ajḖn kaarifan lokal dina upacara adat ritus tiwu...
TRANSCRIPT
AJḖN KAARIFAN LOKAL
DINA UPACARA ADAT RITUS TIWU PANGANTḖN
DI KACAMATAN BABAKAN KABUPATḖN CIREBON
(Analisis Struktural-Sémiotik)
TÉSIS
Diajukeun pikeun nyumponan sarat nyangking Gelar
Magister Pendidikan Bahasa dan Budaya Sunda
ku
FIET HARYADI
1107297
PROGRAM MAGISTER PENDIDIKAN BAHASA DAN BUDAYA SUNDA
SEKOLAH PASCASARJANA
UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA
BANDUNG
2014
LEMBAR PENGESAHAN
Disaluyuan jeung disahkeun ku:
Pangaping I,
Dr. Ruhaliah, M.Hum.
NIP 19641110 198903 2 002
Pangaping II,
Dr. H. Dingding Haerudin, M.Pd.
NIP 19640822 198903 1 001
Kauninga ku
Ketua Program Studi Pendidikan Bahasa dan Budaya Sunda
Sekolah Pasca Sarjana UPI,
Dr. H. Yayat Sudaryat, M.Hum.
NIP 19630210 198703 1 001
PERNYATAAN
Dengan ini saya menyatakan bahwa tésis dengan judul “Ajén Kearifan Lokal dina
Upacara Adat Ritus Tiwu Pangantén di Kecamatan Babakan Kabupatén Cirebon
(Analisis Struktural-Sémiotik)” ini beserta seluruh isinya adalah benar-benar
karya saya sendiri, dan saya tidak melakukan penjiplakan atau pengutipan dengan
cara-cara yang tidak sesuai dengan etika keilmuan yang berlaku dalam masyarakat
keilmuan. Atas pernyataan tersebut, saya siap menanggung resiko yang dijatuhkan
kepada saya apabila di kemudian hari ditemukan adanya pelanggaran terhadap
etika keilmuan karya saya ini, atau ada klaim dari pihak lain terhadap keaslian
karya saya.
Bandung, Pebruari 2014
Yang membuat pernyataan,
Fiet Haryadi
NIM 1107297
PANGJAJAP
Bismillahirohmanirrohim.
Sadaya puja kagungan Allah Nu Maha Kawasa, sagala puji kagungan
Gusti Nu Maha Suci, anu parantos maparin urang kabagjaan anu taya papadana.
Solawat sareng salam mugia kasanggakeun ka Nabi Muhammad SAW, para
kulawargana, para sahabatna, sarta ka urang sadaya para umatna dugi ka ahir
jaman, Amin Yaa Robbala’lamin.
Ieu tesis judulna “Ajḗn Kearifan Lokal dina Upacara Adat Ritus Tiwu
Pangantén di Kecamatan Babakan Kabupatén Cirebon (Analisis Struktural-
Sémiotik)”. Upama niténan kana UARTP di masarakat, katitén masarakat masih
kurang ngarti, komo pikeun jalma awam mah, sabab UARTP disawang ku
masarakat ngan saukur kagiatan hiburan nu dilaksanakeun sataun sakali, teu apal
kana ajén, struktur, tanda jeung patanda nu aya dina UARTP. Ku kituna,
diayakeun ieu panalungtikan sangkan UARTP téh jadi bacaan anu gampang
dicangkem ngeunaan ajén, struktur, tanda jeung patanda sangkan bisa ditarima ku
masarakat.
Pamungkas, ieu tésis tangtuna seueur kakiranganna, masih pinuh ku
kahéngkéran, ku kituna panulis miharep mugia aya kritik sareng saran ti sadaya
pihak kana ieu tésis, mugia ieu tésis aya mangpaatna pikeun ngajembaran élmu
pangaweruh jeung bisa dijadikeun alternatif bahan bacaeun ngeunaan kabudayaan
nu aya di wewengkon Kabupaten Cirebon.
Bandung, Pebruari 2014
Panulis,
Fiet Haryadi
CATUR NUHUN
Puji sinareng sukur utamana disanggakeun ka Allah Subhanahuwata’ala, anu
tos maparin kasehatan, kaasih, tur kanyaah-Na. Solawat sareng salam mugia
kasanggakeun ka Jungjunan nabi urang sadaya, Nabi Muhammad SAW, para
kulawargana, para sahabatna, sarta ka urang sadaya para umatna dugi ka ahir
jaman, Amin Yaa Robbala’lamin.
Ieu tésis tiasa réngsé jalaran dibarengan usaha, du’a, sareng bantosan ti pihak-
pihak sanésna. Ku kituna, panulis seja ngahaturkeun séwu nuhun laksa keti
kabingahan ka nu parantos nungtun sareng ngabantosan, utamina ka:
1. Dr. Ruhaliah, M.Hum., salaku pangaping I anu teu weléh masihan apingan,
rojongan, sareng kersa diririweuh ku sim kuring salami nyusun ieu tésis;
2. Dr. H. Dingding Haerudin, M.Pd. salaku pangaping II, anu parantos ngaping
dugi ka réngséna ieu tésis;
3. Dr. H. Yayat Sudaryat, M.Hum. salaku Pupuhu Prodi Pendidikan Bahasa dan
Budaya Sunda Pasca Sarjana UPI;
4. réngréngan Dosén Pasca Sarjana Pendidikan Bahasa dan Budaya Sunda anu
parantos ngatik sareng ngadidik: Prof. Dr. Iskandarwassid, M.Pd., Prof. Dr.
H. Yus Rusyana, Prof. Dr. H. Asép Sjamsul Bachri, Prof. Dr. Cécé Rakhmat,
M.Pd., Prof. Dr. H Rahman, M.Pd., Dr. Dédi Koswara, M.Hum., Dr. H.
Dingding Haérudin, M.Pd., Dr. Hj. Nunuy Nurjanah, M.Pd., Dr. H. Usép
Kuswari, M.Pd., kalih Dr. Budi Susétyo, M.Pd.;
5. Ibu Wulan anu teras-terasan diririweuh;
6. pun bojo, Dédéh Maryani, S.Pd, anu teu kendat ngadu’akeun, ngarojong tur
ngaping kana sagala kagiatan sim kuring;
7. Nazhira Alfitriani jeung Khansa Nabilah (anaking jimat awaking);
8. Almarhum Bapa Masudin (mugia dicaangan di alam kuburna), sareng pun
biang (Emih Asriki), anu mikanyaah teu kendat-kendat, maparin kaasih, tur
pangdu’a;
9. mitoha, H. Aif Efendi hatur nuhun pidu’ana sareng Hj. Encas anu janten
panguat ati;
10. lanceuk-lanceuk: Adé Basumala, Ahmad Fadillah, Oom Komalasari, Ahmad
Riyadi, Nurdin Kurniawan, S.Pd, Mida Madyawati, S.Pd, Nora Noviarini,
hatur nuhun pidu’ana;
11. lanceuk ipar: Sri Hartati, S.Pd.SD, Titin Maryati, Selamet Mulyono, Nunung,
Sri Andayani, S.Pd.SD, Imam Mu’tiun, S.Pd, Muhmad Hamid;
12. adi ipar: Wawan Kuswanto, S.Pd, sareng Heppy Triani Setiawati, mugia
jaranten jalma soléh, kareueus kulawarga;
13. Bapa Nurwahid, S.Pd.MM, salaku Pupuhu SMPN 1 Pabuaran, hatur nuhun
idin belajarna;
14. Bapa H. Moh. Alim Syahrudin, MM, salaku pupuhu MTsN Babakan, hatur
nuhun pidu’a sareng rojonganna;
15. Bapa Ir. Djono Sismanto salaku General Manager PG Tersana Baru, sareng
staf karyawan PG Tersana Baru;
16. Bapa H. Hamid salaku Ketua APTRI Kecamatan Babakan, sareng anggota
APTRI;
17. Bapa Aqwa salaku punduh/sesepuh PG Tersana Baru;
18. Bapa H. Sodikin, SS salaku Guru Seni Budaya SMAN Babakan salaku
Budayawan;
19. Bapa Moch. Rofi’i salaku tokoh masarakat/pénsiunan pagawé PG Tersana
Baru;
20. Bapa H. Sarifudin, Ibu Hj. Mimin Mintarsih, Bapa Dodo Suwondo,
S.Pd.MM, hatur nuhun pidu’ana;
21. sobat saéntragan, Fahmi Rakman, Acécép Sudjana, Nida Kania Déwi, nu tos
babarengan sauyunan diajar;
22. Sutanandika, M. Irfan Maulana sareng Arif Ali Abdillah, hatur nuhun éditana;
23. Andi Ubaidillah, hatur nuhun corél drawna;
24. Dyna, Angga, Riza, Dini, Arif, Dwi, Mpi, Asep F, Jani, Mela, Budi, Haris,
mudah-mudahan ka hareupna leuwih suksés deui. Amin!
25. sadaya pihak anu parantos ngarojong kana réngséna ieu skripsi anu teu tiasa
disebatkeun hiji-hiji.
Mugia sadaya amal sareng kasaéan ti sadayana janten amal ibadah anu
kénging ganjaran ti Allah SWT. Amin.
Jazakumullah khairan katsiran wa jazakumullah ahsanal jaza.
Bandung, Pebruari 2014
Fiet Haryadi
DAPTAR SINGGETAN
APTRI : Asosiasi Petani Tebu Rakyat Indonesia
BSC : Baca, simak jeung catet
BUD : Badan Urusan Dagang
BPU : Badan Pimpinan Umum
BPUPPN : Badan Pimpinan Umum Perusahaan Perkebunan Negara
Dir. : Diréksi
dkk. : dan kawan-kawan
DVD : Digital Vidio Disk
FPBS : Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni
Grb. : Gambar
ins. : Instruksi
jsb. : jeung sajabana
jrrd. : jeung réa-réa deui
KUD : Kopersi Unit Désa
LBSS : Lembaga Basa jeung Sastra Sunda
MP : Menteri Pertanian
No. : Nomor
Persero : Pérusaahaan Pérseorangan
PG : Pabrik Gula
PGTB : Pabrik Gula Tersana Baru
PPGI : Pengusaha Pabrik Gula Indonesia
PNP : Perusahaan Nasional Perorangan
PPN : Perusahaan Perkebunan Negara
PT : Perusahaan Terbatas
RI : Repubilik Indonesia
RNI : Rajawali Nusaantara Indonesia
SK : Surat Keputusan
Spk. : saparakanca
SPS : Sekolah Pasca Sarjana
TRI : Tebu Rakyat Indonesia
UARTP : Upacara Adat Ritus Tiwu Pangantén
UPI : Universitas Pendidikan Indonesia
DAPTAR GAMBAR
Ganbar Kaca
2.1. Kajian jeung Proses Pembentukan Téks UARTP................................... 19
2.2 Tanda Bahasa Saussure............................................................................ 31
2.3 Segitiga Sémiotik Peirce.......................................................................... 32
2.4 Raraga Mikir............................................................................................ 37
3.1 Desain Panalungtikan................................................................................ 40
4.1 Struktur UARTP....................................................................................... 66
DAPTAR TABÉL
Tabel Kaca
3.1 Pedoman obsérvasi............................................................................... 44
3.2 Kisi-kisi wawancara............................................................................. 45
3.3 Kartu data............................................................................................. 47
4.1 Interprétasi kana Tanda Ikon............................................................... 67
4.2 Interprétasi kana Tanda Indéks........................................................... 73
4.2 Interprétasi kana Tanda Simbol........................................................... 94
DAPTAR LAMPIRAN
Lampiran Kaca
1. Lampiran-lampiran............................................................................. 121
2. Surat Keputusan Pengesahan Judul Tésis
dari Sekolah Pasca Sarjana UPI Bandung.........................................
122
3. Surat Keputusan Penelitian/observasi.................................................
124
4. Alat Pengumpul Data......................................................................... 126
5. Daftar Gambar................................................................................... 141
6. Riwayat Hirup................................................................................... 174