเดมแตลดแขนขวา (พระ) ลงมาระดบไหล ยกแขนซาย (นาง) ขนในระดบศรษะ (ดงภาพหมายเลข 1) -ยดยบซอยเทาเคลอนทกลบเขาโรง
ทาร าในเพลงเชดจะเปนทาร าซ ากบทาร าในเพลงเชดฉงรวม 4 ทา เพอใหตวละครเขาโรงเมอจบการแสดง
สรป
การแสดงชดศภลกษณอมสม เปนการแสดงชดหนงอยในการแสดงละครในเรอง อณรท ตอนศภลกษณอมสม บทพระราชนพนธในพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก รชกาลท 1 แหงราชวงศจกร มทงหมด 42 ตอน แบงออกเปนภาคตน 20 ตอน ตงแตเรมเรองดวยทาวกรงพาณแหงกรงรตนาไปเลนสระอโนดาตและแสดงอ านาจจนถงสวรรค จนมาจบภาคตนในตอนศภลกษณอมสม และภาคปลายอก 22 ตอน ตงแตทาวไกรสทประหารพระเพยรพชยจนจบเรองในตอนท 42 พระอณรทเสดจกลบณรงกา
ส าหรบการแสดงชดศภลกษณอมสมน เปนการแสดงการรายร าทบรรยายถงภาพของ นางศภลกษณขณะพาพระอณรทเหาะมายงเมองรตนาในยามกลางคน องคประกอบการแสดง ชด ศภลกษณอมสม ประกอบดวย
2
www.far.ssru.ac.th
269
1. ผแสดง ประกอบดวยผแสดง 2 คน คอ พระอณรท และศภลกษณ ควรมรปรางขนาดและวยใกลเคยงกนอยางทภาษาละครเรยกวา “งามสมกน” จะตองเปนผ ม รปงาม ร างาม พนฐานความรความสามารถในการร าดมปฏภาณไหวพรบและพลานามยด โดยเฉพาะทาร าของตวพระ นาง จะตองมลลาสมพนธกนไดเปนอยางด 2. เพลงรองและท านองเพลง ในการแสดงร าคชด ศภลกษณอมสม ใชท านองและเพลงรองประกอบการแสดง รวม 4 เพลง ไดแก เพลงเชดฉง เพลงเชด เพลงบลม และเพลงเบาหลดชนเดยว 3. วงดนตรทใชบรรเลงประกอบการแสดง ใชดนตรวงปพาทยประกอบ ไดแก วงปพาทยเครองหา วงปพาทยเครองค หรอวงปพาทยเครองใหญกได และจะเปนวงปพาทยไมแขงหรอวงปพาทยไมนวมกได ตามลกษณะความเหมาะสมของโอกาสทจะใชแสดงนนๆ ดงไดกลาวแลวใน บทท 1 4. เครองแตงกายและอปกรณประกอบการแสดงตองแตงกายแบบยนเครองพระนางแบบละครไทย และมพระขรรคเปนอปกรณประกอบการแสดง โอกาสทใชแสดงชดศภลกษณอมสมสามารถน าไปใชแสดงในโอกาสตางๆ ไดแก การแสดงชดหนงในการแสดงละคร เรองอณรท ตอนศภลกษณอมสม การแสดงชดหนงในการแสดงประเภทวพธทศนา หรอน าเปนชดเบกโรง หรอน ามาเปนการแสดงอวดฝมอผแสดงเปนเอกเทศเพยงชดเดยวกได การฝกหดทาร าชดศภลกษณอมสม ผปฏบตควรไดรบการฝกหดเบองตนมาโดยล าดบและตองเรยนรการใชนาฏยศพทใหถกตองกอน ส าหรบการปฏบตทาร าชดนประกอบดวยทาร าตามเพลงทใช ไดแก ทาร าในเพลงเชดฉงจ านวน 23 ทาร า ทาร าในบทรองเพลงบลม จ านวน 23 ทาร า ทาร าในบทรองในเพลงเบาหลดชนเดยว จ านวน 13 ทาร า และทาร าในเพลงเชดส าหรบให ผแสดงกลบเขาในฉากเมอจบการแสดง จ านวน 4 ทาร า สวนส าคญยงในการปฏบตทาร าชดนคอ ผแสดงตองเขาใจเรองท านองเพลงรอง จงหวะ วธการตบทตามเพลงรอง และความหมายของการแสดงในเหตการณน ทกลาวถงนางศภลกษณทมฤทธ ก าลงพาพระอณรททเปนมนษยเหาะไปในอากาศ ดงนนผแสดงจงตองแตะสวนใดสวนหนงซงกนและกนตลอดเวลา
www.far.ssru.ac.th
270
ค าถามทบทวน
1. ค าวา “อมสม” มความหมายอยางไร และวรรณคดไทยทมเรองราวเกยวกบการอมสมมเรองอะไรบาง จงอธบาย 2. การร าคชดศภลกษณอมสมมลกษณะพเศษแตกตางจากการร าคชดอนๆ อยางไร จงอธบายมาใหเขาใจ
www.far.ssru.ac.th
271
3. วรรณคดเรองอณรทเปนบทพระราชนพนธในรชกาลใด และมทมาอยางไร จงอธบายใหชดเจน 4. จงกลาวถงประวตการเลนละครเรองอณรทในสมยกรงศรอยธยาถงสมยกรงรตนโกสนทรมาใหเขาใจ 5. สมเดจฯ เจาฟากรมพระยานรศรานวดตวงศไดทรงอธบายเกยวกบการใชชอ “อณรท”อยางไรบาง จงอธบายโดยละเอยด 6. จงเลาประวตตวละครส าคญในการแสดงชด “ศภลกษณอมสม” มาโดยละเอยด 6.1 พระอณรท 6.2 นางศภลกษณ 7. จงอธบายเนอเรองโดยยอของบทละครเรองอณรทตามบทพระราชนพนธในรชกาลท 1 มาใหเขาใจ 8. การแสดงชดศภลกษณอมสมอยในตอนทเทาไรของบทละครเรองอณรท มทมาของการแสดงอยางไร จงอธบายโดยละเอยด 9. นางอษาเปนใคร เกยวของกบการแสดงชดศภลกษณอมสมอยางไร จงอธบายมาใหเขาใจ 10. การน าบทละครเรองอณรทมาจดเปนการแสดงสามารถจดท าไดกรปแบบ อะไรบาง จงอธบายใหเขาใจ 11. จงอธบายถงลกษณะทเหมาะสมของผแสดงทรบบทพระอณรทและนางศภลกษณในการแสดงชดศภลกษณอมสม มาโดยละเอยด 12.การแสดงชดศภลกษณอมสมใชเพลงรองและท านองเพลงประกอบการแสดงอะไรบางจงอธบาย 13 .เนอรองในการแสดงชดศภลกษณอมสมชวงการใชเพลงบลมประกอบการรองมเนอความบรรยายถงอะไร จงอธบายพรอมยกตวอยางใหชดเจน
14. ลกษณะเฉพาะของการแตงกาย ประกอบการแสดงชดศภลกษณอมสมของผแสดงเปนอณรทและนางศภลกษณมอะไรบาง จงอธบาย
15. จงอธบายถงการรายร าทกลาววา “ตองพรอมเพรยงราวกบเปนคนคนเดยวกน” นนหมายถงอะไร จงอธบายวธร าดงกลาวทปรากฎในการแสดงชดศภลกษณอมสมมาใหเขาใจพรอมยกตวอยาง .
www.far.ssru.ac.th
272
เอกสารอางอง ด ารงราชานภาพ, สมเดจฯ กรมพระยา. (2508). ต านานละครอเหนา. กรงเทพมหานคร: คลงวทยา. นรศรานวดตวงค, สมเดจฯ เจาฟากรมพระยา. (2500). บทละครดกด าบรรพฉบบเพมเตม. พมพเปนมตรพลในงานศพ หมอมหลวงวงษ กมลาสน ณ วดมกฏกษตรยาราม.
www.far.ssru.ac.th
273
ผสด หลมสกล, (2535). รายงานเรอง ร าชดวยะดาทรงเครอง ร าชดบษบาชมศาล ร าชดเชดฉงศภลกษณ ร าชดศภลกษณอมสม. กรงเทพมหานคร: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.
.(2546).ร าเดยวแบบมาตรฐานตวนาง ลงสรงทรงเครอง แตงตวและฉยฉาย. กรงเทพมหานคร ภาควชานาฏยศลป คณะศลปกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พนดา สทธวรรณ, (2522). ร าไทยและเบกโรงมหรสพ. กรงเทพมหานคร : คณะบานปลายเนน. พทธยอดฟาจฬาโลกมหาราช, พระบาทสมเดจพระ. (2545). บทละครเรองอณรท. กรงเทพฯ: ส านกวรรณกรรมและประวตศาสตร กรมศลปากร. ประพฒนพงศ ภวธน. (2547). วธการสบทอดทาร าในยครตนโกสนทร: กรณศกษาชดร าเชด
ฉงศภลกษณ. รายงานวจยในรายวชาการวจยดานนาฏศลปและการละคร โปรแกรมวชา นาฏศลป มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา. ปน มาลากล, ม.ล. (2518). งานละครของพระบาทสมเดจพระรามาธบดศรสนทร
มหาวชราวธพระมงกฎเกลา เจาแผนดนสยาม. กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพาณชย. ลมล ยมะคปต. (2548). คณานสรณครบรอบ 100 ป ลมล ยมะคปต. กรงเทพฯ:
คณะศษยานศษย. ศลปากร,กรม. (2549). ทะเบยนขอมล: วพธทศนา ชดระบ า ร า ฟอน. กรงเทพ: ไทภม พบลชชง. สรพล วรฬรกษ, (2543). ววฒนาการนาฏยศลปไทยในกรงรตนโกสนทร พ.ศ. 2325- 2477 กรงเทพฯ: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. อญชนา โรหตเสถยร และ สทธนาดา เอกกมลกล. (2549). ศภลกษณอมสม . ศลปนพนธตาม หลกสตรศลปะบณฑต (ตอเนอง) สาขาวชานาฏศลปไทย คณะศลปนาฏดรยางค. อารดา สมตร. (2516). ละครในของหลวงในสมยรชกาลท 2. วทยานพนธอกษรศาสตร- มหาบณฑต คณะอกษรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย . อทยศร ณ นคร. (2542). สารานกรมวฒนธรรมภาคกลาง เลม12. กรงเทพฯ:
มลนธสารานกรมวฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณชย.
