activity based costing -abc - obraČun troŠkova po aktivnostima

ACTIVITY BASED COSTING ACTIVITY BASED COSTING -ABC --ABC -

OBRAČUN TROŠKOVA PO OBRAČUN TROŠKOVA PO AKTIVNOSTIMA AKTIVNOSTIMA

ACTIVITY BASED COSTING ACTIVITY BASED COSTING -ABC --ABC -

OBRAČUN TROŠKOVA PO OBRAČUN TROŠKOVA PO AKTIVNOSTIMA AKTIVNOSTIMA

Sistemi obračuna troškova

• Obračuni po mestima troškova- obračun po stvarnim i planskim troškovima

• Obračun po aktivnostima ima za cilj utvrđivanje što tačnije cene koštanja proizvoda ili usluge

• Razlika – tradicionalni sistemi obračuna troškova (troškovi se alociraju na organizacione delove ili mesta troškova), a kod ABC sistema troškovi se alociraju na aktivnosti

Problem alokacije indirektnih troškova

• Indirektni troškovi proizvodnje (troškovi ostalog materijala za održavanje, plate zaposlenih na održavanju, troškovi amortizacije, komunalne usluge, troškovi zarada inženjera na dizajniranju proizvoda i slično)

Tradicionalni sistem alokacije indirektnih

troškovaNealocirani

troškoviDirektnimaterijal

Direktnirad

Ostali Direktnitroškovi

Proizvodi

Direktnodokumentacija

Direktnodokumentacija Uzročnik

potrošnje

Nealocirano

ABC

Nealociranitroškovi

Direktnimaterijal

Direktnirad

Indirektniresurs

A

Proizvodi

direktno direktno

Aktivnost1

Nealocirano

OstaliDirektniresursi

IndirektniResurs

Z

Aktivnost10

% % % %

Uzročnikpotrošnje

Uzročnikpotrošnje

Dvostepeni ABC• U prvoj fazi se svi indirektni

troškovi alociraju na aktivnosti• U drugoj fazi se troškovi sa

aktivnosti alociraju na proizvode

Aktivnosti• Osnovna ideja ovog obračuna –

proizvodi ili usluge troše aktivnosti a aktivnosti troše resurse (materijal, ljudski rad, mašine)

• Proizvodi Aktivnosti Resursi

Aktivnosti• Svaka ponovljena akcija ili kretanje ili

redosled poslova• Odgovarajuća kombinacija ljudi,

tehnologija, sirovina, metoda i sredine neophodne za proizvodnju proizvoda ili pružanje usluge

• Zajednica specifičnih poslova sličnih po prirodi vezanih za izradu proizvoda ili pružanje usluge

Klasifikacija aktivnosti• Aktivnosti procesa

– Aktivnosti na nivou jedinice (punjenje litre soka)– Aktivnosti na nivou serije (montiranje alata )

• Aktivnosti podrške procesu (obezbeđenje kvaliteta, održavanje opreme, computer aided design- CAD, kontrola proizvodnje)

• Aktivnosti podrške organizaciji (opšte upravljanje, planiranje, nadzor, održavanje zemljišta)

• Aktivnosti vezane za potrošače (dizajniranje proizvoda prema zahtevima potrošača, marketinške aktivnosti)

• Aktivnosti vezane za proizvod/ proizvodni program (inženjering, unapređenje proizvoda, postavljanje i setovanje mašina)

Identifikovanje aktivnosti

• Metode:• Intervju • Paneli stručnjaka• Dnevnik ili beleške zaposlenih• Neposredno proučavanje jedinica

koje se analiziraju

Primer• Utvrđivanje cene koštanja, primer

kompanije koja se bavi proizvodnjom proizvoda A i B

Podaci za primenu obračuna troškova po

aktivnostima• Odabir aktivnosti:

• Aktivnost nabavke materijala• Aktivnost prijema materijala• Aktivnost kontrole materijala• Aktivnost skladištenja• Aktivnost mašinske obrade i• Aktivnost pripreme mašina

Primer ABC (preuzeto iz prof. dr B. Novićević, Lj. Antić, Upravljačko računovodstvo, Niš, 2006.g., str.

267.

• Direktni troškovi :• Proizvod A( direktan materijal

2.000.000 din, direktan rad 1.200.000 din)

• Proizvod B (direktan materijal 3.000.000 din i direktan rad 2.400.000 din)

Primer (nastavak)• Indirektni troškovi:

• Troškovi proizvodnih resursa (3.300.000 din) odnose se na aktivnost mašinske obrade 90% i na aktivnost pripreme mašina 10%

Troškovi uslužnih resursa 1.320.000 din (zarade, osiguranje, amortizacije, komunalne usluge i slični)

- iznos od 600.000 din se odnose na skladište materijala, - ostatak od 720.000 din koje čine troškovi zarada alocira se na aktivnosti na osnovu broja angažovanih lica na tim aktivnostima (nabavke materijala 10 lica, prijem materijala 9 lica i kontrola materijala 5 lica)

Primer (nastavak)• Uzročnici trošenja u pojedinim aktinostima

su sledeći:– Nabavka materijala ( porudžbine 5.000 porudžbina)– Kontrola materijala ( izveštaji o kontroli, 3.000

izveštaja)– Skladištenje materijala (pribavljene partije

materijala, 30.000 partija)– Mašinska obrada materijala (mašinski časovi, 3.000

časova)– Priprema mašina (priprema, 100 )

Primer Dvofazni ABC• I faza - Izračunati iznos indirektnih

troškova alociranih na aktivnosti• II faza - Izračunati iznos indirektnih

troškova po proizvodima A i B• Utvrditi cenu koštanja proizvoda A

i B

Rešenje• Alociranje troškova resursa na

aktivnosti• Troškovi proizvodnih resursa

3.300.000 din alocirani su 90% na mašinsku obradu materijala (2.970.000 din) i 10% na pripremu mašina (330.000 din)

Alokacija troškova proizvodnih resursa u odnosu 90%:10%

Troškovi proizvodnih resursa koji se alociraju

3.300.000

90% mašinska obrada

2.970.000

10 % priprema mašina

330.000

Rešenje • Alokacija troškova uslužnih resursa• 600.000 din na skladištenje• 720.000 din preko broja angažovanih lica

odnosi se na ostale aktivnosti na sledeći način:• Ukupan broj lica = 10+9+5 = 24 lica• Nabavka materijala (10 lica /24 lica) x 720.000

din =300.000• Prijem materijala ( 9/24) x 720.000 =270.000• Kontrola materijala (5/24) x720.000= 150.000

Alokacija troškova uslužnih resursa

Troškovi uslužnih resursa koji se alociraju

1.320.000

Skladište materijala 600.000

Nabavka, prijem, kontrola materijala ,prema broju lica angažovanih na tim aktivnostima

720.000

Ukupan broj lica = 24

Nabavka materijala (10/24 ) x 720.000= 300.000Prijem materijala ( 9/24) x 720.000 =270.000Kontrola materijala (5/24) x720.000= 150.000

Saldo troškova do sada raspoređenih na

aktivnosti• Priprema mašina = 330.000• Mašinska obrada = 2.970.000• Skladištenje = 600.000• Nabavka materijala = 300.000• Prijem materijala =270.000• Kontrola materijala = 150.000

Indirektni troškovi svake aktivnosti

Aktivnost(1)

Troškovi po aktivnostima (2)

Nivo uzročnika trošenja (3)

Troškovi po jedinici uzročnika trošenja (2/3)

Priprema mašina 330.000 100 priprema 3.300 din po pripremi

Mašinska obrada 2.970.000 3.000 mašinskih časova

990 din po času

Skladištenje 600.000 30.000 partija materijala

20 din po partiji

Nabavka materijala

300.000 5.000 porudžbina

60 din po porudžbini

Prijem materijala

270.000 3.000 izveštaja 90 din po prijemu

Kontrola materijala

150.000 3.000 izveštaja 50 din po kontroli

II faza• Alokacija troškova aktivnosti na proizvode A i B• Trebaju nam informacije o tome koliko svaki proizvod utroši

pojedine aktivnosti (ova informacija je uvek data u zadatku)

• A proizvod – 4.000 porudžbina, 2.500 izveštaja o prijemu, 2.500 izveštaja o kontroli, 20.000 partija skladištenja, 1.000 mašinskih časova i 90 priprema)

• B proizvod ( 1.000 porudžbina, 500 izveštaja o prijemu, 500 izveštaja o kontroli, 10.000 partija, 2.000 mašinskih časova i 10 priprema mašina)

• Ovo je prikazano u tabeli na sledećem slajdu

Aktivnosti Broj uzročnika aktivnosti po proizvodu A

Broj uzročnika aktivnosti po proizvodu B

Priprema mašine 90 priprema 10 priprema

Mašinska obrada 1.000 mašinskih časova

2.000 mašinskih časova

Prijem materijala 2.500 izveštaja o prijemu

500 izveštaj o prijemu

Kontrola 2.500 izveštaja o kontroli

500 izveštaja o prijemu

Skladištenje 20.000 partija 10.000 partija

Nabavka 4.000 porudžbina 1.000 porudžbina

Aktivnosti Broj uzročnika aktivnosti po proizvodu A

Troškovi po aktivnosti x broj uzročnika trošenja

Broj uzročnika aktivnosti po proizvodu B

Troškovi po aktivnosti po proizvodu B

Priprema mašine 90 priprema 90 priprema x 3.300 din = 297.000

10 priprema 10 x 3.300=33.000

Mašinska obrada 1.000 mašinskih časova

1.000 časova x 990 din =990.000

2.000 maš-časova 2.000 časova x 990 din =

Prijem materijala 2.500 2.500 izveštaja x 90 din =225.000

500 izveštaja 500 izveštaja x 90 din = 45.000

Kontrola 2.500 2500 izveštaja x 50 din = 125.000

500 izveštaja 500 izveštaja x 50 din = 25.000

Skladištenje 20.000 partija 20.000 partija x 20 din = 400.000

10.000 partija 10.000 partija x 20 din = 200.000

Nabavka 4.000 porudžbina 4.000 porudžbina x 60 din = 240.000

1.000 porudžbina 1.000 porudžbina x 60 din = 60.000

Ukupni troškovi - 2.277.000 - 2.343.000

Rešenje druge faze ABC (indirektni troškovi po proizvodu

A i B)

Cena koštanja proizvoda A i B

Elementi Proizvod A Proizvod B

Troškovi materijala

2.000.000 3.000.000

Troškovi konverzije(zarade + indirektni troškovi)

(1.200.000 +2.277.000 )

(2.400.000 +2.343.000)

Proizvodna cena koštanja

5.477.000 7.743.000

Proizvodna cena koštanja po jedinici

5.477.000 / 25.000 jedinica = 219.08 din

7.743.000/50.000 jedinica = 154.86 din

Prednosti ABC• Poredjenje sa nekim ciljnim aktivnostima

drugih istih odeljenja u istom preduzeću ili konkurentskih preduzeća / grane (benchmarking)

• Reinženjering preduzeća (dizajniranje novog načina obavljanja poslova i aktivnosti)

• Utvrđivanje aktivnosti koje dodaju vrednost i onih koje ne dodaju vrednost i koje možemo eliminisati

• Primer razvoja ABC u uslužnim delatnostima (banke)

Primer ABC u uslužnoj delatnosti -banke

Indirektni troškovi

Otvaranje novih računa

Depoziti Ostale transakcije

Druge bankarske aktivnosti

Troškovi zarada blagajnika$350,000

10 % 60 20 10

Troškovi menadžera prodaje bankarskih usluga $210,000

10% 20 30 40

Zarade menadžera odeljenja$100,000

0% 10 30 60

Ostali troškoviNealocirani $430,000

- - - -

Alokacija troškova na aktivnosti (I faza- procenti x ukupni troškovi na

nivou aktivnosti)Indirektni troškovi





35.000 210.000 70.000 35.000


21.000 42.000 63.000 84.000


0 10.000 30.000 60.000

Ukupni troškovi aktivnosti

56.000 262.000 163.000 179.000

Osnove za alokaciju- uzročnici trošenja u svakoj aktivnosti

• Aktivnosti :• Novi računi• Depoziti• Ostale transakcije

• Ostale bankarske aktivnosti

Uzročnici troškova:Broj novih računa (540) Broj depozita (163,000)

Broj drugih transakcija(49,000)Broj računa (540)

Alokacija troškova na aktivnosti (I faza)






35.000 210.000 70.000 35.000


21.000 42.000 63.000 84.000


0 10.000 30.000 60.000


56.000 262.000 163.000 179.000

Uzročnici trošenja aktivnosti

Broj računa540

Broj depozita163.000

Broj drugih tranaskcija49.000

Broj računa540

Troškovi po aktivnosti

103.7 $ 1.60 $ 3.32 $ 331 $

II faza- troškovi po bankarskim uslugama

• U ovoj podružnici banke obavljaju se dve vrste bankarskih usluga:– Za sektor stanovništva– Za sektor preduzeća

• Interesuju nas troškovi sektora stanovništva????

• U tom smislu treba izračunati koliko od svakog uzročnika troškova odlazi na ovaj sektor (10 računa, 88.000 depozita, 1.000 transakcija, 10 računa)






56.000 262.000 163.000 179.000

Uzročnici trošenja aktivnosti

Broj računa540

Broj depozita163.000

Broj drugih tranaskcija49.000

Broj računa540

Uzročnici trošenja aktivnosti u sektoru stanovništva

10 računa 88.000 depozita

1.000 transakcija

10 računa

Troškovi po aktivnosti

103.7 $ 1.60 $ 3.32 $ 331 $

Troškovi sektora stanovništva po aktivnostima = Uzročnik trošenja stanovništva x Troškovi po aktivnosti

1. 037$ 140.800 $ 3.320 $ 3.310 $

Ukupni troškovi sektora stanovništva = 1.037 +140.800 +3.320 +3310 =148.467 $

Rešenje II faza• Ukupni indirektni troškovi = 148.467 $

• Nema direktnih troškova u ovoj delatnosti=0

• Ukupno otvorenih računa 2.500, koliki su troškovi po računu?

• Troškovi sektora stanovništva po računu ili cena koštanja sektora stanovništva = 148.467 $/2,500 računa =$ 59.38

Zaključak na osnovu aktivnosti

• Da li se isplati da ova banka u ovoj filijali ima sektor stanovništva, ako se zna da su u drugim filijalama cena koštanja sektora stanovništva je 48$ po računu

• 48 $ po računu (benchmark cena) je niža od stvarne cene koštanja od 59.38 $ po računu

Kada poredimo benchmark i stvarne cene sektora stanovništva možemo zaključiti da u sektoru stanovništva ima neracionalnih trošenja jer je cena veća od benchmarka. Treba pronaći uzrok takvim trošenjima u ovom sektoru.

Primer iz udžbenika• Tri vrste aktivnosti:

– priprema linije– čišćenje linije– proizvodnja proizvoda

Primer iz udžbenika• Dve vrste proizvoda – jogurt A i jogurt B (1 litra)• Proizvedeno 99.000 litara A i 1.000 litara B• Indirektni troškovi 200.000 din• Vreme punjenja -5 sekundi• Priprema linije -20 minuta = 1200 sekundi• Pranje linije 1 sat = 3.600 sekundi• ostali podaci:• jogurt A punjen 20 puta, jogurt B 5 puta

Raspored opštih troškova na jogurt A i B – tradicionalni

sistem• Troškovi = 200.000 din• Raspodela prema količini

proizvedenih jogurta• 200.000 din /100.000 litara = 2

din po litri

ABC sistem- raspored opštih troškova

• Jogurt A• Priprema linije – uzročnik trošenja

serija (20 serija)• Punjenje jogurta – uzročnik trošenja

komadi (99.000 litara)• Pranje linije – uzročnik trošenja

serija (serija 20)

Tabelarni prikaz – trošenje aktivnosti u sekundama

Jogurt A

Količina Vreme Ukupno vreme u sekundama

Priprema 20 1200 24000

Punjenje 99.000 5 495000

Pranje 20 3600 72000

591.000 sekundi

Tabelarni prikaz – trošenje aktivnosti u sekundama

Jogurt B

Količina Vreme Ukupno vreme u sekundama

Priprema 5 1200 6.000

Punjenje 1.000 5 5.000

Pranje 5 3600 18.000

29.000sekundi

Tabelarni prikaz – obračun troškova po aktivnostima

• Ukupni troškovi prerade jogurta A = 0.95322 x 200.000 = 190.645,16• Ukupni troškovi prerade jogurta B = 0.04677 x 200.000 = 9.354,84• Troškovi po jedinici A = 190.645 /99.000 litara = 1,92 din /l• Troškovi po jedinici B = 9.354 / 1.000 litara = 9,35 din / l

Proizvodi Količina aktivnosti u sekundama

Proporcija

Ukupni troškovi prerade - alokacija

Troškovi po jedinici (litri jogurta)

Jogurt A 591.000 0.95322 190.645,16

1.925

Jogurt B 29.000 0.04677 9.354,84 9,35

620.000 200.000

Zaključak• Troškovi prerade (opšti troškovi) su različiti

kod jogurt A (1,92) u odnosu na jogurt B (9,35)

• Razlog su veće serije kod A nego kod B• Po tradicionalnom sistemu troškovi prerade su

identični kod A i B (2 din po komadu), ovako se ne dobija tačna cena koštanja

• Cena koštanja jogurta = Direktni troškovi + Troškovi prerade (opšti troškovi)

Nadogradnja primera obračunom cene kotšanja- ovaj deo nije

obuhvaćen primerom iz udžbenika• Ako su direktni troškovi jogurta A i

B identični i iznose 25 din po jogurtu utvrditi cenu koštanja A i B po tradicionalnom i ABC sistemu

Obračun cene koštanja po tradicionalnom sistemu

• Jogurt A = direktni 25 din + opšti troškovi prerade 2 din = 27 din

• Jogurt B = direktni troškovi 25 din + opšti troškovi prerade 2 din = 27 din

Obračun cene koštanja po ABC

• Jogurt A• Direktni troškovi 25 din + Opšti

troškovi prerade 1.92 din = 26.92 din

• Jogurt B• Direktni troškovi 25 din + Opšti

troškovi prerade 9.35 din = 36.35

Zaključak • Obračun po ABC sistemu daje tačniju cenu

koštanja jer alocira opšte troškove na aktivnosti i vodi računa o veličini serije i troškovima aktivnosti koji se odnose na seriju, a ne samo na proizvedenu količinu

• Proizvod A ima u ABC sistemu nižu cenu koštanja jer je na njega alocirano više opštih troškova koji zbog veće serije su niži po jedinici (litri jogurta)

activity based costing -abc - obraČun troŠkova po aktivnostima

Documents