ใบความร

เรอง ระบบประสาท ระบบสบพนธ และระบบตอมไรทอ

อวยวะทกสวนในรางกายของคนเราท างานสมพนธกนเปนระบบ ทกระบบตางม

ความส าคญตอรางกายทงสน หากระบบใดท างานผดปกตกจะสงผลกระทบตอระบบอน ๆ ดวย เรา

จงควรรจกปองกน บ ารงรกษาอวยวะตาง ๆ ในทกระบบ ใหสมบรณแขงแรง ท างานไดตามปกตอย

เสมอ จะชวยใหเรามสขภาพด ระบบประสาท ระบบสบพนธ และระบบตอมไรทอ ตางกม

ความส าคญตอรางกาย โดยระบบประสาทชวยควบคมการท างานและรบความรสกของอวยวะทก

สวน ชวยใหรางกายท างานไดตามทตองการ ระบบสบพนธชวยในการสบทอดเผาพนธใหคงอย

ตอไป และระบบตอมไรทอผลตฮอรโมนไปตามกระแสเลอดสอวยวะเปาหมายเพอท าหนาท

ควบคมการท างานของระบบตาง ๆ

แผนภาพแสดงการจดล าดบกลมเซลลทประกอบเปนระบบรางกาย

รางกายของมนษยประกอบดวยเซลล มรปรางและขนาดทแตกตางกนเปนจ านวนมากนบ

ลาน ๆ เซลล กลมเซลลทรวมกนท าหนาทเฉพาะอยาง เรยกวา เนอเยอ เนอเยอชนดเดยวกนหรอตาง

ชนดกน เมอรวมกนท าหนาทอยางใดอยางหนง เรยกวา อวยวะ อวยวะหลาย ๆ อวยวะท างาน

ประสานกนเกดเปน ระบบ ทส าคญตาง ๆ ในรางกาย เชน ระบบขบถายปสสาวะ ประกอบดวยไต

ทอไต กระเพาะปสสาวะ และทอปสสาวะ เปนตน ระบบตาง ๆ ในรางกายท าหนาทแตกตาง แต

ตองท างานสอดคลองสมพนธกบรางกายจงจะสามารถด ารงอยไดอยางปกต ดงนนเราจงควรดแล

รกษาสขภาพรางกายเพอใหอวยวะแตละระบบท าหนาทไดตามปกตจะชวยใหเรามสขภาพทด

ความส าคญ และหลกการของกระบวนการสรางเสรม และด ารงประสทธภาพการ

ท างานของระบบตาง ๆ ในรางกาย

เมอกลาวถงความส าคญของกระบวนการสรางเสรม และด ารงประสทธภาพการท างานของ

ระบบตาง ๆ ในรางกาย มนษยจะด ารงอยไดดวยการท างานของอวยวะตาง ๆ ทงภายในและ

ภายนอกรางกาย การแบงสวนประกอบของรางกายออกเปนระบบตาง ๆ จะชวยใหเขาใจการท างาน

ของระบบและอวยวะทเกยวของงายขน ระบบตาง ๆ ในรางกายตองพงพาและท างานสมพนธกน

อยางใกลชด เชน ระบบยอยอาหารตองมน ายอย ซงหลงออกมาภายใตการควบคมของระบบตอมไร

ทอและระบบประสาท อาหารทยอยแลวจะถกดดซมเขาสระบบไหลเวยนโลหตเพอน าไปเกบสะสม

หรอสงตอไปยงเซลลตาง ๆ เปนตน ดงนนระบบทกระบบในรางกายตองท างานสมพนธกน หากม

อวยวะหรอระบบใดท างานผดปกต กยอมสงผลกระทบตอระบบอน ๆ ตอเนองกนเปนลกโซ เชน

ความเครยดในระบบประสาทสงผลใหการท างานของระบบยอยอาหารผดปกตไปดวย เปนตน ดวย

เหตนเราจงตองรกษาสขภาพรางกายใหสมบรณแขงแรงอยเสมอ เพอด ารงประสทธภาพการท างาน

ของระบบตาง ๆ ในรางกายใหอยในภาวะปกต

ดงนน แนวความคดเดมทวา การดแลสขภาพ คอการเยยวยารกษา เมอรางกายเกดอาการ

เจบปวย หรอมความผดปกตเกดขน จงเปนแนวคดทไมถกตอง เพราะการรอใหเกดการเจบปวยขน

แลวคอยดแลสขภาพ อาจท าใหสายเกนกวาทจะรกษาความเจบปวย หรอการเกดโรคใหหายไดอยาง

ทนทวงทในปจจบนแนวคดดงกลาวจงไดเปลยนมาเนนการสรางเสรมสขภาพเพอสรางภมคมกน

โรคกอนทจะเจบปวย โดยถอวาเปนการปองกนไวดกวาแกไขทหลงนนเอง ซงหลกการสรางเสรม

สขภาพจะไดกลาวในหวขอตอไป อยางไรกตาม คงไมมใครปฏเสธวาการมสขภาพดเปนท

ปรารถนาของทกคน ดงนนนกเรยนจงควรบ ารงสขภาพรางกายของตนใหสามารถด าเนนกจกรรม

ตาง ๆ ในชวตประจ าวนไดอยางมประสทธภาพ

หลกการของกระบวนการสรางเสรมและด ารงประสทธภาพการท างานของระบบตาง ๆใน

รางกาย มแนวทางในการปฏบต ดงน

1. รกษาอนามยสวนบคคล ไดแก อาบน าใหสะอาดทกวน สระผมอยางนอยสปดาหละ 2

ครง ตดเลบมอเลบเทาใหสน ถายอจจาระใหเปนเวลาทกวน สวมใสเสอผาทสะอาดไม

อบชน ซงการรกษาความสะอาดนอกจากชวยปองกนโรคภยแลว ยงชวยเสรม

บคลกภาพใหดขนอกดวย

2. บรโภคอาหารใหถกตองและเหมาะสม โดยค านงถงคณคาทางโภชนาการและความ

สะอาด ปลอดภย เชนรบประทานใหครบ 5 หม ในปรมาณทพอเหมาะ หลกเลยง

อาหารรสจดและของหมกดอง ดมน าใหสะอาดอยางนอยวนละ 8 แกว

3. ออกก าลงกายสม าเสมอ การออกก าลงกายจะชวยใหรางกายกระปรกระเปรา จตใจเบก

บานแจมใส เสรมสรางภมคมกนโรค จงควรออกก าลงกายเปนประจ าอยางนอยสปดาห

ละ 3 ครง และเลอกกจกรรมการออกก าลงกายใหเหมาะสมกบสภาพรางกายและวย

4. พกผอนใหเพยงพอ การพกผอนเปนการผอนคลายความตงเครยดและลดความเมอยลา

ทงทางรางกายและจตใจ การพกผอนทดทสดคอ การนอนหลบ ควรนอนหลบพกผอน

ใหเพยงพอกบความตองการของรางกาย เชน วยรนควรนอนหลบวนละ 8-10 ชวโมง

เปนตน นอกจากน การพกผอนยงปฏบตไดหลายวธ เชนการปลกตนไม การฟงดนตร

การชมภาพยนตร ฯลฯ แลวแตจะเลอกตามความพงพอใจของแตละบคคล

5. ท าจตในใหราเรงแจมใสอยเสมอ การท าจตใจใหราเรงแจมใส เปนวธผอนคลาย

ความเครยดและความวตกกงวลอกอยางหนงทสงผลตอสขภาพจตและสขภาพกาย

ดงนนเมอมปญหาไมสบายใจควรหาทางผอนคลาย โดยปรกษาผทอยใกลชดทไวใจได

หรอหาสงบนเทงใจ เชนฟงเพลง เลนกฬา เปนตน

6. หลกเลยงอบายมขและสงเสพตดใหโทษ สงตาง ๆ เหลานลวนบนทอดสขภาพและ

น ามาสโรคตาง ๆ นอกจากนไมควรส าสอนทางเพศ และรจกการปองกนการตดโรค

ทางเพศสมพนธ

7. ตรวจเชครางกาย เชน ชงน าหนกเปนประจ า เพอควบคมน าหนกใหอยในเกณฑปกต

และส าหรบผทมอายมากกวา 30 ปขนไป ควรตรวจวดความดนเลอดอยางนอยปละ 1

ครง และควรไปพบแพทย เพอตรวจเชครางกายอยางนอยปละ 1 ครง

นอกจากน เราควรดแลเอาใจใสการท างานของอวยวะทส าคญของรางกาย เชน ตา ห จมก

ผวหนง ฯลฯ ใหอยในสภาพทสมบรณและท างานไดตามปกต เพราะหากอวยวะส าคญเหลาน

ท างานผดปกต จะสงผลเสยหายรายแรงตามมา และหากพบอาการผดปกตควรรบปรกษาแพทย

ทนท

รางกายของคนเราประกอบดวย ระบบอวยวะหลายระบบ ซงนกเรยนไดศกษาไปบางแลว

ในระดบชนทผานมา และในชนมธยมศกษาปท 6 น นกเรยนจะไดศกษาเกยวกบระบบประสาท

ระบบสบพนธ และระบบตอมไรทอ

ระบบประสาท (Nervous System)

ระบบประสาท คอ ระบบทประกอบดวยสมอง ไขสนหลง และเสนประสาททวรางกาย ซง

จะท าหนาทรวมกนในการควบคมการท างานและการรบความรสกของอวยวะทกสวน รวมถง

ความรสก นกคด อารมณ และความทรงจ าตาง ๆ สมองและไขสนหลงจะเปนศนยกลางคอยรบการ

กระตนจากสงเราทงภายในและภายนอกรางกาย แลวสงกระแสค าสงผานเสนประสาททกระจายอย

ตามสวนตาง ๆ ของรางกายใหท างานตามทตองการ

องคประกอบของระบบประสาท

ระบบประสาทของคนเราแบงออกเปน 2 สวนใหญ ๆ คอ ระบบประสาทสวนกลาง และ

ระบบประสาทสวนปลาย

1. ระบบประสาทสวนกลาง (central nervous system)

ระบบประสาทสวนกลาง ประกอบดวยสมอง (brain) และไขสนหลง (spinal card)

ซงเปนศนยกลางควบคมและประสานการท างานของรางกายทงหมด

สมอง เปนอวยวะทส าคญและมขนาดใหญกวาสวนอน ๆ ของระบบประสาท บรรจอย

ภายในกะโหลกศรษะมน าหนกโดยเฉลยประมาณ 1.4 กโลกรม หรอ 3 ปอนด สมองแบงออกเปน

2 ชน คอ ชนนอกมสเทา เรยกวา เกรยแมตเตอร ซงเปนทรวมของเซลลประสาท และแอกซอนชนด

ทไมมเยอหม สวนชนในมสขาว เรยกวา ไวท แมตเตอรเปนสวนของใยประสาททออกจากเซลล

ประสาท

สมองของสตวชนสงจะเปนทรวมของใยประสาทควบคมอวยวะตาง ๆ ทบรเวณศรษะท า

หนาทเกยวกบความคด ความจ า ความฉลาด นอกจากนยงเปนศนยกลางควบคมระบบประสาท

ทงหมด

สมองแบงออกเปน 3 สวนใหญๆ คอ สมองสวนหนา สมองสวนกลาง และสมองสวนทาย

สวนประกอบของสมอง การท าหนาท

1.สมองสวนหนา (forebrain)

ประกอบดวย

- ซรบรม (cerebrum)

-เปนสมองสวนหนาสดทมขนาดใหญทสด ท าหนาทเกยวกบความจ า

ความนกคด ไหวพรบ และความรสกผดชอบ นอกจากนยงเปน

ศนยกลางควบคมการท างานของสวนตางๆ ของรางกายทอยใตอ านาจ

จตใจ เชน ศนยควบคมการท างานของกลามเนอ การรบสมผส การพด

การมองเหน เปนตน

- ทาลามส (thalamus) -เปนสวนทอยดานหนาของสมองสวนกลางหรออยขาง ๆ โพรงสมอง

ท าหนาทเปนสถานถอยทอดกระแสประสาททรบความรสก กอนทจะ

สงไปยงสมองทเกยวของกบกระแสประสาทนน

- ไฮโพทาลามส (hypothalamus)

2.สมองสวนกลาง (Midbrain)

-สมองสวนนอยใตสวนทาลามส ซงอยดานลางสดของสมองสวนหนา

ท าหนาทเปนศนยกลางควบคมอณหภมของรางกาย การเตนของหวใจ

การนอนหลบ ความดนเลอด ความหว ฯลฯ นอกจากนยงเปนศนย

ควบคมอารมณและความรสกตาง ๆ เชน อารมณเศราโศกเสยใจ เปน

ตน

-เปนสวนทตอจากสมองสวนหนา ท าหนาทเกยวกบการเคลอนไหว

ของลกตาและมานตา เชน ท าใหลกตากลอกไปมาได ปดเปดมานตา

ขณะทมแสงเขามามากหรอนอย

3. สมองสวนทาย (hindbrain)

ประกอบดวย

-ซรเบลลม (cerebellum)

-อยใตสวนลางของซรบรม ท าหนาทในการดแลการท างานของสวน

ตาง ๆ ของรางกาย และระบบกลามเนอตาง ๆ ใหประสานสมพนธกน

อยางเหมาะสมและราบรน อกทงยงเปนตวรบกระแสประสาทจาก

อวยวะควบคมการทรงตว ซงอยในหชนใน และจากขอตอและ

กลามเนอตาง ๆ ซรเบลลมจงเปนสวนส าคญในการควบคมการทรงตว

ของรางกาย

สวนประกอบของสมอง การท าหนาท

-พอนส (pons) -เปนสวนของกานสมองทอยดานหนาของซรเบลลมตดกบสมอง

สวนกลาง ท าหนาทควบคมการท างานบางอยาง เชน การเคยวอาหาร

การหลงน าลาย การเคลอนไหวของกลามเนอบรเวณใบหนา ควบคม

การหายใจ การฟง

-เมดลลา ออบลองกาตา -เปนสมองสวนทายสด ซงตอนปลายของสมองสวนนตอกบไขสน

หลง จงเปนทางผานของกระแสประสาทระหวางสมองกบไขสนหลง

นอกจากนเมดลลา ออบลองกาตายงท าหนาทเปนศนยควบคมกจกรรม

ของระบบประสาทอตโนมต เชน การเตนของหวใจ การหายใจ การ

หมนเวยนเลอด การกลน การไอ การจาม เปนตน

สมองสวนกลาง พอนส และ เมดลลา ออบลองกาตา สมองทง 3 สวนนรวมเรยกวา กานสมอง (brain stem)

ไขสนหลง เปนสวนทตอจากสมองลงไปตามแนวชองกระดก

สนหลง โดยเรมจากกระดกสนหลงขอแรกไปจนถงกระดกบนเอวขอท

2 ซงมความยาวประมาณ 2 ใน 3 ของความยาวของกระดกสนหลง และ

มแขนงเสนประสาทแตกออกจากขอสนหลงมากมาย ไขสนหลงจะม

เยอหม 3 ชน และมของเหลวบรรจอยในเยอหมสมอง ดงนนเมอมการ

เจาะน าเลยงสมองและไขสนหลงหรอการฉดเขาเสนสนหลง แพทยจะฉดต ากวากระดกบนเอวขอท

2 ลงไปเพราะบรเวณทตอลงไปจะเปนมดของเสนประสาทไขสนหลง จะไมมไขสนหลงปรากฏอย

โอกาสทจะเกดอนตรายกบไขสนหลงมนอยกวาการฉดเขาไปบรเวณอน นอกจากน หากมเชอ

แบคทเรยหรอเชอไวรสหลดเขาไปในเยอหมไขสนหลง เชอโรคจะกระจายไดอยางรวดเรว ท าให

เกดการอกเสบของไขสนหลงอยางรนแรงได

ไขสนหลงท าหนาทรบกระแสประสาทจากสวนตาง ๆ ของรางกายสงตอไปยงสมอง และ

รบกระแสประสาทตอบสนองจากสมองเพอสงไปยงอวยวะตาง ๆ ของรางกาย นอกจากนยงควบคม

ปฏกรยารเฟลกซ (reflax action) หรอปฏกรยาตอบสนองตอสงเราอยางกะทนหนโดยไมตองรอ

ค าสงจากสมอง เชน เมอมอบงเอญถกไฟหรอของรอนจะรบกระตกมอหนทนท ซงปฏกรยา

รเฟลกซนเปนปฏกรยาทส าคญทแสดงใหเหนถงพยาธสภาพของรางกายเกยวกบระบบประสาท

และแพทยสามารถน ามาวนจฉยโรคบางชนดได

2. ระบบประสาทสวนปลาย (peripheral nervous system)

ระบบประสาทสวนปลาย ประกอบดวย เสนประสาทสมอง เสนประสาทไขสนหลง และ

ประสาทระบบอตโนมต ระบบประสาทสวนปลายจะท าหนาทน าความรสกจากสวนตาง ๆ ของ

รางกายเขาสระบบประสาทสวนกลางไปยงอวยวะปฏบตงาน

1) เสนประสาทสมอง มอย 12 ค ทอดมาจากสมองผานรตาง ๆ ของกะโหลกศรษะไป

เลยงบรเวณศรษะและล าคอเปนสวนใหญ

2) เสนประสาทไขสนหลง มอย 31 ค ออกจากไขสนหลงเปนชวง ๆ ผานรระหวางกระดก

สนหลงไปสรางกาย แขน และขา

โดยปกตแลวเสนประสาทสมอง และเสนประสาทไขสนหลงจะประกอบดวยใย

ประสาท 2 จ าพวก คอ ใยประสาทรบ ซงจะน าสญญาณจากหนวยรบความรสกไปยงสมองหรอไข

สนหลงพวกหนง อกพวกจะน าค าสงจากระบบประสาทสวนกลางไปยงกลามเนอลายตาง ๆ ทยดตด

กบกระดกใหท างาน ซงท าใหเราแสดงอรยาบถตาง ๆ ได

3) ประสาทระบบอตโนมต (autonomic nervous system) ประสาทระบบอตโนมต เปน

ระบบประสาททควบคมการท างานของอวยวะทอยภายนอกอ านาจของจตใจโดยไมรสกตว เชน

การเตนของหวใจ การเคลอนไหวของอวยวะภายใน ผนงของหลอดเลอด และตอมตาง ๆ ศนยกลาง

การควบคมของระบบประสาทอตโนมตจะอยในกานสมอง และสวนทอยลกลงไปในสมองท

เรยกวา ไฮโพทาลามส ระบบประสาทอตโนมตท างานโดยการประสานของเสนประสาทคหนงซงม

การประสานงานอยางใกลชดกบฮอรโมนจากระบบตอมไรทอ

การท างานของระบบประสาท

ระบบประสาทเปนระบบทท างานประสานกนกบระบบกลามเนอ เชน ขณะทนกเรยนอาน

เนอหาของบทเรยนนอยนน ระบบประสาทในรางกายของนกเรยนก าลงแยกการท างานอยาง

หลากหลาย โดยใชเวลาเพยงเสยววนาท เรมจากการควบคมกลามเนอตาใหกลอกไปมา ซาย-ขวา

จอภาพของตากจะสงขอมลไปเรยบเรยงทสมองและเกบบางสวนไวในหนวยความจ า พรอมทง

สมองยงสามารถเรยกความทรงจ าเกา ๆ ออกมาใช เพอใหรบรขอมลใหม ๆ ไดดยงขน ขณะเดยวกน

ระบบประสาทจะสงค าสงไปยงกลามเนอลายทยดกระดกใหเรานงตวตรงหรอยกหนงสอขนอานได

และยงควบคมกลามเนอตาใหกะพรบราว 25 ครงตอนาทดวย นอกจากนนระบบประสาทยงรบ

กระแสประสาทจากอวยวะภายในตาง ๆ และสงค าสงกลบไปควบคมการเตนของหวใจ ความดน

เลอด อตราการหายใจ อณหภมในรางกาย การยอยอาหาร และระบบอน ๆ ใหท างานตามปกต

การทนกเรยนสามารถเคลอนไหวรางกายเพอท ากจกรรมหลาย ๆ อยางในเวลาเดยวกนไดนน เพราะ

มการประสานงานกนอยางดระหวางกลามเนอกบประสาททเกยวของ

การบ ารงรกษาระบบประสาท

แนวทางการบ ารงรกษาประสาท มดงน

1. ระวงไมใหเกดการกระทบกระเทอนบรเวณศรษะ เพราะวาหากสมองสวนซรบรมไดรบการ

กระทบกระเทอนอยางรนแรงอาจท าใหความจ าเสอม หรอไมสามารถจ าสงทพบเหนใหม ๆ

ได และหากบรเวณทไดรบความกระทบกระเทอนเปนบรเวณทเกยวกบการเคลอนไหวสวน

ตาง ๆ ของรางกาย อาจท าใหสวนนนเปนอมพาตได

2. ระมดระวงปองกนไมใหเกดโรคทางสมอง โดยใชวธการตาง ๆ เชน ฉดวคซนปองกนโรค

สมองอกเสบในเดกตามระยะเวลาทแพทยก าหนด หรอรบใหแพทยตรวจสอบเมอเกดความ

ผดปกตทเกยวของกบสมอง

3. หลกเลยงยาชนดตาง ๆ ทมผลตอสมอง รวมทงยาเสพตดและเครองดมทมแอลกฮอล เพราะ

การดมแอลกอฮอลมาก ๆ อาจท าใหเกดเปนโรคสมองเสอม (อลไซเมอร) ได

4. พยายามผอนคลายความเครยด หากปลอยใหความเครยดสะสมเปนเวลานาน จะกอใหเกด

ผลเสยทงตอรางกายและจตใจ จงควรหาทางผอนคลายความเครยดดวยวธการตาง ๆ เชน การ

ออกก าลงกาย พบปะสงสรรคกบเพอนฝง ท าตวใหราเรงแจมใส พกผอนใหเพยงพอ

โดยเฉพาะการนอนหลบ เพราะเปนการพกผอนสมองและรางกายทด โดยขณะทเรานอนหลบ

ประสาททกสวนทอยในอ านาจของจตใจจะไดรบการพกผอนอยางเตมท และระบบประสาท

นอกอ านาจจตใจกจะท างานนอยลง

5. รบประทานอาหารทมประโยชนตอรางกาย โดยเฉพาะอาหารทใหวตามนบ 1 สง ไดแก

อาหารพวกขาวกลอง ขาวซอมมอ ถวลสง เครองในสตว เมลดทานตะวน เปนตน เพราะ

วตามนบ 1 จะชวยใหระบบประสาทแขน ขา และศรษะท างานปกต ชวยปองกนโรคเหนบ ชา

ปองกนโรคเหนบชา ปองกนอาการเหนอยงาย

ระบบสบพนธ (Reproductive System)

ระบบสบพนธ เปนระบบทเกยวกบการเพมจ านวนของสงมชวตใหมากขนตามธรรมชาต

และเปนการทดแทนสงมชวตรนเกาทตายไป เพอใหด ารงเผาพนธไวได ซงการสบพนธไวได ซง

การสบพนธของมนษยเปนการสบพนธแบบอาศยเพศ ตองอาศยอวยวะสบพนธของเพศชายและ

เพศหญง

1.3.1 อวยวะสบพนธเพศชาย

อวยวะสบพนธเพศชาย ประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน

ภาพแสดงอวยวะในระบบสบพนธเพศชาย

1. อณฑะ (testis) เปนตอมทมคณลกษณะคลายรปไข อยในถงหมอณฑะ เพศชายทมรางกายปกต

จะมอย 2 อน ท าหนาทสรางตวอสจ (sperm) ซงเปนเซลลสบพนธเพศชาย และสรางฮอรโมน

เพศชาย คอ เทสโทสเตอโรน (testosterone) เพอควบคมลกษณะตาง ๆ ของเพศชาย เชน การม

หนวด มขนขนทรกแร เสยงแตกหาว เปนตน ภายในอณฑะจะประกอบดวย หลอดสรางตว

อสจ (seminiferous tubules) เปนหลอดเลก ๆ ขดไปมาอยภายใน ท าหนาทสรางตวอสจ

2. ถงหมอณฑะ (scrotum) เปนถงของผวหนงอยนอกชองทอง ซงสของผวหนงสวนนมกจะเขม

กวาสวนอนของรางกายทวไป ท าหนาทควบคมอณหภมใหพอเหมาะในการสรางตวอสจ ซงตว

อสจจะเจรญไดดทอณหภมต ากวาอณหภมปกตของรางกายประมาณ 3-5 องศาเซลเซยส

3. หลอดเกบตวอสจ (epididymis) มลกษณะเปนทอเลก ๆ ขดทบไปมา รปรางคลายลกน าตวเตม

วย สวนบนโต สวนลางแคบ อยดานบนของอณฑะ ท าหนาทเกบตวอสจทเจรญเตมทกอนทจะ

สงผานไปยงหลอดน าตวอสจ

4. หลอดน าตวอสจ (vas deferens) เปนทออยถดจากสวนลางของหลอดเกบตวอสจ มอย 2 ทอ ท า

หนาทล าเลยงตวอสจไปเกบไวทตอมสรางน าเลยงอสจ

5. ตอมน าสรางน าเลยงอสจ (seminal vesicle) เปนตอมรปรางคลายถงยาว ๆ ผนงไมเรยบอย

ดานหลงตอกบกระเพาะปสสาวะ ท าหนาทสรางอาหารเพอใชเลยงตวอสจ เชน น าตาล

ฟรกโทส วตามนซ โปรตนโกลบลน เปนตน และสรางของเหลวมาผสมกบตวอสจเพอใหเกด

สภาพทเหมาะสมส าหรบตวอสจ

6. ตอมลกหมาก (prostate gland) เปนตอมทมขนาดใกลเคยงกบตอมลกหมาก อยตอนตนของทอ

ปสสาวะ ท าหนาทหลงสารทมฤทธเปนดางออน ๆ เขาไปในทอปสสาวะเพอท าลายฤทธกรดใน

ทอปสสาวะ ท าใหเกดสภาพทเหมาะสมกบตวอสจ

7. ตอมคาวเปอร (cowper’s glands) เปนตอมทมรปรางกลมขนาดเทาเมดถว อยใตตอมลกหมาก

ลงไป ท าหนาทหลงสารไปหลอลนทอปสสาวะในขณะทเกดการกระตนทางเพศ ท าใหตวอสจ

เคลอนทเรว และยงท าหนาทช าระลางกรดของน าปสสาวะทเคลอบทอปสสาวะ ท าใหตวอสจ

ไมตายเสยกอนในขณะเคลอนทออกมา

โดยทวไปเพศชายจะเรมสรางตวอสจเมอเรมเขาสวยรน คออายประมาณ 12-13 ป และจะ

สรางไปจรตลอดชวต การหลงน าอสจแตละครงจะมของเหลวประมาณ 3-4 ลกบาศกเซนตเมตร ม

ตวอสจเฉลยประมาณ 350-500 ลานตว ปรมาณน าอสจและตวอสจแตกตางกนไปตามความแขงแรง

สมบรณของรางกาย เชอชาต และสภาพแวดลอม ผทมตวอสจต ากวา 30 ลานตวตอลกบาศก

เซนตเมตร หรอมตวอสจทมรปรางผดปกตมากกวารอยละ 25 จะมโอกาสเปนหมนได

น าอสจจะถกขบออกทางปสสาวะและออกจากรางกายตรงปลายสดของอวยวะเพศชายตว

อสจจะเคลอนทไดประมาณ 1-3 มลลเมตรตอนาท ตวอสจเมอออกสภายนอกจะมชวตอยไดเพยง 2-

3 ชวโมง แตถาอยในมดลกของผหญงจะอยไดนานประมาณ 24-48 ชวโมง ตวอสจมลกษณะคลาย

ลกออด มขนาดเลกมาร ประกอบดวยสวนส าคญ 3 สวน คอ สวนหว เปนสวนทมนวเคลยสอย และ

ถอวาเปนสวนทส าคญทสดในการสบพนธ สวนรางกาย มลกษณะเปนรปทรงกระบอกยาว และ

สวนหาง เปนสวนทใชในการเคลอนท ตวอสจจะมคา pH ประมาณ 7.35-7.50 มสภาวะคอนขางเปน

ดาง ในน าอสจนอกจากจะมตวอสจแลวยงมสวนผสมของสารอน ๆ ดวย

อวยวะสบพนธเพศหญง

อวยวะสบพนธเพศหญง ประกอบดวยสวนตาง ๆ ดงน

ภาพแสดงอวยวะในระบบสบพนธเพศหญง

1. รงไข (ovary) มลกษณะรปรางคลายเมดมะมวงหมพานต ยาวประมาณ 2-3 เซนตเมตร

หนา 1 เซนตเมตร มน าหนกประมาณ 2-3 กรม และม 2 อน อยบรเวณปกมดลกแตละขางโดยดาน

ในยดตดกบมดลกโดยเสนเอน สวนดานนอกยดตดกบล าตว ท าหนาทดงน

1) ผลตไข (ovum) โดยปกตไขซงเปนเซลลสบพนธเพศหญงจะสกเดอนละ 1 ใบ จากรง

ไขแตละขางสลบกนทกเดอน และออกจากรงไขทกรอบเดอน(โดยประมาณ 28 วน) เรยกวา การตก

ไข ตลอดชวงชวตของเพศหญงปกตจะมการผลตไขประมาณ 400 ใบ คอ เรมตงแตอาย 11-14 ป ไป

จนถงอายประมาณ 45-50 ป จงหยดผลต เซลลไขจะมอายอยไดนานประมาณ 24 ชวโมง

2) สรางฮอรโมนเพศหญง ซงมอยหลายชนด ทส าคญ ไดแก

(1) เอสโทรเจน (estrogen) เปนฮอรโมนทท าหนาทควบคมเกยวกบมดลก ชอง

คลอด ตอมน านม และควบคมการเกดลกษณะตางๆ ของเพศหญง เชน เสยงแหลมเลก

สะโพกผาย การขยายขนาดของหนาอกและอวยวะเพศทใหญขน เปนตน

(2) โพรเจสเทอโรน (progesterone) เปนฮอรโมนทท างานรวมกบเอสโทรเจนใน

การควบคมเกยวกบการเจรญของมดลก การเปลยนแปลงเยอบมกลกเพอเตรยมรบไขท

ผสมแลว

2. ทอน าไข (oviduct) หรอปกมดลก (fallopian tube) เปนทอทเชอมระหวางรงไขทงสอง

ขางกบมดลก มกลามเนอซงบบรดตวเสมอ เสนผานศนยกลางประมาณ 2 มลลเมตร ยาวประมาณ 6-

7 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร ท าหนาทเปนทางผานของไขทออกจากรงไขเขาสมดลก

โดยมปลายขางหนงเปดอยใกลกบรงไข เรยกวา ปากแตร (funnel) บดวยเซลลทมขนสนๆ ท าหนาท

พดโบกไขทตกมาจากรงไขใหเขาไปในทอน าไข ทอน าไขเปนบรเวณทอสจจะเขาไปปฏสนธกบไข

3.มดลก (uterus) มรปรางคลายชมพ กวางประมาณ 4 เซนตเมตร ยาวประมาณ 6-8

เซนตเมตร หนาประมาณ 2 เซนตเมตร อยในบรเวณองกระดกเชงกราน ระหวางกระเพาะปสสาวะ

กบทวารหนก ภายในเปนโพรง ผนงเปนกลามเนอเรยบหนา ยดหดไดมากเปนพเศษ ประกอบดวย

โครงสราง 3 ชน คอ ชนนอกเปนเยอบาง ๆ ปกคลมดานนอกมดลก ชนกลางประกอบดวยกลามเนอ

เรยบทหนาและขยายตวไดมากในเวลาตงครรภ และชนในสดเรยกวา เยอบมดลก มลกษณะบาง

เปนทฝงตวของไขทปฏสนธแลว มดลกท าหนาทเปนทฝงตวของไขทไดรบการผสมแลว และเปนท

เจรญเตบโตของทารกในครรภ

4. ชองคลอด (vagina) เปนทอยาวจากปากชองคลอดไปจนถงปากมดลก อยระหวางทอ

ปสสาวะและทวารหนก ท าหนาทเปนทางผานของตวอสจเขาสมดลก เปนทางออกของทารกเมอ

ครบก าหนดคลอด และยงเปนชองใหประจ าเดอนออกมาสภายนอก ทปากชองคลอดมเยอ

พรหมจารปดอย ดานบนของชองคลอดยาวประมาณ 7 เซนตเมตร และดานลางยาวประมาณ 9

เซนตเมตร

การตกไข (ovukation) คอการทไขสกและออกจากรงไขเขาสทอน าไข ในชวงกงกลางของ

รอบเดอน ถานบวนแรกทมประจ าเดอนเปนวนท 1 ของการตกไขจะเกดขนประมาณวนท 13-15

การมประจ าเดอน (menstruation) เกดจากผนงมดลกกลอกตวเมอไขไมไดรบการผสม เปน

สงทเกดขนตามธรรมชาตทแสดงใหทราบวาเดกหญงนนไดเจรญเตมทพรอมทจะมลกได

การบ ารงรกษาระบบสบพนธ

ระบบสบพนธเปนระบบหนงในโครงสรางของรางกายทท างานประสานสมพนธอยาง

ใกลชดกบระบบอน ๆ เพอชวยใหชวตด ารงอยและสบพนธเพอด ารงเผาพนธไว เราจงควร

บ ารงรกษาอวยวะในระบบสบพนธใหสามารถท างานไดตามปกต ดงน

1. ดแลรางกายใหแขงแรงอยางสม าเสมอ โดยรบประทานอาหารใหถกสดสวนทง 5 หมลด

อาหารจ าพวกทมไขมนสง และเพมอาหารทมกากใยสงโดยรบประทานผก ผลไม ถวเมลด

แหงและในเพศหญงซงมการสญเสยเลอด และมการผลตเลอดใหมในทกรอบเดอน ควร

รบประทานอาหารทชวยบ ารงเซลลเมดเลอด เชน อาหารทมธาตเหลกสง ไดแก เนอสตว ตบ

ไขแดง ผกใบเขยว ถวเหลอง เปนตน

2. ออกก าลงกายอยางสม าเสมอ อยางนอยสปดาหละ 3 ครง ครงละไมต ากวา 30 นาท จะชวยให

รางกายแขงแรง คลายความเครยด ท าใหนอนหลบ และท าใหเลอดไหลเวยนไดด

3. งดเครองดมทมสวนผสมของแอลกอฮอล เพราะวาแอลกอฮอลสงผลตอการเปลยนแปลงของ

ระดบฮอรโมนเพศ โดยเฉพาะในเพศชาย แอลกอฮอลจะท าใหระดบฮอรโมนเพศชายลดลง

เกดการเปลยนแปลงเรองทางเพศ และท าใหสมรรถภาพทางเพศลดลง

4. พกผอนใหเพยงพอ ไมเครงเครยด และท าจตใจใหราเรงแจมใสอยเสมอ

5. ท าความสะอาดรางกายอยางทวถงและสม าเสมอ อยางนอยวนละ 2 ครง

6. สวมใสเสอผาทสะอาด ไมอบชน และอยาใหรดแนนจนเกดไป

7. ไมใชเสอผา ผาเชดตว และเครองนงหมรวมกบผอน เพราะอาจตดเชอบางชนดได

8. ไมส าสอนทางเพศ งดเวนการเปลยนคนอน เพราะอาจตดเชอทางเพศสมพนธและเชอเอดส

9. เมอเกดสงผดปกตใด ๆ เกยวกบอวยวะเพศ ควรรบปรกษาแพทย

ระบบตอมไรทอ (Endocrine System)

ระบบตอมไรทอ เปนระบบทผลตสารทเรยกวา ฮอรโมน เปนตอมทไมมทอหรอรเปด จง

ล าเลยงสารเหลานนไปตามกระแสเลอดไปสอวยวะเปาหมาย เพอท าหนาทควบคมการท างานของ

ระบบตาง ๆ ฮอรโมนจะท างานโดยประสานกบระบบประสาท เราจงเรยกระบบตอมไรทอและ

ระบบประสาทนวา ระบบประสานงาน ฮอรโมนทผลตขนจากตอมไรทอจะตองมปรมาณพอดกบ

รางกาย และมฤทธมากพอทจะท าใหเกดพฤตกรรมตาง ๆ ในสงมชวต ถาปรมาณฮอรโมนมมาก

หรอนอยเกนไปจะท าใหเกดโรคตาง ๆ ขนได เชน โรคเบาหวาน โรคคอพอก หรอโรคทเกยวของ

กบการเจรญเตบโตของรางกาย เปนตน

ตอมไรทอในรางกาย

ตอมไรทอในรางกายของเรา มดงน

1. ตอมใตสมอง (pituitary gland) เปนตอมทมขนาดเลกรปรางกลม อยใตสมอง แบงเปน 2 สวน

คอ ตอมใตสมองสวนหนา (anterior pituitary หรอ adenohypophysis) และตอมใตสมองสวน

หลง (posterior pituitary หรอ neurohypophysis) เปนศนยควบคมใหญของรางกาย มหนาท

ส าคญหลายอยาง เชน สรางฮอรโมนควบคมการเจรญเตบโตของรางกายและกระดก และสราง

ฮอรโมนทท าใหความดนเลอดสงขน ท าใหปสสาวะเปนปกต และการบบตวของมดลกใน

เพศหญงขณะคลอดบตรดวย นอกจากนยงท าหนาทควบคมการท างานของตอมไรทออนๆ เชน

ตอมไทรอยด ตอมหมวกไต รวมไปถงควบคมการท างานของระบบสบพนธของคนเรา

2. ตอมหมวกไต (adrenal gland) เปนตอมทมรปรางคอนขางแบนคลายหมวดครอบอยสวนบน

ของไตแบงออกเปน 2 ชน ชนในสรางฮอรโมนอะดรนาลน ซงมคฯสมบตเหมอนสารทหลง

จากปลายประสาทอตโนมต โดยจะกระตนรางกายทกสวนใหเตรยมพรอม หลอดเลอดทวไป

หดตวและท าใหความดนเลอดสงขน สวนชนนอกสรางฮอรโมนควบคมการเผาผลาญอาหาร

(cortisol) ตลอดจนฮอรโมนควบคมการดดซมเหลอทไต (aldosterone)

3. ตอมไทรอยด (thyroid gland) เปนตอมทมลกษณะเปนพ เชอมตอกน เปนตอมทอยตดกบกลอง

เสยงและหลอดลม ตอมนจะมขนาดโตขนตามอาย เพศ และภาวะโภชนาการ ท าหนาทหลง

ฮอรโมนทเรยกวา ไทรอกซน (thyroxin) ซงมความส าคญตอการควบคมการเจรญเตบโตของ

รางกายใหด าเนนไปไดอยางเหมาะสม

4. ตอมพาราไทรอยด (parathyroid gland) เปนตอมขนาดเลก ม 2 ค อยตดกบตอมไทรอยด ท า

หนาทสรางฮอรโมนพาราฮอรโมนทควบคมปรมาณของแคลเซยมในเลอดและรกษาความเปน

กรดเปนดางในรางกายใหอยในระดบทเหมาะสม

5. ตอมทอยในตบออน (islets of langerhans) เปนตอมทสรางฮอรโมนอนซลน ซงมหนาทควบคม

ปรมาณน าตาลของรางกาย ถาขาดฮอรโมนชนดนจะท าใหเปนโรคเบาหวาน เพราะไมสามารถ

เปลยนน าตาลในเลอดใหเปนไกลโคเจนเกบไวในกลามเนอหรอในตบได

6. รงไข (ovary) ในเพศหญง และอณฑะ (testis) ในเพศชาย โดยทรงไขท าหนาทผลตไขและสราง

ฮอรโมนเพศ คอ ฮอรโมนเอสโทรเจนกบฮอรโมนโพรเจสเทอโรน เปนฮอรโมนทควบคม

เกยวกบลกษณะตาง ๆ ของเพศหญง เชน เสยงเลกแหลม สะโพกผาย การขยายใหญของอวยวะ

เพศ และเตานม เปนตน สวนอณฑะท าหนาทสรางตวอสจและสรางฮอรโมนเพศชาย คอ เทส

โทสเตอโรน เพอควบคมลกษณะตาง ๆ ของเพศชาย เชน เสยงแตกหาว ลกกระเดอกแหลม ม

ขนขน บรเวณหนาแขง รกแร และอวยวะ เปนตน

7. ตอมไทมส (thymus gland) เปนตอมทมรปรางคลายพระมดแบนทางขาง ม 2 กลบขนาดและ

รปรางแตกตางกนไปตามอาย มขนาดใหญในทารกแรกเกด และจะคอย ๆ เลกลงเมอเรมเขาส

วยผใหญ ท าหนาทควบคมการท างานของระบบภมคมกนของรางกาย

8. ตอมไพเนยล (Pineal gland ) เปนตอมเลกๆ ทอยบรเวณกงกลางสมองสวนเซรบรมพซาย และ

พขวา สรางฮอรโมนชอ เมลาโทนน (Melatonin) มอวยวะเปาหมาย คอ อวยวะเพศ และ

เซลเมลาโนไซด ถาตอมไพเนยลถกท าลาย หรอสรางฮอรโมนนอยเกนไป มผลท าใหการเจรญ

ทางเพศเรว กวาปกต (เปนหนม-สาวเรวกวาปกต) ถาสรางฮอรโมนมากเกนไปการเจรญทางเพศ

จะชากวาปกต

การควบคมกลไกตาง ๆ ของรางกายใหเปนปกตนน เกยวของกบระบบประสาทและระบบ

ตอมไรทอทท างานรวมกน การท างานของระบบประสาทนนจะเกดขนอยางรวดเรว เพราะม

เสนประสาททเชอมโยงตอเนองตลอดรางกาย จงท าใหการตอบสนองตอสงเราตาง ๆ เปนไปอยาง

รวดเรว แตการท างานของระบบตอมไรทอจะเปนไปอยางชา ๆ เพราะตอมไรทอไมมทางขนสงส า

เลยงฮอรโมนไปยงเปาหมายโดยตรงตองอาศยไปกบกระแสหมนเวยนของโลหต ซงตองผาน

อวยวะอน ๆ กอนจะถงเปาหมาย ซงการท างานของรางกายจะมขอดทวา ถาไมใชอวยวะซงเปน

เปาหมายของฮอรโมนแลวอวยวะนน ๆ จะไมถกกระตน ดงนนการควบคมการเจรญเตบโตของเดก

ขบวนการเมแทบอลซมของรางกาย เปนตน

การบ ารงรกษาระบบตอมไรทอ

ความเจรญเตบโตและกจกรรมอน ๆ ภายในรางกายของเรา อยภายใตการควบคมของ

ฮอรโมนชนดตาง ๆ ทผลตจากตอมไรทอ ซงสงผลโดยตรงตอการด ารงชวต ความเปนปกตสขของ

รางกายและจตใจมนษย ดงนนเพอใหการท างายของระบบตอมไรทอทท าหนาทประสานกนกบระบบ

ประสาทด าเนนไปไดตามปกต เราจงควรบ ารงรางกายใหสมบรณแขงแรง ดงน

1. เลอกรบประทานอาหารทมคณคาทางโภชนาการครบทง 5 หม ในปรมาณทเหมาะสมหลกเลยง

อาหารทจะกอใหเกดโทษกบรางกาย ลดอาหารทมรสหวานจด เพราะอาจเปนสาเหตทท าใหเกด

โรคเบาหวานได รบประทานอาหารทะเลหรอเกลอทมธาตไอโอดน เพอปองกนโรคคอพอก

2. ดมน าในปรมาณทเพยงพอ ประมาณ 6-8 แกวตอวน เพราะน าชวยในการผลตฮอรโมน

3. ออกก าลงกายสม าเสมอ เพราะการออกก าลงท าใหระบบตอมไรทอและระบบประสาท

อตโนมตท างานไดอยางสมดล

4. ลดปรมาณเครองดมทมแอลกอฮอล เพราะแอลกอฮอลมผลตอการท างานของระบบตอมไรทอ

บางตอมใหดวยประสทธภาพลง เชน ตอมใตสมอง ตอมไทรอยด รวมทงรงไขและอณฑะดวย

5. หลกเลยงสภาพแวดลอมทสงผลตอระบบตอมไรทอ เชน แหลงโรงงานอตสาหกรรมยา

อตสาหกรรมหลอมโลหะ โรงงานถลงแร เปนตน

6. พกผอนใหเพยงพอ มความคดสรางสรรค คดในเชงบวกมาก ๆ จะสงผลไปทตอมใตสมองท า

ใหหลงฮอรโมนทดมผลท าใหสขภาพและสขภาพจตด