REPUUUKA I' KO. 0\ Es - p~nYliJlIlKA Koeono REPUBUC or KOSOVO

GJYKATA KUSHTETUESE YCTABHH CY.ll

CONS~ONALCOURT

Prishtine, me 28 qershor 2019 Nr. ref.:RK 1383/19

AKlVENDIM PER PAPRANUESHMERI

ne

rastin nr. KI67/18

Parashtrues

Arbenita Arifi

Vleresim i kushtetutshmerise se Dekretit per shpallje te faljes, te Presidentit te Republikes se Kosoves, nr. DF-02-2018, te 10 prillit 2018

GJYKATA KUSHTETUESE E REPUBLlKES SE KOSOvES

e perbere nga:

Arta Rarna-Hajrizi, kryetare Bajrarn Ljatifi, zevendeskryetar Bekirn Sejdiu, gjyqtar Selvete Gerxhaliu-Krasniqi, gjyqtare Gresa Caka-Nirnani, gjyqtare Safet Hoxha, gjyqtar Radornir Laban, gjyqtar Rernzije Istrefi-Peci, gjyqtare dhe Nexhrni Rexhepi, gjyqtar

Parashtruesiikerkeses

1. Kerkesa eshte dorezuar nga Arbenita Arifi, nga Prishtina Cne tekstin e rnetejrne: parashtruesja e kerkeses).

1

Vendimi i kontestuar

2. Parashtruesja e kerkeses konteston Dekretin per shpallje te faljes, te Presidentit te Republikes se Kosoves, nr. DF-02-2018, te 10 prillit 2018.

Objekti i ~eshtjes

3. Objekt i c;eshtjes eshte vleresimi i kushtetutshmerise se vendimit te kontestuar, me te cilin parashtruesja e kerkeses pretendon se eshte ne kundershtim me Kushtetuten e Republikes se Kosoves (ne tekstin e metejme: Kushtetuta), duke mos specifikuar se cilat te drejta dhe liri i jane shkelur.

Baza juridike

4. Kerkesa bazohet ne nenin 113.7 te Kushtetutes, ne nenm 47 te Ligjit per Gjykaten Kushtetuese te Republikes se Kosoves, nr. 03/L-121 (ne tekstin e metejme: Ligji) dhe ne rregullin 31 te Rregullores se punes se Gjykates Kushtetuese te Republikes se Kosoves (ne tekstin e metejme: Rregullorja e punes).

5. Me 31 maj 2018, Gjykata Kushtetuese e Republikes se Kosoves (ne tekstin e metejme: Gjykata), miratoi ne seancen administrative plotesim-ndryshimin e Rregullores se punes, e cila u publikua ne Gazeten Zyrtare te Republikes se Kosoves me 21 qershor 2018 dhe hyri ne fuqi 15 (pesembedhjete) dite pas publikimit te saj. Rrjedhimisht, gjate shqyrtimit te kerkeses, Gjykata i referohet dispozitave juridike te rregullores se re ne fuqi.

Procedura ne Gjykate

6. Me 7 maj 2018, parashtruesja e dorezoi kerkesen ne Gjykate.

7. Me 10 maj 2018, Kryetarja e Gjykates caktoi gjyqtarin Ivan Cukalovic gjyqtar raportues dhe Kolegjin shqyrtues, te perbere nga gjyqtaret: Snezhana Botusharova (kryesuese), Bekim Sejdiu dhe Gresa Caka-Nimani.

8. Me 14 maj 2018, Gjykata e njoftoi parashtruesen per regjistrimin e kerkeses.

9. Me 16 qershor 2018, u perfundoi mandati gjyqtareve: Almiro Rodrigues dhe Snezhana Botusharova. Me 26 qershor 2018, u perfundoi mandati gjyqtareve: Altay Suroy dhe Ivan Cukalovic.

10. Me 9 gusht 2018, Presidenti i Republikes se Kosoves emeroi gjyqtaret e rinj: Bajram Latifi, Safet Hoxha, Radomir Laban, Remzije Istrefi-Peci dhe Nexhmi Rexhepi.

11. Me 17 gusht 2018, Kryetarja e Gjykates caktoi gjyqtarin Bajram Ljatifi gjyqtar raportues.

12. Me 10 shtator 2018, Kryetarja e Gjykates caktoi Kolegjin e ri shqyrtues, te perbere nga gjyqtaret: Arta Rama-Hajrizi (kryesuese), Bekim Sejdiu dhe Gresa Caka-Nimani.

2

13. Me 12 shtator 2018, Gjykata njoftoi Presidentin e Republikes se Kosoves per regjistrim te kerkeses.

14. Me 28 shtator 2018, Zyra e Presidentit dorezoi ne Gjykate komentet lidhur me pretendimet e parashtruesit te kerkeses.

15. Me 15 tetor 2018, Gjykata kerkoi nga parashtruesja e kerkeses qe te sqaronte pretendimet e saj ne baza kushtetuese.

16. Me 30 tetor 2018, parashtruesja e kerkeses dorezoi ne Gjykate pergjigjen e saj.

17. Me 14 maj 2019, Kolegji shqyrtues shqyrtoi raportin e gjyqtarit raportues dhe njezeri i rekomandoi Gjykates papranueshmerine e kerkeses.

Permbledhja e fakteve

18. Me 11 tetor 2010, R. M. nga Prishtina kishte kryer vepren penale te vrasjes, me c;'rast per pasoje kishte mbetur i vrare A. A. babai i parashtrueses se kerkeses.

19. Me 5 korrik 2013, Gjykata Themelore ne Prishtine-Departamenti per Krime te Renda (ne tekstin e metejme: Gjykata Themelore), permes Aktgjykimit PKR. nr. 32/2013, kishte shpallur fajtor R. M. per shkak te vepres penale te vrasjes nga neni 146 i Kodit Penal te Kosoves (ne tekstin e metejme: KPK) dhe vepres penale mbajtje ne pronesi, kontroll, posedim apo shfrytezim te paautorizuar te armeve, neni 328, paragrafi 2 te KPK-se, duke e denuar me 13 (trembedhjete) vite e 6 (gjashte) muaj burgim.

20. Me 25 nentor 2013, Gjykata e Apelit e Kosoves, permes Aktgjykimit PAKR. nr. 420/2013, pas ankeses se R. M. dhe Prokurorise Themelore ne Prishtine, kishte vertetuar Aktgjykimin e Gjykates Themelore PKR. nr. 32/2013, te 5 korrikut 2013.

21. Me 5 prill 2018, Komisioni per shqyrtimin dhe vleresimin e kerkesave te faljes, i themeluar nga Presidenti i Republikes se Kosoves me Vendimin (Nr. 65/2017), pas shqyrtimit dhe vleresimit te dosjeve te shume kerkesave per falje te te denuarve, hartoi dokumentin duke i rekomanduar Presidentit te Republikes se Kosoves faljen e disa personave nga vuajtja e denim it.

22. Me 10 prill 2018, Presidenti i Republikes se Kosoves, permes Dekretit per Shpal1je te Faljes (DF-2-2018), kishte falur denimet 14 (katermbedhjete) personave te denuar. Nder person at e falur ishte edhe R. M., te cilit i ishin falur 2 (dy) vite nga vuajtja e denimit.

Pretendimet e parashtruesit te kerkeses

23. Parashtruesja e kerkeses pretendon se Dekreti i Presidentit te cilin e konteston ne Gjykate, eshte ne kundershtim me Kushtetuten, duke mos specifikuar se cilat te drejta dhe liri i jane shkelur.

3

24. Parashtruesja e kerkeses fillimisht pretendon se Dekreti i kontestuar eshte " ne leundershtim me leushtetuten e Kosoves per Zigjin per falje. Kushtetuta e Kosoves ne ligjin per falje thot se nuk falet : 1. Vrasja me para men dim, 2

Vrasja e rend dhe mizore, 3. Ndikimi ifaljes nga pala e demtuar".

25. Parashtruesja e kerkeses pretendon se " Ne flet deklarimin per falje nga kryesust e komisionit [R.M] eshte cilesu se eshte i akuzum vetem per nje veper, e leur ne realitet aj eshte i denuar dhe i akuzuar per dy vepra penale [. . .] Presidenti e asnje nga institucionet e tjera te Kosoves nuk moren nje vendim te e ndihojnfamiljen time qejemi pala e demtuar dhe pa kryefamiljar, pra prej jush kerkojm vetem drejtesi".

26. Parashtruesja e kerkeses me tutje thekson se ''per shkak te pluhurit te bere pa dashje nga puna e babait tim une kam mbetur ne moshen 16 vje9are jetime, dhe Presidenti e asnje institucion tjeter nuk mori vendim te ndihmoje familjen time qe kemi mbetur pa kryefamiljar ne moshen 46 vje9are. [. . .] E gjithe kjo me ben te mos i besoj drejtesise ne vendin tone, mjafton qe kame mbetur pa baba. Nuk mund te jetoj e qete kur vrasesi e shijon Zirine e ne anen tjeter babai im eshte i mbuluar me dhe te zi".

27. Parashtruesja e kerkeses me tej pretendon se nuk jane permbushur kushtet ligjore per faljen e R. M., respektivisht se per vepren penale per te cilen ishte denuar R. M, nuk eshte e parapare si veper penale per te cilen mund te akordohet falja.

28. Parashtruesja e kerkeses pretendon se dekreti i kontestuar eshte ne kundershtim me Kushtetuten, me Ligjin nr. 03/L-101 per Falje, duke theksuar: "kerkoj nga ju qe me te drejtat e juaja ta shJuqizoni dekretin e dates 11 prill 2018, konkretisht te burgosurin [R. M.] nga Dragashi te mosfitoj dekretin".

Komentet e dorezuara nga Zyra e Presidentit te Repuhlikes se Kosoves

29. Me 28 shtator 2018, Zyra e Presidentit te Republikes se Kosoves kishte dorezuar ne Gjykate pergjigje ne pretendimet e parashtrueses se kerkeses. Ne pergjigje, nder te tjera, theksohet: "Komisioni i themeluar nga Presidenti i Republikes se Kosoves me Vendimin (Nr. 65/2017) [. ..], pas shqyrtimit dhe vleresimit te dosjeve e gjashteqind e gjashte dhjete e nje (661) kerkesave per falje te te denuarve, gjate vitit 2018, ne pajtim me Rregulloren (P) Nr. 02/2017 per kriteret dhe procedurat per faljen e personave te denuar, i ka rekomanduar Presidentit faljen e personave perkates te percaktuar ne Dekret per shpallje te faljes individuale te dates 16.02.2018 dhe 10.04.2018.[ ... ] Presidenti ka nxjerr Dekretin Nr. DF-02-2018, duke u bazuar ne Nenin 84 (29) te Kushtetutes se RepubZikes se Kosoves, Nenin 8 (1) te Ligjit nr. 03/L-101 per faljen (GZ. nr. 46. 15 janar 2009) dhe rekomandimin e Komisionit per shqyrtimin dhe vleresimin e kerkesave per falje, te dates 05.04.2018 [. ..] Ne kete drejtim, neni 3 i Ligjit nr. 03/L-101 per faljen, Faljen e percakton si te drejte te Presidentit, qe ka per qellim perdorimin e nje mjeti jo te rregullt e te rralle per t'i shperblyer sjelljet dhe karakteret e jashtezakonshme ose t'i adresoje shqetesimet e jashtezakonshme humanitare. [. ..]

4

E drejta per te shpallur faljen eshte e kompetence ekskluzive e Presidentit te Republikes se Kosoves dhe nuk mund te transferohet ne asnje autoritet tjeter".

Dispozitat relevante ligjore

Kodi Penal i Repuhlikes se Kosoves (Kodi nr. 04/L-082)

KAPITULLI XI

FAWA

Neni 112

Falja

"1. Mefalje dhe ne pajtim me Ligjin per Falje, personave te caktuar emrat e te cileve saktesohen ujepet lirimi i plote ose i pjeserishem nga ekzekutimi i denimit, zevendesimi i denimit me nje denim me te bute apo denimi me kusht ose shlyerja e denimit. 2. Kryesi nuk mund tefalet per ifaredo denimi per te cilin Paneli per Lirim me Kusht i ka refuzuar lirimin.

Neni 113 Efekti i faljes ne personat e trete

Me dhenien e faljes nuk preken te drejtat e personave te trete, te cilat bazohen ne denimin apo aktgjykimin".

Ligji per Faljen nr. 03/Ll0l

Neni3 Parimet per Falje

"1. Falja eshte e drejte e Presidentit qe ka per qellim perdorimin e nje mjeti jo te rregullt e te n'alle per t'i shperblyer sjelljet dhe karakteret e jashtezakonshme ose t'i adresoje shqetesimet e jashtezakonshme humanitare.

2. Preside n ti, me falje liron te denuarin nga te gjitha denimet qe i jane ngarkuar me ane te nje vendimi gjyqesor perfundimtar.

Nenis Kriteret per Falje

1. Kriteret te cilat shqyrtohen gjate marrjes se vendimit mbi faljen caktohen nga Presidenti ne perputhje me Kushtetuten dhe ligjin ne fuqi.

2. Rrethanat qe mund te shqyrtohen gjate dhenies sefaljes perfshijne, por nuk kufizohen vetem ne:

2.1. pesha e krimit;

5

2.2. rreziku i recidivizmit; 2.3. pendimi i sinqerte; 2.4. shfaqja e sjelljeve dhe karakterit te respektueshem".

Pranueshmeria e kerkeses

30. Gjykata se pari duhet te shqyrtoje nese kerkesa i ka permbushur kriteret e pranueshmerise, te percaktuara me Kushtetute dhe te specifikuara me tej me Ligj dhe me Rregullore te punes.

31. Ne kete drejtim, Gjykata i referohet paragrafeve 1 dhe 7, te nenit 113 [Juridiksioni dhe Palet e Autorizuara] te Kushtetutes, te cilet percaktojne:

"1. Gjykata Kushtetuese vendos vetem pe'r rastet e ngritura para gjykates ne menyre ligjore nga pala e autorizuar.

[...1

7. Individet jane' te autorizuar te ngrene shkeljet nga autoritetet publike te te drejtave dhe lirive te tyre individuale, te garantuara me Kushtetute, mirepo vetem pasi te kene shteruar te gjitha mjetetjuridike teO percaktuara me ligj".

[, ..1

32. Gjykata rikujton se parashtruesja e kerkeses ka kontestuar Dekretin e Presidentit te Republikes se Kosoves, DF-02-2018, permes te cHit Presidenti i Republikes se Kosoves akordoi faljen e 14 (katermbedhjete) personave, ne mesin e te cileve edhe R. M.

33. Gjykata fillimisht vlereson se ne baze te Kushtetutes, "Individet" (person at f'izike dhe juridike), sipas kuptimit te nenit 113.7 te Kushtetutes nuk jane te autorizuar qe te kontestoje Dekretin e Presidentit ne menyre abstrakte. Kushtetuta ne menyre shprehimore parasheh palet te cilat jane te autorizuara te kontestojne Dekretin e Presidentit.

34. Ne kete kontekst, Gjykata' vlereson se, sipas kuptimit te nenit 113.7 te Kushtetutes, individet nuk kane te drejte t'i drejtohen drejtperdrejt Gjykates Kushtetuese dhe te kerkojne nga e njejta te vleresoje kushtetutshmerine e Dekretit te Presidentit, qe pretendohet se eshte ne kundershtim me Kushtetuten.

35. Megjithate Gjykata veren se parashtruesja e kerkeses pretendon se Dekreti i Presidentit si akt i autoritetit publik, ka shkelur te drejtat dhe lirite e saj te mbrojtura me Kushtetute duke mos i specifikuar se cilat, dhe duke pohuar se per te nuk jane permbushur kushtet ligjore per faljen e R. M., respektivisht se per vepren penale per te cilen ishte denuar R. M, nuk eshte e parapare si veper penale.

6

36. Gjykata konstaton se parashtruesja, kerkesen e saj e ka paraqitur ne Gjykate ne perputhje me nenin 113.7 (kerkese individuale), duke plotesuar edhe formularin standard te Gjykates per kerkesat individuale.

37. Me kete rast, Gjykata rikujton se neni 113.7 i Kushtetutes ne menyre shume te qarte dhe specifike ka percaktuar se: "Individet jane te autonzuar te ngrene shkeUet nga autoritetet publike te te drejtave dhe lirive te tyre individuale, te garantuara me Kush tetu te [ .. .J".

38. Me tutje, Gjykata vlereson nese parashtruesja e kerkeses i ka permbushur kriteret e pranueshmerise, te percaktuara me rregullin 39 [Kriteret e Pranueshmerise] te Rregullores se punes, paragrafi 3, ku percaktohet:

"(3) Gjykata mund ta konsideroje nje kerkese te papranueshme nese ndonje nga kushtet ne vijim eshte i pranishem:

[ .. .] (c) kerkesa nuk eshte ratione personae ne pajtim me Kushtetuten; [...J".

39. Gjykata ne rastin konkret, pa vleresuar natyren juridike te Dekretit te Presidentit te Republikes se Kosoves per falje, vlereson nese jane plotesuar kushtet formale per te shqyrtuar kerkesen ne formen ne te cilen eshte paraqitur ajo nga parashtruesja.

40. Lidhur me si me siper, Gjykata konstaton se thelbi i kerkeses se parashtrueses ka te beje me pretendimin per falje te pjesshme e te paligjshme, te nje te denuari me burgim permes vendi mit te kontestuar, dhe per te cilin parashtruesja e kerkeses, pretendon se nuk eshte ne pajtueshmeri me Kushtetuten dhe Ligjin per Falje.

41. Ne lidhje me kete, Gjykata veren se individet jane te autorizuar t'i ngrene shkeljet nga autoritetet publike te te drejtave dhe lirive te tyre individuale, te garantuara me Kushtetute. Veprimi ose mosveprimi duhet ta preke drejtperdrejt parashtruesin (Shih Amuur v. France, Aktgjykimi ne rastin nr. 19776/92, te 25 qershorit 1996).

42. Gjykata perkujton se nje ankese duhet te sillet nga apo ne emer te personave qe pretendojne se jane viktima te shkeljes se dispozitave kushtetuese. Keta persona duhet te jene ne gjendje te tregojne se jane "prekur drejtpersedrejti" nga masa ndaj te ciles ankohen (Shih rastin Ilhan kunder Turqise, kerkesa nr. 22277/93, GJEDNJ, Aktgjykimi i 27 qershorit 2000).

43. Gjykata me tej konstaton se e drejta per falje nga ana e Presidentit, e parapare me nenin 83, pika (29) te Kushtetutes, eshte nje e drejte diskrecionale e Presidentit, kushtet dhe rrethanat ne te cilat ajo jepet jane te specifikuara me Ligjin per Falje te cHit Gjykata i eshte referuar me larte, dhe jo nje e drejte e te denuarit per kryeje te nje vepre penale per te qene i falur.

44. Pasojat juridike te Dekretit te Presidentit prekin dhe shtrihen vetem mbi te denuarit dhe jo mbi personat e trete..

7

45. Ne lidhje me kete, Gjykata i referohet Kodit Penal te Republikes se Kosoves, respektivisht nenit 113 [Efekti i Faljes te personat e trete], i cili percakton: "Me dhenien e jaij"es nuk preken te drejtat e personave te trete, te cilat bazohen ne denimin apo aktgjykimin".

46. Ne keto rrethana, Gjykata konstaton se Dekreti i Presidentit nuk iu ka referuar asnje situate qe preke te drejtat e ndonje personi tjeter dhe rrjedhimisht nuk ka mundur te kete efekte te shkeljeve te supozuara te te drejtave dhe lirive te parashtrueses sepse kishte te bente vetem me personat e percaktuar ne Dekret, edhe pse parashtruesja e kerkeses eshte trashegimtare e viktimes, A. M., i vrare nga personi i perfshire ne vendimin e kontestuar. (Shih, inter alia, rastet e GJEDNJ-se: J6zsej KATAI kunder Hungarise, nr. 939/12, Vendim i 18 marsit 2014, paragrafi 25 dhe 26, TRIVKANOVIC kunder Kroacise, nr 12986/13, Aktgjykim 2 i 6 tetorit 2017, paragrafi49 dhe 51).

47. Gjykata rikujton edhe praktiken e Gjykates Evropiane per te Drejtat e Njeriut, ne te cilen ajo e deklaron nje kerkese te papranueshme ratione personae me Konventen Evropiane per Mbrojtjen e te Drejtave dhe Lirive Themelore te Njeriut, ne rastet kur parashtruesi i kerkeses nuk mund te deshmoj se eshte viktime e shkeljeve te te drejtave qe pretendon se i jane shkelur. (Shih, inter alia, rastet e GJEDNJ-se: J6zsej KATAI kunder Hungarise, nr. 939/12, Vendim i 18 marsit 2014, paragrafi 25 dhe 26, TRIVKANOVIC kunder Kroacise, nr 12986/13, Aktgjykim 2 i 6 tetorit 2017, paragrafi49 dhe 51)

48. Bazuar ne si me siper, Gjykata konstaton se kerkesa e parashtrueses eshte ratione personae e papajtueshme me Kushtetuten sepse nuk i ka permbushur kushtet e parapara me neni 113.7 te Kushtetutes per kerkesat individuale, andaj ne perputhje me rregullin 39 (3) (c) te Rregullores se punes shpallet e papranueshme.

49. Duke konstatuar se kerkesa nuk eshte ratione personae e pajtueshme me Kushtetuten, Gjykata nuk e konsideron te arsyeshme te shtjelloje kushtet tjera te pranueshmerise.

8

PER :ICETO ARSYE

Gjykata Kushtetuese, ne mbeshtetje te nenit 113.7 te Kushtetutes, dhe rregullit 39 (3) (c) te Rregullores se punes, me 14 maj 2019, njezeri

VENDOS

I. TE DEKLAROJE kerkesen te papranueshme;

II. T'UA KUMTOJE kete vendim paleve;

III. TE PUBLIKOJE kete vendim ne Gazeten Zyrtare, ne pajtim me nenin 2004 te Ligjit;

IV. Ky vendim hyn ne fuqi menjehere.

9