aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_aatomi...aatomi...
TRANSCRIPT
![Page 1: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/1.jpg)
Aatomi ehitus
Neeme Katt
![Page 2: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/2.jpg)
Aatomi ehituse mudelid
• 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democrituskasutusele mõiste aatom – jagamatu nähtamatu osake, millest koosnevad ained
• 1803. a John Dalton – aatomid on nagu “piljardikuulid” –tahked kerakesed– Element koosneb
ühesugustest aatomitest
– Liitained koosnevad kindlas vahekorras seotud erinevatest aatomitest
![Page 3: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/3.jpg)
Thomsoni aatomimudel
• 1897 - Joseph John
Thomson –
“rosinakukkel”
– Aatom on positiivselt
laetud kera, milles
paiknevad negatiivsed
elektronid
![Page 4: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/4.jpg)
Planetaarne aatomimudel
• 1911- Ernest
Rutherford
– Aatomi keskel
väike positiivselt
laetud tuum
– Tuuma ümber
tiirlevad elektronid
![Page 5: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/5.jpg)
Planetaarne aatomimudel
• 1913 – Niels Bohr
kvantmudel
– elektronid võivad
asuda vaid lubatud
orbiitidel
![Page 6: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/6.jpg)
Kaasaegne aatomimudel
• 1923 - Schrödinger
ja Heisenberg
– Elektronpilved
![Page 7: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/7.jpg)
Aatommass
• Aatommass Ar on ühe
aatomi mass
aatommassiühikutes
• 1 a.m.ü. = C aatomi
massist
• 1 a.m.ü. = 1,66·10–24 g
121
![Page 8: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/8.jpg)
Aatomi ehitus
Prootonid laeng +1, mass 1
Neutronid laeng 0, mass 1
Elektronid laeng –1, mass ~0,0005
![Page 9: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/9.jpg)
Aatomi võrdlus staadioniga
• Kui aatomituum
oleks 20-sendiline
staadioni keskel ,
siis 1. kihi
elektronid liiguks
jooksurajal
• Elektronkatte
raadius ületab
tuuma raadiust
~100 000 korda
![Page 10: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/10.jpg)
Keemiline element
1
H
3
Li4
Be
11
Na
19
K
37
Rb
55
Cs
87
Fr
12
Mg
20
Ca
38
Sr
88
Ra
21
Sc22
Ti23
V24
Cr25
Mn26
Fe27
Co28
Ni29
Cu30
Zn
5
B6
C7
N8
O9
F
2
He
10
Ne
13
Al14
Si15
P16
S17
Cl18
Ar
31
Ga32
Ge33
As34
Se35
Br36
Kr
39
Y40
Zr41
Nb42
Mo43
Tc44
Ru45
Rh46
Pd47
Ag48
Cd49
In50
Sn51
Sb52
Te53
I54
Xe
57
La72
Hf73
Ta74
W75
Re76
Os77
Ir78
Pt79
Au80
Hg81
Tl82
Pb83
Bi84
Po85
At86
Rn
89
Ac104
Rf105
Db106
Sg107
Bh108
Hs109
Mt110 111 112
56
Ba
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
IA
IIA
IIIB IVB VB VIB VIIB VIIIB IB IIB
IIIA IVA VA VIA VIIA
VIIIA
Keemiline element on kindla tuumalaenguga (p arvuga) aatomite liik.
Aatomnumber Z = tuumalaeng = p arv
![Page 11: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/11.jpg)
Aatomi ehitus
AATOMITUUM
• Aatomnumber Z = tuumalaeng = p arv = e arv
• p arv + n arv = massiarv A aatommass Ar
ELEKTRONKATE
• Elektronide arv kihtidel 2n2
– 1. kihil kuni 2e
– 2. kihil kuni 8e
– 3. kihil kuni 18e
![Page 12: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/12.jpg)
Aatomi ehitus
Aatom
Aatomituum Elektronkate
Neutronid Prootonid Elektronid
ElektronkihidTuumaosakesed e. nukleonid
laeng +1, mass 1 laeng 0, mass 1 laeng –1, mass ~0,0005
![Page 13: Aatomi ehitus ja perioodilisussüsteemjpk.edu.ee/~neeme/failid/keemia/8klass/8_07_Aatomi...Aatomi ehituse mudelid • 5. sajandil e Kr. võttis kreeklane Democritus kasutusele mõiste](https://reader034.vdocuments.pub/reader034/viewer/2022052521/60ac1a229e847e639e069a89/html5/thumbnails/13.jpg)
Elementaarosakesed
Osake Laeng Mass (aatommassiühikutes)
prooton
(p)
+1 1
neutron
(n)
0 1
elektron
(e)
-1 0,0005 (~0)