Strona 1 z 32

Administracja publiczna w Polsce kurs e-learningowy

OPIS KURSU

Z kursu dowiesz się m.in.:

czym jest administracja publiczna, jakie pełni funkcje

jakie elementy administracji publicznej zapożyczyliśmy od zaborców

jak administracja publiczna kształtowała się na przestrzeni lat i za co urzędnik mógł

zostać rozstrzelany

ilu urzędników pracuje w Polsce i ile zarabiają

ile pieniędzy wydajemy na administrację publiczną w Polsce

na czym może polegać korupcja urzędników

jak zapobiegać negatywnym działaniom urzędników

jakie główne wyzwania stoją dzisiaj przed administracją publiczną w Polsce

TREŚCI KURSU

1. Część I – wprowadzenie

2. Cześć II – historia administracji publicznej w Polsce i podział administracyjny

3. Cześć III – administracja publiczna w Polsce – stan obecny

4. Cześć IV – problemy i wyzwania w administracji publicznej w Polsce

5. Część V – podsumowanie

Rozpocznij kurs

Strona 2 z 32

CZĘŚĆ I – WPROWADZENIE

Definicja administracji publicznej

Czym jest administracja publiczna? Termin ten pochodzi od łacińskiego słowa ministrare

oznaczającego służyć oraz kierować i wykonywać. Administracja publiczna powinna zatem

kojarzyć się nam ze służbą publiczną, z systemem, który zapewnia odpowiednie wykonywanie

prawa, umożliwia odpowiednie zarządzanie państwem i realizację interesu publicznego.

Zapoznaj się z przykładowymi definicjami administracji publicznej:

zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji

interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy i w określonych prawem

formach (H. Izdebski, M. Kulesza)

system złożony z ludzi, zorganizowany w celu stałej i systematycznej skierowanej ku przyszłości realizacji dobra

wspólnego jako misji publicznej polegającej głównie (choć nie wyłącznie) na bieżącym wykonywaniu ustaw,

wyposażonych w tym celu we władztwo państwowe oraz środki materialno-techniczne (I. Lipowicz)

zarząd sprawami własnymi lub cudzymi, zarządzanie, gospodarowanie, kierowanie, ale także rządzenie i

rozkazywanie (J.S. Langrod)

Administrację publiczną można podzielić na samorządową i rządową.

Administracja samorządowa

Administracja samorządowa (gminna, powiatowa i wojewódzka) ma na celu realizowanie zadań

publicznych (na danym obszarze), w celu zaspokojenia potrzeb obywateli mieszkających na

danym obszarze.

Administracja rządowa

Administracja rządowa dzieli się na centralną i terenową. Centralna odnosi się do premiera i

rządu, ministerstw oraz centralnych organów administracji rządowej, czyli takich, które swoim

zasięgiem obejmują całą Polskę.

Administracja terenowa to wojewodowie i odpowiednie służby regionalne, czyli działające tylko

na określonym terytorium.

W przypadku administracji rządowej w terenie, możemy również wyróżnić administrację

zespoloną i niezespoloną. W uproszczeniu zespolona polega na zespoleniu organizacyjnym,

finansowym, osobowym i kompetencyjnym z wojewodą (i podlega wojewodzie), przykładem jest

Kuratorium Oświaty.

Administracja niezespolona podlega z kolei ministrom i urzędom centralnym, przykładem są izby

skarbowe, czy Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Strona 3 z 32

Autonomiczne struktury administracji centralnej.

Jest jeszcze administracja państwowa, niezależna od rządu: Prezydent RP, Najwyższa Izba

Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich, czy Narodowy Bank Polski. Mówimy tutaj o tzw.

autonomicznych strukturach administracji centralnej.

Zapoznaj się z wizualizacją podziału administracji publicznej w Polsce.

Źródło: Ministerstwo administracji i cyfryzacji,

https://mac.gov.pl/files/administracja_prezentacja.pdf

Funkcje administracji publicznej

Jakie cele stawia się przed administracją publiczną? Zapoznaj się z przykładowymi funkcjami

administracji publicznej. Funkcja:

PORZĄDKOWO-REGLAMENTACYJNA związana z ochroną porządku publicznego i

bezpieczeństwa zbiorowego (np. kodeks drogowy)

ŚWIADCZĄCA dot. świadczenia usług publicznych i zaspokajania potrzeb społecznych

(np. utrzymywanie szpitali)

REGULATORA związana m.in. z regulacją gospodarki narodowej

WYKONAWCZA dot. wykonywania przepisów prawa

Strona 4 z 32

KONTROLNO-NADZORCZA dot. m.in. kontroli działalności organizacji

pozarządowych

Na podstawie podanych definicji i funkcji oraz innych informacji znalezionych np. w Internecie,

stwórz własną definicję administracji publicznej w Polsce.

Wymień konkretne działania / aktywności administracji publicznej realizujące daną funkcję.

Funkcja porządkowo-reglamentacyjna:

Funkcja świadcząca:

Funkcja regulatora:

Funkcja wykonawcza:

Funkcja kontrolno-nadzorcza:

Strona 5 z 32

CZĘŚĆ II – HISTORIA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I PODZIAŁ

ADMINISTRACYJNY

Współczesna służba cywilna swoimi początkami sięga do epoki państwa absolutnego, natomiast

o nowoczesnej biurokracji można mówić od XIX w.

Tymczasem w XIX w. Polska była pozbawiona samodzielnego bytu państwowego.

Wypracowywane przez setki lat polskie tradycje polityczne, konstytucyjne i administracyjne

zostały przerwane wraz z trzema zaborami. Zostały one zastąpione przez rozwiązania obce. Co

więcej, do chwili odzyskania niepodległości po I wojnie światowej, instytucje administracyjne na

ziemiach polskich rozwijały się w ramach trzech różnych systemów państw zaborczych, które

trudno było ze sobą połączyć.

Zapoznaj się z wybranymi podziałami administracyjnymi Polski na przestrzeni lat.

Prowincje I RP

Źródło: autor Poznaniak – praca własna, licencja CC BY-SA 3.0,

https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Prowincje_I_RP.svg

Strona 6 z 32

Podział administracyjny Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1619 r.

Źródło: autor Poznaniak – praca własna, na podstawie: „Ilustrowany Atlas Historii Polski”, wyd.

Demart, Warszawa 2006, ISBN 83-7427-217-1, licencja Creative Commons Uznanie autorstwa –

Na tych samych warunkach 3.0,

https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Podzia%C5%82_administracyjny_I_RP.png.

Strona 7 z 32

Podział administracyjny Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1764 r.

Źródło: Mathiasrex Maciej Szczepańczyk, na podstawie mapy użytkownika Poznaniak, licencja

Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0,

https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Administrative_division_of_the_Polish-

Lithuanian_Commonwealth_in_1764.png.

Strona 8 z 32

Podział administracyjny Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1789 r.

Źródło: Mathiasrex Maciej Szczepańczyk, na podstawie mapy użytkownika Poznaniak, licencja

Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0,

https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Administrative_division_of_the_Polish-

Lithuanian_Commonwealth_in_1789.PNG.

Strona 9 z 32

Podział administracyjny Księstwa Warszawskiego w 1810 r.

Źródło: Mariusz Paździora – praca własna, licencja CC BY 3.0.,

https://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Ksi%C4%99stwa_Warszawskie

go#/media/File:Duchyofwarsaw1810.jpg.

Strona 10 z 32

Podział administracyjny Królestwa Kongresowego w 1830 r.

Żródło: Mathiasrex Maciej Szczepańczyk, na podstawie mapy użytkownika Poznaniak, Licencja

CC BY-SA 4.0 na podstawie Wikimedia Commons -

https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Administrative_division_of_Congress_Poland_in_18

30.PNG#/media/File:Administrative_division_of_Congress_Poland_in_1830.PNG.

Strona 11 z 32

Podział administracyjny II RP

Źródło: Qqerim – praca własna, własność publiczna,

https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:II_RP_adm.png

Strona 12 z 32

Podział administracyjny Polski w dniu 22 sierpnia 1944 r.

Źródło: Aotearoa – praca własna, na podstawie map administracyjnych Polski zawartych w

Wielkim atlasie historycznym Wydawnictwa Demart (Warszawa 2002) i Narodowym atlasie

Polski wydanym przez Polską Akademię Nauk (1973-1978) oraz powojennego prawodawstwa

polskiego publikowanego w Dzienniku Ustaw, licencja Creative Commons Uznanie autorstwa –

Na tych samych warunkach 3.0, https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:POLSKA_22-08-1944.png.

Strona 13 z 32

Podział administracyjny Polski w dniu 28 czerwca 1946 r.

Źródło: Aotearoa – praca własna na podstawie map administracyjnych Polski zawartych w

Wielkim atlasie historycznym Wydawnictwa Demart (Warszawa 2002) i Narodowym atlasie

Polski wydanym przez Polską Akademię Nauk (1973-1978) oraz powojennego prawodawstwa

polskiego publikowanego w Dzienniku Ustaw, licencja Creative Commons Uznanie autorstwa –

Na tych samych warunkach 3.0, https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:POLSKA_28-06-1946.png.

Strona 14 z 32

Można powiedzieć, że II RP musiała zrezygnować z tradycji Rzeczpospolitej Szlacheckiej (I RP) i

przejęła:

- austriacki model procedur administracyjnych oraz sądownictwa administracyjnego

- pruski model samorządu terytorialnego

- rosyjskie wzory instytucji finansowych

Wydaje się jednak, że polski model był oryginalny i przemyślany. Jego ważnym zadaniem była

integracja Polski po 123 latach zaborów. Niestety próby zespolenia kraju zostały przerwane w

wyniku wybuchu II wojny światowej.

Po jej zakończeniu Polska ponownie straciła niepodległość i przyjmowano rozwiązania

radzieckie, które zostały wzmocnione przez Konstytucję PRL z 22 lipca 1952 r. W Polsce

postępowała centralizacja życia politycznego i społeczno-gospodarczego. Rozwijały się również

aparaty partyjne i państwowe. W 1975 r. utworzono 49 województw.

Strona 15 z 32

Podział administracyjny Polski w latach 1975–1998

Źródło: DemostenesBlade - praca własna, licencja CC BY-SA 4.0,

https://pl.wikipedia.org/wiki/Podzia%C5%82_administracyjny_Polski_1975%E2%80%931998

#/media/File:Podzia%C5%82_administracyjny_Polski_1975%E2%80%931998_by_Demostene

sBlade.jpg.

Po 1989 r. podjęto próby szybkiego przebudowania polskiej administracji publicznej.

W 1989 r. przywrócono ustrój samorządowy w gminach, a w 1999 przeprowadzono istotną

reformę administracyjną, wraz z utworzeniem nowych województw. Utworzono służbę

publiczną, zreformowano administrację podatkową, w 2001 r. przyjęto ustawę o dostępie do

informacji publicznej.

Strona 16 z 32

Od 1 stycznia 1999 r. obowiązuje w Polsce trójstopniowa struktura samorządu terytorialnego

składająca się z:

samorządu gminnego

samorządu powiatowego

samorządu województwa.

Podział administracyjny Polski (stan na 1 stycznia 2010)

Źródło: autor odder, licencja CC BY-SA 3.0,

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wojew%C3%B3dztwo#/media/File:Wojewodztwa.svg.

Strona 17 z 32

Wyszukaj informacje nt. tzw. czterech reform premiera Jerzego Buzka i opisz założenia reformy

administracyjnej (przedstaw 5 wybranych zmian).

Program czterech reform Buzka jest różnie oceniany przez specjalistów. Zastanów się jakie były

wady i zalety reformy administracyjnej.

Zalety reformy administracyjnej (wypisz min. 3)

Wady reformy administracyjnej (wypisz min. 3)

Nie wszyscy są zgodni, że obecny podział administracyjny jest optymalny. Znajdź przynajmniej

trzy raporty polskich instytucji naukowych, think-tanków, czy organizacji pozarządowych dot.

proponowanych zmian w polskim podziale administracyjnym.

Strona 18 z 32

Raport 1 i proponowane zmiany

Raport 2 i proponowane zmiany

Raport 3 i proponowane zmiany

Strona 19 z 32

CZĘŚĆ III – ADMINISTRACJA PUBLICZNA W POLSCE – STAN OBECNY

Zgodnie z oficjalnymi statystykami GUS-u, zatrudnienie w administracji publicznej w 2014 r.

przekroczyło 414 tys. osób, w tym w administracji państwowej pracowało ponad 175 tys. osób, a

w administracji samorządu terytorialnego zatrudnionych było ponad 238 tys. osób.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Warto zwrócić uwagę, że 10 lat temu, w 2005 r. mieliśmy o 70 tys. urzędników mniej. W

administracji państwowej przybyło ponad 10 tys. etatów, a w administracji samorządowej prawie

60 tys.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w 2014 r. w administracji publicznej wyniosło 4600

PLN, czyli więcej niż wynosi średnie wynagrodzenie w Polsce (ok. 4 tys. PLN).

344 941

414 061 418 506 414 011

164 537

183 751 181 194 175 027180 404

230 310 237 312 238 984

0

100 000

200 000

300 000

400 000

500 000

2005 2010 2013 2014

Paid employment in public administration in Poland

TOTAL State administration Local government administration

Strona 20 z 32

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Trzeba tutaj jednak zaznaczyć 2 rzeczy:

1. zarobki są wyższe w administracji państwowej (prawie 5 tys. PLN), a w samorządzie

terytorialnym są niższe i wynoszą ok. 4,3 tys. PLN

2. administracja państwowa skupiona jest głównie w Warszawie gdzie znajdują się siedziby

niemalże wszystkich instytucji publicznych w Polsce. Biorąc to pod uwagę, można powiedzieć, że

przeciętne wynagrodzenie brutto w administracji państwowej jest niemalże identyczne z

przeciętnym wynagrodzeniem w woj. mazowieckim.

Koszty funkcjonowania administracji publicznej w Polsce

Na administrację publiczną w 2014 r. wydaliśmy ponad 12,6 mld PLN – czyli ok. 4-5% ogółu

wydatków budżetowych. Dla porównania na oświatę i wychowanie wydaliśmy 3,5 mld PLN, a na

szkolnictwo wyższe prawie 14,5 mld PLN. Na obsługę długu publicznego wydaliśmy ok. 34,5

mld PLN.

Możemy odnieść te liczby do Unii Europejskiej. Komisja Europejska zatrudnia ok. 33 tys. osób,

w PE prawie 8 tys., a w Radzie UE ok. 3,5 tys. osób. Ogólnie, UE przeznacza ok. 6% swojego

budżetu na personel, administrację i utrzymanie budynków.

Oczywiście administracji publicznej nie można utożsamiać ze sferą budżetową. W państwowej

sferze budżetowej (tzw. budżetówka) w 2014 r. zatrudnionych na podstawie stosunku pracy było

ponad 1,5 mln osób.

3 145

4 184

4 4314 598

3 464

4 598

4 8554 966

2 848

3 8494 109

4 323

2 000

2 500

3 000

3 500

4 000

4 500

5 000

2005 2010 2013 2014

Average monthly gross wages and salaries in PLN in public administration in Poland

TOTAL State administration Local government administration

Strona 21 z 32

Jest to ogromna rzesza pracowników, których wynagrodzenia pośrednio uzależnione są od rządu.

Powoduje to możliwość nacisku na polityków w kontekście podwyżek, szczególnie w okresie

kampanii wyborczej.

Postulat rozdziału polityki i administracji odnosi się jednak do czegoś innego. Mówi o politycznej

neutralności, o apolityczności administracji publicznej. Służba cywilna ma służyć państwu a nie

kolejnym ekipom rządzącym. Znane jest hasło III Republiki Francuskiej, które mówiło o tym, że

„rządy i parlamenty odchodzą, a administracja pozostaje”.

Trzeba jednak powiedzieć, że administracja publiczna ma realizować cele rządu, jest aparatem

służącym tym, którzy sprawują władzę. Warto zatem skorzystać z dodatkowych materiałów

opracowanych w ramach niniejszego projektu i pogłębić swoją wiedzę w zakresie modelu służby

cywilnej.

Kto zatem pracuje w administracji publicznej? Kim jest polski urzędnik?

Kadry w polskiej administracji publicznej

Zatrudnienie odpowiednich osób, które będą pracować na rzecz państwa ma ogromne znaczenie.

Zwracano na to uwagę już w starożytnych Chinach, gdzie precyzowano warunki awansów, zasady

wynagradzania, ubiór, czy konieczność zdania odpowiednich egzaminów.

Dzisiaj dużo się mówi o pracy urzędników, ale często w negatywnym wymiarze. Dlaczego nie

można przełożyć zasad i metod zarządzania z sektora prywatnego, z przedsiębiorstw do

urzędów?

Jest to problematyczne z kilku powodów:

1. państwo jest szczególnym pracodawcą, wymaga przede wszystkim stabilności działania

2. różne kryteria sukcesu w działalności – celem nie jest wypracowanie zysku

3. urzędy nie są poddawane zasadom konkurencji rynkowej, nie grozi im ryzyko eliminacji z

rynku

4. innym aspektem są zróżnicowane wymagania wobec pracowników. W sektorze prywatnym są

one niższe, w przypadku urzędników są one określone w ustawie o służbie cywilnej.

Co więcej, ustalanie warunków zatrudnienia nie ma charakteru negocjacyjnego. Warunki płacowe

są scentralizowane, a możliwość zrzeszania się funkcjonariuszy publicznych poprzez partie

polityczne, czy związki zawodowe, bardzo często jest ograniczona.

Krajowa Szkoła Administracji Publicznej

Strona 22 z 32

Ważną rolę w polskiej administracji publicznej pełni KSAP – czyli Krajowa Szkoła Administracji

Publicznej. Została ona utworzona w 1990 r., a działalność rozpoczęła w 1991 r.

Słuchacze tej kuźni kadr polskiej administracji wyłaniani są w drodze konkursu. Żeby wziąć w

nim udział trzeba mieć m.in. ukończone studia magisterskie, nie ukończone 32 lata.

Przyjmuje się 40 osób rocznie. Program trwa 20 miesięcy. Absolwenci KSAP-u otrzymują

wynagrodzenie/stypendium, ale zobowiązani są do podjęcia i wykonywania pracy przez okres co

najmniej 5 lat w administracji publicznej na stanowiskach, które są do dyspozycji.

Strona KSAP-u: http://ksap.gov.pl/ksap/

Podsumowując, nie ma gotowych rozwiązań, w każdym państwie zarządzanie kadrami w

administracji publicznej wygląda nieco inaczej. Jest zależne od historii, zwyczajów, czy warunków.

W każdym wypadku praca urzędnika powinna być jednak sprawdzana i weryfikowana.

Nadzór i kontrola w administracji publicznej w Polsce

Jak mawiał historyk czasów nowożytnych Lord Acton, „wszelka władza korumpuje, a władza

absolutna korumpuje absolutnie”. Dlatego też władza urzędników musi być ograniczona,

wielostopniowa, a także nadzorowana i kontrolowana.

Nadzór charakteryzuje się władczym charakterem form jego realizacji. Nadzór może

bezpośrednio ingerować w działania organu, który jest nadzorowany. Ma to związek z tym, że ten

kto nadzoruje często podnosi odpowiedzialność za wynik i jakość działań danego organu.

Kontrola ogranicza się natomiast do czynności sprawdzających (jak jest, jak powinno być) oraz

formułowania wniosków i propozycji zmian.

Wśród kryteriów kontroli można wymienić: legalność, celowość, rzetelność, gospodarność, czy

zgodność z celami rządu.

Kontrolę może podzielić na wewnętrzną i zewnętrzną.

Kontrola wewnętrzna może się odnosić np. do kontroli resortowej – czyli dokonywanej w

ramach struktury danego ministerstwa. Doszło do jakiejś nieprawidłowości np. w ministerstwie

środowiska i samo ministerstwo wszczyna wewnętrzne postępowanie wyjaśniające.

Kontrola zewnętrzna dzieli się na niepaństwową (NGO, watchdogi) oraz państwową.

Kontrola państwowa administracji prowadzona jest przez podmioty, które nie są częścią

administracji, ale są jednak częścią aparatu państwowego.

Strona 23 z 32

Kontrola państwowa prowadzona jest m.in. przez sądy i trybunały, przykładem jest np.

działalność sądów administracyjnych – głównie pod kątem legalności – oraz przez specjalne

organy kontrolne pod kątem merytorycznym. Do tych organów kontrolnych zaliczamy NIK,

RPO, KRRiT.

Najwyższa izba Kontroli ma możliwość szerokiego kontrolowania administracji państwowej.

Działania prowadzi na wniosek określonych organów lub też z własnej inicjatywy. Co ważne,

może również kontrolować działalność przedsiębiorców, np. w przypadku kiedy wykonują oni

zamówienia publiczne na rzecz państwa.

Budżet NIK-u na 2015 r. wynosi ok. 260 mln PLN, ale warto powiedzieć, że tylko w 2014 r.

przeprowadzono prawie 140 kontroli, skontrolowano prawie 2,5 tys. podmiotów, a korzyści

finansowe uzyskane w wyniku kontroli izby wyniosły prawie 220 mln PLN. Ujawniono także

finansowe lub sprawozdawcze skutki nieprawidłowości w łącznej wysokości prawie 83 mld PLN.

Skierowano także ponad 100 zawiadomień do organów ścigania oraz ponad 100 zawiadomień o

podejrzeniu naruszenia dyscypliny finansów publicznych przez 135 osób.

Wejdź na stronę NIK-u (https://www.nik.gov.pl/) i zapoznaj się z przykładowymi wynikami

kontroli w zakresie administracji publicznej. Wybierz raport, który Cię interesuje, czy też dotyczy

regionu, w którym mieszkasz i wypisz jego najważniejsze wnioski.

Warto powiedzieć, że również NIK jest kontrolowana poprzez audyt zewnętrzny, realizowany

zgodnie z ustawą o NIK. Wyniku ostatniego audytu został opublikowany w listopadzie 2014 r. i

nie stwierdzono w nim nieprawidłowości.

Choć trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie państwa bez odpowiedniego aparatu

administracyjnego, to administracja publiczna w Polsce napotyka na pewne problemy i wyzwania.

Strona 24 z 32

CZĘŚĆ IV – PROBLEMY I WYZWANIA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ W

POLSCE

Jednym z istotnych problemów administracji publicznej w Polsce jest brak odpowiedzialności

urzędników za podejmowane decyzje. Przykładem może być przetarg na system informatyczny

wspierający proces głosowania podczas wyborów samorządowych w listopadzie 2014 r. i

pozwalający na sprawne ogłoszenie ich wyników. PKW w listopadzie 2013 r. (rok przed

wyborami) ogłosiła przetarg na odpowiednią platformę wyborczą, ale został on unieważniony

ponieważ okazało się, że łamał kilkanaście artykułów ustawy o zamówieniach publicznych.

Dlatego też PKW rozpisała kilka mniejszych przetargów. Jeden z nich na „Zaprojektowanie i

wykonanie modułów do wyborów samorządowych 2014 wraz z administrowaniem i

utrzymywaniem” na kwotę ok. 0,5 mln PLN został rozstrzygnięty w sierpniu 2014 r., a zatem 3

miesiące przed wyborami. Systemu nie udało się w odpowiedni sposób zaprojektować,

przetestować i wdrożyć.

Znajdź informację nt. daty wyborów samorządowych w Polsce w 2014 r. i daty ogłoszenia

oficjalnych wyników.

Znajdź informację nt. zasad wynagradzania pracowników Państwowej Komisji Wyborczej i

Krajowego Biura Wyborczego oraz poniesionych konsekwencji związanych z opóźnieniem w

podaniu wyników wyborów.

Znajdź informacje nt. tzw. informatyzacji ZUS-u (okres realizacji, koszt, wynik).

Strona 25 z 32

Korupcja

Jednym z poważnych problemów administracji publicznej jest korupcja. Czym jest i na czym

może polegać korupcja w obszarze administracji publicznej?

Znajdź w Internecie definicję korupcji w rozumieniu ustawy o Centralnym Biurze

Antykorupcyjnym. Podaj źródło informacji.

Korupcja w administracji publicznej może polegać na następujących zachowaniach (na podstawie

Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz. U. z 1997 Nr 88, poz. 553 z późn. zm.):

Art. 228: przyjmowanie korzyści w zw. z pełnieniem funkcji publicznej, łapownictwo

bierne

Art. 229: wręczanie korzyści osobie pełniącej funkcję publiczną, łapownictwo czynne

Art. 230: płatna protekcja

Art. 230a: udzielanie korzyści w zamian za bezprawne wywarcie wpływu na zachowanie

osoby pełniącej funkcję publiczną

Art. 231: przekroczenie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków przez funkcjonariusza

publicznego

Art. 250a: kupowanie i sprzedawanie głosów wyborczych

Art. 271: poświadczenie nieprawdy

Art. 296: nadużycie uprawnień lub niedopełnienie obowiązków ze szkodą w zakresie

zajmowania się sprawami majątkowymi innej osoby

Art. 296a: żądanie lub przyjmowanie korzyści w zamian za wyrządzenie szkody jednostce

organizacyjnej lub dokonanie czyny nieuczciwej konkurencji

Art. 299: uczestniczenie w transakcjach mających na celu utrudnienie stwierdzenia

przestępczego pochodzenia środków finansowych

Art. 302: zaspokajanie niektórych wierzycieli ze szkodą dla pozostałych

Art. 305: zaspokajanie niektórych wierzycieli ze szkodą dla pozostałych

Zapoznaj się ze stroną http://www.antykorupcja.gov.pl/ i znajdź informacje nt. 5 przykładów

popełnionych przestępstw w ostatnich latach oraz odnieś je do artykułów Kodeksu karnego:

1

2

Strona 26 z 32

3

4

5

Dzisiaj skazani nie są jeszcze w takiej złej sytuacji jak np. w II RP. Zgodnie z ustawą z 1921 r. o

zwalczaniu przestępstw z chęci zysku, popełnionych przez urzędników karą za korupcję była

śmierć przez rozstrzelanie.

Ustawa z dnia 18 marca 1921 r. o zwalczaniu przestępstw z chęci zysku, popełnionych

przez urzędników (Dz.U. 1921 nr 30 poz. 177 1921.04.06)

(…) Art. 2. Urzędnik, winny:

przyjęcia bądź podarunku lub innej korzyści majątkowej, bądź obietnicy takiego podarunku lub innej korzyści

majątkowej, danych w zamiarze skłonienia go do pogwałcenia obowiązków urzędowych lub służbowych, albo

żądania takiego podarunku lub korzyści majątkowej;

innego przestępstwa służbowego, popełnionego z chęci zysku i z pogwałceniem obowiązków urzędowych lub

służbowych w b. dzielnicach rosyjskiej i pruskiej, a w b. dzielnicy austriackiej nadużycia władzy urzędowej,

popełnionego z chęci zysku - będzie karany śmiercią przez rozstrzelanie. (…)

Powyższa ustawa została uchylona na mocy ustawy z dnia 1 czerwca 1923 roku za prezydentury

Stanisława Wojciechowskiego.

Problem z korupcją w Polsce istnieje, ale jej poziom jest raczej porównywalny z innymi

państwami europejskimi. Zapoznaj się z wynikami Corruption Perceptions Index prowadzonego

od 1995 r.

Strona 27 z 32

Źródło: http://www.transparency.org/research/cpi/overview

Trzeba jednak zaznaczyć, że problem korupcji dotyczy całej administracji publicznej, w tym także

organów, które powinny z nią walczyć. Przykładowo jeden z amerykańskich koncernów

informatycznych w latach 2006-2010 przekazał ponad 600 tys. USD na korupcyjne

zabezpieczenie i utrzymanie milionowych kontraktów technologicznych z Komendą Główną

Policji.

Według raportu OLAF (unijnych urząd ds. zwalczania nadużyć finansowych) z 2013 roku w

Polsce 19-23% przetargów mogło być ustawionych w wyniku zmowy przetargowej lub korupcji.

Wykrywalność korupcji wzrasta, w 2014 r. w zakończonych postępowaniach przygotowawczych

policja i prokuratura stwierdziły prawie 19 tys. przestępstw korupcyjnych. Dla porównania w

2005 r. było ich 3 razy mniej. Problemem jest jednak to, że często sądy zawieszają kary za

korupcję, w 2013 r., miało to miejsce w 80% kar.

Zapoznaj się z najnowszymi danymi nt. przestępstw związanych z korupcją w Polsce.

Zaprezentuj dowolne dane w tym zakresie pochodzące z:

Komendy Głównej Policji

Strona 28 z 32

Głównego Urzędu Statystycznego

Korupcja powoduje brak zaufania obywateli do własnego państwa, w tym do urzędników

administracji publicznej. Zgodnie z badaniami opinii publicznej nadal połowa Polaków nie ufa

urzędnikom. Ale należy zaznaczyć, że na przestrzeni ostatnich lat zaufanie do urzędów poprawia

się, i jest nieco wyższe wśród osób, które miały kontakt z urzędem.

Wyszukaj w Internecie informacje nt. zaufania Polaków do organów władzy publicznej, czy

instytucji społecznych. Przedstaw je w formie kilkuzdaniowej wypowiedzi.

Zapoznaj się z filmem w reżyserii Ryszarda Bugajskiego „Układ zamknięty” (2013). Jakie

problemy przedstawia ta produkcja?

W jaki sposób można ograniczać niepożądane zachowania urzędników i wzmacniać te pożądane?

Przykładami są m.in.:

- prewencja i mechanizmy kontrolne, takie jak oświadczenia majątkowe czy rejestry korzyści

- zakazy, czyli określone artykuły kodeksu karnego

- ale także system wartości i etyka kodeksowa

Strona 29 z 32

Do pozostałych problemów i wyzwań stojących przed administracją publiczną możemy zaliczyć

m.in. klientelizm polityczny, czy niewłaściwe zarządzanie kadrami. Innym problemem jest

niekiedy niska wydajność pracowników i kontrola jedynie czasu pracy urzędników, a nie jej

konkretnych efektów. Warto m.in. zauważyć, że zazwyczaj nagrody dla urzędników są traktowane

jako zwykły dodatek do wynagrodzenia, który „się należy”, a nie jako wyróżnienie za szczególne

osiągnięcia.

Warto zauważyć, że polską administracje nadal cechuje brak nowoczesności, chociaż w tym

zakresie w ostatnich latach bardzo dużo się zmieniło.

Wśród e-usług publicznych wprowadzono m.in.:

- możliwość rozliczenia się z urzędem skarbowym przez Internet

- możliwość wprowadzania ofert pracy, ich przeglądania czy zarejestrowania się jako osoba

bezrobotna

- przeglądanie księgi wieczystej online

- składanie wniosków o dopłaty rolnicze

Wypisz e-usługi, z których już korzystałeś/-aś lub zamierzasz skorzystać w przyszłości.

Wypisz e-usługi, których brakuje Ci w polskiej administracji publicznej.

Zapozna się teraz z portalem http://epuap.gov.pl/wps/portal, na którym możesz znaleźć szersze

informacje nt. spraw urzędowych, które możesz załatwić przez Internet.

Jednym z ważnych elementów rozwoju administracji publicznej jest umożliwienie głosowania

przez Internet. Choć perspektywa wykorzystania Internetu w wyborach prezydenckich,

Strona 30 z 32

parlamentarnych czy samorządowych wydaje się być odległa, to warto zauważyć, że wybory

elektroniczne są już lokalnie wykorzystywane w Polsce. Przykładem są np. głosowania nad

budżetem partycypacyjnym.

Wypisz przykłady wykorzystania Internetu podczas dowolnych wyborów/głosowań w Polsce i za

granicą.

W jaki sposób można zwiększyć motywację urzędników do rzetelnego wykonywania

obowiązków? Np. poprzez tzw. zarządzanie godnościowe.

Zarządzanie godnościowe w administracji publicznej

Czym jest zarządzanie godnościowe? Zapoznaj się z poniższą historią.

Pewien człowiek zauważył podczas spaceru robotnika opartego o łopatę.

- Co pan robi? - spytał go z zainteresowaniem.

Kopię dół - odparł tamten.

Dwadzieścia metrów dalej zauważył innego mężczyznę, tym razem dzierżącego w ręce kilof.

Co pan robi? - zapytał ponownie.

Kruszę kamienie - jęknął robotnik, wycierając pot z czoła.

Mężczyzna uszedł jeszcze kawałek i spotkał trzeciego robotnika, taszczącego wór z cementem.

- A pan co robi? - nie ustawał w dociekaniach spacerowicz.

- Ja? - robotnik zatrzymał się, wyprostował i wypiął dumnie pierś. - Ja buduję katedrę!

Ta krótka historia pokazuje, że podejście pracownika do wykonywanych obowiązków może być

diametralnie różne. Niektórzy urzędnicy przekładają papiery, wypełniają formularze, czy

odpowiadają na pytania petentów. Inni natomiast, wspierają przedsiębiorczość, dbają o

zachowanie środowiska naturalnego, czy wzmacniają bezpieczeństwo energetyczne Polski.

Można zatem powiedzieć, że zarządzanie godnościowe (ang. dignity based management) odnosi się

do etosu pracowniczego w urzędach państwowych i samorządowych, a dokładniej do zasad

godnościowej regulacji zachowania.

Innymi słowy, chodzi o powiązanie wykonywanej pracy z zaspokajaniem potrzeby własnej

wartości i godności pracowników.

Strona 31 z 32

Zastanów się dlaczego wolontariusz angażuje swój czas i inne zasoby na rzecz ochrony zwierząt,

ekologii, pomocy innym? Ponieważ uważa to za potrzebne, sensowne, za istotne oraz dzięki temu

realizuje się i rozwija. Oczywiście urzędnik jak każdy musi zarabiać – ale chodzi o to, aby był

pewnego rodzaju płatnym wolontariuszem. Robił rzeczy społecznie użyteczne, sensowne, ale

dostawał za to pieniądze.

Po czym poznać, że dany urząd posiada etos pracowniczy? Po tym, że jego pracownicy

odczuwają dumę z tego, iż pracują w tym właśnie miejscu. Czy każdy urzędnik jest dumny ze

swojej pracy? Czy zawód urzędnika jest powszechnie szanowany?

Znajdź dowolne informacje nt. prób wdrożenia zarządzania godnościowego w administracji

publicznej w Polsce. Wypisz co najmniej 3 źródła znalezionych inicjatyw.

CZĘŚĆ V – PODSUMOWANIE

Zmiany w polskiej administracji publicznej nadal mają miejsce. W pewnym sensie można mówić

o ciągłej, niekończącej się reformie. Wydaje się jednak, że polska administracja publiczna

znacznie zmieniła się na przestrzeni ostatnich lat. W coraz większym stopniu jest profesjonalna,

współpracuje ze środowiskami naukowymi, biznesem i organizacjami pozarządowymi i chyba

coraz mniej jest aktualny jej stereotypowy obraz prezentowany czasem np. przez kabarety:

https://www.youtube.com/watch?v=wnAk44KqWUI

Reasumując, administracja publiczna w Polsce podlegała na przestrzeni ostatnich lat różnym

procesom. W ich wyniku stała się bardziej nowoczesna, profesjonalna, ale nadal stoją przed nią

spore problemy i wyzwania. Odnoszą się one m.in. do efektywności pracy, do współpracy z

biznesem i organizacjami pozarządowymi, czy wprowadzania nowych e-usług publicznych.

Temat administracji publicznej w Polsce odnosi się do bardzo wielu zagadnień i warto je zgłębić.

Wśród nich warto wymienić m.in. zmiany związane z członkostwem Polski w Unii Europejskiej,

koncepcje takie jak dobre rządzenie (Good Governance), czy nowe zarządzanie publiczne (New

Public Management).

Strona 32 z 32

PYTANIA KONTROLNE

1. Zdefiniuj pojęcie administracji publicznej

2. Przedstaw wybraną funkcję administracji publicznej

3. Ile osób jest zatrudnionych w administracji publicznej w Polsce?

4. Czy administracja publiczna w Polsce kosztuje zbyt dużo? Zajmij stanowisko w oparciu o

rzetelne dane.

5. Wyjaśnij pojęcie zarządzania godnościowego.

6. Na czym może polegać przestępstwo korupcji w administracji publicznej? Przedstaw wybraną

sytuację w oparciu o konkretne przepisy prawa.

7. Jakie największe wyzwania stoją obecnie przed administracją publiczną w Polsce?

Literatura:

J. Hausner (red. nauk), Administracja publiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005.

H. Izdebski, M. Kulesza, Administracja publiczna. Zagadnienia ogólne, Liber, Warszawa 2004.

W. Witkowski, Historia administracji w Polsce 1764-1989, Wydawnictwo Naukowe PWN,

Warszawa 2012.

J. Czaputowicz (red. nauk), Administracja publiczna. Wyzwania w dobie integracji europejskiej,

Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008.