abdullah Öcalan-ortadoğu toplumunda kriz ve demokratik uygarlık Çözümü

7/30/2019 Abdullah calan-Ortadou Toplumunda Kriz ve Demokratik Uygarlk zm

1/15

Abdullah CALAN

A- Ortadouda yaam doru tanmlamak (KCKnderi Abdullah CALANINOrtadouda Uygarlk Krizi ve Demokratik Uygarlk zm kitabndan) Sosyalbilimin temel grevi yaam tanmlamaktr. Smer ve Msr rahiplerindenAvrupann pozitivist sosyal bilimcilerine kadar bilim yaptklarn iddia edenler,yaamn toplumsal anlamn tanmlamadklar gibi, bu en temel grevin yerine ensaptrc ve bilin karartc mitolojik ifadeler gelitirmilerdir. Halbuki yaam sosyal

balamnda tanmlanmadka, sosyal bilimden bahsedilemez. Tanm yaplmayan bireyin bilimi de gelitirilemez. phesiz bu durum hakikatin uygarlk sistemlerindekiarpk inasyla ilgilidir.

Sosyal bilimin temel grevi yaam tanmlamaktr. Smer ve Msr rahiplerinden Avrupannpozitivist sosyal bilimcilerine kadar bilim yaptklarn iddia edenler, yaamn toplumsal anlamntanmlamadklar gibi, bu en temel grevin yerine en saptrc ve bilin karartc mitolojik ifadelergelitirmilerdir. Halbuki yaam sosyal balamnda tanmlanmadka, sosyal bilimdenbahsedilemez. Tanm yaplmayan bir eyin bilimi de gelitirilemez. phesiz bu durum hakikatinuygarlk sistemlerindeki arpk inasyla ilgilidir. Uygarlk sistemlerinde balang anlarndangnmze kadar sosyal yaamn hakikati aklanmad gibi, mitoloji, dincilik, felsefecilik vebilimcilik kategorileriyle muazzam lde arpk ve yanl ina biimlerine brndrlm veanlatma kavuturulmutur. Ayrca bu anlatlar sanatlarla cilalanmtr. Uygarln maddi kltrmanevi kltryle diyalektik ilikiye sokularak, bilinen veya bilinmesine msaade edilen tarihanlats ile plak ve maskeli tanrlarn karlar, inan ve arzular dorultusundaki bir yaam tarzkullara belletilmitir. Hegemonik yaamn bu ina ve belletilme tarz saysz bilgelikler, hareketlerve topluluklar tarafndan itiraz ve direnile karlam olsa da varln srdrebilmitir.

Savunmamn eitli blmlerinde, zellikle zgrlkle ilgili blmlerinde genelde yaam, zeldeinsann sosyal yaamn tanmlamaya almtm. Bu hatrlatmann nda bir kez daha yaamailikin zl bir tanmlamada bulunma ihtiyac duydum. zellikle Ortadouda yaamn uradgncel suikast, katliam ve soykrmlar beni yaam konusunda daha derinliine anlalr ve dzeyigelikin bir tanmlamada bulunmaya zorlamaktadr.

Bana gre kapitalizmin en byk tahribat yaamn tanmn yok etmesidir. Daha dorusu,yaamn toplum ve evresiyle olan ilikisine en byk ihaneti gerekletirmi olmasdr. Tabiibunda arkasndaki uygarlk sistemi de kendisi kadar sorumludur. Bilim ve iletiimin en gl


2/15

anda yaadmz sylenir. Fakat bilimin bu olaanst gelimesine ramen, halen yaam vetoplumsal balamn tanmlamamas olduka tuhaf gelmektedir. O zaman sormak gerekir: Neyinbilimi ve kimler iin bilim? Bu sorularn yant verildike, sosyal bilimcilerin neden en temel soruya,yani yaam nedir ve toplumla ba nasldr? sorularna yant vermedikleri anlalacaktr. Belkiok basit gelebilir bu sorular. Ama insan denilen varlk yaam kadar anlamldr. Bunu daanlamadktan sonra insann ne deeri olabilir! Bu durumda belki de bir hayvann, hatta bitkininyaantsndan daha deersiz bir mahluka dnmesinden bile bahsedebiliriz. Anlamn, hakikatinibilmeyen insanlk ya olamaz, ya da olursa en alakas, en barbarcas olur.

a-Yaam

Yaam belki de tanmlanmayabilir; daha dorusu izafi (grece) olarak hissedilebilir, ksmenanlalabilir. Evrimsel gelime gerek olsa bile, Darwinist evrim yorumunun yaamn ve trleringeliimini izah hakikati aklamaktan uzaktr. milyar yl nce okyanus ilerinde daha hcreolamam bir canldan gnmz insanna kadar zincirleme biimde srp gelen bir yaam

izlemenin de yaamn anlamna katks snrldr. Bilim imdi yaamn srlarn atom -altparacklarn oluumlarnda aramaktadr. Ak ki bu yntemle de yaamn snrl bir izahndanteye gidilemez. Yaamn bu anlatlarla mutlaka ilikisi vardr. Ama bunlar sorunu tamzmyorlar. Yaam lmle kyaslamak da anlam iin yeterli deildir. Yani Yaam lmdenncesidir demek pek de tatminkar bir aklama tarz olmamaktadr. Daha doru olan, yaamnancak lmle mmkn olabildiidir. lmsz bir yaamn olamayacan biliyorum. Fakat lmnanlamn da bilmekten uzaz. lm de en az yaam kadartanmlanamaz. Bu belki de yaammznizafi bir sonucudur; belki de yaamn bir imkan, bir gerekleme tarzdr. lm korkusu, dahasonra kapsaml tanmlayacam gibi, bir sosyal ilikidir. lm belki de bu korkudan ibaret bir eygibidir.

dealizm-materyalizm ikilemini tutarl ve aklayc bulmuyorum. Uygarlksal karaktere sahip bu

ikilemin yaam izahnn deeri yoktur. Gelitirmek istediim yorum iin bu ikilemin hakikatleilikisinin snrl olduunu belirtiyorum. Benzer biimde canl-cansz kavramlar da yaamkonusunda aklayc olmaktan uzaktr.

Hakikat 1:Yaam kavramak isteyen insan dnda, her canl-cansz varlk sadece kendi anlarnyaayabilir. Bir kurdun kapt kuzu ile bir kara deliin yuttuu galaksi belki de ayn evrensel kaderipaylamaktadr. Bu bile yaam kavramak iin bir sr deerindedir sadece.

Hakikat 2:Yavrusu iin kendini paralayan canlyla atom-alt paracklarn inanlmaz hzdadiyalektik oluumlar gerekletirmesi de ayn evrensel kuraln gerei olarak ilemektedir.

Hakikat 3:nsan toplumunda bu evrensel kural kendini sorgulama durumuna erimitir: Benkimim? Bu soru evrensel kuraln ilk defa kendini dillendirmeye almas sorusudur.

Hakikat 4:Ben kimim? sorusuna yant, evrenin nihai amac olabilir.

Hakikat 5:Canl-cansz tm evrensel yaam belki de ben kimim? sorusuna eriim salamakiindir.

Hakikat 6:Ben benim, ben evrenim, ben ncesi-sonras, yakn-uza olmayan zaman vemekanm! cevab nihai ama olabilir.

Hakikat 7: Fenafillah, Nirvana, Enel-Hak mutlak bilgelikleri insann toplumsal yaamnn

temel amacn aklam olabilir veya toplumsal yaamla ilgisini ortaya koyabilir.


3/15

Bu yedi hakikatle yaam tanmlam olmuyorum. lgi alann aratryorum, aratrmakistiyorum. Yaam yaanrken anlalmaz. Anlamla yaam arasnda bu ynl bir eliki vardr. Birak maukla iken ayn zamanda anlamn bittii yerdedir. Mutlak anlayabilmek mutlak yalnzlkla,yani mauksuz olmakla mmkndr. Ya yardan ya serden olmak deyii, fiziki anlamda deil demetafizik anlamda bu gerei ifade etmek ister. Mutlak yalnzla dayanabilmek, mutlak anlamayayatkn olmakla mmkndr. Mutlak yalnzlk ancak sadece anlam gc haline gelindiinde, yanimaddi g ilikisi olmaktan kldnda gerekleebilir. Varlk-yokluk ikilemi anlam-maddeikilemine benzer. Her iki ikilem de bir soyutlama olup gerekte yaanmaz. Yaam byk ihtimallebu ikilemin sonsuz dzenlenme kabiliyetidir. Dzenlenme aralklar kaos anlar olarak lm gibigelse de, yaamn gereklemesi iin zorunlu gibi grnmektedir.

Bu ksa zmlemede yaamn neden tam tanmlanamayacan snrl da olsa anlatmayaaltm: Yaamn mutlak tanm mutlak yalnzl, hilii, maddesizlii gerektirir ki, bu da sadecebir soyutlama dzeyinde kald iin, gerek yaam gerekse onun anlamna eriim ancak ikilemli veizafi olarak gerekleebilir.

b- Toplumsal Yaam

Toplumsal yaam ok basit bir kavram olmasna ramen, tm bilimlerin temel kavram olarakaklanmas gereken bir kavramdr. ok kullanlmasna ramen, sanldnn aksine, anlamnaeriilmemi bir kavram durumundadr. Sosyal yaamn ne olduunu bilmiyoruz. Bilseydik,hegemonik sistemler altnda lime lime edilen sosyal yaammzn amansz savunucular olurduk.Sosyal yaamda bilgelik deil cehalet egemendir. Zaten hegemonik yaamn kar kutbunda cahilceyaam geerlidir. Toplumsal yaamlarn stnde cehalet perdeleri gerilmeden hegemonik sistemlersrdrlemez.

Yaamn izafi karakterini gz nne getirerek sosyal yaam tanmlamaya alacam. ncelikletekdze, snrsz, her yerde benzer sosyal yaamlar yoktur. zafi yaam demek biricik, tekil yaamdemektir. Tekillik, bilindii ve bilinmesi gerektii gibi, evrensellii reddetmez. Ne salt tekillik

vardr, ne de salt evrensellik. Tekillik-evrensellik, anlam-madde kadar geerli bir ikilemdir. Tekilolmadan evrensellik gereklemez. Her tekil de evrensel olmadan yaayamaz. Daha anlalr olmasiin bir rnek sunabilirim: Yzlerce farkl gl birer tekildir. Fakat tm bu gllerin gl olarakadlandrlmalarn gerektiren ortak bir yanlar vardr. Bu ortak yan evrenseli ifade eder. Tm evreneitlemesinde bu kural iler.

Savunmamn ilgili blmlerinde sosyal yaam tarihsellii ve eitlilii iinde sunmaya altmiin tekrarlamayacam, hatrlatmakla yetineceim. Afrikann dousunda yaad varsaylan veyaklak iki yz bin yl ncesine dayanan, ondan sonra bir anadan doduu ve elli bin yl ncesindesimgesel dile kavutuu sanlan, yirmi bin yl nce Toros-Zagros eteklerinde son buzul dnemininsona ermesiyle birlikte tarm ncesi toplumdan kp yaklak on be bin yl ncesinden itibarenkabilesel tarm ve toplayclk-avclkla i ie bir sosyal yaam dzenine getii genel kabul gren

Homo Sapiens (Dnen nsan) yklemesi nemli gereklik pay tamaktadr. Tarm-kytoplumu olarak gelien bu yaam tarznn zerine be bin yllk bir dnemle merkezi uygarlkeklendi. Tarm-ky toplumu ile ehir-ticaret-zanaat ve sanayi toplumu diyebileceimiz bir ikilemlegnmze kadar etkili olan hegemonik bir yaam kltrnn geliimini kaln izgiler veya dnem-dngler halinde anlatmaya almtm. Bu hegemonik kltrn son be yz yllk Avrupaaamasn da bundan nceki blmde sundum. Ak ki oluumu ve olgunlamasyla, hatta yapsalbunalmlaryla bu kltr esas olarak Ortadou toplumunun damgasn tamaktadr. Anlamnsunmaya altm kltr, toplum budur. Tekillikleri ok olsa ve en nemli bir tekilini Avrupamodernitesi tekil etse de, tekiller tekili anlamnda bir soyutlama, kategoriletirme dnem vemekan itibariyle her zaman mmkndr.

Bir tekil olarak toplum hali, insan trnn yaamn belirler. Afrikadaki insan yaam ileOrtadoudaki insan yaam arasndaki fark, tekillii bu toplum hali belirler. Irk veya dier fizikselzellikler belirleyici deildir. Hzla lmezse, toplumsuz insan bireyi yalnz bilge insana deil, iaretdili ile konuan hayvanlara da yakn bir tr olabilir. Toplumsuz insan anti-insandr. Bir insan


4/15

toplumun dna atmak, toplumsuz kalan insan olmak uranlacak en byk cezadr. nsan tmgcn toplumdan alr. En gelikin bilimler ve bilgelerin dzeyi toplumla balantldr. Toplumsa lyaam basit fiziksel nicelikler ve grngler olarak deerlendirmek pozitivizmin insana en bykihanetidir. nsan toplumu dzeyine gelebilmek ancak evrensel bir hamle olarak anlam bulabilir.

Evrensel hamle olarak toplumsal yaamn temel karakteristik zelliklerini sralayalm.

1-Tarih olarak toplum. nsan topluluklarnn milyonlarca yl sren, zorlu mekanlarda ok aclgeen ve byk mcadele isteyen abalar sonucunda daha gelikin tekil topluluklaroluturulmutur. Baz mekanlar ve dnemler toplumsal sramalarda belirleyici olmutur.

2-Tarih olarak toplum zeka dzeyini gerektirir. nsan trnn zeka dzeyi toplumsallnbelirlemitir. Toplumsallk da bu zeka dzeyini zihniyet halinde almaya, gelimeye zorlamtr.Toplumsal doa zihniyet dzeyi gelikin esnek bir yap arz eder.

3-Dil toplumsal zihniyetin sadece arac deil, ayn zamanda yaplandrc bir unsurudur. Dil birtoplumu var eden temel zelliklerdendir. Kolektif zeka arac olarak toplumsal doann esnekliini

ok hzl gelitirir.

4-Tarm devrimi toplumun maddi ve manevi kltrnde tarihin en kkl devrimidir. nsantoplumu esas olarak tarmn etrafnda ekillenmitir. Tarmsz toplum dnlemez. Tarm sadecebeslenme sorununun zmn salamakla kalmaz; zeka, dil, nfus, ynetim, savunma, yerleme,din, teknik, giyim, etnik yap bata olmak zere, temel maddi ve manevi kltr aralarnda kkldnm ve gelimelere yol aar.

5-Kadn toplumsal sreklilii salamada en youn abann sahibi olduundan, erkee nazarantoplumsallkta daha baat rol oynar. Doum, ocuklarn bytlmesi ve savunulmastoplumsalln anacl dorultuda gelimesini salar. Toplum arlkl olarak ana-kadn kimliinitar. Dilin ve dinin kkeninde diil enin varl bu gereklii dorular. Tarm -ky toplumunda

kadnn kimlii ve sesi gcn korumaya devam eder.

6-Toplumsal doa zde ahlaki ve politiktir. Ahlak toplumun kural dzenini, politika daynetimini belirler. Ahlak toplumun dzen ve kalcln salarken, politika yaratc geliiminisalar. Ahlaksz ve politikasz toplum dnlemez. Ahlaki ve politik dzeydeki anma her trlklelik ve eitsizliin geliimi ile i ie yaanr.

c- Toplumsal hiyerari ve devlet

Kadn etrafnda organik olarak salanan toplumsal otoritenin avc toplumun gelenekleri ile hileve zorbalkta byk g kazanm erkek tarafndan ele geirilii hiyerarik dzenin temelidir.

Hiyerarik dzen toplum yaamna zorbalk ve hilenin girmesini beraberinde getirir. Hiyerari esasolarak hileciliin temsilcisi rahip, zorbaln sahibi asker ve toplumsal tecrbenin sahibi yal erkektarafndan temsil edilir. Ana-kadnla aralarnda ilk byk sosyal mcadele dnemi balar. Proto-uygarlk dneminde otorite byk oranda erkek hiyerarisine geer. Devlet hiyerarik ynetiminkent toplumunda kurumlamas ile balar. Toplumlarda hiyerarik ve devleti kesimlerin geliimiile ahlaki ve politik dzen bozulur. Toplum kart gelimeler hz kazanr. Bunlar yle sralanabilir:

1- Kent toplumu:Kent toplumunun tarm toplumu ile ticaret ve zanaat temelinde giritiiiblm sonucunda karma bir toplumsal gelimeye yol alrken, hiyerarik ve devleti kesiminstte kurumlamas ve yaanan anti-toplumsal gelimeler kentle birlikte hz kazanr. Toplumsaleliki ve problemlerin temelinde bu anti-toplumsallk yatar.

2- Snfl toplum:Hiyerari ve devlet kurumlamasnn younluk ve yaygnlk kazanmastoplumun ikiye yarlmasna yol aar. Snfllk karakteri toplumsal doann yabanclatrcunsurudur. Toplumun aleyhinde her dzeyde ideolojik ve rgtsel bir saldr gelitirir. Hiyerari ve


5/15

devlet doal toplumun yerine yalan ve zorbal gelitirilmi yapay snfl toplumu ikame eder.Mitolojik, dinsel, felsefi ve bilimsel geleneklerde ahlaki ve politik toplumun aleyhinde arptma vekarartma sylemini gelitirir.

3- Smrgen toplum:Hiyerari ve devlet kurumu, esas olarak toplumlarn deer birikimizerine kurulur. Ksmen hissedilen ynetim ihtiyacn savunma ve korunma ihtiyac ilebtnletirip, karlnda giderek adaletsiz bir hal alan toplumsal deer gaspn gerekletirir.Bunda hem zor hem de ideolojik aralar birlikte ilev grr. Smrge toplumlar smrnnsaland biim ve alanlara bal olarak ticari, snai ve finansal blmlere ayrlr.

4- Saval Toplum:Toplumsal deer gaspnn iknayerine zorla saland biimlerdir. Savatoplumsal yaamdaki yabanclamann en ar ve vahi biimidir; toplumsal doay derindenyaralar ve sakatlar. Bu durumda toplumlarn korunma refleksleri gelierek, yabanclatrc savaakar toplumsal varl koruyucu z savunma sava biimini alr.

d- Toplumsal kimlik

Toplumsal tekillikler zengin bir bileime sahiptir. Tekillikler kendi iinde ok sayda tekilliklertekili kategorileri oluturur. Toplumlar tek kimlikli olarak grmeye almak, yabanlatrc elerolan hiyerarik ve devletsel dzenlerden kaynaklanr. Kapal kat kimlik anlay bu dzenlerindayatmasdr. Ulus-devlet bu dzenin en gelimi biimidir. Kimlikler toplumsal formlardr.Toplumun gelime zelliklerine denk gelirler. Dier kimliklerle sentezlenmeye aktrlar. Kimliksiztoplum olmaz. Kimlik de en az ahlak ve politika kadar varolusaldr. oklu alanlara sahiptoplumsal kimliklerin en belli bal olanlarn yle sralayabiliriz:

1- Kabile ve airet kimlikleri:Toplumlarn ilk gelime kimlii kabileler biimindedir. Klanakimlik demek zordur. nk klan henz farkllamann balangcndadr. Fakat klan proto-kimlik,n kimlik olarak tm kimliklerin ana hcresi, ailesi gibi deerlendirmek mmkndr. Kabileler vekabileler birlii olarak airetler toplumsal yaamn en dayankl kimlikleridir. Anti-toplumsal

glere ramen, zayflam kabile ve airetler ann bir nevi sivil toplum grnmnde olumaskanlmazdr. nk toplumlar klansz ve ailesiz olamayaca gibi, kabilesiz ve airetsiz de olamaz.

2- Kavimsel kimlikler:Tarih boyunca ortak bir dil ve kltr kkenine dayal airetlerin dahast dzeyde gelimi biimlenii olarak geliirler. Arlkl olarak ortak bir mekan kendileri iinyurt, vatan olarak gelitirirler. Yurt, vatan en dorusu kltr olarak anlam bulmas gerekenkavramlardr. Her toplum kavim dzeyine varmak durumunda deildir. Kavimler iinde ok saydabaka klan, kabile, airet, hatta kavim yaayabilir. Homojen kimlik anlay ulus-devlet faizmininbir dayatmasdr.

3- Ulusal kimlik:Kavim kimliinin istikrarl ve srekli bir ynetim biiminde yaamashalinde oluacak kimlie ulus veya ulusal kimlik demek mmkndr. Ulusun ar basan yan ziradesiyle kendini ynetebilmesidir. Ynetimin demokratik veya devleti biimlerde gelimesimmkndr. Baka uluslarn, daha dorusu devleti ynetime sahip ulusallklarn ynetimi altndaolan halklara, kabileler toplamna ulus deil kleler denilir. Smrge toplumlarda tek ulus adnahomojenlik salanp, baka uluslara ve hatta alt birimlere zgr ve eit yaama ans verilmez.Demokratik sistemler oklu kimliklere imkan tanmalaryla anti-toplumsal sistemlerden ayrlrlar.

e- Toplumsal kutsallar

Kutsallk kavram byleyici, mucizevi, olaanst olann toplumcu tanmlanmasdr. Kutsalolan toplumun kendisidir. Ama toplum bunu bilimsel bilinle deil de dinsel, mitolojik dediimizbilin biimleriyle karlar. Toplum aslnda kendini tanmlyor. Dinsel ve mitolojik bilinle

tanmlamakla bilimsel bilinle tanmlamak arasnda kyaslama yapmak retici olabilir. Biliminkkeninde mitoloji, din ve felsefenin yattn unutmamak gerekir. Toplumun zihin faaliyeti, isterkutsal ister pozitif olsun, hep kendini tanmlamaya yneliktir. Baz nemli kutsallklar unlardr:


6/15

1- Tanrsallklar: byk din de nesnel idealizmde evrensel olann karldr. Hegeldemutlak tin (Geist)dir. K. Marksta komnizmdir, milliyetiliklerde ulus-devlettir.

Tanrsalln sosyal bilimdeki anlam toplumsal kimlikle balantldr. Toplumsaln en stsoyutlama olarak kavramsallamasn karlayabilir. Allahn byklnn toplum dnda biranlam yoktur. Allah ancak toplumla var olabilir. Toplum onu ister tm evren olarak karlasn,ister iinde bir inan olarak beslesin, fark etmez. Felsefede bunun temsili nesnel ve znelidealizmdir. Bilimde ise yalnzca nesne ve zne olarak kalr. Bu yntemle her eyi nesne ve anlamolarak Tanr (Allah)dan karsamak mmkndr. Bilim diliyle ifade edersek, insann anlam dzeyitoplumsallyla orantldr. nsann anlam gc toplumsal gelikinliiyle belirlenir. Kapitalistliberalizmin dayatt toplumdan kopuk birey anlamll tam bir mitolojik yalandr. Bireytoplumdan kopuk olarak ancak bir maymun srsnn yesi kadar anlamllk ve zihniyetgelikinliini yaayabilir.

2- Peygamberlik:Toplumsal kutsalln ikinci halkasdr. Gaipten haber verme, tanrnn elisiolma gibi sfatlarla tanmlanmaya allr. st rahipler snfyla ayn kategoriyi paylar.Felsefedeki karl filozof iken, bilimdeki karl ise akademisyendir. st dzey aydnlar da ayn

kategoriyi paylar. Hepsinin ortak zellii, toplumsal anlamll en st dzeyde aklayan birkonumda olmalardr.

Toplumun bu anlam konumlarn bylesine st dzeyde deerlendirmesi znde kendi varlnseslendirdikleri iindir. Onlar toplumun aynas, vicdan konumundadrlar. Toplum onlarnahsnda znde kendini kutsamaktadr. Kutsamann kendisi deerlenmek, ycelemek,anlamlanmak, gzellemek olarak da tanmlanabilir.

3- Bilgelik, ozanlk:nc srada bir kutsama halkasdr. Ayn ilevi grrler. Toplumundeer, anlam, sz tayclardr. Ahlaki ve iirsel duruu ifadelendirirler. Toplumsal deerliliin szve sanat temsilcileridir. Toplumsal anlamll en youn yaama ve ifade etme ayrcalnasahiptirler.

4- Kutsal eyalar, fetiler:Toplumun yaamasna, ayakta kalmasna ve hamle yapmasna enok katks olan nesneler kutsallatrlr. Kutsalln nesnelere gemesi, toplum iin hayati birihtiyac giderme deerini ifade etmesinden trdr. Bir nesne ne kadar deerliyse,fetiletirilmise, o denli kutsallk pay tar. rnein buday, zeytin, koyun, inek, at vb. gibi.

f- Toplumsal hakikat ve yitimi

Toplumsal doalar zihinsel yan gelikin esnek doalardr. Anlam ykldrler. Geneldecanllardaki anlam yk canszlardakinden fazladr. En basit atom paracndan en karmakbileimlerine doru bir anlam artm sz konusudur. Anlam artmnn zgrlkle ilikisi vardr.Enerji-madde ikilemindeki katlam maddi parack denilen yan hep anlam engellemekleykmldr. Tpk duvar gibi. Duvar iindekileri korur, ama ayn zamanda hapseder. Evrende buikilem her olguda vardr. Duvar bazen tam bir savunma arac olurken, bazen de hapishane arachalini alr. Madde ksmnn bu ynl bir zellii hep vardr. Toplumsal doada (evrende, maddede)ok gelikin bir anlam birikimi bulunmaktadr. Toplumsal rgler, organlar, yaplar, sistemlerznde anlamca belirlenirler. Anlamn en iyi dile, sze, yaplanmaya kavuturan toplumlar engelimi toplumlar tanmna kavuurlar. Bunlar zgrleme dzeyi gelikin toplumlardr. zgrtoplumlar kendilerini anlamlandran, dillendiren, konuturan, ihtiyaca gre ok ynl yaplandrantoplumlardr. zgrlkten yoksun toplumlar ise tersine dillerini gelitirememi, akakonuturamam, kendilerini ok ynl yaplandramam toplumlardr.

Bu tanm erevesinde alar boyunca toplumsal anlam, hakikat geliimini deerlendirmek

sosyal bilimin zdr. Hakikat, esasta alar boyunca gelien toplumsal anlamlln insanbilincine km halidir. Kendini mitolojik, dinsel, felsefi, sanatsal ve bilimsel yollarla ifadeyekavuturma iine hakikati aratrma, dile getirme ii diyebiliriz. Toplumlar sadece hakikat rgsdeildirler, ayn zamanda aklama gcdrler. Hakikatini aklayamamak en ar klelik,


7/15

asimilasyon ve soykrm durumunu ifade eder ki, bu da bir nevi varolutan kopma ve gereklikolmaktan kma durumuna dmek demektir. Hakikatsiz toplum, hatta birey anlamsz klnm,baka znelerin hakikati iinde erimi ve kimliini yitirmi varlk anlamna gelmi, daha dorusuanlamszlam varlk haline uram demektir. Bu durumda anlamla hakikat arasnda sk bir ilikivardr. Anlam bir nevi hakikatin potansiyelidir. Bu potansiyel dile geldike, zgrce konuulupyaplandrldka hakikat haline eriilmi olacaktr.

Hep iimdeki hakikat demek hep iimdeki konuamayan ocuk demektir ki, bu durum en kttoplumsal durumu, birey haline dml ifade eder. Toplumsal anlamllklar (mitolojik, dinsel,felsefi, sanatsal, bilimsel yntemlerle) hakikat haline gelmedike, bu aamaya ve aktiflie(potansiyelden entellegyaya) erimedike yaamsallk kazanamazlar. ocukluktan kurtulamamakEzop dilini aamamak demektir ki, bu durum da hakikat haline eriememeyi ifade eder. Baskaltna alnm toplumsal gereklikler bu durumu younca yaarlar. Hakikat asndan toplumsalgereklie baktmzda, ancak bu gereklikler (toplumsal doalar, yaplar) herhangi bir hakikatyntemiyle (mitolojik, dinsel, sanatsal, felsefi ve bilimsel) dile geldike, aktifletike, yenidenrgtlenip yapsallatka anlaml toplumdan hakikatli topluma erieceimizi grrz. Toplumsalalar hakikat asndan gzlediimizde unlar belirtebiliriz:

1- Toplumsal klanlar a:Bu ada karmak bir anlam kazanamamlktan tr klantopluluklarnda hakikatler ok snrl bir kapsamda, gelimemi bir dille, bazen szel anlatmlar veounlukla beden diliyle ifade edilirler.

2- Tarm-ky toplumu a:Barnma, beslenme, giyinme, reme ve korunma konusundadaha karmak bir yapsallk yaandndan, anlam kapasitesi ok artm toplumsal gereklikler szkonusudur. Anlam kapasitesine denk gelen bir hakikat a gelimeye balar. zellikle ana-kadnetrafnda gelien mitolojik, dinsel ve sanatsal bir hakikat a (iman ana-kadn heykelcikleri a)tm kutsallyla sahneye kar. Diller geliir. Mitolojik, dinsel ve sanatsal ifade gc, orijinaldeeri yksek bir a balatr. Prehistoryann en grkemli adr. Toplumun ilk defa kendinikutsal hakikatler halinde (mitolojik, dinsel, sanatsal yntemlerle) aklad adr. nsanlk halen

bu dnemin mirasn yemektedir. Felsefi bilgelik ve tbbi bilim bata olmak zere, dier iki hakikatbiimi de bu ada temel kazanmtr. Kadn bilgelii ve tbb bu dnemin etkin hakikatleri olarakyaamda nemli yer bulmulardr. Kadn-tanraln bu ada egemen olmasnn nedeni, kadnnbe nemli hakikat alannda kazanm olduu gten ileri gelmektedir. Bu g kazanmann altndaphesiz tarm ve ev ekonomisini gelitirmede baat rol oynamas yatmaktadr.

3- ehir ve uygarlk toplumu a:ehirlemeyle birlikte artan toplumsallama diyalektikgerei zddn da gelitirmitir. Bu ada diyalektik ztlk toplumsal snflama ve devletidourmutur. Bir toplumsal sapma olarak gelien snfsallk ve devletleme, toplumsal hakikatkonusunda derin bir yarlma ve blnmeye yol amtr. Yarlma ve blnmeler iddet ierenztlklar temelinde olutuundan, hakikatlerin iddetle bastrlmas a da balam olur. Somuttabu durum kendini hakikatler sava olarak da aa vurur.

Hakikatlerin snf ve devlet anlamn yklenmesi tarihin z haline indirgenmitir. Tarih nasl vehangi yntemle ifade edilirse edilsin, snf ve devlet damgasn tayacak biimde ina edildi, yazld.Toplumsal gerekliin, dolaysyla toplumsal hakikatin yarlmas her trl yabanclamanntemelidir. Yabanclama, toplumsal anlamn saptrlmasna bal olarak hakikatinin de gereiifade etmekten alkonulmasdr. Hatta gerekliin tersyz edilmi olarak ifade biimlerinetarlmasdr. Toplumsal bireyin kkl yabanclamas tarihteki en byk ktlktr. Toplumsalyabanclama tarihsel ihanet olarak da yorumlanabilir. Yabanclama her dzeydedir. Toplumuntm maddi ve manevi kltrel alanlarn kapsar. Emek yabanclamas zihniyet yabanclamasylabirletirildiinde, hegemonik uygarlk sistemi kendini srdrebilir. Dolaysyla snfl, devletlitoplum sistemi olarak uygarlk a, ancak toplumsal alanlarn derinliine yarlmas veyabanclamas temelindeki gerekleme olarak tanmlanabilir.

Uygarlk toplumsall blnm ve srekli atmay mmkn klan bir gerekliktir. Derin birhakikat aray, atmas olarak da kendini var klar. Smr ve zor tekelini elinde tutan


8/15

tahakkmc gler, toplumsal hakikati bastrp arpklatrdklar oranda ezilen ve smrlengruplar, bireyler ve halklardan oluan toplumlar ina ederler. Bu kesimler anlamn, dolaysylahakikatini kaybetmi ynlar, srler halinde gdlrler. Sz edilen kesimler ancak hakikatleriniyitirdiklerinde gdlmeye elverili konuma gelebilirler. Uygarlk tarihi dar anlamda bugdlenimin hem anlam hem de hakikat olarak ina edilip srdrlmesinin tarihidir.

g- Toplumsal hakikat

ve yabanclama biimleri

Toplumsal gereklik gerek kendi iinde gerek dnda bask ve smrye alan brakmadka,anlam ve hakikatinin zgr gerekleiminden bahsedilebilir. Bu durumda anlam ve hakikatzgrdr. zgr olmak, anlaml ve hakikatli olmakla mmkndr. zgrl olmayann kimlii,dolaysyla anlam ve hakikati de olmaz.

Doal koullardan kaynaklanan tehditlerle (ktlk, vahi hayvanlar, iklimsel zorluklar, bulachastalklar) bolluklarn (bol yiyecek taneleri, meyveler,av hayvanlar, elverili iklimler, gvenlikli

ve salkl ortamlar) egemen olduu koullardaki hakikat biimleri ile toplumsal bask vesmrnn srdrld toplumlardaki hakikat biimleri farkl oluur. Ana hatlaryla bu biimleriyle sralayabiliriz:

1-Henz toplumsal tahakkmn (hiyerari ve devlet) gelimedii koullarda hakikatin balcaifade biimleri mitoloji, din ve sanatlardr. Hakikati aklamada felsefe ve bilimin pay snrldr.Ar basan ifade biimi ise mitolojidir. Mitoloji bilindii zere sylence, efsane, masal, ykbiimindeki anlatlardr. Mitolojilerde mutlaka bir hakikat gizlidir. Daha dorusu, mitolojihakikatin bir sylem biimidir. Uygarla batrlmam din de mitolojiye gre inan yan daha arbasan, hakikat deerliliine kesinlik katan bir biimdir. Din kesin olduuna inanlan mitolojilerdir.Dinin inan ve yarglarnda hakikatle eitlenme, zdeleme vardr. Bilgelik (felsefe) ve bilimmitoloji ve dinin ar etkisini tar. Sanat bir hakikat biimi olarak dinsel ve mitolojik zihniyetle sk

ba iindedir. Mzik ve izim olarak anlam ifadelendirmek ister. Mzik, resim ve heykele yklenenanlam aratrmak nemli bir hakikat almasdr. nemli olan mziin, resmin, heykelin kendisideildir; ifade ettikleri anlam ve hakikat olarak deerleridir.

Mitoloji ve dinin dilinin iirsellii esastr. Dilin kendisi douundan itibaren uzun sre iirselanlatmldr. Dolaysyla iirle hakikat arasnda sk bir iliki vardr. iir tahakkm tanmayan eskizgr toplumun dili ve hakikatidir. lk ozanlar bilgelerden, peygamberlerden nceki hakikataklayclardr. Bir toplumun dilinin iirsellii ve ozan anlatml gc, o toplumun ne denli zgrve anlaml bir toplumsal gereklie sahip olduunu gsterir.

2-Snfl ve devletli toplum sistemi olarak uygar toplum hem kendi iinde hem dndatahakkme urad ve yarld iin, anlam ve hakikat olarak da paralanr. Mitolojik ve dinselanlatma tahakkm kartndan hakikat yabanclar. Yabanclama uygar toplumun zne,varlna ilikindir; sadece syleme dayanmaz. Tahakkm rgtlenmeleri ierdikleri anlamlarhakikat olarak sunduklarnda, toplumsal yaam paradigmalar kkl deiimler geirir. Toplumdaelikili yaam ve ona yn veren paradigma biimleri oluur. Yabanclama hakikati kemirerek,yontarak, eriterek yaanr. Yabanclamann hakikat olarak deeri arptlma, bastrlma vekarartmalarn kabul iin giriilen abalar sonucunda srekli azalr. Savalacak bir hakikatikalmadnda, yabanclamay yaayan toplum anlamsz bir yaplar yn haline gelir. Sz konusuyaplar toplum iin sadece bir yktr; bir nevi toplumsal hastalktr. Tutuculuk, softalk, faizmbiiminde patolojik adlarla anlr. Yabanclama hastalk halindeki toplumsal gereklik olarak artkanlamszdr. Anlam yitimi en tehlikeli toplum halini yanstr.

Toplumsal doasnda hakikatin yaad yarlma ve atmalar uygarln btn biimlerindeizlenebilir. Mitoloji ve dinin hakikat deeri dtke, anlaml ve canl len havasnda tapnlantanra ve tanrlar yerlerini deerden dm putlara brakrlar. Grkemli, kutsal, mkafatlandrantanra andan cezalandran, kullatran tanr ana geilir. Aslnda toplumsal dnm


9/15

(komnal toplumdan snfl topluma) kendini hakikatte byle ifade etmektedir. Smer toplumundabu dnm ok canl olarak izlenebilir. Ayrca tanrlar arasnda da sava kar. Dionysosugelenek, tarmsal komnal toplumun hakikati olarak kendini yanstrken, Zeusu gelenek butoplumun ilk yarlmaya ve dnme uram tahakkmc kesiminin hakikati olarak yanstlr. Bugelenekler atmas bile orijinal anlamn Smer toplumunda bulur. Bu iki gelenek, asanatlarnda arpc olarak yanstlr. Tanra a sann anas Meryeme kadar yanssn srdrr.Kapitalizmin hakim sistem haline gelirken, tanra ann son temsilcileri olan cad kadnlaryakarak modernitesini ina etmesi son derece dndrc ve reticidir.

Uygarlk anda felsefe ve bilim, hakikatin ifade biimleri olarak nem kazanrlar. Bundahakikat aray ve mcadelesi temel rol oynar. Mitolojik ve dinsel anlatmla kendini eskisi kadargizleyemeyen maskeli tanr-krallarn yerini metafizikle rtnmeye alan sistemler alr. Metafizik,nesnel idealizm olarak tek tanrl dinlerin yetmezlie dmesi sonucunda hakim uygarlksistemlerinin znellii olarak gelitirilir. Tanr yerine hakikat olarak idealar ikame edilir. dealizm,devletleen tanr olarak daha ok hakikatm gibi sunulur. Bu nedenle idealizmle yabanclamaarasnda sk bir iliki vardr. Toplumsal hakikatler tanrlarla deil, idealarla ifade edilmeye allr.Toplumsal hakikatin anma, erimeye ve arptlmaya uramas idealizmle nemli bir aamakaydeder.

Hegemonik iktidar ve smr sistemi olarak uygar geinen saysz devlet, gittike daralantoplumsal anlamlln gizlemek iin abartl, sslemeli ve heybetli sanatsal biimlenilere dearlk verir. rnein Roma ve Grek uygarl mimari, heykel, mzik, mozaik alannda hakikatolarak bylesi bir sunuma ok byk nem vermitir. Sistem kendini ne kadar abartl sunarsa,toplumsal anlam (smrlen ve ezilenlerin gereini) o denli gizlemeye, arptmaya alr. Bilim,felsefe ve sanat, mitolojik ve dinsel ada olduu gibi iktidara balanr, devletletirilmeye allr.Dolaysyla toplumsal yarlmaya karlk gelen bir bilim ve felsefi mcadele sreci yaanr. Anlamyitimine kar direndikleri oranda bilim ve felsefenin hakikati ifade etme gleri de artar. ktidar vedevlet sahiplerinin emrine girdike dogmalap hakikatle ban yitirir, yabanclamann bir sylemarac olarak rol oynarlar. Hakikatle ban yitiren mitolojik ve dinsel ifadelere kar hakikat ifadesi

olarak gelien bilim ve felsefe, toplumun kendisi iin deil, bask ve smr tekellerinin kar iinrol deitirdiinde, tpk eski mitolojik ve dinsel yabanclamalar gibi dogmalap hakikatle olanbalarn yitirme srecine girerler. Sanatlarda da benzer sreler yaanr. Hakikatle ban yitirensanatlar abartl duruma derek ve minimalize olarak toplumsal gereklii ifade etmektenuzaklarlar.

Uygarlk anda tahakkm nedenli toplumsal sorunlar, hakikatin btn ifade tarzlarndakendini sorgulamay ve zme kavuturmay dayatrlar. Hakikat sorunlarnn kayna toplumsalolduu kadar, zmleri de toplumsal bilim kapsamndadr. Toplumsallkla ban yitiren biliminyabanclamas, dolaysyla hakikatle ban yitirmesi kanlmazdr. Kendini hakikatin tmyntemlerinde yetkinletirmi toplumlar, sorunlu olmaktan ve yabanclamadan kurtulmu,eitliki, zgr ve demokratik (ahlaki ve politik) toplumlardr.

h- Kapitalist modernitede

hakikat ve yabanclama

Kapitalist modernite, iktidar ve kar-sermayeyi azami biriktirmek kadar, bununla balantlolarak hakikatin yabanclat sistemi de tanmlar. Sistem olarak douu ok kanl hakikatsavalarn gerektirdii gibi, srdrlmesi de tarihin grd en byk savalar beraberindegetirmitir. Sistemin savalar sadece iktidar ve smr savalar olmayp, ayn zamanda etinhakikat savalardr. Uygarlk sistemlerinin en gelimi kresel devam olan kapitalist modernite,toplumsal anlamll ve hakikatini ezdii, arptt ve karartt oranda gerekleir. Sistem iindekar ve iktidar azamiletii oranda, toplumsal yaam hakikatinin alan minimumlar ve anlamkayb olduka fazlalar. Toplumsal yaam sadece iktidar ve kar hrsnn kurban olmakla kalmaz;hakikatin tm ifade biimlerinde ar bir yabanclamay da yaar. Toplum hem anlam hem de


10/15

hakikat olarak tam bir tasfiye sreciyle kar karyadr. Toplumun tm gereklerinin yerine iktidarve sermayenin gerekleri ikame edilmitir.

Modernitenin birinci sacaya olan kapitalizmin kendisi sistem olma ansn yakalad zaman,tarih ncesi ve sonrasnn ana toplumsallklarn tasfiye etmekle ie balamt. ncelikle cadkadn av slogan altnda kadn toplumsallnn ayakta durmaya alan gcn atete cayr cayryakmt. Cad kadn av sermayeden bamsz dnlemez. En derin klelik olarak kadnzerindeki hegemonyasn ina etmesinde bu yakma sahneleri son derece iine gelmitir.Gnmzde kadnn en drlm haliyle sistemin hizmetinde olmas, kapitalist hegemonyannk aamasnda gerekletirilen bu yakllarla skca bandan trdr. Yaklmann dehetengizanlar, kadn Avrupada erkein snrsz hizmetine sokmutur.

Sistem kadndan sonra tarm-ky toplumsalln da acmaszca ykmtr. Komnal demokratikyan ayakta kaldka azami iktidar ve kar salanamayacandan, tarm-ky toplumsallnnhedeflenmesi kanlmazd. On binlerce yllk insan direniinin, aclarnn ve sevincinin anlam vehakikatinin zemini olan bu toplumsallklarn tasfiyesi saland oranda sistemin k ansartacaktr. 16. yzyl ve sonrasnn Avrupasnda ve dnyada gelien tm uygulamalar bu gereklii

dorulamaktadr. Modernite ncesi toplumun snrl da olsa hakikatini ifade eden kiliseye karsistemin savan da bu erevede deerlendirmek gerekir. phesiz kendi iinde yanlsamal birtoplumsalln ifadesi olarak hristiyan evrensellii eski iktidar ve smr tekelinde pay sahibi olsada, toplumu savunmann en nemli mevzilerindendir. Kapitalizm bu mevziyi de etkisizletirmedenk salayamazd. Byk din savalar bu hakikatin ifadesidir.

Kapitalizm proleterleme denilen en terbiye edilmi bir klelii merulatrarak toplumsalhakikate lmcl bir darbe daha vurmutur. K. Marksn en byk hatalarndan birisi, hakikatinyitirilmi bir esi olan proleteri ba zne sanma gafletine dmesidir. Proleter gelitirilmi birkledir. Bu durumunu srdrdke asla hakikat sahibi bir zne olamaz. Kapitalizm proleterdekitm insani toplumsal zellikleri ldrmeden, onu iine koturamaz. Antika klesindeki insanitoplumsal z, modern kle olan proleterdekinden daha fazladr. Ama yine kle olduu iin hakikat

payesini ancak zgrlne kavutuunda kazanabilir. Hem kle olarak kalmak, hem de hakikatpayesi tamak Marksizmin byk bir arptmasdr. Reel sosyalizmin baarszlnn temelindebu hakikat yatar.

Kapitalizmin bir toplumsal snf olarak ykselttii burjuvazi, hakikatin zerinde paralandtoplumsal afetin kendisidir. Bir tanr-kral bin burjuvadan daha ok hakikate yakndr. Burjuvazihakikatin ve dayand, ifade ettii toplumsal anlamlln ikiye paraland toplumsal doannhasta, patolojik parasn tekil eder. Modernite bu snfn somutunda tm toplumsal hakikati felettii gibi, iktidar ve sermaye yabanclamasn canavar (Leviathan) haline getirir.

Modernitenin ikinci sacaya olan ulus-devlet, tarihte ei grlmedik bir hakikati yontan golarak da tanmlanabilir. Hibir toplumsal patoloji, ulus-devlet kadar toplumsal mhendislik adna

(Demiurg = Mimar Tanr) toplumsall homojenletirip yaamsallndan kopartmamtr.Modernitenin ilericilik (tanrsal kyamet inancnn moderncesi) kisvesi altnda en kutsal toplumsalyaam farkllklarn (yaam = farkllk olduu halde) yontup un ufak etmesi ve teki yaplarretmesi faizmin kendisidir. Faizm toplumsal hakikatin bittii yerde ortaya kan toplumsalpatolojidir; ulus-devlet iktidar ve sermaye tekelcilii olmadan asla remez. Ulus-devletinkutsallatrmaya alt snrlar, vatan, millet, bayrak, mar ve yurtta kavramlar gerektoplumsal kutsalla ihanet etmekle balantldr. Teki vatan, millet, yurtta inalar, tm alarboyunca yaanm bir insanl kasap gibi doramakla mmkndr. Bu durumda sadece toplumsalhakikatten uzaklama, yabanclama deil, toplumun kendisinin tketilii sz konusudur. Ulus-devletin ierdii dinci, milliyeti, cinsiyeti ve bilimci iktidar oaltm karsnda toplumsalhakikatler her zerresine kadar tecavze, igale ve inkara uram durumdadr. Nietzsche, Foucaultve Adorno bata olmak zere, baz filozoflarn hakikat adna kyamet koparmalar, moderniteninidi edilmi ve toplumsal olmaktan karlm birey olduuna dair aklamalar bu gerekliianlatr.


11/15

Modernitenin nc sacaya olan endstriyalizmin ekolojik yaamn imhas anlamna geldiitamamen aa km bir hakikattir. Sadece eko-evrenin deil, toplumsalln ancak onunla varlkkazand gereinin de imhasdr. evresini her gn yitiren bir toplum, yaamn para parakaybeden ve canavara yediren toplumdur. Endstriyalizm, milyonlarca yllk direnile ina edilmibir insan toplumsallnn, bu uzun sre karsnda bir an saylabilecek kadar ksa bir aralk iindetasfiye edilmesinde kapitalizm ve ulus-devletin su ortadr. Endstriyel toplum ad altnda birkanser urunu en ilerici toplum olarak sunma kstahl da endstriyalizmin ne tr bir patolojikvaka olduunu gayet iyi aklamaktadr. Hibir sava endstriyel toplum adna (kapitalizm veulus-devletin desteiyle) gerekletirilen toplumsal cinayetler kadar cinayetler ve lmlergerekletirmemi, toplumsall yaralayp hastala mahkm etmemitir.

Kyamet ve maher kavramlarna byk anlam ykleyen peygamberler, bu kavramlarla herhaldemodernite denilen bu ayakl canavarn insan toplumsallnn anlamn ve hakikatini yok ettiiahir zaman anlatmak istemi olsalar gerek!

Ortadouda sosyal yaamn yeniden tanmlanmas iin gerekli kavramsal ve kuramsal ereveyikabaca sunmaya almamn asl nedeni, toplumsal yaam nedir? sorusuna yant gelitirmek

iindir. nsann kendi z yaamna ilikin tuhaf bir yaklam vardr; sanki ezelden ebede kadar birizgide veya dngde yaandn sanr. Bu kkl bir yanlgdr. En anlaml yaam ansna sahipolduu halde, insann en yanlgl tr olmas sadece doann bir oyunu deildir; sanrm bu dahaok tahakkmc toplumda kendini gsteren bir oyundur. Hibir canl tr insan kadar yanlsamaldeildir. ok tuhaf bulduum kadar, ilgin bir oyundur bu benim iin.

Doru bir tanm

doru yaamn ilk adm olabilir

Toplumsal yaam doru tanmlamak ve bu bilinle yaamak, yaamn kendisi kadar nemlidir.Belki de yaam doru tanmlanmak iindir. Hemen belirtmem gerekir ki, genelde yaam, zelde

insan yaam kendine zg bir mimarinin, birinann sonucudur. Bu inann iine nelerin girdiinibelirlemek toplumsal bilimin temel grevidir. Belirlemek istediim hususun daha iyi anlalmasiin, aylk mr olan kelebei rnek olarak gsterebilirim. yaps ve evre ekolojisi kelebeinbu aylk yaamn belirlemitir. Eer bir kazaya kurban gitmezse, kelebek bu ay yaayacaktr.Onun iin ncesizlik ve sonraszlk (ezel-ebed sorunu) bu ayla snrldr. Bunu sorun yapmay dahi dnmez. Bu ynl bir arzusu da olamaz, olsa da fazla mesele yapmaz. rnek iinde rnek:Glgame gibi. Glgamei olumsuz rnek olarak sunuyorum. zahn yapacam. Tm doa ve evrenznde kelebek kuralna bal olarak yaar. Sadece insanda yaam bu kurala ters der. Muazzamsorunlu bir hal alr.

nsan tr mr iin ebedi-ezeli araylar iine girmekten gkte cennet, yeraltnda cehennemlerdnmeye kadar pek ok lgnca aba gelitirir. Kendini tanr-krallar halinde sunmaktan enalaka klelikte tutmaya kadar lgnlklar peydahlar. Her gn cinsel sapklk iinde yaamaktankendini ntr bir cins halinde tutmaya kadar kural tanmayan tutumlar da sadece insana zgdr.Planl soykrmlar gelitirmekten sonsuz yaam iksiri peinde komaya kadar bu tutum hibir canltrnde grlmeyen hastalklar halindesrer gider. nsan iin, snr tanmayan bu lgnlklar iin,bunlarn anlalmas ve nlenmesi iin yaamn tanmna ihtiya vardr. Doru bir tanm doruyaamn ilk adm olabilir.

Bu blmn uzun giriinde konuyu biraz aydnlatmak iin kavramsal ve kuramsal bir erevegelitirmeye altm. phesiz idealli bir sosyal bilim bu ereveyi gelitirip yaamsallatrmaklagrevlidir. Kapitalist modernitenin yapsal krizini ve k olaslklarn zmlemeye alrken,vazgeilmez bir gereksinim olan sosyal bilimin yeniden tanmlanmas ve inas (rgtlenmesi) bu

nedenlerle ncelikli grevlerin banda gelir.nsan yaamnn olmazsa olmaz toplumsalldr. Bu konu zerinde ok srarla durmamn

birinci nedeni henz sosyal bilimce bir tanmlanmasna giriilmemesi, giriim denemeleri olsa bile


12/15

anlam ve hakikat deeri olan bir bilimselliinin salanamamas, rgtsel inasnn vetoplumsallatrlmasnn baarlamaydr. kinci ve daha nemli neden, kapitalist moderniteliberalizminin bireyi ve bireycilii anti-toplumsal temelde yere ge smayacak denli abartl inasve canavarlatrmasdr. Mevcut haliyle bireycilik sadece srdrlemez deildir, yaanlamazdr da.Hibir canl trnde gzkmeyen, her trl sapkla ak bireyci yaam iin ne toplumun ne degezegenimizin dayanma gc kalmtr. Bu bireycilik yle bir sapk haline getirilmitir ki, gnnyirmi drt saatinde insan ldrmekten, seks, spor ve sanat yapmaktan, kar salamaktan ve ikenceyrtmekten usanmaz. ok ak ki bu bireyciliin sonu kanser ve AIDS tr hastalklardr, nitekimonlar da hzla remektedir. Peygamberlerin ok nceden haber verdikleri maher denilen gnler bubireycilikli dnemi ifadelendirir.

O halde yaama saygnn gerei olarak, birinci grev olan toplumsal yaam tanml sosyal bilimininasn, ikinci grev olan bireyci yaamn ve arkasndaki sistemin durdurulmasyla btnletirmekk iin arttr.

phesiz toplumsallk bireysel yaamn rgtllne ve inasna dayanr. Bireyden kopuktoplum olamaz. Bireyle toplum kyaslamasn hidrojenle uranyum elementlerinin kyaslamasna

benzetebiliriz. Hidrojen atomu tek bana olduunda basit bir yapdr. Baz trlerinde enerji veparack yaym olsa bile ok snrldr. Uranyumda ise sentezlenen ayn atomlardan ok saylbileim srekli enerji ve parack yayar. Nitekim atom bombas uranyumun bu zelliindenkaynaklanr. Toplumda da ok sayda birey sentezlenmitir. Ama yaydklar enerji ve paracklar(eski ve yeni topluluklar) bireyci insana gre (kendisini yaamaktan baka ilevi olmayan atom)kyaslama kabul etmez llerdedir.

Birey toplumsalln yitirdiinde, fiziki olarak yaasa bile, ya bir hain ve alaktr ya da birserseridir. Her iki anlamda da lmcldr.

Ortadou toplumsalln evrensel bir yaplanma olarak anlamlandrmak nemlidir. Gezginavclar ve bitki toplayclar Toros-Zagros da silsilesinin eteklerindeki uzun sreli yaaytan

kardklar deneyimle tarm-ky toplumsallna geii gerekletirdiklerinde, farknda olmasalarda evrensel yaamn bir yaplanmasn ina ediyorlard. Bu yaplanmann kendisini ve zerindeina edilen merkezi uygarlk an ilgili blmlerde zmlemeye almtm. Burada ek olarak buyaplanmann anlam zerinde durmak ve hakikat deerini aklamak katk sunacaktr.

Son buzul dneminin sona ermeye balad yirmi bin yl ncesinden itibaren Toros-Zagros dasilsilesinin eteklerinde rgtlenmeye allan yeni toplumsallk, zengin bitki trlerinden tarma veevcillemeye uygun hayvanlardan hayvancla gei halindeydi. On bin yl ncesinde bu geisreci yerleik ky yaamyla sonuland. Ekim ve hayvanclk faaliyetleri ifti ve obantoplumsalln ne kard. nsanlk iin rya gibi bir yaam belirdi. Halen izleri sren tm bayramve trenlerin temeli bu yeni rya gibi yaam sevincinden kaynakland. Ktlk toplumundan bolluktoplumuna gei yaplmt. Yaklak on bin yl baka toplum tipleri tannmadan bu biim yaand.

Bu yaam biimi tm dnyaya yayld. oklu merkez grleri olsa da, beliren yeni yaamn bu ilkmerkezliliinin belirleyici nemde olduu gl kantlarla daha fazla desteklenmektedir.

Tarihsellikleri dnda toplumlar var olamaz

Ana-kadn eksenli gelien bu toplum ilk akraba toplumunu ina etmesi asndan da nemlidir.Akrabalk ana-kadna yaknlk temelinde belirlenir. lkel klandan ilk kabile toplumuna buakrabalktan eriilir. Kabile temeli gl orijinal kimlikli bir toplum biimi olarak halen izinisrdrmektedir. Etkileri gnmze kadar taan orijinal dil, din, mitoloji, sanat, bilgelik ve bilimselkurumlar ilk nlarn bu toplumun barnda satlar. Dokuma, mlek, topra ekme, el deirmenive ev kurma aralar da orijinal klarn bu dnemin toplumuna borludur. Doaya kutsal

balan ve vatancklar oluturma da bu toplumun rndr. Denilebilir ki, toplumsal yaamailikin ilklerin yzde 90 bu dnemin toplumundan kaynaklanr.


13/15

On binlerce yl tek bana sren toplumsallk, insanln temel zihniyet ve ruh kalplarn, maddive manevi kltrel deerlerini tekil etmitir. Basit bir toplum (ky-tarm-ifti-oban-kabile-anakadn-zihniyet ve ruh kalplar-baz retim teknikleri) olabilir, ama insanlk iin kkl bir yaamntemeli baaryla atlmtr. Bundan sonra gerekleen her ey bu topluma dayal olarak gelimitir.nsanla ilgili hibir gelime bu topluma ramen oluma yeteneinde deildir. Baka hibir gelimeolmaz demiyorum. Olsa bile bu toplumla balantl olarak ve onun bir kolu biiminde geliir.Toplumlar tarihsel varlklardr. Tarihsellikleri dnda toplumlar var olamaz. Kapitalistmodernitenin tarihi bir tarafa brakan, sadece analize dayal bilim yntemi tm bilimlerin, zelliklesosyal bilimin arpk ve hakikat deeri dk biimde gelimesinden sorumludur. Analiz venesnellik en kt metafizik olarak Avrupa merkezli bilimin temel kusurlardr.

Eer toplumlar tarihsel varlklar ise, o zaman anlamlar da tarihseldir. Anlam ise toplumsalyaamn zdr; toplumsal yaamn amac, ruhu ve zihni olarak da tanmlanabilir. Hakikat ise, butarihsel toplum varlnn tekil ettii anlamlln mitolojik, dinsel, sanatsal, bilgelik ve bilimsellikolarak dile, ifadeye ve biime kavuturulmasdr.

nsan toplumu ar tahribatlardan gemi olsa bile, imdi de ayn hakikat yntemleri temelinde

bu anlamll yaamaktadr. Toplumun tarihselliinin bir kant da buyaam biimidir. phesizbu toplumsal yaam biimi ayn kalmamtr. Diyalektik olarak bir gelimeyi hep barndatamtr. Ama ypranm, tasfiyeyi ve tahribat yaam da olsa, temel form olarak gnmzekadar kendini yaatmtr.

Bu tarihsel toplumun yaam formunda ilk byk yarlma hiyerariyle izilmitir. Hiyeraritanmland gibi yaklak M.. 5000lerden itibaren varln duyuran bir unsur olarak toplumunbarna yerleti. Hiyerarinin kendisi ilk sekinler grubunu ifade eder. Rahip + ynetici + askerls olarak hiyerari, ana-kadn otoritesi yerine kurulmaya allr. Toplumsal yaamn barndailk byk yabanclama bu sekinler otoritesi ile balar. Sekin aile, hanedanlk yaplanmalar dakaynan hiyeraride bulur. Hanedanlk bir yandan devlet olarak biimlenirken, dier yandanailecilik olarak toplumsal yaam farkl bir anlamlla ve forma tar. Kkl dnm sz

konusudur.

M.. 3500lerden itibaren ehir, snflama ve devletlemenin balamasyla birlikte bu yarlma,anlam ve form dnm daha da derinleir. Uygar toplum baat rol oynar. Toplumsal artlarzerine kurulan uygarlk tekelleri (devlet, kle iftlikleri, ticaret, tefeci tekelleri) yaam derindenyaralamtr. Tank olmad yabanclatrc unsurlar toplumun barna yerleince, anlam ve formolarak giderek bozulan ve btnl paralanan alt ve st tabakalara zg yaamlar peydahlanr.Uygar yaam tarz denilen varolu bu tarz ifade eder. Ortadou toplumunda ayn merkezi alanda(Verimli Hilal) boy veren uygarlk da merkezi bir anlama sahiptir. Evrenseldir. Toplumsal yaamnbarnda yabanclatrmay derinletirse de, tarihsel ve mekansal olarak Ortadouludur. Ortadoutoplumsal yaamnda st bir katman olarak yerleen uygar yaam, yaklak be bin yllkhegemonik bir dnemi ifade eder.

Hegemonya basit bir unsur deildir. Toplumsal yaamn tm gzeneklerine, doku ve organlarnaszmtr. Bu yaam tarznda kadn kimlik olarak en alta yerletirilmitir. Onun stnde erkekklelii oturtulmutur. Direnen gebe kabile ve airetlerle emeki kyller ve zanaatkarlar nctabaka olarak dzenlenmek, yaplandrlmak istenir. Fakat bu kesimler ilk iki tabakay daetkileyerek, tarih boyunca direnmeci yaam hep canl tutar. Ayrca uygarlk tekelleri sadece plakzor aralaryla deil, esas olarak hakikatin ifade yntemlerini (mitolojik, dinsel, bilgelik, sanat vebilimler) kullanarak, meruiyetlerini toplumsal yaamda doalm gibi sunmak ve sonsuz klmakisterler. Toplumsal yaamn tm eski kalplarn, bayram ve trenlerini, ibadet ve elencelerinitekelleri altnda yeniden yorumlayarak sahiplenirler, bunlara damgalarn vururlar. Fakat en eskitoplumsal yaam kalplar temelde varln ve anlamlln srdrr. Paralanm da olsahakikatini dile getirir. Uygarlk anda Hint, in ve Gney Amerika uygarlklar kendimekanlarnda geliim salasalar da, baat rol Avrupa modernitesine kadar Ortadou kkenlimerkezi uygarlk sisteminde kalmtr.


14/15


15/15

iin nemli olan, 19. yzyldan itibaren stratejik saldrya geen Avrupa modernitesinin yol atgelimelerdir. Daha da nemli olan, toplumsal yapda derinleen kriz ve klerdir.

Uygarln varlk olarak sorun kaynakl olduunu ska vurguladm. Yapsallk olarak uygarlnsorundan krize dmesini belirlemek, gelimeleri zmlemek iin nem tar. Uzun sreyaplanmalar olarak uygarlklar krize dmeleriyle birlikte alan ve hegemonya deitirirler.Kapitalist moderniteye srama yapamadndan (ok ynl i ve d nedenler) islam uygarlylason dngsne giren Ortadou uygarlnn 13. yzyldan itibaren yapsal krize girmesindenbahsedebiliriz. Osmanl mparatorluu yapsal krizin derinlemesinden baka bir anlam tamaz.Kapitalist stratejinin oluum yzyllarnda gsterdii yaylma, krizli yapsndan tr baarlolamazd. Nitekim kapitalizmin 19. yzylla birlikte blgeye yklenmesi, bu anlamn fazlasylaaa kard.

Ortadou toplumu iin 19. ve 20. yzyllar, kapitalist strateji tarafndan fethedilmekten ibarettir.Kapitalist modernitenin maheri atlsyla (kapitalizm, ulus-devlet, endstriyalizm) blgeyeyklendii bu dnem, krizin ve kn derinlemesi dnemidir. Binlerce yllk tarihsel vetoplumsal yaam, kendi iinden kan be bin yllk uygarlk yapsnn zlyle tam bir

kuatlmla alnyor. Kendi uygarlk artklaryla kapitalist modernitenin ittifak, Ortadoudatoplumsal yaamn bunalmn srekli derinletirmitir. Bunalma bu niteliini yaad kklgemi ve kapitalist modernite stratejisinin uzun sreli saldrs verdirmitir. Toplumsal z, varlkolarak parampara edilirken, anlam ve hakikat olarak da kaotik bir durum yaamaktadr.

abdullah Öcalan-ortadoğu toplumunda kriz ve demokratik uygarlık Çözümü

Documents