Açılış Toplantısı – Proje Sunumu

Ankara, 14 Ocak 2020

• KOKlar hakkında bilgi

• KOKlarla Kirlenmiş Sahalar

• AB ve Ülke Durumu

• Proje Öncesi

• Proje Aktiviteleri

• İş Planı

• Sonuç

Sunum İçeriği

KOKlar Hakkında Bilgi

Kalıcı Organik Kirleticiler (KOKlar);• Sınır-aşan taşınma,• Kalıcılık,• Biyobirikim, ve• Toksik,

özellik gösteren sentetik ve genellikle halkalı organik ve halojenli moleküllerdir.

Bu özelliklerin bir araya gelmesi KOKlarıküresel bir sorun haline getirmiştir.

Kaynak: Wania F., Mackay D., (1996), Tracking the distribution of persistent organic pollutants, Env. Science and Technology, Vol:30 No:9 p.391

Toksik Etkileri

KOK bileşikleri üzerinde uzun yıllardır gerçekleştirilen in vivo ve in vitro toksisiteçalışmalarından elde edilen sonuçlara göre bu bileşiklerin olumsuz sağlık etkilerini;

• Cilt toksisitesi (klorakne gibi),

• Bağışıklık toksisitesi,

• Üreme ve gelişme üzerine olumsuz

etkiler,

• Teratojenik etki,

• Endokrin yıkımı,

• Kanserojen etki

şeklinde sıralamak mümkündür.

KOKlar*

KOKların kullanım alanları;- Pestisit, insektisit- Endüstriyel ara ürünler- XPS/EPS alev geciktirici- Plastik katkı maddesi- Yüzey kaplama- Hidrolik sıvıları- Tekstik kaplama- Elektronik eşyalar- Transformatör yağları- Fotolitik ürünler,- HIPS polimer malzemeler- İnşaat yalıtım malzemeleri

* EU NTE Raporuna göre; 114.000 kimyasal içerisinde Yaklaşık 1.200 tanesi KOK özelliği gösteriyor.

Stockholm Sözleşmesi

Kalıcı Organik Kirleticilere ilişkin Stockholm Sözleşmesi (www.pops.int), Sözleşme

Bakanlığımız tarafından 23 Mayıs 2001’de imzalanmış olup, 14 Nisan 2009 tarihinde 5871 sayılı Kanun olarak (Resmi Gazete:14.04.2009, No.27200) TBMM’nin onayından geçmiş ve Bakanlar Kurulunca kabul ederek 30 Temmuz 2009’da yayımlamıştır. (Resmi Gazete:30.07.2009, No.27304). Sözleşme, 12 Ocak 2010 tarihinde Türkiye için resmen yürürlüğe girmiştir.

Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm Sözleşmesinin ana hükümleri aşağıda belirtilmiş olan 5 madde ile özetlenebilir:

1. Kontrol Önlemleri

i. İsteyerek üretilen KOKlar (Yasaklama-kısıtlama, İth-İhr. vs.)

ii. İstenmeden üretilen KOKlar (Salınım azaltımı-BAT/BEP)

iii. Stok ve Atık KOKlar (Bertaraf koşulları, kirlenmiş sahalar)

2. Yeni KOKların Eklenmesi (Prosedürler-POPRC)

3. Genel Yükümlülükler (Raporlama, vs.)

4. Uygulama Planları (Envanter, UUP)

5. Finansal ve teknik yardım

AB KOK Tüzüğü

Kalıcı Organik Kirleticilere ilişkin Stockholm Sözleşmesi’nin AB nezdinde uygulama tüzüğü 850/2004/EC (yeni yayımlanan adıyla: 2019/1021/EC) sayılı AB KOK Tüzüğü ülkemiz tarafından 2018 yılında «Kalıcı Organik Kirleticiler Hakkında Yönetmelik» olarak yayımlanmış ve yürürlüğe girmiştir.

KOK Tüzüğü, KOKların ve KOK içeren ya da KOKlarla kirlenmiş ürünlerin, ekipman ya da karışımların yaşam döngüsü boyunca etkin yönetimine ilişkin hükümler içermektedir.

Sözleşme ve Tüzük ekleri canlı dokümanlar olup, KOK Değerlendirme Komitesi’nden geçen ve Stockholm Sözleşmesi Taraflar Konferansı’nda kabul edilen KOKlarzamanla eklerine eklenmektedir.

2004 yılında sözleşme ekinde 12 kirletici varken şu anda 28 tane KOK sözleşme ve Tüzük ekindedir.

KOKların Yaşam Döngüsü

Ort. 70 kg

0 - 15 kg

KOKların Toprak Kimyası

KOKların toprakta uzun süre bozunmadan kalmasına neden olan durum; KOKların, topraktaki mineral, humik asit ve metallerle kurduğu kimyasal bağ ve toprak yüzeyi ve toprak içindeki geçirgen boşluklarda fiziksel olarak tutulmasıdır.

KOKlarla Kirlenmiş Sahaların İyileştirilmesi için Yöntemler

Kirlenmiş SahalarDünyada Durum

Toxic Sites Identification Program (TSIP)Tarafından yapılan detaylı saha araştırmaları ile dünyada 47 ülkede 3,000’den fazla saha tespit edilmiştir.

Kirlenmiş SahalarAB’de Durum (yasal durum)

AB Tematik Toprak Stratejisi – 2006 AB Toprak Koruma Direktifi (Taslak)

Mart 2010 Çevre Konseyinde, bazı üye devletler taslak direktifin gündeme alınmasını getireceği idari ve teknik maliyetler nedeniyle bloke etmiştir. O zamandan beri herhangi bir ilerleme kaydedilememiştir.

Kirlenmiş SahalarAB’de Durum (yasal durum)

Kirlenmiş SahalarAB’de Durum (Envanter)

EU-28’de, yapılan tahmine göre yaklaşık 2,8 milyon sahada kirlilik oluşturabilecek faaliyet yürütülmüş ya da yürütülmektedir.

Kirlenmiş SahalarAB’de Durum (İyileştirme Çeşidi)

Temizleme işlemi, kirleticiye doğrudan “Yerinde” müdahale ederek veya kirletici“Yerinden alınarak” gerçekleştirilebilir. Yerinden alınarak temizleme kirlenmiş sahaüzerinde olabileceği gibi, sahanın dışında bir tesise taşınarak da gerçekleştirilebilir.Temizleme işleminde ayrıca kazı, hafriyat, pompalama, bariyer kurulumu gibi diğeryöntemler de söz konusu olabilir.

Kirlenmiş SahalarAB’de Durum (Finansman)

Kirlenmiş Sahalar mevzuatının hızlı uygulanmasındaki en büyük engel finansman maliyetleridir. AB’de gerçekleştirilen yaklaşık 65.000 iyileştirme faaliyetinde ortalama saha temizleme maliyeti 124.000 EUR civarında tutmaktadır. Ancak, halojenlikirleticilerle (KOKlar gibi) ya da civa gibi ağır metallerle kirlenmiş sahaların temizlenmesi ortalama 500.000 EUR’dur.

Kirlenmiş SahalarTR’de Durum (Yasal Durum)

Ek 1: Jenerik Kirleticiler Listesi

Ek 1-2: Yasaklı ve Kısıtlı KOK Listesi

Kirlenmiş SahalarTR’de Durum (Envanter)

Yaklaşık 38.000 faaliyet ön bilgi formu doldurularak sisteme kayıt yapılmıştır.

Kirlenmiş SahalarTR’de Durum (Envanter Sektörler)

4730 Belirli bir mala tahsis edilmiş mağazalarda otomotiv yakıtının perakende ticareti5510 Oteller ve benzeri konaklama yerleri8610 Hastane hizmetleri4671 Katı, sıvı ve gazlı yakıtlar ile bunlarla ilgili ürünlerin toptan ticareti1330 Tekstil ürünlerinin bitirilmesi0811 Süsleme ve yapı tasları ile kireç tası, alçıtası, tebesir ve kayagantası (arduvazkayraktası)Ocakçılıgı2932 Motorlu kara tasıtları için diger parça veaksesuarların imalatı0812 Çakıl ve kum ocaklarının faaliyetleri; kil ve kaolin çıkarımı0990 Madencilik ve tas ocakçılıgını destekleyici diğer faaliyetler3832 Tasnif edilmis materyallerin geri kazanımı3511 Elektrik enerjisi üretimi2222 Plastik torba, çanta, poset, çuval, kutu, damacana, sise, makara imalatı2561 Metallerin islenmesi ve kaplanması1089 Baska yerde sınıflandırılmamıs diger gıdamaddelerinin imalatı4677 Atık ve hurda toptan ticareti

Kirlenmiş SahalarTR’de Durum (Uygulama Durumu)

Uygulama durumu, yaklaşık % 5’lerde. Bu nedenle, kurumsal ve teknik kapasite artırımı için en doğru zaman.

Kirlenmiş Sahalar ve UNDP

Kirlenmiş Sahalar ve UNDP

Faaliyet GEF POPs Projesi IPA Kirlenmiş Sahalar Projesi

Yazılım Desteği KSBS ilk modül yazılımı hazırlandı Diğer iki modül bu proje kapsamındahazırlanacak.

Eğitim ve Yurtdışı

saha ziyareti

Yerel paydaşlar için 2 eğitimdüzenlenmiştir.

Merkez ve taşra teşkilatına 3’er

eğitim, ve birer eğitim de özel

sektöre ve yeterlilik sahibi firmalara

verilecektir.

Klavuz hazırlama Temizleme teknolojileri klavuzuhazırlanmıştır.

Mevcut klavuzlar güncellenecek,mevzuat ekindeki klavuzlargüncellenecek ve yeni bir KOKlarlakirlenmiş sahalar klavuzuoluşurulacaktır.

Farkındalık Mevcut broşürler yenilenmiştir. 1 kamu spotu videosu ve 6 broşürhazırlanacaktır.

Kirlenmiş Sahaların

Tespiti

Çalışma yapılmamıştır. Ancak öndeğerlendirme bütçesimevcuttur.

Sistematik bir şekilde sahaların tespitigerçekleştirilecektir.

Pilot Uygulama Mevcut değil. 2 saha için pilot uygulamagerçekleştirilecektir.

Yardım Masası Mevcut değil. Elektronik bir yardım masasıkurulacaktır.

Table 1. Complementary activities of ongoing GEF and proposed EU Project

KOK Stoklarının Bertarafıve KOK SalımlarınınAzaltılması ProjesiBileşen 4: Koklarla kontamine olmuş

sahaların yönetimi bileşeni

kapsamında mevzuat

uygulama kapasitesi

artırılmıştır.

Proje Özeti

Proje adı Kalıcı Organik Kirleticilerle (KOK) Kirlenmiş Sahaların Tespiti ve İyileştirmesi Projesi

Proje Süresi 36 Ay

Toplam bütçe EUR 2,030,000

EU ve TR katkısıEU katkısı: EUR 1,700,000

TR katkısı: EUR 300,000UNDP Eş-katkısı EUR 30,000

Projenin amacıİnsan sağlığı ve çevrenin kalıcı organik kirleticilerin olumsuz etkilerinden zarar görmesinin özellikleKOKlarla kirlenmiş sahaların yönetimi ve KOK engellenmesi

Hedef Gruplar

ÇŞB Merkez ve Taşra teşklatından ilgili personelİlgili Bakanlıklar: Tarım ve Orman Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Endüstri Kuruluşları ve STKlarıPotansiyel Kirlenmiş sahası olan kuruluşlar

Beklenen Çıktılar

Çıktı 1. KOKlarla kirlenmiş sahaların yönetimine ilişkin kurumsal ve teknik kapasite güçlendirildiÇıktı 2. KOKlarla kirlenmiş sahalar tespit edildi ve sınıflandırıldıÇıktı 3. KOKlarla kirlenmiş sahaların iyileştirilmesi konusunda kurumsal kapasite güçlendirildi

Proje Aktiviteleri

Sonuç 1. KOK’larla kirlenmiş sahaların yönetimi için teknik ve kurumsal kapasite güçlendirilme

Faaliyet 1.1: Merkezi ve yerel teşkilatlarından ve özel sektörden gelen hedef gruplarına dahil ve KOK’lar/kirlenmiş sahalar üzerinde çalışacaklar için eğitimler

Faaliyet 1.2. Yasal Boşluk Analizi (YBA)/Kılavuz Dokümanlar/ Yayın Hazırlama ve Güncelleme

Faaliyet 1.3. Çalışma Ziyaretleri

Faaliyet 1.4. Yardım Masası Navigasyon Yazılım Programı Kurulumu

Proje Aktiviteleri

Faaliyet 1.1: Kirlenmiş Sahaların yönetimine ilişkin ulusal ve yerel paydaşlara eğitimler verilmesi

F1.1.1. Merkez Teşkilatına verilecek eğitimler F 1.1.1.1. Toprak Kirliliği Değerlendirme Eğitimi (30 kişi, - 3 Gün)F 1.1.1.2. İyileştirme Hedefi Değerlendirme Eğitimi (30 kişi, - 3 Gün)F 1.1.1.3. Kirlenmiş Sahalar İzleme Eğitimi (30 kişi, - 3 Gün)F 1.1.2 Taşra Teşkilatına verilecek eğitimlerF 1.1.2.1. Toprak Kirliliği yayılımı değerlendirme Eğitimi (180 kişi, - 3 Gün)F 1.1.2.2. Kirlenmiş Sahalar Bilgi Sistemi Eğitmi (180 kişi, - 3 Gün)F 1.1.2.3. Mevzuat Eğitimi (180 kişi, - 3 Gün)F 1.1.3. Yeterlilik sahibi firmalara verilecek eğitimler (70 kişi, - 2 Gün)F 1.1.4. Potansiyel kirlenmiş Saha Sahiplerine verilecek eğitimler (KSBS’den seçilecek) (70 kişi, - 2 Gün)

Eğitim İhtiyaç Analizi

Proje Aktiviteleri

Faaliyet 1.2. Yasal Boşluk Analizi (YBA)/Kılavuz Dokümanlar/ Yayın Hazırlama ve Güncelleme

• YBA çalışmasında iki yönetmelik eklerinin gözden geçirilmesi, Kirlenmiş sahalar yönetmeliğinin revizyonu için öneriler sunulacaktır.

• Yönetmelik ekindeki klavuzlar gözden geçirilecektir.

• GEF KOK Projesi’nde hazırlanan rehber gözden geçirilecektir.

• KOKlarla kirlenmiş sahalar için klavuz hazırlanacaktır.

• Bir kamu spotu videosu ve broşürler hazırlanacaktır.

Proje Aktiviteleri

Faaliyet 1.3. Çalışma Ziyaretleri

• Bir çalışma ziyareti Avrupa Çevre Ajansı’na ya da Ortak Araştırma Merkezi (JRC)’ne gerçekleştirilecektir.

• Bir çalışma ziyareti de bir AB Üyesi Devlete gerçekleştirilecektir. Örn. Çekya, Almanya, Hollanda

Proje Aktiviteleri

Faaliyet 1.4. Yardım Masası Navigasyon Yazılım Programı Kurulumu

Proje Aktiviteleri

Sonuç 2. KOK’larla kirlenmiş sahalar tespit edilmiş ve sınıflandırılmıştır.

Faaliyet 2.1. KSBS Yazılımının Güncellenmesi

Faaliyet 2.2. Türkiye’de KOK’larla Kirlenmiş Sahaların Tespiti ve Sınıflandırılması

Faaliyet 2.3. İyileştirme için KOK’lar/Kalıcı Toksik Maddeler ile Kirlenmiş Sahaların Önceliklendirilmesi

Faaliyet 2.4. Faaliyet 2.3’te Önceliklendirilmiş Kirlenmiş Sahalar Arasından İki Pilot Sahanın Seçilmesi

Faaliyet 2.5. Seçilen 2 pilot saha için Faaliyet Planı Hazırlanması

Faaliyet 2.6. 2 pilot saha için Denetim ve İzleme Planı Hazırlanması

Faaliyet 2.7. 2 Pilot Sahada Pilot Uygulama için Teknik Şartname Hazırlanması

Faaliyet 2.8. 2 Pilot Saha için Denetim Destek ve İzleme Planının Uygulanması Şehircilik

Proje Aktiviteleri

Sonuç 3. KOK’larla kirlenmiş sahalar tespit edilmiş ve sınıflandırılmıştır.

2nci çıktı altında belirlenecek 2 pilot sahada iyileştirme uygulaması

gerçekleştirilecektir.

Sahalar, KSBS’deki sahalardan seçilecektir. Kamu sahaları ve KOKlarla ya da Civa

ile kirlenmiş sahalara öncelik verilecektir.

Şehircilik

Faaliyet 2.8. 2 Pilot Saha için Denetim Destek ve İzleme Planının Uygulanması

Proje İş Planı2019 2020 2021 2022

Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3

Başlangıç

Proje ekibi ve ofisin kurulumu X

Başlangıç toplantısı X

Açılş Etkinliği X

TEKNİK VE KURUMSAL KAPASİTE GELİŞTİRME

Faaliyet 1.1: Merkezi ve yerel teşkilatlarından ve özel

sektörden gelen hedef gruplarına dahil ve KOK’lar/kirlenmiş

sahalar üzerinde çalışacaklar için eğitimler

X X X X X

Faaliyet 1.2. Yasal Boşluk Analizi (YBA)/Kılavuz Dokümanlar/

Yayın Hazırlama ve Güncelleme X X X X x

Faaliyet 1.3. Çalışma Ziyaretleri X X

Faaliyet 1.4. Yardım Masası Navigasyon Yazılım Programı

KurulumuX X X X

KİRLENMİŞ SAHALARIN TESPİTİ

Faaliyet 2.1. KSBS Yazılımının Güncellenmesi X X X X X X X X X X x

Faaliyet 2.2. Türkiye’de KOK’larla Kirlenmiş Sahaların

Tespiti ve SınıflandırılmasıX

Faaliyet 2.3. İyileştirme için KOK’lar/Kalıcı Toksik Maddeler

ile Kirlenmiş Sahaların ÖnceliklendirilmesiX X

Faaliyet 2.4. Faaliyet 2.3’te Önceliklendirilmiş Kirlenmiş

Sahalar Arasından İki Pilot Sahanın SeçilmesiX X

Faaliyet 2.5. Seçilen 2 pilot saha için Faaliyet Planı

Hazırlanması X X

Faaliyet 2.6. 2 pilot saha için Denetim ve İzleme Planı

HazırlanmasıX X

Faaliyet 2.7. 2 Pilot Sahada Pilot Uygulama için Teknik

Şartname Hazırlanması X X

Faaliyet 2.8. 2 Pilot Saha için Denetim Destek ve İzleme

Planının Uygulanması X X X X X X X

PİLOT UYGULAMALAR X X X X X X X

KAPANIŞ ETKİNLİĞİ X

Teşekkürler

Connecticut da bir ilkokulda toprakta Arsenik kirliliği