adab w hwnar 19 november 2009

8
ندةني لة لة2009/11/20 َ سبةي يارةِ بر يَ ستيظالَ فيتانيا شةشةم بةري ثايتةخلمي في)127( ي بة بةشداري كورديلمي فير ثارضةكةيةراني كورد لة هةر ضوا نَ دةرهيةشاني لة ش بيةراني نَ ردستان و دةرهي كوت.َ وةبضيَ يِ سينةما بةر يَ هؤلنَ ايش دةكري نةدا كةةناو ئةو فيلما ل)كان( يَ ستيظالَ لة في شَ دوو فيلم هةن ثيون، بةشداربودا2009 ينةماي سي يكةس ئاطاي لة( لميةن: في كة ئةماناني نَ دةرهي لة) نيية انَ ئيلةكاني ثشيَ ةطةلسرتة ل( لميو في) قوباديبةهمةني( ، جطة)دي عةليشةهرامي( نةرَ دةرهيي) با نةريشَ دةرهيي) سةليمهونةر( لةمانةي ئةو بةشداري)ي رووخاندوا( لمي بة فيايش جارةكات كة يةكةم دة ةَ ستيظالَ فيرةنسيوداري فةةري نا نَ ت. دةرهيَ بكري) هاتنَ بةخي( لمي بة في)ؤرييث ليفيل( ت،َ اردةبي دا بةشدَ ستيظالَ في لةم خولةيدةكانري ثةناهةنزا شةو ئاَ كة باس لة كيش لة كوردستاني)زؤكازم ئؤ( دةكات و بةشداري)ولردةلوطة( لمي بة فيركياوة تواني نَ دةرهي لة) وَ سيبؤني( لمي دةكات. في كارةساتي كة باس لة) عةسافراظ( كي ترةَ ةكي دةكات ية ةَ راني هةل كيميابا. َ ستيظالَ في يَ ني ئةمسال لة بةشدارا نةريَ ك دةرهيَ يَ ةدا كؤمةلَ ستيظالَ لةم في بة)ان مؤتلؤئايت( ، لةوانة بةشدارن ذنيشةتي،ذيَ دريلمي في كة يةكةم)زارا( لمي في ةكانَ ئةستي( لمي بة في)هانين جييشي( قوبادي، ناهيد) نييةطيان رؤذدا رةن لةو)كطراوةندبا( ي طةنامةيَ بةللمي في بةي طةنامةيَ مي بةل بة فيل)اهيم ئيثةري( .)كوردي( كارةكاني و ئيش بةبارةت سة) عادلشةو( َ ستيظالَ في يَ ئةمسال و ئةنداميَ ستيظالَ فييي ذي رةَ وتةبي بة ةكةَ ستيظالَ فيكخستَ ريذنةي ليطةياند: راي)وسط االشرق( رؤذنامةيَ ئةمسال يَ ستيظالَ في داوة انَ هةولردوو، ني رابوَ ي ساَ ستيظالَ لة فيَ وازبي جيارةكان و ض فيلمة بةشداةكو ذمارةي ض ويان فيلمةكان نةيَ ي ئةو هؤةكو ذمارة و يَ ستيظالَ في لة. َ دةكريايش داَ تينَ ايش دةكري ك فيلمَ يَ دا كؤمةلَ ئةمسالروةها هةةكراون، نايش شَ ثي كةلمي بة فيكي زؤر دراوةرنطيية طَ ئةمسال.)مةيشنئةني( جارة يةكةم بؤَ ئةمسال وةزارةتيي هاوكاري بة ةكةَ ستيظالَ في ي كوردستانَ هةريواني ي و رؤشنبي سينةماي طشتييةتيبةرايوةَ يِ بةر ويتيَ بةريوةَ يِ ي بةر ت و بة هاوكاريَ وةبضيَ يِ بةر دهؤك و مانيَ سلي وَ هةولينةماي سي يَ هةري هونةرمةندي نةروَ ك دةرهيَ يَ كؤمةل دةبن. ةكةَ ستيظالَ في كوردستان ئامادةيي ةكة بة بةشداريَ ستيظالَ باسة في يَ جيرتة فيلم و كو)55( ذوَ دريلمي في)18( 2009/11/30 ي تا طةنامةيَ مي بةل فلي)54( ت.َ ردةوام دةبي بة659 2009/11/19 مة نجشةم ثي) 5030( هةم سيانزةردوودا رابو رؤذي ضةند لة ايِ رَ يدا ويو، كة تياوةضوَ يِ ذ بةرَ وي ي طةَ ستيظالَ فيوة ينةَ كؤلَ ن دةق و لي، ضةنديكيك ضاَ هةندي طفتوطؤي بؤةكيهةواي كةشوكةشكران و شَ ثي ويسَ ة ثيَ ستيظالَ قاند. ئةم فيَ ان خولو ئامادةبوتَ ك دةضيَ يَ و بؤ ضةند سالماوة نةدن بة ناسانوت، هةموَ ماشادةكري نة تةَ كي ساَ تيك نةري وةطؤ بةدووي طفتو و بيَ ك تيَ يَ يش كؤمةل كَ يَ سالراستةي ئاةكي طش وةيَ ت و بة شيَ نيَ ا دةهي خؤيدت، لةوانة:َ دةكريَ ستيظالَ في ةكةَ ستيظالَ ش فيَ زؤر ثيةكي ماوةي ويستة بةَ *ثيةكيت و بةرنامةيَ ان بكريكييةك طفتوطؤ لةسةر ضات.َ ذريَ يِ تؤكمة دابروةكان شتكراَ بانطهي ميوانة ناويتَ *دةكريكيَ وديةش سوت، كة ئةوَ دا بكريَ تيينكاري اِ طؤرت.َ دةبيةنةيي دووندا ليذنةكاكردني لة دياري زياتر كيَ قةتي *ديواني بةشداربويةك طلةي راددةوةي تات، بؤ ئةَ بكريوة.نةَ ةمبكريامةكان كراكردني ئةي ئاشك دواناوةكي بةتواَ وسةريندي بة ضةند نويوة *ثة بةشداريوة ينةَ كؤلَ دةق و ليك ميوان بةن وة بكةوةكانبةتة بةشداربوي ئةطةر باوة بكةن، بؤئة بة هاوسةنطييةكو، نةبو ئةوتؤيان كيَ ئاستيت.َ بةخشري ةكة بَ فيستيظال كيَ زماني ضةندوني بوَ كةلَ تي *بةهؤيتَ رووستدةبي د كنةطةيشَ لي شةيَ وازةوة، كي جيا بؤةكيضارةيطةَ ريتَ بدريَ هةول ويستةَ ثي ووة.تةَ بدؤزريكخستَ اوةو ري وكرَ زياتر لة بةكيقةي *سةلي ، ضونكة ئةمِ تةطةرَ ري نداكييةكا ةكان و ضاِ كؤرني ئاسنداة بؤ نيشا كي باشَ رفةتي دة ةَ ستيظالَ فييدا.م ئةواني دردة مة لةبةَ ئيي كولتوري ةكةَ فيستيظاللي ستاي يِ طؤر بؤَ *هةول زياتر كيَ جؤشي نةَ ساوةي ئة بؤت،َ بدريكييةكان. تة ضاَ بةخشي بد بنكةو ضةنَ ةطةلوةندي لت ثةيَ *دةتوانري ديكةدا درووست تانيَ ي وي رؤشنبيةكي دةزطايسةراني كورد لةوكردني نوت، بؤ بةشداريَ بكرينةدا. تاَ ةكاني ئةو وكيي و ضاَ ستيظالَ فيرضاوة سةوةَ نة لةويَ ي ئةم خاوةزكردنة بةرذنةي ليونيبو و ماندووَ مة هةولَ ت كة ئيَ ناطريةطرين لةبةرضاونَ ستيظالَ فيراني و سةرثةرشتياَ باام نة بةئةَ ك لةو خاَ ةكيض يت هيَ ن وابي ماَ و ثيكةو لةوَ ازي شنيَ ضةند ثيوة كو ئةَ دراون، بةلنَ نةطةيومان كة هةمووةةي طرتو سةرضاووة ثةرؤشيية نييةت و ة بارتةقايَ ستيظالَ ن ئةم في بدةيَ هةولاستةكردني ئاروة. تةَ بوةستيةكانونبو ماندوو دةربارةيان، طفتوطؤكردن ويازةكان شنَ ثي وةك كة دةردةخات،َ ستيظالَ فيةتي ماهييكات قسةيورة وادةي طةي رؤشنبيةكي بؤنةيت.َ بكري لةسةر لةبي بكاتوة كةس ئة وايةدا نِ لةو بركيية ضا لة جطةذَ وي طة يَ ستيظالَ في كةورةي طةكيَ وسةري نو ضةندةكاني،يي رؤشنبيو راستةخؤو دةرةوة نايةَ وة هي بةكانيانةَ و كتيَ لةني يانَ ةمان لةطةلنَ اكردن و وي مةي ئاشنَ وو بة ئيِ رووبةرردةستيان.ي خؤمان خستة بةت و بةرهةمةكان طر مةَ بؤ ئيةي ماديذ سةرمايَ وي ي طةَ ستيظالَ فيتَ ش دةبي مةَ ، ئيي رةمزي بة سةرمايةَ يِ دةطؤررفةتةو دةود لة سوبطرين وند وةر ة بةهةَ ئةو هةولبطرين. وةريةورة طةوةمان ةو كؤكردنةَ ستيظالَ ئةم في ئامادةكردنيامو بة ئاساني ئة اِ دا، لةخؤرند رؤذة لةو ضةوةو و خةم و بيكردنةونبووة ماندووت و ئةَ نادري كيَ كةشيوةشية، ئةوة زؤريان لةثشتة يَ هةولم دةكات. مة فةراهةَ بؤ ئيي و رؤشنبيي ذوويَ مي هونةردةب و ئة ذ و وي طة ستيظال في13 ؤكيكةم كة ضيي شارةة ثةَ نةوت شيي نتيَ كؤمي ديلمي فينداكةيا شارةوني نةوت لةيان لة بو و سكاوكواني كةرك دانيشتو)ةرناتيظ تَ ئال( لمي في يَ ستيظالَ فيتي خةي تواني وو،ِ خاتةر دة رؤمانياتي لة و)مورش( لة شاريERDELY ؤنيزي تةلةفي يت.َ نيَ دةست بهي بة لة بةشةوة جيهانةتي و50 م لة فيل618 ةداَ ستيظالَ لةو فيينةماي سيلمي فيون لة بةشيتيبو ةكة كة بريَ ستيظالَ فيزةكانيوا جياون.ن بةشداربويةكاندكاريَ لمة خويذ، كورتة فيلم، فيَ دريريدا نتاَ كؤمي دؤيكةم لة بةشيي شارةة ثةَ نةوت شيلمي فيؤنيزي تةلةفيتيي خة توانيو و دا بوَ بةركيَ ة لة كي ديكلمي في53 َ ةطةل لت.َ نيَ دةست بهي ة بةَ ستيظالَ ئةو في8 تا4 لة رؤذاني)ةرناتيظ تَ ئال( لمي في يَ ستيظالَ في خولييةم دةو.وةضوَ ا بةري رؤمانيتيرش لة و نؤظامبةر لة شاري مو20 كيَ فيلميكةمي شارةة ثةَ نةوت شيي نتيَ كؤمي ديلمي فيو باس لة طياوةنةيَ ويوروبةريك و دة خولةكيية، كة لة كةركو يَ ستيظالَ ةكةم جار لة فيو شارة دةكات و يوني نةوت لة شةكاني بوَ كياني نَ و دةرهيوسيش كرا. نوا )زيرةا( يَ ي كةنال نتيَ كؤمي ديلمي فيوسفي كةيوان يمدراوة وا ئةوةية-يةن تةها كرييمة لة ئةو فيلي مؤنتاذي بؤ كردووة.ي كار كةريَ يِ تن و هاورنةطرَ وي كاري ك بؤ تي خةةي ثة نةوت شيكةم شارةوسةرو شاعي كي نوَ كتيبيشاني ناوني ضاثيتيَ بةريوةَ بةريةو) جةبارتةيب( يَ توي ماني لة دووَ سليوةي وكردنةَ و بياندووةو طة بةضاثي ةداِ ثةر )130( تابلؤي بةرطةكةي)ئاري بابان( هونةرمةندخشاندووة. نة-دةبي ك وتاري ئةَ يَ بة كؤمةلَ ئةم كتي لة شَ ت، كة ثيَ خؤدةطريي لةخنةي رةوةوونةتةبو وَ بنداوةكا وكراَ ب رؤذنامةوكَ يداري د و وتارةكانو هةمو ستاشَ ئي سازكردووةو يداَ كة طؤظاري هةنار لةطةلر،َ ضاوديخنةي كدا بؤ رةَ ميَ وةَ ةطةل ل خراونةتةوةو كؤكراونةتة بةداَ كتي لةموسةررانةدا نونةر. لةم وتاَ خويردةس بةخنةيان، رة نَ ت بة شيعر، داهيبارة سة ثياو ودةبيبي ذن و ئةدةكاري، ئة وةَ شيوةيةخنةيكي رةَ يديكي تر بةدَ وةري ضةند تةن دواوة. لة بابةتةكا ناوة ديارو كة لةَ ةكي ي) جةبارتةيب( كوردي،يي رووناكبي وةنديَ نياكاني ئاشنوة دةساي حةفتاكانةرةت كة لة سةسيوة،وعري نو كردووةو شيوس بة نو ناوبةناووةكانيشةوةدةتاي نةرة لة سة هونةري شيعرو دةربارةييخنةي وتاري رةدين، هاوكات ضةنتَ وسي دةنو شانَ نيطاركيدةبو ئةندازةي ئةبارة لةوةشي طرتو يِ كؤروني بوَ ، ئةمة جطة لة سةرقالرةوة هونة ووة.يةزياريري ئةندا بةكادةن لةن كورديلمي في ي ستيظال في شةشةمعي وشةدا ئيقا ان بةدواي طةركةمي شارةة ثة نةوت شيي طةنامةي مي بةلة فيل طرتةيةك ل3ين ك... لكة... و/ ش دزراوة ئاهةنطة5-4 ذ... لَ وي ي طةَ ستيظالَ فيهةم سيانزة6ي... ل نةر... ئا/ تينا عةلَ رو دةرهيي ئةكتةيوةندي ثة

Upload: adab-w-hwnar-knwe

Post on 07-Mar-2016

240 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

A Kurdish Daily Newspaper Published by PUK Iraqi (Central Media Office)

TRANSCRIPT

Page 1: Adab w Hwnar 19 November 2009

لةندةني لة 2009/11/20 سبةيين بريارة ثايتةخيت بةريتانيا شةشةمني فيستيظالي فيلمي كوردي بة بةشداريي )127( فيلمي دةرهينةراني كورد لة هةر ضوار ثارضةكةي كوردستان و دةرهينةراني بياني لة شةش

هؤلي سينةما بةريوةبضيت.لةناو ئةو فيلمانةدا كة منايش دةكرين دوو فيلم هةن ثيشرت لة فيستيظالي )كان(

بةشداربوون، 2009دا سينةمايي ي لة ئاطاي )كةس فيلمي ئةمانةن: كة دةرهيناني لة نيية( ئيان ثشيلةكاني )بةهمةني قوبادي(و فيلمي )سرتة لةطةل با(ي دةرهينةر )شةهرامي عةليدي(، جطة دةرهينةريش سةليم(ي )هونةر لةمانة ئةو بةشداريي رووخان( )دواي فيلمي بة فيستيظالة دةكات كة يةكةمني جارة منايش فةرةنسي ناوداري دةرهينةري بكريت. )بةخيهاتن( فيلمي بة ليؤري( )فيليث بةشداردةبيت، فيستيظالدا خولةي لةم ئازاري ثةناهةندةكان كة باس لة كيشةو

كوردستاني لة ئؤزؤ(ش )كازم و دةكات توركياوة بة فيلمي )طةردةلوول( بةشداري دةكات. فيلمي )بؤني سيو( لة دةرهيناني كارةساتي لة باس كة عةساف( )راظني كيمياباراني هةلةجبة دةكات يةكيكي ترة

لة بةشداراني ئةمسالي فيستيظال. لةم فيستيظالةدا كؤمةليك دةرهينةري ذنيش بةشدارن، لةوانة )ئايتان مؤتلؤ( بة فيلمي )زارا( كة يةكةمني فيلمي دريذيةتي، )شيين جيهاني( بة فيلمي )ئةستيةكان قوبادي ناهيد نيية(، رةنطيان رؤذدا لة )باكطراوةند(و بةلطةنامةيي فيلمي بة بةلطةنامةيي فيلمي بة ئيرباهيم( )ثةري

)كوردي(.كارةكاني و ئيش بة سةبارةت عادل( )شةومن فيستيظال ئةمسالي ئةندامي و فيستيظال رةمسيي وتةبيذي بة فيستيظالةكة ريكخستين ليذنةي راطةياند: االوسط(ي )الشرق رؤذنامةي ئةمسال فيستيظالي داوة هةولان

جياوازبي لة فيستيظالي ساالني رابوردوو، فيلمة بةشدارةكان و ض ض وةكو ذمارةي فيلمةكانيان هؤالنةي ئةو ذمارةي وةكو فيستيظالي لة دةكري. منايش تيدا دةكرين منايش فيلم كؤمةليك ئةمسالدا هةروةها نةكراون، منايش ثيشرت كة فيلمي بة دراوة زؤر طرنطييةكي ئةمسال

)ئةنيمةيشن(.جارة يةكةمني بؤ ئةمسال وةزارةتي هاوكاريي بة فيستيظالةكة كوردستان هةريي الواني و رؤشنبيي سينةما طشتيي بةريوةبةرايةتيي و بةريوةبضيت و بة هاوكاريي بةريوةبةريتيي دهؤك و سليماني هةوليو سينةماي كؤمةليك دةرهينةرو هونةرمةندي هةريي

كوردستان ئامادةي فيستيظالةكة دةبن.جيي باسة فيستيظالةكة بة بةشداريي و فيلم كورتة )55( دريذو فيلمي )18()54( فليمي بةلطةنامةيي تا 2009/11/30

بةردةوام دةبيت.

659

)5030 ( ثينجشةممة 2009/11/19

سيانزةهةمني رابوردوودا رؤذي ضةند لة ويراي تيايدا كة بةريوةضوو، طةالويذ فيستيظالي ليكؤلينةوة و دةق ضةندين ضاالكي، هةنديك بؤ طفتوطؤي كةشوهةوايةكي و ثيشكةشكران ثيويسيت فيستيظالة ئةم خولقاند. ئامادةبووان دةضيت ساليك ضةند بؤ نةماوةو ناساندن بة هةموو تةماشادةكريت، ساالنة نةريتيكي وةك بةدووي طفتوطؤ و تيبيين كؤمةليك ساليكيش خؤيدا دةهينيت و بة شيوةيةكي طشيت ئاراستةي

فيستيظال دةكريت، لةوانة:*ثيويستة بة ماوةيةكي زؤر ثيش فيستيظالةكة طفتوطؤ لةسةر ضاالكييةكان بكريت و بةرنامةيةكي

تؤكمة دابريذريت.بانطهيشتكراوةكان ميوانة ناوي *دةكريت سووديكي ئةوةش كة بكريت، تيدا طؤرانكاريي

دوواليةنةي دةبيت.ليذنةكاندا دياريكردني لة زياتر *ديقةتيكي بكريت، بؤ ئةوةي تا راددةيةك طلةيي بةشداربووان

دواي ئاشكراكردني ئةجنامةكان كةمبكرينةوة.بةتواناوة نووسةريكي ضةند بة *ثةيوةندي بكةن وةك ميوان بة دةق و ليكؤلينةوة بةشداري بةشداربووةكان بابةتة ئةطةر بؤئةوةي بكةن، بة هاوسةنطييةك نةبوو، ئةوتؤيان ئاستيكي

فيستيظالةكة ببةخشريت.زمانيكي ضةند تيكةلبووني *بةهؤي جياوازةوة، كيشةي ليكنةطةيشنت درووستدةبيت بؤ ريطةضارةيةكي هةولبدريت ثيويستة و

بدؤزريتةوة.*سةليقةيةكي زياتر لة بالوكراوةو ريكخستين كؤرةكان و ضاالكييةكاندا خبريتةطةر، ضونكة ئةم فيستيظالة دةرفةتيكي باشة بؤ نيشانداني ئاسيت

كولتوريي ئيمة لةبةردةم ئةواني ديدا.فيستيظالةكة ستايلي طؤريين بؤ *هةول زياتر جؤشيكي ساالنة ئةوةي بؤ بدريت،

ببةخشيتة ضاالكييةكان.بنكةو ضةند لةطةل ثةيوةندي *دةتوانريت درووست ديكةدا والتاني رؤشنبييي دةزطايةكي لة كورد نووسةراني بةشداريكردني بؤ بكريت،

فيستيظال و ضاالكييةكاني ئةو والتانةدا.سةرضاوة لةويوة خاالنة ئةم بةرزكردنةوةي ليذنةي ماندووبووني و هةول ئيمة كة ناطريت باالو سةرثةرشتياراني فيستيظال لةبةرضاونةطرين بةئةجنام خاالنة لةو يةكيك هيض وابيت ثيمان و نةطةيندراون، بةلكو ئةوة ضةند ثيشنيازيكةو لةو هةموومان كة طرتووة سةرضاوةي ثةرؤشييةوة و نييةت بارتةقاي فيستيظالة ئةم هةولبدةين ئاراستةكردني بوةستيتةوة. ماندووبوونةكان دةربارةيان، طفتوطؤكردن و ثيشنيازةكان وةك كة دةردةخات، فيستيظال ماهييةتي قسةي وادةكات طةورة رؤشنبييي بؤنةيةكي

لةسةر بكريت.بكات لةبي ئةوة كةس نني بروايةدا لةو ضاالكيية لة جطة طةالويذ فيستيظالي كة طةورةي نووسةريكي ضةند رؤشنبيييةكاني، لةنيو كتيبةكانيانةوة هيناية دةرةوةو راستةخؤو رووبةروو بة ئيمةي ئاشناكردن و وينةمان لةطةليان طرت و بةرهةمةكاني خؤمان خستة بةردةستيان. ئيمة بؤ مادي سةرمايةي طةالويذ فيستيظالي دةبيت ئيمةش رةمزي، سةرمايةي بة دةطؤري ئةو هةولة بةهةند وةربطرين و سوود لةو دةرفةتة

طةورةية وةربطرين.كؤكردنةوةمان فيستيظالةو ئةم ئامادةكردني ئةجنام ئاساني بة لةخؤراو رؤذةدا، ضةند لةو نادريت و ئةوة ماندووبوون و خةم و بيكردنةوةو كةشيكي ئةوةش لةثشتةوةية، زؤريان هةولي

ميذوويي و رؤشنبيي بؤ ئيمة فةراهةم دةكات.

ئةدةب و هونةر

طةالويذ و13 فيستيظال

ضيؤكي كة شارةكةم شيثةجنةي نةوت ديكؤمينتيي فيلمي شارةكةياندا لة نةوت بووني لة سكاآليان و كةركوك دانيشتوواني )ئالتةرناتيظ( فيلمي فيستيظالي خةآلتي توانيي دةخاتةروو،

رؤمانيا وآلتي لة )مورش( شاري لة ERDELY تةلةفيزيؤني ي بةدةست بهينيت.

بةشة لة جيهانةوة وآلتي 50 لة فيلم 618 فيستيظالةدا لةو فيلمي سينةمايي لة بةشي بريتيبوون فيستيظالةكة كة جياوازةكاني

دريذ، كورتة فيلم، فيلمة خويندكارييةكان بةشداربوون.دؤيكؤمينتاريدا بةشي لة شارةكةم شيثةجنةي نةوت فيلمي لةطةل 53 فيلمي ديكة لة كيبةركيدا بوو و توانيي خةآلتي تةلةفيزيؤني

ئةو فيستيظالة بةدةست بهينيت.دةيةمني خولي فيستيظالي فيلمي )ئالتةرناتيظ( لة رؤذاني 4 تا 8

نؤظامبةر لة شاري مورش لة وآلتي رؤمانيا بةريوةضوو. 20 فيلميكي شارةكةم شيثةجنةي نةوت ديكؤمينتيي فيلمي لة باس طياوةو وينةي دةوروبةري و كةركوك لة كة خولةكيية، كيشةكاني بووني نةوت لةو شارة دةكات و يةكةم جار لة فيستيظالي فيلمي ديكؤمينتيي كةنالي )اجلزيرة( منايش كرا. نووسني و دةرهيناني و كةيوان يوسفي تةها كريي-يةوة ئةجنامدراوة لةاليةن فيلمة ئةو

كاري وينةطرتن و هاوري كةريي كاري مؤنتاذي بؤ كردووة.

خةالتيك بؤ نةوت شيثةجنةي

شارةكةم

شاعي نووسةرو كتيبيكي ناونيشاني ضاث بةريوةبةريتيي جةبار(ةو )تةيب دووتويي لة سليماني بالوكردنةوةي و طةياندووةو بةضاثي الثةرةدا )130(هونةرمةند )ئاري بابان( تابلؤي بةرطةكةي

نةخشاندووة.ئةدةبي- وتاري كؤمةليك كتيبة ئةم لة ثيشرت كة لةخؤدةطريت، رةخنةيي

بالوبوونةتةوةو بالوكراوةكاندا رؤذنامةو ديداريك و وتارةكان هةموو ئيستاش سازكردووةو لةطةليدا هةنار طؤظاري كة ضاودير، رةخنةي بؤ وةالميكدا لةطةل خراونةتة كؤكراونةتةوةو كتيبةدا لةم بةردةسيت خوينةر. لةم وتارانةدا نووسةر رةخنةي داهينان، شيعر، بة سةبارةت شيوةكاري، ئةدةبي ذن و ئةدةبي ثياو و ضةند تةوةريكي تر بةديديكي رةخنةييةوة

لة بابةتةكان دواوة.

ديارو ناوة لة يةكيكة جةبار( )تةيب ئاشناكاني نيوةندي رووناكبييي كوردي، دةسيت حةفتاكانةوة سةرةتاي لة كة نووسيوة، شيعري كردووةو نووسني بة ناوبةناو نةوةدةكانيشةوة سةرةتاي لة وتاري رةخنةيي دةربارةي شيعرو هونةري نيطاركيشان دةنووسيت، هاوكات ضةندين كؤريشي طرتووة لةبارةي ئةندازةو ئةدةب و هونةرةوة، ئةمة جطة لة سةرقالبووني

بةكاري ئةندازيارييةوة.

لةندةنشةشةمني فيستيظالي فيلمي كوردي

طةران بةدواي ئيقاعي وشةدا

ثةجنةي شارةكةم طرتةيةك لة فيلمي بةلرطةنامةيي نةوت شير

ئاهةنطة دزراوةكة... و/ شريين ك... ل3

سيانزةهةمني فيستيظالي طةالويذ... ل5-4

ثةيوةنديي ئةكتةرو دةرهينةر... ئا/ تينا عةلي... ل6

Page 2: Adab w Hwnar 19 November 2009

3 ضيرؤكسالي هةذدةهةم- ذمارة )5030( ثينجشةممة )2009/11/19(

ليليانا هيكةرو/ شريين ك

بةرةو يةكسةر طةيشت، كة هةر ئاخؤ تابزاني ضوو ضيشتخانةكة

مةميوونةكة لةويداية.. )مةميوونةكة لةويية.. ئؤخةيش(

دايكي قسةكةي نةيدةويست راست دةرضيت..

ئاهةنطي ل���ة )م����ةمي����وون لةدايكبووندا؟!(

دايكي مشةمشيكي كرد.. )برؤ بةوالوة، هةرقسةيةكي قؤرت دايكي ب��اوةردةك��ةي��ت!( ثيبلي توورة بوو، نةك لةبةر مةميوونةكة، كضة ئاهةنطةكةوة، بةهؤي بةلكو

واي بريكردةوة.داي��ك��ي ث��ي��ي��وت: )م��ن حةز ئاهةنطي ئ���ةوة بضيت، ن��اك��ةم وتي: كضةكةش دةولةمةندانة( دةضنة )دةول��ةم��ةن��دةك��ان��ي��ش لة ئايين وان��ةي كضة بةهةشت(

قوتاخبانة خويندبوو.ئ��ةوةت )هةقي وت��ي: دايكة بضكؤالنةكة، خامنة ن��ةب��ي��ت.. طرفتةكةي تؤ ئةوةية حةز دةكةيت لة تواناي خؤت زياتر بازبدةي( كضة قسةكردني شيوازي بة قةناعةتي نؤ نزيكي تةمةني نةهينا، دايكي ساآلن بوو، يةكيك بوو لة قوتابيية

هةرة باشةكاني ثؤلةكةي.كضة وتي: )دةضم لةبةرئةوةي )لةبةرئةوةش كراوم( بانطهيشت بانطيهشت ه��اورمي��ةو لوسيانا

كراوم... شتةكة ئة ئاواية..(دايكي ورتة ورتيكي كرد )ئةي بةلي، هاوريتة( ئينجا بيدةنط بوو، دواجار وتي: )رؤزؤرا طوي بطرة... ئةوانةوة بةنسبةت تؤ دةزان��ي ئةمة كارةكةرةكة، كضي ضيت؟

هةموو شتةكةية(.تورةيي بة رؤزؤرا ضاواني نةبوو ئ��ةوة هي بريسكانةوة.. بطري، ئينجا قيذاني: )بيدةنط بة... هاورييةتييةوة لةبارةي هيض تؤ راهاتبوو وا رؤزؤرا ن��ازان��ي��ت!( دةضوو نيوةرؤيةك ثاش هةموو دةمةي ئةو لوسيانا.. مالي بؤ دايكي رؤزؤرا خةريكي ثاككردنةوة سةعييان ثيكةوة ئةمان ب��وو، ضايان ضيشتخانةكة لة دةكرد... دةخواردةوةو نهينييةكاني خؤيان بؤ يةكدي دةدركاند، رؤزؤرا هةموو طةورةيةي مالة ئةو ناو شتيكي خ��ؤش��وي��س��ت، ه���ةروةه���ا ئ��ةو لةو كة خؤشويست كةسانةشي

مالةدان.جوانرتين ض��ون��ك��ة )دةض����م دنيايةدا، ل��ةم دةب��ي��ت ئاهةنط وادةبيت، كة ثييوومت لوسيانا مةميوون و ديت سيحربازيكيش خؤي ل��ةط��ةل شتيك ه��ةم��وو و

دينيت(.تاباش وةرض���ةرخ���ا داي��ك��ة ئينجا بروانيت، كضؤلةكةي لة بةشيوةيةكي منايشكارانة دةسيت )مةميوون وتي: و كةلةكةي ناية دةبرؤ لةدايكبووندا؟ ئاهةنطي لة قسةيةكي هةر بة باوةر بةوالوة، قؤر دةكةيت كة ثيت دةوتريت!(.

قوولي بة هةستيكرد رؤزؤرا هةستةكاني برينداركرا، برييكردةوة درؤ بة خةلكي دايكي نيية هةق لةبةرئةوةي هةر بكات تاوانبار رؤزؤراش بيطومان دةولةمةندن، ئةطةر دةولةمةندبيت، دةيويست رؤذي لة رؤذان تواني لة كؤشكيكي ئيرت دايكي ئاخؤ ب��ذي، جواندا

لةخؤشويستين دةكةوي؟ هةسيت هةموو لة تووندكرد، خةميكي بة حةزي دنيايةدا ل��ةم زياتر شت

دةكرد بضيت بؤ ئةو ئاهةنطة.كضة بة ئاستةم ليوي جوآلندو

ضرثاندي: )طةر نةضم دةمرم(.ئاخؤ كة ل��ةوةي دلنيانةبوو يان بووبيت قسةكةي لة طوييان ئةو رؤذي بةياني بؤ ب��ةآلم ن��ا، كراسي داي��ك��ي بيين ئاهةنطة ج��ةذن��ي ل��ةداي��ك��ب��وون��ةك��ةي بة نيشاستة بؤ سثي و رةق كردووة، سةري ئ��ةوةي دواي نيوةرؤ الي شت، دايكي سركةي سيوي كردة قذي تا سةرشتنةكةيةوة ئ��اوي رؤزؤرا بريسكةداربيت، و ج��وان ثيش ئةوةي برواتة دةري بةخؤي سةرسام بوو كاتيك لة ئاوينةكةي رواني بةهؤي كراسة سثييةكةي و بريسكةدارةكةيةوة، لووسة قذة ب��ريي ك���ردةوة ل���ةوةي ك��ة زؤر

جوانة.ئاينيس- سنيؤرة ثيدةضوو بؤية كردبيت ئةوةي تيبيين يش ضةند )ئةمرؤ ثييوت: بيين هةر

جواني رؤزؤرا(.رؤزؤرا بةدةست تؤزي تةنوورة بة و تةكاند ك��راوةك��ةي سثي هةنطاوي جيطري بةرةو ئاهةنطةكة كردو لوسيانا لة س��آوي ض��وو، ثرسياري مةميوونةكةوة لةبارةي نهينييةك هةروةكو لوسيانا كرد، بة كردو سةيريكي ئاشكرابكات، )لة ضرثاندي: رؤزؤرادا طويضكةي بةكةس ب��ةآلم ضيشتخانةكةية، نةليي، لةبةرئةوةي موفاجةئةية(.

بة دلنيابيت، ويسيت رؤزؤرا هيواشي خؤيكرد بة ضيشتخانةكةدا لةناو بيين مةميوونةكةي ل��ةوي نوقم لةبريكردنةوةدا قةفةزةكةيدا تا دياربوو ثيكةني هي زؤر بوو، ماوةيةك بؤ كضةكة رادةيةي ئةو ضاوديريكرد، وةس��ت��ا، ل��ةوي��دا سةرسامبوو ثيي ئةوةندة دوايي ئاهةنطةكة لة ناتاويك تاو هةر بيئةوةي كةس دةدزييةوة، خؤي تةماشاي، بؤ دةض��وو بيبينيت رؤزؤرا تاقة كةس بوو بؤي هةبوو سنيؤرة ضيشتخانةكة، بضيتة ئاينيس وتي: )تؤ قةيناكات، بةآلم هاروهاجن، زؤر ن��ا، تر ئ��ةوان��ي رؤزؤرا بشكينن(، شتيك لةوانةية نةشكاندبوو، شتيكي ق���ةت تةنانةت تواني سوراحي شةربةتي ضيشتحانةكةوة لة ثرتةقالةكة ن��اخن��واردن، ذووري ب��ؤ ب��ب��ات يةك هةليطرتبوو ورياييةوة بة سينيؤرة لينةرشت، ق��ةت��رةي ئاينيس ثييوتبوو: )دلنياي لةوةي طةورة وا سوراحييةكي بتواني دةتوانيت، بيطومان هةلطريت؟(. ضونكة ثةجنةكاني وةكو ثةجنةي ئةوانيرت لة كةرة درووستنةكراون، كة سووروسثيية كضة ئةو وةكو كضة ئةو داوة، لةقذي ئةلقةيةكي ئةوةندةي ه��ةر بةسةرة ئةلقة

رؤزاوراي بيين يةكسةر وتي: )ئةي تؤ؟ تؤ كيي؟(

ه��اوري��ي )م��ن وت��ي: رؤزؤرا لوسيانام(

ئةلقةكةي كضةي ئ��ةو )ن��ا( هاوريي )ت��ؤ وت��ي داب��وو لةقذي لوسيانا نيت، لةبةرئةوةي من كضي مامي لوسيانام و هةموو هاوريكاني

دةناسم، من تؤ ناناسم(.هيض )ئ��ةم��ة وت���ي: رؤزؤرا من )لةبةرئةوةي نيية(، مانايةكي دايكم لةطةل نيوةرؤيةك هةموو سةعي ثيكةوة ئ��ريةو بؤ دي��ي

ئةكةين(.سةعي ثيكةوة دايكت و )تؤ ثيكةنينةوة بة كضة ئةكةن؟(.

ئةمةي ليثرسيزؤرةوة جديةتيكي بة رؤزؤرا وتي: )من و لوسيانا ثيكةوة سةعي

ئةكةين(.ئةوكضةي ئةلقةي لة قذي دابوو شاني هةلتةكاندو وتي:

ئيوة نيية ئةوة ماناي )ئةمة بؤ دةضن ثيكةوة ئايا هاورين،

قوتاخبانة()نا(

ناسيوتة؟!( لةكوي )كةواتة بوو خةريك و وت ئةمةي كضة

سةبري نةدةما.رؤزؤرا هةموو قسةكاني دايكي قوولي هةناسةيةكي بريكةوتةوة، ذنة كضي من وت��ي:) هةلكيشاو

كارمةندةكةم(دايكي بة رؤزؤراي وتبوو )ئةطةر دةلييت ثرسيت، ليي يةكيك ك��ارم��ةن��دةك��ةي، ذن��ة كضي ت��ؤ هةروةها شتيكة..( هةموو ئةمة ثييوتبوو كة بشلييت )من شانازيش بةوةوة دةكةم(، بةآلم رؤزؤرا بريي لةوة كردةوة كة هةرطيز لة هةموو

ذيانيدا ناويريت قسةي وابكات..كضةي كارمةنديك؟(ئةو )ض وتي داب���وو ق��ذي ل��ة ئةلقةكةي

)كارمةند لةدوكانيكدا؟(وتي ت��وورةي��ي��ةوة بة رؤزؤرا )نا... دايكم، هيض شتيك نافرؤشي

لة هيض دوكانيكدا(.كضةي ئةلقةكةي لة قذي دابوو

وتي )كةواتة ضؤن كارمةندة؟(ئاينيس سنيؤرة كاتةدا لةو داواي وس وس. وتي: و طةيشت دةتواني ئةطةر ك��رد رؤزؤرا لة سؤسجةكةدا ئ��ام��ادةك��ردن��ي ل��ة يارمةتيبدات، ضونكة ئةو لة هةموو

كةس زياتر شارةزاي مالةكةية..بةو رؤزؤرا ليية؟( )ض��اوت قذي لة ئةلقةي كة وت كضةي دابوو... لة كاتيكيشدا كةس ضاوي لينةبوو، شةقيكي لةلووالقي قاضي

هةلدا.لة ئةلقةي كضةي ل��ةو جطة قذي دابوو هةموو ئةواني تر مايةي و بةخؤي لوسيانا بوون، خؤشي تاجة زيرينةكةيةوة- تاجي جةذني كة بوو مرؤظة ئةو لةدايكبووني- بووة مايةي خؤشةويسيت طةورةي كورةكانيش، هةروةها رؤزؤرا، تورةكةكاندا ثيشربكيي لة رؤزؤرا برديةوة، كة ياري راو راوينيشيان نةيتواني رؤزؤرا بطري، كرد كةس بؤ تيميشةوة دوو بة ب��وون كة هةلينان م��ةت��ةل ي��اري ئ��ةوةي ب��ك��ةن، ه��ةم��ووي��ان رؤزؤراي����ان كورةكانيش هةروةها دةويست ئةوان لةسةر رؤزؤرا دةيانويست قةت هةستيكرد رؤزؤرا ب��ي��ت، دلؤش ئيستا قةد بة لةذيانيدا

نةبووة. هةمووي لة شتةي ئةو بةآلم شتة نةهاتبوو، هيشتا خؤشرتة كة هات ئةوكاتة خؤشةكة هةرة ك��وذان��ةوة، مؤمةكاني لوسيانا سينيؤرة ك��ي��ك��ةك��ة، ي��ةك��ةم يارمةتي ليكرد داواي ئاينيس بةسةر كيكةكةدا طرياني لة بدات لةم ضيذي رؤزؤرا ئامادةبوواندا، ئةركة نايابة وةرطرت، لةبةرئةوةي هاواريان دةكردو بانطيان هةموو رؤزاورا لريةدا من!( )من، دةكرد بريكةوتةوة شاذنةي ئةو ضريؤكي هةبوو مةرطي و ذي��ان هيزي كة هةميشة رةعيةتةكةيدا، بةسةر ثيداني هيزي لةمةبوو ئا حةزي رؤزؤرا هةبيت، مةرطي و ذي��ان لوسياناو بة دا طةورةي ثارضةي ثارضةيةكي ب���ةآلم ك���ورةك���ان، لة ئةلقةي كضةي بةو دا تةنكي بوو تةنك ئةوةندة داب��وو، قذي

دةتوانرا ليوةي ببينريت.سيحربازةكة كيكةكة دواي هات، دريذو رةقةلة بوو، بةرطيكي س���ووري ج��وان��ي ل��ةب��ةرداب��وو، سيحربازيكي راستةقينة: دةيتواني طريدراو ثيكةوة دةستةسري دوو بكات فوويةك ب��ةوةي بكاتةوة،

ئةلقةيةكي بةضةند بةسةرياندا... دروستبكات، زجن��ريي��ك داخ���راو ياري وةرةقةيةكي هةر دةيتواني كة لة كيسةكة دةردةهينري بزاني ضيية، مةميوونةكةش ياريدةدةري ب��ة م��ةمي��وون��ةك��ةي دةوت ب��وو، بابزاني )شةريك )شةريكةكةم( )ئادةي دةيوت هةية( لريةدا ضي ه��ةل��ط��ريةوة( ياريكة ك��اغ��ةزي

دوور شةريكةكةم )رام��ةك��ة، و مةكةوةرةوة: ئيستا كاتي ئيشة(.

دةبوو ب��وو، ناياب فيل دوا مةميوونةكة كورةكان لة يةكيك سيحربازةكة ب��اوةش��ي، بكاتة وتي: )دةتوانيت وايليبكات مةحف

بيتةوة(.)كي، ك��رد: ه��اواري��ان هةموو

كورةكة؟()نا، هاواريكرد: سيحربازةكة

مةميوونةكة!(ئةمة كة ب��ريك��ردةوة رؤزؤرا بةراسيت سةرجنراكيشرتين ئاهةنطة سيحربازةكة دنيادا. هةموو لة قةلةو بضكؤلةي كوريكي لة داواي بةآلم يارمةتيبدات، بضيت ك��رد كورة بضكؤلة قةلةوةكة رؤحي ضوو و يةكسةر مةميوونةكةي بةردايةوة بة سيحربازةكة زةوييةكة، سةر شتيكي هةلطريتةوة، هيواشي مةميوونةكةش ضرثاند، بةطوييدا سةري بؤ لةقاند هةروةكو ئةوةي

بةراسيت تيطةيشتبيت.س��ي��ح��رب��ازةك��ة ب���ة ك���ورة نابيت )هاوريم وت: قةلةوةكةي

نريةموك بيت(كورة قةلةوةكة وتي: )نريةموك

ضيية؟(خؤيا ب��ةدةوري سيحربازةكة سورايةوة، هةروةكو ئةوةي بةدواي بطةري:)ترسنؤك( سيخوريكدا

ئينجا وتي)برؤ دانيشة( .لة ي��ةك ي��ةك سيحربازةكة ه��ةم��وو دةم��وض��اوةك��ان��ي روان��ي خؤيكرد ب��ةدل��ي هةسيت رؤزؤرا طورثة طورث دةكات، سيحربازةكة وت���ي: )ت���ؤ، ب��ةخ��ؤت و ض��اوة بينيان هةموو ئيسثانييةكانتةوة(

ئاماذة بؤ رؤزؤرا دةكات.نةلة ن��ةدةت��رس��ا، رؤزؤرا نة و م��ةمي��وون��ةك��ة ه��ةل��ط��رت��ين وايكرد سيحربازةكة ئةوكاتةي ديارنةمينيت، م��ةمي��وون��ةك��ة ت��ةن��ان��ةت ن��ة ئ��ةوك��ات��ةش كة بة هةموو لةكؤتاييدا سيحربازةكة سوورةكةي بةرطة خ��ؤي هيزي ورتة بةورتة و رؤزؤرادا بةسةر دا وت: سيحري وشةيةكي ضةند دةركةوتةوة، مةميوونةكة ئينجا رؤزؤرادا لةباوةشي بةخؤشييةوة بة م��ن��اآلن دةك���رد، بلمي بلمة ليدا، ض��ةث��ل��ةي��ان ث���ةرؤش���ةوة بطةريتةوة رؤزؤرا ئ��ةوةي ثيش سيحربازةكة خؤي، كورسييةكةي شازادة ئةي سوثاس، )زؤر وتي:

بضكؤلةكةم( رؤزؤرا هيند كامةران بوو بةو دواي رادةيةي ئةو تا ثياهةلدانة هات دايكي كة زؤريش ماوةيةكي بةدايكي كة شت يةكةم بةدوايدا داو سيحربازةكةم يارمةتي وت: شازادة سوثاس )زؤر ومت: ثيي

بضكؤلةكةم(تا رؤزؤرا سةيربوو، شتةكة لةدايكي وايدةزاني ضركةية ئةو واي ئةوكاتة بةدريذايي توورةية، دةلي: بةدايكي دةهات بةخةيالدا مةميوونةكة ضؤن بينيت )ئةها لةبري كةضي ن��ةب��وو( درؤي���ةك ئةوة هيند هةذابوو يةكسةر باسي دايكي ب��ؤك��رد، سيحربازةكةي وتي ب��ةس��ةري��داو هينا دةس��يت ش��ازادةي!( ئيستا تؤ )كةواتة

رؤزؤرا نةيدةتواني كةس ب��ةآلم ببينيت زةرةخةنة بيطريت.

و رؤزؤرا هةردووكيان ئيستا

وةستاون، رارةوةك���ة لة دايكي ضركةيةك ضةند ثيش ضونكة سينيؤرة ئاينيس بةزةردةخةنةوة ضاوةري ضركة يةك )تكاية وتي:

بكةن( لةثر دايكي نيطةراني دايطرت.

ثرسي رؤزؤراي ل��ة داي��ك��ي )مةسةلةكة ضيية؟(

)ض مةسةلةيةك؟( رؤزؤرا وتي: )هيض نيية دياري ديين بؤ ئةوانةي

دةرؤنةوة. دةبيين؟(قةلةوةكةو كورة بؤ ئاماذةي لةويدا كة كرد ثرضةكة دوو كضة وةستابوون داي��ك��ي��ان��دا ل��ةت��ةك ضاوةروانيان دةكرد، رؤزؤرا باسي ديارييةكاني كرد، بةمةي زانيبوو، كة بوو ئةوانة ئاطاداري ضونكة رؤشتبوونةوة، ئةمانةوة لةثيش كاتيك يةكيك لة كضةكان خةريكبوو برواتةوة سينيؤرة ئاينيس بازنيكي دةداية، كة كوريكيش دةرؤشتةوة )يؤيؤ(يةكي ئاينيس سينيؤرة يؤيؤكة لة حةزي رؤزؤرا دةداية، دةبريسكايةوةو لةبةرئةوةي بوو، ئةمةي بةآلم دةداي��ةوة، تيشكي بةدايكي نةوت، ضونكة لةوانة بوو كةللةرةق ئةي )كةواتة ثييبليت دايكي ناكةي؟( يةكيك داواي بؤ نةدةكرد حةزي رؤزؤرا ئاوهابوو، تةفسريبكريت وا داواي���ةي ئ��ةم ناوازة ل��ةوةي كة ش��ةرم دةك��ات

ئةوة ل��ةب��ري خ��راث��ةك��ةب��ي��ت... لة رةفتارم باشرتين )من وت��ي: ئاهةنطةكةكرد( لةوة زياتري نةوت، هات ئاينيس سينيؤرة ضونكة طةورةي كيسةي دوو هؤلةكة بؤ و ثةمةيي كيسةيةكي ثيبوو، كيسةيةكي شي، يةكةجمار ضووة الي كورة قةلةوةكةو يؤيؤيةكي لة كيسة شينةكة دةرهيناو داي ثيي، لةكيسة ئينجا ضووة الي كضةكةو كضة داي��ة، بازنيكي ثةمةييةكة دواجار رؤش��ت، ثرضةكةش دوو ضوو، دايكي و رؤزؤرا الي بةرةو لةسةر ط��ةورة زةدةخةنةيةكي رووخساري بوو، رؤزؤرا ئةمةي ثي

خؤشبوو.س��ةري ئاينيس س��ي��ن��ي��ؤرة كرد رؤزؤراي سةيري دان��ةوان��دو ئينجا سةري بةرزكردةوةو سةيري دايكي كرد ئينجا شتيكي وت واي شانازي بة هةست كرد رؤزؤرا لة

بكات.)هريمينيا ئاي لةم كضة باشةي

هةتة(واي ض��رك��ةي��ةك ب��ؤ رؤزؤرا دةدات���ي دي���اري دوو هةستكرد بازنةكةو يؤيؤكة، سنيؤرة ئاينيس دانةوييةوة وةكو بؤ شتيك بطةريت هيناية خؤي رؤزؤراش هةروةها بةآلم دري��ذك��رد، دةس��يت و ثيش

قةت جوولةكةي تةواونةكرد.

سةيري ئاينيس سينيؤرة نةكرد، ثةمةييةكةي كيسة ناو كيسة ن���او س��ةي��ري ه���ةروةه���ا شينةكةشي نةكرد، بةلكو بةوردي ثسوولة دوو ط���ةرا، جانتاكةي

لةدةستيا دةركةوت.)تؤ بةراسيت شاياني ئةمةيت( دريذكرد رؤزؤراي بؤ و وت واي )سوثاس بؤ هةموو يارمةتييةكانت كرد هةسيت رؤزؤرا كضؤلةكةم( جةستةيدا ب��ة وشكبوو، ق��ؤل��ي بةدةسيت هةسيت ئينجا نووسا، داي���ك���ي ك���رد ل���ةس���ةر ش��ان��ي، بة خؤي غةريزي بةشيوةيةكي نووساند، دايكييةوة جةستةي بةتةنيا بوو، شتيك هةموو ئةمة ساردي نيطايةكي رؤزؤرا ضاواني لةسةر ه��ةب��وو،ك��ة ئ��اش��ك��راي ضر ئاينيس سينيؤرة رووخساري

بووةوة.لةويدا ئاينيس سينيؤرة دةسيت جوولة، بي وةستابوو، نةويريت دةضوو لةوة راطرتبوو، ئةوةي هةروةكو بيطةرينيتةوة، ئةو بشيت ك��ةم طؤرانيكي ه��ةر و تيك ناكؤتاية فشةلة هاوكيشة

ثيك بشكيين.

سةرضاوة: اخرى(، )نريان ضريؤكي كؤمةلة

ت/الياس فرح.

ئاهةنطة دزراوةكة

ليليانا هيكةرذنة ضريؤكنووسيكي ئةرذةنتينيية، سالي 1943 لةدايكبووة، ثيش ئةوةي تةمةني بطاتة بيست ساآلن، يةكةم كؤمةلة ضريؤكي بآلو كردؤتةوة بةناوي )ئةوانةي دارستانة سووتاوةكةيان بيين(كة تا ئيستاش بة يةكيك لة باشرتين كؤمةلة ضريؤكةكان دادةنريت لةو كاتةوةي لةشةستةكاني سةدةي رابردوودا بآلوكراوةتة. ليليانا لةسةردةمي تواني بوو طؤظار تاقة كة بووة )ئؤرنيتؤرينكؤ( طؤظاري ي سةرنووسةر زؤر ساآلنيكي هيكةر ديكتاتؤرةكاني ئةرذةنتيندا مبينيتةوةو بةردةوام بيت بيئةوةي ريبازي خؤي بطؤريت، ئةمةش بة زيرةكي و تواناي سةرنووسةرةكةي، هةر لةسةر الثةرةكاني ئةم طؤظارة بوو ليليانا هيكةر مشتومريكي تووندي نايةوة لةطةأل )خؤليؤ كؤرتاسار(ي رؤماننووسدا كة لة ثاريس دةذيا، مشتومرةكانيش لةبارةي رؤلي نووسةرةوة بوو لة كؤمةلطة ضةثينراوةكاندا،كة )كؤرتاسار( بةرطري لة خؤي دةكرد بةوةي نووسةريكي سياسيية و ثاريسي وةكو مةنفايةك هةلبذاردووة، بةآلم)هيكةر(دةيوت:)ئةطةر دةمانةوي دةنطمان ببيسرتي، دةبيت لةناو وآلتةوة

هاوار بكةين(.

Page 3: Adab w Hwnar 19 November 2009

ليكؤلينةوة2 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5030( ثينجشةممة )2009/11/19(

سةبور عةبدولكةريم )شكار(

الي حةلالج، خودايي مرؤظي دنيابيين بةتايبةتي هةية، ئامادةيي مةحوي ب��ةروون��ي زؤر دا بةيتيك ل��ةض��ةن��د

دةبينريت. مةحوي دةليت:تؤ ب���ذي و ب��ةع��ي��ش��ق زي���ن���دووة دل ب��ةم دةردة مبرة، ئ��ةم��ن/ ل��ةم��ةرط

تاببيية )ح�ي الميوت()1(ليةدا مةحوي وةك حةلالج باوةري بةوة زماني مرؤظيةكان )سيفةتة كة هةية، سيفةتة ضةسثاندني لةسةر بةلطةن خواييةكانيش سيفاتة و خواييةكان و فةنابوون لةسةر ئ��ام��اذةن زماني و مرؤظيةكان()2( سيفةتة تياضووني مرؤظ تةنها بةوةش لةفةنابوون رزطاري خؤي مرؤظيةكاني سيفةتة كة دةبيت، بطؤري بةسيفاتةكاني خوا، واتة سيفاتة مبريين بةئازادانة خؤي مردووةكاني بةعيشق و بكات بةعيشق ئةمةش و عيشقي بةدةردي واتة زيندووبيتةوة. خ��واو ب��ةئ��ازادان��ة م��ردووي��ةت��ي خؤي خواوةربطري تازيندوويةتي و مبريين ببيية بةوة تا دةليت، مةحوي وةك و ببيت خودايي وات��ة المي��وت(. )حي زيندوويةكي ببيتة خ��ودا وةك ت��ؤش وادةزان���ن ه��ةروةه��ا ن��ةم��ر. هةرطيز زؤر كة مةحوي، بةيتانةي لةو يةكيك بلنددا بيي لةئاستيكي زؤر بةرووني و مرؤظي خودايي تيدا دةردةكةويت، ئةم

بةيتةية، كة دةليت:هةر مةنشةئي عيشقة ئيعجازي موعجيزيكي حوسن/ )مةمحود(ة بةندة،

بؤية بوة ثادشا )ئةياز( )3(شاعية وةك م��ةح��وي ل����يةدا عارفة شاعية بةتايبةتي عارفةكان بةندةو دواليزمةي بؤ ثةنا فارسةكان كولتوري لة كة دةب���ات)4(، سولتان ئةياز مةمحودو سولتان رؤذهةالتيدا مةحوي ديارانة. منوونة لةو يةكيكة موعجيزةي ئ��ةوة دةل��ي��ت:- ل���يةدا وضاوطي بناغة كة خودايية، عيشقي جوانيية، موعجيزةيةكي ه��ةم��وو موعجيزة نيية– موعجيزة ئ���ةوة باوة ياسا لةسةرووي كة كاريك واتة سروشتييةوةكانةوة بيت– كة مةجنون رةش شيتانةي جؤرة بةو عاشقيكي ئةوة ئايا بيت. لةيال وةك ثيستيكي ئافرةتيكي عيشقي كة نيية، موعجيزة ئاسايي وةك شيين، وابكات لةفةرهاد، يةكيك بكاتة ب��ةردةالن��ي��ك و كيويك كار بةرهةمةكاني مرؤظ)5(. لةجوانرتين مةحوي بةلكو ناوةسيت، ل��يةدا هةر ئةوة دةليت:- و دةروات بةقولي زؤر ئيعجازي عيشقة، كة وادةكات )ئةياز(ي بةندةو مرؤظ سيفةتي سولتاني سولتان )خوا( وةربطريت و وةك )سولتان مةمحود واتة ثادشا. ببيتة ئةويش –واتة خوا( بةهؤي عيشقي خواوة و بةهؤي ئةوةي سوثاسكراو)مةمحود( )م��رؤظ( بةندة ئةوةي ثاش خ��واوة، لةاليةن دةبيت )عبدة( دةكات)6(. واتة خؤي بةئازادانة بي ريطايةكي دةكاتة لةعيشقةوة و تيثةربووني لةبةردةم كةند و كؤسث )خ��وا( مةعشوق فةرماني و ئ��يادة

و كةموكورت سيفاتي كة ئةو بةوة دا الداوة لةخؤي كةندةكاني و ثركؤسث كةندو بي ريطايةكي كردوةتة خؤي و دا، )خوا( مةعشوق لةبةردةم كؤسث خواش ئةوي كردووة بةمرؤظي خودايي

و وةك حافز دةليت:م����را ك���ة خ��ل��ع��ت س��ل��ط��ان عشق

ثوشيدند)7(عيشقي سولتاني جلوبةرطي خواش كردووةتة بةر ئةياز)مرؤظ( و كردوويةتي ئةو هةر وادةزان��ن خودايي. بةمرؤظي بةيتةي مةحويش يةكيكة لةو بةيتانةي، طةورةية بةرطرييةكي ناراستةوخؤ كة لةدنيابينيي و حةلالج )انااحلق(ي لة

حةلالج بةطشيت.

مةحوي و يةكيتيي ئايينةكان

هةروةها دنيابيين يةكيةتي ئاينةكاني رةنطدانةوةي مةحوي الي حةلالج، غةزةليكيدا لةضةند مةحوي دةبينري. ئاماذةي بؤ ئاييين بةراهمايي و جولةكةو مةسيحي كردووة، هةرضةندة وةكو ئينب عةرةبي راستةوخؤ نةيطوتووة كة سةري هةردةمي كة خؤي، لةدلي سورماوة جياوازيي و دةط��ري ئؤقرة لةشويين نةهيشتووةتةوة لةنيوان كةعبة و ديرو دذايةتيشي ب��ةالم بتخانة، كةنيسةو لةدل طلةيي لةشويين و نةداوة نيشان دةكات كة بؤتة بتخانةي بي بةرةهمةن و بيئاطايي لةبةر رةب��ةن بي دي��ري و بؤمان بةيتةي لةم مةحوي غةفلةتي. دةردةخا كة دلي ثاكي ئيماندار عةرشي خواية و شوينة ثيؤزةكاني بةرةهمايي نةفرةتي و ثيؤزن هةموو ديانةكان و

لييان نةكردووة)8(: دل�����ة ع���ةرش���ي خ�����ودا )م���ةح���وي( خةجالةت بة لةبةر غةفلةت/ كة بؤتة بوتكةدةي بي بةرهةمةن يادةيري بي

راهيب)9(وةك و حةلالج وةك مةحوي بةلكو ئينب عةرةبي قوتابي حةلالج لةيةكيةتي

ئايينةكاندا، كة وتي: ان��ي توجهت/ ادي���ن ب��دي��ن احل��ب

ركائبة فاحلب ديين وامياني)10()ئاييين خؤشةويسيت ئاينمة، كارواني خؤشةويسيت بةرةو كوي ريبكات منيش ضونكة دةطرمةبةر، ريطة ئةوي بةرةو

خؤشةويسيت ئاين و باوةري منة(. مةحويش دةليت: لة مةحوي دل ئةطةر ون بوو وةكو كؤنة لةكوجني ك��ةن سؤراغي طةنج/

دةيران)11(مةحوي ليةدا بةئاشكرا دةلي، ئةطةر كؤنةديرةكاندا لةكوجني بوو، ون دل جيطةي ئ��ةوةي ب��ةالم بطةرين. بؤي امانة ئةوةية، ئةمة دواي ئةم بةيتة تي

ديت، كة دةليت:بريقةي بةرقي جيلوةي تؤ لة ضاوي/

نةدا بي، بؤضية ئايينة حةيران؟)12(ليةدا مةحوي لةريطاي بةكارهيناني الي كة )ئايينة-ئاوينة(ةوة، هيماي شاعية عارفةكان، ئاوينة لةاليةك هيماي مةعشوق )خوا(ية، كة ناراستةوخؤ نةك دةدات ثيشان خ��ؤمي��ان راس��ت��ةوخ��ؤ ئاوينةدا. لة وينة ثةرضةكرداري وةك ئةو ئاوينة ت��رةوة لةاليةكي ه��ةروةك كة خودايي( )مرؤظي دروستكراوةية خؤي وينة جيلوةو )خ��وا( مةعشوق بةيتةدا لةم مةحويش دةبيين. تيدا دةليت:- ئةطةر ئاوينة )مرؤظ و مرؤظي جيلوةي بريسكةي رؤشنايي خودايي( و حةيران بؤضي نةدابي، لةضاوي تؤ وادةزان��ن ل��يةدا دةب���ي؟. سةرسام لةبةكارهيناني تةنها مةحوي قوليي )ئايينة-ئاوينة( دا بةتةنها دةرناكةويت، بةلكو لةوةشدا دةردةكةويت كة)ئايينة( دةطريتةوة، )ئاين(يش ماناي ليةدا بةهيزترة وادةزانن واتايةيان ئةم كة لةئاوينةوة مةحوي ضونكة لةيةكةم، ضةمكي ئاين بةرهةم دةهيين و بةواتاي جيلوة ئةطةر خ��وداي��ة دةل���ي، ق��ول كة نةبن، تؤ زؤرةكاني و هةمةضةشن بةشيوةيةك كؤمةليك و هةركةس بؤ نةبيت ئةوة ئةطةر دةدةي��ت، جيلوة وحةيران دةبن دابةش خةلكي بؤضي كام ل��ةوةي دةب��ن، دةستةوةستان و وادةزان��ن ئةمةش هةلبذيرن؟. ئاين وتي: كة حةلالجة، بيةي ئةو ثراوثر )كورم، هةموو ئاينةكان هي خوان، هةر كؤمةليكي بةئاينيكةوة سةرقال كردووة منهم( )اختيارا لةخؤيانةوة بةئازادي

)اختيارا لةسةريان بةئازادي بةلكو نا، عليهم(،بؤية كةسيك كة لؤمةي كةسيك ئايينةي ئةو داناني بةبةتال دةك��ات لةسةريةتي، ئةوا حوكمي ئةوةي داوة، خؤي بؤ ئاينةي ئ��ةو كةسة ئ��ةو كة )مذهب(ي ريباز ئةمةش هةلبذاردووةو قةدةريةكانة و قةدةريةكانيش مةجوس كة بزانة ئوممةتةن. )ئاطرثةرسيت(ئةم ئايينةكان و مةسيحيةت و يةهوديةت مةبةست و طؤراون نازناوي ناوي جياو ليشيان نةطؤراوة و نةجياوازيشة()13(.

مةحوي و حةقيقةتي حمةمةدي

تري دنيابينيانةي ل��ةو يةكيك بةقولي زؤر مةحوي الي كة حةلالج، دنيابيين دةردةك��ةوي��ت، ب��ةروون��ي و وةك مةحوي حمةمةديية. حةقيقةتي نهينيي رازو واي��ة، ب���اوةري حةلالج نهينيي رازو بلين يان ثيغةمبةرايةتي، كةس )د.خ( ثيغةمبةر وةك حمةمةد تةنها نةيبينيووة ثينةكردووةو دةركي

خوانةبيت:)وصلي اهلل علي( ئةو بةحري نووري عيلم و عرفانة/ كة دةركي غةوري ناكا

)غري علم اهلل سبحانة()14(ب��يوراي مةحويية، ب���يوراي ئ��ةم ليي كة بيدةخاتةوة، عارفةمان ئةو بةضاوي بيباوةرةكان ضؤن دةثرسن،

بينيوة، )د.خ(ي��ان ثيغةمبةر خؤيان نةهيناوة؟ ث��ي ب���اوةري���ان ك��ةض��ي بيباوةرةكان دةليت: لةوةالمدا ئةويش ثيغةمبةريان نةبينيوة. كة ليي دةثرسن ض��ؤن وادةل��ي��ي��ت؟!، دةل��ي��ت ئ��ةوان مرؤظيان عةبدولالي كوري حمةمةدي بينيوة نةك ثيغةمبةر، ئةوة نيية قورئان وهم اليك ينظرون )وتراهم دةفةرمووي اليبصرون– دةبيين سةيري تؤ دةكةن ناتبينن()15(. بةالم ثيغةمبةر، ئةي باوةري حةلالج وةك مةحوي كةواتة بةشيكة ثيغةمبةرايةتي هةية ب��ةوة دةبيت و خودايي سيفاتي لةجيلوةو كةمالي لة بيت بةشيك ثيغةمبةرايةتي

خودايي، بؤية مةحوي دةليت:بةشةرة، ئةكمةلي كة )ئ��ةمح��ةد( لةم مةقامةدا/ روتبةي كةمالي عيجزي

لة )ال أحصي( ية عةيان)16(وادةزانن ئةوةي ليةدا زؤرجيطةي س��ةرجن��ة، ئ��ةوةي��ة ك��ة م��ةح��وي ئةم نيو دةستةواذةيةي لةو زؤر بةيتةي دةضيت، حةلالج )الطواسني(ي كتييب وااللتباس(ةكةيدا االزل )طاسني كةلة

دةليت: 1-بانطةشةي هيض كةس راست نيية جطةلة ئيبليس و ئةمحةد )د.خ( نةبيت،

بةالم ئيبليس لةبةرضاوكةوت و ئةمحةد )د.خ( ضاوطي ضاوي بؤ ئاشكراكرا.

2-وترا بةئيبليس )كرنوش ببة( و بة نةبردو كرنوشي ئةو )ببينة(، ئةمحةد بةالي ن��ةك��رد، س��ةي��ري ئةمحةديش البصر )مازاغ نةيرواني و ضةثدا راست

وماطغي(. خؤ بانطةشةي ئيبليس ب��ةالم -3بةطةورةزانيين كردو طةرايةوة بؤ تواناو

هيزي. 4- ئةمحةد بانطةشةي )ثارانةوة(ي كردو ثاشةكشةي كرد لة توانا و هيزي. 5- بةوةي كة وتي )بك احول و بك اصول- بةهؤي تؤوة-خوا- هيزم هةية القلوب- و هيش دةمب( وتي )يا مقلب

أحصي )ال وتي دلةكان( بطؤري ئةي ناتوامن لةئاست طةورةيي ثناء عليك –

تؤ)خوا(دا سوثاسيك بكةم()17(.

ئةوةي ليكضووني ئاشكراية، لةنيوان مةحوي و حةلالج دا ليةدا، ئةوةية كة بةكاردةهيين )ئةمحةد( ناوي مةحوي ن��ةك )حم���ةم���ةد(، ك��ة ئ��ةمح��ةد الي حةلالج ماناي ناوي ئامسانيي و ئةزةلي وةك مةحوي ه��ةروةه��ا ثيغةمبةرة. كةمالي( )روتبةي واي��ة ثيي حةلالج كة كةوتووة، دةست لةوةدا ثيغةمبةر لةبةرامبةر خؤي بةبيتوانايي داني ئةو ناوة خ��وادا زانسيت خ��واو خودايةتي و خ��ؤي ب��ةدةس��ت��ةوةس��ت��ان دان���اوة وتويةتي كة ئ��ةودا لةسوثاسطوزاري علي أثنيت كما عليك ثناء أحصي )ال نفسك – ناتوامن لةئاست طةورةيي تؤدا سوثاس دةساخواية بكةم، سوثاسيك مايف دةتواني بةو شيوةي خؤت تؤ بؤ بدةيت(. سوثاسطوزاريي ط��ةورةي��ي ثيي كة حةلالج، وةك مةحوي ليةوة والمغربي( )المشرقي ثيغةمبةر واي��ة

نةرؤذهةالتيية ثيغةمبةر واتة .)18(ثيغةمبةرايةتي واتة نةرؤذئاوايية. و ثيغةمبةر لةناشوينداية و قةتيس نابيت باوةري هةمان مةحويش شويندا. لة

هةية و دةليت: تائامسان ع��ي��س��ةوي ع����ووروج����ي عووروجي ب����وو/ ع��ال��ةم ش��ةم��س��ي و

شةمسي و )الم���ك���ان( ت���ا ئ���ةمح���ةدي جانانة)19(

م���ةح���وي ل������يةدا ث��ي��غ��ةم��ب��ةر عيسا)د.خ( ثيغةمبةر لة حمةمةد)د.خ(

بوونةوةي بلند لةوةي جيادةكاتةوة، شويندا لةسنوري ثيغةمبةر عيسا بةالم جيهان، و خؤري تائامسان بووة حمةمةد ثيغةمبةر ب��ل��ن��دب��وون��ةوةي خؤري بؤالي بووة ناشوين بؤ )د.خ( وةك مةحوي بةلكو )خوا(بوو. طيانان النبوة )ان��وار واي��ة ثيي كة حةلالج، م��ن ن��وره ب���رزت، وان��واره��م م��ن نورة ثيغةمبةرايةتي رؤشنايي - ظهرت)20( حمةمةد ثيغةمبةر –واتة لةرؤشنايي رؤشناييان دةركةوت، ئةوةوة )د.خ(- )واتة رؤشنايي ثيغةمبةران( لةرؤشنايي

ئةوةوة ئاشكرابوو( مةحويش باوةري واية:

ئ����ةي ج���ةم���ال���ت ن�����ووري دي����دةي ئةنبيا/ شامي طوررةت صوحبي عيدي

ئةوليا)21(بةلكو كار لةمةدا ناوةسيت، مةحوي )لةنيو واي��ة ثيي ك��ة ح��ةل��الج وةك رؤشنايي –لةوانةش رؤشناييةكاندا رؤشنرتو نيية، رؤشناييةك – خ��ؤر لةو بيت دي��ري��ن)ق��دم(ت��ر خ��اوي��ن��رتو –ثيغةمبةر-، جطة لةرؤشنايي خاوةني مةحويش )خ���وا()22(. بةخشندةيي ث��ي��ي واي���ة ل��ةب��ةرئ��ةوةي روون��اك��ي هيندة )د.خ( ثيغةمبةر ثيغةمبةرايةتي ديرينة و كةوتووةتة ثيش دروستكردني

جيهانةوة، بؤية:ئافتابي طرتةوة، وةك كاسة ضةرخ/ س��وال��ي ل��ةو رووخ���س���ارة ب��وو ذةرري

ضيا)23(كاسةيةك وةك خؤري ضةرخ واتة رؤشنايي وةرطرتين و سوالكردن بؤ ل���ةرؤش���ن���اي���ي ث��ي��غ��ةم��ب��ةراي��ةت��ي مةبةست بةكارهينا. ثيغةمبةرةوة مرؤظ كة قولة، عرفاني مانايةكي لةمة ثيغةمبةرايةتيةوة ئاماذةكاني بةهؤي دةركةوتين لةجيلوةو بةشيكن كة خودايي، رؤشنايي حةقيقةتي دؤزييةوة وةك حةلالج دةليت: )بأشارتة أبصرت

املدلول)24( وهو الدليل هو العيون، بيناييان ضاوةكان ئةو بةئاماذةكاني ريبةريي ئةو و ريبةرة ئةو بؤهات، بؤكراوة(. بةالم مةحوي هةسيت كردووة، بؤ دنيابينينيةي ئةم دةرخستين كة ثيغةمبةرايةتي ثيغةمبةر، مةترسيدارة، بةرووني نةيتوانيووة بةطشيت بؤية

دنيابيين خباتة روو، بؤية دةليت: ع�����������وول�����������ووي م������ةرت������ةب������ةي من/ ت��ي��ط��ةي��ن��م ط��ةرش��ةمم��ةي��ي��ك��ت دةت��رس��م ب��ةردةب��ارامن بكةن ئ��ةم تي

نةطةيوانة)25(

سةرضاوةكان:1-ديواني مةحوي، سةرضاوةي ثيشوو، ال 500.

2-ديواني مةحوي، هةمان سةرضاوة ال 83.3-بروانة: اخبار احلالج، سةرضاوةي ثيشوو، ال 27.و مودةريس مةالعبدالكريم 4-مامؤستايان شيوةية بةم بةيتةيان ئةم مةالكةريم حمةمةدي ليكداوةتةوة: واتة جواني بيب بةهؤي هةركاريكي كة لةوةوةية نيية، خؤيةوة لة ئاسا، موعجيزة ئةوكارة عيشقةكةية و دةبي عاشق مرؤ جواني ضؤن وةك دةك��ا، كة بةعاشقة ئاسا موعجيزة رةوشيت مةمحودو جواني )ئةياز(ي بةندةي سولتان ثادشايةتي ثلةي طةياندية غةزنةوي، مةمحودي بةيتةدا )مةمحود(لةم لة مةبةست هةرضةند لةطةل كؤكردنةوةشي ثةسةندكراوة، رةوش��يت بووة، مةمحود سولتان وةزي��ري كة دا )ئةياز( وردكاريةكي جواني تيداية. شايةني وتنة )ئةياز( بة)هةياسي كورديدا لةفؤلكلؤري كةسةية ئةو ديواني بروانة دةرك���ردووة، ناوبانطي خ��اس( مةحوي، ال 134. بةالم وةك لةليكدانةوةكةماندا

دةردةكةويت، ئةو ليكدانةوةية هةلةية. 5-بؤ بةلطةي بؤضونةكةمان، شاعريو عاريف فارس

شانيعمةتوالي وةلي دةليت: طاة حممودم طهي باشم ايازطاة نازي من كنم طاهي نياز

وخواييانةم( )سولتان مةمحود جاريك وات��ة: وجاريك هةياس و بةردةسيت سولتان، جاريك نازي نياز جاريك و دةكةم خوايانة سيفاتي وةرطرتين

وثيويسيت بةندايةتيم هةية، بروانة: 6-1-3.بةوة ب��اوةري بةقولي عارفيك وةك 6-مةحوي وةك مرؤظانة عيشقي لةوانة عيشق، كة هةية، فةرهاد، و شريين و مةجنون لةيالو عيشقي بووة، ثةيدا خودايييةوة عيشقي لةجيلوةي بةلطةي هةرة دياريشي وادةزانني لةم بةيتةيةداية: ئةطةر لةيال، ئةطةر فةرهادة، تا حةشر هةر

بنب مةمنونوابةم حوسنة، فةيضي عيشقة، لةيومين

روتبة نائيل بووندةك���ةن رةش��ت��ال��ةي��ةك��ي دةش��ت��ةك��ي، باسي

لةطةل شرييندةبةن بةرد هةلكةنيكي، كيزةري ناوي لةطةل

مةجنونسةرضاوةي م��ةح��وي، دي��وان��ي ب��روان��ة:

ثيشوو، ال3507-بؤ ضةمكي )عبدة( بروانة: 1-3-2-2-1.

مرا كة خلعت سلطان عشق دةليت: 8-حافز حافظ زدن����د ن���دا ثوشيدند

مخوش باش مخوشعيشقيان س��ول��ت��ان��ي ج��ل��وب��ةرط��ي ك��ة )م��ن -بةسةرسورمانةوة- دةكةن بانطم لةبةركردووم، حافز بيدةنط بة بيدةنط(، كة وادةزانني ئةمةش باسي حةلالجة، لةم رووةوة بروانة: 4-3-2-3.

سؤفيطةري ئ��ةمح��ةدش��وان، 9-د.ئ��ي��راه��ي��م لةشيعرة سؤفيطةري و ئاييين )شيعري دةزطاي يةكةم، مةحويدا(،ضاثي كورديةكاني هةولري، موكرياني، وب��الوك��ردن��ةوةي ض��اث

2001، ال456.10-ديواني مةحوي، سةرضاوةي ثيشوو، ال 55.

يف االهل��ي احلب حلمي، مصطفي حممد 11-د. التصوف االسالمي، سةرضاوةي ثيشوو، ال 38.

12-ديواني مةحوي، سةرضاوةي ثيشوو، ال 242.13-هةمان سةرضاوة، ال 241.

14-بروانة: 2-3-2-2-1. 15-ديواني مةحوي، سةرضاوةي ثيشوو، ال 419.

16-بروانة: 4-3-2-2-1.17-ديواني مةحوي، سةرضاوةي ثيشوو، ال 411.

18-احلالج، الطواسني، طاسني االزل و االلتباس، برطةي 5-1.

19-هةمان سةرضاوة، برطةي )8(. 20-ديواني مةحوي، سةرضاوةي ثيشوو، ال 435.21-احلالج، الطواسني، طاسني السراج، برطةي )6(.22-ديواني مةحوي، سةرضاوةي ثيشوو، ال 38

23-احلالج، طاسني السراج، برطةي )6(.24-ديواني مةحوي، سةرضاوةي ثيشوو، ال 39.

السراج، طاسني سةرضاوة، هةمان 25-احل��الج، برطةي )9(.

مةحوي و مرؤظي خودايي

مةحوي

Page 4: Adab w Hwnar 19 November 2009

5 وتارسالي هةذدةهةم- ذمارة )5024( ثينجشةممة )2009/11/12(

فةرهاد ثريبال

لة نؤزدةهةم- سةدةي ناوةراسيت تا بؤضي ئايا شيعريان سةدةيةدا هةر لة زياتر شاعرييك ضةند مريو و شيخ م��ةالو هيض نووسيوة- ب��ةك��وردي ئةوكاتة منةووةرةكاني )كة مريزايةك كوياو بوون( نةهاتوون كتيبيك لة بارةي ذيان و كؤمةل و زانست و هةرضي شتيكي ديكةوة بة زماني كورديي

بنووسن؟ئةوا بؤضي ئةطةر ضةند كتيبيكيشيان نووسيبيت، بةتايبةتييش فارسي يان توركي زماني بة تةنيا ئةمةتا شاعرييكي طةجني بوو؟ عةرةبي زماني بة كؤيي، قادري حاجي نؤزدةهةم، سةدةي كؤتايي ثيش رووناكبرياني نةسلي لة رةخنة ياخيطةر،

خؤي دةطريت و دةلي )حةيف(:كتيب و دةفتةرو تةئريخ و كاغةز/ بة كوردي ثادشامان/ مريو مةالو زةماني/ بنووسراية طةر

هةتا مةحشةر دةما ناوو نيشاني.هيض خواجةو خان و مةالو مريو موفيت و موريدو هيض بوون( ئةوكاتة منةووةرةكاني )كة مريزايةك كورديي زماني بة زياتر( شيعر )لة نووسراويكيان طةجني شاعريي هةمان هةر ديسان نةنووسيوة؟ راضةنيوي ت��ازةي نةسليكي بة سةر كة ياخي، هؤشيارييةكي بة ن��ؤزدةي��ة، س��ةدةي كؤتايي

ئوستادة )عولةما(و م��ةالو دذي هريشكارانةوة كؤنةكامنان، طةواهيمان بؤ دةدات:

هةر كوردة لة بةيين كوللي ميللةت/ بي بةهرة لة خويندن و كيتابةت/ يةكسةر عولةما درشت و وردي/ ناخويننةوة دوو حةريف كوردي/ ئوستادي خةتن لة ئةم سيانة )مةبةسيت: عةرةبي و فارسي

و كوردي(/ وةك دي لة زوباني خؤيدا نةزانة.

ملمالنيي دوو نةوةكة نةبووة ئةوة تةنيا بيطومان، ئةمة، هؤي ضاثخانة ضونكة وةآل دةل���: ميذوونووسةكان سةردةمي لة )خ��ؤ كوردستان نةطةيشتبووة نةطةيشتبووة ضاثخانة مةزنيشدا خاني ئةمحةدي نةبووة ئ��ةوةش تةنيا ه��ةروةه��ا ك��وردس��ت��ان!( وةآل دةل����: ت��ون��درةوةك��ان ناسيؤناليستة كة فارس( و عةرةب و )تورك باآلدةست نةتةوةكاني لة ريطةيان يان نةداوة كوردييان نووسيين هاني جةزيري مةالي )ئةطينا طرتيب كوردي نووسيين

بنووسي؟(... هؤي بة كوردي شيعر ويراوية ضؤن خواجةو كة لةوةداية من، بةباوةري سةرةكي، كوياو مةالو مريو موفيت و مريزاكان، واتة نةسلي نةسلي نةيانويستووة كورد، دةسةآلتداري ثريي نيعمةتة لةو كورد قوتابي و نةوجةوان و طةنج بةهرةمةند بنب كة ناوي خويندةواري و رؤشنبريي هةموومان ضونكة، ئةمةش زانستة! هونةرو و دةزان�: تواناي نووس� و خويندنةوة، يان سوود وةرطرتن لة زانست و رؤشنبريي و هونةر، طةنج و و ياخيبوون ليوارةكاني دةطةيةنيتة خويندكاران ئازاديي، ئةمةش مةترسي دروست دةكات بؤ سةر

دةسةآلتداري ثريو مريو مةالو ئاغاي كورد.منةووةرةكامنان مريو مةالو و موفيت و بةط لي بةتلسي شةرةفخاني وةك تاكيكي )ضةند برتازي- كة ئةويش هةر بة زمانيكي غةيرة كوردي نووسيويةتي( لة بةرذةوةنديياندا نةبووة )تةنانةت خةلكي كة بووة( ئةوان بةرذةوةنديي دذي هةر ئةوا )ئافرةت شاطردةكانيان و طةنج و نةوجةوان هونةر و زانست و خويندةواريي فريي هيض( هةر بنب و برييان رووناك ببيتةوة، بؤية نةك هةر هاني خةلكة رةشورووتةكةيان نةداوة فريي خويندةوراي بنب، بةلكو بؤ خؤشيان كاتي كتيبيكيان نووسيبيت ئةوا هاتوون تةنيا بة بة زماني عةرةبي يان فارسي بؤ ئةمةش نووسيوة، بةرهةمةيان ئةو توركي و ئةوةي تةني ضةند كةسيكي ئةو تويذة منةووةرة باآلدةستة سوودمةند بنب كة لةسةدا سةد نةك هةر باوةكة و كالسيك كولتوورة سةر بؤ مةترسييان نيية، بةلكو هةر خؤشيان بة طةرةنتييةكي دلنياوة ثاريزطاريي ئةو كولتوورة تؤتاليتارةن و دةرويشي اليةكي لة كالسيكييةكةن، مةعريفيية دةسةآلتة

دلنيا لةوةش ثيودانطة، بةم ديسان، ديكةشةوة، موستةعيدو و فةقي طةجنة ضةند ئةو كة بوونة دةزانن توركي و فارسي يان عةرةبي شاطردةي ذمارة ئةم سؤنطةي لة كةمةو زؤر زؤر ذمارةيان كةمييةي خؤيان ناتوانن هيض هيزو مةترسييةك بؤ

سةر ئةوان و دةسةآلت دروستبكةن.

خويندةواري و بةرذةوةنديب��ة ك���وردي ن��ووس��� ي��ان ت��وان��اي ك��وردي خويندةواري فريي هةر تةنانةت يان خويندنةوة، مةالو ئاغاو ئةو ديدي لة رؤشنبريبوون، و بوون مريو منةووةرة ثريانةدا، دةكاتة: مةترسيي ئةوةي بةسةر خؤيان بةهاكاني ثايةو و بةرذةوةنديي خؤياندا قةلب ببيتةوة، بؤية زؤربةي هةرة زؤريان، فريي خةلك نةبووة طرنط اليانةوة بة هةر نةك خويندنةوة و كوردي بة نووس� و خويندةواريي بة كوردي بكةن، بةلكو ريطةشيان ليطرتووة، تةنيا كةمي ذمارةيةكي ضةند بوو بةس لةال ئةوةيان

فةقي و شاطرد لة حوجرةكانياندا رابطرن ئةويش لة ذير سانسؤرو زةبري دار حةيزةراندا! بةم شيوةية، مةال، مامؤستاو ئاغاو ثريي نةسليكي هةر ئيرت دةسيت ثةروةردةبووي ديكةي نةسليكي لةاليةن هةر ط��رياوةت��ةوة، جيطةي ثيشوو نةسلةي ئةو ئةوةندة هةلكشابي، زياتر تةمةني ضةند نةسليك بوو، طةجنةكة نةسلة لغاوكردني غةمي لة زياتر كاتي طةجنةكةش، نةسلة شيوةية، ب��ةم ئيرت وردةوردة ئةو- بؤخؤيشي كاتي تةمةني طةيشتؤتة تةمةني ثريي، ئةويش بة هةمانشيوة بؤتة هةمان مامؤستاي تؤتاليتاري كة بيةويت ئةويش لة خؤي بواري ئيرت شيوةية بةم بضةوسينيتةوة، طةجنرت نةهيشتؤتةوة، طةجنانةيان هةناسةدانيكي هيض ئةسلةن طةجنيتيان لة كؤمةلي خؤياندا سةربريوة، تةنيا عةقلي ثريو زةوقي هةتاية تا كردووة وايان باوبيت، وةك ثريو ئةخالقي ثري دةسةآلتداربيت و

حاجي كؤيي دةلي:صةد شيخ و مةالو ئةمريو خاني/ بؤ لةززةتي عةيش و زيندةطاني/ لةوالوة ئةوان بة حيلةسازي/ بة هةموو قوريان تةقلةبازي/ بة ئةمان لةمالوة

وآلتةوة دا/ تا مولك و رةعية ثاكي فةوتا.

كولتووري تؤتاليتاريئةم خاوةني سالة سةدان كة ئينجا، وآلتيك، عةقلييةتة ئةم كة بيت، تؤتاليتارة كولتوورة هةستيدا و خوين لةناو ستةمة ثر ثرية و كؤن دةبيت ئ��ةوةي ئامادةيي ئايا بووبيت، رةط��اذؤ دةبيت ئةوةي ئارةزووي بنووسيتةوة؟ خؤي كة خؤي بارةي لة خؤي ئاطايي و خؤي هؤشياريي بيطومان: بنووسيتةوة؟ س��ةردةم��ةك��ةي��ةوة و

دةياننووسيتةوة، شتانةي ئةم ضونكة زةمحةتة، شيت ئاوها نابن شانازييان ثيوة بكات.

هةر لريةشةوة، سةدةكاني رابردوو خاسيةتيكي شةرمةزاري هةية لةم بةستينةدا ئةويش ئةوةية كة هيض هؤشياريةكيان لة بارةي خؤيانةوة نةبووة، هيض هؤشيارييةكمان لة بارةي خؤيانةوة ناداتي، ئةمةش ثةيداكردووة جورئةتي كة )ئةمرؤ( ثيضةوانةي بة هؤشيارييةك لة بارةي خؤيةوة ببةخشيت و خؤي هؤي ئةمةية ك��ةوات��ة، ئ��ةوةت��ا، بنووسيتةوة! رابردوو، نةسلةكاني لة نةسليك هيض كة ئةوةي ناوةراسيت نةوةكاني سةدةكاني لة نةوةيةك هيض كوردستان و دواتريش )نة ثري نة طةنج، نة مةال نة فةقي( نةهاتن -بة غةيري شيعر- مةعريفةيةكمان بة زماني بارةي خؤيان و سةردةمي خؤيانةوة لة كوردي بؤ بةجي بهيلن، ترسنؤك بوون، ضاوو رووي ئةوةيان نةبوو هيض وينةيةكمان بؤ لة بارةي واقعي زول و ستةم بؤ تؤمار بكةن، نةويران بةلطةي ئةوة بةدةستةوة بدةن كة لة زماني ئةواندا زول هةبوو، ريسواكردني طةنج و قوتابي و ذن هةبوو، خةساندني

هيزي طةجنانةو وزةي الوان و ئافرةتان هةبوو-كة شاهيديكي يان داردةسيت بكةن- ض بؤخؤشيان، رازي و آلل و ترسنؤك بوون لة هةمبةر ئةو ستةمة.

داخراني دةروازةكانكةواتة، هةر ئةمةشة هؤي ئةوةي كة لة زمان ميذووي دريذايي بة نةسليكدا، هيض سةردةمي و كولتووريكي بةسةر ثةجنةرةيةك هيض كوردستان، بياني و رؤذئاوايي غةيري ئةو كولتوورة كورديي- ذانريكي هيض بؤيةش هةر نةكرايةوة، ئيسالميية لةدايك ك��وردي زماني بة شيعر غةيري ئةدةبيي هيض رؤمانيك، هيض شانؤنامةيةك، هيض نةبوو، ضريؤك و نؤظليتيك، هيض سةفةرنامةو ذياننامةيةك، نةنووسرا كوردي زمانة شريينةي بةو وتاريك هيض كة ذياني ئةو زةمانة سةقةت و سوقةت و ثريانةمان يتةوة. هةر ئةمةشة هؤي ئةوةي كة لة زمان بؤ بطريو سةردةمي هيض نةسليكدا، تةنانةت لة ناوجةرطةي دياربةكرو وةك زيرةوشانانةي ثايتةختة ئ��ةو خؤشم بة -كة جةزيرةش و ئةردةآلن و بةتليس و ميذوونووس و ناسيؤناليستةكامنانةوة شانازييان ثيوة دةكةين-، هيض هةرايةكي رؤشنبريي نابين�، نيية كتيبيك هيض نابي، دروست ثشيوييةك هيض درزيك هيض كورتي: بة بنيتةوة، طفتوطؤيةك هيض ئةبستمؤلؤذياي مةحكةمي ق��ال��يب ناكةويتة هيض كوردستان ميذووي دريذايي بة كوردييةوة، راثةرينيكي فةقي و مةالكان لة كوردستاندا نابين�، و دين خزمةتكردني باآلدةستة، ياسا يةك تةنيا تةنياو ئةمةش دين، زانستةكاني و دين هونةري بةتايبةتيش و توركي و فارسي زماني بة تةنيا راب��ردوو، نةسلةكاني شيوةية بةم عةرةبي. بة

نةهاتن بة زماني كورديي مةعريفةيةكمان لة بارةي خؤيان و سةردةمي خؤيانةوة بؤ بةجيبيلن: تةني نةبي، دين زانستةكاني خزمةتكردني بةستيين لة فارسي، و توركي و عةرةبي بة تةني ئةويش ئةمةش بؤ ئةوةي تةني تويذيك، تةني ئةو كةسانة دةرويشي كة ببنةوة هؤشيار و تيبطةن لييان خؤيان و ثاريزطاري كولتوورة تؤتاليتارة ضةوس� و داثلؤسينةكةن: خؤيان و دةرويش و مريو مةالو ئيستا ةوة، ل��ري بةستةزمانةكان... فةقي مريزاو

دةتوان� سينتيزيكي ديكة بنووس�:لةبارةي نيية هؤشيارييان رابردوو سةدةكاني رةخنةطرانةي رؤشنبرييي )ئةمرؤ( بةآلم خؤيان، كة نيشانانةي لةو يةكيك كةواتة، ثيية. خؤي دةكاتةوة جودا رابردوو سةدةكاني لة ئةمرؤمان ئةوةية كة سةدةكاني رابردوو هيض هؤشيارييةكيان بةآلم نةهيناوة، بةرهةم خؤيانةوة ب��ارةي لة هؤشيارييةكي كة دةناسريتةوة ب��ةوة )ئةمرؤ( لة وردةك��اري، ثر تةنانةت ثر، تريو و ب��ةردةوام

بارةي سةردةمي خؤيةوة بةرهةم دةهينيت.

موعتةسةم سالةيي

بة )عةقاد( ميسري نووسةري كة دةوتريت ضاوي ميسر وآلتي لة بةآلم كوردة، رةطةز ثاشانيشدا لة بووةو ثةروةردة كردؤتةوةو ئيمة ئ��ةوةي ك��ردووة، نووس� بة دةسيت كة ذيامناندا سةرةتاي لة بريمانة لة وةك دةستمان بة خويندنةوة كرد، رؤذيك لةرؤذان رانةكيشت، نووسينةكاني عةقاد سةرجنماني بة ثيضةوانةوة من و تيكراي هاوتةمةنةكامن لة كةركوكدا بة زؤري نووسينةكاني مةنفةلووتي موساو سةالمة و جوبران خةليل جوبران و بة ب��وو، ثةسةند ب��ةالوة حوسينمان تةها ئةو كتيبةكاني ثةرؤشةوة بة و ضروثري ثيضةوانةي بة دةخويندةوة. نووسةرانةمان )ع����ةق����اد(ةوة دةب��ي��ن��ي��ت ن��ووس��ةري��ك��ي حوس�( )تةها ن��اوي كة ع��ةرةب نابيناي

لةمياني فراوانةو ئاسؤ زؤر رادةيةكي بة ة دوورة زؤر ب��ةرادةي��ةك��ي نووسينةكانيدا نةتةوايةتي، دةمارطريييةكي هةموو لة لة راستطؤييةكةيدا ئاكامي لة تةنانةت نةمابوو زؤري ئةدةبيدا ذياني سةرةتاي توندرةوةكاني بةدةسيت و تيابضيت سةري هةر كورد ئيمةي بكوذريت. سةردةمةكةي لة كؤنةوة كيشةكةمان لةوةدابووة، طةر هةر كورديك ثشيت لة ميللةتةكةي كردبيت، ئيرت دوذمنايةتيي بةجاجنطةري زؤر كةسة ئةو قةومةكةي خؤي كردووة. لريةدا مةبةستمان عةقاد نيية كة وةكو نووسةريك ريزمان بؤي ئةو مةبةستمان بةتايبةتي هةروةها هةية.. خزمةتي كة نيية كوردانة نووسةرة شاعريو

ئةدةبي عةرةبييان كردووة.كة شاعري زةه���اوي(ي سدقي )جةميل رةوان و راست دةك��ات، خؤي ذياني باسي لة رةطةز كوردةو بة دووثاتي دةكاتةوة كة ئةم بةآلم رةسةنة، ك��وردي باباني تريةي شاعرية لةسةر ئةرزي واقيعدا هيض هةستيكي كوردايةتيي نةبووة، بةلكو تاوةكو مؤخةكةي عةرةبضييت كردووةو ئةوةتا لة شيعريكيدا بة شةهيدتان ئةطةر دةليت: عةرةب نةتةوةي يةكةم من ئ��ةوا ع��ةرةب��دا ري��ي لة دةوي��ت لة شيوةية بةم و كاروانةم ئةو شةهيدي

شيعرةكةيدا دةليت:قل للعروبة أسرعي/ ال ينفع املشي الوئيد/ وإذا العتاد أردته/ فالنار عندك و احلديد/ وإلي

شهيد أن يكن/ بك حاجة فأنا الشهيددريذايي بة كة تر ك��وردي شاعرييكي ذياني تةنيا بة عةرةبي شيعري دانا، شاعريي شاعرية ئ��ةم احل��ي��دري(ي��ة، )بلند عرياقي هةردةم نارةزايي خؤي دةردةبري سةبارةت عةرةبي كوردييةو ن��اوةك��ةي كة ب��ةوةي ناوة بة سةبارةت رؤذي��ك تةنانةت نيية! حبق اآلباء )جناية نووسيبووي كوردييةكةي االبنا (. ئةوةبوو كاتي خؤي ضةند كورديكي دلسؤز قةلةمةكانيان تيذكردو وةآلميان داوة. مةزهةر كةمال دكتؤر )1995(دا سالي لة نيوان )ثيوةنديي كؤنطرةي لة بةشداريي ئيماراتدا. ثاش لة فارس( كردبوو و عةرةب بارةي لة هاوكاريدا رؤذنامةي لة هاتنةوةي ئةديب دكتؤر ناوي بة هةلطةراوة كورديكي بة دكتؤرة )ئةو نووسيبووي ئةجلادرةوة شةيتاني كؤنطرةكة رؤذي ثينج دري��ذاي��ي سةيري بوغزةوة بة نةدياية، مين بديتايةو سآلوي جاريكيش تاقة بطرة و دةك���ردم لينةكردم، ئةويش لةبةر ئةوةي كة لة يةك دوو دانيشتندا بةرطريم لة خؤشةويستيم لة حةق ئينطليز بةلطةنامةي هةرضي كة كردبوو.. كورد باوكي دةكاتةوة دووثاتي كة هةية دامةزرينةراني لة )1927(دا سالي لة بووةو داكؤكييان كة بووة، خؤييبوون( )كؤمةلةي جةعفةر ك���ردووة..(. كورد لةسةربةخؤيي ثلةبةرزو ئةفسةريكي وةكو كة عةسكةري كوردةو بةرةطةز ناسراو سياسةمتةداريكي لةطةل بةكر سدقيي ئامؤزايدا خةلكي طوندي ئاغجةلةرن. ناحييةي بة سةر عةسكةري بة خؤي رةمسياتدا لة هةمووي س��ةرةراي

عةرةب ناونووس دةكرد.

نووسةران و بؤضي ثةخشان بة زماني كورديي نةنووسراوة؟هةسيت

نةتةوايةتي

حاجي قادري كؤيي شةرةفخاني بةدليسي

Page 5: Adab w Hwnar 19 November 2009

ديدار4 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5024( ثينجشةممة )2009/11/12(

سازداني/ ذاوين شالي

شيعر ئةو دونيا جوان و سثييةية رؤمحان موخاتةبةي راشكاوانة كة ماناكانيدا دي��رو لةناو و دةك��ات و تيفكرين بريكردنةوةو دةماخناتة طةران بةدواي ئامانج و ثةيامي ئةو مناليمانداو لة زؤربةمان شيعرةدا. لةناو ناميلكة شيعري و كتيبةكاني قوتاخبانةدا ناوي )دايكي سؤالظ(مان هةست شاعرية ذنة ئةو بيستووة، ناسكةي كة 4 ناميلكة شيعري جواني ضةند لة كردووةو ضاث مناالن بؤ بواريكي تريشدا نوسيين هةية. ئةمة لةطةل هةشتاكانةوة لة لةوةي جطة وينةكيشانيشي شيعردا، نووسيين خاوةني هةلبذاردووةو خوليايةك وةك ضةند تابلؤيةكي جوانةو ماوةي ضةند ساليكة لة دةرةوةي وآلت دةذي و لةم سةردانةيدا بؤ كوردستان بةبامشانزاني

ئةم ديدارةي لةطةلدا ساز بكةين.

شيعر س��ةرةت��اي نووسني

باسيكي *دةم���ان���ةوي���ت سةرةتاكاني نووسينت بكةيت، لة ض تةمةنيكةوة شيعر دةنوسيت و يةكةم بالوكردؤتةوةو كةي بةرهةمت ضاث بةرهةمت ضةند ئيستا تا ترت بةرهةمي ضةند ك��ردووةو

ئامادةن بؤ ضاث؟مناليمةوة سةردةماني -لة ئةو بالوكراوةكاني باوكم كاتيك حةزم دةهينايةوة سةردةمةي وةردةطرت، ليم و دةكرد ثييان ئةو ثيشينان و شيعرو لة ثةندي دةخويندةوةو شتةكامن بابةتانة ح����ةزم دةك�����رد ش��ي��ع��رةك��ان الثةرةيةكي طةليجار لةبةركةم، دةفتةرةكةم دةدراندو السايي ئةو دةربارةي دةك��ردةوة شيعرانةم شيعرم بةهار و طؤيذة شاخي تةمةنةوة لةو ئيرت دةن��ووس��ي، طةورةبوو لةطةلا هةستة ئةو وازم نةهينا تا تةمةني 15 سالي. لة ئةوةي بة حوكمي ئةوة دواي كرد، زةواج��م و داب��رام خويندن ذيامن لة هةلةجبة دووركةومتةوةو لة حةزة ئةو ب��ةالم سةر. بردة مندا هةر مايةوة و هاوسةرةكةشم بةريوةبةري خويندنطة بوو، خؤيان شوينيكيان هةبوو بؤ كتيب، كتيبم شتيكم زؤرج��ار دةخ��وي��ن��دةوةو ثيي زؤر دةدا ثيشامن دةنووسي جوان بوون. زياتر لة تةمةني 17 بةنووسني، دةستمكرد ساليمةوة دةخمستنة و دةن��ووس��ي شتم اليةكةوة، رووم نةدةهات نيشاني رؤذي��ك ت��ا ب���دةم، ت��ري كةسي )ذين(مان رؤذنامةي دانيشتبووين بؤ هات، ئةوة هات بة خةيالا كة شيعريك بؤ ذن بنووسم، ئافرةت لة خيزاندا كة ذيان دروست دةكات و منالي دةبي، دةبي ضؤن بيت؟ من ئةمدي، كة نةبوو دل بة ئةوانةم

هةر لةو تةمةنةوة نارازي بووم لةو شتانةي دةمبيين، ئةوكاتة لة 27 نووسي، شيعرةم ئةو بووم سال ه��اوس��ةرةك��ةم ئ����ةوةي دواي خويندييةوةو زؤر بةدلي بوو بردي بةرامبةر كة )ذين( رؤذنامةي بؤ هاتةوة كة ب��وو، خؤمان مالي و زرن��ط ئةمحةد بي م��ذدة وتي وتويانة ليبوون، فةالحي كاكةي بكةين طةورة ئاهةنطيكي دةبي هةلكةوتووة تيا ئافرةتيكمان كة ئةو شتانة دةنووسي. دواي ئةوة بةناوي نووسي ت��رم شيعريكي دواييدا لة كؤمةل( و )ئافرةت شيعرانةم ئةو هةموو بةجليكا لة ئافرةت دةربارةي كة كؤكردةوة بوو كة زؤربةيان وةكو رينماييةك بكاو هةلسوكةوت ضؤن واب��وون ض��ؤن ع��ةب��اك��ةي ف��ري��ب��ا. ذن��ان دل ب��ة زؤر شيعرانةيان ئ��ةو 1957 سالي ئ��ةوة دواي ب��وو. كة رووي��دا، سليماني لة الفاويك هةندي ش��ي��وان��دو خةلكةكةي ليكةوتةوة، زياني و ناخؤشي بةغدادبووم ري��ي لة كاتي من دي دميةنانةم ئ��ةو دةه��امت��ةوة دواي كاريانتيكردم ئةوانة ئيرت و نووسي شيعريكم رؤذيك ضةند ئيرت بالوبؤوة. ذين رؤذنامةي لة و ناسيامن خةلك ئةمةوة لةدواي دواي دةك��ردم. لي ثريؤزباييان ئةمانة متمانةم بةخؤم ال دروست لة بنووسم. بريارمدا ئيرت بوو، كوردستان دكتؤرة 1982 سالي و دةك��ردم شيعرةكاني سةيري دايدةنا كة كاميان باشة بؤ ضاث، تؤ ثيويستة سؤالظ( )دايكي وتي بؤ منال بنووسي، 20 شيعري منال كة بوو وةنةوشةدا لةناو ضةثكي ناوي بالوكرايةوة بوو شيعرةكامن ضاثبووني دواي بوو، ديوانةكةم يةكةم ديوامن )ضةثكي وةنةوشة( لة 1982دا ئيرت لة 1984- 1987 ضاثكرد، دي��وامن 4 لةوساالنةدا رؤيشتمة ك��ة ئ����ةوةش دواي

نةدةكردم بؤيان ل��رية دةرةوة داثريةو ضريؤكي و ذيان )زةنطي وتومةو شيعر بة كة ري��وي( مام ئةمة بةرامبةريةتي، التينيش بؤي برايم ئةمحةد خواليخؤشبوو كردم، وتي ئةمة زؤر ثريؤزة لةالم دةبي بربي ضاث بكري لة سويد، بةردةوامم ئيرت من هةر لةمانةوة دووةم ديواني دةنووسم. هةر و سيهةم م��ن��االن(و )ب��ةه��ةش��ي ضوارةميش ك���ةو(و )ق��اس��ث��ةي هةنديك خ����ؤر(ة. )س�����روودي باخضةي ل��ة تياية ئ��ؤث��ةري��ي ضاالكي بة دةيانكرد ساواياندا بؤ هةر شيعر ل��ةوي مناالن. بؤ فريبووم ئيستا دةنووسم، مناالن دةنووسم، باش عةرةبييةكي بة خؤم خويندنةوة كتيب بة خؤم عةرةبي بة ئيستا ك��ردووة، فري

شيعرو نووسيين تريشم هةية.

نووسني و تاراوطةلة سالة دةمي كة ثييةي *بةو دةرةوةيت، ئةزمووني تاراوطة ضي كاريكي ض ياخود بةخشي؟ تؤ بة

كردؤتة سةر ذيان و روانيين تؤ؟لةو وةرطرتووة سودم -زؤر و رؤيشتم كة كاتي ئةزموونة، كة والتةكةم سؤزي بووم، تةنها خؤم بة غةريب زانيوة بي هاوري و بي خزم و كةس، بةالم بة ناضاريي دل بة ئ��رية تا ماومةتةوة هةر نةبي بة تةواوةتي، نةزامن كة ئيرت هاواري نةوت و غازو كارةبا نابي، ئةو ئةطةر بطةرميةوة، ناتوامن ضي ئيرت منيش بيب باش شتانة ئةو دةطةرميةوةو لةوي، دةكةم نووسينانةش كة هةمة هةمووي بؤ والتةكةمة، خؤشةويسي سليماني بة كوردستان ترو شارةكاني و

طشتيية.بؤ طرنطة د_ةوتريت *زؤرجار كةسي نووسةر ئةزمووني تاراوطةي هةبيت و دوور لة والتي خؤي بذي،

ئةم قسةية بؤ دةوتري؟ئرية بريي هةميشة -ل��ةوي هاندان لريةية، دلت و دةكةيت يان ن��ووس��ةر كةسيك بؤ زؤرة من ضونكة ب��ي��ت، هونةرمةند 55 ئيستا و دةكيشم وي��ن��ةش تابلؤم هةية، سالي 1994 يةكيي ك��ردةوة ثيشانطةيةكيان ذن��ان كرد. منايش تيا خؤم وينةكاني هةبووة هةميشة خوليايةشم ئةو وينة هةشتاكانةوة لة وينةو بؤ دةكيشم، ئيرت ئةوكاتانة كة )ئازاد شةوقي( كارةكامني دي وتي ئيرت دةبي شيعر نةنووسيت و هةر وينة ئةوةشدا لةطةل بةالم بكيشيت. بةرنةدا. شيعرم يةخةي هةر من لةوي ئيشي سرياميكم دةكردو لة كةنيسة ضةند دةرسيكم وةرطرت، تريش جاريكي دةرضووم. يةكةم لة ريي تابلؤيةكمةوة لةاليةن ذنة ئةويوة طةورةي هونةرمةنديكي بانطكرام، دةتوامن بليم كة تاراوطة

ئةوانةي ثيبةخشيوم.

شيعرو تابلؤياخود شيعر خؤت الي *بةالم تؤوة رؤح��ي لة كاميان وينة،

نزيكرتن؟-زي���ات���ر ش��ي��ع��ر ل��ة رؤح��ي ئةوةشدا ل��ةط��ةل نزيكرتة، من هةر دةن��ووس��م، تريش بابةتي كورتة وةكو تيبكات كارم شي شتيك ب��ي��ت ثةخشانيكيش دةنووسم، كة دةربري حالي خؤم بيت لة غةريبيدا كة بريي والت يان

هاوري و ناسياوةكامن بكةم. *ب��ي��ط��وم��ان ل���ة ذي��ان��ي رووداوي كؤمةليك هةريةكيكماندا رووداوة هةية، ناخؤش و خؤش خؤش و ناخؤشةكان رةنطدانةوةيان

ضي بووة بةسةر بةرهةمةكانتةوة؟رووداوي خؤمدا ذياني -ل��ة هاتووة، ب��ةس��ةر ناخؤشم زؤر سةيارة رووداوي بة لةوانة يةكي

3 منالي خؤم و زاوايةكم و كورة طةورةكةم تياضوون، ئةوة كاريكي طةليك و سةرم كردة خراثي زؤر هةموو لة وازم ثيضةشتم، ئازاري ناذيم، ئيرت وامزاني هينا، شي يان و دةمدراند نووسي زؤر شتم زؤريكيان ئيستا ونبوون و نةماون. باشرت كة ئيستا لةبةرضاوم نةماون ئةطينا ئيستاش كة دةخمويندةوة

زؤر ثةريشانيان دةكردم. خؤشي لة خةميش هةميشة ط��ري وةك خ��ؤش��ي زي���ات���رة، تةمةنا دةروا. زوو شقارتةيةك هةموو رؤذان لة رؤذي��ك دةك��ةم شتيك باش بيت و منيش ئةوكاتة و دؤس��ت لةناو دةط���ةرمي���ةوةو

ناسياوي خؤمدا دةذيم.*خ��وي��ن��دن��ةوةت ض��ؤن��ة بؤ

نوي شيعري هاوضةرخ؟ شيعري دةخوينيتةوة؟

دةستم، دةكةويتة كةم -زؤر كتيبخانةكاني لة ئةطةر تةنها كارمت لةوي دةستم بطاتة ئةوي تؤ كة شيعر دةل��ي��م من هةية، كةسيكي تةنها بؤ دةينووسيت دةبي كؤمةلي، بؤ يان نانووسي خةلكةكة هةموو و بيت طشتطري شيعر ض��ون��ك��ة ب��ط��ةن، ت��ي��ي كاريطةرة، ئةطةر شيعر زؤر ئالؤز بيت، بةهاي شيعربووني لةدةست

دةدات.شيعر لة وا ئيستا تؤ *كةواتة دةرواني كة بةو جؤرة ئالؤزو قورسة

كة خوينةر تيي ناطات؟-هةيانة باشن، بةالم زؤربةيان

بةو رةوتةدا دةرؤن.

ثرانسيث زانستةك و وةك رةخنة زانكو ل وئةظرو هةنة خو وبنةماين خواندن دهيتة ئةكادميى سازيي بوو ية شلوظةكارى خواندنةكا و ئةدةبى ين ج��ودا ج��ودا بةرهةمي ثيناسة وةك ه��ون��ةرى.... سياسى هةلسنطاندن خ��وان��دن ذ بريتية زانكويا ماموستايى ب��ري��اردان. نيهلى( حاميد )نيعمةتولال دهوك كو ماستةر ب رةخنا ئةدةبى هةية د بةرسظي رةنطى دا ب ظى ديدارةكى د م��ذارى ظى سةر ل مة ثرسيارين

دةت.

رةخنةكا دروست*وةك ماموستايةكى زانكويى تو

رةخنا نوكة ضةوا دهةلسنطينى؟-رةخنا ئةدةبى طةلةك ثيناسة رادبيت كةسى ئةو ىل بوهاتينةكرن طةلةك دكةتك و كارى رةخنةطرييى دكةت هندةك مةرجني تايبةت هةنة تا ئةم دبيذينى رةخنةطر، بديتنا من ثرانى يا ئةوان نظيسةرين دبيذن ئةم رةخنى دكةين ئةو مةرجني رةخنى ل سةر نابن لةوما ئةز دبيذم ب ديتنا من نة رةخنةكا ئةدةبى يا دروستة.

ل ماستةرى يا تة ناما *ئايا رةخنى سةر ل هةر دهوك زانكويا

بوية؟-بةىل ئيك ذ ريبازين خواندنطةها رةخنةيى شيوازطةرى ية ، من ناما خويا مةستةرى ل سةر وى ضاثكرية د ذى دكتورايى ويا سالة، 4 ئةظة بادينان دةظ��ةرا ية رةخنى سةر

ضاثكةم*دةربارةيى هةردوو ثةرتوكي تة خامةيى( ئاوازين رةخنةيى، )ثيلي

هةر رةخنةيى نة؟-ه���ن���دةك س��ي��م��او م��ةرج��ني ل تايبةتى هةنة تيدا رةخنةيى دةظ��ةرا ونظيسةرين ئةديب س��ةر ظةكولينني ب��ةه��دي��ن��ان،وه��ن��دةك

م��ةي��دان��ى ن���ةذى ذالي����ى م��ن ظة دا ثةرتوكان دظان ومن هاتينةكرن خرظةكرينة، وبةرضاظى خواندةظانى

كرينة.ريبازا ض سةر ل ثةرتوكة *ئةف

رةخنةيى هاتينة ضاثكرن؟ثينض دا ثةرتوكان دظان -من بةحسكرينة ج��ودا ج��ودا ريبازين هةلويشني ط��ةرى، بنيات وةك��ى دوماهيكى وتا طةرى شيواز طةرى، ذير ل نوكة ذى دى ثةرتوكةكا و ريبازين دى ئةو ضارثينض ية ضاثى هةر هةلبةنت كرينة بةحس من

هةريبازةكى ذى بنةماين خو هةنة.زانكويا ل ماموستايةك و *وةك تو دبيذى رةخنى وانا كو دهوك

ئاستى خويندكاران ضةوا دبينى؟ئاستى ديف ل دمينيت -ئةو ئةوا و خويندكارا جودايى ج��ودا دبيذيت ثي وانى ماموستا شيوازى بيت، سةركةفتى يى ضةند ك��ادى هةبون جودا جودا خوينكارين مة وانا ح��ةش طةلةك ض��وان هندةك

رةخنى دكر.

ئارماجننين رةخناطةلةك مة نظيسةرين *بوضى رةخنطرتنى م��ةرج��ي ذ ج��اران

الدان؟-ذبةر كو مة بدروستى نةشياية رةخنا ئارماجنني و م��ةرج بزانني ئةظ مة ه��ةردةم��ى ضنة ئ��ةدةب��ى رةخنةكا ش��ني دى زان��ى ضةندة ئ���ةدةب���ى ي���ا دروس�����ت دةس���ت ب نابيت بديتنامن نيشانكةين.و

شكاندنى رةخنةطر رةنطةكى هيض ضونكى كاربينت ب هريشكرنى و رةخنى ئ��ةوة رةخنةطرى ئةركى بةرهةمةكى بطريت.يا تيكستى ل ب ثةيوةندى ض و بطرينت ئةدةبى خاندنني دى يان نظيسةرظةنةبينت، خو وبريو بو ضونني خو تيبينني خؤ وزيدةهيني خوين هزى هاظيتة سةر تيكستى ض تيكستى وى دةمى وى ثةيوةندى ب نظيسةرى ظة نامينيت كو ئةز بيذم دى نظيسةرى شكينم ب

ريكا تيكستاوى.ل رةخنةرى دشي ئةم *ئايا وى ونظيسةرى بكةين نظيسينةكى

مربينت؟ئارةسةتةين مةسى خبو -ئةو بو دشيى تو هةين ين رةخنةيى بكاربينى ذظان ئيك هةربةرهةمةكى يا ئيكى تو تةركيزى بكةية سةرتايى ب ط��ري��داي��ى تشتني وئ��ةو وذي���ان ببنة بوتة هندى ذبو ظة نظيسةرى كليلةك تو بةرهةمى وى ثى ظةكةيى ئان ثى شلوظةبكةيى يان ثى بزانى، ئةظةذى ريبزاين رةخنةيى كيم ريبازا دةرونى ية ميذويى ية يا جوطرافى ية كومةكا ريبازان تةركيزى دكةنة سةر هندى تو نظيسةرى بةرهةمى بكةية سةنتةر يان بكةية دةستهةالت، ذبو وسةريور ذيان ذ مفايى تو هندى زانيارى وئةو وةرطرى وى ذينطةها هةمى هارى تةبكةن وةك رةخنةطر كود خبوينى ثى وى بةرهةمى تو ثى دا وى بةرهةمى هيماين يان ريبازين ئةظة ئيك ئةظة ظةكةيى هات بارت روالن بون.ثاشان كةظن نظيسةرى مبرينني طوتى ئةم دشني

ئةطةر نظيسةرى بةرهةم نظيسا ئيدى وى دنافبةرا ثةيوةندى ض ئ��ةوى هندى ذبةر نةمينت، دا ونظيسينى بهاظينة خو خواندنني ئةم دظيت ئةم هندى ذبو خو تيكستني سةر بشني ئةوى بةرهةمى خو ساخكةينة ظةو شلوظةكةينة ظة وثيرت داظني وى

ظةكةين.جودا ج��ودا ظاكتةرين *باشة ل كاتيكرنى سياسى ئ��اب��وورى

رةخنةطرى دكةن؟رةخنةطرى مةرجني ذ -ئيك بيت، اليةن بى كةسةكى ئةو ية اليةنطريا كةسى يا ئابورى ياسيايى وىبكةن، ىل كاتيكرنى نابيت ضونكة وةكى ئةو قةلةمى دهلطريت ذ ئةو دظيت تيكستةكى بةرامبةر خو روبةرين دةو ظةشارةكا هةر الدةتن، ذبةر هندى ئةطةر وةنةكةت دى غةدرى ل قةلةمى خوكةت ودى ىل ئةوى كةت ذى وى ىل غ��ةدرى سةر دنظيسيت، ئةطةر خو مةحتني ىل غ��ةدرى ئةو بكةت ذي ئيكى كيماسيني نةشياية ضونكة دكةت وئةو بكةت نيشان دةس��ت وى دةست وى كيماسيني تو كةسى بكةيى وى ومةحتني نيشانةكةيى رؤذ بو رؤذى ئةو دى ل سةر ئةوا بو رؤذى بريظة ضيت و رؤذ مةحتا دى شكةستنى هينيت، ذبةر هندى دظيت رةخنةطر يى يى اليةن بينت دى بوضونني خودا و راستيا بيذينت بطةهننت ثةيامى ئةوى بشينت تا ئاظاكرنا يى بةرامبةرة يان دةربرينا هزرا كادى ية يان خواندنةكا دى ية

بو بةرهةمى.

دايكي سؤالظ: ئةطةر شيعر زؤر ئالؤز بيت، بةهاي شيعربووني لةدةست دةدات

دايكي سؤالظ

ال حاميد نهيلى: نيعمةتولثةيظا رةخنة تا نوكة دناف جظاكى مة دا ب شيوةكى شاش دهيتة راظةكرن

نيعمةتولال حاميد نهيلي

سازداني/ ساالر دوسكى– دهوك

Page 6: Adab w Hwnar 19 November 2009

7 سالي هةذدةهةم - ذمارة )5030( ثينجشةممة )2009/11/19( وتار

نيعمةت يلديريم*و/ جةواد حةيدةري

تاران لة 1934 سالي فةروخزاد فروغي لة م��ام��ن��اوةن��د بنةمالةيةكي ن��او ل��ة و سوثابووة ئةفسةري باوكي دايكبووة، بة شيوةيةكي بة وتةي فروغ مندالةكاني ثاش فروغ كردووة. ثةروةردة سةربازي دةضيتة ناوةندي قوناغي تةواوكردني تايبةت كة خاوةر( )خةسرو ثةميانطةي ف��روغ خؤي ه��ةر وةك و ب��ووة ذن��ان بة كاريطةرييةكي ثةميانطاية ئةو دةليت: زؤري لةسةر شيعرةكاني داناوة. فروغ لة نارةزايةتي سةرةراي ساليدا 16 تةمةني لةطةل )ثةرويز شاثوور( كة بنةمالةكةي، لة خزماني و ئيانة نووسةريكي طةورةي ذياني ك���ةذاوةي ن��او ضؤتة داي��ك��ي��ي، فروغ لة سال 15 ثةرويز هاوبةشييةوة. هاوسةريتيي ذياني و ب��ووة بةتةمةنرت ئةوان زؤر ناخايةنيت و ليك جيادةبنةوة، بةرهةمي ذياني هاوبةشييان كوريك دةبيت بة ناوي كاميار. فروغ لة تةمةني 14-13 )بة شيعر نووسيين بة دةست سالييةوة هةرطيز بةآلم دةك��ات، غ��ةزةل( شيوةي ئةو غةزةالنة بآلوناكاتةوة. فروغ بة شيعر نووسني و شيوةكاري ثيي ناية ناو جيهاني

هونةرةوة.

يةكةمني ديوانلة سالي فارس كؤضكردووي شاعيي بة خؤي شيعري ديواني يةكةمني 1952ناوي ئةسي )ديل( بآلوكردةوة و دواتر ثاش ئةوةي لةطةل ئيرباهيم طولستان ناسياويي ثةيدا كرد، ثيي ناية ناو هونةري سينةماوة و دواتر بة مةبةسي بةرزكردنةوةي ئاسي ئةزموونةكاني خؤي سةبارةت بة هونةري سينةما، بؤ ماوةي ساليك سةرداني وآلتي كؤكردنةوةي ثاش و دةك��ات بةريتانيا بنةماكاني لةطةل بوون ئاشنا و ئةزموون ئيان بؤ دةطةريتةوة ن��وي، سينةماي دةهينيت بةرهةم فيلم كورتة ضةندين و )مالة فيلمي كورتة بةناوبانطرتينيان كة تووشبواني بة سةبارةت كة رةشةكةية( فيلمة ئةو تةوريز. لة طوليية نةخؤشي ئةلاني وآلتي اليةن لة 1963 سالي لة ثيبةخشرا. خةآلتي ئةوكات، رؤذئ��اواي بواري لة ف��روغ كة بوتريت ثيويستة شانؤش دا ضاالكييةكي بةرضاوي هةبووة. فروغ دواتر بة هاوكاري ئيرباهيم طولستان فيلمي )خشت و ئاوينةي( بةرهةم هيناوة. فروغ دواتر سةرداني فةرةنسا و ئيتاليا و ئيتالي زماني فيبووني و كرد ئةلانياي و ئةلانيشي بة هةند وةرطرت و ضةندين سةر بؤ ئةلاني زماني لة وةرطيانيشي كارنامةي و ئةجنامدا ف��ارس��ي زم��ان��ي نةخشاند. لةوبارةيةوة خؤي وةرطياني بووة تةنيا ذنيكي خؤي وتةي بة فروغ و ه��اوري دوو ئةو بؤ سينةما و شيعر و

بة 1966 سالي لة فروغ بوون، هاودةم تةمةني لة ئؤتؤمبيلةوة رووداويكي هؤي

32 سالي دا كؤضي دوايي دةكات.

ذياني فروغدابةشبكريت دةكريت فروغ ذياني لة يةكةم قوناغي قؤناغدا، دوو سةر بة سالي لة و دةستثيدةكات 1952 سالي 1959 كؤتايي ثيديت. لةم قؤناغةدا شاعي بةناوةكاني خؤي شيعري ديواني سي و)ياخيبوون( )دي���وار( ئ��ةس��ي)دي��ل(، بآلودةكاتةوة كة زؤربةيان لة ذير كاريطةريي مةكتةبي رؤمانسيةت داية. رؤمانسيةت لة شيعري بة فارسيدا هاوضةرخي شيعري دةستثيدةكات، يوشيج نيما ئةفسانةي لةسةر كاريطةريي رؤذئ��اوا رؤمانسيةتي نيما و شاعياني هاوضةرخي ئةو دادةنيت، ذيان و كؤمةلطا لة داب��ران و طؤشةطيي وةالناني و تةنيايي و تايبةت جيهاني لة بردن ثةنا و كؤمةآليةتييةكان ضاالكيية ئةو تايبةمتةندييةكاني لة سروشت، بؤ مةكتةبةية كة زياتر لة شيعري )ئةفسانة(

ئةفسانة دةردةكةويت. شيعري نيمادا ي لة راستيدا مانيفيسي شاعيي رؤمانتيكي ثاش يوشيجة. نيما ئ��يان هاوضةرخي لة ئةفسانة شيعري ب��آلوب��وون��ةوةي وةك شاعياني يوشيجةوة، نيما اليةن تةوةلي( فةريدون خانلةري(و) )ثةرويز

دةستيان مةعاني( طولضيين )ئةمحةد و هاوضةرخ رؤمانسي شيعري نووسيين بة بوون ئيحساسي و ئ��ازادخي��وازي ك��رد.

لةتايبةمتةندييةكاني طرنطي رؤمانسيةتة و هونةرمةندي رؤمانسي ثرت لة رادة طرنطي دةدات خؤي دةروونييةكاني ويستة بة خؤي داخوازييةكاني و ويست لة باس و

دةكات.

ديواني ئةسريبة كؤمةلطة ديوانةيدا ل��ةم شاعي زيندان و بةندخيانة شوبهاندووة و خؤشي واية ثيي و دةزانيت بةند و زينداني بة تةنها لة ريطةي خؤشةويسي و عةشقةوة دةتوانيت لة ديوارة سةخت و بةرزةكاني ئةو زيندانة رزطاري بيت. شاعي لة يةكيك لة شيعرةكاني ئةو ديوانة بة ناوي ياخي، باس لة كيشةو طرفتةكاني خؤي دةكات و خؤي وةك بالندةيةك دةزانيت كة ئةسيي كؤنةكاني روان��ي��ن��ة و ذي��ان قةفةسي هةولي لة بةردةوامييش بة و كؤمةلطاية رزطاربوونداية. و ئ���ازادي بة طةيشنت بة طويدان بي بة دي��وان��ةدا لةو شاعي بةها كؤمةآليةتييةكان و دابونةريي كؤني و ثيض هيض بي بة ذنيك وةك كؤمةلطة هةسي لة باس راشكاوانة زؤر ثةنايةك هةرزةكاريدا قوناغي لة خ��ؤي ذنانةي دةكات. شيعرةكاني ديواني ئةسي )ديل( زياتر لة ذير كاريطةريي ناكاميية تايبةتي تايبةت بة شاعيداية شةخسييةكاني و هيناوة هةرةسي كة هاوسةريي ذياني و فشار و زةخ��ت لةو باس هةروةها و شاعي كة دةكات تةنيايية و ناهوميدي بةرةورووي بؤتةوة. شاعي لةو شيعرانةيدا

و ب��اب��ةت و مةسةلة هةنديك ل��ة ب��اس لة يةك هيض كات ئةو تا كة وشة دةكات شاعياني ذني ئياني بةكاريان نةهيناوة. مةبةسي بة ئةسيدا ديواني لة ف��روغ تاريك، و تةنط زينداني لة رزط��ارب��وون بؤ و دةطةريت ثةجنةرةيةكدا دواي بة دؤزينةوةي ئةو ثةجنةرةية بة بةردةوامي ذير لة زؤر قؤناغةدا لةم و دةدات هةول كاريطةري شاعياني ذني ئةمريكاييداية كة وةرطيدرابوونة بةرهةمةكانيان ئةوكات س��ةر زم��ان��ي ف��ارس��ي. ك��ةش و ه��ةواي هةروةها ئةسيو ديواني شيعرةكاني لةدابونةريتةكاني شاعي بووني ياخي ناوةرؤكي يةكنةطرتنةوةي كؤمةلطاو ئةخالقي دابونةريي لةطةل شيعرةكان بووة هؤي كؤمةلطا، كؤمةآليةتييةكاني و ئةوةي زؤر بة توندي رةخنةي ليبطييت.

ديواني ديوارلة بآلوبوويةوة، ديوانة ئةو كة هةر اليةن نةريتخوازةكان و اليةنطراني شيعري ليطيا، رةخنةي توندي بة كالسيكةوة و وردي بة زؤر دي��وان��ةي��دا ل��ةو شاعي ناسكي باسي لة هةستةكاني ذنانةي خؤي و تةنيايي لة باسكردن لة كاتي كردووة، ثةرؤشي و بيهيزي و خةونة ناخؤشةكاني دةردةخ��ات. ب��وون ياخي طياني خ��ؤي، زؤربةي ناوةرؤكي عةشق و خؤشةويسي لة شاعي ديوانةيةو ئ��ةو شيعرةكاني شةو و تاريكي لة باس زؤر شيعرةكاني

دةكات.

ديواني ياخيبوونكةلك وي���راي شاعي دي��وان��ةدا ل��ةم وةرطرتن لة ئةزموونةكاني ثيشووي خؤي، هةولدةدات كةشوهةوايةكي نوي بؤ خؤي خبولقينيت، شاعي لة زؤربةي شيعرةكاني جودايي لة سكاآل و طلةيي ديوانةيدا ئةو و دابران و سةرليشيواوي و ماندوويةتي و و لةبةرانبةر كيشة و بيدةرةتاني دةكات طرفت و تاريكي و خةفةتدا رادةوةستيت. ثييناوةتة ياخيبووندا ديواني لة فروغ و بطةريتةوة ناتواني كة جيهانيك ناو خويندنةوةي بة فروغ بكات. ثاشةكشة كتيبة ثيؤزة ئامسانييةكان بة تايبةت ئةو بابةتانةي كة ثةيوةنديان بة دروستبووني بة زؤر هةية، و سةركيشي شةيتان مروظ ياخي بة سةبارةت خؤي هةسي وردي بووني شةيتان و سةرثيضي مرؤظ دةخاتة كة ئاراوة دينيتة ثرسيار كؤمةلي و روو وةآلميكي ثرسيارانة ل��ةو سةرئةجنام ملكةضي كؤتاييدا لة و ناكةويت دةست لة كة دةكات خوا لة داوا و دةبيت خوا فروغ بيت. خؤش تاوانةكاني و طوناه ثيضةوانةي بة بووندا ياخي ديواني لة بة ثةيوةندي زياتر كة تري ديوانةكاني عةشق و خؤشةويستيةوة هةبووة، باس لة مةرط و مردن دةكات و وردة وردة غةمي دةكيشيت. شاعيدا بةسةر ب��ال م��ردن لةطةل ب��ةراوردك��ردن بة دي��وان��ةدا ل��ةو ديوار، شاعي كةمرت و ئةسي ديوانةكاني باس لة هةلضوون و رؤمانسيةت دةكات. بة شيوةيةكي طشي شيعرةكاني فروغ ئيمة

ساند جؤرج فةرةنسي نووسةري وةبي دةخاتةوة كة زؤربةي بةرهةمةكاني باس لة عةشق و ئيحساسي بوون و رؤمانسيةت بؤ زياتر دةكات كة دواتر سةرجني خؤي رادةكيشيت كؤمةآليةتييةكان بابةتة الي دةهينيت. بةرهةم مةزن زؤر بةرهةمي و سالي لة فروغ ئةدةبي دووهةمي قؤناغي دوو قؤناغةدا لةم شاعي 1966-1959بةرهةم دةخولقينيت كة خاوةني شيوةي

طيانةوةي تايبةتن.

ديواني لة دايكبوونيكي تر شاعي لةم ديوانةدا كؤمةلي ئةزمووني خ��ؤي دةردةخ���ات و ن��ارةزاي��ةت��ي خؤي ديوانةكاني ن��اوةرؤك��ي ب��ة س��ةب��ارةت ث���ي���ش���ووي خ����ؤي دةردةب�����ري�����ت و ثيشووي بةرهةمةكاني كة رايدةطةيةنيت هةسي كؤمةليك دةستكةوتي هةمووي فرووغ دا لة راسي قوناغي هةرزةكارين. لة ديواني لة دايكبوونيكي تردا شاعييكي ثيشوو، فروغي لةطةل جياوازة و ترة و تر فروغيكي بة ب��ووة ف��روغ ل���يةدا خؤي ئةدةبيي ذياني لة تري قؤناغيكي دايكبوونيكي لة ديواني دةستثيكردووة. و ف���رووغ ئةدةبيي ذي��ان��ي ل��ة ه��ةم ت��ر بة فارسدا هاوضةرخي ئةدةبي لة هةم بيكردنةوةي ئاسي قولبووني ه��ؤي و كيش و وش��ة بةكارهيناني و شاعي سةرواي تايبةت، بؤتة يةكيك لة باشرتين ئيان. هاوضةرخي ئةدةبي بةرهةمةكاني ب��ازن��ةي خود ل��ة دي��وان��ةدا ل��ةم شاعي تةوةري دةرباز بووة و ثةجنةرةيةكي تر زؤربةي و دةكاتةوة جيهان رووي بةرةو شيعرةكاني بة شيوةي مؤديرن نووسيووة و لة بواري زماني دا نزيكبؤتةوة لة زماني ئةو نووسيين بة ئاخافنت. فروغ و ثةيظ بيتة نوي شاعييكي وةك تواني ديوانة طؤرةثانةوة و ئةو ضاآلنة بة جيدةهيليت كة لةودا هيض طةوهةر و مروارييةك دةست ناكةويت. ديواني )بروا بهينني بة سةرةتاي وةرزيكي سارد( ئةم ديوانة لةبواري شيواز و شكل و زمان و هيزي دةربرين و راظةوة ثيطةيةكي جياوازتري لةضاو بةرهةمةكاني زؤر شاعي ل���ةوي و هةية ف��روغ ت��ري و ئاخافنت و لة زماني ثةيظ نزيكبؤتةوة زؤر بة سادةيي و بة بي طريوطؤل دةدويت ديوانة ئةو مةزني و طةورةيي ئةمةش و مةزن هونةرمةنديكي هةر دةردةخ��ات. خاوةني بةرهةميكة كة لةودا بةراوردكردن و دةردةخ��ات تري بةرهةمةكاني لةطةل ئةمةش وا دةكات كة ديواني )بروا بهينني بة سةرةتاي وةرزيكي سارد( بة بةرهةمي سةركةوتووي فروغ بيتة ئةذمار. فروغ لةو ديوانةدا بة وشةي من و تةنيايي و سارد ئاماذةيةكة ئ��ةوةش و دةستثيدةكات ف��رووغ الي ل��ة ك��ة زةم���ان بابةتي ب��ة من بة شيعرة ئةو سةرةتاي بةردةوامة. سةرةتاي زةمانةكةشي و دةستثيدةكات

مانطي بةفرانبارة.*مامؤستاي زمان و ئةدةبي فارسي-ي زانكؤي

ئةتاتوركة لة توركياسةرضاوة:

مالثةري كانون زنان ايران

ثةجنةرةيةك بؤ بينني، ثةجنةرةيةك بؤ بيسنت

فروغ فةروغزاد

ديواني خالؤو ضاث و رؤذنامةنووسي طشتيي بةريوةبةرايةتيي مارف دةروي��ش حمةمةد خالؤ- )ديواني بالوكردنةوة كؤكردنةوةو لة كة طةياندووة، بةضاث نؤرةبابي(ي عةلي

ساغكردنةوةي )مةهدي فاتيح عومةر(ة.

حةرفة جوانةكاني يادناونيشاني كؤمةلة شيعريكي )ئاري ئاغؤك(ة، لة دووتويي

)126( الثةرةدا بةضاثي طةياندووة.

10 كورتة ضريؤكي فؤلكلؤري ئينطليزيكورتة 10 كة موسا(ية، كتيبيكي )حمةمةد ناونيشاني ضيؤكي فؤلكلؤري لةخؤطرتووةو لة ئينطليزييةوة كردووني

بة كوردي.

Page 7: Adab w Hwnar 19 November 2009

سينةما6 سالي هةذدةهةم- ذمارة )5030( ثينجشةممة )11/19/ 2009(

كاردؤ حمةمةد

ئيوارةي رؤذي 2009/11/5 ئةنداماني طروثي شانؤكاري ئايندة لةطةل راطةياندني مانيفيسيت خؤيان، يةكةمي دؤراوةك���ان(ةوة )طةمةي بةناوي طروثةكةيان ث��رؤذةي كة منايشكرد، كةركوك شاري كريكاراني يانةي لة بةرجةستةكردني و عومةر( )شكؤ دةرهيناني لة هونةر عةزيز، هةلكةوت نةجم، )ن��ةذاد لة هةريةك شانؤي بري لة شانؤييةكة دةرهينةري شةوقي(بوو، )بؤكسي(ةوة، هؤليكي نيو ب��ردة بينةري عولبة، شويين طةمةكةيش هةر لة نيو ئةو حةلةبةية بوو، كة هةميشة وا راهاتووين ياريي بؤكسي و زؤرانبازيي تيدا بوو، تر جؤريكي طةمةكة ئةجمارةيان بةآلم ببيني، نةبوو، )مالكم(دا مستةوان دوو نيوان لة ملمالني واتا بوو، وآلت سياسةمتةدارةكاني نيوان طةمةي بةلكو ئارةزووةكاني و حةز بة طةيشنت ثيناو لة طةمةيةك و ئةدؤرينن تيدا ئابرووي وآلتي خؤيان كة دةرئةجنام قورسرتين و كوشندةترين مستةكؤلةيش لة رؤحي بينةر )هاونيشتماني( دةسرةوينن، قسةكردن لةسةر منايشي ثراكتيكييةوة و تيؤري رووي لة دؤراوةك��ان طةمةي رووبةرووي ثرسياريكي زؤر طرنطمان دةكاتةوة، ئةويش بؤ دةرهينةر خةوني منايشتةدا لةم ئاخؤ ئةوةية دؤزينةوةي شوين بةراسيت ئاسؤيةكي رووني هةبووة؟

ديارة كة جيهيشتين هؤلي شانؤي تةقليدي ئةطةر طرفيت نةبيت، ثشتةوة لة مةعريفيي زةروورةتيكي طةورة بؤ تيكراي ثرؤسيسي منايشةكة درووستدةكات، بةتايبةتي لة هةردوو كردةي )ناردن و وةرطرتن(دا واتا ناردني طوتاري منايش بؤ زةيين وةرطر و دواتر وةرطرتين ئةو طوتارة لةاليةن خودي وةرطرةوة، بة بؤضووني من من بةلي نةبوو، بةدةر طرفتة لةو دؤراوةك��ان طةمةي هؤليكي توانيي كة دةكةم دةرهينةر لة دةستخؤشي شانؤيي، منايشي بؤ شوينيك سةر بطؤريتة بؤكسي بايةخي ثيويست وةك كة لةويدابوو، طرفتةكة بةآلم بة دارشتنةوةي فةزاي شوين نةدابوو، ديسانةوة بينةر بة بةرامبةر شانؤ تةقليديي هؤلي شيوازي بةهةمان بةيةك واتا بوو، بيني ضوارضيوةي منايش مةحكومي ئةوتؤي جياوازييةكي دةبينراو منايشةكة ئاراستة لةطةل هةر منايشيكي ديكةي سةر سةكؤي شانؤ نةبوو، ئةو ضارةسةري نةيتوانيبوو كة ئةوةي وي��راي ئةمة ئاسايي دةرطايةكي لة بوو برييت كة باكطراوندةبكات و دوور لة كة ديوارةكان قةد زةخرةفةيةكي ضةند و نزيك لةطةل ئةمتؤسفريي منايشةكةدا يةكانطري نةبوون، بيني ثرؤسةي لةسةر زؤري��ان ثشيوييةكي تةنانةت درووستكردبوو، ئةمةيش وايكردبوو ثةيوةنديي منايش

لةطةل وةرطردا ثةيوةندييةكي ناجيطري بيت.لةذير شانؤيي طروثيكي سةرهةلداني هةلبةتة بانطةشةكردني ئايندة(و )طروثي شانؤكاري ناونيشاني بؤ )كاركردن بة ديدي جياواز( وةك ئةوةي لة مانيفيسيت راطةياندنيدا هاتووة، كاريكي دلؤشكةرة، بةو ئوميدةي

لة ئايندةدا كاري جوانرت و باشرت بةرهةم بهينن.

ثةيوةنديي نيوان دةرهينةر و ئةكتةر

كةركوك لة ئيوارةيةكي طةمةي دؤراوةكاندا

ئا/ تينا عةلي

ثةسةند دواي لة بابةت طرنطرتين فيلميكي س��ي��ن��اري��ؤي ك��ردن��ي ض ئاخؤ كة ئةمةية سينةمايي، بؤ بكرين دي��اري كةسانيك جؤرة كةسايةتيةكاني كردني بةرجةستة دةزان��ي ه���ةروةك فيلمةكة. ن��او دميةنيكي دةتوانن ئةكتةرةكان بةرجةستة سةرجنراكيش و جوان بة ثيضةوانةوة بة ياخود و بكةن تةواوي رؤلةكة بشيوينن. رةنطة كة دميةنيكي زؤر سةرجنراكيش لة ناو نووسرابيت فيلمةكةدا سيناريؤي بؤ كاري باشي بة دةرهينةريش و هةلبذاردني هؤي بة بةالم بكات، ئةكتةريكي ناشايستة بؤ بةرجةستة و ثيويست وةك دميةنةكة كردني، نةطات. بينةران ب��ة هونةريانة كةسايةتي رةنطة جاريش هةنديك كةسايةتييةكي سيناريؤكة ن��او بةهؤي بةالم بيت، بيبنةما و الواز هةلبذاردني ئةكتةريكي بة ئةزموون ب��ة ش��ي��وةي��ةك��ي زؤر ك��ارام��ة، و سةرجنراكيش و سةركةوتوو رؤلةكةي ئةم لةبةر هةر بكات. بةرجةستة هؤكارانةشة كة زؤربةي دةرهينةرة كة دةكةن ئارةزوو سينةماييةكان لة هةلبذاردني كةسةكان سةربةست بن و خؤيان ئةكتةرةكان هةلبذيرن دةرهينةري هةنديك هةروةها و كارامة راويذكاريكي ضةند ديكةش ئةم تا رادةسثرين ئةكتةرناس و تةنانةت و ب��دةن ئ��ةجن��ام ك��ارة هةنديك جاريش سيناريؤي فيلمةكة ئةكتةريكي كةسايةتي ثيي بة دياريكراو دةنووسريت، بةالم لةطةل دةرهينةرة ئةمانةشدا ه��ةم��وو س��ي��ن��ةم��اي��ي��ةك��ان ه��ةم��ووي��ان هةلبذاردني كاتي لة كة يةكران ئةكتةرةكاندا، كةس دةست نةخاتة

كاروباريانةوة.ثيويستة ك��ة ك��ار ي��ةك��ةم��ي ئةمةية بدات، ئةجنامي دةرهينةر ناو كةسايةتي ئاخؤ بزانيت كة سيناريؤي فيلمةكة و ئةو ئةكتةرةي كة بريارة رؤلةكة بةرجةستة بكات ت��ا ض ئ��ةن��دازةي��ةك ه��اوش��ي��وة و ض و شيوة رووي لة ض ويكضوون،

لة رووي كاردانةوة و تايبةمتةنديية طشيت ب���ة ج��ةس��ت��ةي��ي��ةك��ان. ئارةزوو سينةماييةكان دةرهينةرة دياريي كة ئةكتةرةي ئةو دةكةن كاردانةوةيةكي خ��اوةن دةك��ةن كارامة و سةرجنراكيش و خ��ريا بتوانيت دةبيت ئةكتةر واتة بيت، كة بة سوودوةرطرتن لة كاردانةوةي رووخسار و دةربرينةكاني و شيوازي كردني، هةلسوكةوت و رؤيشنت بةرجةستة رؤل��ةك��ةي ئاساني بة دةرهينةر ئةركي سةرةكيي بكات. فيلميكي بةرهةمهيناني كاتي لة يارمةتيداني لة بريتيية سينةماييدا بة تا ئامؤذطاريكردني و ئةكتةر سيناريؤكة ن��اوةرؤك��ي لة باشي تيبطات، ضونكة هةنديك لة ئةكتةرة ئةندازةيةك ب��ة سينةماييةكان كةسايةتييةي ئةو ناو رؤدةضنة ئيرت دةك���ةن، بةرجةستةي ك��ة لةطةل هةماهةنطييةك ناتوانن كةسايةتييةكاني ديكةي ناو فيلمةكة دروست بكةن و لةم كاتانةشدا بةو دةرهينةريكي دةوت��ري��ت كةسة ليزان و ثسثؤر، كة ري لة هةرجؤرة كاتي لة ئةكتةر زيادةرةوييةكي بةرجةستةكردني رؤلةكةيدا بطريت. لة رؤلبيني ك��ة ب��زان��ي دةب��ي��ت جياوازة زؤر تةلةفزيؤن سينةماو ئةكتةري ضونكة شانؤدا، لةطةل لة سوود وةرطرتن سينةمايي جطة بة ثيويسيت تةكنيكي شانؤيي، لة ضةند تةكنيكيكي تايبةتيي ديكةش شارةزايان ئةكتةر ئةطةر كة هةية رؤليكي ناتوانيت ئ��ةوا نةبيت، كاريطةر و سةركةوتوو لة سينةمادا

بةرجةستة بكات.لة سوودوةرطرتن بة دةرهينةر بواري ناو داهينانةكاني كةرةستةو شيوةيةكي بة دةتوانيت سينةما ئةكتةرةكاني يارمةتيي بةرضاو هةنديك ك��ة ج��ؤري��ك ب��ة ب���دات، ئةوةي بةبي سينةمايي ئةكتةري شانؤييان ثيشينةيةكي جؤرة هيض لةم س��وودوةرط��رت��ن بة هةبيت، ئةستريةي بة بوون تايبةمتةنديانة

سينةمايي.شانؤو نيوان جياوازييةكاني

سينةما بريتي لة:

بةردةوامي بؤ سينةماييةكان ئةكتةرة دةبيت دري��ذخ��اي��ةن م��اوةي��ةك��ي

بثاريزن هاوسةنطي ئةو كةسايةتية كة بةرجةستةي دةكةن، ئةمةش لة ماوةيةدا لةو رةنطة كة كاتيكداية بةشيكي زؤر كةم لة رؤلةكةي وينة

بطرييت.لة هةر ئةكتةريك جار هةندي وينةطرتنةوة، ك��اري س��ةرةت��اي دوابةشي فيلميك بةرجةستة دةكات، دميةنيكي ضةند لةرؤذيكدا ياخود دةروونيي باريكي ضةند لة جياواز دةك��ات، بةرجةستة تايبةتيدا تةواو ك��ارة ئةم شانؤدا لة ب��ةالم شانؤيي ئةكتةريكي و ثيضةوانةية رؤلةكةي لة ماوةي يةك كاتذمري يان زياتر ثيشكةش دةكات، لة كاتيكدا رؤلةكةي سينةمايي ئةكتةري كة ماوةيةكي لة و قؤناغ بة قؤناغ

دريذخايةندا بةرجةستة دةكات.

طؤشةنيطا خؤي كة ج��ؤرةي ب��ةو بينةر منايشيك ل��ة دةك����ات ئ�����ارةزوو دةروانيت و ليي تيدةطات، بةالم لة سينةماييدا فيلميكي بينيين كاتي ئةوا بة ئارةزووي دةرهينةرةكة لة

فيلمةكة دةروانيت.لة منايشي شانؤييدا، بؤ جةخت كردنةوة لةسةر بةشيكي منايشةكة، ئةكتةر بة سوود وةرطرتن لة جوولة بؤ بينةر سةرجني فيزيكيةكان ب��ةالم رادةك��ي��ش��ي��ت، الي خ��ؤي اليةن لة ك��ارة ئةم سينةمادا لة لة دةدري��ت ئةجنام دةرهينةرةوة

ريطةي: )brek down )ب���ري���ن )ئةندازةي طرتةكة scale( )شويين كامريا set-up( )جوولةي كامريا )جؤري )moving camera )lense ك��ام��رياك��ة ه��اوي��ن��ةي مؤنتاذ )lighting )روون��اك��ي تايبةتي دمي��ةن��ي )editing)موزيكي )special effect )musical score ن����اوةرؤك )دؤبالذ dubbling(، هةموو ئةم راستةخؤ شيوةيةكي بة كارانةش يان ناراستةوخؤ كاريطةري دةخةنة طشت ئةكتةرو بينيين رؤل سةر ضاوديري ذي��ر لة ك��اران��ةش ئ��ةم و دةدري��ت ئةجنام دةرهينةرةكة راي كؤتايي دةطةريتةوة بؤ خودي

دةرهينةر.لةبةر ئةوةي دةرهينةر جطة لة هةولدةدات فيلمسازي، تةكنيكي

بينةر بة مرؤظانةش ثةياميكي كة تةواوي بة دةبيت ئةوا بطةيةنيت، تا و مرؤظ سروشيت لة شارةزايي دةروونناسيدا زانسيت رادةيةكيش لةطةل ب��اوك��ي��ك وةك و هةبيت بكات هةلسوكةوت ئةكتةرةكانيدا ئةكتةرةكاني هةسيت بتوانيت و رؤلةكانيان كردني بةرجةستة بؤ

ببزوينيت.ديارة هةمووان ئارةزوو دةكةن طةياندني ئةجنام بة كاتي لة كة دةستخؤشيان ب���اش ك��اري��ك��ي ئةمةش ل��ةب��ةر ه��ةر و ليبكريت دةرهينةر دةبيت لة كاتي طوجناودا دةستخؤشي لة ئةكتةرةكاني بكات، دةليت: بارةيةوة لةم كريشتؤن لةطةل دةره��ي��ن��ةران )ثيويستة

ئةكتةرةكانيان هاوري بن(.واتاية ئةو ئةم قسةية هةلبةتة دةرهينةر دةبيت كة ناطةيةنيت و بناسيت ئةكتةرةكاني هةموو طةلياندا لة هاورييةتي ثةيوةندي بةلكو دةبيت دةرهينةر ببةستيت، هةستيان بتوانيت ئاساني ب��ة تا بكات، رينوماييان و ببزوينيت رؤلةكةياندا كردني بةرجةستة لة كة بيئةوةي بة بن، سةركةوتوو رةنطة بكات. بريندار هةستيان كاتي لة ئةكتةريك جار هةنديك خؤبةخؤ دميةنيكدا وينةطرتين ترس دةرووني داطري بكات و ديارة كة لةم كاتانةشدا كيشة بؤ ئةكتةر وينةطرتنةكة ستايف و رؤل��ةك��ة و دروس����ت دةب��ي��ت و دةره��ي��ن��ةر ضارةيةكي ريطة يةكسةر دةبيت بدؤزيتةوة. دؤخة ئةم بؤ طوجناو دةبنة كة هؤكارانةي لةو يةكيك ه��ؤي س��ةره��ةل��دان��ي ئ��ةم ج��ؤرة دةرهينةرةكة كة ئةوةية كيشانة، راهينانةكاني بة زؤري طرنطيةكي ثيي بة و ن���ةداوة ئةكتةرةكةي رينومايي ئةكتةرةكةي ثيويست ئةندازةيةك بة ياخود نةكردووة، كردووة سةرزةنشت ئةكتةرةكةي كة كةم كةم ئةم ترسة لة دةروونيدا دروست بووة، هةروةك كالرك طيبل و نةشارةزا )دةرهينةرة دةليت: ئةكتةر لة ئارامي ديكتاتؤرةكان، دةست كة كاتيك و دةكةن زةوت دميةنةكان وينةطرتين بة دةك��ةن هةست شيواندني مايةي دةبنة ناوةرؤكي و ئةكتةر دةروون���ي و فيلميكي ئةجناميشدا لة فيلمةكة، سةرنةكةوتوو ئةكتةريكي و خراث

دةخريتة سينةما ثةردةي لة سةر بةر ديدةي بينةران(.

خاوةن خؤيدا لة خ��ؤي فيلم و خؤيةتي بة تايبةت جيهانيكي هاوسةنطي ناو فيلمةكةش طرنطرتين فيلمةكةية، دةرهينةري ناو بابةتي س��ةرك��ةوت��وو ئ��ةو ك��ةس��ةي��ة كة ناو فيلمةكةي بتوانيت هاوسةنطيي

بثاريزيت.كاتي لة بابةت ترسناكرتين بةرهةمهيناني فيلميكي سينةماييدا لةطةل نيازن بة كاتيك كة ئةمةية ئةستريةيةكي سينةمايي كار بكةن، ئةو تايبةمتةندييةكاني ه��ةم��وو وةك: نةطرن، لةبةرضاو ئةكتةرة

دةنط و هةلسوكةوت و جوولة.بؤ منوونة )طري كؤثةر و كالرك و ظي و جؤن فلي ئؤرؤل و طيبل بة يةكةيان هةر ستيوارت( جيمي بة تايبةت شيوازيكي خاوةن جيا بةرجةستة كاتي لة بوون خؤيان ئةمةش هةر و رؤلةكانياندا كردني

بة بينةران ت��ا ه��ؤك��اري��ك ب��ب��ووة بينيين ب��ؤ بضن ت��ام��ةزرؤي��ي��ةوة دةبيت ه��ةروةه��ا فيلمةكانيان. ئاطاداري ئةوةش بن كة ض كةسيك بازرطانيية ئةستريةيةكي سينةماي دةتوانيت كةسيك ض )جت���اري(و ناو كةسايةتي سةركةوتوويي بة فيلمةكةتان بؤ بةرجةستة بكات، بة ثةيوةنديي طويبدةنة كة بيئةوةي خزمايةتي و هاورييةتي و ئارةزووي ناو ب��ةرث��رس��ان��ي و ب��ةره��ةم��ه��ي ضونكة فيلمسازييةكان، كؤمثانيا ئةطةر بيتو ئةم كارة ئةجنام بدةن، بة و رووب���دات ك��ارةس��ات رةنطة يان نةشارةزاوة ئةكتةريكي هؤي كردني بةرجةستة بؤ ناشايستة رؤلةكة، كةسايةتي ناو فيلمةكة بة

تةواوي بشيوينريت.دةرهينةرة ديكةي كيشةيةكي لةطةل كاركردنة سينةماييةكان، بيطومان ه��ةرزةك��اران، و مندال هةرزةكار يان منال ئةكتةريكي

هةسيت و دةروون رووي ل��ة ئةكتةرة لةطةل كؤمةاليةتييةوة، بة جياوازن، زؤر كاملةكان و ثري لة بضووكرتين تايبةتيش كة رةنطة بابةت زيز بنب و شويين كارةكة بة

جيبهيلن.دةرهينةر ئةمةش لةبةر هةر بةورياييةوة دةبيت كاتانةدا لةم لةطةل هةلسوكةوتيان و وتوويذ بكات، تا بةم جؤرة بتوانيت هةست و دةروونيان ببزوينيت و رؤلةكةيان

بة سةركةوتويي بةرجةستة بكةن.هةروةها دةبيت ئةوةش بزاني كة ئةطةر بيتو خويندكاريكي بواري دةرهينةريكي ياخود دةرهينان لة باشيان شارةزاييةكي كار تازة سيناريؤكةدا ناوةرؤكي و سكانس هةلسوكةوتيان ب���ةالم هةبيت، نةبيت باش ئةكتةرةكانيان لةطةل و لة بضووكرتين هةلة تورة بن، ئةوا فيلميكي ناتوانن هةرطيز بيطومان

سةركةوتوو بةبةرهةم بهينن.

تاركؤظسكي رينمايي دةدات بة ئةكتةرةكاني

شانؤيي طةمةي دؤراوةكان

Page 8: Adab w Hwnar 19 November 2009

)5030( ثينجشةممة 2009/11/19

كاروان كابان

بةناوبانطرتين لة يةكيكة )م��اض( تابلؤي كارة هونةرييةكاني هونةرمةندي نةمساوي كة )gustav klimt-كليمت )طوستاظ لةسةدةي بيستةمدا بةرهةميهيناوة. زؤريك واية رايان بواري شيوةكاري ثسثؤراني لة كة تابلؤي ناوبراو لة ريزبةندي باشرتين ثينج تابلؤي بواري ميذووي هونةري شيوةكاريية بةهيواو ئاماذةية تابلؤية ئةم جيهاندا. لة بةكيشكردني مييانةو هاوتابوون، بةجواني )ماض( لة رةطةز هةردوو نيوان هاوسؤزيي

دا. هةروةك لة زؤربةي ئيشةكانيدا ديارن. ئالتوني باكطراوندي بةكاربردني ثاشان تةواوكةري نةخشينةكان هيلة و رةن��ط ئةم كارةكانني. ئايرؤتيكي بنضينةي واتاو هؤكاري ب��ووة هةرلةسةرةتاوة تابلؤية دةكرا. لةسةر زؤري طفتوطؤي مشتومرو كاكلة ثر لةبةرهةمة يةكيكة كة دةركةوت شيوةكارييةكان كة ناوبانطي خؤي سةثاند. بةرفرواني كارتيكردني ئةوةي س��ةرةراي لةسةر بريوراو ذياني رؤشنبرييي سةردةمي هؤي ب���ووة ه����ةرواش ه��ةب��وو. كليمت لةنيوةندة كليمت ناوبانطي مسؤطةركردني

هونةرييةكةدا.

نةخش و هةلكؤلنيذياني سةرةتاكاني كليمت طوستاف و نةخش رازان��دن��ةوةو بةكاري هونةري نيطار دةستثيكرد، كارزاني و شارةزايي لة هةلكؤلني و نةخشكاريدا لةباوكييةوة ثةيدا لةكارةكانيدا رووخسارة ئةم بؤية كرد. جيطري بوو. نةخش و هيما زةخرةفييةكان كة كارةكاني، سةرةكيي بنضينةي بوونة لةنيو رةنطة زيوي و ئالتونييةكاندا زؤرينة هؤطربووني و ضوون لةوانةش دةنوينن. بةو بووني كاريطةر زةخ��رةف��ةدا، ب��ةالي بةدي بيزةنتينيانةي مؤزايكة نيطارو لة مانةوةيدا و ط��ةران لةكاتي دةك��ردن ئيتالييةكان. طوندة ظيةناو كةنارةكاني لةسةردةمي كة ب��وو لةوانة هونةرمةند خؤيدا تواني طؤرانيكي نوي بةسةر السايي اليةنطريكي بهينيت. هونةردا شيوازي و ب��ةه��ي��زي ش��ي��وازي ه��ون��ةري ن��وي بوو. طشيت بةشيوةيةكي كليمت لة)kiss(دا رووي تةخت و دةقي نةخشيين )زةخرةيف( هةردوو لةشي تةخيت واتة بةكارهيناوة. رةطةزي بةهيما باآلثؤش كردووة، ئاماذةي ثياو ب��ؤ و ئ��اف��رةت ب��ؤ بازنةيي هيلي سةرةراي دان��اوة. الكيشةي ضوارطؤشةو سادة بةرووكةشيي تابلؤية ئةم ئ��ةوةي ديارة، بةآلم لةناوةرؤكدا قول و ثرهيمايةو بة شارةزاييةكي بي سنوور لة رووي رةنط

هةرئةوةش بةرهةم. هاتؤتة دارشتنةوة و واي كردووة كة هةميشة بؤتة جيطةي قسة و شيوةكاري بواري ثسثؤراني ليكردني

ليكؤلةرةواني.

ناوةرؤكي تابلؤكانناوةرؤكي كليمت طوستاف تابلؤكاني لةسةرةتاكاني لةخؤطرتووة. هةمةجؤري دةستثيكردنييةوة بة ضينة بؤرذوازييةكاني هيما و ب��ةن��اوةرؤك تيثةربوون ظيةناو ئايرؤتيكييةكان و كؤتايي بةجواني سروشت. كليمت زؤر كاريطةر بوو بةسروشيت ئافرةت، بةكاري لةتابلؤكانيدا مؤديل وةك وات��ا بايةخي سةرةكي بةشيوةيةكي هيناوة. بةئاشكرا دةداو ئ��اف��رةت بةجةستةي تابلؤكاني طوزارشت لة وروذاندني سيكسي تابلؤكانيدا لةزؤرينةي ئ��ةوةش دةك��ةن،

بةديار دةكةون.لةدايكبووي 1862/7/14ةو هونةرمةند ساليدا 55 لةتةمةني 1918داو سالي لة دوايي كؤضي و كةوت لةليدان دلي كتوثر لةديارترين بوو يةكيك هونةرمةند كرد. لة نويوازةكان هونةرمةندة هاندةراني ظيةناو راشكاوانة بةرثةرضي داب و نةريتة باوةكاني سةردةمي خؤي داوةتةوة. ئيستا ثيشانطةكاني هؤلي لة تابلؤكاني زؤربةي )بزووتنةوةي لةهؤلي بةتايبةت ظيةنادان،

نويوازان(.

ستار قادر

ضركةساتانةدا لةو وينةكيشان ثرؤسةي و ج��ةوه��ةري ثيداويستييةكي دةبيتة لةذياني دةطري خؤي جيطةي و ريشةيي كام هيض كة وينةكيشدا، هونةرمةندي لةثيداويستيية ذيارييةكاني وةك: غةريزي و ئةداتة بايؤلؤذي، سايكؤلؤجي و سةرجةم دةربرينةكاني دي شويين ناطرنةوةو نابنة ئةلتةناتيظي وةك ثيداويستيةكي رؤحي خؤي دةسةثيين، بؤية لةو ضركة ساتةدا بؤتةي ثانتاييةكي بيثايان لةسثييت، لةناوةوةيداو وينةكيش دةروونيدا قولةكاني لةرووبةرة هةلدةمذيت و هةرةشةي هةبووني )وجود(

ي ليدةكات.

دونياي سةرزةمينة جياوازةكانل��ةدةرةوةي وينةكيش كة لةبةرئةوةية بؤتةيةك بةر دةباتة ثةنا بةناضاري خؤي سثييت لةبؤتةي بؤتةيةك لةسثييت، كة ساتةداية ضركة ل��ةم ئا تابلؤيةكة، راستةقينةكةي تايبةتيية دونيا وينةكيش دةبيتةوة، رووب����ةرووي خ��ؤي، خ��ودي ونةكانة، بةزةمينة س��ةر كة دونيايةك بةئةوثةري و بةسةربةسيت كة ثانتاييةك هةست و جبوليت تييدا بتوانيت ئ��ازادي بةبووني خؤي بكات و ئةوةي كة لةناوةوةيدا هةسيت ثيدةكات بيخاتة دةرةوةي خؤي، ئةجنامي كةوينةكيش ك��ردةي��ةي ئ��ةم ثيش ئةوةية سةرةكي ئاماجني دةدات، هةر كةسيكي ديكةي ئةم دونياية، خودي خؤي ويناي نادياري ناوةوةي لةدةرةوةي خؤي ببينيت تا تينويتية روحييةكاني ثي

بشكيين، تاكو بةرطةي ذيان بطريت.هونةرمةنديك ه��ةر ك���اري ب��ؤئ��ةوةى قؤناغ كؤي ئاطاداري دةبيت راظةبكريت، تاكو بني، هونةرمةندة ئةو ئةزمووني و

تايبةمتةندييت و دياردة نةبينراوةكاني نيو تابلؤكة هةية خبةينة بةرديدوبؤضوون.

فؤرمةلة بووني شيوازهونةرمةند تابلؤيانةي ل��ةم كة ئ��ةوةي هةر ثيش دةبينريت، ع��ةل��ي(دا )ستار ئةزمووني ثاشخانيكي هونةرمةند شتيك و ك��ارك��ردن لةشيوازةكاني لةهةريةك وينةكيشاندا )ص��رف��ة(ي لة بةتايبةت بةداناني باشي هةية، ئةوةش توانستيكي و هةست ث��ر فلضةيية ليدانة و رةن��ط

ئةوةش ثيدةكريت، هةست سؤزةكانيةوة بةرهةمي بةلكو نايةت، بةرهةم لةخؤرا بةتايبةت لةوينةكيشان دريذة زةمةنيكي لةوينةكيشاني ئةكادميي و تا ئةم شيوازةي كةشف كردووة، بؤ طةران بةدووي شيوازدا ريطةيةكي دريذي دةويت تا ستايليكي جياواز كةشف بكريت، ضونكة ئةو كاركردانةي كة دةبيتة هؤي فؤرمؤلةبووني شيواز رةطةزة بةآلم وينةكيشانة، ج��ؤراوج��ؤرةك��ان��ي هةر تايبةتي بةشيوةي بةبةكارهينانيان

هونةرمةنديك.

شيوازو كةسيتـي هونةرمةند هةروةك ضؤن شيوازي كاركردني هونةرمةند دوو ئةم لةليوناردؤ جياوازة )ظانكؤخ( رامرباند شيوازي لةبةرامبةر شيوازةش طوماني كة ئ��ةوةي دةبينريت، بةجيا طوزارشتيكي شيواز كة ئةوةية نيية تيدا دةكات، هونةرمةند لةكةسييت راستةقينة ئةو تايبةمتةندييت هةلطري دةبيتة بؤية سةرنج جيي كة ئةوةشي هونةرمةندة، بيت لةطشت قؤناغةكاني هونةردا ئةوةية، بةرهةمي هونةري ستايل-ي ش��ي��واز-

نيية، لةثةميانطاكاندا و لةكؤليج خويندن يان بةرهةمي خويندن نيية لةسةر دةسيت شيواز بةلكو دياريكراو، مامؤستايةكي بةتايبةتي، لةوينةكيشان لةهونةرداو طةآللةبووني تةكنيكي ثةرةسةندني ئيشكردنيكي دةرئةجنامي كة ئايديايةكة كارةكةي تاكو بوون كامل ئاسيت تا زؤر

لةكاري هونةرمةنداني دي جيابكريتةوة.وازي كاركردني هونةرمةند لةم كارانةدا، شيلةو خوردبوونةوةية و تريامان بةرهةمي بةيادةوةرييةكاني ئاويتةية كة ذينطةيةي ذياوة، تيياندا هونةرمةند شوينانةي ئةو هونةرمةند كة نايةت واتاية ب��ةو ب��ةآلم تةنها وينةي)ذيوار(ي كيشابيت، بةلكو ئةو وينانةي ذينطةية كة لةزهنيدا بةئاويتةبووني لةكاتي سؤزي و هةست ضركةساتةكاني كاركردنةكانيدا، بؤية ئةوةي كة لةتابلؤكاندا هةست ثيدةكريت ئةبسرتاكت كردني ويناي

شوينطةليكي زهنية.

هاوئاهةنطيي رةنطةكانسةرجةم رؤض��وون��ي و ب��وون بةتيكةل يادةوةرييةكاني مندالي و هةتا يادةوةريي كارةساتة هةلطري كة شوينانةي ئ��ةو تراذيدي و شادومانيةي كؤمةلطة كةشيةتي تايبةتي خاسيةتي وايكردووة كة ئةوةي كة ئةوةية دياربيت ثيوة هونةرمةنديان و هارمؤني بةكارةكانيداو رةنطي ي��ةك رةنطةكاندا، يةكدي لةتةك و هاوئاهةنطي لةهةريةك دةبينيت سةرةكي رؤليكي فؤرمي ئةوةي لةطةل ئةمة لةتابلؤكاندا، باوو مةئلوفة لةهيض كام لةفةزاي تابلؤكانيدا بةئةبسرتاكت ثرؤسةي بةلكو نابينريت، ئةبسرتاكت ك��ردةي- بةتايبةتي ك��ردن، لةتابلؤكانيدا بةئاشكرا ئيكسثرشيزم- كردةو ئ��ةم هةموو ل��ةط��ةل دةبينريت، بةوينا س��ؤزي و هةست ئاويتةكردنةي نوميان وينايةتي لة)ذينطةدا( زهنيةكاني دةخاتة بةر تةماشا كة تةنها لةم تابلؤيانةدا

هةسيت ثيدةكريت و جياواز لةهونةرمةنداني كاردةكةن، ئةبسرتاكت بةشيوازي كة تر خاسيةتيانةي ئةو دةرئةجنامي ئةويش

ثيشرت ليي دواين.و فؤرمي لةرووة خريا سةرجنيكي ئةطةر بدةين، تابلؤكاني نيو كؤي بينراوةكاني لةريطةي طوزارشتةكاني دةربرين زياتر فؤرمؤلةكردووة رةنطيةكانةوة ثانتايية هونةرمةند كة بةرضاو وادي��ت��ة زؤرج��ار زؤر لةبةشيكي هةلكولينةكاني بةرةنط بضوكي ئةو ئابديايةي كة سةبارةت بةذينطة نيو ضوونة بؤية كردبيت، ئيشي هةيةتي بةشةبضوكةكان- مايكرسكؤبيةكاني بةشيك لة)ذيوار(ة زهنيةكةي هيندة طةورة كردووة، كة هةست بةو تؤمارة شوينطةيية دةكريت و هةليطرتوون لةخةياليدا هونةرمةند كة

خستونيةتة دةرةوةي خؤي.هونةرمةنديكي ستارعةلي- *هونةرمةند هةرلةساآلني ده��ؤك��ةو ن��اوض��ةي دي��اري ضاالكانة راب���ردووةوة س��ةدةي حةفتاي لةبوارة شيوةكاريةكةدا منايشةكاني خؤي ثيشانطةي ضةند ئيستا هةتا ك��ردووة. كتيبيكة خاوةني ك��ردؤت��ةوةو تايبةتي تيدا رةخنةييةكاني نووسينة كؤي كة ضاثكردووة، كة تايبةتن بةبواري رةخنةي

شيوةكاري.

تابلؤي)ماض(ي طوستاظ كليمت

كردةي وينةكيشان الي هونةرمةند ستار عةلي

تابلؤي هونةرمةند ستار عةلي

ستار عةلي