DİĞER ÜLKE UYGULAMALARI AÇISINDAN

DEĞERLENDİRİLİLMESİ

Bireylerin hak arama özgürlüklerinin önündeki engelleri aşmak ve hak arama özgürlüğünün kullanımında eşitliği sağlamak üzere, avukatlık ücretini ve yargılama giderlerini karşılama olanağı bulunmayanların avukatlık hizmetlerinden yararlandığı kurum.

İNGİLTERE ÖRNEĞİ

İngiltere’de ceza hukukunda zorunlu müdafi

hizmetleri ile medeni ve idare hukuk alanındaki

adli yardım hizmetleri Adli Yardım Kurulu (Legal Services Board –LSB) tarafından

yerine getirilmektedir.

Adli Yardım Kurulu 2 milyar poundluk özerk bir bütçeye sahip olup Adalet Bakanlığı’na karşı sorumlu olan yarı bağımsız bir kuruldur. 1999 tarihinde çıkarılan Adalete Erişim Yasası ile kurulan Adli Yardım Kurulu ile 7 ila 12 kişiden oluşmaktadır. Kurul üyeleri ve Başkanı Adalet Bakanlığı tarafından atanmaktadır. Adli Yardım Kurulu hem zorunlu müdafii hizmetleri için avukat görevlendirirken hem de ekonomik

- Ekonomik durumları nedeni ile hukuki danışmanlık alamayanlara

- Avukat tutamayanlara

Adli yardım hizmeti vermektedir.

Kurul bu hizmetleri maaşlı avukatları ile yürütebildiği gibi sözleşmeli avukatlarla

dayürütebilmektedir.

Kurulun hizmet alanları- Göçmenlerin sorunları- İltica- Aile içi şiddet- Kira hukuku- Tüketici hakları- Çocuk ve genç suçluluğu

İngiltere’de Adli Yardım Kurulundan başka yerel düzeyde faaliyetlerde bulunan hukuk merkezleri bulunmaktadır.

İngiltere genelinde 56 yerde hizmet veren bu kuruluşlar Hukuk Merkezleri Federasyonu altında birleşmiştir.

Bu merkezler özellikle yerel düzeydeki problemlere odaklanmış olup işsizlik, ev sorunları, sosyal yardım, göçmenlik gibi sorunlara eğilmektedir. Ayrıca dezavantajlı gruplara yönelik koruyucu hukuk eğitimleri de vermektedir. Hukuk merkezleri Ulusal Piyango İdaresi, Adli Yardım Hizmetleri Kurulu ve London Councils tarafından finansal olarak desteklenmektedir.

ABD CALIFORNIA EYALETİ

ABD’nin California eyaleti Adalet Dairesi tarafından uygulamaya konulan Self-Help sistemi vatandaşlara yargı sistemi ve dava süreçleri ile ilgili temel bilgiler vermekte, gerektiğinde bu süreçlerde vatandaşa yardımcı olmaktadır.

Sistem davanın içeriğine yönelik bir tavsiye vermemekte sadece hukuki sistem ve süreçler hakkında vatandaşı aydınlatmaktadır.

Bu kapsamda California eyaletindeki tüm şehir mahkemelerinde SELF-HELP CENTER merkezleri kurulmuştur.

California Mahkemeler İdaresi California Üniversitesi Hukuk Fakültesi ile bir protokol yaparak bu yardım merkezlerinde hukuk fakültesi öğrencilerinin gönüllü olarak çalışmasını sağlamaktadır.

Hukuk Fakültesi öğrencileri yılda 300 saat bu merkezlerde çalışarak vatandaşa temel hukuki konularda bilgi vermekte, dava süreçlerini anlatmakta,

Bazı davalar için gerekli olan formların doldurulmasında yardımcı olmakta, dava açmak isteyen vatandaşlara yol göstermektedirler. California’nın demografik yapısı gereği burada çalışacak öğrencilerin en az iki dil bilmesi, değişik kültürlerden olması tercih edilmektedir.

Öğrencilerin çalışmaları en az 5 yıl avukatlık tecrübesi olan avukatlar veya mahkeme çalışanları tarafından izlenmekte ve değerlendirilmektedir. Yaklaşık 250 üniversite öğrencisi halen bu merkezlerde çalışmakta olup her öğrenciye 1 yıllık çalışmaları karşılığında 1000 ABD doları destek verilmektedir.

Öğrenciler Vatandaşın sorununu dinlemekte, ne

gibi bir desteğe ihtiyacı olduğunu tespit etmekte,

Dava dilekçesi ile mahkemede gerekli olan belgeleri söylemekte, doldurulması gereken formları doldurmakta yardımcı olmakta,

İngilizcesi yeterli olmayanlara tercüme desteği vermekte

Duruşmada verilen ara karar ve kararlar konusunda vatandaşı bilgilendirmektedir.

Öğrenciler bu sistemde karmaşık hukuki sorunlardan ziyade çok karşılaşılan basit hukuki konular üzerinde deneyim kazanmaktadır.

Aile içi şiddet Boşanma Davaları Velayet Vesayet Veraset Trafik Kazaları Çocukların İşlediği Suçlar Kira davaları

Uygulama sonucunda, Düzgün yazılan dava dilekçeleri ve

formlar nedeni ile yargılamanın gereksiz yere uzaması önlenmekte,

Mahkeme çalışanlarının işleri kolaylaşmakta

Dava sahipleri kendisine verilen bu hizmetten dolayı hukuk sistemine daha fazla güvenmekte

Adalet hizmetlerine memnuniyet artmakta

Dava sahipleri bu yolla farkında olmadan psikolojik hizmet almakta

Mahkemelerdeki çalışma ortamlarına pozitif enerji vermektedir.

HOLLANDA ADLİ YARDIM SİSTEMİ Adli yardım hakkı Hollanda’da anayasal

güvence altına alınmış ve 1994 tarihli Adli Yardım Kanunu ile düzenleme altına alınmıştır.

Adalet Bakanlığı bütçesinden finanse edilen kurul Bakanlığa karşı da sorumludur.

Adli yardıma ayrılan bütçenin her yıl arttığı görülmektedir. Hollanda Adli Yardım Kurulu beş bölgesel ve bir merkezi ofisten oluşmaktadır.

Adli Yardım basit hukuki danışmanlıklar için BİRİNCİL HUKUKİ YARDIM ile karmaşık hukuki konularda danışmanlık ve avukatla temsil için İKİNCİL HUKUKİ YARDIM olarak ikiye ayrılmaktadır.

Adli yardıma ihtiyacı olan kişiler adli yardım merkezlerine başvurarak bir adli yardım sertifikası almakta ve bu sertifikayla kurula kayıtlı olan istediği avukata başvurabilmektedir.

Adli yardım hizmeti vermek isteyen avukatların Adli Yardım Kuruluna kayıtlı olmaları ve Kurulun, Barolar Birliğinin ve Adalet Bakanlığının koyduğu

Kalite standartlarına uymaları gerekmektedir.

Bugün ülkede 12000 civarında avukat bulunmakta olup bunların 7100 tanesi Adli Yardım Kuruluna kayıtlıdır.

Bu avukatlar yıllık yaklaşık 420.000 civarında davaya bakmaktadırlar. Avukatlar adli yardımdan dolayı yaptıkları çalışmaları ve harcamaları

belgelendirerek kurula sunarlar. Kurul genellikle adli yardım nedeni ile verilen hizmet karşılığında sabit bir ücret öder ancak karmaşık davalarda ücret artırım yolu da açıktır.

Vatandaşlar ise aldıkları adli yardım karşılığında belirli bir oranda katkı payı vermek zorundadır.

Kişinin gelir durumuna göre örneğin 3 saatlik bir danışmanlık ücreti için 39 ila 72 euro arasında değişen katkı payı alınmaktadır.

Eğer danışmanlık 3 saatten fazla bir süreyi gerektiriyorsa ilgili kişiye sertifika verilerek kişi avukatlara yönlendirilmektedir. Bir saate kadar olan danışmanlık hizmeti ise ekonomik durumuna bakılmaksızın vatandaşlara ücretsizdir.

Kurul sertifika vermek için ilgili kişinin gelir durumunu nüfus idaresinden, vergi dairesinden araştırmaktadır.

Kişinin son iki yıldaki gelir ve gider durumları diğer ilgili yerlerden de sorulmaktadır.

Sertifika almak isteyen kişiler gelir durumlarına göre 98 ila 732 Euro arasında bir katkı payı ödemek durumundadır.

Bazen de ilgili kişinin ekonomik durumuna göre kişi katkı payından tamamen muaf tutulabilmektedir. Yıllık geliri 40.028 Eurodan fazla olan evli çiftler, ya da yıllık geliri 20.015 Euro’dan fazla olan yalnız yaşayan kişiler adli yardımdan yararlanamamaktadır. Ayrıca her bir çocuk için bu rakamlara 2.674 Euro eklenmektedir.

Birincil hukuki yardımlar için Adli Yardım ofislerinde ön bürolar kurulmuştur. Ön bürolarda 60 dakikaya kadar olan bilgilendirmeler ücretsizdir. Bu bürolarda vatandaşın sorunu dinlenir ve konunun hukuki bir sorun olup olmadığı, ne gibi bir hukuki yola gidilmesi gerektiği anlatılır. Müracaatçı burada dava süreçleri, davanın muhtemel maliyeti ve davayı kazanabilme ihtimali konusunda bilgilendirilir.

Ülke genelinde toplam 30 tane ön büro kurulmuştur. Bunların web sayfaları ile Call Center denilen telefonla yardım merkezleri bulunmaktadır. Her büroda en az sekiz görevli çalışmaktadır. Büyük şehirde bu sayı daha da fazla olmaktadır.

Son yıllarda bu bürolarda çalışacak personelin eğitimi için üniversitelerde özel programlar hazırlanmaktadır.

Bürolar halkın kolayca ulaşabileceği yerlere kurulmuştur ve büroların olabildiğince ferah olmasına özen gösterilmektedir. Büro içinde bekleme yerlerinin de bulunduğu geniş bir salon ve danışmanlık hizmetinin verildiği yüz yüze görüşmenin yapıldığı masalar bulunmaktadır.

Ayrıca hukuki konularda bilgi edinmek için bedava bilgisayar ve internet hizmeti de verilmektedir.

Büroda çalışan görevliler dönüşümlü olarak hem masa başında danışmanlık yapmakta hem de CALL-CENTER de telefonla danışmanlık yapmaktadır.

Eğer müracaat sahibine daha profesyonel danışmanlık hizmeti vermesi gerekiyorsa kişi bir avukata yönlendirilir.

Bu işlem elektronik ortamda yapılır ve kişi adına avukattan randevu alınır.

Ayrıca interaktif ON-LINE başvuru imkanı da bulunmaktadır.

Bunun için adalete giden yol adında bir internet sitesi bulunmaktadır.

Özellikle burada kira ve ev sorunları, iş hukuku, aile hukuk, tüketici hukuku ve idare hukuku konularında temel bilgiler verilmektedir.

Yapılan istatistiklerde müracaat sahiplerinin büyük çoğunluğunun kadınlardan oluştuğu görülmektedir.

Müracaatçıların genellikle 20-45 yaş arasında olduğu, %60’ının işsiz olduğu, büyük çoğunluğunun boşanmış olduğu, batılı olmayan göçmenlerden oluştuğu tespit edilmiştir.

Adli yardım kuruluna bağlı olarak çalışan avukatların düzgün çalışıp çalışmadığı hem hukuki hem de mali yönden iç denetçi avukatlar tarafından denetlenmektedir.

Avukatın eksiklikleri görülürse önce uyarılır ve birkaç ay sonra tekrar denetlenir. Avukatların eksikliklerini tamamlamadığı görülür ise Kuruldan silinir, artık adli yardım hizmeti yapmasına izin verilmez.

Dava sonuçlandıktan sonra avukat yaptığı işlemleri ve harcamaları kurula bildirir, kurul her bir dava tipi için belirli bir saat belirlemiştir ve saat başına avukata ücret ödenir.

Örneğin bir boşanma davası için normal öngörülen süre 10 saattir. Böyle bir dava için avukat 10 saat . 110 Euro = 1100 Euro ücret alabilmektedir.

Avukatların yanı sıra uzlaşmacı olarak görev yapmak isteyen kişilerin de Kurula başvurup sertifika alması gerekmektedir.

Adli yardım yük gelmeye başladığından vatandaşlar daha çok arabuluculuk ve uzlaşma yollarına yönlendirilmektedir.

Almanya federal bir devlet olduğu için her federe devletin kendi adli yardım sistemi bulunmaktadır.

Eyaletlerde İngiltere ve Hollanda da olduğu gibi özerk bütçeli bağımsız ya da yarı bağımsız bir adli yardım kurumu bulunmamaktadır.

Genellikle adli yardım talepleri mahkemelere yapılmaktadır.Hakimler müracaatçının adli yardım hakkı olup olmadığını, katkı payı verecekse ne kadar vereceğine karar vermektedir.

Adli yardım hizmetleri meslek tecrübesine bakılmadan her avukat tarafından yerine getirilebilmektedir.

Hukuk davalarında adli yardım hizmetleri ülkemizde Barolar Birliği tarafından yerine getirilebilmektedir. Ülkemiz dışında başka ülkelerde de görülen bu uygulamaların avukatlarla adli yardım hizmeti alan vatandaşlar arasında bir menfaat çatışması olduğundan sağlıklı bir şekilde yürütülemediği belirtilmektedir.

Bu nedenle bu tür hizmetlerin yarı bağımsız özerk bütçeli bir kuruluş tarafından yerine getirilmesi gerekmektedir.

Adli yardım konusunda vatandaşın farkındalık düzeyi yeterli değildir. Adalet erişiminin herkese açık olduğu değişik programlarla ve kampanyalarla herkese anlatılmalıdır.

Vatandaşın temel hukuk bilgilerine kolayca ulaşabilmesi, dava süreçlerini anlayabilmesi, basit hukuki sorularına yanıt bulabilmesi broşür ve kitapçıklarla bastırıp dağıtılmalı, etkili bir web sayfası hazırlanmalıdır.

CALL-CENTER kurulmalı ve vatandaşların bir telefonla adalet hizmetine erişimi sağlanmalıdır.

Büyük adliyelerde halkla ilişkiler birimi kurularak vatandaşların basit hukuki sorularına cevap alabileceği bir sistem kurulmalıdır.

California örneğinde olduğu gibi büyük üniversitelerin hukuk fakülteleriyle işbirliği sağlanarak burs karşılığında belirli günlerde öğrencilerin bu birimlerde çalışması sağlanmalıdır.

Hollanda sisteminde olduğu gibi Adalet Bakanlığı bünyesinde yarı bağımsız bir Adli Yardım Kurulu kurulursa uzlaşma ve arabuluculuk faaliyetleri de adli yardım kurulu tarafından yürütülmelidir.

Adli Yardım Kurulu gibi bir kurum okullar, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları ile yapacağı bir işbirliği ile koruyucu hukuk uygulamalarına katkıda bulunabilir.

AV. SABİRE SANEM YILMAZ

MUĞLA BAROSU 1156 SİCİL