Aðalfundur SAFAkureyri, 24. mars, 2010

Anna Dóra SæþórsdóttirDósent í ferðamálafræði, Háskóla Íslands

Áætlun um ferðamennsku á miðhálendi Íslands

Áætlun um ferðamennsku á miðhálendi Íslands

Markmið verkefnisins er að setja fram áætlun um hvernig nýta á miðhálendið til fjölbreytilegrar ferðamennsku án þess að gengið sé á auðlindina.

Nær yfir um 40 % af flatarmáli landsins

Unnið fyrir iðnaðarráðuneytið og í samvinnu við Ferðamálastofu

Náttúra Íslands

Öræfin

Hrein vatn/loft

Friður og ró

Menning/siðir

Reykjavík

Norræn saga

Öryggi

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

september-desember

júní-ágúst

Þættir sem höfðu áhrif á ákvörðun um Íslandsferð

%

Styrkleiki ferðamannalandsins Íslands felst einkum í sérstakri og lítt raskaðri náttúru

88%

(Rannsóknir og ráðgjöf ferðaþjónustunnar, 2010)

40% erlendra ferðamanna fer inn á hálendið (Ferðamálastofa, 2008)

51%

Fjöldi erlendra ferðamanna til Íslands19

50

1952

1954

1956

1958

1960

1962

1964

1966

1968

1970

1972

1974

1976

1978

1980

1982

1984

1986

1988

1990

1992

1994

1996

1998

2000

2002

2004

2006

2008

2010

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

Aukin ásókn:aukið álag á land

Fjölbreyttari notendahópur:möguleikar á árekstrum

Landmannalaugar :fjölsóttasti ferðamannastaður hálendisins

„Many people like me LOVE Landmannalaugar but hate the tourism there“

Vaxandi samkeppni um hálendið sem auðlind

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

14000

16000

18000

Notkun stóriðju

Almenn notkun

Vaxandi orkuframleiðsla

Búið að blása lífi í gamlar hugmyndir um útflutning á raforku um sæstreng til Evrópu

Orkuframleiðsla á hálendinu

Frá 1968

1991

2007

10

Áhrif virkjana á ferðamennsku?

• Takmarkaðar rannsóknir hér á landi• Nokkrir hagsmunaaðilar kvarta

Hengilssvæðið er notað af ferðaþjónustunni til dagsferða,

bæði sumar sem vetur.

Hellisheiðarvirkjun

Rammaáætlun, 2. áfangi - 84 virkjunarmöguleikar til skoðunar

Meira en helmingur þeirra er á hálendinu Landmannalaugar, Askja, Kerlingarfjöll,

Hveravellir, Kverkfjöll, Markarfljót, Djúpá, Jökulárnar í Skagafirði

Aðalfundur SAF árið 2007

Skoraði á stjórnvöld að vinna landnýtingaráætlun með þarfir ferðaþjónustunnar í huga – þarf að kortleggja nýtingarmöguleika til að hægt sé að

undirbúa fjárfestingu í innviðum og markaðsstarfi

Krafa ferðaþjónustunnar um skýrari aðkomu að stefnumótun um landnotkun

“Hlutur ferðamála í stefnumörkun um landnýtingu og skipulag verði efldur og tryggt að tekið verði tillit til ferðaþjónustu við ákvarðanir um verndun eða annars konar nýtingu náttúruverðmæta.”

(Tillögur nefndar iðnaðarráðherra um aðkomu ríkisins að skipulagi og fjármögnun í ferðaþjónustu, iðnaðarráðuneytið, 2008)

Vaxandi mikilvægi ferðaþjónustunnar

Í milljónum króna

Heimild: Seðlabankinn

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 20090

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

140,000

160,000

180,000

Fargjaldatekjur

Neysla innanlands

155 miljarðar

%

Heimild: Könnun MMR unnin fyrir Ferðamálastofu, 2010

Innlendi markaðurinn mikilvægur

Var ferðast innanlands eða utan árið 2009?

Miklir hagsmunir í húfi fyrir ferðaþjónustuna,

og þjóðina alla!

Áætlun um ferðamennsku á miðhálendi Íslands

1. Rannsókn á þolmörkum ferðamennsku. Sá verkþáttur skiptist í þrennt:– Mat á fjölda ferðamanna. – Mat á þolmörkum umhverfis (náttúru og innviða).– Mat á virði ferðamannastaða og þolmörkum ferðamanna.

2. Könnun á viðhorfum ferðaþjónustunnar. – hvernig nýtir atvinnugreinin hálendið og hvernig vill hún nýta það í framtíðinni.

3. Gerð áætlunar fyrir ferðamennsku á hálendinu – gert með hliðsjón af 1. og 2. lið.

Verkefnið byggir á hugmyndafræði um þolmörk ferðamennsku:

Verkþættir1. Gerð landfræðilegs gagnagrunns

2. Virðismat ferðasvæða á hálendi Íslands

3. Könnun á viðhorfi ferðamanna

4. Mat á fjölda ferðamanna

5. Mat á ástandi umhverfis

6. Viðhorf ferðaþjónustunnar til nýtingar hálendisins

7. Samþætting við aðalskipulag sveitarfélaga

8. Landsskipulag á vegum Skipulagsstofnunar9. Lokaafurð: Áætlun um ferðamennsku á Miðhálendinu

Rammaáætlun um nýtingu vatnsafls og jarðvarma

Virkjunarmöguleikum forgangsraðað með hliðsjón af orkugetu, hagkvæmni og áhrifum á náttúrufar og minjar, auk hagsmuna annarra atvinnugreina sem geta nýtt þessi sömu gæði með öðrum hætti.

Fjórir faghópar:1. Náttúra og menningarminjar2. Ferðamennska, útivist, landbúnaður og

hlunnindi3. Þjóðhagsmál, atvinnulíf og byggðaþróun4. Orkulindir

Faghópur 2:ferðamennska, útivist, landbúnaður og hlunnindi

• Anna G. Sverrisdóttir, ferðaþjónusturáðgjafi, SAF, formaður• Anna Dóra Sæþórsdóttir, landfræðingur og dósent í ferðamálafræðum,

Háskóla Íslands• Jóhannes Sveinbjörnsson, bóndi og dósent, Landbúnaðarháskóla Íslands• Ólafur Örn Haraldsson, landfræðingur, forseti Ferðafélags Íslands• Rögnvaldur Ólafsson, forstöðumaður Stofnunar fræðasetra Háskóla Íslands

(tók sæti Brynhildar Davíðsdóttur, dósents í umhverfis- og auðlindafræðum, HÍ, sem dró sig í hlé í mars 2009)

• Sveinn Runólfsson, náttúrufræðingur og landgræðslustjóri• Friðrik Dagur Arnarsson, landfræðingur og framhaldsskólakennari (frá

ágúst 2009)• Guðni Guðbergsson, fiskifræðingur, sérfræðingur á Veiðimálastofnun (frá

október 2009) • Einar Torfi Finnsson landmótunarfræðingur, Íslenskum

fjallaleiðsögumönnum (frá desember 2009)

Markmið rammaáætlunarverkefnisins

• að meta virði svæði fyrir ferðamennsku• að meta hvaða áhrif virkjanir hafa á virðið

Með hliðsjón af þessu forgangsraða virkjunarkostum með tilliti til áhrifa á ferðamennsku og útivist.

Hvernig á að meta þetta?

Aðdráttarafl hálendisins• Lítt snortin náttúra/ lítt röskuð víðerni

• Landslag með engum / mjög fáum mannvirkjum

• Fjallasýn, auðn og óbyggðatilfinning

• Kyrrð og fámenni

• Einstakir staðir (t.d. Landmannalaugar, Langisjór, Skælingar)

• Ævintýri (t.d. reyna á getu ökutækja)

Heimildir: Anna Dóra Sæþórsdóttir 1995, 1999, 2000, 2001, 2007, 2008

BúsetulandÓsnert land

Auðveldara aðgengi

Náttúrulegra umhverfi

Gæði víðerna

Miðlungs Lítil EnginMikil

Víðerniskvarðinn(The wilderness continuum)

(Lesslie & Taylor, 1983; Hall, 1992)

Svæðisskipulag Miðhálendis Íslands

Megináhersla á uppbyggingu ferðaþjónustu á jaðarsvæðum hálendisins og á nokkrum afmörkuðum svæðum í nánd við aðalfjallvegi

(umhverfisráðuneytið og Skipulagstofnun 1999)

Bætt aðgengi og góðir vegir eru fylgifiskar virkjana og hafa löngum verið nýtt sem rök með virkjunum

„...góður vegur myndi stórspilla Kili sem ferðamannastað... betri vegi fylgir aukin umferð og aukinn fjöldi ferðamanna og annars konar ferðamennska” íslenskur kennari á Kili, 2008

“Bad roads fascinates me and it’s part of the experience” svissneskur tölvunarfræðingur við Laka, 2007

EN – ferðamenn eru ekki allir á sama máli

Bætt aðgengi

Aukinn fjöldi ferðamanna

Uppbygging innviða

Aukið álag á umhverfi

Önnur upplifunAnnar markhópur

Sú tíð er liðin að vegagerð sé sjálfkrafa talin jákvæð fyrir ferðamennsku og útivist

náttúrusinnar(purists)

þjónustusinnar(urbanists)

Viðhorfskvarðinn (the purist scale)

almennir ferðamenn

Hendee et.al. (1968), Stankey (1973; 1976), Wallsten (1988), Vistad (1995)

(neutralists)

Styrkleiki Íslands er að geta höfðað til ólíkra markhópa

Samsetning ferðamanna með hliðsjón af viðhorfskvarðanum

Hálendið

Þolmörk náttúrulegs umhverfis

Jarðvegur, gróður, landslag, vatn, dýralíf

Þolmörk innviða

Bílastæði, vegir, göngustígar, gistirými,

salerni/ kamrar

Þolmörk ferðamennsku

Þolmörk ferðamanna Upplifun á mannþröng og

umfangi ferðaþjónustu

(Alþjóða ferðamálaráðið 1993)

…er mesti fjöldi gesta sem getur ferðast um tiltekið svæði áður en upplifun þeirra skerðist vegna umfangs ferðamennsku

Útivistarrófið, viðhorfskvarðinn og þolmörkin

þjónustusinnar almennirferðamenn

náttúrusinnar

Víðerni Að mestu ósnortin svæði, vélvædd umferð ekki leyfð

Að mestu ósnortin svæði, vélvædd umferð

leyfð

Aðgengileg náttúru-

svæði

Svæði sem einkennast af landbúnaðar-

landslagi

Útivistar -svæði í

borgum og bæjum

þolmörk

tími

Fjöldi ferðamanna

þolmörk

tími

Fjöldi ferðamanna

þolmörk

tími

Fjöldi ferðamanna

Ferðaþjónustan hefur ekki sett framhvernig greinin vill nýta landið og eða

til hvaða markhópa hin ólíku svæði hálendisins eiga að höfða

„Náttúra Íslands [and wilderness], menning þjóðarinnar og fagmennska verði ráðandi þættir í þróun íslenskra ferðamála.“

Ferðamálaáætlun 2006–2015

Áhrif virkjana eru mest á hálendinu þar sem

víðernin eru viðkvæmust fyrir mannvirkjum.

Því var megináhersla við hönnun aðferðafræðinnar lögð á að ná utan um þá

eiginleika.

Mat á virði ferðasvæða

1. Ferðasvæði skilgreind

2. Einkunnarkvarði valinn

3. Viðföng valin

4. Vægi viðfanga ákveðið

5. Virði svæða metið

6. Einkunn svæða reiknuð

7. Svæðum raðað eftir einkunn

Meginviðföng

Viðfang Vogtala (%)

Upplifun 50

Afþreyingarmöguleikar 10Innviðir 10

Notkun 20

Framtíðarvirði 10

Viðföng Vogtölur Undirviðföng (viðmið)

Upplifun 0,5 Eðlisrænir eiginleikar A 0,2 Víðerni - náttúrulegt - manngert umhverfi

Stærð, heildEinstætt–fágætt–algengt á landsvísu

LandslagEðlisrænir eiginleikar B 0,1 Hverasvæði, jarðhiti, laugar

Ummerki um eldvirkni, gígar, hraunLitir – Gróðurfar – Dýralíf - Fjölbreytileiki, einsleitniFjöll, jöklar - Vatn, ár, fossar - Gil, gljúfur, gjárStaða náttúruverndar

Hughrif 0,2 Fegurð – Stórbrotið- Þolmörk ferðamannaLotning, helgidómur, ímynd

Afþreyingarmöguleikar 0,1 Áhorf – Gönguferðir – Hestaferðir – Veiðar - BátaferðirBerja, sveppa, fjallagrasatínsla, Villiböð, baðlaugarHjólreiðar - Jökla- snjóferðir – Torfæruferðir - Biltúr á fólksbílArfleið, saga - Gestastofur

Innviðir 0,1 Innviðir fyrir ferðamenn

Aðgengi 0,05FólksbílavegurJeppaleið

Gisting 0,05 Gisting á svæðinu Gisting í nágrenninu

Notkun 0,2 Notendur

0,1Fjöldi ferðamannaFerðaþjónusta

Notkunarmynstur 0,09 Fjarlægð frá markaðiFerðamynstur

Ferðahegðun 0,01 Dvalarlengd Tíðni endurkomu

Framtíðarvirði 0,1 Framtíðarvirði.

Einkunnaskalinn

Einkunn 10 Einkunn 6 Einkunn 3 Einkunn 1 Einkunn 0-

náttúrulegt -Víðerni

manngert umhverfi

Hversu náttúrulegt er umhverfið?

„Ósnortin víðerni“ (engin mannvirki önnur en fjallvegir og skálar).

Lítt snortin náttúra (t.d. margir fjallaskálar, rafmagnslína, ein tilraunaborhola).

).

Nokkuð mikil áhrif af mannavöldum(landbúnaðar-landslag, lítt snortin náttúru-svæði með borholum eða rafmagnslínum

Hengill

.

Landbúnaðar-land með mikið af mannvirkjum.

Þéttbýli, borgir, bæir.

Gjástykki Mývatn SelfossNýidalur á Sprengisandi

Áhorf

GönguferðirHestaferðirVeiðarVilliböð, baðlaugarBátaferðirHjólreiðarJökla- snjóferðir TorfæruferðirBíltúr á fólksbílArfleið, sagaBerja, sveppa, fjallagrasatínsla

Gestastofur

Afþreyingarmöguleikar

Mjög góðirEinkunn 10

GóðirEinkunn 6

Nokkuð góðirEinkunn 3

LélegirEinkunn 1

Ekkert 0

Fólksbílavegur Mjög góðir vegir að og á svæðinu. Mývatn, Gullfoss, Geysir

Góðir vegir að og á svæðinu. Reykjanestá

Frekar góðir vegir að og á svæðinu.Landmannalaugar

Lélegir vegir að og á svæðinu.Sprengisandur

Djúpá

Jeppaleið Greið jeppaleið fyrir óbreytta jeppa.Hekla, Öldufell, Sprengisandur

Einhverjir erfiðleikar.Þórsmörk, Álftavatn, Torfajökull

Erfið jeppaleið sem ekki er farið einbíla.Tungnaá, Ódáðahraun

Erfið, óljós og torfær jeppaleið.Vonarskarð, Tindfjöll

Djúpá

Gisting á svæðinuHversu vel gistiaðstaða sem er svæðinu hentar markhópnum og annar fjöldanum sem þangað sækir.

Hentar mjög vel.Langisjór, Þjórsá í byggð, Álftavatn

Hentar vel. Hagavatn, Hólmsárbotnar

Hentar frekar vel.Markarfljót, Torfajökull

Léleg gistiaðstaða (gamlir/fúnir/ óhentugir gististaðir)Keilir

Djúpá

Gisting í nágrenninuMiðað er við að ekki sé meira en ákveðinn aksturstími í fjölbreytta gistingu

Gistimöguleikar fyrir alla markhópa eru í innan við 30 mín fjarlægð.Markarfljót

Gistimöguleikar fyrir alla markhópa eru í 30-59 mín fjarlægð.Hólmsárbotnar, Gjástykki

Gistimöguleikar fyrir alla markhópa eru í 60-119 mín fjarlægð.Álftavatn, Kerlingarfjöll

Gistimöguleikar fyrir alla markhópa eru í meira en 120 mín fjarlægð.Kverkfjöll

Aðrir innviðir fyrir ferðamenn

Vatnssalerni, merkingar, stígar.Jökulsárgljúfur, Laki, Mývatn

Vatnssalerni.Eldgjá, Markarfljót, Veiðivötn

Skilti og merkt göngu-leið göngupallar eða kamar.Krýsuvík, Þeistareykir

Kamar og eða einfaldar merkingar.Kiðagil, Gjástykki

TungnaáMælifells-sandur

Innviðir

Viðföng Vogtölur (%)Undirviðföng (viðmið) Markarfljót Álftavatn Torfajökull MælifellssandurTindfjöll Þórsmörk Hekla LandmannalaugarHólmsárbotnarEldgjá Öldufell Tungnaá Langisjór Veiðivötn JökulheimarEldhraun Hagavatn Hveravellir KerlingarfjöllHrunamannaafrétturGullfoss Geysir Kverkfjöll ÓdáðahraunFremrinámarAskja Arnardalur Mývatn Þeistareykir Gjástykki JökulsárgljúfurAuðkúluheiðiEyvindarstaðaheiðiSkagafjarðardalirSprengisandurKiðagil Goðafoss Vonarskarð Hágöngur Þjórsárver Þórisvatn Gljúfurleit ReykjanestáKeilir Krýsuvík BrennisteinsfjöllBláfjöll Skálafell SkarðsmýrarfjallHengill Þjórsá í byggðÞjórsárdalurÓfeigsfjarðarheiðiDjúpá NúpsstaðaskógurHverfisfljót LakiUpplifun 50% án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar

Eðlisrænir eiginleikar A 20% Víðerni-náttúrulegt-manngert umhverfi 10 10 10 10 10 10 10 6 10 6 10 10 10 10 10 3 10 10 10 10 6 3 10 10 10 10 10 1 3 6 6 3 10 10 10 10 3 10 6 10 3 10 1 6 3 10 3 3 1 3 3 3 10 10 10 10 10Stærð, heild 6 10 10 10 6 6 6 10 10 10 6 10 10 6 10 6 6 10 10 6 3 3 10 10 10 10 10 1 6 6 6 3 6 6 10 6 1 10 6 10 3 6 1 3 3 3 3 1 1 3 1 3 10 10 10 10 10Einstætt–fágætt–algengt á landsvísu 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 6 10 10 6 10 10 10 10 1 10 10 10 10 10 10 6 10 6 10 10 1 3 10 10 10 6 10 10 10 3 6 10 6 10 10 6 6 3 10 1 10 10 10 10 10 10Landslag 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 6 10 10 6 6 6 10 10 3 10 6 10 10 10 10 6 10 6 10 10 1 3 10 10 10 10 10 10 10 6 10 10 10 10 10 6 6 3 10 1 6 10 10 10 10 10

Eðlisrænir eiginleikar B 10% Hverasvæði, jarðhiti, laugar 0 0 10 0 0 0 0 10 6 0 0 0 0 0 10 10 10 10 0 10 10 0 10 10 3 0 0 0 3 3 0 10 3 0 0 0 3 1 10 1 0 3 3 10 0 3 0 3Ummerki um eldvirkni, gígar, hraun 1 6 10 3 6 6 10 10 10 10 10 3 6 10 6 10 6 10 3 10 10 10 10 0 10 10 10 10 0 0 0 3 3 3 6 10 0 3 1 10 10 10 10 10 10 3 10 1 10 0 10 6 10 10Litir 6 6 10 6 6 10 6 10 6 6 10 3 10 10 3 6 3 10 10 3 6 6 10 10 10 10 3 10 10 10 10 1 3 6 6 6 6 10 6 10 6 3 10 6 10 6 6 6 3 10 3 6 6 10 6 10 10Gróðurfar 3 3 3 3 3 10 0 6 6 6 6 3 3 6 0 6 1 6 1 6 6 10 3 3 3 10 6 10 6 3 10 3 3 10 3 3 6 3 0 10 3 6 6 6 6 6 3 3 3 6 6 6 3 6 10 6 6Dýralíf 1 1 1 1 1 3 0 1 1 1 1 0 0 6 0 3 3 1 1 3 3 3 3 3 1 6 6 10 3 1 6 3 6 3 1 6 3 1 1 6 1 1 6 1 6 1 1 1 1 3 6 3 6 3 3 3 3Fjölbreytileiki, einsleitni 6 6 10 10 6 10 6 10 6 6 6 3 10 10 6 10 6 6 10 3 6 6 10 10 10 10 6 10 6 10 10 1 3 6 10 10 6 10 6 10 3 3 6 6 10 10 3 3 1 10 3 6 6 10 10 10 10Fjöll , jöklar 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 6 10 3 6 3 10 10 10 10 6 3 10 10 10 10 10 10 3 6 3 1 3 6 10 6 1 10 10 6 6 6 1 6 6 3 6 6 6 10 3 6 10 10 10 10 10Vatn, ár, fossar 10 6 6 3 6 10 0 6 10 10 10 6 10 10 6 10 10 10 6 6 10 1 10 6 0 10 10 10 0 3 10 3 3 6 3 10 10 6 3 6 6 10 0 1 6 0 0 0 0 6 6 10 10 10 10 10 10Gil, gljúfur, gjár 10 6 10 6 6 10 6 10 10 10 10 6 6 1 3 6 6 3 10 10 10 1 10 6 6 10 3 3 6 6 10 3 3 6 3 6 6 10 6 3 3 10 6 3 6 3 1 3 3 10 3 6 10 10 10 10 10Er svæðið á náttúruminjaskrá? 0 6 0 0 6 6 6 6 0 0 6 6 10 6 6 6 6 6 6 10 10 6 10 6 6 10 10 10 6 6 10 6 6 6 6 6 6 6 10

Hughrif 20% Fegurð 6 10 10 10 10 10 6 10 10 10 10 6 10 10 3 6 6 10 10 3 10 10 10 10 10 10 3 10 3 10 10 1 3 6 10 10 10 10 10 6 6 6 6 6 10 10 3 3 1 10 3 10 10 10 10 10 10Stórbrotið 10 6 10 10 10 10 10 10 10 10 10 6 10 6 6 10 10 10 10 3 10 10 10 10 10 10 6 10 6 10 10 1 1 6 10 10 6 10 10 10 6 10 10 6 10 6 6 6 3 10 3 6 10 10 10 10 10Þolmörk ferðamanna 6 3 10 10 10 3 10 1 10 3 10 10 6 3 10 6 10 6 6 10 1 1 10 10 10 3 10 1 10 10 1 10 10 10 6 6 1 10 10 10 6 10 1 6 3 10 1 6 1 3 1 1 10 10 10 10 6Lotning, helgidómur, ímynd 6 10 10 10 10 6 10 10 10 6 10 10 10 10 10 10 10 10 6 10 6 10 10 10 10 6 6 0 10

Afþreying 10% án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar

Áhorf 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 6 10 10 3 10 6 10 10 3 10 10 10 10 10 10 6 10 6 10 10 1 3 6 10 10 10 10 10 10 6 10 10 10 10 10 3 3 1 10 3 10 10 10 10 10 10Gönguferðir 10 10 10 10 10 10 6 10 10 10 10 3 10 10 10 3 6 10 10 3 3 6 10 10 10 10 3 10 3 10 10 1 1 6 6 6 6 10 10 6 3 6 10 10 10 10 6 6 1 10 3 6 10 10 10 10 10Hestaferðir 10 10 3 6 6 1 6 6 10 10 6 3 1 1 0 1 6 10 10 10 10 10 1 1 0 1 1 10 6 0 10 10 6 10 3 3 6 0 0 6 6 10 1 3 3 0 0 0 1 6 6 6 10 1 3 6 3Veiðar 1 3 0 0 0 1 3 6 1 6 3 3 3 10 1 3 3 3 0 6 6 3 0 1 10 0 3 10 10 10 6 3 6 6 0 6 6 0 0 0 6 6 3 3 6 0 0 0 0 3 6 6 3 1 3 1 1Berja, sveppa, fjallagrasatínsla 1 1 0 0 0 3 0 3 1 3 1 0 0 1 0 3 1 3 0 6 6 6 0 0 0 0 1 10 6 1 10 3 3 6 0 1 10 0 0 3 1 3 3 3 10 3 3 3 3 3 6 3 10 3 6 3 3Vill iböð, baðlaugar 0 6 0 0 1 0 10 6 0 0 0 0 0 0 0 0 6 3 0 0 0 10 6 0 10 0 10 3 0 0 0 0 6 0 0 6 0 3 0 0 10 0 0 10 0 1 0 10Bátaferðir 6 3 0 0 0 0 0 3 1 1 6 1 10 0 0 0 1 1 0 10 0 0 0 0 0 1 10 1 3 1 10 0 3 3 0 0 0 3 0 3 1 3 0 0 6 0 6 0 0 0 0Hjólreiðar 6 10 6 6 3 3 6 6 6 6 10 3 6 10 1 3 6 6 10 10 3 3 3 3 1 3 3 6 6 1 10 3 3 3 3 3 3 6 3 0 6 6 10 10 6 0 6 3 1 10 6 6 1 3 1 6 6Jökla- snjóferðir 6 6 10 6 10 3 6 10 10 6 6 6 10 10 10 0 10 10 10 3 1 10 10 6 10 6 10 10 10 10 3 3 6 10 10 1 6 6 6 6 6 0 1 1 10 10 3 6 6 0 1 10 3 3 6 6Torfæruferðir 10 10 10 10 6 6 6 1 10 6 6 6 10 3 3 0 3 1 10 6 0 0 10 10 10 6 6 6 6 10 3 3 3 6 3 6 0 10 6 1 6 10 1 3 1 0 1 1 1 3 0 3 6 1 6 10 10Biltúr á fólksbíl 0 0 0 0 0 0 1 3 0 3 3 0 0 0 0 10 1 3 1 1 10 10 1 0 0 0 3 10 3 0 6 6 3 1 0 3 10 0 1 0 6 0 10 3 10 0 6 3 10 3 3 10 0 0 0 0 0Arfleið, saga 1 1 3 3 0 6 10 3 3 3 3 0 3 6 0 10 3 10 1 1 6 10 6 3 3 6 3 10 3 3 10 1 3 3 3 3 10 1 1 3 3 3 6 6 10 3 3 1 3 10 10 10 6 3 3 3 6Gestastofur 0 1 0 6 3 6 10 10 1 10 0 1 0 10 0 10 10 0 3 0 0 0 0

Innviðir 10% án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar

Aðgengi 5% Innviðir fyrir ferðamenn 6 1 3 0 1 10 1 10 1 6 1 0 1 6 1 6 3 10 3 6 10 10 3 3 1 10 1 10 3 1 10 3 3 3 6 1 10 0 0 0 6 1 10 3 3 0 10 0 6 3 10 10 1 0 1 1 10Fólksbílavegur 0 0 0 0 0 0 0 3 0 3 3 0 0 0 0 10 1 6 1 3 10 10 1 0 0 1 3 10 1 0 10 6 1 1 1 3 10 0 0 0 6 0 10 6 10 0 10 10 10 6 10 10 0 0 0 0 0Jeppaleið 6 6 6 6 1 6 10 10 6 10 10 3 10 10 6 0 10 10 10 6 10 3 6 10 10 0 10 6 0 10 6 6 10 10 0 1 10 1 10 6 0 10 0 0 0 0 0 10 0 0 3 3 1 10 10

Gisting 5% Gisting á svæðinu 3 10 3 0 6 10 3 6 6 10 1 1 10 10 6 10 6 10 10 6 10 10 6 6 6 10 6 10 6 3 10 6 3 6 10 3 10 0 0 0 10 3 10 1 0 0 10 0 6 3 10 6 0 0 1 6 6Gisting í nágrenninu 10 3 10 10 10 10 10 6 6 10 10 3 6 6 1 10 6 3 3 3 10 10 1 3 3 3 6 10 6 6 10 10 6 10 3 10 10 3 10 1 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 3 10 10 10 10

Notkun 20% án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar

Notendur 10% Fjöldi ferðamanna 10 10 10 6 1 10 6 10 6 10 3 1 6 10 1 10 3 10 6 6 10 10 3 3 1 10 10 10 3 1 10 10 3 6 10 10 10 1 1 1 10 3 10 6 10 1 10 3 10 10 10 10 1 1 1 1 6Ferðaþjónusta 10 10 10 10 1 10 6 10 6 10 1 1 10 10 3 10 3 10 10 6 10 10 6 3 1 10 6 10 3 1 10 3 3 10 10 10 10 1 1 3 10 3 10 3 10 1 10 1 10 10 10 10 3 1 3 3 6

Notkunarmynstur 9% Fjarlægð frá markaði 6 3 3 3 3 6 6 6 6 6 6 1 1 6 1 10 6 3 3 6 10 10 1 1 10 10 10 10 10 10 10 6 3 6 3 6 10 1 1 1 6 6 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 1 10 6 10 6Ferðamynstur 10 10 10 10 1 3 3 10 10 10 6 3 3 0 3 10 3 10 3 3 10 10 1 1 1 1 6 10 1 1 10 6 3 3 10 10 10 1 1 0 10 3 6 6 6 1 1 1 1 3 10 6 1 3 3 3 3

Ferðahegðun 1% Dvalarlengd 3 6 6 3 6 10 6 10 6 3 3 3 6 10 6 6 6 6 10 3 1 1 10 10 3 6 3 10 3 6 10 3 6 6 6 3 1 6 6 10 3 6 3 3 6 6 6 3 3 6 6 6 10 10 10 10 6Tíðni endurkomu 6 6 6 3 3 10 1 10 6 6 3 1 6 10 3 10 3 6 6 3 10 10 1 3 3 6 3 10 3 3 10 6 3 6 3 6 10 1 1 1 6 3 10 6 10 3 10 3 6 10 10 10 3 3 3 3 1

Framtíðarvirði 10% án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar án virkjunar

Framtíðarvirði 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 6 10 10 6 10 10 10 10 6 10 10 10 10 10 10 10 10 6 10 10 3 6 10 10 10 10 10 10 10 3 10 10 10 10 10 10 6 3 10 10 10 10 10 10 10 10

Ferðasvæði Virði Ferðasvæði Virði

Jökulsárgljúfur 9,60 Djúpá 8,09 Hveravellir 9,58 Fremrinámar 8,04 Askja 9,42 Núpsstaðaskógur 7,89 Torfajökull 9,31 Skagafjarðardalir 7,80 Landmannalaugar 9,29 Ódáðahraun 7,76 Sprengisandur 9,28 Gjástykki 7,74 Gullfoss 9,18 Þjórsárdalur 7,72 Eldgjá 9,11 Ófeigsfjarðarheiði 7,62 Mývatn 9,10 Gljúfurleit 7,57 Langisjór 8,97 Arnardalur 7,53 Þórsmörk 8,94 Hagavatn 7,38 Hólmsárbotnar 8,91 Hágöngur 7,32 Kerlingarfjöll 8,90 Vonarskarð 7,25 Mælifellssandur 8,88 Tindfjöll 7,17 Laki 8,87 Keilir 7,11 Kiðagil 8,86 Þjórsárver 7,01 Geysir 8,83 Brennisteinsfjöll 7,01 Hengill 8,72 Bláfjöll 6,91 Markarfljót 8,71 Þeistareykir 6,28 Hverfisfljót 8,69 Þórisvatn 6,23 Eldhraun 8,68 Þjórsá í byggð 6,03 Krýsuvík 8,59 Hrunamannaafréttur 5,85 Reykjanestá 8,52 Jökulheimar 5,71 Hekla 8,47 Tungnaá 5,33 Álftavatn 8,38 Skálafell 5,21 Kverkfjöll 8,37 Eyvindarstaðaheiði 4,90 Veiðivötn 8,37 Skarðsmýrarfjall 4,54 Öldufell 8,37 Auðkúluheiði 4,52 Goðafoss 8,33

HagavatnsvirkjunBjallavirkjun

BrennisteinsfjöllGrændalur

AusturengjarSveifluháls

Þverárdalur Bitra

ÖlfusdalurVillinganesvirkjun

TungnárlónInnstidalur

NorðlingaölduveitaHvalá

TrölladyngjaSandfell

Eldvörp (Svartsengi)Þeistareykir

Stóra SandvíkHverahlíð

HvammsvirkjunBjarnarflag

Krafla I og IIGráuhnúkar

MeitillinnUrriðafossvirkjun

ReykjanesHoltavirkjun

HellisheiðiBlönduveita

Búðarhálsvirkjun

0 50 100 150 200 250

TorfajökullMarkarfljótsvirkjun BMarkarfljótsvirkjun A

AskjaHólmsárvirkjun m,miðl, Hólmsárlón

SkaftárvirkjunArnardalsvirkjun

Bláfells- & GýgjarfossvirkjunVonarskarð

Hólmsárvirkjun - án miðlunarKverkfjöll

HelmingsvirkjunFljótshnúksvirkjunBúðartunguvirkjun

KerlingarfjallavirkjanirSkaftárveita með miðlun í Langasjó

Hrafnabjargavirkjun AHrúthálsar

FremrinámarGeysir

Skatastaðavirkjun BHveravellirGjástykki

Skatastaðavirkjun CSkaftárveita án miðl, í Langasjó

BúlandsvirkjunSkrokkölduvirkjun

DjúpáHverfisfljót

Hólmsárvirkjun neðriHágönguvirkjun

0 50 100 150 200 250

vatnsafljarðvarmi

Röðun virkjunarkosta m.t.t. áhrifa á ferðamennsku og útivist

Minnkandi áhrif

Minnkandi áhrif

Landfræðilegur gagnagrunnur1. verkþáttur

Virði ferðasvæða

Einkunn fyrir víðerni

Viðhorf ferðamanna3. verkþáttur

Kannanir gerðar næsta sumar þar sem aðferðin verður sannreynd

Fjöldi ferðamanna við Laka sumarið 20074. verkþáttur: mat á fjölda ferðamanna

Íslendingar Útlendingar Alls

Alls 2.200 (26%) 6.300 (74%) 8.500

0

10

20

30

40

50

60

70

80

18.6. 25.6. 2.7. 9.7. 16.7. 23.7. 30.7. 6.8. 13.8. 20.8. 27.8. 3.9. 10.9.

Mánaðardagur

Bifr

eiða

r til L

aka/

dag Laugard. 14.7.

Laugard. 21.7. Laugard. 28.7.

Laugard. 4.8. Verslunarmannahelgin

Heimild: Rögnvaldur Ólafsson 2007

Náttstaður gesta sem heimsækja Laka

Rauður: AnnaðBlár: í Skaftárhreppi

0 50 100 150 200 250

LandmannalaugarAnnað <2%

HöfuðborgarsvæðiSkaftafell

HofNúpar

HvollMiklafellGeirland

Efri-VíkHrossatungur

BlágilAnnað

HörgslandVík

Kirkjubæjarklaustur

Fjöldi

Ljósari litur: Næsta nótt Dekkri litur: Síðastliðin nótt

Jarðvegsrof

Ástand umhverfisins:5. verkþáttur

Heimild: Rannveig Ólafsdóttir, 2007

Ástandskvarði fyrir göngu-, hjóla- og reiðstíga

Jarðvegsrof og reiðleiðir

Viðhorf ferðaþjónustunnar til nýtingar hálendisins

6. verkþáttur

• Hvernig nýtir ferðaþjónustan hálendið í dag og hvernig eru framtíðaráform greinarinnar?

• Ferðaþjónustuaðilar boðaðir til funda þar sem kallað er eftir svörum

Áætlun um ferðamennsku á miðhálendinu9. verkþáttur

Lokaafurð verkefnisins verður áætlun um ferðamennsku á miðhálendinu þar sem búið er að taka tillit til ástands umhverfisins, viðhorfs markhópa og óska ferðaþjónustunnar

Samþætting stefnumótunar við aðalskipulag sveitarfélaga

7.verkþáttur

• Sveitarfélög sem liggja að hálendinu fara með skipulag á þeim svæðum– Hálendið fellur undir 36 sveitarfélög

• Greiningarvinnan nýtt við gerð aðalskipulags og deiliskipulags sveitarfélaganna

• Kynningar/vinnufundir í sveitarfélögunum

Landsskipulag á vegum Skipulagsstofnunar 8. verkþáttur

• Ný skipulagslög (nr. 123/2010) tóku gildi 1. jan. 2011– 10. grein fjallar um landsskipulag en þar er ætlunin

að samþætta: “áætlanir opinberra aðila um samgöngur, byggðamál, náttúruvernd,

orkunýtingu og aðra málaflokka sem varða landnotkun“

“Skipulagsstofnun skal hafa aðgang að áætlunum annarra opinberra aðila í einstökum málaflokkum sem varða landnotkun.”

Hafið er samvinnuverkefni með Skipulagsstofnun þar sem “Áætlun um ferðamennsku á hálendinu” verður fyrsta áætlunin sem fer inn í nýja landsskipulagið

Lokaorð

Verkefnið er hugsað sem fyrsta skref á langri ferð þar sem lokaáfanginn er sjálfbær nýting á auðlindum miðhálendis Íslands

Mat á virði ferðasvæða Mat á virði ferðasvæða EFTIR virkjun

1. Ferðasvæði skilgreind

2. Einkunnarkvarði valinn

3. Viðföng valin

4. Vægi viðfanga ákveðið

5. Virði svæða metið

6. Einkunn svæða reiknuð

7. Svæðum raðað eftir einkunn

1. Áhrifasvæði virkjunar skilgreint

2. Áhrif virkjunar á viðföng metin

3. Virði ferðasvæða eftir virkjun metið

4. Afleiðingastuðull reiknaður

5. Virkjunarhugmyndum raðað eftir áhrifum á

ferðamennsku og útivist

Afleiðingarstuðullinn: Markarfljótsvirkjun B

Meira virði hærri stuðull

Stærra svæði hærri stuðull

ÁlftavatnMarkarfljótTorfajökullMælifellssandurTindfjöllÞórsmörkHeklaHólmsárbotnarÖldufellLandmannalaugarEldgjá

Virði fyrir virkjun

8,388,719,318,887,178,948,478,918,379,299,11

Virði eftir virkjun

2,072,835,615,644,288,588,238,538,098,918,73

Mismunur

6,315,893,713,252,900,360,240,380,280,380,38

Útreikningur

8,38 * 6,31 =8,71 * 5,89 =9,31 * 3,71 =8,88 * 3,25 =7,17 * 2,90 =8,94 * 0,36 =8,47 * 0,24 =8,91 *0,38 =8,37 * 0,28 =9,29 * 0,38 =9,11 * 0,38 =

Afleiðingastuðullinn

Afleiðinga -stuðull svæðis52,8351,3134,5028,8220,783,192,033,392,393,533,46

206,22Meiri röskun hærri stuðull

Viðföng Vogtölur Undirviðföng (viðmið)Fjöldi viðfanga

í meðaltaliUpplifun 0,5Eðlisrænir eiginleikar A 0,2 Víðerni - náttúrulegt - manngert umhverfi öll 4

Stærð, heildEinstætt – fágætt – algengt á landsvísu

Landslag Eðlisrænir eiginleikar B 0,1 Hverasvæði, jarðhiti, laugar

3 hæstu

Ummerki um eldvirkni, gígar, hraunLitirGróðurfarDýralífFjölbreytileiki, einsleitniFjöll, jöklarVatn, ár, fossarGil, gljúfur, gjár

NáttúruverndHughrif 0,2 Fegurð

3 hæstuStórbrotiðÞolmörk ferðamanna

Lotning, helgidómur, ímynd

Hvaða reikniaðferð?– Meðaltal? – Meðaltal af þremur hæstu?– Meðaltal af sex hæstu? – Meðaltal af því sem fær einkunn?– Hæsta gildið?

Hvað vantar inn í virðismatið?

• Veðursæld• Öryggi• Hljóð• Kyrrð• Áskorun• Einstakt á landsvísu• Mikilvægt í héraði