aktualizacja strategii rozwoju gminy sawin na lata 2015-2020 · 2014. 8. 6. · aktualizacja...

Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin

NA LATA 2015-2020

SIERPIEŃ 2014

Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020

1

Spis treści

Spis treści ................................................................................................................................................ 1

Wstęp ...................................................................................................................................................... 2

1. Przyczyny i cele aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku ..................................... 5

2. Diagnoza .............................................................................................................................................. 7

2.1. Synteza diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Sawin ............................................. 7

2.2. Synteza diagnozy przestrzennej Gminy Sawin ......................................................................... 21

2.3. Wnioski z badań ankietowych ................................................................................................... 25

2.4. Analiza SWOT ............................................................................................................................. 32

3. Planowanie ....................................................................................................................................... 35

3.1. Wizja i misja rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku.................................................................... 35

3.2. Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin do 2020 roku ..................................................... 35

4. Powiązanie Strategii Rozwoju Gminy Sawin z dokumentami strategicznymi szczebla krajowego,

wojewódzkiego i powiatowego ........................................................................................................... 39

4.1. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Kraju .................................................... 39

4.2. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego ................ 40

4.3. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego ......................... 43

5. System monitorowania i oceny realizacji wskaźników osiągania celów Strategii ......................... 46

Spis tabel i rysunków ............................................................................................................................ 48


2

Wstęp Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty to główne zadanie własne samorządu gminnego

zapisane w art.7 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142,

poz. 1591 z późn. zmianami). To ogólne sformułowanie uzupełnia uszczegółowiony zakres

zadań, wynikających z ustawy. Jest on bardzo szeroki i różnorodny. Obejmuje tematykę:

1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz

gospodarki wodnej,

2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków

komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i

unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz

gaz,

3 a) działalności w zakresie telekomunikacji,

4) lokalnego transportu zbiorowego,

5) ochrony zdrowia,

6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,

8) edukacji publicznej,

9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury, oraz ochrony zabytków i opieki

nad zabytkami,

10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

11) targowisk i hal targowych,

12) zieleni gminnej i zadrzewień,

13) cmentarzy gminnych,

14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i

przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu

przeciwpowodziowego,

15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów

administracyjnych,

16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i

prawnej,


3

17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania

i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności

obywatelskiej,

18) promocji gminy,

19)współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów

wymienionych w artykule 3 ustęp 3 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku

publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2003 r. nr 96, poz. 873 z późn. zm.),

20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw oraz wszelkie inne

zadania niezastrzeżone ustawami dla innych organów.

Wybór z katalogu spraw najważniejszych, najpilniejszych i nieistotnych należy do samodzielnej

decyzji samorządu gminnego, który musi przy tym uwzględniać wszystkie okoliczności,

warunkujące działania: potencjały wewnętrzne gminy, okoliczności zewnętrzne, ograniczone

zasoby finansowe. Władze samorządu powinny przy tym godzić interesy różnych grup

mieszkańców – członków wspólnoty samorządowej. Sprostanie niełatwym wymaganiom

ustawy i oczekiwaniom mieszkańców sprzyja strategiczne podejście do zarządzania gminą.

Pozwala ono maksymalizować efekty działań dzięki:

1. zdefiniowaniu najważniejszych celów i skoncentrowaniu wysiłków na ich osiągnięciu;

2. możliwości zaplanowania poszczególnych zadań w najkorzystniejszym i najbardziej

racjonalnym układzie czasowym (np. planowanie wykonania inwestycji ziemnych, takich jak

wodociągi i kanalizacja przed modernizacją dróg);

3. racjonalnemu zaplanowaniu wydatków;

4. antycypowaniu zagrożeń poprzez właściwą diagnozę sytuacji i monitorowanie zmian.

Dodatkowo, strategiczne podejście do zarządzania gminą umożliwia korzystanie ze środków

funduszy europejskich, po pierwsze, dzięki wczesnemu i wieloletniemu planowaniu rozwoju

oraz, po drugie, dzięki wymogom formalnym w aplikowaniu o środki – konieczności załączania

strategii rozwoju do wniosku o dofinansowanie.

Dokument pt. „Aktualizacja Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020” powstał jako

efekt realizacji projektu partnerskiego ,,Lepszy Urząd”, współfinansowanego ze środków

Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki

Priorytet V: Dobre rządzenie, Działanie 5.2: Wzmocnienie potencjału administracji

samorządowej, Poddziałanie 5.2.1: Modernizacja zarządzania w administracji samorządowej.

Podstawę dofinansowania stanowi umowa nr POKL.05.02.01-00-026/12. Projekt realizowany

był od 1 września 2012 r. do 31 sierpnia 2014 r.

Główny cel projektu sformułowano jako poprawę efektywności zarządzania oraz podniesienie

jakości usług publicznych świadczonych w czterech urzędach gmin – partnerów projektu:

Urzędzie Gminy Ruda-Huta, Urzędzie Gminy Sawin, Urzędzie Gminy Siedliszcze, Urzędzie


4

Gminy Wierzbica oraz Starostwie Powiatowym w Chełmie poprzez wdrożenie w okresie 24

miesięcy działań, doskonalących w obszarach wymagających wsparcia, zdiagnozowanych za

pomocą Wspólnej Metody Oceny – CAF.

Szczegółowe cele projektu zapisano następująco:

1. podnoszenie jakości oraz zwiększenie dostępności usług publicznych, świadczonych przez

pięć jednostek samorządu terytorialnego;

2. wdrażanie usprawnień zarządczych na poziomie całej organizacji, w tym w zakresie

zarządzania jakością;

3. podniesienie kwalifikacji i kompetencji kadr pięciu jednostek samorządu terytorialnego;

4. wzmocnienie zdolności JST, objętych projektem w zakresie stanowienia aktów prawa

miejscowego oraz aktów administracyjnych poprzez zapewnienie m. in. dostępu do systemów

aktów prawnych;

5. wzmocnienie zdolności w zakresie opracowywania, wdrażania i ewaluacji polityki i strategii

o zasięgu regionalnym i lokalnym JST objętych projektem.

Prezentowany dokument realizuje cel piąty.


5

1. Przyczyny i cele aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin do 2020

roku Po wstąpieniu do Unii Europejskich w 2004 r. powstały nowe warunki zewnętrzne, w sposób

bezpośredni oddziałujące na rozwój Polski i samorządów wszystkich szczebli. Atrybuty Unii

Europejskiej, przede wszystkim swobodny przepływ pracowników i kapitału, jednolity rynek

wewnętrzny odcisnęły piętno na możliwościach rozwojowych polskich gmin. Udział we

Wspólnocie powiązał sytuację społeczno-gospodarczą polskich jst z sytuacją w UE i szerzej z

uwarunkowaniami i zagrożeniami globalnymi. Mijający okres perspektywy finansowej 2007-

2013 po raz pierwszy stworzył niepowtarzalną szansę zrealizowania projektów z tak

znaczącym udziałem środków unijnych.

Miało to istotny wpływ także na sytuację w Gminie Sawin. Zmiany dotyczą zarówno

problemów wewnętrznych, jak i otoczenia. Okoliczności te wymuszające odświeżenie

spojrzenia strategicznego na wspólnotę gminną stały się najpoważniejszą przesłanką do

przystąpienia do aktualizacji dokumentu strategicznego pt. Strategia Rozwoju Gminy Sawin.

Dynamiczne zmiany, zachodzące w poszerzonym otoczeniu Polski, a także nowa perspektywa

finansowa 2014 – 2020 zaowocowały przygotowaniem nowych dokumentów strategicznych

na różnych szczeblach zarządzania w kraju. Konieczność zapewnienia spójności strategii Gminy

Sawin z tymi dokumentami to kolejna przesłanka przygotowania jej aktualizacji, obejmującej

lata nowego okresu programowania w Unii Europejskiej.

Dodatkowo potrzebę aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2008–2015 ujawniły

działania podjęte w trakcie realizacji projektu partnerskiego „Lepszy Urząd”.

Ocena obowiązującego dokumentu nie uzasadnia potrzeby tworzenia nowej Strategii. Za

przyjęciem wariantu aktualizacji obecnego dokumentu przemawiają następujące wnioski z

jego weryfikacji:

1. nowy okres programowania funduszy unijnych oraz nowe wytyczne związane z

pozyskiwaniem funduszy zewnętrznych;

2. ciągłość i spójność działań podejmowanych w kolejnych okresach programowania;

3. doświadczenia z realizacji i monitorowania efektów obowiązującej Strategii Rozwoju Gminy

Sawin na lata 2008–2015.

Celem aktualizacji strategii jest zweryfikowanie wskaźników rozwoju społeczno-

gospodarczego oraz zagospodarowania przestrzennego Gminy, z uwzględnieniem

najnowszych danych i na tej podstawie przeformułowanie celów strategicznych i operacyjnych

planowanego rozwoju. Procedurę aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2008–

2015 podzielono na następujące zadania:

Zadanie 1: Przeprowadzenie diagnozy społeczno-gospodarczej i przestrzennej, obejmującej

analizę uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych rozwoju Gminy Sawin z wykorzystaniem


6

aktualnych danych i wyników przeprowadzonych konsultacji społecznych oraz wskazanie

głównych barier rozwojowych;

Zadanie 2: Wyznaczenie wizji i misji rozwoju Gminy Sawin;

Zadanie 3: Sformułowanie celów strategicznych i operacyjnych Aktualizacji Strategii Rozwoju

Gminy Sawin.

Zadanie 4: Stworzenie systemu monitorowania i oceny realizacji wskaźników osiągania celów

zaktualizowanej strategii.

Sformułowane na nowo cele strategiczne i operacyjne powinny uwzględniać zaktualizowaną

ocenę mocnych stron Gminy oraz zmienione uwarunkowania zewnętrzne (szanse i

zagrożenia), by maksymalizować tempo rozwoju lokalnego.

Spójność zaktualizowanego dokumentu z zapisami, zawartymi w dokumentach strategicznych

na poziomie kraju, województwa i powiatu, stworzy formalną podstawę do ubiegania się

Gminy Sawin o dofinansowanie zaplanowanych zadań z funduszy strukturalnych Unii

Europejskiej w latach 2014-2020.

Projekt aktualizacji strategii podlegał procesowi konsultacji społecznych. W ramach tego

procesu odbyły się spotkania konsultacyjne z mieszkańcami gminy oraz przeprowadzono

badanie ankietowe, którego wyniki uzupełniły bazę danych, stanowiących podstawę

weryfikacji diagnozy sytuacji.


7

2. Diagnoza

2.1. Synteza diagnozy sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy Sawin Gmina Sawin ma charakter gminy wiejskiej. Znajduje się w województwie lubelskim w

północnej części powiatu chełmskiego. Graniczy z 5 gminami: Chełm, Ruda Huta, Wierzbica

(powiat chełmski), Hańsk i Wola Uhruska (powiat włodawski). Położenie Gminy na tle mapy

administracyjnej województwa lubelskiego przedstawia Rysunek 1. Gmina zajmuje obszar 19

022 ha (190 km2), zamieszkały na koniec 2013 roku przez 5 668 mieszkańców, co daje gęstość

zaludnienia 30 osób/km2. W skład gminy wchodzi 19 sołectw. Pod względem obszaru Gmina

zajmuje 391 miejsce w Polsce, ale dopiero 1 576 miejsce pod względem ludności. Również na

tle województwa lubelskiego Gmina Sawin pod względem powierzchni znajduje się powyżej

średniej wojewódzkiej dla gmin wiejskich (średnia - 127 km2), ale poniżej takiej samej średniej

w odniesieniu do liczby mieszkańców (średnia - 6 092 osoby).

Rysunek 1. Położenie Gminy Sawin na tle mapy administracyjnej województwa lubelskiego.

Źródło: opracowanie własne na podstawie mapy GUS.

Liczba mieszkańców Gminy Sawin w latach 2010-2012 miała tendencję spadkową. Nieznaczne

powstrzymanie tej tendencji nastąpiło w roku 2013. Szczegółową prezentację dynamiki zmian

w latach 2007-2013 przedstawia Rysunek 2.


8

Rysunek 2. Liczba ludności w Gminie Sawin w latach 2007-2013.

Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

W latach 2007-2013 występował ujemny przyrost naturalny. Zgony wyraźnie przewyższały

urodzenia. Dane w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców przedstawia Rysunek 3. Tendencja ta

została przełamana w 2013 roku. Ale prognozy demograficzne opracowane przez GUS dla

całego powiatu chełmskiego zakładają dalszy spadek liczby ludności na tym obszarze w

perspektywie do 2020 roku.

Rysunek 3. Urodzenia żywe i zgony na 1 tys. mieszkańców Gminy Sawin w latach 2007-2013.


5584

55165497

57195708

5659 5668

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

5350

5400

5450

5500

5550

5600

5650

5700

5750

13 13,2

14,5

12,2

9,6

12 12,1

8,3

1211,1 10,8

8,29,3

12,6

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

0

2

4

6

8

10

12

14

16

zgony urodzenia żywe


9

Saldo migracji w latach 2007-2013 generalnie było ujemne. Saldo migracji zagranicznych miało

wartość dodana jedynie w 2009 i 2011 roku. Pełne dane dotyczące salda migracji ludności

Gminy Sawin w latach 2007-2013 przedstawia Rysunek 4.

Rysunek 4. Saldo migracji na pobyt stały w Gminie Sawin w latach 2007-2013.


Wśród mieszkańców dominującą grupą są osoby w wieku produkcyjnym - 63,5 % w 2013 roku.

Grupa w wieku przedprodukcyjnym stanowiła 18,9 % liczby ludności, natomiast w wieku

poprodukcyjnym 17,6%. W okresie od 2007 roku nastąpił spadek ludności w wieku

przedprodukcyjnym o 3% i w wieku poprodukcyjnym o 0,4%. Odbyło się to poprzez wzrost

udziału ludności w wieku produkcyjnym o 3,5%. Ma to istotny wpływ na sytuację na lokalnym

rynku pracy. Pełne dane za okres 2007-2013 przedstawia Tabela 1.

Tabela 1. Struktura ludności Gminy Sawin w latach 2007-2013 z podziałem na wiek w %.

W % ogółem ludność w wieku:

Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

przedprodukcyjnym 21,9 21,6 21,1 20,4 19,3 18,7 18,9

produkcyjnym 60 60,2 61,2 62,4 63,3 63,6 63,5

poprodukcyjnym 18 18,1 17,8 17,3 17,4 17,7 17,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Na Rysunku 5 przedstawione zostały dane dotyczące liczby zarejestrowanych bezrobotnych w

Gminie Sawin w latach 2007-2013. W początkowym okresie lat 2007-2009 występował spadek

bezrobotnych. Po czym nastąpiło odbicie trendu spadkowego we wzrostowy, który

-5

-8

-21

-17

-5

-36

-25

-1 -2

4

-1

20

-2

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

-40

-35

-30

-25

-20

-15

-10

-5

0

5

10

saldo migracji gminnychwewnętrznych

saldo migracji zagranicznych


10

utrzymywał się do 2013 roku. Lokalna gospodarka nie generuje wystarczającej liczby miejsc

pracy, aby spożytkować wzrost liczby mieszkańców w wieku produkcyjnym.

Rysunek 5. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Sawin w latach 2007-2013.


Wśród bezrobotnych w latach 2007-2012 przeważały kobiety. Proporcje te zmieniły się w 2013

roku i nie jest pewne czy to będzie tendencja stała. Pełne dane prezentuje Rysunek 6.

Rysunek 6. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Sawin według płci w latach 2007-2013.


465

339311

338372 395

424

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

206

141 145161 170

197218

259

198166 177

202 198 206

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

0

50

100

150

200

250

300

mężczyźni

kobiety


11

Gmina Sawin jest obszarem typowo rolniczym z dużą liczbą gospodarstw rolnych o małej

powierzchni. Rozdrobnienie gospodarstw ma bezpośredni wpływ na ich niską dochodowość.

Ale rozwijają się też działalności gospodarcze innego rodzaju. Na koniec 2013 roku w Gminie

było zarejestrowanych 247 podmiotów gospodarczych, wśród których dominują zajmujące się

handlem (64), budownictwem (40) oraz przetwórstwem przemysłowym (26). Słabo rozwinięte

są usługi rekreacyjno-turystyczne. Na terenie Gminy znajdują się 2 turystyczne obiekty

noclegowe dysponujące łącznie 63 miejscami, które w 2013 roku udzieliły 844 noclegów.

Dynamikę zmian liczby podmiotów gospodarczych ujętych w rejestrze REGON na terenie

Gminy Sawin w latach 2007-2013 wraz z linią trendu przedstawia Rysunek 7.

Rysunek 7. Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON w Gminie Sawin w latach 2007-2013 z zaznaczoną linią trendu.


Rysunek 8. Struktura własnościowa przedsiębiorstw wpisanych do rejestru REGON w Gminie Sawin w 2013 roku.


225

210 213218

226

242247

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

190

200

210

220

230

240

250

13

234

sektor publiczny sektor prywatny


12

Przeważają podmioty gospodarki z sektora prywatnego co ilustruje Rysunek 8. W ciągu

ostatnich 6 lat liczba podmiotów stale rośnie (w ciągu 6 lat przybyło ponad 37 jednostek

gospodarczych). Jednak porównując wskaźnik przedsiębiorczości (liczba podmiotów

gospodarczych na 1 tys. mieszkańców) w Gminie Sawin z gminami sąsiednimi i z powiatem

chełmskim zestawiony w Tabeli 2 należy stwierdzić, że stan istniejący nie jest w pełni

zadawalający. Wskaźnik ten w Gminie Sawin na koniec 2013 roku (43,57) był wyraźnie większy

niż w Gminie Ruda-Huta (33,20) i w Gminie Wierzbica (36,99), ale już nieco niższy niż średni w

powiecie chełmskim (44,21), w Gminie Wola Uhruska (44,75) oraz w Gminie Hańsk (45,79) i

wyraźnie niższy niż w Gminie Chełm (66,00).

Tabela 2. Porównanie wskaźnika przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1 tys. mieszkańców) w Gminie Sawin z gminami sąsiednimi i powiatem chełmskim według stanu na koniec roku 2013.

L.p. Nazwa jednostki

Liczba mieszkańców

Liczba podmiotów gospodarczych

Wskaźnik przedsiębiorczości

1. Gmina Chełm 13 944 920 66,00

2. Gmina Hańsk 3 830 174 45,79

3. Gmina Ruda-Huta

4 684 156 33,20

4. Gmina Sawin 5 668 247 43,57

5. Gmina Wola Uhruska

4 017 179 44,75

6. Gmina Wierzbica

5 344 196 36,99

7. Powiat Chełmski

79 573 3 514 44,21


Edukacja w Gminie Sawin prowadzona jest przez placówki oświatowe na przedszkolnym,

podstawowym i gimnazjalnym poziomie nauczania. Tabele 3 i 4 przedstawiają liczbę uczniów

objętych poszczególnymi poziomami nauczania w latach 2007-2012. Wynika z nich, że oprócz

etapu przedszkolnego, w którym w 2012 roku także nastąpił spadek, liczba ta systematycznie

i znacząco maleje. Na poziomie gimnazjalnym liczba uczniów w 2012 roku była o ponad 100

uczniów mniejsza niż w 2007 roku, czyli o prawie 40%. Działalność prowadzi 1 biblioteka

publiczna, z której w 2012 roku skorzystało 850 czytelników.

Tabela 3. Uczniowie objęci nauczaniem przedszkolnym w Gminie Sawin w latach 2007-2012.

Przedszkola Oddziały przedszkolne przy szkołach podstawowych

Rok Ilość Liczba uczniów

Ilość Liczba uczniów

2007 0 0 4 98

2008 1 35 4 50


13

2009 1 59 4 59

2010 1 52 4 57

2011 1 66 4 76

2012 1 73 4 65 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Na podstawie liczby dzieci korzystających z opieki przedszkolnej można jednak wnosić, że pod

warunkiem ograniczenia migracji w najbliższych latach spadek uczniów może zostać

zahamowany, a następnie powinien nastąpić systematyczny przyrost. Nie należy się jednak

tego spodziewać szybciej niż w perspektywie 5-6 lat, czyli po 2020 roku.

Tabela 4. Uczniowie objęci nauczaniem podstawowym i gimnazjalnym w Gminie Sawin w latach 2007-2012.

Szkoły podstawowe Gimnazjum

Rok Ilość Liczba uczniów

Ilość Liczba uczniów

2007 4 371 1 266

2008 4 364 1 236

2009 4 337 1 214

2010 4 337 1 177

2011 4 330 1 174

2012 4 320 1 165 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS.

Wyposażenie szkół w komputery z dostępem do Internetu można ocenić na średnim poziomie.

W gimnazjach na jeden komputer przypada 5,89 ucznia. Znacznie gorzej sytuacja wygląda w

szkołach podstawowych gdzie przypada 10,32 ucznia na jeden komputer. Jak te dane

wyglądają na tle gmin sąsiednich i powiatu chełmskiego przedstawia Tabela 5. W części

dotyczącej szkół podstawowych pozycja Gminy Sawin wymaga poprawy, gdyż wskaźnik ten

jest wyraźnie gorszy od średniej powiatowej (6,68) i jednym z gorszych wśród gmin sąsiednich.

O wiele lepiej jest w gimnazjach, gdzie z kolei Gmina Sawin jest jednym z liderów będąc

wyraźnie lepszą od średniej powiatowej (8,85).

Tabela 5. Porównanie wskaźnika liczby uczniów przypadających na 1 komputer z dostępem do Internetu w szkołach podstawowych i w gimnazjach w Gminie Sawin, gminach sąsiednich i w powiecie chełmskim według stanu na koniec 2012 roku.


Liczba uczniów razem w szkołach podstawowych i gimnazjach

Liczba uczniów przypadających na 1 komputer z dostępem do Internetu w szkołach podstawowych

Liczba uczniów przypadających na 1 komputer z dostępem do Internetu w gimnazjach

1. Gmina Chełm

1 243 7,72 12,00

2. Gmina Hańsk

394 6,95 6,19


14

3. Gmina Ruda-Huta

393 11,13 9,13

4. Gmina Sawin

485 10,32 5,89


356 6,15 4,46

6. Gmina Wierzbica

500 8,68 17,00

7. Powiat Chełmski

6 938 6,68 8,85


W Gminie Sawin działalność prowadzą 2 niepubliczne przychodnie podstawowej opieki

zdrowotnej, które rocznie udzielają ponad 20 tys. porad. Dane dotyczące liczby udzielonych

porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej w latach 2007-2013 przedstawia Rysunek 9.

Ich analiza wskazuje na zmniejszenie liczby udzielonych porad w latach 2010-2012.

Odwrócenie trendu nastąpiło w roku 2013, ale było to nadal poniżej poziomu sprzed

rozpoczęcia trendu spadkowego, czyli z roku 2009.

Rysunek 9. Liczba porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej udzielonych na terenie Gminy Sawin w latach 2007-2013.


Mimo to porównując liczbę porad w Gminie Sawin w przeliczeniu na 1 tysiąc mieszkańców z

gminami sąsiednimi oraz z takim wskaźnikiem dla całego powiatu chełmskiego zestawionym

w Tabeli 5 korzystanie z tej formy podstawowej opieki medycznej jest jednym z najwyższych.

Wskaźnik ten dla Gminy Sawin wynosi 4 327,02 i jest on wyraźnie wyższy od średniej dla całego

powiatu - 3 369,98. Bardzo niska wartość wskaźnika dla Gminy Chełm (130,33) wynika z

25847 2570626830

22580 22059 21277

24664

2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

0

5000

10000

15000

20000

25000

30000

Liczba porad lekarskich


15

bliskiego sąsiedztwa miasta Chełm, gdzie mieszkańcy gminy korzystają z przychodni

usytuowanych na terenie miasta. Ludność Gminy Sawin może korzystać także z 2 aptek

ogólnodostępnych.

Tabela 6. Porównanie korzystania z porad podstawowej opieki zdrowotnej w przeliczeniu na 1 tys. mieszkańców w 2013 roku w Gminie Sawin, w gminach sąsiednich i w powiecie chełmskim.


Liczba mieszkańców

Liczba porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej

Wskaźnik korzystania z podstawowej opieki zdrowotnej

1. Gmina Chełm

13 944 1 818 130,33

2. Gmina Hańsk

3 830 16 848 4 433,69

3. Gmina Ruda-Huta

4 684 13 882 2 953,62

4. Gmina Sawin

5 668 24 664 4 327,02


4 017 15 362 3 840,50

6. Gmina Wierzbica

5 344 24 528 4 627,93

7. Powiat Chełmski

79 573 268 250 3 369,98


Na terenie Gminy obowiązuje „Strategia Integracji i Polityki Społecznej Gminy Sawin na lata

2008-2020”. Określa ona wizję rozwoju Gminy w tym zakresie jako dążenie „do tego, żeby być,

bezpieczną, aktywną, estetyczną, ekologiczną Gminą, kultywującą tradycje, dbającą o rozwój

duchowy. Szczęśliwi i przedsiębiorczy mieszkańcy, którzy mają dostęp do kultury, sportu,

rekreacji i informacji, zapewniający wysoką jakość życia wszystkim grupom społecznym”. Dla

osiągnięcia przyjętej wizji skoncentrowano działania wokół 5 celów głównych:

- stwarzanie możliwości rozwoju,

- integracja rodzin,

- uaktywnienie społeczeństwa, ich zainteresowań kulturą i sztuką,

- podwyższenie aktywności społecznej i zawodowej seniorów i osób niepełnosprawnych,

- społeczeństwo obywatelskie.

Cele te zostały rozpisane na 23 cele szczegółowe.

Władze Gminy realizują program współpracy Gminy Sawin z organizacjami pozarządowymi

oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności

pożytku publicznego i o wolontariacie. Celem programu jest prowadzenie wspólnych działań


16

służących definiowaniu i zaspokajaniu potrzeb mieszkańców oraz wzmacnianie aktywności

społeczności lokalnej. W 2014 roku realizacja programu odbywała się poprzez zlecanie zadań

publicznych organizacjom pozarządowym w ramach otwartego konkursu ofert. W 2014 roku

konkurs ofert dotyczył zadań z zakresu:

- wspieranie i upowszechnianie kultury fizycznej w tym poprzez udział dzieci i młodzieży w

szkoleniu sportowym i rozgrywkach piłki nożnej o zasięgu ponadgminnym;

- działalność na rzecz osób niepełnosprawnych w tym prowadzenie Grupy Wsparcia dla osób

z zaburzeniami psychicznymi i upośledzeniem umysłowym.

Obszar Gminy Sawin jest dostępny komunikacyjnie wyłącznie dzięki transportowi

drogowemu, a publiczny transport zbiorowy obsługiwany jest wyłącznie przez przewozy

autobusowe. Miejscowość gminna jest powiązana komunikacyjnie bezpośrednimi relacjami z

Chełmem i Włodawą. Pełne zestawienie dostępnych połączeń w dobie według stanu na koniec

czerwca 2014 roku przedstawia Tabela 7. Zwraca uwagę brak połączeń z Łęczną, ale zapewne

dlatego, że zapotrzebowanie na przewozy w tej relacji zaspokajane są przez transport

organizowany przez zakłady pracy.

Tabela 7. Liczba bezpośrednich połączeń w dobie publicznym transportem zbiorowym z miejscowości Sawin we wszystkich dostępnych kierunkach według stanu na koniec czerwca 2014 roku.

Relacja Dni powszednie

Święta

Sawin – Chełm 13 7

Chełm – Sawin 12 6

Sawin – Włodawa 6 6

Włodawa – Sawin 7 6

Źródło: opracowanie własne na podstawie e-podróżnik.pl.

Obszar Gminy Sawin znajduje się w strefie nadgranicznej z Ukrainą i w całości włączony jest

do Umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o

zasadach małego ruchu granicznego podpisaną w Kijowie dnia 28 marca 2008 roku. Zasięg

Umowy po obu stronach granicy wraz z zaznaczonymi przejściami granicznymi prezentuje

Rysunek 10. Wprowadzone w oparciu o tę umowę ułatwienia w przekraczaniu granicy

zwiększyły liczbę osób przekraczających granicę i znacznie pobudziły wymianę handlową co

ilustruje Rysunek 11.


17

Rysunek 10. Obszar objęty małym ruchem granicznym między Polską i Ukrainą z zaznaczonym terenem Gminy Sawin oraz przejściami granicznymi.

Źródło: „Ruch graniczny oraz przepływ towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie

Polski w 2013 roku”, GUS – Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Warszawa-Rzeszów 2014, s. 51.

Regularne badania prowadzone przez GUS 66,5% wydatków cudzoziemców w Polsce zostało

poniesionych w pasie do 50 km od granicy, w tym najwięcej cudzoziemców dokonywało

zakupów w pasie do 50 km od granicy z Ukrainą – 87,8%. Delimitację obszarów oddziaływania

granicy na podstawie odległości od granicy miejsca dokonania zakupów przez Polaków i

cudzoziemców przekraczających zewnętrzną granicę Unii Europejskiej na terenie Polski w IV

kwartale 2013 roku przedstawia Rysunek 12. Rocznie przez przejście w Dorohusku wjeżdża do

Polski przez przejście drogowe – ponad 700 tys. osób, a przez przejście kolejowe – ok. 65 tys.

osób, czyli razem ok. 30% całej wymiany w ramach małego ruchu granicznego z Ukrainą.

Stały wzrost wartości zakupów dokonywanych przez cudzoziemców w strefie przygranicznej

jest istotnym impulsem dla rozwoju terenów położonych w strefie przygranicznej. W Polsce

średnie wydatki poniesione przez jednego cudzoziemca przekraczającego granicę polsko-

ukraińską w IV kwartale 2013 r. wyniosły 661 zł i w odniesieniu do analogicznego okresu roku

poprzedniego wydatki te były o 27,3% wyższe. Stowarzyszenie się Ukrainy z Unią Europejską

stwarza dodatkowe perspektywy na zwiększenia wymiany osobowej i towarowej, co powinno

być wykorzystane także w kształtowaniu polityki rozwoju Gminy Sawin. Podobnie należy

traktować tworzące się nowe możliwości związane z budową przejścia granicznego między

Polską i Białorusią we Włodawie.


18

Rysunek 11. Mały ruch graniczny oraz wydatki poniesione w Polsce przez cudzoziemców przekraczających granicę polsko-ukraińską w latach 2009-2013.

Źródło: „Badanie obrotu towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w IV kwartale

2013 roku”, GUS Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Warszawa-Rzeszów, 20 lutego 2014 r., s. 10.

Rysunek 12. Delimitacja obszarów oddziaływania granicy na podstawie odległości od granicy miejsca dokonania zakupów przez Polaków i cudzoziemców przekraczających zewnętrzną granicę Unii Europejskiej na terenie Polski w IV kwartale 2013 roku.

Źródło: „Badanie obrotu towarów i usług na zewnętrznej granicy Unii Europejskiej na terenie Polski w IV kwartale

2013 roku”, GUS Urząd Statystyczny w Rzeszowie, Warszawa-Rzeszów, 20 lutego 2014 r., s. 15.


19

Dochody i wydatki ogółem budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 miały tendencję

wzrostową, a ich wielkość w 2012 roku przekraczała kwotę 20 mln zł. Dane za ten okres

przedstawiają Rysunki 13 i 14.

Rysunek 13. Dochody budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN wraz z zaznaczoną linią trendu.


Rysunek 14. Wydatki budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN wraz z zaznaczoną linią trendu.


14107.726.

16294.862.

17977.627.16637.891.

17397.796.

20364.659.

2007 2008 2009 2010 2011 2012

0

5000000

10000000

15000000

20000000

25000000

14569.258.

16493.704.

20263.132.

18301.446.19596.899.

20801.642.

2007 2008 2009 2010 2011 2012

0

5000000

10000000

15000000

20000000

25000000


20

Struktura wydatków jest podobna do większości gmin w Polsce i odpowiada charakterowi

wykonywanych zadań nałożonych ustawami. Największy udział mają oświata i wychowanie

(38%) i pomoc społeczna (24%), które razem zagospodarowują 62% wszystkich wydatków.

Znacząco ogranicza to możliwości inwestycyjne. Ok. 2% wydatków przeznacza się na obsługę

długu publicznego, co jest wskaźnikiem porównywalnym z innymi gminami sąsiednimi, jednak

wskazuje na ograniczone możliwości zadłużania się w celu realizacji nowych inwestycji i

absorbowania funduszy unijnych. Strukturę wydatków Gminy Sawin w 2012 roku przedstawia

Rysunek 15.

Rysunek 15. Struktura wydatków z budżetu Gminy Sawin według działów w 2012 roku w %.


Różnicę między dochodami i wydatkami w latach 2007-2012 przedstawia Tabela 8. Przez cały

ten okres w budżecie Gminy występował deficyt. Największy był w latach 2009-2011, gdy

oscylował w granicach 10-13% i był związany z realizacją dużego planu inwestycyjnego. W

2012 roku deficyt wyniósł ok. 4%.

Tabela 8. Różnica między dochodami a wydatkami budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN.

Rok 2007 2008 2009 2010 2011 2012

dochody

ogółem

14107726,35 16294861,92 17977627,08 16637890,78 17397795,58 20364659,39

wydatki

ogółem

14569257,88 16493704,07 20263131,73 18301446,28 19596899,47 20801642,44

różnica -461531,53 -198842,15 -2285504,65 -1663555,50 -2199103,89 -436983,05


38% 24% 11% 9% 4%2% 12%1

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

oświata i wychowanie pomoc społeczna administracja publiczna

rolnictwo i łowiectwo transport i łączność obsługa długu publicznego

pozostałe


21

2.2. Synteza diagnozy przestrzennej Gminy Sawin

Na terenie Gminy Sawin obowiązuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego z

2004 roku z późniejszymi zmianami oraz Studium uwarunkowań i kierunków

zagospodarowania przestrzennego. Studium przewiduje, że głównymi elementami struktury

funkcjonalno-przestrzennej będą:

1. Ośrodek gminy rozbudowywany i zmodernizowany z zachowaniem najcenniejszych

obiektów architektury, układu urbanistycznego o starej XVI-wiecznej proweniencji i

małomiasteczkowego klimatu. Na nowych terenach zakłada się możliwość lokalizacji obiektów

handlowych i usługowych wymagających obsługi parkingowej, lokalizacji budownictwa

mieszkaniowego, oraz obiektów obsługi funkcji turystyki. Centrum gminy powinno uzyskać

nową atrakcyjną formę nawiązującą do pierwotnych funkcji i walorów kompozycyjno-

przestrzennych ze szczególnym uwzględnieniem poszczególnych pierzei Rynku.

2. Ośrodki usługowe wspomagające ośrodek gminy zlokalizowane w miejscowościach:

Chutcze, Bukowa Wielka, Czułczyce-Sajczyce.

3. Tereny i obiekty rekreacji: Jezioro Słone, zbiornik wodny "Niwa" w Sawinie,

4. Rezerwaty przyrody: "Bakus" i "Serniawy", Chełmski Park Krajobrazowy, torfowiska: w

Podpakulu i koło Serniaw.

5. Zmodernizowany system komunikacyjny obejmujący:

- zmodernizowany układ drogowy (drogi wojewódzkie, obejście centrum Sawina, drogi

powiatowe i gminne),

- układ ścieżek rowerowych i szlaków turystycznych.

W Studium zaleca się wykorzystanie wysokich walorów krajobrazowych na obszarze Pagórów

Chełmskich (z Łukiem Uhruskim) poprzez promowanie turystyki rowerowej i pieszej, oraz

urządzenie punktów widokowych na górze Pikołowej. Dodatkowo także korzystne warunki

klimatyczne na terenie Gminy predestynują te obszary do rozwoju turystyki pobytowej i

agroturystyki. W celu redukcji tzw. "niskiej emisji" na terenach zabudowy wiejskiej w Studium

rekomenduje się szybką gazyfikację gminy oraz preferencje dla innych ekologicznych źródeł

ogrzewania (olej opałowy, energia elektryczna, brykiety drewniane).

Na zachód od Sawina powstał zbiornik retencyjny "Niwa" o powierzchni 52,8 ha lustra wody i

pojemności 960 tys. m3 zasilanego wodami rzeki Lepituchy. Pełni on poza funkcją retencyjną

dla potrzeb rolnictwa (nawodnienie zmeliorowanych użytków w rejonie: Łukówek - Bukowa,

Łukówek Radzanów) także funkcje turystyczno-rekreacyjne. Zbiornik wodny "Niwa" ujęty jest

w planie zagospodarowania przestrzennego województwa lubelskiego jako zbiornik o

znaczeniu ponadlokalnym.

Obszar Gminy zdominowany jest przez gleby I - IV klasy, które stanowią 62 % gruntów ornych

tworząc dogodne warunki do rozwoju rolnictwa. Zgodnie z Planem Zagospodarowania


22

Przestrzennego Województwa Lubelskiego, Gmina Sawin została objęta priorytetem zalesień

przeciw erozyjnych i wodochronnych (potencjalne lasy ochronne).

Na terenie Gminy znajdują się obszary i obiekty przyrodnicze chronione prawem w postaci:

1. Obszaru NATURA 2000 - Specjalny Obszar Ochrony (SOO) PLH 060048 o nazwie PODPAKULE

i o powierzchni 10,69 ha,

2. Chełmskiego Parku Krajobrazowego,

3. Chełmskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu,

4. rezerwatów przyrody "Bachus" i "Serniawy",

5. dolin rzeki Uherki i Lepituchy,

6. Międzynarodowego Rezerwatu Biosfery "Polesie Zachodnie",

7. 13 pomników przyrody (8 drzew i 5 głazów narzutowych).

Znajdują się tutaj także obiekty wpisane do rejestru zabytków i z tego tytułu podlegające

ochronie prawnej:

1. zespół architektoniczny w Sawinie (kościół rzymskokatolicki p.w. Przemienienia Pańskiego

otoczony drzewostanem i murem, dzwonnica brama i dawny szpital - przytułek dla starców),

2. kościół rzymskokatolicki w Przysiółku,

3. grodzisko w Kolonii Czułczyce,

4. park podworski,

5. dwa kurhany.

Ponadto występuje też liczna grupa obiektów objętych ewidencją zabytków objętych

pośrednią ochroną konserwatorską. Reprezentują one różnorodne wartości artystyczne i

historyczne, a stan ich zachowania jest także zróżnicowany.

W dokumentach dotyczących planowania przestrzennego stwierdza się, że „potencjalna

eksploatacja złoża węgla kamiennego "Sawin" powinna być zaniechana z uwagi na zagrożenie

cennych walorów przyrodniczych Chełmskiego Parku Krajobrazowego, Chełmskiego Obszaru

Chronionego Krajobrazu i rezerwatów przyrody: Bachus i Serniawy. Wynika to z tego, że złoże

węgla Sawin w obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego woj. lubelskiego,

uznano za złoże kolizyjne - niewskazane do eksploatacji. Tak więc umożliwienie wydobycia

węgla kamiennego z tego złoża wymaga przeprowadzenia zmian w wojewódzkim i gminnym

planie zagospodarowania przestrzennego.

W Gminie Sawin realizowany jest „Program usuwania azbestu z wyrobów zawierających

azbest z terenu Gminy Sawin na lata 2013-2032”, który przewiduje usunięcie i utylizację

wyrobów zawierających azbest. Podczas inwentaryzacji stwierdzono występowanie


23

materiałów w postaci płyt azbestowo-cementowych w ilości 526 035 m2 (łącznie 5 786 385

kg). Przyjęty w Programie harmonogram przewiduje utylizację w pierwszym okresie (2013-

2016) minimum 25% ogólnej ilości wyrobów zawierających azbest czyli 1 446,60 Mg. W drugim

etapie w latach 2017-2024 planuje się usunąć 30% (1 735,92 Mg) wyrobów, a w ostatnim,

trzecim etapie pozostałe 45% czyli 2 603,87 Mg. Zgodnie z Planem cały proces utylizacji płyt

azbestowo-cementowych powinien zakończyć się do końca 2032 roku.

Sieć infrastruktury transportowej dostępna na terenie Gminy składa się wyłącznie z dróg.

Oparta jest o drogę wojewódzką nr 812 Włodawa-Chełm i krótki odcinek drogi wojewódzkiej

819 biegnącej z Parczewa przez Kołacze i Łowczą do Woli Uhruskiej. Droga nr 812 łączy drogę

krajową o znaczeniu międzynarodowym S-12 (E373) biegnącą na południe od granic Gminy z

drogą krajową 82 z Lublina do Włodawy. Droga krajowa nr 12 (S-12 E373) jest częścią

europejskiej sieci TEN-T i biegnie od zachodniej Granicy Państwa – Głogów – Kalisz – Piotrków

Trybunalski (węzeł na autostradzie A1) – Radom – Puławy – Lublin – Piaski – Chełm – Dorohusk

– wschodnia Granica Państwa i dalej w kierunku Kijowa. Uzupełnieniem tych podstawowych

linii komunikacyjnych są drogi o znaczeniu powiatowym i gminnym.

Łączna sieć drogowa na terenie Gminy wynosi 148,93 km. Strukturę sieci z podziałem na

kategorie dróg przedstawia Tabela 9. Zwraca uwagę znaczący udział, obejmujący prawie

połowę całej sieci drogowej, dróg powiatowych. Stan nawierzchni tych dróg jest

niezadawalający i wymaga przeprowadzenia niezbędnych modernizacji. Oznacza to, że jakość

infrastruktury transportowej na terenie Gminy Sawin w bardzo dużej części zależy od

inwestycji drogowych podejmowanych przez samorząd wojewódzki (drogi wojewódzkie) i

samorząd powiatowy (drogi powiatowe).

Tabela 9. Sieć drogowa na terenie Gminy Sawin z podziałem na kategorie.

L.p. Kategoria drogi Długość w km Udział w % w całej sieci

2. wojewódzkie 23,66 16

3. powiatowe 72,07 49

4. gminne 53,20 35

5. Razem 148,93 100


Infrastruktura transportowa na terenie Gminy nie obejmuje linii kolejowych. Dostęp do kolei

w postaci linii kolejowej nr 7 (Warszawa-Lublin-Chełm-Dorohusk-Kijów) o znaczeniu

międzynarodowym będącej częścią transeuropejskich korytarzy transportowych należących

do sieci TEN-T jest możliwy za pośrednictwem stacji kolejowych znajdujących się w Chełmie i

wymaga przesiadki w przypadku osób lub przeładunku w przypadku towarów.

W latach 2007-2012 nastąpił przyrost sieci wodociągowej i kanalizacyjnej co ilustruje Rysunek

16. Odsetek mieszkańców korzystających z wodociągów z 39,9% w 2007 roku wzrósł do 42,8%

w roku 2012. Podobnie z siecią kanalizacyjną. W 2007 roku dostęp do niej miało 24,2%

mieszkańców, a w 2012 roku 26,6%. Przyrost sieci kanalizacyjnej ze względu na rozproszoną


24

zabudowę należy łączyć z występującą równolegle rozbudową przydomowych oczyszczalni

ścieków. Na terenie Gminy w 2011 roku pojawiła się sieć gazowa jeszcze o niewielkim zasięgu.

Rysunek 16. Udział mieszkańców Gminy Sawin korzystających z sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2007-2012 w %.


Tempo systematycznej rozbudowy sieci wodociągowej nie było jednak na tyle duże, aby

odsetek mieszkańców korzystających z tej instalacji był zbieżny ze średnią dla całego powiatu

chełmskiego (70,30%). Ale sytuacja jest odwrotna w przypadku kanalizacji. Odsetek

mieszkańców korzystających z tej instalacji w Gminie Sawin jest wyraźnie wyższy niż średnia w

powiecie. Prowadzone inwestycje nie pozwoliły jednak na osiągnięcie poziomu zbliżonego do

średniej wojewódzkiej, a tym bardziej średniej ogólnopolskiej. Dane te przedstawia Tabela

10. Pokazują również konieczne kierunki rozwoju także na perspektywę 2015-2020.

Tabela 10. Porównanie korzystających z instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w Gminie Sawin, w powiecie chełmskim, województwie lubelskim i w Polsce w 2012 roku w %.

Korzystający z instalacji w % ogółu ludności (dane z roku 2012)

W Gminie Sawin

W powiecie chełmskim

W województwie lubelskim

W Polsce

z wodociągu 42,80% 70,30% 81,70% 87,90%

z kanalizacji 26,60% 22,50% 49,30% 64,30%

z gazu 0,10% 8,70% 39,80% 52,40%


39,9 40,2 40,5 40,543,9 42,8

24,2 25,4 25,7 25,7 26 26,6

0 0 0 0 0,1 0,1

2007 2008 2009 2010 2011 2012

z wodociągu z kanalizacji z gazu


25

2.3. Wnioski z badań ankietowych

Przeprowadzając analizę SWOT oraz planując cele rozwojowe oparto się także na wynikach

badania ankietowego wśród mieszkańców Gminy. Charakterystykę respondentów pod

względem wieku i wykształcenia przedstawiają Rysunki 17 i 18.

Rysunek 17. Struktura ankietowanych pod względem wieku.

Źródło: opracowanie własne.

Rysunek 18. Struktura ankietowanych pod względem wykształcenia.


6%

12%33%

12%

35%

2%

Do 20 lat

21-29 lat

30-39 lat

40-49 lat

50-65 lat

66 i więcej

9%

19%

28%

4%

40%

Podstawowe

Zasadnicze

Średnie

Pomaturalne

Wyższe


26

Pod względem wieku wśród uczestników badania dominowały osoby w wieku produkcyjnym

(92%). Natomiast pod względem wykształcenia wśród respondentów znaczącą grupę

stanowiły osoby z wykształcenie wyższym (40%).

Na pierwsze pytanie o mocne strony Gminy Sawin najwięcej pozytywnych wskazań

(„zdecydowanie tak” i „raczej tak”) uzyskało bliskie położenie Gminy od Chełma i Włodawy

oraz przejścia granicznego w Dorohusku, także wysoka aktywność samorządu gminnego w

zakresie działalności inwestycyjnej i pozyskiwania funduszy unijnych. Natomiast negatywnych

odpowiedzi („zdecydowanie nie” i „raczej nie”) uzyskały dobre gleby do produkcji rolnej i baza

surowcowa do rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego. Pełną informacje na temat

uzyskanych odpowiedzi przedstawia Tabela 11.

Tabela 11. Odpowiedzi na pytanie o mocne strony Gminy Sawin.

MOCNE STRONY GMINY SAWIN TO:

Opis cechy: Zdecydowanie tak

Raczej tak

Raczej nie

Zdecydowanie nie

Nie mam zdania

Bliskie położenie gminy od Chełma i Włodawy oraz przejścia granicznego w Dorohusku

31 20 1

Dobrze rozbudowana infrastruktura techniczna: sieć drogowa, wodociągowa, kanalizacyjna, energetyczna i telekomunikacyjna

12 29 8 3

Dobre gleby do produkcji rolnej i baza surowcowa do rozwoju przetwórstwa rolno-spożywczego

5 16 21 2 6

Dostępność terenów do rozwoju usług rekreacyjno-turystycznych oraz budownictwa mieszkaniowego

12 24 12 1 3

Wysoka aktywność samorządu gminnego w zakresie działalności inwestycyjnej i

35 14 2 1


27

pozyskiwania funduszy unijnych

Czyste środowisko 1

Dbałość o osoby niepełnosprawne

1


Natomiast na pytanie o słabe strony najwięcej wskazań uzyskał wysoki poziom bezrobocia i

rozdrobnienie gospodarstw rolnych powiązane z ich niską dochodowością. Nieco mniej

zdecydowanie respondenci wskazywali na zły stan dróg. Najwięcej opinii, że nie jest to słaba

strona Gminy uzyskały: niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna oraz brak

terenów inwestycyjnych. Pełne wyniki uzyskanych odpowiedzi na to pytanie przedstawia

Tabela 12.

Tabela 12. Odpowiedzi na pytanie o słabe strony Gminy Sawin.

SŁABE STRONY GMINY SAWIN TO:


Raczej tak

Raczej nie

Zdecydowanie nie

Nie mam zdania

Wysoki poziom bezrobocia

26 21 3 2

Zły stan dróg 12 21 16 1

Rozdrobnienie gospodarstw rolnych i ich niska dochodowość

14 28 8 2

Niedostatecznie rozwinięta infrastruktura techniczna (wodociągi, kanalizacja, sieć gazowa brak dostępu do internetu)

6 17 18 9 1

Brak terenów inwestycyjnych

6 15 20 5 3


W ramach przeprowadzonego badania zadano też pytanie o zagrożenia dla rozwoju Gminy

Sawin. W takiej perspektywie respondenci najbardziej niepokoją się wyludnianiem się obszaru

Gminy ze szczególnym zwróceniem uwagi na emigrację ludzi młodych, a także rozdrobnieniem

gospodarstw rolnych połączonym z ich niską dochodowością i brakiem środków finansowych

na potrzebne inwestycje. A najmniejsze obawy budzą problemy z integracją Ukrainy z Unią

Europejską oraz trwałe ograniczenie możliwości rozwojowych związanych ze złym stanem

dróg i pozostałej infrastruktury technicznej. Pełne wyniki przedstawia Tabela 13.


28

Tabela 13. Odpowiedzi na pytanie o to co zagraża rozwojowi Gminy Sawin.

CO ZAGRAŻA ROZWOJOWI GMINY SAWIN?


Raczej tak

Raczej nie

Zdecydowanie nie

Nie mam zdania

Problemy z integracją Ukrainy z Unią Europejską.

11 12 22 6

Wyludnianie się obszaru gminy, w tym emigracja ludzi młodych

26 22 4

Rozdrobnienie gospodarstw rolnych i ich niska dochodowość

16 22 10 4

Trwałe ograniczenie możliwości rozwojowych związanych ze złym stanem dróg i pozostałej infrastruktury technicznej

8 25 16 1 2

Brak środków finansowych na potrzebne inwestycje

17 21 10 1 3

Wysokie bezrobocie 1

Brak miejsc pracy 1 Źródło: opracowanie własne.

Spośród szans możliwych do wykorzystania dla rozwoju Gminy Sawin największe nadzieje

budzi wykorzystanie funduszy unijnych do modernizacji i rozbudowy sieci dróg oraz

wyposażenia w niezbędną infrastrukturę techniczną, a także na bardzo podobnym poziomie

wskazań - rozwój odnawialnych źródeł energii i rolnictwa ekologicznego. Nieco mniej, ale też

wyraźnie zwrócono uwagę na: włączenie się w tworzenie przemysłu wydobycia węgla i

energetyki konwencjonalnej oraz tworzenie wsparcia dla rozwoju przedsiębiorczości i

poprawy konkurencyjności istniejących przedsiębiorstw. Stosunkowo najmniej nadziei wiąże

się z rozwojem współpracy z Ukrainą i Białorusią na poziomie gospodarczym i społeczno-

kulturalnym. Całość uzyskanych wyników przedstawia Tabela 14.

Tabela 14. Odpowiedzi na pytanie o to jakie szanse należy wykorzystać dla rozwoju Gminy Sawin.

JAKIE SZANSE NALEŻY WYKORZYSTAĆ DLA ROZWOJU GMINY SAWIN?

Opis cechy: Zdecydowa-nie tak

Raczej tak

Raczej nie Zdecydowanie nie

Nie mam zdania

Rozwój współpracy z Ukrainą i Białorusią na poziomie gospodarczym i społeczno-kulturalnym

18 18 7 4


29

Włączenie się w tworzenie przemysłu wydobycia węgla i energetyki konwencjonalnej

27 17 3 2

Rozwijanie bazy turystycznej i wspieranie agroturystyki

22 23 3 1

Wykorzystanie funduszy unijnych do modernizacji i rozbudowy sieci dróg oraz wyposażenia w niezbędną infrastrukturę techniczną

34 15

Rozwój odnawialnych źródeł energii i rolnictwa ekologicznego

32 15 3

Tworzenie wsparcia dla rozwoju przedsiębiorczości i poprawy konkurencyjności istniejących przedsiębiorstw

27 17 4 1


Rysunek 19. Uzyskane odpowiedzi na pytanie o najpilniejsze problemy do rozwiązania w skali od 1 do 5.


Przestępczość

Brak dostępu do lekarzy

Brak odpowiedniej ilości miejsc w przedszkolach

Niski poziom nauczania w szkołach podstawowych …

Zły stan dróg

Emigracja młodzieży z terenu gminy

Mała aktywność środowisk lokalnych

Bezrobocie

Brak inwestycji przemysłowych

Słaby rozwój turystyki

Ubóstwo

Dostępność komunikacyjna (brak odpowiednich …

0 0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5


30

Ważną też z punktu widzenia planowania strategicznego była ta część badania, w której

postawiono pytanie o to jakie problemy wymagają pilnego rozwiązania. Ankietowani

mieszkańcy Gminy mogli usystematyzować wybrane zagadnienia w hierarchii od

najpilniejszych – 1 punkt, do najmniej pilnych – 5 punktów. Z uzyskanych odpowiedzi

zbudowana została mapa znaczenia poszczególnych zagadnień w skali od 1 do 5. Uzyskane

wyniki przedstawia Rysunek 19. I tak problemy do najpilniejszego rozwiązania to: bezrobocie,

emigracja młodzieży z terenu Gminy, brak inwestycji przemysłowych, brak dostępu do lekarzy

i zły stan dróg. Najmniejszy niepokój wywołuje poziom nauczania w szkołach, brak

odpowiedniej liczby miejsc w przedszkolach i przestępczość.

Oprócz badania ankietowego dodatkowym źródłem wiedzy jest badanie satysfakcji

interesantów z jakości funkcjonowania Urzędu Gminy Sawin przeprowadzone równolegle w

ramach programu „Lepszy urząd” współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej.

Pogłębiona analiza satysfakcji klientów z usług świadczonych przez urząd gminy pokazuje

wysoką satysfakcję z jakości obsługi w urzędzie. Znajduje to potwierdzenie zarówno w

ogólnych, jak i szczegółowych ocenach. Na poziomie ogólnym mieszkańcy deklarują

satysfakcję z poziomu obsługi klienta w urzędzie (83,9 % ocen pozytywnych) oraz traktują

urząd jako „przyjazny dla klienta” – 79,0 % opinii pozytywnych. Schodząc na poziom

szczegółowy mimo ogólnie wysokich ocen oscylujących w granicy cyfry 4 zauważyć można

szereg jednak kilka pól wymagających poprawy. Stan ten dotyczył zarówno aspektu: jakości

obsługi, jak i obsługi przez pracowników urzędu.

Rysunek 20. Wieloaspektowy test satysfakcji z obsługi przez pracowników Urzędu Gminy Sawin.

Źródło: dr Tomasz Godlewski „Badanie satysfakcji interesantów z jakości funkcjonowania Urzędu Gmina Sawin”,

Warszawa-Chełm czerwiec 2014.

3,86

3,96

4,11

4,12

4,17

4,21

4,31

4,4

0 1 2 3 4 5

czystość w urzędzie

czytelność oznakowania wewnątrz urzędu

dogodność godzin otwarcia

dotrzymywanie określonych terminów

możliwość sprawdzenia przez telefonetapu, na którym znajduje się sprawa

czas realizacji usługi

stopień sformalizowania załatwienia usługi

dostępność miejsc siedzących


31

W aspekcie: jakości obsługi najniżej oceniona została dostępność miejsc siedzących (średnia

wskazań 3,86) oraz stopień sformalizowania załatwianych spraw (3,96). Największą

satysfakcję wywołały: czystość w urzędzie (4,40) oraz czytelność oznakowania wewnątrz

oddziału (4,31). Pełne wyniki przedstawia Rysunek 20.

Rysunek 21. Wieloaspektowy test satysfakcji z obsługi przez pracowników Urzędu Gminy Sawin.

Źródło: dr Tomasz Godlewski „Badanie satysfakcji interesantów z jakości funkcjonowania Urzędu Gmina Sawin”,

Warszawa-Chełm czerwiec 2014.

W aspekcie: zadowolenia z obsługi przez pracowników urzędu najniższe noty zyskały:

reagowanie na potrzeby klienta (3,97) oraz ich zaangażowanie w sprawy klienta (3,99).

Największą satysfakcję wywołały: schludność pracowników (4,47) oraz ich uprzejmość (4,26).

Pełne wyniki przedstawia Rysunek 21.

Uzyskane wyniki wskazują, że wzrost satysfakcji klientów wymagać będzie podjęcia trzech

typów działań:

- infrastrukturalnych związanych z lepszym dostosowaniem urzędu do potrzeb klientów np.

poprzez zwiększenie liczby miejsc siedzących,

- związanych z większą „przyjaznością” urzędu znajdującą swój wyraz w upraszczaniu

procedur, zmniejszaniu formalności , skracaniu czasu obsługi oraz umożliwianiu klientom

zdalnego (telefonicznego lub elektronicznego) dostępu do informacji o statusie załatwianych

spraw,

- zwiększających proklienckie nastawienie pracowników np. poprzez wdrożenie cyklu szkoleń

dotyczących indywidualizacji obsługi klienta.

3,97

3,99

4,04

4,11

4,15

4,15

4,26

4,47

0 1 2 3 4 5

schludny wygląd pracowników

uprzejmość pracowników urzędu

wiedza i umiejętności pracownikówurzędu niezbędna do załatwienia sprawy

kompletność uzyskiwanych informacji

zainteresowanie pracownikarozwiązaniem zaistniałego problemu

sprawność (szybkość) obsługi

zaangażowanie pracowników urzędu

reagowanie na potrzeby klienta


32

2.4. Analiza SWOT

Podsumowaniem części diagnostycznej jest analiza SWOT, w której dokonano całościowej

oceny mocnych i słabych stron Gminy Sawin w relacji do szans i zagrożeń występujących

zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz. Identyfikacja mocnych stron daje podstawę do

planowania rozwoju. Z kolei wskazanie słabych stron, będących barierami w rozwoju, pomaga

w zdefiniowaniu takich strategicznych kierunków rozwoju, które pozwolą je przezwyciężać lub

przynajmniej ograniczać. Szanse wskazują możliwe do podjęcia działania wzmagające rozwój.

A zagrożenia opisują niekorzystne warunki, które mogą przeszkodzić we właściwym

wykorzystaniu istniejących szans.

Tabela 15. Analiza SWOT dla Gminy Sawin.

Mocne strony: Słabe strony:

Dogodne położenie w pobliżu drogowego szlaku komunikacyjnego o znaczeniu międzynarodowym: S12-E373 zachodnia Granica Państwa-Kalisz-Piotrków Trybunalski węzeł z autostradą A1-Radom-Lublin-Chełm-Dorohusk-Kowel-Kijów połączonego z obszarem Gminy drogą wojewódzką nr 812 biegnącą dalej do Włodawy. Droga nr 12 wchodzi w skład transeuropejskich korytarzy transportowych należących do sieci TEN-T

Korzystne połączenie z drogą krajową nr 82 Lublin-Włodawa oraz przejściem granicznym w Dorohusku poprzez drogę wojewódzką 819

Położenie w pobliżu miasta Lublin oraz w obszarze funkcjonalnym miast Chełm, Łęczna i Włodawa oraz w strefie przygranicznej z Ukrainą oraz Białorusią

Znajdujące się na terenie Gminy bogate zasoby naturalne (węgiel kamienny, gaz łupkowy, wapienie, torf)

Cenne przyrodniczo środowisko naturalne - Rezerwat przyrody Bachus

Sieć wodna wraz z rozbudowanymi zbiornikami retencyjnymi w tym zwłaszcza Zbiornikiem Niwa

Rozproszona struktura osadnicza utrudniająca rozbudowę infrastruktury liniowej i podnosząca koszty jej utrzymania

Zmniejszająca się liczba ludności i emigracja ludzi młodych oraz wykształconych

Niskie dochody mieszkańców wraz ze znacznym uzależnieniem od transferów społecznych

Wysoki i rosnący poziom bezrobocia połączony ze występowaniem na znaczącą skalą ubóstwa i wykluczenia społecznego

Rozdrobnienie gospodarstw rolnych i wynikająca stąd ich mała dochodowość

Niedostatecznie rozwinięty skup i przetwórstwo rolno-spożywcze

Brak rozwiniętej bazy turystyczno-rekreacyjnej

Mała aktywność gospodarcza mieszkańców i niska konkurencyjność istniejących przedsiębiorstw

Niezadawalający stan dróg powiatowych i gminnych

Niedostatecznie rozwinięta sieć wodociągowa, kanalizacyjna i gazowa

Małe możliwości finansowania rozwoju z budżetu samorządu gminnego


33

Gleby o dobrej jakości sprzyjającej rozwojowi rolnictwa i na jego bazie przetwórstwa spożywczego

Istniejąca i rozbudowywana infrastruktura drogowa, telekomunikacyjna, energetyczna oraz wodno-kanalizacyjna

Rozwinięta baza edukacyjna

Duża aktywność władz jednostek samorządu terytorialnego szczebla gminnego w zakresie działalności inwestycyjnej

Szanse: Zagrożenia:

Dostęp do funduszy unijnych w tym do Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Lubelskiego i Programu Operacyjnego dla Polski Wschodniej

Przygotowanie i rozpoczęcie wydobycia złóż węgla kamiennego wraz z rozbudową infrastruktury towarzyszącej

Przygotowanie i podjęcie inwestycji w rozwój wytwórstwa energii i przemysłu opartego na przetwarzaniu węgla powiązanych z jego wydobyciem

Budowa drogi ekspresowej S12 na odcinku Lublin-Chełm oraz modernizacja dróg wojewódzkich 816 i 812

Modernizacja i rozbudowa dróg powiatowych i gminnych

Tworzenie usług logistyczno-spedycyjnych wokół infrastruktury transportowej

Inicjowanie rozwoju mikro-przedsiębiorczości przy wsparciu środków unijnych

Zwiększenie wymiany osobowej i towarowej Ukrainy z krajami UE

Rezygnacja Ukrainy z integracji z Unią Europejską i zmniejszenie wymiany osobowej oraz towarowej z Ukrainą i Białorusią

Ograniczenie dostępu do funduszy unijnych w postaci braku środków własnych na niezbędny wkład krajowy

Nasilenie się zjawiska emigracji ludzi młodych i wykształconych prowadzące do dalszego wyludniania się terenu Gminy

Dalszy spadek dochodów realnych mieszkańców

Niewykorzystanie możliwości w zakresie wsparcia unijnego i krajowego dla innowacyjności i rozwoju przedsiębiorczości, a także konkurencyjności istniejących przedsiębiorstw

Rezygnacja z planów wydobycia węgla kamiennego i budowy przemysłu energetycznego związana z brakiem koniunktury w gospodarce światowej i/lub blokadą ze względów na ochronę środowiska naturalnego

Brak poprawy rynku płodów rolnych i przetwórstwa rolno-spożywczego


34

Otwarcie przejścia granicznego z Białorusią we Włodawie

Podpisanie przez władze Polski i Białorusi umowy o małym ruchu granicznym

Rozwój usług turystycznych i rekreacyjnych w oparciu o rozbudowę bazy noclegowej i tworzenie produktów turystycznych

Rozwój rynku skupu i sprzedaży świeżych produktów rolniczych, w tym rolnictwa ekologicznego, m.in. poprzez giełdy rolno-spożywcze i aktywność grup producenckich

Tworzenie produktów i marek lokalnych oraz regionalnych

Rozwój energetyki odnawialnej i wzrost popytu na surowce do bio-energetyki

Wykorzystanie istniejącego potencjału dla rozwoju turystyki i rekreacji (w tym agroturystyki)

Wzmacnianie aktywności obywatelskiej przez wsparcie dla organizacji pozarządowych i różnego rodzaju inicjatyw lokalnych

Zbyt mała przedsiębiorczość mieszkańców powodująca nie pełne wykorzystanie wsparcia z funduszy zewnętrznych przeznaczonych na ten cel

Zaniechanie planów budowy drogi ekspresowej S12 na odcinku Lublin-Chełm oraz modernizacji dróg wojewódzkich 816 i 812

Nie efektywny system finansowania samorządów

Przeciążenie budżetu Gminy wydatkami społecznymi wymuszające rezygnację lub daleko idące ograniczenie planów modernizacji i rozbudowy infrastruktury komunalnej

Niespójność działań samorządowych na różnych szczeblach



35

3. Planowanie

3.1. Wizja i misja rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku Wizja rozwoju Gminy w 2020 r. opisuje stan, do jakiego dążyć będziemy w czasie realizacji

budowanej obecnie strategii. Aby jej założenia miały szansę realizacji, strategia powinna być

realistyczna, wykorzystywać dotychczasowe doświadczenia zarządzania gminą, antycypować

szanse i zagrożenia, pojawiające się w otoczeniu, skupiać się na najważniejszych celach.

Wizję rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku wraz z konkretyzującą ją misją przedstawia

Rysunek 22.

Rysunek 22. Wizja i misja rozwoju Gminy Sawin w perspektywie do roku 2020.


3.2. Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin do 2020 roku

Gmina Sawin należy do najuboższego w całej Unii Europejskiej makroregionu Polski

Wschodniej, z precyzyjnie zidentyfikowanymi problemami i wciąż nie dość ostro

zaproponowanymi metodami rozwiązania barier rozwojowych. Przy uwzględnieniu wszystkich

trudności, należy dostrzec wszystkie atuty. Po pierwsze, Gmina Sawin – jak cała Polska

Wschodnia – otrzymała możliwość wykorzystania dodatkowych środków z Programu

Operacyjnego dedykowanego specjalnie makroregionowi. Leży w bezpośrednim sąsiedztwie

Ukrainy, z którą współpraca stale się rozwija. Stosunkowo niewielki dystans dzieli Gminę Sawin


36

od najważniejszego ośrodka rozwoju w regionie – Lublina, z jego potencjałem gospodarczym i

naukowym, i stolic dwu powiatów – Chełma i Włodawy.

Powyższe aspekty pozwalają optymistycznie planować wizję i misję dla Gminy Sawin.

Powiązanie ich z celami strategicznymi (priorytetami) i celami operacyjnymi (działaniami)

przedstawia Rysunek 23.

Rysunek 23. Powiązanie wizji i misji rozwoju Gminy Sawin z celami strategicznymi i celami operacyjnymi.


Opis celów strategicznych (priorytetów) i powiązanych z nimi celów operacyjnych (działań)

przedstawia Tabela 16.

Tabela 16. Cele strategiczne i cele operacyjne rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku.

Numeracja Nazwa celu Opis

1. Cel strategiczny

Rozwój kapitału naturalnego

1.1. Cel operacyjny Dbałość o zachowanie środowiska naturalnego Poprawa stanu i ochrona środowiska naturalnego w zgodzie z potrzebami życiowymi człowieka

1.2. Cel operacyjny Wykorzystanie kapitału naturalnego dla rozwoju gospodarki Wykorzystanie zasobów naturalnych dla rozwoju gospodarki

1.3. Cel operacyjny Wykorzystanie zasobów naturalnych dla stworzenia konkurencyjnego rolnictwa ekologicznego wraz z logistyką przetwórstwa rolno-spożywczego i dystrybucji towarów


37

Rozwój konkurencyjnego rolnictwa towarowego i ekologicznego wraz z organizacją rynku dystrybucji produktów oraz przetwórstwa rolno-spożywczego

2. Cel strategiczny

Rozwój kapitału gospodarczego Rozwój lokalnego rynku pracy połączony ze zwiększeniem konkurencyjności i innowacyjności lokalnej gospodarki

2.1. Cel operacyjny Poprawa infrastruktury komunikacyjnej Wzrost atrakcyjności inwestycyjnej poprzez poprawę dostępności komunikacyjnej

2.2. Cel operacyjny Poprawa infrastruktury technicznej

2.3. Cel operacyjny Poprawa infrastruktury cyfrowej Poprawa cyfryzacji gminy

2.4. Cel operacyjny Wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości

2.5. Cel operacyjny Rozwój gospodarczej współpracy z Ukrainą Wykorzystanie przygranicznego położenia, małego ruchu granicznego i procesu stowarzyszenia Ukrainą z UE do rozwoju kooperacji i inicjatyw gospodarczych

3. Cel strategiczny

Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego

3.1. Cel operacyjny Poprawa infrastruktury społecznej

3.2. Cel operacyjny Poprawa jakości kształcenia dzieci i młodzieży Wzrost jakości kształcenia dzieci i młodzieży

3.3. Cel operacyjny Poprawa jakości kompetencji mieszkańców gminy Wzrost kompetencji mieszkańców gminy

3.4. Cel operacyjny Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców gminy Wsparcie usług sektora medycznego poprzez upowszechnianie profilaktyki

3.5. Cel operacyjny Poprawa jakości zarządzania gminą Lepsze rządzenie poprzez poprawę stanu bezpieczeństwa publicznego, sprawną administrację oraz wspieranie rozwoju organizacji pozarządowych


Rozumienie użytych w sformułowaniu celów strategicznych pojęć zgodne jest z ich definicją,

wykorzystaną przez Paula Ekinsa w modelu czterech kapitałów. Zgodnie z nim kapitał

naturalny obejmuje zasoby naturalne; kapitał gospodarczy zasoby, służące do produkcji innych

dóbr i usług (np. infrastrukturę); kapitał ludzki zdrowie, dobrobyt i potencjał produkcyjny

poszczególnych ludzi, a kapitał społeczny zasoby społecznego zaufania i zorganizowania, które

umożliwiają współdziałanie1.

1 G.Gorzelak, A.Płoszaj, M.Smętkowski, Ocena strategii rozwoju regionu – wykorzystanie modelu czterech kapitałów na przykładzie województwa lubuskiego, Studia Regionalne i Lokalne Nr 3(25)/2006, s. 67


38

Odczytując zaprezentowane zestawienie celów należy pamiętać, że poszczególne cele

strategiczne są od siebie zależne, a cele operacyjne wymienione jako te, które przyczyniają się

do osiągnięcia jednego celu strategicznego, wpływają często w nie mniejszym stopniu na

zdobycie celów pozostałych.

Przyjęte cele stanowić będą podstawę opracowania szczegółowych planów zadań do realizacji.


39

4. Powiązanie Strategii Rozwoju Gminy Sawin z dokumentami

strategicznymi szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego

4.1. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Kraju Wskazanie na powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Aktualizacji Strategii Rozwoju

Gminy Sawin na lata 2015-2020 ze Strategią Rozwoju Kraju 2020 zawiera Tabela 17.

Tabela 17. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z obszarami strategicznymi i celami Strategii Rozwoju Kraju 2020.

Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin Obszary strategiczne i cele Strategii

Rozwoju Kraju 2020

Cel strategiczny 1. Rozwój kapitału

naturalnego

Obszar strategiczny II.

Konkurencyjna gospodarka.

Cel operacyjny 1.1. Wykorzystanie kapitału naturalnego dla rozwoju gospodarki

Cel II.2. Wzrost wydajności gospodarki

Cel operacyjny 1.2. Dbałość o zachowanie środowiska naturalnego

Cel II.6. Bezpieczeństwo energetyczne i

środowisko

Cel operacyjny 1.3. Wykorzystanie zasobów naturalnych dla stworzenia konkurencyjnego rolnictwa ekologicznego wraz z logistyką przetwórstwa rolno-spożywczego i dystrybucji towarów

Cel II.2.3.Zwiększenie konkurencyjności i

modernizacja sektora rolno-spożywczego

Cel strategiczny 2. Rozwój kapitału gospodarczego


Konkurencyjna gospodarka.

Cel operacyjny 2.1. Poprawa infrastruktury komunikacyjnej

Cel II.7. Zwiększenie efektywności

transportu

Cel operacyjny 2.2. Poprawa infrastruktury technicznej

Cel III.2. Zapewnienie dostępu i

określonych standardów usług

publicznych

Cel operacyjny 2.3. Poprawa infrastruktury cyfrowej

Cel II.5. Zwiększenie wykorzystania

technologii cyfrowych

Cel operacyjny 2.4. Wspieranie małej i średniej

przedsiębiorczości

Cel II.3. Zwiększenie innowacyjności

gospodarki


40

Cel operacyjny 2.5. Rozwój gospodarczej współpracy z Ukrainą

Cel II.1.4. Rozwój eksportu towarów i

usług

Cel strategiczny 3. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego


Konkurencyjna gospodarka i

Obszar strategiczny III. Spójność

społeczna i terytorialna

Cel operacyjny 3.1. Poprawa infrastruktury społecznej

Cel III.3. Wzmocnienie mechanizmów

terytorialnego równoważenia rozwoju

oraz integracja przestrzenna dla

rozwijania i pełnego wykorzystania

potencjałów

Cel operacyjny 3.2. Poprawa jakości kształcenia dzieci i młodzieży



publicznych

Cel operacyjny 3.3. Poprawa jakości kompetencji mieszkańców gminy

Cel III.1. Integracja społeczna

Cel operacyjny 3.4. Poprawa kondycji

zdrowotnej mieszkańców gminy



publicznych

Cel operacyjny 3.5. Poprawa jakości

zarządzania gminą

Cel III.1. Integracja społeczna


Przeprowadzona powyżej analiza porównawcza wskazuje na zgodność celów Aktualizacji

Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020 z obszarami strategicznymi i celami Strategii

Rozwoju Kraju 2020.

4.2. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Województwa Lubelskiego

Wskazanie na powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Aktualizacji Strategii Rozwoju

Gminy Sawin na lata 2015-2020 ze Strategią Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-

2020 zawiera Tabela 18.


41

Tabela 18. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z celami strategicznymi i operacyjnymi Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020.

Cele strategiczne i operacyjne Gminy

Sawin

Cele strategiczne i cele operacyjne Strategii

Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata

2014-2020


naturalnego

Cel strategiczny 2 - Restrukturyzacja

rolnictwa oraz rozwój obszarów

wiejskich;

Cel strategiczny 4 - Funkcjonalna,

przestrzenna, społeczna i kulturowa

integracja regionu

Cel operacyjny 1.1. Dbałość o zachowanie środowiska naturalnego

Cel operacyjny 4.5. Racjonalne i efektywne

wykorzystywanie zasobów przyrody dla

potrzeb gospodarczych i rekreacyjnych, przy

zachowaniu i ochronie walorów środowiska

przyrodniczego.


Cel operacyjny 2.4. Wspieranie

przedsiębiorczości na wsi i tworzenia

pozarolniczych miejsc pracy na obszarach

wiejskich


Cel operacyjny 2.1. Poprawa warunków dla

wzrostu konkurencyjności i towarowości

gospodarstw

Cel operacyjny 2.2. Rozwój przetwórstwa

rolno-spożywczego

Cel strategiczny 2. Rozwój kapitału gospodarczego



wiejskich

Cel strategiczny 3 - Selektywne

zwiększanie potencjału wiedzy,

kwalifikacji, zaawansowania

technologicznego, przedsiębiorczości i

innowacyjności regionu


42

Cel strategiczny 4 - Funkcjonalna,

przestrzenna, społeczna i kulturowa

integracja regionu


Cel operacyjny 4.1. Poprawa wewnętrznego

skomunikowania regionu


Cel operacyjny 2.5. Wyposażanie obszarów

wiejskich w infrastrukturę transportową,

komunalną i energetyczną

Cel operacyjny 2.3. Poprawa

infrastruktury cyfrowej

Cel operacyjny 3.6. Rozwój społeczeństwa

informacyjnego

Cel operacyjny 2.4. Wspieranie małej i

średniej przedsiębiorczości

Cel operacyjny 3.3. Stworzenie systemu

wsparcia naukowego, eksperckiego i

wdrożeniowego na rzecz rozwoju wybranych

sektorów gospodarki

Cel operacyjny 2.5. Rozwój gospodarczej współpracy z Ukrainą Wykorzystanie przygranicznego położenia,

małego ruchu granicznego i procesu

stowarzyszenia Ukrainą z UE do rozwoju

kooperacji i inicjatyw gospodarczych

Cel operacyjny 4.4. Przełamywanie

niekorzystnych efektów przygranicznego

położenia regionu.

Cel strategiczny 3. Rozwój kapitału ludzkiego i społecznego



wiejskich

Cel strategiczny 3 - Selektywne

zwiększanie potencjału wiedzy,

kwalifikacji, zaawansowania

technologicznego, przedsiębiorczości i

innowacyjności regionu


Cel operacyjny 2.4. Wspieranie

przedsiębiorczości na wsi i tworzenia

pozarolniczych miejsc pracy na obszarach

wiejskich


kształcenia dzieci i młodzieży

Cel operacyjny 4.2. Wspieranie włączenia

społecznego


43



społecznego

Cel operacyjny 3.4. Poprawa kondycji zdrowotnej mieszkańców gminy


społecznego

Cel operacyjny 3.5. Poprawa jakości zarządzania gminą

Cel operacyjny 4.3. Wzmacnianie społecznej

tożsamości regionalnej i rozwijanie więzi

współpracy wewnątrzregionalnej



Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020 z celami Strategii Rozwoju Województwa

Lubelskiego na lata 2014-2020.

4.3. Strategia Rozwoju Gminy Sawin a Strategia Rozwoju Powiatu Chełmskiego Wskazanie na powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Aktualizacji Strategii Rozwoju

Gminy Sawin na lata 2015-2020 z Aktualizacją Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata

2015-2020 zawiera Tabela 19.

Tabela 19. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z celami strategicznymi i operacyjnymi Aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2015-2020.

Cele strategiczne i operacyjne Gminy

Sawin

Cele strategiczne i cele operacyjne Aktualizacji

Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata

2015-2020

Cel strategiczny 1. Rozwój

kapitału naturalnego

Cel strategiczny 1 - Zrównoważone

wykorzystanie istniejących zasobów dla

rozwoju społeczno-gospodarczego

Cel operacyjny 1.1. Dbałość o

zachowanie środowiska naturalnego

Cel operacyjny 1.2. Ochrona środowiska w zgodzie

z potrzebami życiowymi człowieka


Cel operacyjny 1.1. Gospodarcze wykorzystanie

istniejących zasobów naturalnych

Cel operacyjny 1.3. Wykorzystanie zasobów naturalnych dla stworzenia konkurencyjnego rolnictwa ekologicznego wraz z logistyką

Cel operacyjny 1.3. Rozwój rolnictwa towarowego

i ekologicznego wraz z organizacją rynku


44

przetwórstwa rolno-spożywczego i dystrybucji towarów

dystrybucji produktów oraz przetwórstwa rolno-

spożywczego


kapitału gospodarczego

Cel strategiczny 2 - Zwiększenie

konkurencyjności i innowacyjności

lokalnej gospodarki połączone ze

wzrostem zatrudnienia

Cel strategiczny 3 - Wzrost poziomu

zatrudnienia i jakości życia mieszkańców

powiatu


Cel operacyjny 2.1. Rozwój infrastruktury liniowej

i punktowej służącej poprawie dostępności

transportowej i atrakcyjności inwestycyjnej


Cel operacyjny 2.1. Rozwój infrastruktury liniowej

i punktowej służącej poprawie dostępności

transportowej i atrakcyjności inwestycyjnej

Cel operacyjny 2.3. Poprawa

infrastruktury cyfrowej

Cel operacyjny 3.3. Rozwój społeczeństwa

informacyjnego

Cel operacyjny 2.4. Wspieranie małej

i średniej przedsiębiorczości

Cel operacyjny 2.2. Promowanie i wspieranie

innowacyjności m.in. poprzez programy

szkoleniowo-doradcze, system ulg w opłatach

publicznych, utworzenie funduszu poręczeniowo-

kredytowego, powoływanie inkubatorów

przedsiębiorczości, parków technologicznych i

klastrów


Cel operacyjny 2.3. Wykorzystanie

przygranicznego położenia, małego ruchu

granicznego i procesu stowarzyszenia Ukrainą z

UE do rozwoju kooperacji i inicjatyw

gospodarczych


kapitału ludzkiego i

społecznego

Cel strategiczny 3 - Wzrost poziomu

zatrudnienia i jakości życia mieszkańców

powiatu

Cel strategiczny 4 - Podnoszenie

kompetencji i zdolności do kooperacji


45

mieszkańców oraz ograniczenie

wykluczenia cywilizacyjnego


Cel operacyjny 3.2. Rozbudowa infrastruktury

sportowo-rekreacyjnej i turystycznej służącej

zwiększeniu zatrudnienia w sektorze usług


kształcenia dzieci i młodzieży

Cel operacyjny 4.1. Stałe podnoszenie poziomu

wykształcenia i wiedzy mieszkańców oraz

dostosowywanie oferty edukacyjnej do potrzeb

rynku pracy


Cel operacyjny 4.3. Przeciwdziałanie wykluczeniu

cywilizacyjnemu w zakresie społecznym,

kulturalnym, edukacyjnym, informatycznym,

komunikacyjnym, technicznym.


Cel operacyjny 4.2. Poprawa stanu zdrowia

mieszkańców i jakości świadczonych usług w

publicznej służbie zdrowia


Cel operacyjny 4.4. Poprawa stanu

bezpieczeństwa publicznego, jakości rządzenia

oraz wspieranie rozwoju organizacji

pozarządowych



Strategii Rozwoju Gminy Sawin na lata 2015-2020 z celami Aktualizacji Strategii Rozwoju

Powiatu Chełmskiego na lata 2015-2020.


46

5. System monitorowania i oceny realizacji wskaźników osiągania celów

Strategii Skuteczna realizacja Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin wymaga systematycznej

kontroli. Taki stały monitoring będzie oparty na konkretnych wskaźnikach liczbowych,

przypisanych do każdego celu strategicznego i operacyjnego.

Wykaz wskaźników ze wskazaniem przypisanego do niego celu strategicznego lub

operacyjnego przedstawia Tabela 20. Pozwolą one zobiektywizować ocenę osiągniętych

efektów. Wartość wskaźników świadczyć będzie o stopniu zrealizowania założonych celów w

Aktualizacji Strategii Rozwoju Gminy Sawin. Częstotliwość przeprowadzanych analiz zależeć

będzie od decyzji władz gminnych. Najczęściej przyjmuje się za zasadne badanie wskaźników

raz do roku. Nie zaleca się czynienia tego rzadziej niż dwa razy w okresie obowiązywania

dokumentu strategicznego, tj. w połowie tego czasu (np. w 2017 r.) i na koniec.

W daleko idących przypadkach wnioski z monitoringu mogą prowadzić do konieczności

przeprowadzenia kolejnej aktualizacji założeń strategicznych.

Tabela 20. Zestawienie wskaźników osiągania poszczególnych celów strategicznych i operacyjnych.

Cele strategiczne i operacyjne Gminy Sawin Wskaźniki osiągania celów


naturalnego

Podmioty gospodarki narodowej

wpisane do rejestru REGON

Cel operacyjny 1.1. Dbałość o zachowanie

środowiska naturalnego

Odsetek mieszkańców obsługiwanych

przez oczyszczalnie


Dochody własne do budżetu gminy na 1

mieszkańca


Jednostki wpisane do rejestru REGON wg

sekcji PKD 2007 Sekcja A - Rolnictwo,

leśnictwo, łowiectwo i rybactwo


gospodarczego

Udział liczby pracujących w

ogólnej liczbie mieszkańców w

wieku produkcyjnym


Udział wydatków z budżetu Gminy na

drogi publiczne w wydatkach ogółem


47


Odsetek mieszkańców korzystających z

instalacji wodociągowej, kanalizacji i z

gazu - w % ogółu ludności

Cel operacyjny 2.3. Poprawa infrastruktury

cyfrowej

Udział wydatków z budżetu Gminy w

dziale „Informatyka”

Cel operacyjny 2.4. Wspieranie małej i

średniej przedsiębiorczości

Środki z Unii Europejskiej na

finansowanie programów i projektów

unijnych, pozyskane przez Gminę w

przeliczeniu na 1 mieszkańca - ogółem


Liczba projektów realizowanych w

ramach współpracy międzynarodowej


ludzkiego i społecznego

Liczba osób biorących udział w

projektach realizowanych na

terenie gminy


Liczba wybudowanych i

zmodernizowanych obiektów

infrastruktury społecznej (szt.)

Cel operacyjny 3.2. Poprawa jakości kształcenia dzieci i młodzieży

Poziom oceny uzyskiwanej przez uczniów

z testów kompetencyjnych po trzeciej

klasie, po ukończeniu szkoły

podstawowej, na koniec nauki w

gimnazjum


Liczba osób nowozatrudnionych (także

samozatrudnienie)


Podstawowa opieka zdrowotna – liczba

udzielonych porad


Czas załatwiania spraw mieszkańców i

inwestorów w urzędzie gminy



48

Spis tabel i rysunków Tabela 1. Struktura ludności Gminy Sawin w latach 2007-2013 z podziałem na wiek w %. ................ 9

Tabela 2. Porównanie wskaźnika przedsiębiorczości (liczba podmiotów gospodarczych na 1 tys.

mieszkańców) w Gminie Sawin z gminami sąsiednimi i powiatem chełmskim według stanu na

koniec roku 2013. ................................................................................................................................. 12

Tabela 3. Uczniowie objęci nauczaniem przedszkolnym w Gminie Sawin w latach 2007-2012. ....... 12

Tabela 4. Uczniowie objęci nauczaniem podstawowym i gimnazjalnym w Gminie Sawin w latach

2007-2012. ............................................................................................................................................ 13

Tabela 5. Porównanie wskaźnika liczby uczniów przypadających na 1 komputer z dostępem do

Internetu w szkołach podstawowych i w gimnazjach w Gminie Sawin, gminach sąsiednich i w

powiecie chełmskim według stanu na koniec 2012 roku. ................................................................... 13

Tabela 6. Porównanie korzystania z porad podstawowej opieki zdrowotnej w przeliczeniu na 1 tys.

mieszkańców w 2013 roku w Gminie Sawin, w gminach sąsiednich i w powiecie chełmskim. ......... 15

Tabela 7. Liczba bezpośrednich połączeń w dobie publicznym transportem zbiorowym z

miejscowości Sawin we wszystkich dostępnych kierunkach według stanu na koniec czerwca 2014

roku. ...................................................................................................................................................... 16

Tabela 8. Różnica między dochodami a wydatkami budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w

PLN. ....................................................................................................................................................... 20

Tabela 9. Sieć drogowa na terenie Gminy Sawin z podziałem na kategorie. ..................................... 23

Tabela 10. Porównanie korzystających z instalacji wodociągowej, kanalizacyjnej i gazowej w Gminie

Sawin, w powiecie chełmskim, województwie lubelskim i w Polsce w 2012 roku w %. ................... 24

Tabela 11. Odpowiedzi na pytanie o mocne strony Gminy Sawin...................................................... 26

Tabela 12. Odpowiedzi na pytanie o słabe strony Gminy Sawin. ....................................................... 27

Tabela 13. Odpowiedzi na pytanie o to co zagraża rozwojowi Gminy Sawin. ................................... 28

Tabela 14. Odpowiedzi na pytanie o to jakie szanse należy wykorzystać dla rozwoju Gminy Sawin.

............................................................................................................................................................... 28

Tabela 15. Analiza SWOT dla Gminy Sawin. ........................................................................................ 32

Tabela 16. Cele strategiczne i cele operacyjne rozwoju Gminy Sawin do 2020 roku. ........................ 36

Tabela 17. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z obszarami

strategicznymi i celami Strategii Rozwoju Kraju 2020. ........................................................................ 39

Tabela 18. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z celami strategicznymi i

operacyjnymi Strategii Rozwoju Województwa Lubelskiego na lata 2014-2020. .............................. 41

Tabela 19. Powiązanie celów strategicznych i operacyjnych Gminy Sawin z celami strategicznymi i

operacyjnymi Aktualizacji Strategii Rozwoju Powiatu Chełmskiego na lata 2015-2020. .................. 43

Tabela 20. Zestawienie wskaźników osiągania poszczególnych celów strategicznych i operacyjnych.

............................................................................................................................................................... 46

Rysunek 1. Położenie Gminy Sawin na tle mapy administracyjnej województwa lubelskiego. .......... 7

Rysunek 2. Liczba ludności w Gminie Sawin w latach 2007-2013. ........................................................ 8

Rysunek 3. Urodzenia żywe i zgony na 1 tys. mieszkańców Gminy Sawin w latach 2007-2013. ......... 8

Rysunek 4. Saldo migracji na pobyt stały w Gminie Sawin w latach 2007-2013. ................................. 9

Rysunek 5. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Sawin w latach 2007-2013. .............. 10

Rysunek 6. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych w Gminie Sawin według płci w latach 2007-2013.

............................................................................................................................................................... 10

Rysunek 7. Podmioty gospodarcze wpisane do rejestru REGON w Gminie Sawin w latach 2007-2013

z zaznaczoną linią trendu...................................................................................................................... 11


49

Rysunek 8. Struktura własnościowa przedsiębiorstw wpisanych do rejestru REGON w Gminie Sawin

w 2013 roku. ......................................................................................................................................... 11

Rysunek 9. Liczba porad w ramach podstawowej opieki zdrowotnej udzielonych na terenie Gminy

Sawin w latach 2007-2013. ................................................................................................................... 14

Rysunek 10. Obszar objęty małym ruchem granicznym między Polską i Ukrainą z zaznaczonym

terenem Gminy Sawin oraz przejściami granicznymi. ......................................................................... 17

Rysunek 11. Mały ruch graniczny oraz wydatki poniesione w Polsce przez cudzoziemców

przekraczających granicę polsko-ukraińską w latach 2009-2013. ....................................................... 18

Rysunek 12. Delimitacja obszarów oddziaływania granicy na podstawie odległości od granicy

miejsca dokonania zakupów przez Polaków i cudzoziemców przekraczających zewnętrzną granicę

Unii Europejskiej na terenie Polski w IV kwartale 2013 roku. ............................................................ 18

Rysunek 13. Dochody budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN wraz z zaznaczoną linią

trendu. ................................................................................................................................................... 19

Rysunek 14. Wydatki budżetu Gminy Sawin w latach 2007-2012 w PLN wraz z zaznaczoną linią

trendu. ................................................................................................................................................... 19

Rysunek 15. Struktura wydatków z budżetu Gminy Sawin według działów w 2012 roku w %. ........ 20

Rysunek 16. Udział mieszkańców Gminy Sawin korzystających z sieci wodociągowej, kanalizacyjnej

i gazowej w ogólnej liczbie mieszkańców w latach 2007-2012 w %. .................................................. 24

Rysunek 17. Struktura ankietowanych pod względem wieku. ........................................................... 25

Rysunek 18. Struktura ankietowanych pod względem wykształcenia. .............................................. 25

Rysunek 19. Uzyskane odpowiedzi na pytanie o najpilniejsze problemy do rozwiązania w skali od 1

do 5. ....................................................................................................................................................... 29

Rysunek 20. Wieloaspektowy test satysfakcji z obsługi przez pracowników Urzędu Gminy Sawin. 30

Rysunek 21. Wieloaspektowy test satysfakcji z obsługi przez pracowników Urzędu Gminy Sawin. 31

Rysunek 22. Wizja i misja rozwoju Gminy Sawin w perspektywie do roku 2020............................... 35

Rysunek 23. Powiązanie wizji i misji rozwoju Gminy Sawin z celami strategicznymi i celami

operacyjnymi. ....................................................................................................................................... 36

aktualizacja strategii rozwoju gminy sawin na lata 2015-2020 · 2014. 8. 6. · aktualizacja...

Documents