1

AAPM’NĠN TG-51 KLĠNĠK REFERANS

DOZĠMETRĠ PROTOKOLÜ VE UYGULAMALARI

Mehmet YÜKSEL, Zehra YEĞĠNGĠL

Çukurova Üniversitesi

Lüminesans Dozimetri Kongresi IV

Gaziantep Üniversitesi, 20-22 Eylül 2010

2

İÇERİK

1. RADYOTERAPĠ

a) Radyoterapi

b) Radyoterapi Teknikleri

c) Teleterapi Cihazları

2. TG-51 DOZĠMETRĠ PROTOKOLÜ

a) Araç-Gereçler

b) Ölçüm Sistemi

c) TG-51’de Veriler

d) Ölçüm Yöntemleri

c) Soğurulan Doz Hesabı

3

1. RADYOTERAPİ

Radyoterapi

Tıpta, iyonlaştırıcı radyasyon yardımıyla kanserli hücrelerin yok edilmesi için kullanılan tedavi yöntemidir.

Genel hedef, kanser hücresi ve dokusudur.

Radyoterapinin amacı; tanımlanmış tümör hacmine, tümörü çevreleyen sağlıklı dokuya en az zarar verecek şekilde, yüksek doğrulukla ölçülmüş radyasyon dozunu vermek ve bu sayede tümör içindeki hastalıklı hücrelerin bölünmelerini veya çoğalmalarını devamlı olarak durdurmak, tümörün yok olmasını sağlamak, hayat kalitesini arttırmak ve kanserli hasta sağ kalımını arttırmaktır.

4

Radyoterapi

Maksimum Doz Hedef organ (kanserli doku)

Minumum Doz Diğer organlar (sağlıklı dokular)

İlk Radyoterapi Tedavisi (1957) Kanserli ve Normal Hücreler

5

Radyoterapi

Radyoterapi Teknikleri

Harici Radyoterapi (Teleterapi)

Dahili Radyoterapi (Brakiterapi)

Sistemik Selektif Radyoterapi

6

Radyoterapi

Teleterapi Cihazları

Co-60 Cihazları: Radyasyon kaynağı olarak Co-60 kullanan cihazlardır. Aktiviteleri 5000 Ci ile 15000 Ci arasında değişmektedir.

7

Radyoterapi

Lineer Hızlandırıcı Cihazlar: Işını elektrik enerjisi kullanarak kendisi üreten, düzenleyen ve hastaya gönderen cihazlardır. Ürettikleri fotonların enerjileri

18-25 MV.

8

2. TG-51 DOZİMETRİ PROTOKOLÜ (Harici Işın Dozimetri Protokolü)

Kuzey Amerika’da merkezi bulunan The AAPM (The

American Association of Physics in Medicine-AmerikanTıbbi Fizikçiler Birliği) tarafından oluşturulmuş klinikreferans dozimetri protokolüdür.

9

TG-51 Protokolü Soğurulan doz ölçümlerinde foton ve elektronun her ikisi

için de su fantomu kullanılması önerilmektedir.

Çünkü; katı fantomlarla yapılan hesaplamalardafantomlarda meydana gelen elektrik yükü birikimihesaplanan değerlerde sapmaya neden olmaktadır.

Co-60 kaynağı ile ışınlanan bir su fantomunun, ölçümnoktasında soğurduğu dozun, iyon odasındanfaydalanılarak hesaplanması ile elde edilen kalibrasyonfaktörü yardımıyla, Co-60 cihazının kalibrasyonununyapılması temeline dayanır.

10

TG-51 ProtokolündeAraç ve Gereçler

“Su Fantomu” (30 cm x 30 cm x 30 cm)

Elektrometre

İyon odası

Lineer hızlandırıcı veya Co-60 cihazı

11

TG-51 Protokolü İçin Ölçüm Sistemi

12

TG-51 Protokolünde Veriler

Bu protokolde kullanılan verilerin birçoğu yalnızca kesin veçok iyi tanımlanmış referans şartları altında uygulanır.

Bu şartlar, yüksek enerjili foton ve elektron ışınlamaları içinbelirlenmiş olup bunlar;

Ölçümün derinliği,

Alanın büyüklüğü ve

Kaynağın yüzeye uzaklığıdır. (SSD)

13

Soğurulan Dozun Ölçümü İçin Yöntemler

1) Kaynak-İyon Odası Uzaklığı (Sabit)

SCD : Source-Chamber Distance

14

Soğurulan Dozun Ölçümü İçin Yöntemler

2) Kaynak-Yüzey Uzaklığı (Sabit)

SSD : Source-Surface Distance

15

Soğurulan Dozun Hesaplanması

Q referans kalitesinde, kalibrasyon faktörlü bir iyon odası ile referans şartlarda soğurulan doz:

Suyun soğurduğu doz (Gy)

Referans şartlarda tam olarak düzeltilmiş

dozimetre okuması (C)

Kalibrasyon faktörü (Gy/C)

Q

WD

Q

W MND ,

:Q

WD

:M

:,

Q

WDN

Q

WDN ,

16

Soğurulan Dozunun Hesaplanması

Kalibrasyon faktörü;

Foton;

TG-51, iyon odalarının bilinen tüm referansları için değerlerini içerir ve değerler arasındaki değişim %5’tir.

Co

WDQ

Q

WD NkN60

,,

Co

WDQ

Q

W NMkD60

,

Qk

17

Soğurulan Dozun Hesaplanması

Elektron;

Klinikte ölçülen,

Protokolde sunulan değer,

dönüşümünü yapar.

ecalR

Q

grQ kkPk '

50

Co

wDR

Q

gr

Q

w NkkPMD60

50 ,ecal

'

:Q

grP

:'

50Rk

ecalQ

WD

Co

WD NN ,,

60

:ecalk

18

Derin Doz Grafiği

Su fantomunda, 10 x 10 cm² alanın merkezi ekseni boyunca elde edilen derin doz eğrisi

19

Daha Detaylı Bilgi İçin

http://aapm.org/medphys/resources/TG51/tg51indx.htm

20

KAYNAKLAR

1) AAPM Online http://www.aapm.org/links/medphys/resources/TG51/default.asp

2) B. Demir ve ark., Cerrahpaşa Tıp Dergisi, Cilt:34 Sayı:1, 2003.

3) B. Dirican, 1. Parçacık Hızlandırıcıları ve Uygulamaları Kongresi, Ekim 2001.

4) NRC Ionizing Radiation Standarts Webhttp://irs.inms.nrc.ca/

21

TEŞEKKÜRLER