akŞam sahife 8 bugün bütün vilâyetlerde merasim …halkevleri 22 ikineiteşrin 1938 salı...
TRANSCRIPT
A K Ş A M Sahife 8
Bugün bütün vilâyetlerde merasim yapılacak
Saat on dörtte Atatürkün heykeli veya büstü önünde toplanılacak
H eyke l ve b ü s to lm ıy a n yerle rd e C ü m h u rly e t m e y d a n la rın d a to lanılacak, m e ra s im saat on altıya k a d a r b itecek
Istanbulda Gülhane parkınde, Taksimde ve üsküdarda iskele meydanında toplanılacak
Bugün saat on dörtte, Ankaradan başka bütün vilâyetlerde toplantılar yapılacaktır. Halk tam saan on dörtte Atatürkün heykel ve büstü olan yerlerde bunların etrafında, ol- mıyan yerlerde Cumhuriyet meydanlarında toplanacaktır.
Îstanbulda toplantı Gülhane parkında, Taksim âbidesi önünde ve Üsküdarda İskele meydanında olacaktır.
Heykel ve büst bulunmıyan meydanlarda güzel ve büyük bir kürsü üzerine Atatürkün iyi bir fotoğrafı konacaktır. Kürsü Türk ve Parti bayrağı ile örtülecek, hiç bir siyah işaret bulundurulmıyacaktır.
Atatürkün büyük eserini emanet ettiği Türk gençliğine ve talebelere toplanma meydanında ön safta yer verilecektir.
Bando mevcud olan ve Şopenle Bethofenin matem havalarını çalabilecek vaziyette bulunan yerlerde İstiklâl marşından sonra bu marşlarla törene başlanacaktır. Bando yoksa İstiklâl marşından sonra tören açılacaktır.
Tören bu suretle açıldıktan sonra
Türk milleti,Kurtuluş savaşma başladığı
mızın on beşinci yılındayız- Bugün cümhuriyetimizin onuncu yılını doldurduğu en büyük bayramdır. Kutlu olsun.
Bu anda büyük Türk milletinin bir ferdi olarak bu kutlu güne kavuşmanın en derin sevinç ve heyecam içindeyim.
Yurddaşlanm,Az zamanda çok ve büyük iş
ler yaptık. Bu işlerin en büyüğü, temeli Türk kahramanlığı ve yüksek Türk kültürü olan Türk cümhuriyetidir. Bundaki muvaffakiyeti Türk milletinin ve onun değerli ordusunun bir ve beraber olarak azimkârane yürümesine borçluyuz. Fakat yaptığımızı asla kâfi görmüyoruz. Çünkü daha çok ve daha büyük işler yapmak mecburiyetinde ve azmindeyiz. Yurdumuzu dünyanın en mamur ve en medeni memleketi seviyesine çıkaracağız. Milletimizi, en geniş refah vasıta ve kaynaklarına sahib kalacağız, Mülî kültürümüzü muasır medeniyet seviyesinin üstüne çıkaracağız.
Bunun için bizde zaman ölçüsü, geçmiş asırların gevşetici zihniyetine göre değil, asrımızın sürat ve hareket mefhumuna göre düşünülmelidir. Geçen zamana nisbetle daha çok çalışacağız. Daha az zamanda, daha büyük işler başaracağız.
Bunda da muvaffak olacağımıza şüphem yoktur- Çünkü Türk milletinin karakteri yüksektir. Türk milleti çalışkandır, Türk milleti zekidir. Çünkü Türk milleti birlik ve beraberlikle güçlükleri yenmesini bilmiştir. Ve çünkü Türk milletinin yürümekte olduğu terakki ve medeniyet yo-
her yerde üç nutuk söylenecektir. Bunları Parti mümessili, Belediyeden biri, Belediye olmıyan yerlerde köy ihtiyar heyetlerinden biri ve halktan bir genç söyliyeeektir.
Nutuklarda Atatürkün eserlerinden, memlekete ve millete yaptığı büyük hizmetlerden, hayatı ve aramızdan ayrılmasile duyulan yas ve elemden bahsedilecektir.
Kendi nutuklarından onuncu yıl nutku ve gençliğe hitabı gibi parçalar, vecizelerden seçilmiş bazı kısımlar okunacaktır.
Nutuklar, milletin, Atatürke saygı ve sevgisini ebedî olarak, onun manevî varlığı ve hatırası etrafında toplanacağını ve bu topluluktan en büyük millî vahdet ve kudreti alacağını, eserine bağının ebedileşeceğini söyliye- rek ve nihayetinde Atatürkün eserlerine ve yaptığı inkılâplara daima artan bir inanla bağlı kalıp onları ileri götüreceklerine and içerek bitecektir.
Tam saat 16 da Dahiliye Vekâletinin yaptığı tamimde zikrettiği veçhile ve vasıtalarla bildirilerek üç da
lımda elinde ve kafasında tuttuğu meşale müsbet ilimdir.
Şunu da ehemmiyetle tebarüz ettireyim ki yüksek bir insan cemiyeti olan Türk milletinin tarihî vasfı da güzel sanatları sevmek ve onda yükselmektir. Bunun içindir ki milletimizin yüksek karakterini, yorulmaz çalışkanlığını, fıtri zekâsını, ilme bağlılığını, güzel sanatlara sevgisini ve millî birlik duygusunu mütemadiyen ve her vasıta ve tedbirlerle besliyeı-ek inkişaf ettirmek, millî ülkümüzdür.
Türk milletine çok yaraşan bu ülkün, onu bütün beşeriyette hakikî huzurun temini yolunda kendine düşen medenî vazifeyi yapmakta muvaffak kılacaktır.
Büyük Türk milleti,On beş yıldan beri giriştiğimiz
işlerde muvaffakiyet vadeden çok sözlerimi işittin. Bahtiyarım ki bu sözlerimin hiç birinde milletimin hakkımdaki itimadını sarsacak bir isabetsizliğe uğramadım.
Bugün ayni iman ve katiyetle söylüyorum ki, millî ülküye tam bir bütünlükle yürümekte olan Türk milletinin büyük millet olduğunu bütün medenî âlem az zamanda bir kere daha tanıyacaktır.
Asla şüphem yoktur kî Türklüğün unutulmuş büyük medenî vasfı, kabiliyeti, bundan sonraki inkişafile, âtinin yüksek medeniyet ufkunda yeni bir güneş gibi doğacaktır.
Türk milleti,Ebediyete akıp giden her on
senede bu büyük millet bayramını, daha büyük şerefle, saadetlerle, huzur ve rahat içinde kutlamanı gönülden dilerim.
Ne mutlu Türküm diyene.
kikalık bir sükût ve ihtiram vakfesi yapılacaktır.
Üç dakikanın hitamında altı meşale derhal ateşlenecek ve Atatürkün heykeli, büstü veyahud resmi önünde ihtiram geçidi yapılacak, bundan sonra merasim bitecektir.
Halkevleri 22 ikineiteşrin 1938 salı gününe kadar kapalı kalacak ve bina içinde hiçbir faaliyet yapılmayacaktır.
Hareket, toplantı ve merasim esnasında hiç bir siyah işaret bulun- mıyacaktır.
Halkevlerinde sabah toplantısı
Büyük Önderin cenaze merasimi münasebetile bu sabah Ankaradan maada her tarafta Halkevlerinde saat 11,45 de toplantılar yapılacaktır.
★ Fatih Halkevinden: 1 — Ulu Şefimiz ve eşsiz Atamızın yüksek ve ebedî hatırasını anmak ve bağlılığımızı sunmak üzere bugün saat 11,45 de ev kurağındaki toplantı salonunda bir tören yapılacaktır.
A — İstiklâl marşı,B — Söylev,C — Atatürkün gençliğe hitabeleri,Ç — Üç dakika ihtiram vakfesi,2 — Bu toplantıya herkes gelebilir.
Çanakkalede bir vapur karaya oturdu
Çanakkale 20 (Akşam) — Doyçe Levant kumpanyasının İthaka vapuru, 1885 ton hamule ile İzmirden İs- tanbula giderken bu sabah saat 4 de Kepez fenerinin 500 metre açığında sahile muvazi şekilde karaya oturmuştur. Kaptanı vapuru kurtarmağa çalışmışsa da muvaffak olamamıştır. Alemdar tahlisiye gemisi yardıma gitmiştir. Vapurun vaziyeti tehlikeli değildir.
Atatürkün cenaze merasiminde Cümhuriyetçi İspanya hükümetini temsil edecek olan heyet evvelki gün tayyare ile Atinaya ve dün de saat 13,58 de gene tayyare ile Atmadan Yeşilköy hava istasyonuna gelmiştir. Heyeti hâmil tayyare saat 15,10 da
0 Yeşilköyden Ankaraya hareket etmiş-
Atatürk sulh ve insanlık hizmetindeBir arkadaşımız diyordu ki:«— Atatürkün şahsına ve eserine
karşı her taraftan hayranlık sesi geliyor. Fakat bunun ehemmiyetini anlamak için nasıl bir zamanda yaşadığımızı düşünmelisiniz!»
Öyle bir zaman ki bütün kıymetler hakkmdaki hükümler derin bir buhran geçirmektedir. Demokrasi ile faşizm, sol ve sağ, rejim ve sınıf kavgalarına hususî bir şiddet vermiştir. Milletler arasında veya ayni millet içinde fikir ve his tezadlan azamiye çıkmıştır. Atatürkün şahsında ve eserinde ne var ki herkes onu sevmekte ve övmekte birleşiyor?
Bir tarafa göre, tamamen vasıtasız bırakılmak dahi, bir milleti kurtuluş imkânlarını arayıp bulmaktan mahrum etmiyeceğini ilk defa o göstermiştir. Bir diğer tarafa göre, eğer demokrasi ve diktatörler onun gibi hareket etselerdi; rejim ve ideolojiler arasındaki amansız mücadeleye lüzum kalmayacaktı. Bir başkasına göre, Atatürk, demokrasinin otoritesiz- lik hastalığını tedavi etmiştir. Amerikan kiliselerinde ise, sulhun büyük adamı için dua edilmiştir.
Bunun sırrı, Atatürkün, kendi milleti için istediğini başka milletler için reddetmemesinde, şeref, sulh ve hürriyeti kendi milleti kadar bütün milletler için de aramasındadır. Balkanlar ve Sadâbad paktları, Kemalizm için yalnız bir emniyet değil, bir prensip Idavası idi. Osmanlı imparatorluğu için sınırdaş demek, ebedî düşman demekti: Türkiyenin hudutları, ittifaklar ve dostluklarla çevrilmiştir. Lozan Türkiyesini bir sulh tehlikesi gibi karşılamış olanlar, sonraları gene ona, eğer olmasaydı icat edilmek lâzım gelen bir sulh kuvveti olarak istinat etmişlerdir.
Türkiye başancıhğı, hiçbir mücadeleyi tahrik etmeksizin ve hiç bir cephe ayrılığı teşvik etmeksizin, vazifesini yaptı. Bu vazife üstünde, on dört sene derin bir hassasiyetle çalışan İsmet İnönü, cümhuriyet reisliğinde Atatürkü takip etmiştir: Millî emniyet ve beynelmilel sulh için, Kemalist Türkiye ayni prensip ve hareketler istikametini muhafaza edecektir.
Bizim gibi, hiç kimsenin unutmadığı cihet, Kemalizm davasımn bütün inkişaf seyrinde, her türlü vasıflarından başka, yüksek bir tefekkür adamı olan İsmet İnönünün daimi iştirak ve tesiridir. Kemalizmin artık tekerrür eden esaslarının aranış ve bulunuşunda Atatürkün en yakın emektaşı (Collaborateur), İsmet İnönü olmuştur.
F. R. Atay
mandanı, hariciye teşrifat müdürü ve daha iki generalden mürekkeptir.
Ankara 20 (Telefonla) — Cenaze merasiminde bulunacak İspanyol heyeti bugün saat 17,12 de tayyare ile gelmiştir
' Ne mutlu Türküm diyeneBugünkü toplantılarda okunacak olan
A T A T Ü R K ’ün bir hitabesi
Ispanyol heyeti geldiIstanbulda kısa bir tevakkuftan
sonra Ankaraya gitti
I
Dün gelen İspanyol heyeti Yeşüköyde ¡7
tir. Heyet Nafia Nazın, Barselon ku-
Bahife 4 A K Ş A M
Suriye gazetelerinin makaleleri“Atatürkün başardığı işler
mucize, harika kabîlindendir,,“ Birkaç sene İçinde yaptığı inkılâblar birkaç
asırda yapılması mümkün olmıyan işlerdir,,“Atatürk, bütün dünyada misli pek az
yetişmiş nâdir şahsiyetlerden biridir,,
Atatürkün 1905 de Yafa piyade alayında bulunduğa zamana aid bir hatıra: Soldan sağa doğru mülâzım Zeki (şimdi ticarette meşgul), yüzbaşı Mustafa Kemal, mülâzım İhsan Kurtkan (Çoruh mebusu), alay kumandam
kaymakam Ahmed Uamdi Al tuğ, zabitlerden biri, yüzbaşı Miifid Özdeş (Kırşehirmebusu), mülâzım Cemal (emekli albay)
Atatürkün vefatı Suriyede büyük bir teessür uyandırmıştır. Şamda bu haber üzerine bütün daire ve mü- esseselerde bayraklar yarıya çekilmiş, hükümet erkânı, konsoloslar, binlerce halk konsoloshanemize giderek taziyette bulunmuşlardır- Ehali büyük bir teessür içindedir. Gazeteler Atatürkün büyüklüğünden bahseden uzun makaleler yazıyorlar.
Halebde de halk konsoloshanemize giderek taziyette bulunmuşlardır. Haleb gazeteleri de uzun makaleler yazmaktadır.
Suriye gazetelerinin en eski ve en muteberlerinden biri olan Elifba gazetesi bu münasebetle yazdığı başmakalede diyor ki:
«Atatürk, bir asrın yetiştirdiği nn büyük şahsiyetlerden ve en muazzam dehâ ve ahlâkı nefsinde cemet- miş liderlerden birisi idi. Liderlerin âdeti kendi semerei mesailerini kendilerine hasretmektir. Ancak Mustafa Kemal mücadelesinin, semerei mesaisini, ahlâkının ve dehâsının semeresini kendi milletine vakfetmiştir.
O millet ki, muzmahil bir dereceye düşmüşken O büyük bir kudretle kaldırdı ve büyük devletler seviyesine çıkardı. Atatürk, Türkiyenin gemisini müthiş ve mütenevvi fırtınalardan kurtararak sahili selâmete eriştirdi. Buna mukabil milletinden ne bir taht istedi, ne arkasında mirasa konacak bir varis bıraktı.
Biz Atatürk’ü beynelmilel bir insan olarak böylece tarif edebiliriz. Ancak, bir Türk recülü olmak itiba- rile Türk milleti Atasının büyüklüğünü ve memleketine hizmetini daha ziyade takdir eder. Ve onlar bizden ziyade Büyük Şefin açtığı boşluğun acısını duyar. Her halde sayın Türk milletini uğradığı bu büyük darbeden dolayı onun matemine ve duygularına iştirak etmemek ve O büyük ölü için Allahın bol rahmetini dilememek elimizden gelmiyor.»
Halebde çıkan «Eltekaddüm» gazetesinde meşhur muharrirlerden
Şükrü Kender, Atatürkün ölümü har berine tahsis ettiği başmakalesinde diyor ki:
«Biz, Atatürk için Türkiyenin yaratıcısı dediğimiz zaman bu sözümüzle bir mecaz veya mübalâğa etmiş olmuyoruz. Avrupa siyasilerinin uzun müddettenberi «hasta adam» diye tesmiye ettikleri Türkiye umumî harb sonunda ihtizar dakikalan geçiriyordu.
İşte tam bu esnada bir adam çıktı, hem Türklere ve hem de bütün dünyaya hitaben:
— Hayır; Türkiye ölmemiştiı*. Onda henüz hayat damarları yaşıyor, o dirilecek ve kurtulacaktır, dedi.
Bu sözleri söyliyen Atatürktü.Atatürk, ölü zannedilen hastanın
tedavisine devam etti, ve Türkiyeye bugünkü yüksek hayatını bahşetti. Bugün düveli muazzama ile at. başı yürüyen kuvvetli, sarsılmaz bir Türkiye yarattı.
Bugün ölen Mustafa Kemal, Tür- kiyeyi hakikî ölümden kurtarmış olan ve onu yoktan var eden bir yaratıcı olmak itibarile beşerin fev
kinde bir mertebe ihraz etmiştir-Şurası şüphesizdir ki, Atatürk’ün
başardığı işler mucize ve harika ka- büindendir. Bir kaç sene zarfında memleketinde yaptığı inkılâb bir kaç asırda yapılması mümkün olmayan işlerdendir.»
Muharrir burada Büyük Şefin yaptığı bir çok ıslahatı da yazdıktan sonra sözlerine şöyle devam ediyor:
«Atatürk, Türkiye ülkesini şarktan garbe nekletti ve onu Avrupalılaştırdı. Bu suretle halkın ruhuna yüzlerce, binlerce senelerdenberi inmiş olan bir takım âdet ve hurafelere nihayet verdi.
İşte Türk milleti böyle müstesna büyük adam kaybetti. Bu kaybı telâfi edilemiyecek kadar büyüüktür.
Atatürk yalnız Türkiyede değil, bütün cihanda misli pek az ve mah- dud olarak yetişmiş olan nadir şahsiyetlerden biridir.
Şüphesiz ki, tarih onu cihanın ölmez büyükleri arasında kaydedecektir.»
Figaro
Atatürk t bir in
Atatürk yeni Ti olduğu kadar mi
yetiştirici!Yeni Türkiyede bütün bir millet te
essür içindedir: Türkiye cümhuriye- tinin babası olan şahsiyet İstanbulda- ki beyaz Dolmabahçe saraymda son nefesini vermiştir. Avrupanm en meşhur üstadları tarafından temsil edilen tababet, bütün gayretlerini beyhude yere harcamıştır,. 938 senesi içinde Büyük hastayı tedavi için iki defa Ankaraya çağrılmış olan profesör Fiessinger, Fransız ilmini liyakatle temsil ediyordu.
Çelik mavisi gözlerini Şarkın güzel aydınlığına yummuş olan adam ne harikulâde bir insandı.
29 ilkteşrin923 tenberi, Atatürk — kendisinin hakikaten «Türklerin babası» olduğunu senbolize etmek için memleketinin ona verdiği ad buydu — Türkiye cümhuriyeti reisliği vazifesini ifa ediyordu.
O Hitler veya Mussolini gibi iktidar mevkiine gelmiş halk adamı değildi; bu devlette diktatör sıfatı kuvvetle reddedilirdi. Atatürk yeni Türkiyenin yaratıcısı olduğu kadar milletinin mürebbisi ve yetiştiricisi olmuştur.
İtilâf devletlerinin biraz hafif meşrep bir cömertlikle İzmire ihracına müsaade etmiş oldukları Yunan ordularının boyunduruğundan Anado- luyu kurtarmak için, Sultanın arzusu hilâfma ve ona karşı millî iradeyi tutuşturmuş olan muzaffer kumandan olduktan sonra memleketinin modernleşmesi işine cesaretle girişmişti. Altıncı Sultan Mehmede karşı cüretkâr mücadelesi Onu, bir yandan 10 ağustos 1920 de Türkiyeyi ağır şartlar dikte eden, ve Yunanistana Anadoluda çok geniş bir hisse ayıran Sevr muahedesi imzalanırken, ihanet cürmile idama mahkûm ettirmişti.
O zaman, bütün iradeleri etrafında toplayarak, general Mustafa Kemal,
Asrımızın <sim ası:
Bir Arnavud gazetesi] gazetelerinin ha
Tiran 20 (A.A.) — Alba ajansı tebliğ ediyor:
Demokraita gazetesi, «Asrımızın en , mümtaz siması Atatürk» başlıklı makalesinde, Büyük Ölünün tercümei halinden ve eserlerinden bahsetmektedir. Bu gazete ezcümler şöyle diyor:
«Atatürk, asrımızın en mümtaz simasıdır. Filozofların muhtelif metafizik manalar ve şairlerin en güzel ve en yüksek sözlerle tasvir etmiş oldukları ideale, O, realist nafhası ile can vermiştir. O, sözleri icraata kalbetmiş- tir ve büyük icraatın lisanı kendinde- dir.»
Yunan gazetelerinin makaleleri
Atina 20 (A.A) — Atina ajansı bildiriyor: Gazeteler, Türk milletinin
ULU ŞEFİMİZ A T A T Ü R K ’ün
H AYA T ve İCRAATINDAN
PARÇALAREbedî ve mukaddes hatırasını tebcil için filim arşivlerimizde mevcut sesli ve sözlü
ve bugün milyonlar değerinde olan bütün filimlerimizi toplayarak kıymetli bir eser hazırlanmıştır.
Ayrıca: İSTANBULDA, DOLMABAHÇE SARAYINDADolmabahçe sarayından - Sarayburnuna, İzmitten Ankaraya kadar ve Ankarada
yapılacak bütün törenlerin tamamı Türkiyenin en mahir 6 film operatörü tarafından filme alınmaktadır.ve bilhassa bu merasim filmini çekmeğe gelen Avrupanın meşhur Foks ve Paramount operatörlerinin yardımı ile
3000 metre uzunluğunda yapılacak olan bu muazzam ve tarihî filimler pek yakında
Beyoğlunda İPEK - SARAY - MELEK SinemalarındaİZMİRDE ELH AM RA ve Yeni, BURSADA Tayyare, ve Türkiyenin bütün büyük sinemalarında birden gösterilecektir.
FİTAŞ - BEYOĞLU
Taha Toros Arşivi
* 0 0 1 5 2 0 5 2 0 0 0 6 *