ActHas

Logeion Congres

18 juni 2009

Communicatie en risico’sWorkshop

Geert Geujen, Actorion Communicatie

Hans Iserief, Royal Haskoning

ActHasFilmpje!

ActHasInleiding

• Het nieuwe millennium van de openbare en externe veiligheid: – Enschede (vuurwerkramp)

– Volendam (cafébrand)

– Utrecht (trap gracht)

– Haarlemmermeer (asielzoekerscentrumbrand)

• Keerpunt: adviezen commissie Oosting 2001– ‘No nonsence’ veiligheid, vergunningverlening

en –handhaving

– Actieve informatieverstrekking aan mensen

ActHasInleiding

• Risicocommunicatie is geboren. Of toch niet….– Het bestond al Rijnmond

– De verplichting bestond al wetgeving

– Het gebeurt nog steeds niet (breed) m.u.v. enkele voorlopers

• Vanmiddag enkele vragen en antwoorden over dit interessante onderwerp.

ActHasEven voorstellen

• Wie of Wat is ActHas?– Drs. Geert Geujen, senior adviseur Actorion

Communicatie overheidscommunicatie– Mr. Hans Iserief, senior adviseur

Royal Haskoning engineering, gebiedsontwikkeling, planologie, verkeer, veiligheid, milieu etc.

• Oorspronkelijk AcUtHas– Dr. Jan Gutteling, hoofddocent UT twente en

autoriteit op gebied van onderzoek naar crisis- en risicocommunicatie

ActHasEven voorstellen

• Wat doen we?– Belevingsonderzoek (Friesland, Drenthe, Zuid-

Holland, Noord- en Midden Limburg, Gelderland, Utrecht)

– Risicocommunicatieprojecten, beleid en uitvoering (Friesland, Limburg, Utrecht, Zuid Holland, min. V&W)

– Uitvoering, organisatie bestuurlijke symposia en bewonersbijeenkomsten

– Educatie (Saxion cursus risicocommunicatie)

– Training (bij integratie met crisiscommunicatie)

ActHasAgenda

• Inleiding en voorstellen• Opwarmertje• Over risisco’s en communicatie• Risicoperceptie en –beleving

• Korte pauze

• Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie• Juridische bespiegelingen• Samenwerking regio-gemeenten

ActHasStelling 1/4

Bij risicocommunicatie gaat het er niet om wat gevaarlijk ís, maar om wat mensen gevaarlijk

vinden.

ActHasStelling 2/4

Heldere risicocommunicatie vraagt om een consistente aanpak. Daarom zou je over

vergelijkbare risico’s op dezelfde wijze moeten communiceren.

ActHasStelling 3/4

Alle risico's kunnen niet meer op een overzichtelijke en een voor burgers toegankelijke manier

gepresenteerd worden.

ActHasStelling 4/4

Risicocommunicatie moet niet alleen op het bordje van de overheid liggen. Risicoveroorzakers

zouden ook een actieve bijdrage moeten leveren.

ActHasRisico’s (1)

• Fysieke veiligheid

• Leidraad Maatramp 1 Luchtvaartongeval 2 Ongeval op water 3 Verkeersongevallen op land 4 Ongeval met brandbare / explosieve stof 5 Ongeval met giftige stof 6 Kernongeval / kernenergiewet 7 Bedreiging volksgezondheid 8 Ziektegolf 9 Ongevallen in tunnels 10 Brand in grote gebouwen

ActHasRisico’s (2)

11 Instortingen van grote gebouwen 12 Paniek in menigten 13 Grootschalige ordeverstoringen 14 Overstroming 15 Natuurbranden 16 Extreme weersomstandigheden 17 Uitval nutsvoorzieningen 18 Ramp op afstand 19 Terreur

• Impuls vanuit VROM (Enschede) externe veiligheid

ActHasRisico’s (3)

• Risicocommunicatie aanvankelijk alleen over externe veiligheid (Maatramptypen 4 en 5)

• Anno 2009 verbreding naar (in beginsel) alle maatramptypen– ‘Denk Vooruit’ campagne

– ‘Nederland leeft met water’

– Terrorisme

– Etc.

ActHasDeventer

Hier bent U

ActHasRisicocommunicatie (1)

• Wat? Communicatie over risico’s van rampen Verschil risico- en crisiscommunicatie Verschil met QRA’s, vergunningen, aanvalsplannen, etc.

• Waarom? (1) Zelfredzaamheid, ‘handelingsperspectief’ in crisissituaties en

ter voorbereiding op crisis Zelfredzaamheid, mondige burger die weg kent naar overheid

in (mee)sturen op aanwezigheid risico’s

• Waarom? (2) Wetgeving Risicoprofiel (feiten) Informatiebehoefte publiek (belevingsonderzoek) Bestuurlijk indekken en Beleid?

ActHasRisicocommunicatie (2)

• Waarover? Waar welke risico’s en effecten Welke maatregelen (wat doen wij?) Hoe te handelen (wat kunt u doen?)

• Wie? Bevoegd gezag, niet-bevoegd gezag, regio, veroorzaker

• Wanneer? Normale omstandigheden

ActHasRisicocommunicatie (3)

Risicocommunicatie Crisiscommunicatie

ActHasBouwstenen voor RC

• Universiteit Twente, dr. Jan Gutteling (Wegwijzer Risicocommunicatie)

• Drie bouwstenen Informatie- en risicocommunicatiecontext Bestaande ervaringen, vertrouwen in overheid, bedrijven en rol

van de media

Risicoperceptie en –beleving Wat bepaalt hoe men risico’s

beoordeelt en waardeert?

Risicogedrag Preventie- en

informatiezoekgedrag

Informatie- en risicocommunicatiecontext

Risicogedrag

Risicoperceptieen -beleving

ActHasRisicoperceptie en -beleving

• Wat bepaalt volgens u of mensen risico’s aanvaardbaar of onaanvaardbaar vinden?

ActHas

• Mate van bedreigendheid

ActHas

• Nieuw of oud risico?

Protesten tegen plaatsing mast voor telefonie

De omwonenden van de Grote Kerk aan het Tilanusplein zijn fel tegen de plaatsing van een zogeheten UMTS-mast in de kerktoren voor mobiele telefonie. De redenen voor de grote weerstand hiertegen zijn vooral de gezondheidsbelangen van de omwonenden.

ActHas

• Controle

ActHas

• Vertrouwen

ActHas

• Man-made of natuurlijk

Belgische kerncentrales onveiliger

BRUSSEL (ANP) - Belgische kerncentrales zijn de afgelopen anderhalf jaar onveiliger geworden. Het aantal geconstateerde ,,afwijkingen'' is in een jaar tijd verdubbeld, meldden Belgische kranten op basis van het jaarverslag van het nucleaire inspectieorgaan.

ActHas

• Betrokkenheid kinderen, ouderen, gehandicapten, etc.

ActHas

• Risicobewustzijn

Mexicaanse griep?

ActHas

• Keuze tot vermijden risico

ActHas

• Inschatting persoonlijke kans

Bang voor Toetjes-terrorist?

ActHas

• Uitruil voor- en nadelen

ActHasPauze

ActHasOntwikkelingen in een

driehoeksrelatie

Overheden(ambtelijk/bestuurlijk)

Bevolking Risicoveroorzakers

ActHas

• Overheden Bestuurlijk: bestuurlijke prioritering,

koudwatervrees Ambtelijk: organisatie, middelen en ontbreken

bestuurlijke prioriteit en opdracht Communicatie: waan-van-de-dag, prioritering,

volger of initiatiefnemer

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie Overheid

ActHas

• Bevolking Publieksonderzoek: nauwelijks ongerustheid,

externe veiligheid laag op de agenda Contradictie: weinig interesse, zo lang het goed

gaat. Roep om schuldigen als het fout gaat (Landelijke) campagnes laag rendement

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie Bevolking

ActHasPublieksonderzoek

Belevingsonderzoek Groningen:

• Inschatting aanwezigheid• Inbraak• Uitval elektriciteit• Overstroming• …..• Ongeval met gevaarlijke stoffen (EV)• Epidemie• Terrorisme• ……• Aardbeving

• Ouderen: meer bang voor extreem weer• Jongeren: meer bezig met inbraak

ActHasPublieksonderzoek (2)

ActHasPublieksonderzoek (3)

ActHas

• Risicoveroorzakers Grote verschillen in betrokkenheid en pro-actie Koudwatervrees en geen wettelijke plicht Goede voorbeelden: Shell Burenraad,

Chemiepark Delfzijl, Chemelot Sittard-Geleen, AKZO-Nobel Roerdalen

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie risicoveroorzakers

ActHasRisicocommunicatie door bedrijven

en gemeente

Samenwerking Akzo Nobel en gemeente Roerdalen

ActHasRisicocommunicatie door bedrijven

en gemeente

ActHas

• Actuele problematiek: vervoer gevaarlijke stoffen

Ontwikkelingen in een driehoeksrelatie risicoveroorzakers

ActHasOntwikkelingen in een

driehoeksrelatie vervoerders

ActHasOntwikkelingen in een

driehoeksrelatie vervoerders

ActHasJuridische bespiegelingen

• NU Wet rampen en zware ongevallen (Wrzo) Art. 10b:

Het college van burgemeester en wethouders draagt er zorg voor dat de bevolking, … op passende wijze informatie wordt verschaft over de rampen en zware ongevallen die de bevolking en het milieu kunnen treffen, de maatregelen die zijn getroffen ter voorkoming en bestrijding van deze rampen en zware ongevallen en de bij deze rampen en zware ongevallen te volgen gedragslijn.

• 2010 Wet veiligheidsregio’s (Wvr) Art. 45:

Het bestuur van de veiligheidsregio draagt er zorg voor dat de bevolking … adequate informatie wordt verschaft over de rampen en crises die de bevolking en het milieu kunnen treffen, de maatregelen die zijn getroffen ter voorkoming en bestrijding hiervan en de hierbij te volgen gedragslijn.

ActHasSamenwerking regio-gemeenten

• Komst veiligheidsregio’s per 1 januari 2010

• Besturen V.R.’s verantwoordelijk voor risicocommunicatie besturen zijn de gemeenten zelf

• Gemeenten blijven verantwoordelijk voor crisiscommunicatie

• Kortom: (door)ontwikkeling risicocommunicatie slechts mogelijk bij samenwerking V.R.’s en gemeenten

ActHasPraktische inrichting risicocommunicatie

• Waterscheiding:– algemene publieksvoorlichting V.R.

• gericht op breed publiek over veel bovenlokale of regionale (EV)-onderwerpen en andere Maatramptypen,

• overwegend gebruik maken van communicatiemiddelen en persmedia.

– (lokale) doelgroepcommunicatie gemeente• gericht op een gemeente of wijk over een lokaal (EV)-risico

of andere risicobron,

• beperkt gebruik makend van communicatiemiddelen, maar vooral zoekend naar het interpersoonlijke contact (bijvoorbeeld publieksbijeenkomsten, excursies, andere vormen van contact)

ActHasPraktische inrichting risicocommunicatie

• Waarover:– Locatie en eigenschappen risicobronnen:

• Welke risicobronnen bevinden zich waar?

• Wat zijn de gevolgen van een calamiteit of ramp (materiële schade, persoonlijke schade of beide)?

• Wat is de kans op een calamiteit of ramp?

– Wat doen overheid en bedrijven om risico’s zo klein mogelijk te maken (risicomanagement)?

• Wetgeving, vergunningen en handhaving.

• Rampenplannen en -oefeningen.

• Technische maatregelen en gedragsreglementen risicobronnen (bedrijven).

– Wat kan ik zelf doen?• Om risico’s zo klein mogelijk te houden.

• Om mezelf en anderen te helpen in geval van een calamiteit of ramp.

• Invloed hebben op (komst) risicobronnen in omgeving

ActHasSamenwerking regio-gemeenten

ActHasSamenwerking regio-gemeenten

ActHasSamenwerking regio-gemeenten

ActHasRisicocommunicatie

Dames en heren,

Hartelijk dank voor uw aandacht en actieve bijdrage!

Heeft u nog vragen?

Hans Iserief06 – 20 53 85 62

Geert Geujen06 – 23 26 01 64