abdullah Öcalan-yöntem ve hakikat rejimi Üzerine

7/30/2019 Abdullah calan-Yntem ve Hakikat Rejimi zerine

1/55

1

YNTEM VE HAKKAT

REJM ZERNE

ABDULLAH CALAN

Abdullah calan Sosyal Bilimler Akademisi Yaynlar


2/55

2

NDEKLER:A-YNTEM VE HAKKAT SORUNUNA GRB-TARHTE ANLAM VERMEYE ALITIIMIZ BALICA HAKKAT YNTEMLER1-Mitolojik Yntem2-Dinsel Yntem3-Felsefi Yntem4-Bilimsel YntemC-YNTEM VE HAKKAT ARAYIININ TARHSEL ANLAMID-EVRENSEL HAKKATN YETKN KAVRANII NSANIN YETKN KAVRANIINDAN

GEER1-Maddenin Yetkin Tr Ve Bileimi Olarak nsan2-Biyolojik lemin Gelimi Tr Olarak nsan3-na Edilmi Hakikat Olarak Toplumsal nsan4- Esnek Ve zgr Bir Zihniyet Doas Olarak nsan5-Metafizik Yaayabilen Varlk Olarak nsanE-TOPLUMSAL DOA VE HAKKAT1-Toplumsal Hakikati Tanmlamaka-Toplumsal Hakikat ve Yitimi

b-Toplumsal Hakikat ve Yabanclama Biimleri2-Tarihsel Topluma Yntemsel Yaklam3-Bir Toplumsal Hakikatsizletirme Felsefesi Ve Yntemi; Pozitivizm (Bilimcilik)4-Toplumsal Hakikat Yolunda Sosyal Bilimi Yeniden Yorumlamak

5- Hakikatin Temel Birimi; Ahlaki Ve Politik ToplumF- TOPLUMSAL HAKKAT DZLEMNDE YAAMI DORU TANIMLAMAKa- Yaamb-Toplumsal YaamSONU:Hakikat Yolunda Nasl Yaamal, Ne Yapmal Ve Nereden Balamal?


3/55

3

A-YNTEM VE HAKKAT SORUNUNA GR:

Kavram olarak yntem, amalara ilikin en kestirmeden sonuca gtren yol, alkanlk,saduyulu yaklam biimleridir. Hangi yolun hedefe en doru ve kestirmeden gtreceinetletiinde, yntem tutturulmu demektir. Yntemin olumlu yan, denenmi olmas ve sonuvermesindeki baarsdr. Uzun denemelerden sonra belirlenmesi, ilgili yol alclar iinvazgeilmezdir. Mrit-mrit ilikisini artrr.

Hedefe en kestirmeden ulatran yol anlamndaki yntem, Bat merkezli bir kavramdeildir. En eski alardan beri Ortadou bilgelik ekollerinde denenmektedir. Bilgiye eriiminelverili yollar hep denenmitir. lerinden en sonu alc olanlar temel yntem olarakseilmitir. Dnce ekollerinde en ok younlalan kavramlardan bir mantk, dolaysylayntem gelitirmek alldk bir usuldr. Dnya uygarlk sisteminin hegemonik merkeziAvrupaya kaynca, birok alandaki stnlk salayc gelimeler bilimsel alanda yntemkonusunda da kendini gsterdi. Bacon, Descartes ve Galileonun 16. ve 17. yzyllarda nemlimetot yaklamlaryla ortaya klar hegemonik sistemin Avrupaya kayyla yakndanbalantldr.

En nemli yntem kavramlarndan olan zne-nesne ayrmnn geliimi doaya

hkmetmeyle ilikilidir. Sermaye ve iktidarn yeni birikim aygtlar, hem fiziksel-biyolojik hemtoplumsal doa kaynaklarna yklendike, bu kaynaklarn ne denli avantajl olduklarnkavramakta gecikmediler. Her iki doa kaynaklar nesneletirildike, sermaye ve iktidarbirikimine artan katklar pei sra sunuyorlard. Bu maddi gelimenin dncedeki karlzne-nesne ayrmdr. Bu durumBaconda objektif-sbjektif ayrm halinde kendini yanstrken,Descarteste ruh-beden keskin ikilii biiminde yansma bulur. Galileoda matematik, doanndili olarak en gelimi bir nesne lt olarak kendisini ortaya koyar. Tarihin uzunMezopotamya yolculuunun Antika Yunanistannda yol at gelimeye benzer bir gelime,zgn farkllklaryla birlikte Avrupann batsnda tekrarlanmaktadr. Smer toplumu da aslndaYukar Mezopotamyann bin yllarn szgecinden geen yaam pratiklerini AaMezopotamyaya tayp, zgn farkllklarn da katarak orijinal biimini yaratmt.

Merkezi uygarlk sistemlerinde zne her zaman sermaye ve iktidar kaynakldr. Bilinci,sylemi ve hr iradeyi temsil eder. Bazen fert bazen kurumdur, ama hep vardr. Nesnenin paynaden ise, hep iktidar d barbarlar, halklar ve kadnlardr. Ancak doa gibi zneye kaynakhizmeti grdke akla gelirler. Baka tr anlamlarnn olmas doas gerei dnlemez. Smermitolojisinde insann kul olarak tanrlarn dksndan, kadnlarn ise erkeklerin kaburgakemiklerinden yaratl ykleri, nesneletirmenin boyutlarn tarihin derinliklerindeyanstmaktadr. Bu nesne ve zne yaklamnn Avrupa dncesine tanmas phesiz nemlidnmlerden sonra mmkn olmutur. Ama geliim zincirinin bu dorultuda olduu inkredilemez.

Gnmzde zne-nesne ayrmnn siliklemesi, finans-kapitalin baatlyla balantldr.Merkez uygarlk sisteminde finans-kapitalin simgesel hegemonyas, zne-nesnenin tm eskihallerini zmtr. Herkesin kendisini yeri geldiinde zne, yeri geldiinde nesne yerine

koymas, sermaye ve iktidar birikiminin yeni biimleriyle skca balantldr. Toplum hemgerek, hem sanal boyutlarda gibi oaltlan (milliyetilik, dincilik, cinsiyetilik ve bilimcilikkaynakl) sermaye ve iktidar aygtlaryla ahtapot misali sarmalanmtr. Bu koullarda herkes veher kurum kendini yeterince zne ve nesne konumunda bulabilir. Smer toplumundakitanrlarn ilevini ideolojik aygtlar devralrken, zne-nesne ayrmnn dnm kanlmazolduu gibi, tanrlarn yeni simgesel zellikleriyle hkmranlklar da mevcut ayrm elbettegereksizletirecektir.

Merkezi uygarlk tarihi boyunca bilmelerin giderek paralanmas ve kutsalln yitirmesibenzer bir ykye sahiptir. Sermaye ve iktidar aygtlar ne kadar oalrsa, bilmelerin de o denliparalanmas tarihte iyice gzlenen bir husustur. Tm klan ve kabile toplumlarnda bilim birbtndr. Temsilcileri kutsal saylr. Bilim tanr vergisi kabul edilir. Herkese arzusu ve abasorannda datlr. Mitolojilerde btnyle, din ve felsefede baat llerde yaklamlar buynlyken, ilk paralanma daha ok doa bilimlerinde ve Bat Avrupa bilimsel yapsnda grlr.Toplumdan giderek kopmu ve sermaye-iktidar elitlerinin hizmetine iyice koturulmu yeni


4/55

4

bilme organizasyonlar (akademi ve niversiteler), kendilerini aka yeni devletin (Leviathan)gzde kurulular mertebesinde bulurlar. Bilimin sermayelemesi ve iktidarlama sreci,topluma yabanclamasnn da sreci olmutur. Sorun zen bilim kararghlar, mabetleri artksorun yaratmann, yabanclatrmann, ideolojik hegemonyann merkezlerine dnmtr. Nekadar doa ve toplum kayna varsa, o kadar bilim blm tretilmitir. Yalnz bana bugereklik bile bilim-sermaye-iktidar i ieliini kantlamaya yeterlidir. Bilim alan tm toplumunkutsal olarak hizmet etmekten alabildiine uzaklamtr. Bilim merkezleri paral bir meslek,hatta bizzat sermaye olmular; iktidarn en tehlikeli su ortaklna bulamlardr. Nkleersilahlar bata olmak zere, her tr ykm silahlar ve evreyi ykacak boyutlarda tehlike arz edengelimelerin bilim merkezlerinden kaynaklandn iyi bilmekteyiz. Hakikat kaygsn (toplumunkolektif vicdan) esas almak yerine, en verimli sermaye ve iktidar retmenin akl hocalna terfiettirilmilerdir.

Gnmzde bilim denince ilk akla gelen, Ne kadar para getirir? sorusudur. Hlbukitoplumun bilimden bekledii, kendi temel kayglarna yanttr. Maddi ve manevi kayglarnedeniyle toplum bilimi btnl iinde tanrsalln meslei saym ve bilim byle kabulgrmtr. Akademi ve niversitenin yozlamas bu koullarla balantldr. Bilimsel kriz bukoullardan kaynaklanmaktadr. Bilmenin tarihi, uygarlk tarihiyle balantl olarak dnm

geirerek, sistemin genel bunalmndan da ayn llerde nasibini almaktan kurtulamamtr.zm arac olaym derken, kendisi en nemli sorun arac haline gelmitir. Sonu bilimselparalanma, dalma ve kaostur.

Farkl doalar, dier bir sylemle birinci, ikinci, nc doalar sorunu kavranmaygerektirir. nsan toplumu dndaki tm doa, Birinci Doa biiminde ayrmlanmaktadr. Bukendi iinde elikili bir kavramdr. ncelikle canl-cansz, bitki-hayvan, hatta fizik-kimya, biradm tede grnr-grnmez madde, enerji-madde ayrmlar gibi sonsuz eitlilikte ayrmlarngelitirilebilecei dnlebilir. Kald ki, her ayrmn da kendine gre bir toplumundanbahsedebiliriz. Doalar sorununa daha yakndan baktmzda, zne-nesne ayrmnn derinetkisini tadn grrz. Bunun salkl bir ayrm olmad, en azndan koullu olarak buayrmlara gitmenin gerei vurgulanabilir.

kinci Doa olarak insan toplumu, phesiz zgnlkleri olan ok nemli bir doasalgelime aamasdr. Ayr bir doa yerine, farkl bir doa aamas olarak nitelendirilmesi dahaanlamldr.

Toplum doasnn en nemli ayrt edici karakteristii, zihni kapasitesinin ykseklii,esneklii ve kendini ina edici gcdr. Birinci Doada da phesiz zihin, esneklik ve kendiniina gc vardr. Fakat toplum doasna gre ok ar, kat ve yava bir ilerlie sahiptir. Toplumdoasn bir btn olarak teorikletirmek byk nem tar. Her ne kadar ilk sosyologlar buhususa birincil ncelii vermilerse de, gnmze doru geldike para ve yap analizleri dahane gemitir: Tpk dier doa analizlerinde gzlemlendii gibi. Ayrca toplum doasn alt-styaplar biiminde ayrmak, ekonomik-politik-iktidar blmlenmesine gitmek, ilkel-komnal,klecilik, feodalizm, kapitalizm ve sosyalizm-komnizm gibi tabaka ve aamalara blmek, ancakok dikkatli bir FARKLILIK yaklam temelinde anlaml sonular dourabilir. Btncl teorik

yaklamn yerini hibir katman ve para, yap analizi tutamaz. Denilebilir ki, bu konuda hibirfilozof ve sosyolog, Eflatun ve Aristonun btncl yaklamn aamamtr. Hatta Ortadou vegenelde Dou kkenli bilge ve peygamberlerin btncl yorumlar, kapitalist modernitefilozoflar ve sosyologlarna gre daha retici ve toplumsaldr. Daha ileri, gelikin bir yaklamdeerini ifade ederler. Btncl teorik yaklamn etkisiz klnmasnda en nemli rol sermayeve iktidar birikim aygtlarnn oynad nemle vurgulanmaldr.

nsan toplumu zerine yeniden ve derin teorik yaklam metoduna iddetle ihtiya vardr.Saylarn kalabalna boulmu sosyolojik yntemlerin gerei aa karmaktan ziyadeperdelediini nemle kavramak gerekir. Mevcut sosyolojilerin gerei mitolojilerden daha fazlakapattklarn sylemem mbalaa olarak grlmemelidir. Hatta mitolojideki gerei hissedi,kapitalist modernite sosyolojilerindeki anlama gre son derece insanidir ve hakikate dahayakndr.


5/55

5

Toplumsal bilim phesiz nemlidir, ama mevcut haline bilim demek zordur. Ortada duransosyolojik sylemler resmi moderniteyi merulatrmaktan teye bir anlam pek ifadeedememektedir. Bu konuda kkl bir bilimsel devrime ve yntemsel kaihtiya vardr.

nc Doa ile anlamlandrlmak istenen aama, ancak bu bilimsel ve yntemseldevrimle mmkn olabilir. Kavram olarak nc Doa, Birinci ve kinci Doann yeniden stbir aamada uyumunu ifade eder. Toplumsal doann Birinci Doa ile st dzeyde bir sentezi,devrimci teorik paradigma kadar kkl pratik devrim gerektirir. zellikle merkezi uygarlksisteminin gnmzdeki aamas olan kapitalist dnya-sistemin, yani modernitesinin almasbelirleyicidir. Bunun iin demokratik uygarlk inalarnn asgari dzeyde geliimi, daha ayrtedici hususlar olarak ekolojik ve feminist toplum karakterinde gelime, demokratik siyasetsanatnn ilevsellemesi ve demokratik sivil toplum inalar, baaryla atlmas gerekenadmlardr.

nc Doa yeni bir cennet veya topya vaadi deildir; doalar zerinde insann artanbilin gcnn farkn koruyarak, byk uyuma KATILIMINI salayabilmesidir. Bu sadece birzleyi, ama, topyalar vaadi deil, gncel pratik anlam olan iyi ve gzel yaam sanatdr.Biyolojizmden bahsetmiyorum. Bu yaklamn tehlikesini biliyorum. Sermaye ve iktidarbirikimlerinin Allahlk cennet topyalarndan da bahsetmiyorum. Bu yaklamn da derinden

neyi ifade ettiini, tehlikeli ve ykc amalarn kestirebiliyorum. Materyalizmin vulgerkomnizm cennet vaadinin de ilkel olup ilevsel olmadn, bir nevi liberalizmin u varyantolduunu belirtebilirim. Zaten her tr liberalizm vaatlerinin cehennem koktuu, gncel yaamdeneyimlerimizden anlalmaktadr.

nc Doann gereklemesi uzun bir sreyi gerektirir. Birinci ve kinci Doann stbir aamada farkllklar temelinde eitlik ve zgrln ifade ve gerekleme rejimi olarakdemokratik sistem, iinde ekolojik ve feminen toplum zelliklerinin gelimesiyle mmkndr.nsann toplum doas, bu aamann gereklemesinin dinamiklerini tamaktadr. zerindeyounlalmas gereken farkl doalar meselesine bu yntemle yaklamak, daha anlaml teorikve pratik gerekletirimlere gtrebilir.

nemli bir yntem sorunu son dnemde evrensellik-grecilik balamnda tartlmaktadr.Bunun anlamn evrensellii ve tikellii biiminde yorumlanmas da ayn ierii ifade etmektedir.Dikkatle zmlenmesi gereken bir yntem sorunuyla kar karyayz. zne-nesne ayrmnnvard yeni aamaolarak da bu sorunu tanmlayabiliriz. Sermaye ve iktidar aygtlarndaki katyaklamlara ounlukla kanun denilmesi, bu tip yntem sorunlarnn temelindeki maddikoullar nedeniyledir. Kanunik yaklama evrensellik yaftas vurulmas, ideolojikmerulatrma aralyla yakndan balantldr. Kanun demiri keser deyimi buradan gelir.Kanunun bir iktidarsal imalat olduunu iyi anlamak gerekir. ktidarn sermaye demek olduunuunutmayalm. ktidar hkmranl demek, ayn zamanda kanun demektir. Kanun ise, evrenselolduu lde gldr ve kar klmas imknszlatrlmaktadr. nsan imgesinden tanrinacl byle balamaktadr. ktidar sahibi insan, aka ifade edemedii diktasntanrsallatrarak, bylelikle dhiyane bir merulatrma arac yaratarak, iktidarn daha rahatsrdrlebileceini tasarlamaktadr. Tm evrenselliklerin kkenine de bu tr abalarn -

tmyle olmasa da- nemli oranda kaynaklk tekil ettiini iyi anlamak gerekir.Grecilik ise, her ne kadar kar kutupsallk gibi yanstlsa da, znde benzer bir sakncaytamaktadr. Aalatrlm insann tmyle kuraldan, yoldan, yntemden uzaklatrlmhalini ifade etmektedir. Ne kadar insan varsa, o kadar kural, yntem vardr u anlayna kapyak tutmaktadr. Pratikte bunun mmknat olmadna gre, sonuta evrensellik kanunlarnatutsak dmesi kanlmazdr. nsan toplumundaki zeknn payn her iki anlay da ya okabartarak, yani evrensel kanun dzeyine tararak, ya da ok kmseyerek, Herkesin kendikanunu vardr biimine indirgeyerek saptrmaktadr. Toplumsal zeknn daha gerekiyorumlanmas mmkndr. Evrensel kural ve grecilik yorumunu kart kutuplar halinetarmadan, doal gerekliin i ie iki hali olarak kavramlatrmak daha verimli bir anlatma yolaabilir. Deimez evrensel kuralclk dz-izgisel ilerlemecilie varr ki, bunun sonu olsayd,evrende imdiye dek varm olmamz gerekirdi. lerlemeciliin bylesi bir kusuru vardr.Evrenin bir amaca doru srekli ilerledii doru olsayd, sonsuzluk ieren ezelcilik kavramgerei, oktan bu amacna varm olmas gerekirdi. Tersine, grecilik sonsuz dngsellik


6/55

6

kavramn ierir ki, bu doru olsayd, mevcut evrensel deime ve gelimelerin yaanmamas,olumamas gerekirdi. Bu nedenlerle evrensel ilerlemecilik ve dngsellik (embercilik), zndebirleerek, deierek farkllaan evrensel gelimeyi izahtan yoksun yntemsel anlaylardr.Kusurlar olan yntemlerdir. Doruya daha yakn yntemin farkllaarak deimeyi mmknklan; anlk, imdilik olduu kadar, iinde sonsuzluu da barndran bir yapda olmas biimindetanmlanmas gereine inanmaktaym. lerlemenin dngsel, dngselliin ilerleme olmaskadar, sonsuzluun imdiki anda gizli, ikin olmas, anlk oluumlarn btnlnn isesonsuzluu iermesi, hakikat rejiminin kurulmas asndan daha aklayc ve anlalr klc biryntemsel perspektif sunar.

Diyalektik yntem konusunda da baz hususlara deinmek nem tamaktadr. phesizdiyalektik yntemin kefi muazzam bir kazanmdr. Evrenin diyalektik karakter tad, deringzlemlerle her an kefedilmektedir. Fakat burada sorun tekil eden husus, diyalektiin nasltanmlanmas gerektiine ilikindir. Diyalektik konusunda Hegelin yorumuyla Marksnyorumlar arasndaki fark bilinmektedir. Yol atklar ykmlar her iki yorum asndan i acdeildir. Hegelyen yorumun milliyeti Alman Devletine yol amas, faizmin uygulanmasyladehetli sonularn gstermitir. Marksn ardllarnn dar snf reel-sosyalistpratiklemelerinin, sonular farkl olsa da, birok olumsuzlua ve ykma yol at

bilinmektedir. Burada kusuru Marks ya da Hegelde aramak yerine, diyalektii yeterince yanlyorumlayanlarda aramak daha doru bir yaklam olacaktr. Kald ki, diyalektik yaklam Hegelve Marksa mal etmek doru olmad gibi, Antika Yunan dncesine mal etmek de tamyerinde bir tespit deildir. Dou bilgeliinde diyalektik yorumlara bolca rastlanmaktadr.phesiz Antika Yunanistannda ve Aydnlanma Avrupasnda bu konuda nemli kazanmlarsalanmtr.

Ne diyalektii ztlarn ykc birlii olarak grmek, ne de deiimi ztsz, ann oluuluu,yaratcl biiminde yorumlamak dorudur. Birinci anlay en kaba, hep kutuplardmanlatran bir eilime varr ki, evreni kuraldan yoksun ve hep kaos halinde grmektenteye bir sonuca gtrmez. kinci anlay ise, gelimeyi gerilimsiz, ztlardan yoksun, kendidinamiine sahip olmayan, d bir gcn gereini hep arayan bir sonuca gtrr ki, bunundorulanmas mmkn grnmemektedir. Metafizie de bu kapdan varld bilinmektedir.

O halde diyalektii bu iki ar yorumdan kurtarmak, arndrmak byk nemtamaktadr. Ykc olmayan, yapc bir diyalektik zaten gelimelerde gzlemlenen bir husustur.rnein insann kendisi, belki de evrenin yaklak olarak hesaplanan ya kadar diyalektiksel birgelimeyi barnda tamaktadr. Atom-alt paracklardan en gelimi atom ve moleklleriolduu kadar, tm biyolojik evreleri de bnyesinde tamaktadr. Bu harikulade gelimediyalektikseldir. Ama yapsal, gelitirici bir diyalektii yanstt inkr edilemez aklktadr.phesiz ok tartlan snf elikileri (Buna kabilesel, etnik, ulusal ve sistemsel olanlar daeklemek mmkndr) belli dmanlklar tarlar. Ama toplumun muazzam esnek akl gcnunutmazsak, katliama varmadan da bu elikileri diyalektiin ruhuna uygun olarak zmekmmkndr. Kald ki, toplum doas bu tip zmlerin saysz rnekleriyle doludur. deologlargelimeyi daha iyi aklayalm derken, belki de iradeleri dnda tersi sonulara dmekten

kurtulamamlardr. En azndan bu durumlara ska dmeleri, diyalektiin de yorumlanmasnnhalen nemini koruduunu gstermektedir.Diyalektik konusunda bir yanla meydan vermemek iin metafizikle kyaslanmasn da

ksaca yorumlamak gerekmektedir. phesiz metafiziin oluumu dta, yaratcda aramastarihin en verimsiz yaklam olmutur. Bu yaklamn yol at felsefe, dinler ve pozitifbilimcilikler tam bir zihinsel smrgecilik sistemi yaratmtr. Doann dtan yaratcya belkiihtiyac yoktur veya varsa bile bu yaratc ancak iten olabilir. Ama toplumsal doann zekszerine metafiziin dtan bir yaratc gibi zihinsel smrgeci rejimleri yerletirdii rahatlklaileri srlebilir. Bu anlamda metafizii eletirmek ve amak byk nem tar.

Fakat metafizie ilikin amak istediim husus onun baka ynyle ilgilidir. nsannmetafiziksiz edemeyeceinden bahsediyorum. Bahse konu metafizik, insan toplumunun kltrelyaratmlardr. Mitoloji, dinler, felsefe ve bilimlerin yan sra her tr sanat, politika ve retimteknikleri de buna dahildir. yilik ve gzellik duygularnn fiziki karlklar yoktur. Bunlar insanazg deerlerdir. zellikle ahlak ve sanat metafizik deerlerdir. Burada aydnlatlmas gereken


7/55

7

husus metafizik-diyalektik ikilemi deil, iyi ve gzel metafizik yaratmlarla kt ve irkinmetafizikleri arasndaki ayrmlardr. Yine din-dinsizlik, felsefe-bilim ikilemi deil, yaam dahaekilir ve ekici klan dinsel, felsefi ve bilimsel inan, hakikat ve dorulardr.

Unutmamak gerekir ki, doa insan yaamnn nnde bykl ve eitlilii ok olan biroyun sahnelemitir. nsann bu sahnedeki rol doann ayns olamaz. O bu sahnede ancak kendiina ettii oyunlarla yaantsn dzenleyebilir. Tiyatronun yaamn yanss olarak tarifi bu deringereklikten kaynaklanr. nemli olan, bu sahne yaantsnn kt ve irkin yanlar veyanllklarnn en aza indirgenmesi; doruluk, iyilik ve gzelliklerinin ise azamiyekarlmasdr. yi, gzel ve doru metafizikten bahsederken, bu derin insan karakteristiindendem vuruyoruz. Yoksa kr, sar ve duyusuz klc metafiziklerden bahsetmiyorum. Yntemeilikin diyalektik-metafizik mukayesesini yaparken, bu belirlemelerin byk nem tadkansndaym.

B-TARHTE ANLAM VERMEYE ALITIIMIZ BALICA HAKKAT YNTEMLER

1-Mitolojik YntemTarihin derinliklerinde anlam vermeye altmzda ilk karmza kan yntem, tm

olaylar ve anlaylara ilikin mitolojik yaklamdr. Dar anlamda mitoloji de bir yntemdir;hakikati aklama metodudur. Mitolojinin arkasnda bir evren anlay vardr. Doann canl veruhlarla dolu olarak deerlendirilmesi gnmz iin her ne kadar ocuksu da grlse, biliminvard seviye gz nne alndnda, aslnda hi de abartld kadar yanl bir yntem deildir.l, cansz ve dinamizmden yoksun yntem anlaylar mitolojiden daha ok anlam yoksunudur.

Mitolojik yaklamn yaamla balants kesinlikle evreci, kaderden uzak, deterministolmayp zgrle aktr. Doallkla uyumlu bu yaam anlay, insan topluluklarn bykdinler ana kadar ok renkli ve cokulu klmtr. Efsane, destan ve kutsallklarla yklmitolojiler zellikle neolitik dnemin temel yaam zihniyetidir. Sylencenin nesnelle elimesi,ieriinde anlaml yorumlarn gelitirilemeyecei anlamna gelmez. Sylenceler (mitolojiler)zerine anlam deeri hayli yksek yorumlar yaplabilir. Tarih bu ynl yorumlar dnda ok azkavranabilir. En uzun yaam dnemini sylence biiminde geiren insan topluluklarnkavramada temel bir yntem olarak mitoloji vazgeilmez nemdedir. Mitolojik yntemin tamzdd gibi konulan gnmzn bilim yntemlerinin de ounlukla birer mitolojiden ibaretolduklar yeterince kantlanmtr.

Tek tanrl dinsel dogmalarla onlarn devam olarak kesin yasalarla alt iddiasndaolan bilimsel yntemin alabildiine gzden drd mitolojik ynteme, mitolojik anlamlaraitibar yeniden verilmek durumundadr. topyalarla akraba olan mitolojiler insan trnnvazgeemeyecei anlam, zihin biimidir. nsan zihnini topyasz, mitolojisiz (efsanesiz,destansz) brakmak, bedeni susuz brakmaya benzer. Daha iyi anlalmaktadr ki, btn canlzihinlerinin bir toplam olan insan zihni, bu kapsamdaki bir zenginlii sadece matematik analitikzihniyete indirgeyemez. Bu, yaama aykrlktr. Milyonlarca canl zihni nasl matematikbilmezse, onlarn toplam olan insan zihni de matematie mahkm edilemez. Kald ki, matematik

ilk icat edildiinde bir Smer uygarlk buluudur ki, asl ilevi olan artk -rn hesaplamaktakullanlmtr. Gnmzde insan mant neredeyse bir hesap makinesine indirgenmitir. Peki,milyonlarca canlnn zihnini, hatta atom alt paracklarn hareketini, lye gelmeyenastronomik byklkleri nasl ve neyle kavrayacaz? Matematiin gcnn bu mikro ve makroevrenlere yetmedii aktr. En azndan kapy yeni anlam yntemlerine ak tutmak gerekir ki,kendimizi peinen dogmalara bomayalm.

Canl sezileri kmsenemez. Yaam adna ne varsa o SEZLERde gizlidir. Bu sezilerinmakro ve mikro evrenlerden bamsz olduklar da sylenemez. Anlaya daha yakn olan, buseziler dnyasnn evrenin temel bir zellii olmasdr. Bu nedenle mitolojik yntem evrenikavramada pek de deersiz saylamaz. Belki de en az bilimsel yntem kadar evreni kavramamzakatkda bulunabilir.

Mitoloji toplumlarn zemedii olaylar idealize edilmi yklerle anlatma sanatdr veilkada yaygndr. Mitolojik anlatm gerein ok gizlenmi ifadesidir.


8/55

8

Mitolojik sylemden vazgeemeyiz. zellikle tarih ncesi, neolitik, ilka tarihi vedemokratik uygarlk byk ksmyla mitolojiktir. Efsane ve bilge syleyilerinde kendilerini dilegetirirler. Sosyolojik olarak baarl zmleri yaplrsa, tarih anlatmn kesinlikle glendiriprenklendirirler.

2-Dinsel YntemMitolojinin dogmalamas dini oluturur. Mitolojiye tam din denilemez. Din deimez

inan ve tapnma biimlerini gerektirir. Tamamen kurgusaldr. Kurgulara inanmak dinintemelidir. Tek olumlu yan, soyut dnceye geite toplumda derin bir yarlmaya yol aarakbilimsel ve felsefi dnceye zorlamas, istemese de ona ortam hazrlamasdr. Felsefe ve bilimdncesi dinsel dnceyle diyalektik ba iinde geliirler. Dinin derin izlerini tarlar.

Mitolojik anlaytan dogmatik dinsel anlaya gei byk bir aamadr. Bu gei toplumdahiyerari ve snflamaya dayal bir dnmn zihinsel alan da igal etmesiyle yakndanbalantldr. Hkmeden ve smren ilikisi sorgulanamaz dogmalara ihtiya gsterir.Dogmalara kutsallk, tanr sz ve dokunulmazlk gibi tabu deerler bahedilmesi, gizledikleri vemeruiyet saladklar hiyerarik ve snfsal karlarla, smr ve iktidarla ilikilidir. Biranlayta ne kadar kat bir hkm varsa, orada o kadar zorbalk ve smr gizlidir.

Dinsel yaklamlar insanlk tarihinde mitolojik dnemden sonra en uzun sreli bir dnemesahiptir. Yazl tarihle de balatlabilir. Veya az ncesinde, sonrasnda. Anlalmas gereken,dinsel dogmaya neden bu denli ihtiya duyulduudur. Bu yaklamn bir yntem olduu aktr.Dinsel yaklamda, yaamn hedefi ve geree ulamann yolu olarak, doadan ve toplumdanakn varsaylan ilahlara atfedilen SZe gre hareket esastr. Bu szlerden sap; yaarkenangarya, her tr klelik, ldkten sonra cehennemlik olmaktr. Maskeli tanrlarn ina edildiieikteyiz. Bu tanrnn ayn zamanda toplum zerinde buyruk ve smry gerekletiren efveya despot olduu kolaylkla sezilmektedir. Ar maskeleme insan anlayn aldatmaklayakndan balantldr. Zaten despotlarn ilk klarnda kendilerini tanr-krallar olarakadlandrmalar bu hususu yeterince aklamaktadr. Akabinde kendi szlerini kanunlatrmalarve kesin hakikat olarak sunmalar yaygnca grlen tarihsel bir durumdur. Bask ve smrderinletike, dinsel dogmatik yntem insan zihniyetinin baat yolu haline getirildi; dahadorusu, bir toplumsal gereklik olarak ina edildi. Tanr maskeli despotlarn yaam kurutan veboan hkm altndaki uzun sreli klelie insanln bu yntemle boyun emesi saland.

Dinsel yntemin bir zihniyet alkanl yolu olarak nemi, binlerce yl kat geleneklersonucunda insan ynlarnda klece boyun emeyi merulatrmasnda ve kadercilik anlaynkkletirmi olmasndadr. Byk smr ve vahet savalar bu yntem sayesinde mmknolmutur: Kutsal sze, tanr emrine gre yaamak! phesiz ynetici konumunda olanlar iin buyntem byk kolaylklar salamaktadr. Sr-oban diyalektii kurulmutur. Kleliktoplumlarn vazgeilmez bir gelime aamas olarak sunulmu, hatta ondan teye deimeztoplum anlayyla doal gereklik bu temelde dondurulmutur. Bir yandan ok edilgen bir doave toplum anlay, dier yandan ok aktif, her eyi yaratan, olduran bir akn yneten vehkmeden tanr anlayyla zorunlu bir diyalektik balam haline getirilmitir. lk ve ortaalar

bu anlay, bu yntem ynetmitir dersek fazla abartya kam olmayz.Dogmatik yntemin en sakncal taraf canl, kendi kendine evrimleen bir doa anlayyerine edilgen, ancak yce buyurgann dtan emirleriyle hareket eden bir yolu insanladayatm olmasdr. Bunun toplumsal alan zerinde en nemli sonucu, ayn edilgen yaplar vedtan oban ynetimini ok doal klmasdr. Bu yntemin en eski olduu kadar en aknznellik arz etmesi ortaada doruk noktasna varmtr. Artk nesnel dnya nerdeyseanlalmaz ve yok saylmtr. Dnya geici bir yaam dura iken, kalc ve ebedi idealler esasyaam biimi olarak varsaylmtr. Dogma ve klieleri kim en ok biliyorsa o lim saylm ve enstn mertebeye oturtulmutur. Anti-mitolojik karakterdeki bu dn yolu tarihin, dolaysylayaamn en dizginleyen ve tutsakla mahkm eden roln baat olarak oynamtr.

Dinsel yntemin olumlu yan ise, toplumda ahlak olgusuna byk mesafe aldrmasdr. Buaamada ve bu yntem altnda iyilik ve ktlk dncesi byk ayrmlara uratlm ve kesinhkmler getirilmitir. Yntemin fark ettii temel husus, insan zihninin esneklii, dolaysyla


9/55

9

biimlendirilebilir zelliidir. nsann kendi altndaki hayvanlar leminden bu zihniyetle farkllkarz etmesi ahlaksal gelimenin temelidir.

Ahlaka bavurulmadan ne toplumsallalabilir ne de ynetilebilir. Yntemde ahlak toplumiin vazgeilmez bir oluum ve ynetim gerei, algsdr. Ahlakn pozitif ve negatif ieriinitartmakszn, bu ynl bir gelime toplumsal alglamann vazgeilmezi olarak saylmakdurumundadr. phesiz ahlak metafizik bir algdr, ama bu husus onun varln geersiz venemsiz klmaz. Metafizik ahlakn mitolojik dnemdeki ilkel ahlaka gre bir stnlndenbahsetmek abart saylmaz. nsan toplumunu ahlaksz dnmek, belki de yiyecek otbrakmadklar iin nesli tkenen dinozorlar gibi insann kendi trnn ya da dnyannyaanabilir evresinin sonunu getirmesi demektir. kisi de ayn kapya kp, sonuta insannsrdrlemez bir tr haline gelmesidir. Nitekim ahlakn byk ykldr ki, gnmzde evresorunlar felaketin eiine kadar getirilmitir.

Sadece temel dinlerde deil, klasik Yunan dncesinde de dogmatik yntem ar basar.Bu dncede diyalektik yntemin, nesnel yaklamlarn yeri ok snrldr. Hkim yntemlerolarak Aristo ve Eflatunun idealizmi, ortaadaki dogmatik dinsel yntemin en gldayanaklar olmutur. dealizmin en byk filozofu, hatta yaratcsnn Eflatun olmas veya ylevarsaylmas, onu peygambersel yaklamn gzdesi yapmtr. Peygamberlie en yakn

filozoftur. byk dinin peygamberlik yaklamlar da iyi stabilize edilmi dogmatik yntemin

kurucu mesafesindedir. Her dinin ar basan yanlar metafizik ahlakn kurucu eleriolmalardr. Buda, Zerdt, Konfys ve Sokrateste ahlak zirveye eriir. zellikleZerdtlkteiyilik-ktlk temel felsefe olarak aydnlk-karanlk ikilemiyle e tutulmutur. Tarihte deeriyksek olan bu bilgelerin ahsnda insanlk byk bir ahlaki merhale kat etmitir.

3-Felsefi YntemUygarlk tarihinde felsefenin yeri dine gre snrl olmakla birlikte nemlidir.

Anlambilimin gelimesi, dinsel aklamann yetersizlii felsefeye ihtiyac ortaya karmtr. Dinkadar eski bir tarihi olan bilgelik, felsefenin de balangc saylabilir. Dnen insan temsil edenbilge, teolojiden farkl bir anlam kaynadr. Grlerine tanr szcleri kadar bavurulur.Bilgeler devletle, uygarlkla pek bark saylmazlar. Resmi toplumun dndaki topluma daha okbaldrlar. Ahlak ve bilimin gelimesinde rolleri belirgindir. Yazl kaynaklara yansmasa da,neolitik toplumda ana-tanra kadnlar ve hiyerarinin yozlamam kesimi bilgelie yakndr.Smer toplumunda bunun gl izlerine rastlamaktayz. Peygambersel klar bilgeliklerledoludur. Ortadounun bilgelik-felsefe gelenei aratrmay gerektirir. Yunan kltr ncesindefelsefenin varl tartlamaz. Yunan filozoflarnn ans, corafi meknlaryla uygarln staama ansn birlikte yaamalardr. Nasl ki Smer rahipleri din ve tanr inasyla yeni devlet vetoplum inasn birlikte yrtmlerse, Yunan filozoflar da daha st aamada yeni uygartoplumu yar din, yar felsefeyle i ie ina etmede ve srdrmede rol oynamlardr. Yaplan iayndr: Kavram sanatn kullanmak. lki din inasyla rol oynarken, dieri felsefi kavramlarlaayn rol oynuyor. Maskeli tanrlar yerlerini maskesiz tanrlar ve plak krallara brakmaya

balayacaklardr. Bunda felsefeyle insan dncesinin kaydettii gelime arasnda iliki vardr.Yunan ve Roma toplumunda snrl rol oynayan felsefi dnce, Avrupa kapitalisttoplumunda byk bir devrim yaayacaktr. Burada dinler kargaasna benzer bir gelimeyifelsefi kargaada da yaayacaz. Bu kargaada uygarln yeni aamasnda ulusal ve snfsalkarlarn sistem gerei ne karlmasnn pay byktr. Din savalaryla elikilerzlmeyince, felsefeye daha ok i dt. 1618-1649 yllar arasndaki savalar son dinsavalardr. Ayn 17. yzyl felsefi devrimin yzyldr. Yunan ve Roma toplumunda sorumlu roloynayan felsefe, yeni uygarlk toplumunda baat ideoloji biimidir. Byk felsefi ekoller doar.Bir yandan Tanrnn ld ilan edilirken, dier yandan rtk krallarn balar uurulur. Bizzattanrlaan ulus-devletle birer plak kraldan baka bir ey olmayan kapitalist devletler devribalar.

Birinci byk zellii, ideolojik olarak felsefenin dnce ve inan biimi olarak putperestdinlerden daha ok benimsenmesidir. Felsefe anlam patlamasna yol ayor. Tm felsefieilimlerin tohumu bu dnemde serpilmitir: dealizm, materyalizm, metafizik, diyalektik


10/55

10

muhteval tm dnce biimleri dou ve tartma ans bulmulardr. Sokrates ncesi doafelsefesi ncelikli iken, Sokratesle birlikte sonras toplum felsefesi arlkl olmutur.Toplumsal sorunun bymesi (bask ve smr) bu gelimede rol oynar. u hususu bir kezdaha belirtelim ki, toplumsal sorun demek, kent-ticaret-devlet-ynetici zincirinin kurulmasdemektir. Ayrca maddi uygarlk olarak kent, felsefi dnceyi zorunlu hale getirmede etkilidir.Kentin kendisi organik toplumdan kopu anlamna gelir. Dolaysyla doadan kopmu birzihniyet kent ortamnda kolaylkla biimlenir. Her tr soyut, kaba metafizik ve materyalistdncenin ana rahmi, evreye ihanet temelinde kurulan kent uygarldr.

Demek ki felsefe bir yandan dncede bir hamle iken, dier yandan evreyeyabanclamann bir dier dnce biimidir. Felsefi bilgiyi yayan Sofistler bir bakma dnemin(Avrupada 18. yzyl aydnlar) aydnlardr. Durumlar elverili aile ocuklarna parayla dersverirler. Rahiplerin din icatlar ve tapnak insanlar oluturmalar gibi, filozoflar da kendiokullarn olutururlar. Bir nevi kendi kiliselerini (meclislerini) kuruyorlar. ok tanrl dinler gibiok sayda felsefi okul oluuyor. Her okul sanki bir din veya mezhepmi gibi yorumlanabilir.Dinler de nihayetinde bir dnce biimi olmalar nedeniyle geleneksel, kurumlam ve inanbiimini alm felsefe saylabilir. Aradaki fark birbirine tamamen zt olarak kavramamakgerekir. Din daha ok ynetilen halkn ideolojik gdas iken, felsefe gelikin snftan genler ve

aydnlarn gdasdr. Eflatun ve Aristo bir nevi rahiplerin kenti kurma, koruma ve kurtarmagrevlerini felsefi gzlkle baarmak isterler. Filozoflarn da esas uras, site devlet vetoplumunun daha iyi nasl ynetilip korunaca, ncelikle en iyi hangi temellerde kurulacadr.

Felsefe kurgusal yan ar basan zek kaynakl olsa da, somutu gzlemeyle sreklibalantlandrr. Duygusal zekyla ban hepten kopartmaz. Soyutlama gc en yksek dncebiimidir. Bilime katks dinden daha nceliklidir.

4-Bilimsel YntemBilimin aslnda felsefeden fazla fark yoktur. Bilim deney temeli daha gelikin felsefe

olarak da yorumlanabilir. Her iki doay gzlem ve deneyle anlamlandrmaya alrlar. Dorusuda budur. Fakat dinin sorduu niin sorusuna yantlarnn olmamas en nemli eksikliidir.Doann nasln cevaplandrmak, yaamn yeterli yant olamaz. Koca bir evreni niinsiz,nedensiz, amasz varsaymak pek arzuya ayan bir yaklam olamaz. Yaamn niinine yantolmayan bilim, sonuta kleletirici iktidara ara olmaktan kurtulamaz. Bilimin felsefe ve dinden(niin ve ama sorunsallna ilikin) ayrtrlmasnn kapitalistik zihniyetle ok yakndanbalantl olduunu gl bir tez olarak ileri srmek durumundaym.

yle kantlayabilirim: Din ve felsefe, hatta mitoloji toplumun hafzas, kimlii ve zihnensavunma gcdr. oka arptlsa, kendine kart klnsa da, sosyolojik bir gerekliktir. Tarihle,hafzasyla ba kopartlm bir toplum ve bylesi bir toplumun bilimi ancak gncel iktidarahizmete koturur ki, bu da kapitalizmdir. Kapitalizmde mitoloji, din ve felsefe neredeyse bepara etmez bir duruma indirgenmitir. Neden? Cevap aktr. Binlerce yl din, felsefe, efsanetoplumun yarklarnda pusuya yatm kapitalist unsurlar (tefeci, dengesiz fiyat farkn kullananspeklatrler) hep dladklar, kendilerine meruiyet tanmadklar iin. Din, felsefe ve efsane

toplum dncesinde yerini koruduka, duygusal zek toplumda arln srdrdke,kapitalizmin baat hal gelmesi olanakszdr. Hibir iktidar bu zih niyet -dolaysyla ahlak-ortamnda kapitalizme meruiyet kazandramaz. Dayand bir sosyo-ekonomik dzen halindesavunamaz.

Kapitalizmin dnya sistemi haline gelmesinde bilimsel metot anlay nemli rol oynar.Roger ve Francis Baconla Descartesin nclk ettii yeni yntem anlaynda zne ve nesneayrm zenle belirtilir. Ortaan dogmatik ynteminde zne ve nesneye pek yer yoktur.Glgemsi bir ilevleri vardr.

Rnesansla ayaa kalkan Bat Avrupa, Hristiyanlkta reformla ve felsefi aydnlanmadevrimiyle zne ve nesnenin grnmnde yeni bir a amtr. nsann znelliiyle dnyannnesnellii iki temel faktr olarak yaamda bakeyi temsil ederler. Tanr szn esas alandogmatik yntem ahlakla birlikte nemini yitirir. Daha dorusu, eskininrtk krallar ve maskelitanrlar yerine, plak krallar ve maskesiz tanrlar dnemine geilir. Bunda kapitalistik smrtarz temel drtdr. Kr ad altnda gerekletirilen istismar her bakmdan toplumun


11/55

11

alglann deitirme zorunluluunu duyar. Yeni bilimsel yntemin altndaki temel etken buzorunluluk veya ihtiyatr. nsanlk ve doa ok byk bir istismara uratlmakla karkaryadr. Toplumun bu istismar kolay kolay kabul edemeyecek olan vicdan (ahlak) ancakbyk bir zihniyet deiiklii ile yeniden ina edilecektir. te bunun iin temel doruluk yoluolarak ynteme byk ilev decektir. Descartesin kkl bir dnm iin byk birphecilik hastaln yaad, her eyden phe ettii, bunun sonucunda Dnyorum, ohalde varm yargsna snd mehurdur. Baconlarn nesnellik iin byk zen gsterdikleriiyi bilinir. Birincisi bireyin bamsz dnebilmesine kapy aralarken, ikinciler nesnehakknda bireyin diledii gibi tasarrufta bulunabilmesine kapy aralar.

Nesne-zne ayrm zihniyet hegemonyasnn adeta kilididir. Grnte bilimsel ynteminvazgeilmezi olan nesnellik ilkesi, aslnda znelciliin hkimiyeti iin gerekli bir n aamadr.Ynetmek iin zne olmak gerekir. Doal olarak ynetilenlere den rol nesne olmaktr. Nesneolmak eyalamak, eya gibi ynetilmektir. Eya, dolaysyla doa olarak nesne, znenin dilediigibi ynetme erki haline geliinin yntemsel ifadesidir. Hem de bilimin aments olarak. zne -nesne ayrmnn Eflatuna kadar giden bir kkeni vardr. Eflatunun nl idealar dnyasylabasit yansmalar ikilemi benzer tm ayrmlarn temelidir. Bunun mitolojik temelini iseharikulade biimde Smer ve Msr toplumlarnda gzlemliyoruz. st hiyerarinin tanrsal

ykselii, yceltilii, altndakilerin ise kullatrlmalar asli kkenidir. Yaratan-yaratlan,yneten-ynetilen ikileminin zihinsel ifadesi tanr-kul, kelam-eya, mkemmel idealar-basityansmalar biiminde gelie gelie zne-nesne ayrmna varyor. Ruh-beden ayrm da bukapsamdadr. Bunun siyasi anlam demokrasinin inkr, oligari ve monarinin nnnalmasdr.

Bilimsel yntemde nesnellik kavramn yeniden ve ok derinlikli olarak yorumlamakgerekir. Analitik dnce dnda, insan bedeni de dahil, tm doann (canl ve cansz) nesneolarak tanmlanmas, esasta kapitalizmin doay ve toplumu smrsnde ve tahakkm altnaalmasnda kilit bir ileve sahiptir. zne ve nesne ayrmn derinletirmeden ve byk birmeruiyete kavuturmadan, yeniaa ilikin zihniyet dnm salanamaz.

zne analitik dncenin en meru geerli faktr iken, nesne de zerinde her trspeklasyonun yaplabilecei maddi edir. Dier bir deyile objektiviteyi temsil etmektedir.Bu ayrm uruna byk kavgalar verilmitir. Kiliseyle bilimin kavgasn salt doruluk hakkndabir ekime olarak grmemek gerekir. Bu kavgann altnda byk toplumsal mcadeleler szkonusudur; bir anlamyla ahlak ykl eski toplumla ahlaki rtden soyunmak isteyen plakkapitalist toplumun ekimesi vardr. Mesele salt kilise ve bilim ekimesi de deildir. Dahagenelinde toplum vicdannn tm tarihi boyunca muhafaza ettii, istismar yasaklayan,lanetleyen ve gnah sayan sistemle toplumu hibir yasak, gnah ve lanet tanmadan smryeve tahakkme ardna kadar amak isteyen kapitalist yeni toplumsal projenin atmas szkonusudur. Nesnel yaklam bu projenin kilit kavramdr.

Analitik dncenin nesnellik kavray altnda operasyona yatramayaca hibir deeryoktur. Sadece insan emei deil, tm canl ve cansz doa tasarruf altna alnpmlkletirilebilir. nceleme ve aratrmalara tabi klnp zerinde her trl smrye hak

kazandrlabilir. Sekin zneler dnda her ey mekanik olarak deerlendirilip acmaszcatahakkme ve istismara tabi tutulabilir. Doaya ve topluma kar temel zne olarak rgtlenenbirey-vatanda-ulus-devlet toplumu, yeni maskesiz tanrlar olarak, soykrmlardan evreyiyaanmaz hale getirmeye kadar her trl lgnl yapma kudretine sahip yeni icatlardr.Eskinin Leviathan artk kudurmu gibidir. Hkmetmeyecei, paralamayaca bir nesne yokgibidir. Nesnel yaklam bilimsel yntemin son derece masum bir kavram gibi alglamannbyk felaketlere, sapmalara ve ortaadan kalma engizisyonlardan daha acmasz katliamlarayol at iyi anlalmaldr. Nesnel yaklamn hi de masum bir bilim kavram olmad nemlebelirtilmelidir.

Bilimsel yntemin kendisi en byk snfsal blnme arac olarak kavranmadka,sosyolojinin gnmzdeki ilevsizlii ve iflas durumu aklanamaz. Aka belirtmeliyim ki, eniddial toplumsal bilim geinen ve bir dnem benim de yle saydm bilimsel sosyalizmin iflasetmesinde de nesnel bilimsel yntemin belirleyici bir rol vardr.


12/55

12

Bilimsel sosyalizmin ve tm trevlerinin uzun sreli uygulama ve toplumsal sisteminalarndan sonra iten zlerek yklmalar veya direkt devlet kapitalizminden zelkapitalizmlere dnm geirmeleri, temellerindeki bilimsel yntemden, onun nesnelletirmeanlayndan ileri gelmektedir. Yeri geldike bu konular kapsamlca aacam belirtmekleyetiniyorum. Yoksa sosyalizm mcadelesine byk inan ve abayla katlanlarn drstniyetlerinden asla kuku duyulamaz.

zne-nesne ayrmna temel rol atfeden tm bilimsel yaplar bamszlklarna okdkndrler. yle ki, bunlar her tr toplumsal deer yarglarnn stnde hareket ettikleriniiddia ederler. Bilim adna belki de yaplan en byk sapma bu iddialarda gizlidir. Belki de hibirada kapitalist ada olduu kadar bilimin hkim sistemle btnlemesine tank olunmamtr.Ynteminden ieriklerine kadar bilim dnyas hem sistemin en byk ina gc, hem demeruiyetini salayan ve koruyan gtr. Kapitalist an bilim yntemi ve bu temelde oluanbilimleri, gerek sistemin krsal ileyiinin, gerekse bunun yol at ve toplumun tm i ve dhalkalarn kaplayan savalar, krizler, aclar, alk ve isizlik, evre ykm ve nfuspatlamalarnn esas salayc, yol ac gcdr. BLM GTR zdeyii bu gerein iftiharladile getiriliidir.

Belki de bunda kt olan ne var denilecektir. Masumiyet ve meruiyet zrhna brnen

sistemden bu sesler, yarglar rahatlkla dile getirilirken, en doal tutum ifade edilmi olur.Eer gnmzde kapitalist modernite tm parametrelerinde srdrlemezlik iaretlerini

veriyorsa, bunda en byk pay sahibi dayand bilimsel yntemdir. Dolaysyla sistemeletirisini dayand yntemde ve ortaya karlan bilimsel disiplinlerinde gelitirmekyaamsal neme sahiptir. Sosyalist eletiri de dahil, tm sistem eletirilerinin temel zaaf,sistemin dayand ve onu var klan yntemin aynsn kullanmalardr. Hlbuki o yntemedayanarak ina edilen toplumsal gereklik, ayn yntemle ne kadar eletirilse de, ayn sonulakarlamaktan kurtulamaz. oka bilinir, nceden izilen yollarda yryenler, o yollarn vardky ve kentlere ulamaktan baka bir yere varamazlar. Bilimsel sosyalizm de dahil, sistemkartlarnn bana gelen de budur.

Deerlendirmelerimde zne ve nesne ayrmnn snfsal ve toplumsal karakterini temelalmaya byk zen gsteriyorum. nk masum gibi gzken bu iki kavram, srdrlemez halegelen modernitenin ontolojik (varolu) nedenleridir. Sanld gibi bu kavramlarn bilimselkazanmlarla ilikisi yoktur veya izafi karakterli olmaktan masun deildirler. En azndanortaadaki dogmatik yntem kadar saplantl bir doa ve zne anlayna sahiptirler. zne venesne ayrmn aka yapmakla yaamn kavranmak istenmesi, insan yaamn ortaadan dahageri ve silik klmakta ve maddi bountuya tamaktadr. Dogmatik yntemin nefessiz brakt vezgrlkten yoksun kld insan yaam, kapitalist modernitede zne-nesne ayrmna dayalolarak parampara edilmektedir. Yaamn tm alanlarnda derinden bir yarlma inaedilmektedir. Bilimsel disiplinlerle btnln hcrelerine kadar paralanmasyla yitirilen enbyk deer, toplumsal yaamn mekn ve zamanla kaytl btnl ve blnmezliidir.Gnmzdeki yaam skmas kadar znden, meknsal ve zamansal dayanaklarndankopartlm yaam trajedisinden daha vahimi dnlemez. Kaderlerin en ktsyle kar

karyayz. Toplumsal kanserleme bir alegorik yaklam deil, yaama kar en anlaml birsistem yorumudur.

C-YNTEM VE HAKKAT ARAYIININ TARHSEL ANLAMI

Kar eletiriyle yeni bir yntem nermiyorum. Bu tmyle yntemsizlii nerdiimanlamna da gelmez. Sadece insan yaamnda deil, tm canl ve cansz doa yaamnda da balkalnan yolun, yntemin, yasalarn ifade ettii hususlarn farkndaym. Yol ve ynteme deerbimekteyim. Ama yntem ve yasa anlaynda her zaman deterministik bir z tanrken,bundaki srar ve kalcln gelimenin ve zgrln inkrna varabilme tehlikesi tadn danemle belirtmek durumundaym. Yntemsiz, yasasz evrenlerin varln dnmyorum. Amaevreni sadece matematik bir dzene sahipmi gibi ele alan Descartes mekanizminin temelolduuna da inanmyorum. Matematik ve yasa mantnn hastalkl olduuna dair derin


13/55

13

kukularm vardr. Matematik ve yasa icats Smer rahipleriyle gnmzn bilimsel zihniyetiarasnda byk benzerlik gryorum. kisinin de ayn uygarl temsil ettikleri kansndaym.

Yntem kart olmak ne tamamen yntem inkr, ne de alternatif yntem arama anlamnagelir. zgr yaam seeneine daha yakn yorum imknlarna ak olmann daha yksek deertadn belirtmek gerekir. Eer hedef yaamn anlamna varmaksa, yntem buna araclketmelidir. Kendi bana byk endstriyel retim ve byk devlet insanla mutluluktan oksava ve ykm getirmilerdir. retim ve g birleince, anlamdan daha ok uzaklatrmaktadr.Birikim sahipleri yaam karsnda her zaman en byk anlayszlklar sergileyen kesimlerinbanda gelmilerdir. Toplumda birikime hep pheyle baklr. Yntem sorunundan kurtulmakveya bu sorunu amak kkl anlamlar ierir; iinde yaanlan a ve uygarlkla hesaplamaygerektirir. Tarihsel zamanlarda bunun arpc rneklerine rastlamaktayz. Kapitalizme, onuntm modern kurum ve kalplara damgasn vuran yntem ve bilim disiplinlerine radikal eletirigetirmeden, bu temelde bilimin zgr yaam daha yakn klan yeniden inasna ynelmedenk aramak beyhude bir abadr. Modernite-postmodernite ikilemine katk sunmak niyetindedeilim. Bu konuda sergilenen birok yaklama sayg gstermekle birlikte, sorunun zndenuzak kalnd kans halen yaygndr. Postmodernite, modernitenin yeni klflar altnda kendinisrdrmesi olarak da deerlendirilmektedir.

Kendi yorumumu HAKKAT REJM kavram ad altnda sunmak durumundaym. Biralternatif yntem arayndan ziyade, yanlglarla yklenmi ve zgrlk deerindenuzaklatrlm yaam sorunlarndan k yolu aranmaktadr. phesiz insan toplumundahakikat arayl hep olagelmitir. Mitolojilerden dinlere, felsefeden gnmz bilimlerinekadar birok seenek bu araylara yant olarak belirmitir. Yaam bu seenekler dndayaamak dnlmedii gibi, sorunlar yumann bu seeneklerden kaynakland gibi bir ironide inkr edilemez. Yani ne onsuz olunur, ne onunla olunur dilemmas (ikilemi) sz konusudur.Fakat yaadmz modernitenin benzersiz bir fark vardr. Modernite birok alandasrdrlemezlik snrlarna dayanmtr. Bir rpda sayarsak artan nfus, kaynaklarn tkenii,evre ykm, snrsz byyen toplumsal atlaklar, zlen ahlaki balar, yaamn mekn vezamandan kopuu, byk stresli ve bysn, iirselliini yitirmi yaam, dnyay leevirecek nkleer silah ynaklar, sonu gelmeyen ve tm toplumsal bnyeyi saran yeni savatrleri gerek bir maheri artrmaktadr. Bu aamaya geliin kendisi bile HakikatRejimlerimizin iflas ettiini gstermektedir. Umutsuz bir tablo sergilemek durumunda deilim.Ama karmzda, iimizde yiten yaama kar sessiz kalacak, lk atmayacak halde de deiliz.Umutsuz olmayalm, gzyalarna boulmayalm. Fakat bunun iin are gerekir.

Hakikat araymz bo bir aba myd, yoksa karanlk gler andan m geiyorduk?Byk yanllklar nerede ve ne zaman yapld; saplantlara nerede ve ne zaman girildi?

Kapitalist modernitenin gcn ezici biimde yanlgl toplum inalarndan aldnaeminim. Buna kar byk mcadelelerin verildii inkra gelmez. Baar diye sunulansistemlerin bana gelenler de ortadadr. O halde sistemin hep iddia ettii gibi, yaanlan son veebedi dnya mdr? Baka bir dnya mmkn deil midir? Gncel olarak sorulan sorulartekrarladmn farkndaym. Fakat birok noktada dlen yntem hatalarndan bilim

disiplinlerindeki yanllklara, iktidar ve ekonomi yorumlarndan hukuk ve estetie hkmedentahakkmc anlay ve kurumlamalara kadar birok olgunun iyzn sergileyecek durumdaolmay kmsememek gerekir. Bu anlamda bir denemeye girime gcn kendimdegryorum. Bunu zgrlk deerlerine kar sergilenmesi gereken bir bor, bir grev olarak dadeerlendiriyorum.

nsan dncesine hkmeden iki temel kalp olan znel-nesnel, idealist-materyalist,diyalektik-metafizik, felsefi-bilimsel, mitolojik-dinsel gibi blnmeler anlam zayf klm vearptmtr. Bu ikilemlerdeki derinlemeler, kapitalist moderniteye yol aan temel yntemhatalardr. Uygarlk tarihi boyunca dnce ve inanlarn bu ynl geliimi, gelitirilmesi iktidarve istismar sahiplerince hep desteklenmi ve kurduklar sistemlerin srdrlmesinde temelmeruiyet roln oynayarak kapitalizmde zirvesine tanmlardr. Bu ikilemlerin soyut bir tarihgibi yorumlanmas da esas olarak yrrlkteki iktidar ve smr sistemlerinin yararnadr. Eerinsanlk zihniyeti bu ikilemlerle bouturulmasayd, hibir iktidar ve istismar dzeni tarihte budenli etkili olmazd. Zihniyet savalarn bu ikilemler etrafnda srdrmek, adeta ehvet gibi


14/55

14

daha ok iktidar ve smr arzusuna yol aar. Hakikat arayclar, bu ikilemlerdeki baarlarorannda, iktidar sahiplerinin yannda ve smr odaklarnda kendilerine hep sekin yerbulmulardr. Hakikat iktidardr, iktidar hakikattir deyimi byk geerlilik kazanmtr.Buradaki hakikat rejimi, siyasi istismar rejiminin en salam mttefiki konumundadr. Buittifakn sonucu ise, daha ok bask ve istismardr. Bunun sonucu ise, zgr ve anlaml yaamnyitimidir.

O halde bu hakikat rejimini brakmak, yntem itibariyle yaplmas gereken ilk ciddi iimizolmaldr. Aslnda negatif bir duru gerekiyor: Sistemin hakikat rejimine her cepheden olumsuzdavranmak! Kuru bir cephe altan bahsetmiyorum. Onu zerek kar duruun sergilenmesigereini belirtiyorum. Sadece iktidar alarna kar deil, smr odaklarna kar da ancak buodaklarn her yerinde karlarnda anlaml direni ve topluluk ina abalar gelitirilirse, sistempf noktasndan yakalanm ve zlmeye balanm olacaktr. Tm toplumsal inalar zihniyetrndr. Sylenenin aksine, eller ve ayaklar toplumu ina etmez. yle olsayd, karmzdakidnya bambaka olurdu. Tarihin tm nemli olaylar, gelime sreleri ve yaplanmalar etkilizihniyetler ve iradelerinin eseri olarak ortaya kmlardr. Marksist yntemin en bykhatalarndan biri, devrimi zihniyet alanlarnda younlatrmadan, yeni toplumsal inay gnlkbask ve istismar altndaki proleterden beklemesidir. Marksistler proleterinyeniden fethedilmi

kle olduunu grememilerdir. zgr ii safsatasna bizzat dmlerdir. Dier hatalarlabirlikte bunun sonular bilinmektedir.

O halde insanln bilimsel kazanmlarna da anlam vererek kazanmamz gereken zihniyetnasl olmaldr?

Bu soruya daha ak yant vermek iin znellik ve nesnellikten kaynaklanan, ama sonutaayn kapya varan iki zihniyet duruunu daha derinliine deifre etmeliyiz.

Birincisi, nesnelliin, oka iddia ettii gibi, doa ve toplum yasalarnn olduu gibi ifadesiolmaddr. Derinliine aratrlr ve fark edilirse, nesnel yasallln eski tanr sz deyimininmodern biimi olduu grlecektir. Bu nesnellikte hep doa ve toplumu aan glerin sesiyanklanr. Daha da deilirse, bu sesin zorbann ve istismarcnn hkimiyetinden kaynaklandanlalr. Nesnel zihin ve duyduu sesler dzeni, uygarlk sistemleriyle yakn balara sahiptir. Busistemlerce terbiye edilmiler ve kulaa aina klnmlardr. Nesnelerden yeni bilgiler kopartlsadahi, bunlar annda sistemin yerlerine eklemlenirler. Her yeni buluun, teknik sistemdekisahiplerince ya nceden ya sonradan binbir bala balandklarn iyi grmek gerekir. Aksindesrar edilirse, demden brahime, Maniden Hallac- Mansura, Saint Pauldan GiordanoBrunoya kadar gelen tarihsel rneklerinde grdmz gibi sistem tanrlarnn gazabnauratlrlar. Nesnel olma geree ve adalete yakn durduunda binbir dmanla karlar.Nesnel olma eer gerekten algnn, gnl gznn grd eyse ok deerlidir; zgr yaamdeerine balandnda gerek bilgelie de gtrr. Ama bunun iin Hallac- Mansur ve Brunogibi dnce savas olmay gze almak gerekir.

Bilimsel yasalar asndan nesnellikten iki ynl sonu karlabileceini zenle bilmekgerekir. Hangisinin kurulu hkim sistemin, hangisinin gerein yansmas olduunu bilmekbyk ura ve direni gerektirir. Daha ok analitik dnceye ait olan nesnel dnce tarz

duygusal zek kaynakl anlk sezgisel dncelerle bantl klnmazsa, tarihte ikinci bir dinozorroln oynayacaktr. Atom bombasn douran canavar, kapitalist modernitenin analitikdnce yapsyla tehiz edilmi eski Leviathann yeni versiyonudur. Bahsettiimiz olumsuztablonun sorumlusu da bu yeni versiyondur. Ulus-devlet biimindeki maskesiz yeni tanryincelediimizde, nesnel analitik dncenin neye kadir olduunu daha yakndan greceiz.

Nesnelliin kar kutbunda yer tutan znellik, geree igryle, nesnesizspeklasyonlarla varlaca iddiasndadr. Bu, Eflatunculuun bir biimidir. Kendi banabrakldnda, nesnellik gibi yanlma ve saplant yn hemen aa kar: Gerek duyumsand,hissedildii kadardr. Bu bir ynyle varoluulua kadar varr. nsan kendini yarattndanibaret sayar. Adna birok dnce ekol kurulmasna ramen, nesnellik gibi sistemde yeralmakta geride kalmaz. Doa ve toplum anlaynda sbjektivizme (obje inkrcl) dmesi,bireyciliin gl dayana olmasna gtrr. Modernitenin bireyini egoist yapan anlay,znelcilikle yakndan balantldr. Bunun salkl ben yerine bencillie yol amas, tketimtoplumuna gtren temel gdmlenime balanr.


15/55

15

znellik ne kadar benlik, o kadar hakikat saplantsndan da sorumludur. Kapitalist sistembu dnce yapsna ok ey borludur. Bata edebiyat olmak zere, sanat alanna yanstlan budnce tarz sanal dnya yaratmyla sonulanmtr. Sanat endstrisi araclyla tm toplumuetkisi altnda tutarak, sisteme muhta olduu meruiyeti katmanl olarak salar. Toplum anlkolarak sanal bir dnyann bombardman altnda tutulup, z dnm olanan hep yitirmeylekar karya braklr.

Hakikat bir simlasyon (kopyalama) dnyasna indirgenir. Asl ve kopya arasndakiayrmn anlam kalmaz.

Bir igr olarak znelliin olumlu yan, duygusal dnce ile daha yakndan balantlolmasdr. grde his ve sezgilerle kefetme gl bir yandr.

Tasavvuf ve Ortadou bilgeliinde, igr yntemiyle doa ve toplum btnlyakalanmaya allmtr. Bunda epey de mesafe alnmtr. Halen gl bir kaynak olarakilevsel klnabilir. Batnn nesnelciliine kar Dounun znelcilii doaya ve topluma ahlakiyaklamda stn bir konuma sahiptir. znelcilik de, nesnelcilikte olduu gibi kendini tanrnnsesi olarak yanstma hastalna ska dmtr. Bu ynyle ikisi birleir. sel ve aknsal tanr,doa ve toplum yaklamlar bu ynleriyle sistemlerin maskeli ve maskesiz tanrlardurumundaki rtk ve plak krallklara hizmet aracna dnmekten, eklemlenmekten

kurtulamazlar.Gnmzde, daha dorusu kapitalist modernitede nesnelcilik pozitivist okul ve niversite

kurumlaryla, znelcilik ise her trl ruhuluk ve dincilik kurumlaryla salam yer tutup ikiynden meruiyet retirler. Birer hakikat ynteminden, rejiminden ok, sistemin yadanlroln oynarlar. ktidar ve istismarn merulatrc kadro ve kurumlar olarak, plak zor vesmr kurumlar kadar ilevsellie sahiptirler. Bir kez daha karmzda iktidar hakikattir,bilim gtr deyiiyle btnleen sistem gleri sz konusudur. Hakikat aray, irket olarakda deerlendirebileceimiz sermaye-bilim-siyaset geninde somutlaan oyunun addr. Buoyunun dnda her hakikat aray ya sistemin dmandr, yok edilir, ya da ilerine ekilerekeritilmeye allr. Anlamn byk yitimi karsnda maddi uygarln en gelikin aamasylakuatlm bulunmaktayz. Sermaye-bilim-politik g emberinden kurtulu nasl salanacaktr?Nietzscheden Michel Foucaultya kadar zgrlk filozoflarnn cevabn arad bu soru kolaycacevaplandrlacak cinsten deildir. Modernite karsnda idi edilmi toplum ve insannlm yarglarna giden bu filozoflar anlamak gerekir. lm kamplar, atom bombas, etniktemizlik savalar, evre ykm, kitlesel isizlik, yaamn ar skmas, kanserde art, AIDStr hastalklar bu yarglar dorulad gibi, kar hakikat araylarn da o denli ivedi ve gerekliklmaktadr.

Tarihsel dnemin yeni deiik yntemler ve hakikat kurgulamalar asndan verimliolduunun tespiti, toplumun topluluklar dzeyinde yeniden ina edilme ansn arttrmaktadr.zgrlk ve eitlik topyalarnn ina edilmi toplumsal yaplanmalar halinde somutlukkazanmalar gnn pratik grevleri mesafesindedir. Gerekli olan, girilen yolun bilimsel deeri vezgrlk iradesinin gcdr. Hakikat aknn zgr yaama yaklat dnemden bahsediyoruz.zdeyiimiz udur: HAKKAT AKTIR, AK ZGR YAAMDIR!

O halde hem yntem, hem hakikat rejimi olarak akla zgr yaamn peine dmeden negerekli olan bilgiye eriebiliriz, ne de yeni ncllkler ve toplumsal dnyamz ina edebiliriz.Varsaymlarmz nda bilgilenmeyi ve nc yaplanmalar daha yakndan aratralm.

D-EVRENSEL HAKKATNYETKN KAVRANII NSANIN YETKN KAVRANIINDANGEER

Aratrmamza Bacon ve Descartesin ncllerini reddederek balayalm. zne-nesne veruh-beden ikilemini reddettikten sonra insan temel almak, her bakmdan daha uygun birbalang olabilir. nsan merkezli bir dnyadan bahsetmediimiz gibi, hmanist bir yaklam dakonu edinmiyoruz. nsandva younlaan gereklikler toplamn konu edinmekteyiz.

1-Maddenin yap talar olarak atomlar, hem say hem dizili olarak insanda en zengin birvarla ve bileime sahiptir.


16/55

16

2- nsan biyolojik dnyann tm bitkisel ve hayvansal yaplarn temsil etme avantajnasahiptir.

3- Toplumsal yaamn en gelikin biimlerini gerekletirmitir.4- ok esnek ve zgr bir zihniyet dnyasn temsil etmektedir.5- Metafizik yaayabilmektedir.Tm bu zelliklerin insanda i ie, btnlk dhilinde ayn anda yaanmasnn rnei

olmayan bir bilgi kayna olduu aktr. Btnlk iinde bu kayna anlamak, bilinengereklemi evreni anlamakla zdetir. En azndan anlamak iin doru bir balangdeerindedir.

Bilimin en son vard snrlar olarak kuantum ve kozmos bize hayli ilgin yaklamlarsunmaktadr. Atom alt parack ve dalga fizii olarak kuantum bambaka alanlar amaktadr.Sezgili, zgr tercihli dzenlerden tutalm, ayn anda farkl iki ey olmak, insan yapsndan trbelirsizlii asla tam aamama kuralna kadar tespitlere ulalmaktadr. Kaba, cansz maddeanlay tamamen bir tarafa braklmaktadr. Tersine son derece canl, zgr bir evren karmzakmaktadr. Burada asl muamma insanda, zellikle zihniyet durumunda yaanmaktadr.dealizme, sbjektivizme dmekten bahsetmiyoruz. oka ilenen benzer felsefe tartmalarnagirmiyoruz. Evrende bu kadar eitlilie kuantum snrlarnda yol ald tamamen

anlalmaktadr.Artk atom paracklarnn da tesinde, dalga-parack evreninde olup bitenlerin bata

canllk zellii olmak zere, varlklarn her eidini oluturduunu grmekteyiz. Kuantumsezgisellii derken bunu kastediyoruz. Kaba, cansz maddeden nasl bu kadar bitki, iek, canl veinsan zeks treyebilir? Her ne kadar canl metabolizmas molekler temelde olumaktadrdenilse de, molekllerin atom ve atomlarn parack, paracklarn dalga-parack dzeni vetesinde olup bitenler izah edilmedike, doal eitlilii yetkin izah edebilmemiz mmkngrnmemektedir. Ayn zmleme tarzn kozmosa ilikin de yrtebiliriz. Evreninbyklnn son snrlarnda (eer varsa) olup bitenler de kuantum alanndaki olup bitenlerebenzemektedir. Burada karmza canl bir evren anlay kmaktadr. Evrenin kendisi zihni vemaddesi ile bir canl varlk olamaz m? Kozmolojide gittike tartlacak bir sorudur bu.

Kuantumla kozmosun orta yerinde duran insana da mikro kozmos diyoruz. kan sonuudur: Her iki evreni, kuantumu ve kozmosu anlamak istiyorsan insan z! Gerekten insantmalglamalarn znesidir. Ne kadar bilgimiz varsa insan rndr. Kuantumdan kozmosa kadartm alanlarn bilgisi insanlarca gelitirilmitir. Esas incelenmesi gereken, insann alglamasrecidir. Bu bir anlamda evrenin imdiye kadar llebilen yaklak 20 milyar yllk evrimtarihidir. nsan gerekten bir mikro kozmostur. nk onda kuantum dzeni ilemektedir.Atomalt parack ve dalgalardan en gelimi DNA molekllerine kadar maddenin geliimtarihini grmekteyiz. laveten bitki ve hayvanlarn en alt evresinden insana kadar tm geliimsrelerinin tarihini de grmek mmkndr. Dolaysyla insann evrenin bir zeti olduubilimsel bir yargdr.

nsan yorumumuzu daha da gelitirirsek u varsaymlar ileri srebiliriz: nsann olutuutm materyallerin canllk, sezgisellik, zgrlk zellikleri olmasayd, tm bu zelliklerin toplu

ifadesi olarak insan canll, sezgisi ve zgrl de gelimeyecekti. Olmayan bir eyden yeni birey domaz. Bu tespit cansz madde anlaymz rtmektedir. phesiz insan tr birorganizasyon ve toplum olmadan, bilgili varlk gelimez. Ama bu organizasyon ve toplumda roloynayan materyalin bilgisel, sezgisel, anlamsal, zgrlksel zellikleri olmadan da bilginin vcutbulamayaca anlalr bir husustur. Doruya dahayakn gr, kozmos ve kuantum evrenindekioluum zelliklerinin insanda da yaanddr. Tabii kendi zgnl temelinde bu yasalarilemektedir. Evrenler insanda dile gelmektedir. kan sonu, evrenin yetkin kavran insannyetkin kavranndan geer.

1-Maddenin Yetkin Tr Ve BileimiOlarak nsanMaddenin yap talar olarak atom ii ve atomlar aras oluumlarla canllk arasndaki ba

en iyi insanda tehis edilebilir. nsan bir anlamda dnen canl madde dizilii olaraktasarlamak mmkndr. phesiz tasarmlamamz insan madde toplamndan ibaret saymadgibi, maddeyi de tmyle canllk hissi olmayan bir yap olarak grmemektedir. Kendine gre


17/55

17

canl hissi olan maddeyle, madde toplamn aan bir insan anlamn ilikilendirmek etin biranlam sorunudur. Metafiziin kaynan da bu alglamada aramak gerekir. Alglamadayounlamamz snrsz esneklikte olup, madde-anlam ikilemini aabilir. Belki de canl ve canszher eyin amac bu ikilemi amak olabilir. Maddenin amac anlamlamak, anlamn amac damaddeyi amaktr. Akn en lgn soluunu bu ikilemde bulmak mmkn olabilir. Belki de itme-ekme ilkesinin kendisi, madde-anlam olarak dnm geirmi olabilir. Evrenin temelinde akvardr denirken bu ikilemler kastedilmi olabilir. nsanda bu ak en gl temeline oturmugibidir.

Evrenin temel talar olarak parack-enerji ikilemini dndmzde, enerjininzgrlk demek olduunu ekinmeden vurgularm. Maddi paracn ise, mahkm haldeki enerjipaketii olduuna inanrm. Enerji, madde olmayan gerekliktir; bir anlamda maddeninruhudur.

nsandaki maddeyi aratrmak bana doruya en yakn yntem gibi gelmektedir.Modernitenin mthi izole edilmi laboratuarlarnda maddenin doruya daha yakn yorumunaulamak pek mmkn grnmemektedir. Kald ki, kuantum fiziinde gzlemlenenlegzlemleyen ilikisi asla lye mahal vermemektedir. Gzlemleyen maddeyi deitirdii gibi,gzlemlenen de laboratuar koullarnda gzlemleyenden kendini kurtarabilmektedir. O halde

doru alglama ancak insanda i gzlemle mmkn olabilir. Kald ki, insandan daha yetkin birlaboratuar dnlemez. Bu yntemle Demokritos atomu kefedebildii gibi, doru yntemi deok nceden belirlemi oluyordu. Laboratuarlar ie yaramaz demiyoruz; temel ilkelerin yeriinsana ilikin igrdedir demek istiyoruz.

lkemizi daha da gelitirebiliriz. Fizik ve kimyann tm yasalarn insanda mkemmeleyakn gzlemek mmkndr. Hibir fizik ve kimya laboratuar insandaki zengin dzenekseviyesine yaklaamaz. Doruya daha yakn fizik ve kimya bilgisine insan yapsnda eriilebilir.Gerek madde-enerji dnm, gerek en zengin kimyasal bileikler insan yapsnda alglanabilir.Enerji-madde ilikisinden anlam retmek, yine en zengin biimleriyle insanda mevcuttur. nsanbeyninde madde-enerji-dnce birliini yakalamak imkn dahilindedir. nsanda gerekleen bubirlik acaba evrenin de bir zellii olabilir mi gibi dev bir soruya da bizi gtrebilir.

nsan esas almada birinci ilkemizin son derece zengin bir alglama potansiyeline sahipolduu anlalmaktadr. Dolaysyla bilgilenmenin esasl bir yolu ve hakikatin neliine (neolduuna) ilikin salam bir rejim ilkesi olarak dnlebilir.

2-Biyolojik leminGelimiTrOlarak nsannsanda canllk-canszlk ikilemini en zengin rnekler dahilinde gzlemleyebiliriz.

nsandaki canllk gzlemleyebildiklerimiz iinde en gelikin zellikleri ihtiva etmektedir.Canllk geliimi insanda zirve yapmtr. Bununla birlikte madde ksm da bu canllkgelimesiyle i ie, paralel en gelikin bir dzeyi sunmaktadr. Beyin maddesindeki dzenlenilecanllktaki gelikinlik halen srlarla doludur. Bilim beyin konusunda ok snrl bir bilgiyesahiptir. Maddenin beyindeki dzenlenme yeteneiyle en soyut dnmeye kadar yetenekkazanm canllk arasndaki balantlar, byk bir keif sorunu olarak nmzde durmaktadr.

rnek zenginlii derken bu muhteem organ kastetmekteyiz. Ayrca bata kalp olmak zeredier vcut organlar bal bana birer mucizedirler. Hemen unu da belirtelim ki, insann organincelemeleri tbba braklamayacak kadar komplekstir. Tm bilimin birlemi haliyle dahaanlaml aratrmalara konu edilmek durumundadr. nsan beden-ruh ikilemi halinde tp vepsikoloji sahasna brakmak en byk cehalettir ve cinayet kadar su tekil eder.

nsan rneinde gzlemlememiz gereken canllk-canszlk ilikisini aklama konusundabaz varsaymlar aklayabiliriz. Her eyden nce maddede potansiyel olarak canllk yeteneinikabul etmek gerekir. Eer bu yetenek olmasayd, insandaki maddi dzenleni ondaki son derecegelikin duygu ve dnceli canlla elikedemezdi. O halde maddedeki canllk potansiyelinedaha gl alglamalarla nasl ulaabiliriz? Birinci cevap, itme-ekme ikilemini potansiyelcanllk kavramnn bana oturtmak gerektiidir. Tm evrende gzlemlenen bu asli ilkeninkendisini potansiyel canllk olarak yorumlamak anlaml olabilir. kinci olarak, bu ilkeylebalantl olarak dalgann parack karakterli olmasn gsterebiliriz. Evrendeki varlk-bolukilke ve ikilemini de bu yaklama dahil edebiliriz. Boluksuz varlk, varlksz boluk


18/55

18

dnlemez. Dnce snrlarmz zorlarsak, aslnda varlk-boluk ikilemi aldnda ikisi deortadan kalkar. Oluan yeni eye ne ad verilebilir? te ikinci dev soru budur. Bazlar bunahemen alageldikleri gibi tanr cevabn verebilir. Oysa bu konuda acele etmemek bizi dahaanlaml dncelere gtrebilir. Belki de yaam srrmzn anlamna, cevabna eriebiliriz.

Bilindii gibi, itim ve ekim iin dalgann parack karakteri gereklidir. Her madalgasnda mevcut bulunan parack karakteri, en yksek hz olan 300.000 km/saniyerakamnn da nedenidir. I yutan kara delik alglamas muammay daha da arttrmaktadr.Inmn hz gc yutulduktan sonra ulalan gereklik nedir? Yantlanmas en zor sorulardanbiri de budur. Kara deliklere saf enerji adalar dersek, ma halindeki enerjiye ne diyeceiz?Acaba evren koca bir kara delik-madde ikileminden mi ibarettir? Bu durumda madde, madde

olmayann kendini grnr klmas mdr? O halde kendini grnr klan evrene byk bir canlgzyle bakamazmyz? Yaamdaki tm ikilemler acaba bu evrensel ikilemi mi armaktadr?rnein sevgi-nefret, iyilik-ktlk, gzellik-irkinlik, doru-yanl bu evrenselin yansmalarolabilir mi? Sorular sonsuz klnabilir. Daha yakndan tandmz ve bilimini yaptmz sorularlauramak daha retici olabilir.

Maddenin younlam enerji birikimi olduu kantlanmtr. Einsteinn mehur denklemibilinmektedir. l insanla canl insan arl arasnda on sekiz gramlk bir enerji farkndan

bahsedilmektedir. Canllk bu durumda zel bir enerji ak sistemi mi olmaktadr? Bu enerjiboalm varln koruyarak m kmaktadr? O zaman animizm inancndaki ruhulukdorulanm veya en azndan dikkate alnmas gereken bir inan olmuyor mu? Evrenin ruhlarladolu olduu veya Hegeldeki evrensel zeknn (Geist), enerjinin maddenin canllk ruhu olarakdeerlendirilmesi ciddiye alnmas gereken bir anlay, alg, yorumlama olmuyor mu?

Bu tip sorular daha da oaltabiliriz. Mhim olan canllk-canszlk ilikisinin ne ortaadogmatizmindeki metafizik yorumlarla, ne de kapitalist modernitenin ruh-beden, zne-nesneayrmyla hakikate yakn olarak deerlendirileceidir. Ne dtan can veren yaratc g ilkesi, nede batan beri evrende ruh-madde ikileminden kaynakl yaklamlar yaam zenginliimizi izahedebilirler. Ortaya koyduumuz sorular ve rnekler, insandaki yaam zenginlii zerinde nekadar younlarsak, gzlem gcmz ne kadar yetkinletirirsek, canl-canllk dahil tmgelimeleri -mucizevi olanlar da dahil- kavrama ansmz arttrabileceimizi gstermekte veaklamaktadr.

Evrende bir adalet ilkesi olduuna inanmak gerekir. Hibir oluum, koullar ve izaholmadan domaz. Doa, oluumda grebildiimizden daha adildir. artlm ve arptlmgzlem yeteneklerimizin kaybndan uygarlk toplumunu sorumlu tutmak daha yerinde birdeerlendirmedir. nsan oluumu da adil gerekleen bir gelimedir. Denebilir ki, tm evrenseldzen, biyolojik lem ve toplumsal kurulularn kendileri insan oluumunun hizmetindedir.Bundan daha byk adalet olabilir mi? Eer toplumdaki byk hiyerarik ve devlet arptmalarbu gerei rtbas etmise, bunun sorumluluu bizzat bu insani arptma glerinde aranmaldr.O zaman da grev bizzat adaletin peindeki insana ait olacaktr. Adalet iin her tr anlam veeylemi gelitirebilecek olan insandr. Tabii Adalet aryorum diyen insanlar bu greve talipolabilecekleri gibi, gereklerini de anlaml, rgtl ve eylemli klabilecek, srdrebilecek

olanlardr.Biyolojik lemdeki byk eitlilii ve evrim kademelerini deerlendirmek anaperspektifimiz dahilinde mmkn grnmekte ve kolaylamaktadr. Bitkilerle hayvanlar lemiarasndaki geii canl ve cansz molekller arasndaki geiler sayesinde daha kolayalglayabiliriz. Bilim bukonularda epeyce mesafe kaydetmitir. Tm yetersizliklerine ve aktakalan sorulara ramen, ciddi anlam zenginliklerine kavumu durumdayz. Bitkiler evreni balbana bir mucizedir. lkel bir yosundan harikulade bir meyve aacna, imenli ortamdan dikenligllere uzanmak canllk yeteneinin gcn gstermektedir. Hele gln gzellii oranndadikenleriyle kendini koruma ba arasndaki iliki, en anlamaza bile bir eyler anlatabilir.Evrimin en arpc yan udur ki, bir sonraki aama bir ncekini kendinde tamakta,zenginlemenin paras, yesi olarak korumaktadr. yle ki, en sonul bitki tm bitkilerin birzeti olarak ana rolnde varlk srdrmektedir. Yani sanld gibi evrim birbirini yok ederek(Dogmatik Darwincilik) deil, zenginletirip oaltarak srmektedir. Tek trden ok tre, ilkelyosundan sonsuz eitlilie kadar geliim sz konusudur. eitlilik ve okluluu bitkilerin dili,


19/55

19

yaam olarak grmek gerekir. Onlarn da aileleri, yaknlar, hatta bazen dmanlar vardr. Amaher trn kendine gre bir savunmasnn olmas da ilke dzeyindedir. Savunmadan yoksun birvarlk neredeyse yok gibidir.

Gzlemlenmesi gereken dier bir zellik eeyli ve eeysiz remedir. Eeysiz reme okilkel bir hali ifade ederken, eeyli yani farkllam tr cinsleri arasnda birleerek reme hkimilke durumundadr. Ayn birimdeki erillik ve diilik bize gei aamalarndan kalmaktadr.oalmak ve trlere ayrmak iin cinsiyetlerin farkl birimlerde temsili gerekir. Diilik ve erillikhalinde farkl birimlere ayrmadan eitlilie ulalamaz. Burada da bir doa harikasylakarlayoruz. Ayn birimdeki diilik ve erilliin bir devam gibi olan akraba evlilik tarzbirlemelerde ska rastladmz elimeli, felli trlerin ortaya kmas evrimin gereiolmaktadr. Erillik-diilik farkllamasn, tm evrendeki geliim ilkesi olan olumlu temeldeelierek, farkllaarak geliime (pozitif diyalektik de diyebiliriz) balayabiliriz. ok ak ki, aynkalmakta srar etme gelimenin inkrdr. Her tr mutlak hakikat arayndaki (metafizikdnce) aynlk ilkesinin evreni yorumlayacak yetenekte olmad iyi anlalmaktadr.

Evrende her zerredeki ikilem nasl hibir varlkta sorun olarak ele alnmazsa, insanvarlndaki ikilem de sorun olarak ilenemez. Varlk neden ikilemlidir? sorusuna verilecekcevap ancak felsefi olabilir. Ontolojik (varlk bilimi) zmleme bu soruya (sorun deil) yant

arayabilir. Benim cevabm udur: Varln ikilem dnda baka trl varoluu salanamaz.kilem, varoluun mmkn tarzdr. Kadn ve erkek mevcut haliyle olmayp eeysiz (eiolmayan) olsalar bile, bu ikilemden kurtulamazlar. ift cinslilik denilen olay da budur.armamak gerekir. Fakat ikilemler hep farkl olumaya eilimlidirler. Evrensel zekya (Geist)kant aranacak temel de bu ikilem eiliminde aranabilir. kilemin iki taraf da ne iyi ne ktdr;sadece farkldr, farkl olmak zorundadr. kilemler aynlarsa varolu gerekleemez. rnein,iki kadn veya iki erkekle toplumsal varln reme sorunu zmlenemez. Dolaysyla Niinkadn veya erkek? sorusunun deeri yoktur veya bu soruya ille cevap aranacaksa, evren byleolumak (zorunda, eiliminde, aklnda, arzusunda) durumundadr da ondan diye felsefi bircevap verilebilir.

Daha dikkat ekilmesi gereken bir soru, evrenin neden gelimek istediidir. Daha dorusu,evrenin gelimeci zellii bizzat canllnn bir kant deil midir? Canllk yetenei olmayan birey geliebilir mi? Biyolojik lem bu sorunun cevabn daha da kolaylatrmaktadr. Biyolojikgelime iin dier nemli bir sorun, Dnya gezegeninin istisnailiine ilikindir. Gzlemlenenevrende imdiye kadar baka bir canl gezegene rastlanmad sylenmektedir. Bu yaklamepey sorunludur. Bir defa insann tm gezegenleri tespit etme kapasitesi oksnrldr. Sivrisinekne kadar Dnyay yorumlayabilirse, insan da evreni o denli (belki?) yorumlayabilir. nsann hereyi bilebilecei iddias metafizik dncenin bir kuruntusudur. Bu, tanr yaratmna benzeyenbir yaklamdr.

Evrenselde gereklemibir oluumu saysala bomak pek aklayc olmamaktadr. Kaldki, dnyann hikmetlerini henz kavramann balangcndayz. Kavrayn bizi neylebuluturaca henz mehuldr. Ska sylenen Her canlnn bir evreni vardr anlayn gzard etmemek gerekir. Yine paralel evrenler anlayn dnmenin de izah edici yanlar olabilir.

yle bir rnek verirsek, merammz daha iyi anlatm olabiliriz: nsann bir dokusundaki canlhcre kendine gre bir varlktr. Hatta beyin hcrelerinde dnce gereklemektedir. Bunitelikte hcreler, evren dndmz kadardr diyebilirler mi? Dier bir yandan bu hcrelerinsan ve insan dndaki muazzam evrenden habersizdir. Ama bu durum insan ve dier makro-mikro evrenlerin varln ortadan kaldramaz. Acaba insan da makro evren iinde bylesi birhcreye kadar indirgeyemez miyiz? Eer buna rahatlkla cesaret edebilirsek, farkl adanevrenlerin varlna hkmedebiliriz. Paralel evrenden kastmz, her evren bir faza (evreye,safhaya), dalga boyutuna balysa, byle yorumlanyorsa, o zaman saylamayacak evrengereklemeleri olabilir. nsan da douran dalga sistemi bu evrenlerden sadece biridir.

Bu anlatmlardan kastmz speklasyon gelitirmek deildir. Dar grll amayaalyoruz. Yntem hastalklarnn ve ou hiyerarik ve devlet dzenli zorlamalarn rn olanbilin ve inan arptmalarnn tuzandan kurtulmak istiyoruz. Dnce yapmz sanldndandaha fazla yalan ve arptma makinesi olan hiyerarik ve devlet mekanizmalarnn rndr.Ayrca bunlar birok doru dnceyi de yok etmilerdir.


20/55

20

Hayvanlar lemi bal bana bir sistemdir. Balangcnda bitki ve hayvan hcresiniortaklaa temsil eden tre rastlanmtr. Zaten dikkatli bir gzlem, bitkisel lem olmadanhayvanlar lemine gei olamayacan gsterebilecektir. Bitkisel yaam hayvansal yaamnnkouludur. Daha da nemlisi, gelikin bir bitki varl gelikin bir hayvan varlnn kouludur.Potansiyel canllk hayvanlar leminde grme, duyma, ac, arzu, kzma, sevme gibi daha gelikinhislere, duygulara yol aabilmektedir. Srekli yiyecek peinde koma, alk ihtiyacn dahayakndan incelemeyi gerektirmektedir. Aln yoksun kalnan enerji ile ba rahatlklakurulabilir. Bir kez daha enerjiyle canllk arasndaki iliki karmza kmaktadr. Alkgiderildiinde gereklemi olan ey, ihtiya duyulan enerjinin depolanmasdr.

Cinsellik ihtiyac da yakndan gzlemlenmeyi gerektirir. Kendini son derece arzulu veiddetli hissettiren bu ihtiya, yaam srdrme gibi bir fonksiyonu ifade etmektedir. Enerjinincinsellik oluumundaki younluu yine yaamsallkla ban dndrtmektedir. Fakat cinselliiyaamn tek srdrc etkeni olarak dnmemek gerekir. Belki de en ilkel yaam srdrmeolgusu cinsel tarzdr. Bu tarz, niceliksel temeldeyaamn srdrlmesidir.

eitlenme ve evrim yaamn daha zenginlemi biimlerine yol aar. Ayrca cinselbirleme sadece yaam tutkusunu, gdsn deil, lm korkusunu, daha dorusu lmnkendisini birlikte tar. Her cinsel birleme ksmen lmdr. Baz hayvanlar birletikten sonra

hemen lrler. O halde cinsellie youn ballk, yaamn en ilkel halini ve lmngereklemesini de artrr. Sadece cinsellie mahkmiyet, lm seeneini glendirir.Cinsellik dier sevgi ve gzellik duygularna ne kadar dnr ve yaanrsa, o kadar lmszleyaklar. Sanat eserlerindeki lmszlk bu algnn sonucudur. Cinsel remeyi bir savunma tarzolarak da yorumlayabiliriz. Ne kadar rersen o kadar kendini varm, srecekmi vesavunacakm gibi hissedebilirsin.

Yaam tekrarlama niteliinde srdrme garantisi veren cinsel eylemdeki hazz akolarak deerlendirmek byk hatadr. Tersine, cinsel eyleme dayal haz akn inkrdr.Kapitalist modernite cinsiyetilii kanser gibi oaltarak, ak ad altndatoplumu ldrmektedir.Gerek ak evrenin oluum dilinden duyulan byk heyecandr. Mevlanann lemde ne varsaak imi, gerisi kyl u kal imi sz hakiki bir ak yorumu olabilir. Ak cinsel hazzn almasna,daha dorusu insan ahlakndaki karlklzgrlk dzeyinin geliimine baldr. Cinsel ehvetzgrlk yitimiyle, maddi hareketsizlikle de balantldr. Sadece kadn-erkek arasnda deil,tm evren unsurlar arasndaki ak oluum ahengine balamak en dorusudur.

Hissin, duygunun geliimi bal bana bir mucizedir. rnein grmeyi naslyorumlamalyz? Grmenin canlln en gelikin bir esi olduu kesindir. Iksz grmenindnlemeyecei de aktr. Grm olmak bir dncedir. Cinsellik bata olmak zere, tmcanllk zelliklerini bir dnce biimi olarak grmek nemlidir. Canlln kendisi bir anlamdarenme yetisidir. Bu anlamda Descartesin Dnyorum, yleyse varm deyii yerindedir.Daha da genelletirirsek, evrenin kurallar dahilindeki dngsn de renme olarakyorumlayabiliriz. Kurallar renmeyi hatrlatr. Fakat yine gze dayal renme muhteem birgelimedir. u sz anlalrdr: Tanr kendini gzlemek iin evreni yaratt. Hegeldeki kendifarkna varmak iin Geistn maddeletii yargs da grmeyle balantldr. Grmek, grlmek

belki de oluumun esas gayelerindendir.Zevk ve ac duygular da havyan canllnda kendini hissettirir. ki his de yaamn farknhatrlatr. Ne kadar zevklenilirse yaam o denli fark edilir, benimsenir; ne kadar ac duyulursa,yine o denli yaam fark edilir ve bu sefer benimsenmez ve srdrlmek istenmez. kisi derenmenin keskin okullardr. Zevkin ve acnn retici deeri yksektir. Zevk byk retir,fakat uruna her tr lgnla da yol aabilir. Ac yine byk reticidir, dolaysyla yaamndeerinin gl takdirine yol aar. Zevkin sonu acya olduka yaknken, acnn da sonunda zevkliyaam ans yksektir. Yaamlar kendi aralarndaki fark daha iyi grmek, daha ok zevklenmek,ac ekmek biimindeki renmelerle ortaya koyarlar.

lmle yaam arasndaki iliki olduka metafizik karakterde olduu iin, insantoplumunda ele almak daha doru bir yaklam olacaktr. Hayvanlar bahsinde ilgilenmeyigerektiren nemli bir husus etle beslenme meselesidir. Hayvanlar leminin hepsi bitkilerlebeslendiinde yaamlarn gerekletirebilirler. Et yeme ihtiyalar zorunlu deildir. Fakatyaygn bir etoburlular kmesi vardr. Bunlar nasl izah etmeliyiz? Burada karmza kan ar


21/55

21

remenin yaam zerindeki tehdidi, zmleyici bir unsur olabilir. Cinsel reme yaam garantialtna almak iin bir yol iken, ars eitli yaam olanaklarn yok edebilir. rnein farelerinoalma hz bitkileri yok edebilir. Koyun, kei, sr gibi hayvanlar da bitkileri yok edebilir.Ayrca kular leminde de dengesiz oalmalar vardr. Bu durumda devreye ylan, aslan veahinin girmesi, sadece yok etme amal olmayp, hayvanlar leminin srdrlebilirliiasndan bir zorunluluk olarak ortaya kmaktadr. Bylesi bir iblmn doada bykadaletsizlikolarak grmek sakncal olabilir. Fakat burada ince bir denge vardr. Bu denge alportal ylan, aslan ve ahin doldurursa, geriye ok az canl hayvan kalr. Doal sistemlerinkendilerini dzenlemesi ok mthi bir eydir.

Cinsel remenin insan toplumundaki dzenlenmesinin byk nemini, yaamnsrdrlmesindeki yerini ve ahlakla balantsn kapsamlca deerlendireceiz. nsan temelaratrma konusu almakla biyolojik lem arasndaki ilikiye yeniden dnersek, bu lemdeki tmgereklemeler insanda zetlenmi gibidir. Bitki ve hayvanlar leminde tandmz tm yaamzelliklerini insanda gzlemek mmkndr. Bir anlamda insan bitkiler ve hayvanlar lemininhem geliim amac, hem de mirass durumundadr. nsanst bir canl ancak varsaym olarakdnlebilir. Zaten insan beynindeki dnme yeteneinin muazzam gc yeni bir oluumubelki de gereksiz klmaktadr. Canllarn temel zellii olan renmenin, dnmenin yetisi

olarak beyinsel gelime zirveseldir. Evrenin kendini tanmas insanda gereklemektedir. KutsalKitapta geen Tannmak iin insan yarattm ayeti belki de bu anlamdadr.

phesiz insan tm bitki ve hayvan canllnn birikimi iken, tersi doru olamaz; yani tmbitki ve hayvanlar toplasanz da bir insan etmez. Burada karmza insan ayr bir lem olarakalma gerei domaktadr. Kastettiimiz insan merkezli bir evren anlay deildir. Panteizmden(doa-tanr birlii) de bahsetmiyorum. Kendine zg tr olarak insann farkn aklamakgereini duyuyorum. nsan ayr bir lem olarak ele alnmay gerektirecek kadar nemlidir.

3-na Edilmi Hakikat Olarak Toplumsal nsanO halde insan kendine zg bir toplumda kendini gerekletirmi tr olarak aratrma

konusu yapmak anlaml bir yntem olup hakikat aray ve rejimi asndan nemlidir.nsann primatlardan kopuu, trsel gelime evreleri konumuz asndan nemli deildir.

Antropoloji yapmyoruz. phesiz sadece hayvanlar leminde deil, bitkiler leminde de toplumveya topluluklara benzeyen bir arada yaama rneine bolca rastlamaktayz. Doas gerei, hertr birbirine yakn, hatta topluluk olarak yaamak durumundadr. Aalar ormansz, balklarsrsz olmaz. Fakat insan gibi toplumu da niteliksel bir farka sahiptir. Toplumun kendisi belkide st insandr. Veya st insan yaratm, yaratacak olan organizasyondur. nsan toplumdanormann iine (doduktan hemen sonra yaamn da gvenceleyerek) attmzda, bir primatadnmekten kurtulamayacaktr. Yanna birka benzer insan verdiimizde de balayacak olansre, primatlarda balayan srece ok benzer olacaktr. Ayn ey hayvan topluluklar iingeerli deildir. Bu durum bile insan toplumunun apayr deerini ortaya koymaktadr.Toplumun insan, insann toplumu inadaki rol de benzersiz olmaktadr.

phesiz insan olmadan toplum olmaz. Ama toplumu insanlarn toplamndan ibaret

grmek nemli bir yanlgdr. Toplumsuz insan, primat olmaktan teye gidemez. Toplumlu insanise mthi bir g olabilmektedir. Byk bir dnce gcne erimektedir. Belki de bir insannkarar (nkleer bombalar patlatmak gibi) tm dnyay le evirebilir. Bu insan uzayakabilmektedir. Snrsz keif ve icatlar yapabilmektedir. Toplumsalln gcn belirtmek iinbu rnekleri veriyoruz. Toplumsal kurulu her ne kadar sosyolojinin konusu ise de, zmeyealtmz konu bambakadr. Bilgiye ulamann ve hakikat rejimini kurmann yolu toplumsuzmmkn grnmemektedir. nsan bireyinde gerekleen her ey toplumsal olmakdurumundadr. Burada sadece bitki ve hayvann, hatta fiziki ve kimyasal evrenin bir kaltsolarak insandan bahsetmiyoruz. Toplumda gerekleen insandan bahsediyoruz.

Kapitalist modernite de dahil, tm uygarlk sistemleri insan tarih ve toplumdan kopukolarak incelediler. Daha dorusu, insana dair tartlan, oluan tm dnce veyaplar tarih vetoplumdan kopuk, hatta toplum st bireylerin eseri olarak ortaya konuldu. Buradan da rtk veplak krallarla maskeli ve maskesiz tanrlar icat edildi. Hlbuki topluma ilikin anlaymzderinletirirken, tm bu krallar ve tanrlar zmleyebileceimiz gibi, hangi dncelerden, bu


22/55

22

dncelerin doduu toplumsal yaplardan, zellikle zorbalk ve smr reten toplumsalsistemlerden kaynaklandklarn da aklayabileceiz.

nsan-toplum ilikisini anlamlca ortaya koyabilmek en temel yntem sorunudur. okbilimsel geinen Bacon ve Descarteslar yntem sorunlarn tartrken, iinde hareket ettikleritoplumdan habersiz, bantsz gibi grnmektedir. Bugn ok iyi bilmekteyiz ki, onlarnetkilendikleri toplum, kapitalizmi bir dnya sistemi olarak ina eden, bugn adna ngiltere veHollanda dediimiz lkelerin toplumudur. na ettikleri yntemler de kapitalizme ardna kadarkapy aralayan toplum balantl dncelerdir.

O halde insan toplumunu temel bir kategori olarak aratrmaya balarsak nelergzlemleyebiliriz?

a-Toplum, insan hayvandan niteliksel olarak ayran bir oluumdur. Bu hususu yeterinceakladk.

b-Toplum insanlarca oluturulduu gibi, kendisi de insan bireylerini ina eder, oluturur.Burada anlalmas gereken temel husus, toplum veya topluluklarn insan eliyle, yeteneiyle inaedildikleridir. Toplumlar insanst kurulular deildir. nsan hafzalarn derinden etkiledikleriiin, kendilerini totemden tanrya kadar bir kimlik olarak yanstsalar da, insan kurgulamalarolduklar aktr. nsan olmadnda, totem veya tanrlarn srdrecekleri bir toplum yoktur.

c-Toplumlar tarihsel ve meknsal kstlamalar altndadr. Dier bir anlatmla toplumlarniinde ina edildikleri bir zamanlar ve corafya koullar vardr. Tarihten ve corafyadan kopuktoplum inalar yoktur. Her koulda ve sresiz toplum topyalar bo dlerdir.

Tarih konusu genelde canllar iin, zelde insan iin baml klan zaman ifadeleridir. Batamevsimler olmak zere birok zaman dngs ve sresi tr oluumlar iin zaruridir. Kald ki,sresi olmayan hibir oluum yoktur. Ebed-ezel kavramnn sadece deiime has olduuanlalmtr. Yani deimeyen, zamansz olan tek ey deiimin kendisidir. Tarihle toplumbalants daha sk ve ksa srelidir. Evren iin milyarlarca yldan bahsederken, toplumlar iinbinlerce yl amak ancak uzun srekavramnda geerli olabilir. Yaygn zaman sreleri gnlk,aylk, yllk, yzyllk gibi srelerdir. Toplumlarn mekn esas olarak bitkisel ve hayvansalvarlklarla balantldr. Kutuplarda ve ekvatoral blgelerde toplumlar ok istisnaidir. En zenginbitki ve hayvan rts, en verimli toplumlar iin de zemin oluturabilir.

Hiyerarik ve devlet gelenekleri iinde oluan, ina edilen birok dnce ekol ve dinselyaplar, toplumsal tarihten ve mekndan kopuk bir sistemi kadermi gibi insan zihnine egemenklmaya alrlar. Nasl ki baz kahramanlar tarihi yapmlarsa, baz dnce ve din vaazclarnnda ylesine tarihsel toplumdan kopuk dnce ve din sistemleri kurduklar habire ilenir.Kapitalist dnce bilime ok yer verdii halde, zellikle toplumailikin birey bazl dnmeyebyk zen gsterir. Hangi toplum biimleniinin hangi dinsel ve felsefi dnce sistemine yolat srekli karanlkta braklr. Toplumun zaman ve mekn bireyi ina ettii gibi, bireylerinde zellikle aldklar formasyonla gelecei ekillendirmede ina roln oynadklar yeterincekantlanmtr. Dolaysyla yntem sorunlarnda ve hakikat alglamalarnda tarihsel ve meknsalboyutlar gerekli koullarn banda gelmektedir.

d- nemli bir husus da toplumsal gerekliklerin ina edilmi karakterde olmalardr.

nsanlarn ska iine dtkleri bir yanlg toplumsal kurumlara, yaplara doal gereklikatfetmeleridir. Toplumsal sistemlerin meruiyet rejimleri kendilerini hi deimezmi vekutsalm gibi sunarlar. Tanrsal kurululara sahip olduklarn, ylece tayin edildiklerinisistemlice vaaz ederler. Kapitalist modernitede toplumda nihai szn sylendii, liberalkurumlarn alternatiflerinin olmad, hatta tarihin sonuna varld enjekte edilmeye allr.Deimez, deitirilemez anayasalardan, siyasi rejimlerden ska bahsedilir. Hlbuki ksa birtariheyle bu deimezlerin ve sarslmaz yaplarn mrnn yzyla bile smadn grrz.Burada nemli olan, gnlk olarak insan dnce ve iradesini balayacak ideolojik ve siyasisylemlerdir. ktidar ve istismar odaklar iin bu ideolojik ve siyasi retoriklere iddetle ihtiyavardr. Gl bir ideolojik ve siyasi retorie bavurmadan, gnmz toplumlarn ynetmek okzordur. Medya organlar bu nedenle ok gelitirilmilerdir. Yine bilimsel ve dnsel kurulularezici biimde iktidar ve istismar odaklarna balanmlardr.

Toplumsal gereklerin ska ina edilmi gerekler olduunun ne kadar bilincinde olursak,yklmalar ve yeniden ina edilmelerinin gereine o lde daha iyi hkmedebiliriz. Yklmaz,


23/55

23

deimez toplumsal gereklikler yoktur. Hele hele baskc ve smrgen kurumlarn yklmalar,andrlmalar zgr yaamn vazgeilmez gereidir. Toplumsal gerek derken, toplumun tmideolojik ve maddi kurumlarn kastetmekteyiz. Dilden dine, mitolojiden bilime, ekonomidensiyasete, hukuktan sanata, ahlaktan felsefeye kadar tm toplumsal alanlarda uygun zaman vemekn koullarnda srekli toplumsal gereklikler kurulur, yklr, restore edilir ve yenilerioluturulur.

e- Toplum-birey ilikisine soyut bakmamak nemlidir. Bireyler tarih iinde ekillenmi,belli bir dili ve oturmu gelenekleri olan saydmz tm toplumsal alanlardaki kurulu yaplarakatlrlar. Diledikleri gibi deil, toplumun ok nceden ve zenle hazrlanm kurumlarna veonlarn geleneklerine gre katlm gsterirler. Bireyin toplumsallamas muazzam bir eiticiabay gerektirir. Bir anlamda toplumun tm gemii olan kltr zmsendikten sonra bireytoplumun yesi, mensubu haline gelir. Toplumsallama srekli abayla gerekletirilir. Hertoplumsal eylem ayn zamanda bir toplumsallama eylemidir. Dolaysyla bireyler diledikleri gibideil, toplumlarnn istedii gibi ina edilmekten kurtulamazlar. phesiz zellikle snfl vehiyerarik toplumlar bask ve smrye ak toplumlar olduklar iin, bireyin direnme vezgrlk talebi hep var olacaktr. Klelii ina eden toplumsallamalar gnl rzasyla kabuletmeyecektir. Yine yabanc, farkl, smrgen toplumlarla btnleme ve asimile edilmeye kar

da daha fazla direnecektir. Ama yine de toplumlarn bask ve eitim kurumlarnn arklarndadntrlmeye, hatta yok edilmeye allacaktr. Toplumsal arklar deirmen gibi terek,kendilerine gre un ve hamurdan malzeme olutururlar. Gerek kurumlar aras elikiler, gerekdirenen insan her zaman toplum iinde uzlamaya dayal dengeler kapsamnda bir yeredinecektir. Ne toplumun mutlak eritme gc, ne de bireyin toplumdan tamamen kopma ansvardr.

zcesi, toplumu doruya yakn bir yaklamla temel alan insan rnei zerinde yntemlialma ve hakikat rejimleri daha anlaml sonular verebilir.

4-Esnek Ve zgr Bir Zihniyet DoasOlarak nsannsan zihniyetindeki esneklik en gelikin dzeyde olup, aratrmalarmzn anlaml olma

ansn en ok etkileme durumundadr. nsan zihniyetinin doasn tanmadan, yntem vehakikat idealar havada kalr.

nsan zihniyetini tanmaya alrken ska ikili yapsndan bahsettik. Duygusal dnceningelikin olduu ve evrim asndan daha eski olan ksmla (beynin sa lobu oluyor) analitikdnceye daha yatkn ve srekli gelimeye ak olan yeni ksmdan (beynin sol lobu) oluandnce yaps, bu zellii nedeniyle byk bir esneklie sahiptir. Hayvanlar leminde duygu vednce birbiriyle e dzeye yakndr. Duygular artl ve artsz reflekslerle rendikleriniyantlarlar, yani gereklerini yerine getirirler. Bunlar anlk tepkilerdir. Bu yaplarn ayns insandada vardr. rnein vcut atee annda cevap verir. Burada analitik dnmeye gerek yoktur.Ama bir Everest tepesine k iin yzlerce koulun analize tabi tutulmas gerekir. Ancak tmilgili koullar analiz edildikten sonra yola kmak iin karar verilir. Duygusal dncede yanlgpay aranmaz. gd nasl tepki veriyorsa yle davranlr. Analitik dnce ise yllar alabilir.

Yntem, alma ve hakikat aray bylesi bir dnce yapmza dayanmak durumundadr.Zihnimizin alma dzenini tanmadan, doru yntem ve hakikat bilgisi rastgele olmaktankurtulamaz. O halde zihnin kendisini iyi tanmakncelik tamaldr.

Zihnimizin birinci zellii, ok esnek bir yap sergilemesidir. Denilebilir ki, zihnimizdnda bilebildiiniz tm evren yaplanmalarnda zgrce seim yapma ans ok snrldr.zgrlk alan ok dar aralklarla dnlebilir. Atom alt paracklarla makro evrendekiyaplarda zgr seimin nasl cereyan ettiini bilmiyoruz. Ama mevcut evren eitliliinebakarak, bunun ancak paracklar dnyasyla, makro evrendeki esnek davranabilme ve zgrseme yeteneiyle mmkn olabileceini yol atklar sonulardan karabiliyoruz. nsanbeyninde ise, bu esneklik aral ok genilemi bulunmaktadr. Snrsz hareket zgrlne enazndan potansiyel dzeyde sahibiz. Tabii bu potansiyelin ancak toplumsallkla aktif halegeebileceini unutmuyoruz.

Zihnimizin ikinci zellii, zihniyet esnekliimizin geni bir doru alglamalar kmesikadar, yanl alglamalara da ak bir yap sergilemesidir. Bu zellik temelinde esneklik, bask ve


24/55

24

duygu anda her an saptrlabilir. Bu nedenle bask ve ikence mekanizmalaryla duygularavlamay esas alan havu politikalar, aldatma ve yanl yaptrmlarla birlikte kullanlr. Helebinlerce yldr insan zihni zerinde bask kuran hiyerarik ve devlet dzenlemeleri muazzametkiler yaratmlar, adeta kendilerine gre bir zihniyet yaps ina etmilerdir. dllerle dezihnin oka avland iyi bilinen

abdullah Öcalan-yöntem ve hakikat rejimi Üzerine

Documents