aİle eĞİtİmİ uygulamalari Ülke raporu,...

AİLE EĞİTİMİ UYGULAMALARI ÜLKE RAPORU, 2013

HAYAT BOYU ÖĞRENME GENEL MÜDÜRLÜĞÜ

SOSYAL VE KÜLTÜREL EĞİTİMLER VE FAALİYETLER GRUP BAŞKANLIĞI

T.C.MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

1 Aile Eğitimi Uygulamaları Ülke Raporu

İçindekiler

GİRİŞ .............................................................................................................................................................................................. 3

ÜLKEMİZDE AİLE EĞİTİMİ UYGULAMALARI ..................................................................................................... 6

1993-2010 Yılları Arası Uygulanan Aile Eğitimi Programları .............................................................................. 8

Aile Eğitimi Kurs Programları (0-18 Yaş) ................................................................................................................. 9

Eğitici Eğitimleri ................................................................................................................................................................. 13

Formatör Eğitimleri ............................................................................................................................................................ 13

Aile Eğitim Programı (0-18 Yaş) Uygulamaları ve Özellikleri .......................................................................... 13

0-3 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı ........................................................................................................................ 13

3-6 Yaş Aile Eğitim Programı .................................................................................................................................... 14

7-11 Yaş Aile Eğitim Programı ................................................................................................................................. 15

12-18 Yaş Aile Eğitim Programı ............................................................................................................................... 15

2013 YILI AİLE EĞİTİMİ FAALİYETLERİ ........................................................................................................... 17

0-18 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı ..................................................................................................................... 17

Baba Destek Eğitimi Kurs Programı (BADEP) .................................................................................................... 19

3-6 Yaş Anne Destek Eğitimi Kurs Programı ....................................................................................................... 19

3-6 Yaş Okuma Yazma Bilmeyen Anne Destek Eğitimi (Temel ADP) ....................................................... 20

7-19 Yaş Aile Rehberliği Kurs Programı ............................................................................................................... 20

Çocuk Bakım ve Oyun Odaları .................................................................................................................................. 22

Aile Eğitimi Programlarının (0-18 Yaş) Değerlendirilmesi Çalışması ......................................................... 24

SONUÇ ......................................................................................................................................................................................... 26

Kaynakça .................................................................................................................................................................................... 29


TABLOLAR

Tablo 1. 1993-2010 Yılları Arası Uygulanan Aile Eğitimi Programları ....................................................... 8

Tablo 2. 1993-2012 Yılları Arası Toplam Aile Eğitimi Programları Kurs/Kursiyer Sayıları ..................... 15

Tablo 3. 2010-2012 Yılları Arası Aile Eğitimi Programları Eğitici Eğitimleri Sayıları ............................. 16

Tablo 4. 0-18 Yaş Aile Eğitimi Eğitici Ve Formatör Sayıları ..................................................................... 17

Tablo 5. 0-18 Yaş Aile Eğitimi Gruplara Göre Kurs Ve Kursiyer Sayıları ................................................ 18

Tablo 6. 3-6 Yaş ve 7-11 yaş Baba Destek Eğitimi kurs ve kursiyer sayıları ............................................. 19

Tablo 7. Diğer Kurs Türlerinde Açılan Kurs Ve Kursiyer Sayıları ............................................................. 21

Tablo 8. Aile Eğitimi Programlarına Yönelik Toplam Sayılar ................................................................... 21

Tablo 9. 0-18 Yaş AEP Materyal Basım Listesi ......................................................................................... 21

Tablo 10. Çocuk Bakım ve Oyun Odası Etkinlikleri Programlarına Yönelik Kurs/Kursiyer Sayıları ........ 23

Tablo 11. Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş) 2012 Yılı ile 2013 Yılı Verilerinin Karşılaştırılması ... 27


GİRİŞ Bilgi çağını yaşayan dünyamızda birey ve toplumun geleceği; bilgiye ulaşma, bilgiyi kullanma ve üretme

becerilerine bağlıdır. Eğitimin yaşam boyu devam ettiği gerçeğinden hareketle, bireyin yaşı ne olursa

olsun, koşulları ne olursa olsun, öğrenmek ve gelişmek kişisel yaşamın temel hedefi olmak durumundadır.

Bu temel gerekçe yaşadığımız dönemin ve bireysel mutluluğumuzun en önemli gerekliliklerindendir.

Gerek bireysel gerekse toplumsal hayatımızın gelişiminde, sürekli yeni bilgi ve becerileri kazanmak

kaçınılmaz bir zorunluluktur. Anne babalık da bireyin hayatının en anlamlı ve en önemli dönemi ve

sorumlulukları arasındadır. Toplumsal hayatın ana unsurlarından olan aile, anne baba ve çocuklardan

meydana gelmiş, ekonomik ve sosyal bir kurumdur.

Aile, gerek birey gerekse toplum için en temel unsurdur .Bu yönüyle birey ve toplum arasında iletişim

kuracak birey ve toplumu karşılıklı olarak birbirine bağlayacak bir köprü görevi üstlenir. Bireyin

yaşamında çok önemli bir yer tutan aile kişinin beslenme, bakım, sevgi ihtiyacı, duygusal ve psikolojik

gelişim, eğitim, kültürel değerleri kazanma, sağlıklı zekâ gelişimini sürdürme gibi temel ihtiyaçların

karşılandığı birincil ortamdır.

Aile üyeleri arasındaki ilişkiler ve aile ortamı, psiko-sosyal yönden gelişen bireyin en çok etkileşime

uğradığı yerdir. Bu ilişkiler, bireyin kendine güvenmesini, kendine ve diğer bireylere sevgi duymasını,

kimlik kazanmasını, kişilik gelişimini, sosyal beceriler geliştirmesini ve topluma uyum sürecini olanaklı

hale getirir.

Ailenin toplum içerisindeki temel işlevlerini yerine getirmesi açısından yaşadığı pek çok sıkıntıya rağmen

temelde değişmeyen tek şey, ailenin çocuğun hayatının merkezinde olduğu ve olumlu ya da olumsuz,

çocuğun hayatına yön verdiği gerçeğidir. Çocuk, içinde yaşayacağı toplum ve kültüre ait bilgileri ilk ve en

somut şekliyle aile içinde almakta, sosyal çevre ve diğer insanlarla temasın başlangıcını burada

gerçekleştirmektedir. Aile kurumunun birey üzerindeki etkisinin nedenli kalıcı ve biçimlendirici olduğu

da düşünülürse, aile kavramının önemi daha da belirginleşmektedir.

Nitekim 1982 Anayasasının 41. maddesinde; “Aile, Türk toplumunun temelidir ve esler arasında eşitliğe

dayanır. Devlet, ailenin huzur ve refahı ile özellikle ananın ve çocukların korunması ve aile planlamasının

öğretimi ile uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri alır, teşkilatı kurar.” denilerek ailenin

korunması Devletin görevi olarak belirlenmiştir.

Aile toplumun en küçük ancak en temel birimi olduğundan, toplumun sağlıklı bir şekilde gelişmesi,

ilerlemesi, toplumsal huzur ve barısın sağlanabilmesi açısından sağlam temellere dayalı ailelerin varlığı


son derece önemlidir1. Dolayısıyla ailenin korunmasında, toplumun huzurunun sağlanmasında, aileleri

eğitim programları aracılığıyla bilgilendirmek önemli bir role sahiptir.

Bireyin doğal çevresi olan ailesi onun yetişmesinde en büyük güce ve işleve sahiptir. Anne babalar

çocuklarının eğitim ve gelişim sürecinde doğal üyelerdir. İnsanın yaşam boyu seçme özgürlüğüne sahip

olamadığı tek ve en önemli şey ailesidir. Bireyin kendi ailesini seçme hakkına sahip olamamasına karşılık,

çocukların toplumsal ve ruhsal açıdan sağlıklı bireyler olarak yetişebilmeleri için uygun ortamların

kurulması ve sürdürülmesi, ailenin bilinçli davranmasına bağlıdır. Bu nedenle çocukların doğal eğiticisi

olan anne ve babaların bilinçli ve sistemli bir şekilde eğitim sürecine katılmaları gerekmektedir.

Günümüzdeki bazı sosyal, ekonomik ve demografik değişiklikler hareketliliğin artması, hem evde hem

işte çalışmak zorunda olan aileler, daha fazla tek ebeveynli çocuk yetiştirme ve çekirdek aile gibi

nedenler, ailelerde stresi artırmış ve ailelerin aile ve çocuk eğitimi konusunda destek alabilecekleri

informal kaynaklara ulaşımı güçleştirmiştir. Hem komşuluk hem de sosyal kademelerde ailelerin ve

çocukların birbiriyle işbirliği ve sorumluluk içinde hareket etmesi de azalmıştır. Endüstrileşme ile birlikte

gelişen sosyal değişiklikler ebeveynlik ve çocuk sağlığı ve eğitimi konusundaki eğitimi zorunlu hale

getirmiştir.2 Aileler, yaşadıkları toplumun değer yargılarını da dikkate alarak, çocuklarını yetenekli bir

yetişkin olarak yetiştirebilmek için, toplumun diğer yetenekli bireylerine yakınlık, diğer bakım alanlarında

yeterlilik ve zor yaşam koşullarında ebeveynlikle ilgili motivasyona ihtiyaç duymaktadırlar. Aile eğitim

ve destek programları ailelerin bu ihtiyaçlarına cevap vermek üzere hazırlanmış ve uygulamaya

koyulmuştur.3

Aile eğitiminde dünden bugüne katedilen aşamaların belirlenmesi, kaliteyi artırmak için kaydedilen

gelişmelerin izlenmesi ve faaliyeti yürüten tüm birimlerle paylaşılması; bundan sonra yapılacak olan

çalışmalara ışık tutulabilmesi açısından son derece önemlidir. Genel Müdürlüğümüz Sosyal ve Kültürel

Eğitimler ve Faaliyetler Grup Başkanlığı tarafından hazırlanan ve geçmişten bugüne gelinceye kadar

bakanlığımız çatısı altında yürütülen aile eğitimi çalışmaları “Aile Eğitimi Uygulamaları Ülke Raporu”,

hazırlanmıştır. Bu rapor, aile eğitimi hususunda işbirliği yapılan tüm birimlere sürdürecekleri çalışmalarda

yol gösterici olacaktır. Bu yıl ilki hazırlanan raporda “Aile eğitimlerini bilimsel, disiplinlerarası ve çok

sektörlü bir yaklaşımla ele alarak, değişen ihtiyaçlara cevap verebilen, kurumsallaşmış, sürdürülebilir

programlarla hizmeti toplumun tüm kesimlerine ulaştırabilmek” gayesiyle gerçekleştirilen tüm

faaliyetlerin ayrıntılı bir şekilde ortaya çıkarılması ve açıklanması amaçlanmıştır.

DÜNYA’DA AİLE EĞİTİMİ UYGULAMALARI

1 Oğuzman / Dural, s. 2; İnan, (Medeni Hukuk), s. 182; Erkal, s. 408; Gökçe, (Aile ve Aile Tipleri) s. 220. 2 Powell, D. R., “Parenting Education in Family Literacy Programs”, Handbook of Family Literacy Programs (Ed: B. H. Wasik); Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi (2011) TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı 3 T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Eğitim-Kültür ve Araştırma Dergisi (2007). 3 (12)


Değinilen sosyal değişiklikler ve sorunlarla çok daha önceleri karşılaşan Batılı ülkelerde, ailede bozulan

ilişkilerin ve aksaklıkların düzeltilmesi, koruyucu, önleyici ve geliştirici hizmetlerin sağlanması için aile

eğitim programları geliştirilmiştir (“Aile Yaşamı Eğitimi” (Family Life Education). Bu çerçevede

ailelerin eğitime ihtiyaç duydukları konular belirlenmiş, yetişkin eğitimine uygun programlar geliştirilmiş

ve uygulanmıştır.4

Dünyada farklı demografik özelliklere sahip ailelere yönelik pek çok farklı aile eğitimi programı

uygulandığı görülmektedir. Yapılan çalışmalar hangi eğitim seviyesinde ve sosyo-ekonomik düzeyde

olursa olsun ailelerin farklı konularda aile eğitimine ihtiyacı olduğunu ortaya çıkarmıştır. Uygulanan

programların sonunda ebeveynlerin anne-babalık davranışlarının olumlu yönde değiştiği; anne-babalıkla

ilgili stres düzeylerinin düştüğü ve öz yeterlilik duygularının yükseldiği belirlenmiştir. Ayrıca aile eğitimi

programlarının anne-babanın çocukla iletişimi ve çocuk bakımı konularında olumlu etkileri saptanmıştır.

İlk aile eğitimi hareketi ABD’de 1887 den itibaren kamu politikalarında yer almaya başlamıştır. Önceleri

ziraat alanında gelişimi sağlamak amacıyla yürütülen çalışmalar, yirminci yüzyıl başlarında bahçecilik, ev

konserveciliği, besin bilgisi gibi daha geniş bir içerikle devam ederken bir yandan da coğrafi anlamda

yayılmaya başlamıştır.

Çeşitli Avrupa Ülkeleri ve Amerika’da ailelerin eğitsel ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik olarak çeşitli

programlar geliştirilmiş ve uygulanmıştır. Bu programlardan bazıları şunlardır:

Harvard Üniversitesi Harvard Family Research Project (HFRP) tarafından geliştirilen “The-Family

Development Demonstration Grant (FDDG) / Aile Kalkınmasında Yardım Uygulaması (AKYU)”

programıdır. Eğitim programı ailelerin yaşam becerilerini arttırmaya odaklanmaktadır. FDDG eğitim

programına katılan aileler, çocuk yetiştirme, çocukların eğitim hayatına hazırlanması gibi konuların yanı

sıra, kendi bütçelerini planlayabilme, kendileri için iş bulabilme eğitimleri almakta, ayrıca iş ararken

merkezden yardım da alabilmektedirler.

Güney Kaliforniya’da başarıyla uygulanmakta olan NuParent Ebeveyn Eğitimi Programı, Amerika’da

çocuk ve ebeveyn eğitimi konusunda aktif çalışmalar gerçekleştiren Children’s Bureau tarafından kâr

amacı gütmeden yürütülmekte olan bir programdır. Program 0-5 yaş arası çocuk sahibi aileleri, çocuk

gelişimi açısından önemli bir basamak olan erken çocukluk döneminde desteklemektedir. Kuramsal

bilginin ailelerin eğitiminde yeterli ve etkili olamayacağı yaklaşımıyla, ailelerin ebeveyn olma

konusundaki bakış açılarını etkili bir biçimde değiştirmek ve ihtiyaç duyulan yetenekleri sağlamak

konusunda pratik ve güncel uygulamalara yer verilmektedir. Bir diğer ebeveyn eğitim programı örneği

ise, Amerika Birleşik Devletleri’nde, yaygın olarak okul öncesi çocuk eğitimi ve aile destek hizmetleri

sunan toplum temelli bir organizasyon olan “AVANCE Anne-Çocuk Programı”‘dır. Programın temel

4 Güran, N., “Aile Hizmetleri”, Aile Yazıları, [B. Dikeçligil ve A. Çiğdem (ed.), 1991, c. 4] içinde, Aile Araştırma Kurumu, Ankara, ss. 441-449.


felsefesi, etkili çocuk yetiştirme ve destek programları aracılığıyla risk altında olan topluluklardaki aileleri

güçlendirerek Amerikan toplumuna destek sağlamaktır.

ABD’deki yaklaşık 600 Anne Baba Eğitimi Programından en önde gelenlerinden birisi olan STEP

(Systematic Training for Effective Parenting / Sistematik Etkin Ebeveyn Eğitim Programı) ise, altmıştan

fazla bilimsel çalışmayla aynı zamanda en sık değerlendirilen programdır. Almanya, İsviçre, Avusturya,

Belçika, Lüksemburg ve Amerika’da uygulanmakta olan STEP, 1976’da geliştirilmiş olup daha sonra

birçok kişi ve kurumun desteğiyle gelişmeye devam etmiştir. Programının farklı toplumsal katmanlardaki

başarısı farklı araştırma metotlarıyla yapılmış birçok araştırmayla ölçülmüş ve kanıtlanmıştır. Almanya’da

Eğitim ve Araştırma Bakanlığı Koruyucu Araştırma Çerçevesinde değerlendirmeyi desteklemektedir.

Kısa süre içinde ailelerde, aile bireyleri arasında birbirlerine karşı saygılı davranış, çocuklarla ilişkilerde

hassaslık, stresin azalması, anne baba ve çocukların kendilerini daha değerli görmeleri, çocukların yanlış

davranışlarının azalması vb. hususlarda anlamlı ve olumlu değişiklikler yaşanmıştır.

Aileden Aileye Programı, Head Start, High/Scope Amerika Birleşik Devletlerinde uygulanan programlar

arasından sadece bir kaçıdır.

Aile eğitim programlarında sıklıkla rastladığımız içeriklerden birisi olan ebeveyn eğitim programları

Avrupa ülkelerinde de en sık yer verilen eğitimler arasında yer almaktadır.

Aile eğitimi programlarının Avrupa’daki başarılı uygulamalarından bir tanesi, Almanya’da “Familien

Bildung – Ein Kooperationsprojekt (Aile Eğitimi – Bir İşbirliği Projesi)” başlıklı projedir. Aile eğitimi

projeleri Almanya’nın bütün eyaletlerinde uygulanmaktadır ve ücretlidir. Devletin sadece kendi

bünyesinde yaptığı ya da devlet destekli özel kuruluşların ücretsiz çalışmaları da vardır. Proje

Almanya’nın Loebau-Zittau ve Görlitz bölgesinde üç farklı kurum tarafından birlikte yürütülmektedir.

Bölgede refahı sağlamayı amaçlayan ve 2005 yılından beri düzenli olarak uygulanan program, bu

doğrultuda ailelere, özellikle çocuklarının eğitiminde destek olmaya yönelik uygulamalar içermektedir.

“Güçlü aileler güçlü toplumları oluşturur.” sloganıyla ve aileden başlayarak ebeveyn eğitiminde etkili

olan bütün kurumların (aile kursları, çocuk bakıcıları, eğitim kurumları vb.) geliştirilmesi gerektiği

yaklaşımına sahiptir.

Diğer ülkelerden Erken Çocukluk Dönemi Gelişim Programı(İrlanda) Portage Projesi(Peru),Ev Temelli

Proje (Kore),HIPPY(İsrail) örnek olarak verilebilir. 5

ÜLKEMİZDE AİLE EĞİTİMİ UYGULAMALARI Ülkemizde de ailelerin eğitim ihtiyaçlarının belirlenmesi ve bu ihtiyaçların giderilmesi yönünde

çalışmalar yapılmıştır. Belirlenen ihtiyaçlar doğrultusunda öncelikli ailelerden başlayarak uygulanacak

5 Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi (2011) TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı


aile eğitim programlarının ailelerin çocuklarına karşı tutum ve davranışları ile öz yeterlilik duyguları

açısından olumlu sonuçlar getireceği görülmüştür. Ayrıca, diğer eğitim kurumları ve yerel kuruluşların

katkısıyla bu tür programların yaygınlaştırılması ve bu yolla çocukların çok yönlü gelişimlerinin

desteklenmesi, okulöncesi eğitimin ailede de devamlılığının sağlanması, böylece daha sağlıklı ve üretken

bireylerin topluma kazandırılması amaçlanmaktadır.

Ülkemizde aile eğitim programları, aile eğitimi için birçok farklı yollar takip etse de temelde benzer

amaçlara hizmet etmektedirler. Bu programlar ailelerin ebeveyn olmadaki sorumluluklarını kazanmalarına

yardımcı olma, aile bağını güçlendirme, çocuk eğitimi ve gelişimi konusunda aileleri bilgilendirme,

destek olma ve çocukları okula başlarken öğrenmeye hazır hâle getirmek gibi genel hedefler içlerinde en

çok rastlanan konu başlıkları olarak düşünülebilir.6

Ülkemizde doğrudan aile odaklı olarak aileleri desteklemeye yönelik çabaların 1962-1963 yıllarında, Akıl

Hıfzıssıhhası Cemiyeti Başkanı Ord. Prof. Dr. İhsan Şükrü Aksel tarafından Medikososyal Merkezi ve

Askeri Tıbbiye’de başlatılan “Anne-Babalara Haftalık Sohbet Toplantıları” adıyla başlatıldığı

görülmektedir.7

1982-1991 yıllarında ise Erken Destek Projesi, Prof. Dr. Çiğdem Kağıtçıbaşı, Prof. Dr. Sevda Bekman ve

Prof. Dr. Diane Sunar tarafından tasarlanmış ve İstanbul’da düşük gelirli çocukların annelerinin eğitimi

yoluyla çocuklarının çok yönlü gelişimi hedeflenmiştir. Programın içeriği, çocuğun bilişsel gelişimine

yardımcı olmak ve anneyi çocuğun gelişimine duyarlı kılarak çocuğun tüm gelişimini desteklemesini

sağlamaktır. Daha sonra AÇEV uzmanları tarafından geliştirilen program “5-6 Yaş Anne Çocuk Eğitim

Programı (AÇEP)” kimliğine kavuşmuş, 1993 yıllında AÇEV -MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel

Müdürlüğü- T.C. Başbakanlık SHÇEK işbirliğinde Halk Eğitim Merkezleri ve Toplum Merkezleri

bünyesinde uygulanmaya başlanmıştır. “Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP)”, Anne Destek Programı,

Kadın Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması Zihinsel Eğitim Programı başlıklarından oluşmaktadır. Aynı

yıllar da Gazi Üniversitesinin geliştirmiş olduğu “0-4 Yaş Anne Çocuk Eğitim Programı” 1993 yılında

UNICEF’in teknik desteği ile MEB Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü- Gazi Üniversitesi

işbirliğinde yine Halk Eğitim Merkezleri bünyesinde uygulanmaya başlanmıştır.

Değişen sosyal ve kültürel şartlarda ailelerin çocuk gelişimi ve eğitimi konusunda aile eğitim programları

ile desteklenmesine ihtiyaç duyulmaktadır. Aile eğitim programları ailelere hem ebeveynlikle ilgili

bilgileri hem de çocuk bakım ve eğitimiyle ilgili bilgileri kazandırmaktadır. Aile eğitim programları,

ailenin, çocukların okuldaki etkinliklerine de katılmalarını sağlamaktadır. Ailenin çocuklarının eğitimine

6 Şahin, Tezel, F. & Özbey, S. (2007). Aile Eğitim Programlarına Niçin Gereksinim Duyulmuştur? Aile Eğitim Programları Neden Önemlidir? T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Eğitim - Kültür ve Araştırma Dergisi, 3(12), 7-12 7 Aydoğmuş, K., Baltaş, A., Baltaş, Z., Davaslıgil, Ü., Güngörmüş, O., Konuk, E. ve diğ. Ana-Baba Okulu, Remzi Kitapevi, İstanbul, 2006.; Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi (2011) TC Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı


katılmaları, eğitimin devamlılığını sağlamakta, çocukların kendine güven duygusu, akademik başarısı ve

ailesi ile ilişkilerinde olumlu etkileri olmaktadır. Bu nedenle ailelerin ihtiyaçlarına göre aile eğitim

programlarının geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması gereğinden yola çıkılarak 1993 yılından itibaren Genel

Müdürlüğümüz koordinatörlüğünde çeşitli Ebeveyn Eğitimi Programları uygulanmaktadır.

Genel Müdürlüğümüz tarafından 1993 yılından 2009 yılına kadar Dünya Bankası ve AB’nin mali,

UNICEF ve Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV)’nın teknik, üniversitelerin akademik desteği; ilgili diğer

kurumların katkıları ve Bakanlığımızın “Yaygın Meslekî Eğitim Projesi, Millî Eğitimi Geliştirme Projesi,

Temel Eğitim Projesi (TEP I. ve II. Faz) ve Önce Çocuklar Projesi (I. ve II. Faz)” gibi projeleri ile il/ilçe

halk eğitimi merkezlerinde ve ilgili kurumlarda “Aile Eğitimi Kurs Programları” uygulanmış ve aile

eğitimlerinin bir devlet politikasına dönüştürülerek uygulanması sağlanmıştır.

1993’ten 2010 yılına kadar uygulanan programlar, okul öncesi eğitimi hizmetlerinden yararlanamayan

çocukların ve annelerinin gelişimini desteklemektedir. Olumsuz çevre koşullarına rağmen ev merkezli

olarak yürütülen bu programlar ile çocukların aldıkları okulöncesi eğitimle bilişsel, sosyal, duygusal

gelişmeleri sağlanmakta, okul başarıları artmakta idi.

1993-2010 Yılları Arası Uygulanan Aile Eğitimi Programları

Tablo 1. 1993-2010 Yılları Arası Uygulanan Aile Eğitimi Programları

1 0-4 Yaş Anne Çocuk Eğitim Programı (MEB-UNICEF - Gazi Ün. İşbirliği) 1993-2004

2 0-6 Yaş Aile ve Çocuk Eğitim Programı (MEB - UNICEF İşbirliği) 2003-2005

3 0-6 Yaş Benim Ailem (MEB - UNICEF İşbirliği) 2005-2010

4 5-6 Yaş Anne Çocuk Eğitim Programı (AÇEP) (MEB - AÇEV İşbirliği) 1993-2010

5 Aile İçin Temel Eğitim Programı (AİTEP) (MEB - UNICEF İşbirliği) 2007-2010

6 Baba Destek Eğitim Programı (BADEP) (MEB - AÇEV İşbirliği) 2003-2010

Devlet Planlama Teşkilatı Dokuzuncu Kalkınma Planında (2007-2013) da “Giderek hızlanan değişim

süreci aile ve toplum içi kültürel ve sosyal ilişkileri de olumsuz etkilemiştir. Kitle iletişim araçlarının

çeşitlenmesi, aile içi iletişimde geleneksel yöntemlerin dışına çıkılamaması ve eğitim sisteminin

aşılamayan sorunları gençlerin aileden kopma, toplumsal sorunlara duyarsızlaşma, ümitsizlik ve

özgüvensizlik gibi sorunlarını ve bunun sonucunda şiddete eğilimini artırmıştır. Diğer taraftan, iletişim

olanaklarının artması ve sivil toplum kuruluşlarının gelişmesi gençlerin kendileriyle ilgili taleplerini

açıkça dile getirmelerine olanak sağlamaktadır (madde 272) denilmektedir. Aile içi iletişimde belirlenen

bu sorunların çözümüne yönelik ise “Çocuğun bakımı yetiştirilmesi için ideal ortam olan aileye yönelik


eğitici programlarının yaygınlaştırılması (madde 627)” öngörülmüştür (DPT, 2006: 97) Dokuzuncu

Kalkınma Planı ile üç yıllık perspektifle hazırlanan Orta Vadeli Programa (2009-2011) uygun olarak

mevcut durum analizinin yanı sıra bir yıllık dönem için makroekonomik, sektörel ve bölgesel politikaların

belirlendiği, amaç, hedef, strateji ve öncelikler ile bu doğrultuda bütün kamu kesiminin alması gereken

tedbirlerin yer aldığı politika dokümanı olan 2009 Yılı Programı’nın “gelir dağılımının iyileştirilmesi,

sosyal içerme ve yoksullukla mücadele” bölümünde ise “ailenin bütünlüğünün korunması,

bilinçlendirilmesi ve ekonomik olarak desteklenmesine yönelik çalışmalar etkinleştirilmesi” şeklinde

ifade edilen 86 sayılı önceliğe yönelik “Yoğun göç, hızlı ve çarpık kentleşme sonucunda ortaya çıkan

sosyokültürel uyum sorunlarını azaltmak ve aile kurumunu güçlendirmek” şeklinde ifade edilen 178 nolu

tedbir kapsamında şu çalışmaların yapılması öngörülmüştür (RG, 30/10/2008):

• Aile eğitim ihtiyaçlarının analiz edilmesi,

• Aile eğitimi müfredatı geliştirme çalışmalarının yapılması,

• Aile destek hizmet modelleri geliştirilmesi,

• Eğitim programları materyalleri hazırlanması,

• Hâlihazırda bu eğitimi veren kurumların akreditasyonuna yönelik çalışmaların yürütülmesi

Aile Eğitimi Kurs Programları (0-18 Yaş) 2008-2010 yılları arasında, Genel Müdürlüğümüz koordinatörlüğünde, aile ve çocuğa hizmet götüren 12

paydaş kurum ile 6 farklı üniversitenin akademik desteği ile hizmet tekrarı, kaynak israfı ve uygulamada

karmaşaya neden olan aynı yaş aralığına yönelik “Erken Çocukluk Gelişimi Aile Eğitimi Programları (0-6

yaş)” uygulamadan kaldırılarak, toplumun tüm kesimlerinin ihtiyaçları dikkate alınarak yeniden

yapılandırılmış ve “Aile Eğitimi Kurs Programları (0-18 Yaş) ” geliştirilmiştir.

Program TTKB’nin 02.03.2010 tarih ve 16 Sayılı Kararı ile “Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş

Çocuğu Olan Ailelere)” olarak onaylanmış ve Bakanlığımızın 20 Eylül 2010/55 No’lu Genelgesi ile hem

Bakanlığımız tarafından hem de Bakanlığımız işbirliğinde diğer Bakanlıklar, resmi kurum/kuruluşlar,

belediyeler ve STK’lar tarafından 2010 Yılı Eylül ayından itibaren tüm ülke genelinde uygulanmaya

başlanılmıştır.

Hayat boyu öğrenme yaklaşımı çerçevesinde geleneksel okul sistemlerinin ihmal ettiği ya da ulaşmakta

güçlük çektiği bireylere farklı ve sorun odaklı yaklaşımlar yoluyla ulaşmak ve ihtiyaç duydukları

alanlarda eğitimler verme yoluyla bu bireylerin eğitim seviyelerini yükseltmek ve bu yolla yaşam

kalitesinin artmasına katkıda bulunmak çağdaş toplumların önemli sorumlulukları arasında yer

almaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü 60’ı aşkın alanda 2000’in

üzerinde farklı eğitim programı yoluyla ülkenin farklı yaş gruplarındaki bireylerine çeşitli eğitim

olanakları sunmaktadır. Bu eğitimler arasında yer alan ve yıllardır önemli bir talep gören 0-18 Yaş Aile

Eğitimi Programlarının genel amacı hayat boyu eğitim anlayışıyla, 0-18 yaş çocukların bakımından ve


eğitiminden sorumlu kişi ve ailelere, değişen ihtiyaçlara yönelik olarak hazırlanan, koruma, önleme ve

geliştirme amaçlı, kurumsallaşmış Aile Eğitimi Programları yolu ile çocuk bakımı, gelişimi ve eğitimi

konularında bilgi, beceri ve tutum kazandırmaktır.

Programın Hazırlanması Sırasında Katkı Sağlayan Kurum ve Kuruluşlar:

• MEB

� Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü (Aynı zamanda koordinatör)

� Temel Eğitim Genel Müdürlüğü

� Meslekî ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

� Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü

� Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü

� Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü (YEĞİTEK)

� Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı (EARGED-Mülga)

• Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü (Mülga)

• Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü (Mülga)

• Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu (SHÇEK-Mülga)

• Sağlık Bakanlığı

• Diyanet İşleri Başkanlığı

• Tarım Bakanlığı, GAP idaresi Başkanlığı

• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)

• Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT)

• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT)

• UNİCEF (Erken Çocuk Gelişimi Bölümü)

• Anne Çocuk Eğitimi Vakfı (AÇEV)

Programın Bilim Kurulu Üyeleri:

Prof. Dr. Çiğdem KAĞITÇIBAŞI Koç Üniversitesi

Prof. Dr. Sevda BEKMAN Boğaziçi Üniversitesi

Prof. Dr. Ozana URAL Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. Ayla OKTAY Marmara Üniversitesi

Prof. Dr. İlgi ERTEM Ankara Üniversitesi

Prof. Dr. Işıl BULUT Başkent Üniversitesi

Prof. Dr. Fulya TEMEL Gazi Üniversitesi

Prof. Dr. Figen ŞAHİN Gazi Üniversitesi

“Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş Çocuğu Olan Ailelere)” ile anne-babaların ‘anne-babalık

becerileri’nin geliştirilmesi ve böylece aile içi ilişkilerin güçlendirilmesi yoluyla çocuğun ve ergenin var

olan potansiyelini kullanmasını sağlamak” amaçlanmaktadır. Programla anne-babalara, çocuk gelişimi ve


eğitimi, olumlu anne babalık becerileri, sağlık, beslenme, olumlu davranış kazandırma, temel alışkanlıklar

kazandırma, toplumsal cinsiyet eşitliği, aile içi iletişim, aile içi şiddet, aile içi çatışma ve çatışma çözme

teknikleri, temel insan hakları ve çocuk hakları, ergenlik dönemi gelişim özellikleri, ergenlik döneminde

riskler ve sorunlar, meslek seçimi-geleceği planlama, okula hazır başlama, okul aile işbirliği, özel

gereksinimli bireylere duyarlılık geliştirme gibi konularda eğitim verilerek daha sağlıklı ve başarılı

nesiller yetiştirilmesi hedeflenmektedir.

Program geliştirme sürecinde Bilim Kurulu ve program danışman ve yazarlarınca her yaş aralığı

programda kullanılacak eğitici, anne-baba ve çocuğa yönelik eğitim materyalleri de geliştirmiştir.

“Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş Çocuğu Olan Ailelere)”nın kendi içinde:

• 0-3 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı,

• 3-6 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı, Yaş aralıklarına göre alt programları



• 3-6 Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programı

• 6-11 Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programı Farklı ihtiyaç grupları için

• 3-6 Yaş Okuma-Yazma Bilmeyen Anne Destek Eğitimi alt programlar

Kurs Programı (Temel ADP) bulunmakta idi.

2012 Yılı başından itibaren ise; programın “0-3 Yaş ve 3-6 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı’’

uygulayıcılardan alınan geribildirimler doğrultusunda revize edilmiş, 652 Sayılı KHK gereği yaygın

eğitim kapsamında bulunan ve Bakanlığımızın diğer Genel Müdürlükleri tarafından farklı ihtiyaç grupları

için uygulanan;

“3-6 Yaş Anne Destek Eğitimi Kurs Programı’’, “7-19 Yaş Aile Rehberliği Kurs Programı’’ gibi aile

eğitimi programları da “Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş Çocuğu Olan Ailelere)’’ içerisine dâhil

edilmiş, ayrıca “6-11 Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programı (BADEP)’’nın ismi “7-11 Yaş Baba

Destek Eğitimi Kurs Programı (BADEP)’’ olarak değiştirilerek, Talim Terbiye Kurulu’nun onayına

sunulmuş ve Kurul’un 31.08.2012 Tarih ve 140 Sayılı Kararı ile bu değişiklikler onaylanarak yürürlüğe

konulmuştur.

Bakanlığımızca programa ait;

a) Program Standardı (TTK’den onaylı)

b) Eğitici Standartları (TTK Mütalaası)

c) Eğitici Eğitimi Hizmet içi Eğitim Programı (TTK’den onaylı)

d) Eğitici El Kitapları ve Materyalleri (Bilim Kurulu Onaylı)


e) Program Ölçme-Değerlendirme Araçları (Bilim Kurulu Onaylı)

f) Veri Tabanı (e-yaygın sistemi)

g) Yönetici bilgilendirme Eğitimi

g) Yasal Dayanaklar

gibi, “Aile Eğitimi Hizmet Standartları” belirlenerek, programın uygulanabilirliği, yaygınlaştırılması ve

sürdürülebilir olabilmesi için kurumsal alt yapı hazırlanmıştır.

Millî Eğitim Bakanlığı 652 Kanun Hükmünde Kararname ile yeniden yapılandırılarak tüm Genel

Müdürlüklerin görevleri yeniden düzenlenmiştir. Buna göre, örgün ve yaygın eğitimin sınırları

belirlenerek yaygın eğitim faaliyetlerine ilişkin hizmetlerin yürütülmesi “Hayat Boyu Öğrenme Genel

Müdürlüğü ”ne verilmiştir.

Bu nedenle yaygın eğitim kapsamında düzenlenecek “Yaygın Meslekî Eğitim ile Sosyal, Kültürel Eğitim

ve Faaliyetler” Genel Müdürlüğümüz ve Genel Müdürlüğümüze bağlı taşra teşkilatları ile başta

Bakanlığımız birimleri olmak üzere, diğer bakanlıklar, resmî ve özel kurum/kuruluşlar ve sivil toplum

kuruluşlarıyla işbirliği içinde sürdürülmektedir. Bakanlığımız toplumsal gelişmeyi ve refahı güçlendirmek

amacı ile “Sosyal Kültürel, Eğitim ve Faaliyetler” kapsamındaki aile eğitimlerini öncelikli alan olarak ele

almaktadır.

Bu nedenle aile eğitimlerinin sağlıklı ve nitelikli bir şekilde yürütülmesini sağlamak amacıyla eğitici

eğitimlerine, sertifikasyonlarına, eğitimcilerin çalışma koşullarına ve ücretlendirilmelerine, program

uygulama esaslarına, yöneticilerin sorumluluklarına yönelik mevzuatlar oluşturulmuştur. Ayrıca ülke

genelinde başta Aile Eğitimleri olmak üzere tüm yaygın eğitim kapsamında uygulanan programları

izleyebilmek için e-yaygın otomasyon sistemi içerisinde ortak veri tabanı oluşturulmuştur.

SHÇEK (Mülga), Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü ile Hayat Boyu Öğrenme

Genel Müdürlüğü arasında ‘’Aile Eğitimlerinin Uygulanmasına ve Veri Tabanı Oluşturulması’’na ilişkin

23 Kasım 2009 tarihinde işbirliği protokolü imzalanmıştır.

Bakanlığımızın 652 Sayılı KHK ile yeniden yapılandırılması ve protokol süresinin tamamlanması

sebebiyle Bakanlığımız ile Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı arasında 24.05.2013 tarihinde "Aile

Eğitimi Uygulamalarına İlişkin İş birliği Protokolü" imzalanmıştır. Adalet Bakanlığı Ceza ve Tevkifevleri

Genel Müdürlüğü ile eğitici eğitimlerinin devam ettirilmesi hususunda protokol yenileme çalışmaları ise

devam etmektedir. 2009 tarihinde imzalanmış olan protokol kapsamında eğitilmiş eğiticilerle Ceza Ve

Tevkif Evleri’nde bulunan mahkûm ailelere aile eğitimleri verilmektedir.

Ayrıca 2011 yılında Azerbaycan Eğitim Bakanlığı Aile Eğitimi Programı (0-18 Yaş)’nı kendi ülkeleride

uygulamak üzere T.C. Millî Eğitim Bakanlığı’ndan talepte bulunmuş, bunun üzerine Azerbaycan’da


sosyal çalışmacı, psikolog ve sınıf öğretmenlerine programı uygulamak üzere formatörlerimiz tarafından

eğitici eğitimleri verilmiştir. Program Azerbaycan’da uygulanmaya devam etmektedir.

Eğitici Eğitimleri Söz konusu kurs programının öğretmen ihtiyacı, bu alanda yükseköğretim programı bulunmaması

nedeniyle hizmet içi eğitim yoluyla eğitici yetiştirilmek suretiyle giderilmeye çalışılmaktadır. Programı

uygulayacak eğitici niteliklerine ve eğitici eğitimi çerçeve programına yönelik bilim kurulunun önerisi

TTK’ye sunulmuş, bu konuda TTK onayı ve mütalaası alınmıştır. Buna göre eğitimlerde sınıf öğretmeni,

okul öncesi, çocuk gelişimi ve eğitimi, rehber öğretmenlerine 80 saat(10 gün), Halk Eğitimlerde görevli

alanında kurs açamayan farklı branştaki öğretmenlere 160 saat(20 gün) teorik ve pratiğe dayalı eğitim

verilerek katılımcılara “Aile Eğitimi Uygulayıcısı Belgesi” verilmektedir. Ancak Genel Müdürlüğümüzce

çok zorunlu olmadıkça aile eğitimi alanına yakın alan olmadığı için kendi alanında kurs açamayan meslek

dersi öğretmenlerini bu alanda değerlendirmek uygun görülmemektedir. Eğitici eğitimlerinde formatör

öğretmenler görev alabilmektedir.

Formatör Eğitimleri Daha önce eğitici eğitimine katılmış ve alanda en az 5 Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş) uygulamış

öğretmenler bölgesel ihtiyaçlara göre istekli olanlar arasından belirlenerek 80 saatlik Formatör Eğitimine

alınmaktadırlar. Formatörlere teorik ve pratiğe dayalı eğitim verilerek katılımcılara Genel

Müdürlüğümüzce “Aile Eğitimi Formatör Belgesi” verilmektedir.

Aile Eğitim Programı (0-18 Yaş); 0-3, 3-6, 7-11 ve 12-18 yaş olarak 4 program altında yapılmakta ve her

program altında ilgili yaş grubundan çocukları olan kişi ve ailelere aşağıda belirtilen kapsamda eğitim

verilmesi amaçlanmaktadır.

Aile Eğitim Programı (0-18 Yaş) Uygulamaları ve Özellikleri

0-3 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı: Çocukların tüm gelişim alanlarının sağlıklı ve istenilen düzeyde olabilmesi için en kritik yaş dönemi 0-3

yaş aralığıdır. 0-3 Yaş Aile Eğitim Kurs Programı ile bebeklik döneminden itibaren sağlıklı çocukların

yetiştirilmesi için, anne, babaları ve bakımla görevli kişileri, gebelik ve emziklilik dönemlerinden itibaren

0-3 yaş çocuğunun sağlık, beslenme, bakım, öz bakım becerilerinin geliştirilmesi, iletişim ve tüm gelişim

alanları ile ayrıca engelli bireylere duyarlılık geliştirme konularında bilinçlendirmek amaçlanmaktadır.

Programa hamileler, çocuk sahibi olmayı planlayan yetişkinler, 0-3 yaşında çocuğu olan anne-babalar /

çocuğa bakım verenler katılabilmektedir.

Programın İşleyişi: Program kurum ve ev merkezli bir aile eğitim programıdır. Program haftada bir uygulanan oturumlar ve

ailelere yapılan ev ziyaretleri şeklinde iki bölümden oluşmaktadır.


Haftalık (Yüz Yüze Eğitim) yapılan oturumlarda grup ile sohbet, programda yer alan temalara bağlı

olarak aktif katılımı destekleyecek şekilde yürütülmektedir. O haftanın grup eğitimi bittikten sonra Çocuk

Etkinlik Materyalleri (ÇEM’ler) anneler tarafından eğitimci rehberliğinde uygulanarak öğrenilmektedir.

Çocuk Eğitim Materyali (ÇEM), 0-3 yaş döneminde tüm gelişim alanlarının desteklenmesi için dönemsel

özelliklere uygun olarak hazırlanmış etkinlikleri içerir. Her grup sohbeti sonunda ailelerin edindikleri

bilgileri yakın çevreleriyle paylaşabilmeleri amacıyla özet bir aile mektubu verilmektedir. Sohbetler

sonunda anne babalar o haftaki konuyla ilgili olarak kararlar almaya ve uygulamaya yönlendirilmektedir.

3-6 Yaş Aile Eğitim Programı: 3-6 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı ile ailelere çocuğun çok yönlü gelişimini desteklemenin yanı sıra

okul öncesi dönemin önemi, çocuk hakları, çocukla olumlu iletişim kurabilme yöntemleri, sağlık,

beslenme ve çocuğu okula hazırlamak ile ayrıca engelli bireylere duyarlılık geliştirme konularında bilinç

kazandırmak amaçlanmaktadır. 3-6 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı, 3-6 yaş aralığında çocuğu bulunan

anne-babalara ve bakım veren kişilere yönelik bir programdır.

Programın İşleyişi: Program haftada bir uygulanan oturumlar(yüz yüze eğitim) ve ailelere yapılan ev ziyaretleri şeklinde iki

bölümden oluşmaktadır.

Oturumlarda grup ile sohbet, programda yer alan temalara bağlı olarak aktif katılımı destekleyecek

şekilde yürütülmektedir ve program süresince her hafta çocuğun gelişimi doğrultusunda ve onları okula

hazırlamak amacıyla hazırlanmış olan Çocuk Eğitim Materyalleri (ÇEM) anneler tarafından eğitimci

rehberliğinde uygulanarak öğrenilmektedir. Programda 3-4, 4-5, 5- 6 yaş Çocuk Etkinlik materyali

bulunmaktadır. Her yaş için çocuk etkinlik materyali annelere çocuklarının yaşlarına göre gruplanarak

öğretilmektedir. Her grup sohbeti sonunda ailelerin edindikleri bilgileri yakın çevreleriyle

paylaşabilmeleri amacıyla özet bir aile mektubu verilmektedir. Sohbetler sonunda anne babalar o haftaki

konuyla ilgili olarak kararlar almaya ve uygulamaya yönlendirilmektedir.

Eğitimci oturum sonunda annelerden randevu alarak o haftaki ev ziyareti programını belirler. Eğitimci Ev

ziyaretinde annenin çocuk etkinliklerini nasıl uyguladığına ilişkin gözlemler yapar ve anneye

geribildirimlerde bulunur.

0-3 Yaş ve 3-6 Yaş Aile Eğitim Programlarının Süresi:

Programların toplam süresi 14’er haftadır. Bu süre 14 oturum halinde düzenlenmiş olup, her hafta ayrı bir

temanın işlendiği oturumlar şeklinde gerçekleşmektedir. Haftalık ders saati 15 saat olan kurs, toplam 210

saattir. 15 ders saatinin 4 ders saati teorik / çocuk etkinlik materyali (ÇEM) çalışmaları, 8 ders saati

uygulama / ev ziyaretidir. 3 ders saati ise; haftanın değerlendirilmesi, bir sonraki haftanın planlanması ve

oturuma gelemeyen ailelerle çocuk eğitim materyali çalışmalarının birebir yapılması şeklinde

düzenlenmiştir


7-11 Yaş Aile Eğitim Programı: 7-11 Yaş Aile Eğitim Kurs Programı, etkili ebeveynlik yapma becerisini arttırmanın yanı sıra, çocuğun

gelişimine, yaşına ve yaşadıkları olaylara uygun anne babalık yapmak için gerekli yöntemleri ve becerileri

kazandırmayı, ayrıca engelli bireylere duyarlılık geliştirme konusunda bilinç kazandırmayı

amaçlamaktadır. Programa 7-11 yaş arasında çocuğu olan anne babalar ve bakımında görevli olan kişiler

katılabilmektedir.

Programın İşleyişi: Program, haftada bir uygulanan oturumlardan oluşmaktadır ve oturumlarda grup ile sohbet, programda

yer alan temalara bağlı olarak aktif katılımı destekleyecek şekilde yürütülmektedir. Her grup sohbeti

sonunda, ailelerin edindikleri bilgileri yakın çevreleriyle paylaşabilmeleri amacıyla özet ya da ek

bilgilerin yer aldığı ekler verilmektedir. Sohbetler sonunda, aileler o haftaki konuyla ilgili olarak kararlar

almaya ve uygulamaya yönlendirilmektedir.

12-18 Yaş Aile Eğitim Programı: Programın amacı, aile ve ergen arasındaki ilişkinin daha sağlıklı hale gelmesi ve ergenlerin sahip

oldukları kapasiteyi en üst düzeyde gerçekleştirmelerini desteklemektedir. Ayrıca engelli bireylere

duyarlılık geliştirme konusunda tüm ailelerin bilinç kazanması amaçlanmaktadır. Programa 12-18 yaş

arasında çocuğu olan anne babalar ve bakımında görevli olan kişiler katılabilmektedir.

Programın İşleyişi: Program haftada bir uygulanan oturumlardan oluşmaktadır ve oturumlarda grup ile sohbet, programda

yer alan temalara bağlı olarak aktif katılımı destekleyecek şekilde yürütülmektedir. Her grup sohbeti

sonunda, ailelerin edindikleri bilgileri yakın çevreleriyle paylaşabilmeleri amacıyla özet ya da ek

bilgilerin yer aldığı ekler verilmektedir. Sohbetler sonunda, aileler o haftaki konuyla ilgili olarak kararlar

almaya ve uygulamaya yönlendirilmektedir.

7-11 Yaş ve 12-18 Yaş Aile Eğitim Programlarının Süresi:

Programın toplam süresi 14 haftadır. Bu süre, 14 oturum hâlinde düzenlenmiş olup, her oturumda ayrı bir

tema işlenmektedir. Haftalık ders saati 5 saat olan kurs, toplam 70 saattir. 5 ders saatinin 3 ders saati

grupla yapılan sohbetlerden oluşmaktadır, 2 ders saati ise; haftanın değerlendirilmesi, bir sonraki haftanın

planlanması çalışmalarının yapılması şeklinde düzenlenmiştir.

Aile Eğitimi Kurs Programı kapsamında daha önceki yıllarda açılan kurslara yönelik veriler:

Tablo 2. 1993-2012 Yılları Arası Toplam Aile Eğitimi Programları Kurs/Kursiyer Sayıları

PROGRAMLAR Açılan Kurs Sayısı Toplam Kursiyer Sayısı

Uygulanan İl Sayısı

Daha Önce Uygulanan Aile Eğitim Programları (1993-2010)

15.843 951.960 73


0-18 YAŞ AİLE EĞİTİM PROGRAMLARI (Eylül 2010)

1.796 61.170 75

0-18 YAŞ AİLE EĞİTİM PROGRAMLARI (2011)

4.051 148.124 77

0-18 YAŞ AİLE EĞİTİM PROGRAMLARI (2012)

4.926 191.766 79

TOPLAM 26.616 1.353.020 79

Tablo 3. 2010-2012 Yılları Arası Aile Eğitimi Programları Eğitici Eğitimleri Sayıları

Yapılan

Eğitimler

2010 2011 2012 Genel Toplam

Eğitici Eğitimi Eğitici Eğitimi Eğitici Eğitimi

Yapılan Eğitim Sayısı

13+1=14

(1 Formatör Eğitimi)

12

(9’u Yerel)

16

(9’u Yerel)

42

Katılımcı Sayısı 943 505 628 2076

Yönetici Bilgilendirme

Semineri


Semineri


Semineri

Genel Toplam

Yapılan Eğitim Sayısı

- 3 3 6

Katılımcı Sayısı - 319 231 550

2010 yılında 14 Eğitici Eğitimi ile 943,

2011 yılında 9’u yerel eğitim olmak üzere 12 Eğitici Eğitimi ile 505,

2012 yılında 9’u yerel olmak üzere 16 Eğitici Eğitimi ile 628,

Toplamda 2010-2012 yılları arasında 42 Eğitici Eğitimi ile 2076 öğretmenimiz Eğitici Eğitimine

alınmıştır.

Ayrıca 2010 yılında 54, 2012 yılında 41 öğretmenimiz Formatör Eğitimi Kursuna katılarak toplamda 95

öğretmenimiz formatör eğitimi almıştır.

Diğer taraftan 2010-2012 yıllarında 6 adet yönetici bilgilendirme semineri ile 550 yönetici, aile eğitim

programları hakkında bilgilendirilmiştir.


2012 yılında Aile Eğitim Programı (0-18Yaş )’nın Kıbrıs Lefkoşe Üniversitesinde uygulanabilmesi için

Bakanlığımıza gelen talep değerlendirilmiş, programı uygulamak üzere üniversiteden bir psikolog davet

edilerek eğitici eğitimi verilmiştir. Kıbrıs Lefkoşe Üniversitesinde program sürdürülmektedir.

Programla ilgili 2010-2012 yıllarında 866.750 adet eğitim materyali, 351.000 adet tanıtım materyali (afiş,

broşür, flyer) olmak üzere toplam 1.217.750 adet materyal basılmış ve İl’lere dağıtımı yapılmıştır. Eğitim

materyalleri işbirliği içerisindeki diğer uygulayıcı kurumlara da gönderilmektedir.

2013 YILI AİLE EĞİTİMİ FAALİYETLERİ 652 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin 12.madde b bendi ve 1739 Sayılı Kanunun 40’cı maddesiyle

uyumlu olarak, toplumun en küçük birimi olan ailenin korunması ve güçlendirilmesi ve geliştirilmesi

amacına yönelik çocuk psikolojisi, çocuk bakımı, çocuk gelişimi ve eğitimi, aile içi iletişim konularını

içeren aile eğitimi kursları devam etmektedir.

2012 yılında Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü tarafından Aile Eğitimi Programlarının

değerlendirilmesi amacıyla Türkiye genelinde bir çalışma yapılmış, 2013 yılı Mart ayında elde edilen

sonuçlar raporlaştırılmıştır. Çalışma sonucunda ortaya çıkan talepler dikkate alınmış ve tüm Aile Eğitim

Programlarına yönelik revize çalışmaları yapılmıştır. 0-3 ve 3-6 Yaş Aile Eğitimi Programı revize

çalışmaları 2012 yılının Ağustos ayında tamamlanmıştır. 7-11, 12-18 Yaş Aile Eğitimi Programlarının

revize çalışmaları konusunda ise Ankara ve Dokuz Eylül Üniversiteleri’nden akademisyenlerle birlikte

yürütülen çalışmalarda son aşamaya gelinmiştir.

2010/55 Sayılı Genel Müdürlüğümüz Genelgesi ile uygulamaya konulan Aile Eğitimi Program (0-18 Yaş)

kapsamında 2013 yılında açılan 6.207 kurs ile 120.382 kursiyere dolayısıyla 240.764 ebeveyn-çocuğa

eğitim verilmiş olup tüm kurslara yönelik kurs ve kursiyer sayılarına aşağıda detaylı olarak yer

verilmektedir.

2013 YILI AİLE EĞİTİMİ KURS PROGRAMI (0-18 YAŞ) KAPSAMINDA AÇILAN KURSLARIN VERİLERİ

0-18 Yaş Aile Eğitimi Kurs Programı

İçeriği ve uygulanması hakkında daha önce ayrıntılı olarak bilgi verilen Aile Eğitim Programı (0-18 Yaş)

‘na yönelik detaylı bilgiye aşağıda yer verilmiştir.

Tablo 4. 0-18 Yaş Aile Eğitimi Eğitici Ve Formatör Sayıları

0-18 Yaş Aile Eğitimi Eğitici Sayısı 831

0-18 Yaş Aile Eğitimi Formatör Sayısı 42

Tabloda da belirtildiği gibi 2013 yılı verilerine göre açılan kurslarda 831 eğitici, 42 formatör eğitim

almıştır. 2013’te Aile Eğitimlerinden faydalanmış olan kurs ve kursiyer sayıları ise aşağıdaki tabloda

gösterilmiştir.


Tablo 5. 0-18 Yaş Aile Eğitimi Gruplara Göre Kurs Ve Kursiyer Sayıları

Kurs Sayıları Kursiyer Sayıları

0-3 Yaş Aile Eğitimi 315 6029

3-6 Yaş Aile Eğitimi 2.521 49.751

7-11 Yaş Aile Eğitimi 1.074 21.374

12-18 Yaş Aile Eğitimi 604 11.978

0-18 Yaş Toplam 4.514 89.132

Tablo incelendiğinde yaş gruplarına göre 0-3 Yaş Aile Eğitimi (315), 3-6 Yaş Aile Eğitimi(2.521), 7-11

Yaş Aile Eğitimi (1.074), 12-18 Yaş Aile Eğitimi (604) programları altında toplam 4.514 kurs açıldığı

görülmektedir. Ayrıca bu kurslara katılan kursiyer sayıları ise 0-3 Yaş Aile Eğitimi 6029, 3-6 Yaş Aile

Eğitimi 49.751, 7-11 Yaş Aile Eğitimi- 21.374, 12-18 Yaş Aile Eğitimi- 11.978 olmak üzere toplam

89.132 kişidir. Yaş gruplarına göre alt programlara katılan kursiyer sayıları dağılımı grafiği verilmiştir.

Şekil 1. Yaş gruplarına göre alt programlara katılan kursiyer sayıları dağılımı

Grafikte, yaş gruplarına göre en çok 3-6 yaş aile eğitimi programına talep olduğu görülmektedir. Çocuğun

tüm gelişim alanları yönünden çok kritik olan 3-6 yaş aralığının ailelerce de anne babalık yönünden

desteğe en çok ihtiyaç duyulan yaşlar olduğu söylenebilir. Bu yaş grubunu çocuğun okula başladığı ve ev

dışında ilk kez sosyal bir ortamda aileden bağımsızlığa ilk adımını attığı 7-11 yaş grubu izlemektedir.

Ergenlik dönemi sorunlarının baş gösterdiği 12-18 yaş grubuna olan katılım üçüncü sırada yer almıştır.

Grafikte ayrıca 0-3 yaş grubunda katılımın daha düşük olması bu grup için farklı informal öğrenme

yöntemlerinin hala etkin olduğunu düşündürmektedir. Ailede bulunan diğer yetişkinler daha çok 0-3 yaş

arasında çocuğu olan ailelere bilgi ve uygulamada destek vermektedir.


Baba Destek Eğitimi Kurs Programı (BADEP) 3-11 yaşlarında çocuğu olan babalara yönelik toplam 14 konudan oluşan bir eğitim programıdır.

Programın toplam süresi 14 haftadır. Haftalık ders saati 5 saat olan kurs toplam 70 saattir Program 3-6 ve

7-11 yaşlarında çocuğu olan babalara yönelik olarak iki alt program şeklinde hazırlanmıştır.

Tablo 6. 3-6 Yaş ve 7-11 yaş Baba Destek Eğitimi kurs ve kursiyer sayıları


3-6 Yaş Baba Destek Eğitimi 48 920

7-11 Yaş Baba Destek Eğitimi 225 3.974

Toplam 273 4.894

Baba Destek Eğitimi Programları ile 2013 yılında 3-6 yaş grubunda 48 kurs açılmış ve bu kurslara 920

kursiyer katılmıştır. 7-11 Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programlarıyla ise; açılan 225 kurs ile 3.974

kursiyere ulaşılmıştır. 2013 yılında açılan toplam 273 kurs ile toplam 4.894 baba bu eğitimlerden

faydalanmıştır. Ayrıca belirtilen bu iki program dışında farklı ihtiyaç gruplarına yönelik düzenlenmekte

olan diğer kurs türleri ise;

3-6 Yaş Anne Destek Eğitimi Kurs Programı Millî Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü, Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) ve Türkiye

Vodafone Vakfı (TVV) ile 2007 yılından bu yana sürdürülen işbirliği çerçevesinde çocuklara hayata

başlarken eşit bir fırsat sunan erken çocukluk eğitimleri kapsamında yürütülen “Geleceğe İlk Adım

Projesi”nde aile eğitimine yönelik çalışmalarda okulöncesi öğretmenlerince AÇEV Tarafından geliştirilen

“3-6 Yaş Anne Destek Programı” uygulanmıştır.

Geleceğe İlk Adım Projesi ile ülkemiz çocuklarına nitelikli bir okul öncesi eğitim olanağı sağlanması

hedeflenmektedir. Bu hedeften yola çıkarak Türkiye Vodafone Vakfı, AÇEV ve MEB Temel Eğitim

Genel Müdürlüğü işbirliğinde yürütülen proje kapsamında 1893 öğretmen ve yönetici farklı eğitimlerle

desteklenmiş, 81 ilde 580 sınıfın donanımı sağlanarak, 3-6 Yaş Anne Destek Programı ve Çocuk Eğitim

Programı ile toplam 60.376 çocuğa ve 31.007 veliye ulaşılmıştır.

3- 6 Yaş Anne Destek Programı 3-6 yaşlarında çocuğu olan annelere yönelik 14 haftalık çocuk gelişimi ve

yetiştirilmesi konularını kapsayan bir eğitim programıdır. Haftalık ders saati 5 saat olan kurs toplam 70

saattir. 3-6 Anne Destek Programına ilişkin program ve materyaller (Anne Destek Programı ve Çocuk

Eğitim Programı) Anne Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) tarafından basılmış ve eğitim alan öğretmenlere

dağıtılmıştır.

Temel Eğitim Genel Müdürlüğünce programın yürütülmesi hususunda bildirilen sıkıntılardan biri,

uygulamalarda tam gün grubu okul öncesi öğretmenleri aile eğitimleri düzenlediklerinde ek ders ücreti

alamamalarıdır. Tam gün grubu öğretmenleri ek ders kurumları yönetmeliği dâhilinde tam ücret


aldıklarından ayrıca yaptıkları eğitimler için ücret alamamış ve gönüllülük esasları dâhilinde çalışmaları

yürütmüşlerdir.

Temel Eğitim Genel Müdürlüğünce belirtilen bir diğer sıkıntı ise eğitim esnasında kursa gelen ailelerin

küçük çocuklarını da getirmeleridir. Çocuklar kursa geldiklerinde onlarla ilgilenecek personelle ilgili

mevzuat düzenlemesinin yapılmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

3-6 Yaş Okuma Yazma Bilmeyen Anne Destek Eğitimi (Temel ADP) 3-6 yaşlarında çocuğu olan, okuryazar olmayan ve sosyo-ekonomik düzeyi düşük annelere yönelik 13

haftalık çocuk gelişimi ve yetiştirilmesi konularını kapsayan bir eğitim programıdır. Programın toplam

süresi 13 haftadır. Haftalık ders saati 5 saat olan kurs toplam 65 saattir. Program uygulamalarında

kullanılan kaynak eğitim materyalleri, AÇEV tarafından hazırlanan Anne Destek Programı Eğitici El

Kitabı, eğitici görsel ekler ile annelere dağıtılan eklerden oluşur.

7-19 Yaş Aile Rehberliği Kurs Programı 7-19 Yaş Aile Eğitimi, UNICEF’in teknik desteği ve AB’nin finansal desteği ile gerçekleştirilen

Türkiye’de Çocuklar için İyi Yönetişim, Koruma ve Adalete Doğru Projesi’nde (“Önce Çocuklar” projesi

olarak da anılır.) Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü koordinasyonunda geliştirilmiştir

ve uygulanmaya başlanmıştır. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü tarafından, aile

eğitiminin çocukların eğitiminde anahtar rol oynadığı ve gelişimsel rehberlik anlayışı çerçevesinde aile

rehberliği uygulamalarının son derece önemli görüldüğü belirtilmiştir. Bu kapsamda okullarda ve

rehberlik ve araştırma merkezlerinde çeşitli konularda aile rehberliği çalışmaları yürütülmektedir.

7-19 yaş Aile Rehberliği Kurs Programı, 7 ile 19 yaş arasında çocuğu olan ebeveynlerin çocuklarını daha

iyi tanımalarına yardımcı olmak, onlarla iletişimlerini güçlendirmek, uygun tutum ve yaklaşımları

öğrenmelerini sağlamak ve ailelerinin geleceğini daha sağlıklı bir şekilde planlamalarına destek olmak

amacıyla rehber öğretmenler tarafında uygulanan, Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü

koordinasyonunda geliştirilmiş 8 haftadan oluşan bir aile rehberliği programıdır.

7-19 Yaş Aile Rehberliği Programı kapalı ve açık gruplar şeklinde hem okullar hem de halk eğitim

merkezlerinde açılmaktadır. Programı kapsamında 64 ilde 204 eğitim görevlisi, 8250’ye yakın uygulayıcı

(rehber öğretmen) yetiştirilmiş olup program 81 ilde uygulanmaktadır.

2013 yılında merkezî düzeyde 240 uygulayıcı rehber öğretmen eğitilmiştir. 7-19 Yaş Aile Rehberliği

kapsamında daha çok mahalli düzeyde eğitim görevlileri aracılığıyla rehber öğretmenlere uygulayıcı

eğitimleri düzenlenmektedir. Program haftada 5 saat olmak üzer toplam süresi 40 saattir. 8 oturumun

kitapçığı, bilgi bankası, eğitici kılavuzundan oluşan eğitim kitleri geliştirilmiştir. İlgili genel müdürlükçe

81 ilin ihtiyacına yönelik eğitim kiti basım ve dağıtımı için yapılan çalışmalar makam onayına

sunulmuştur.

Bu kurs türlerine ilişkin veriler aşağıdaki tabloda gösterilmiştir.


Tablo 7. Diğer Kurs Türlerinde Açılan Kurs Ve Kursiyer Sayıları


3-6 Yaş Anne Destek Eğitimi 55 964

3-6 Yaş Okuma Yazma Bilmeyen Anne

Destek Eğitimi 1 20

7-19 Yaş Aile Rehberliği 1.364 25.372

Toplam 1.420 26.376

2013 yılında, tüm kurs türlerine yönelik kurs, kursiyer, eğitici sayıları ve nihayetinde aile eğitimi

programlarıyla ulaşılan anne/baba ve çocuk sayısı genel toplamları tabloda belirtilmiştir.

Tablo 8. Aile Eğitimi Programlarına Yönelik Toplam Sayılar

Toplam Eğitici Sayısı 831

Toplam Formatör Sayısı 42

Genel Toplam Kurs Sayısı 6.207

Genel Toplam Kursiyer Sayısı 120.382

Ulaşılan Ebeveyn + Çocuk Sayısı 240.764

2013 yılında tüm kurs türlerinde yetiştirilen toplam eğitici sayısı 831, formatör sayısı ise 42’dir. Açılan

kurs sayısı 6.207 bu kurslara katılan kursiyer sayısı ise 120.382’dir. Her ebeveyn vasıtasıyla tek çocuğa

ulaşmış olma varsayımıyla dahi tüm kurslarla ulaşılmış olan ebeveyn- çocuk sayısı 240.764 olmaktadır ki

bir anneye ulaşmakla bundan çok daha fazlasının gerçekleştirildiği tartışmasız bir gerçektir.

Programla ilgili bu güne kadar 1.099.092 adet eğitim materyali, 411.000 adet tanıtım materyali (afiş,

broşür, flyer) olmak üzere toplam 1.510.092 adet materyal basılmış ve illere dağıtımı yapılmıştır. Eğitim

materyalleri işbirliği yapılan diğer uygulayıcı kurumlara da gönderilmektedir. Sadece 2013 yılında ise

232.342 eğitim materyali 60.000 tanıtım materyali basılmış olup toplam sayı 292.342’e ulaşmıştır. 2013

yılında tüm materyallerin basım bedeli toplam 751.429 TL’dir. Materyallerde tüm kalemlere ait ayrıntılı

tablo verilmiştir.

Tablo 9. 0-18 Yaş AEP Materyal Basım Listesi

S

No: Materyalin Cinsi 2010 2011 2012 2013 TOPLAM

1 Eğitici El Kitabı 0-3 Yaş 2.000 500 1.250 3.016 6.766

2 Eğitici El Kitabı 3-6 Yaş 2.000 500 1.250 3.028 6.778

3 Eğitici El Kitabı 7-11Yaş 2.000 500 1.250 0 3.750

4 Eğitici El Kitabı 12-18 2.000 500 1.250 0 3.750


Yaş

5 14. Oturum Kitabı 2.000 500 1.250 4.000 7.750

6 Baba Oturumu 2.000 500 1.000 4.000 7.500

Ara Toplam 12.000 3.000 7.250 14.044 36.294

7 0-3 Yaş ÇEM 25.000 12.000 2.000 7.000 46.000

8 3-4 Yaş ÇEM 30.000 15.500 15.000 35.000 95.500

9 4-5 Yaş ÇEM 40.000 13.500 16.000 33.000 102.500

10 5-6 Yaş ÇEM 50.000 33.500 27.000 50.000 160.500

Ara Toplam 145.000 74.500 60.000 125.000 404.500

11 0-3 Yaş EK 25.000 13.000 5.000 10.040 53.040

12 3-6 Yaş EK 110.000 55.000 14.000 37.008 216.008

13 7-11 Yaş EK 60.000 45.000 15.000 5.000 125.000

14 12-18 Yaş EK 20.000 30.000 15.000 15.000 80.000

15 14. Oturum EK 80.000 60.000 10.000 20.000 170.000

Ara Toplam 295.000 203.000 59.000 87.048 644.048

16 0-3 Yaş Oturum Görseli 2.000 0 0 1.250 3.250


18 7-11 Yaş Oturum Görseli 2.000 0 0 0 2.000


Ara Toplam 8.000 0 0 6.250 14.250

20 Tanıtım Afiş 6.000 15.000 60.000 20.000 101.000

21 Tanıtım Broşür 20.000 60.000 60.000 40.000 180.000

22 Tanıtım Flyer 40.000 50.000 40.000 0 130.000

Ara Toplam 66.000 125.000 160.000 60.000 411.000

Toplam Eğitim Materyali 460.000 280.500 126.250 232.342 1.099.092

Toplam Tanıtım Materyali 66.000 125.000 160.000 60.000 411.000

TOPLAM MATERYAL

SAYISI 526.000 405.500 286.250 292.342 1.510.092

BASIM BEDELİ 229.997 TL 540.493 TL 589.679 TL 751.429 TL 2.111.598 TL

Çocuk Bakım ve Oyun Odaları Genel Müdürlüğümüz anne babaların eğitime katılımlarını artırmak için çocuklar için Çocuk Bakım ve

Oyun odaları programı geliştirmiştir. Kadınların sosyal, ekonomik ve kültürel yönden desteklenmeleri,

onların eğitim ihtiyaçları dikkate alınarak hazırlanan programlar yanında çocuklarının da sağlıklı ve

nitelikli bakım hizmetinden yararlanması ile sağlanabilir. Bu gereklilikten yola çıkılarak farklı eğitim


ihtiyaçlarını karşılamak üzere kursa devam eden yetişkinlerin, farklı ihtiyaçları doğrultusunda, 3- 6 yaş

(36 - 72 ay) arasında bulunan çocukları için bakım hizmeti verilmektedir.

Temel çocuk hakları içinde yer alan, tüm çocukların nitelikli eğitim ve bakıma ulaşması ilkesi esas

alınarak Çocuk Bakım ve Oyun Odası Etkinlikleri Programı ile bakım hizmetlerinin, çocuğun temel

gelişim özellikleri ve ihtiyaçları dikkate alınarak nitelikli bakım ve oyun etkinlikleri programı dâhilinde

gerçekleştirilmesi amaçlanmaktadır.

Çocuk Bakım ve Oyun Odası Etkinlikleri Programı 36- 72 Aylık çocukların temel gelişimsel özellikleri

dikkate alınarak farklı eğitim ihtiyaçlarını karşılamak üzere kursa devam eden yetişkinlerin, çocuklarının

gelişimlerini destekleyecek nitelikli bakımın etkinliklerle sağlanması amaçlamaktadır.

Programı uygulayan eğitimciler, tercihen Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Alanında eğitim almış ve sektör

deneyimi olan alan öğretmenleri, gerektiğinde Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Alanında sektör deneyimi olan

meslek elemanları ya da Çocuk Gelişimi ve Eğitimi alanı 3.seviye Çocuk Bakım Elemanı programla ilgili

modül ve yeterlikleri almış usta öğreticilerdir (3.seviye Çocuk Bakım Elemanı Kurs Bitirme Belgesine

sahip).

Programla kazandırılması amaçlanan yeterlikler Bedensel Koordinasyon Hareketleri, Sorumluluk, Bilişsel

Alan, Öz Bakım Becerileri adları altında dört modül altında toplanmıştır. Bu yeterlikler her bir modülün

amacına uygun olarak bedensel koordinasyon hareketleri yapmak, sorumluluk almak, bilişsel alan

yeterliklerine sahip olmak, öz bakım becerilerini geliştirmek olarak belirlenmiştir. Programın süresi her

bir modül için 40/32 saat olmak üzere 160/120 saat olarak planlanmıştır. Çocuk bakımı konusunda Çocuk

Bakımı ve Oyun Odası Etkinliklerinin yanı sıra Çocuk Bakım ve Oyun Odası Gelişimsel Etkinlikleri ve

Çocuk Bakım ve Oyun Odası Sosyal Etkinlikleri olmak üzere iki adet program daha geliştirilmiş olup bu

üç program çerçevesinde Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne bağlı eğitim kurumlarında çocuk

bakım hizmetleri verilmektedir.

Tablo 10. Çocuk Bakım ve Oyun Odası Etkinlikleri Programlarına Yönelik Kurs/Kursiyer Sayıları

Kurs Türü Açılan kurs sayısı Toplam kursiyer

Çocuk Bakımı ve Oyun Odası Etkinlikleri 15 220

Çocuk Bakım ve Oyun Odası Gelişimsel Etkinlikleri 2 22

Çocuk Bakım ve Oyun Odası Sosyal Etkinlikleri 1 5

2013 yılında Çocuk Bakımı ve Oyun Odası Etkinlikleri (3-6 yaş) kapsamında 15 adet kurs açılmış olup

kursa katılmış olan kursiyer sayısı 220’dir. Çocuk Bakım ve Oyun Odası Gelişimsel Etkinlikleri

kapsamında açılan 2 kursa 22, Çocuk Bakım ve Oyun Odası Sosyal Etkinliklerinde ise açılan 1 kursla 5

aileye çocuk bakım hizmeti verilmiş olup toplam sayı 247’dir.


Aile Eğitimi Programlarının (0-18 Yaş) Değerlendirilmesi Çalışması 2012 yılında Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü tarafından Aile Eğitimi Programlarının

değerlendirilmesi amacıyla Türkiye genelinde bir çalışma yapılmış, 2013 yılı Mart ayında elde edilen

sonuçlar raporlaştırılmıştır. Yapılan araştırma ile elde edilen bulgular gelecekte düzenlenecek Aile

Eğitimi Programlarına yönelik öneriler ortaya koymuştur. Araştırma, nicel ve nitel yöntemlerin birlikte

kullanıldığı karma bir desen çerçevesinde yürütülmüştür. Nicel veriler Türkiye genelinde 12 bölgeyi

temsil eden bir örneklemden, nitel veriler ise Türkiye’nin dört farklı bölgesinden seçilen bir örneklemden

toplanmıştır. Araştırma kapsamında belirlenen temel boyutlar ve alt boyutlar çerçevesinde kapalı ve açık

uçlu anket ve ölçek maddelerinden oluşan veri toplama araçları ile formatörlerden, eğiticilerden ve

kursiyerlerden nicel veriler toplanmış; yine aynı boyutlar ve alt boyutlara göre tasarlanan görüşme

formları ile eğiticiler ve kursiyerlerden nitel veriler toplanmıştır.

Araştırmanın sonuçları, Aile Eğitimi Programlarının kursiyerler üzerinde öğrenme, ilgi ve beceri

geliştirme yönünden önemli etkileri olduğunu ortaya koymuştur. Aile Eğitimi Programlarını yürüten

eğiticileri yetiştiren Eğitici Eğitimi Programlarının ve bu eğitimlerde kullanılan materyallerin genellikle

olumlu olarak değerlendirildiği görülmüştür. Bunun sonucu, eğiticilerin verdiği Aile Eğitimi

Programlarına olumlu olarak yansımakta ve eğiticilerin performansı ve kullanılan materyaller kursiyerler

tarafından oldukça olumlu olarak değerlendirilmektedir. Bu olumlu algılar da kursiyerlerin, bu

eğitimlerden elde ettikleri kazanımları olumlu yönde etkilemektedir. Kursiyerler aile eğitimin etkileri

konusunda, oldukça olumlu görüşler belirtmişlerdir. Kursiyerlerin tamamına yakını (%93) sınıfta

aldıkları yüz-yüze eğitimleri, beşte-dördünden fazlası (%85) uygulamalı ev ziyaretlerini “çok yararlı”

bulduklarını; % 90’a yakını katıldıkları kurs sonunda aile eğitimi konusundaki bilgilerinin “çok” arttığını;

dörtte-üçünden fazlası (%76) katıldıkları kurs sonunda çocuk bakımı ve eğitimini “çok daha iyi”

yaptıklarını; %90’dan fazlası kurs sonunda aile eğitimi konularına karşı ilgilerinin “çok” arttığını ve

%90’a yakını kurs sonunda aile eğitimi konusunda kendilerine olan güveninin “çok” arttığını

belirtmişlerdir.

Kursiyerler Aile Eğitimi Programlarını hem genel olarak hem de oturumlar bazında olumlu olarak

değerlendirmekte ve bu eğitimlerden önemli bilgi ve beceriler elde ettiklerini belirtmektedirler.

Oturumlardan elde edilen kazanımlarla ilgili olumlu değerlendirmelerde küçük farklılıklar olmakla

birlikte aralarında önemli farklılıklar bulunmamaktadır. Eğiticiler de kursiyerlerin, bu programın

amaçlarına büyük ölçüde ulaştıklarını, yararlı bilgiler elde ettiklerini, bu eğitim sonunda çocuk bakımı ve

eğitimini daha iyi yaptıklarını ve aile eğitimine karşı ilgilerinin arttığını belirterek kursiyerlerin

eğitimlerle ilgili olumlu algılarını teyit etmişlerdir. Örneğin 3-6 yaş programında katılımcıların büyük bir

çoğunluğunun (%76-91 arası) tüm oturumlarda elde ettikleri bilgi ve becerileri “çok yararlı” bulduklarını

ortaya koymaktadır. Yine . 12-18 yaş programına yönelik elde edilen bulgular, katılımcıların önemli bir

çoğunluğunun (%73-86 arası) tüm oturumlarda elde ettikleri bilgi ve becerileri “çok yararlı” bulduklarını

ortaya koymaktadır.


Kursiyerler, Aile Eğitimi Programlarında elde ettikleri bilgi ve becerileri günlük yaşamda kullandıklarını

ve bunun sonucu aile yaşantılarının olumlu yönde etkilediğini belirtmişlerdir. Çocuk bakım ve eğitimi ile

ilgili bazı yanlış bilgileri düzeltme ve buna göre çocuk bakımı ve eğitimi gerçekleştirme fırsatı

yakaladıklarını, bunun da aldıkları eğitim sonucu gerçekleştiğini vurgulamışlardır. Ayrıca aile içi

iletişimin artması, çocuk bakımı ve eğitimi konusunda ailelerin kendilerine olan güvenlerinin artması,

sorunlara yeni bir bakış açısıyla bakma, daha iyi ilişkiler kurma gibi aile yaşamlarında olumlu değişimler

meydana geldiği ortaya çıkmıştır. Bu önemli kazanımların sonucunda kursiyerler benzer yeni kurslara

katılmak istediklerini ve bu görüşlerini çevreleriyle de paylaştıklarını belirtmektedirler. 0-3 Yaş Aile

Eğitimi Programlarında yer alan oturumlarda kazanılan bilgi ve becerilerin ne düzeyde günlük yaşamda

kullanıldığına ilişkin kursiyer algıları Kursiyerlerin yaklaşık dörtte-üçü (%69-%77 arası) tüm oturumlarda

öğrendikleri bilgi ve becerileri günlük yaşamda “çok” kullandıklarını belirtmişlerdir. Bu bilgi ve

becerilerin “az” kullanıldığını belirten kursiyerlerin oranı (%2-6 arası) çok düşüktür. 3-6 Yaş

Programlarında ise kursiyerlerin üçte-ikisinden fazlası (%67-%75 arası) tüm oturumlarda öğrendikleri

bilgi ve becerileri günlük yaşamda “çok” kullandıklarını belirtmişlerdir. Aile eğitiminde elde edilen bilgi

ve becerilerin kursiyerlerin yakın çevreleriyle paylaşıldığı, bu süreçte kursiyerlere verilen materyallerin de

kullanıldığı, aile eğitim programlarının önemli yan etkilerinden yalnızca bir tanesidir. Kursiyerler bu

paylaşımlara çevrelerinden gelen tepkilerin olumlu olduğunu, hatta bu tür paylaşımlar sayesinde Aile

Eğitimi Programlarına katılmak isteyen bireyler olduğunu bildirmişlerdir. Bu paylaşım ve etkileşim

sayesinde, Aile Eğitimi Programlarının sadece kursiyerlerin değil bir ölçüde kursiyerlerin yaşadığı

çevrenin de bilincinin ve ilgisinin artmasına olumlu katkıda bulunduğu ortaya çıkmaktadır. Örneğin 0-3

Yaş Aile Eğitimi Programlarında yer alan konuların, kursiyerlerin yaklaşık üçte ikisi (%61-66,5 arası),

bazı konuların ise yaklaşık dörtte-üçü (%72-76 arasında) tarafından yakın çevreleriyle “çok fazla”

paylaşıldığını göstermiştir.

Gerek eğiticiler gerekse kursiyerler eğitimlerde kullanılan materyallerden (çocuk etkinlik materyali, anne-

baba ekleri, vb.) mutlu olduklarını ve bu materyallerin, kursiyerlerin eğitimlerden elde ettikleri

kazanımları güçlendirdiğini ifade etmektedirler. Ancak materyallerin daha nitelikli, görsel ve

zenginleştirilmiş olmasına yönelik bir takım öneriler de gündeme gelmektedir. Burada ön plana çıkan

öneriler materyallerin daha görsel, öykülerle beslenmiş ve dilinin daha anlaşılır olması ve içeriğinin

zenginleştirilmesi ile ilgilidir. Çalışma sonucunda ortaya çıkan bu talepler dikkate alınmış ve tüm Aile

Eğitim Programlarına yönelik revize çalışmalarına başlanmıştır. 0-3 ve 3-6 Yaş Aile Eğitimi Programı

revize çalışmaları 2012 yılının Ağustos ayında tamamlanmıştır. 7-11, 12-18 Yaş Aile Eğitimi

Programlarının revize çalışmalarında ise Ankara ve Dokuz Eylül Üniversitelerinden akademisyenlerle

birlikte yürütülen çalışmalarda sona gelinmiştir.

Aile Eğitimi Programlarının önemli bir boyutu olan uygulamalı ev ziyaretlerinde bazı sorunlar

yaşanmakla birlikte eğitici ile birebir uygulama yapma ve iletişimde bulunma fırsatı nedeniyle bu

ziyaretler oldukça önemli olarak değerlendirilmektedir. Kursiyerler bu ziyaretlerde eğiticilerden daha


yakın ilgi görme fırsatı bulduklarını, sınıf içinde sormaktan çekindikleri bazı hassas konuları bu

ziyaretlerde gündeme getirebildiklerini ve bazı yanlış algıların ve uygulamaların birebir uygulama ile

düzeltilebildiğini vurgulamışlardır. Ancak bu olumlu algılara rağmen bazı kursiyerlerin ev koşulları ya da

maddi olanaklar nedeniyle uygulamalı ev ziyaretlerinden yeterli düzeyde yararlanamadıkları ortaya

çıkmaktadır. Bu sorunlar bireysel düzeyde değerlendirilerek her kursiyerin koşuluna uygun birebir

uygulamalı eğitimlerin gerçekleştirilmesi için önlemlerin alınması gerekli görünmektedir.

Aile Eğitimi Programlarının gerçekleştirildiği sınıf ortamlarına ilişkin önemli sorunlar rapor edilmektedir.

Sınıf bulmakta güçlük çekme, sınıf özelliği taşımayan ortamlarda eğitim yapma, sınıfın fiziksel

koşullarının yetersizliği ve eğitimde kullanılacak araç ve gereçlerin yeterli olmayışı gibi sorunlar aile

eğitiminden üst düzey verim alınmasını engelleyici etkenler olarak ortaya çıkmaktadır. Bu sorunların halk

eğitim merkezleri ve okullarla işbirliği içinde ve zamanında çözülmesi bu eğitimlerin daha etkili olmasına

önemli katkıda bulunabilir.

Aile Eğitimi Programlarına katılma ve devam etmede bazı sorular yaşayan kursiyerlerin koşullarını

dikkate alarak bir planlama yapılması gerekli görünmektedir. Öncelikle bu programların zamanında ve

daha yaygın bir tanıtımını yapmak ve potansiyel katılımcılara duyurmak önem kazanmaktadır. Tanıtım

yanında kursiyerlerin eğitime katılımı kolaylaştıracak ulaşım desteği ve çocuk sınıfı gibi önlemler

alınması önemli görünmektedir. Aynı zamanda özellikle anneler için çocuklarını bırakacakları bir yerin

olmaması bu eğitimlere katılma ve devam etmede önemli bir etken olmaktadır.

Aile Eğitimi Programlarının kursiyerler tarafından oldukça yararlı bulunduğunu, çocuk eğitimi ve bakımı

davranışlarını olumlu yönde değiştirdiğini, aile yaşantılarına önemli katkıları olduğunu, öğrenilen

konulara karşı ilginin arttığını ve bu nedenle içinde bulundukları çevre ile bu bilgileri ve becerileri

paylaşma eğiliminin ortaya çıktığı açıktır. Bu olumlu sonuçları dikkate alarak bu alanda planlanacak yeni

eğitimlerin gerek bireysel gerekse toplumsal anlamda önemli katkılar ortaya koyacağı açıktır.

SONUÇ Onuncu Kalkınma Planında (2014-2018) “Beşeri sermayenin güçlendirilmesi için iş ve yaşama ilişkin

bilgi, beceri ve yetenekleri yüksek ve sağlıklı bireylerin yetişmesi önem arz etmektedir. Toplumun

çekirdeğini oluşturan, bireyleri ve toplumu bir arada tutan aile kurumu, hoşgörü, sevgi ve karşılıklı anlayış

çerçevesinde yetişen bireyler, güçlü toplum olmanın temel esasıdır. Toplumsal yapının ve dayanışmanın

güçlendirilmesi için aile kurumu kritik bir öneme sahiptir. (madde 131)” denilerek ve ailenin önemi

vurgulanmıştır.

Diğer eğitim kurumları ve yerel kuruluşların katkısıyla bu tür programların yaygınlaştırılmasının

çocukların çok yönlü gelişimlerinin desteklenmesi, okulöncesi eğitimin ailede de devamlılığının

sağlanması, böylece daha sağlıklı ve üretken bireylerin topluma kazandırılması yönünde önemli etkisi

olacaktır.


Eğitim ve Öğretimde koordinasyonun Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yürütüleceğine ilişkin

Başbakanlığın 2007/17 Sayılı Genelgesi'nde "Kamu veya özel kuruluşlar tarafından gerçekleştirilecek

olan hizmet içi eğitim faaliyetleri dışındaki her türlü eğitim ve öğretim hizmetlerinde Devlet adına

gözetim ve denetim yapma görevi, Anayasamız ve ilgili diğer kanunlarla Millî Eğitim Bakanlığına

verilmiştir." denilmektedir.

Genel Müdürlüğümüzün 2010/55 sayılı Genelgesi ile uygulamaya konulan Aile Eğitimi Programı (0-18

Yaş) kapsamında ailelere yönelik eğitimler sürdürülmektedir. 2012 yılı başından itibaren ise; programın

0-3 Yaş ve 3-6 yaş Aile Eğitimi Kurs Programı kısmı revize edilmiş, 652 sayılı KHK gereği yaygın eğitim

kapsamında bulunan ve Bakanlığımızın diğer genel müdürlükleri tarafından uygulanan “3-6 Yaş Anne

Destek Eğitim Kurs programı”, “7-19 yaş Aile Rehberliği Kurs Programı” gibi aile programları da “Aile

Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş Çocuğu Olan Ailelere)” içerisine dahil edilmiş, ayrıca “6-11 Yaş Baba

Destek Eğitimi Kurs Programı (BADEP)” nın ismi “7-11 Yaş Baba Destek Eğitimi Kurs Programı

(BADEP)” olarak değiştirilerek, TTKB’nin onayına sunulmuş ve 31.08.2012 tarih ve 140 sayılı karar ile

bu değişiklikler onaylanarak yürürlüğe konulmuştur.

2013 yılında ise 7-11 ve 12-18 yaş Aile Eğitim Programları revize çalışmalarına başlanmış, revize

çalışmalarıyla ilgili Ankara ve Dokuz Eylül Üniversiteleri akademisyenleri ile çalışmalar yürütülmektedir.

Aile Eğitimi Programlarının bu kısmında da revize çalışmalarında sona gelinmiştir. Raporun önceki

bölümlerinde geniş bir şekilde gösterildiği gibi aile eğitimi programının ülke genelinde yaygınlaştığı

görülmektedir. Eldeki verilerden anlaşıldığı gibi bu programlara katılım oranları her geçen yıl

artmaktadır.

Tablo 11. Aile Eğitimi Kurs Programı (0-18 Yaş) 2012 Yılı ile 2013 Yılı Verilerinin Karşılaştırılması

2012 2013 Artış Miktarı

Kurs Sayısı 4.926 6.207 %26

Kursiyer Sayısı 95.883 120.382 %25.5

Hizmet içi Eğitim Yoluyla Yetiştirilen Eğitici Sayısı 628 831 %32

Hizmet içi Eğitim Yoluyla Yetiştirilen Formatör

Sayısı 41 42 %2.43

Hizmet içi Eğitime Katılan Yönetici Sayısı 231 0 %0

Kurs Açılan İl Sayısı 79 81 2 İL

2013 yılında açılan kurs sayısı ve kurslara katılan kursiyer sayılarında belirgin bir artış olduğu

görülmektedir. 2013 yılında artış oranı %26 olmuştur. Bu artış oranı 2013 yılı için hedeflenmiş olan

%5’lik artışın da bir hayli üzerindedir. Ayrıca eğitimlerde görev yapmak üzere yetiştirilen eğitici ve

formatör sayıları da bir önceki yıla göre artış göstermiştir. Aile Eğitimi Programlarının değerlendirilmesi


amacıyla Türkiye genelinde yapılan değerlendirme çalışması da Aile Eğitimi Programlarının kursiyerler

tarafından oldukça yararlı bulunduğunu, çocuk eğitimi ve bakımı davranışlarını olumlu yönde

değiştirdiğini, aile yaşantılarına önemli katkıları olduğunu, öğrenilen konulara karşı ilginin arttığını ve bu

nedenle içinde bulundukları çevre ile bu bilgileri ve becerileri paylaşma eğiliminin ortaya çıktığını

göstermiştir. .Bu kapsamda yürütülen Aile eğitimi çalışmalarının “2013 yılı içinde sağlanan %26 artış da

dikkate alınarak önümüzdeki yıllarda da artarak devam ettirilmesi ana hedefimiz olacaktır.


Kaynakça

Aile Eğitiminin Tarihsel Gelişimi. :

http://aileegitimi.meb.gov.tr/materyaller/Aile%20Egitiminin%20Tarihsel%20Gelisimi-09.01.2013.pdf

Alpaydın, Y. & Canel, N. A. (2011). Aile Eğitimi Programları Üzerine Notlar Ankara: EDAM

Aydoğmuş, K., Baltaş, A., Baltaş, Z., Davaslıgil, Ü., Güngörmüş, O., Konuk, E. ve diğ. Ana-Baba Okulu,

Remzi Kitapevi, İstanbul, 2006.; Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi (2011) TC Aile ve

Sosyal Politikalar Bakanlığı

Dokuzuncu Kalkınma Planı: 2007-2013, www.sgb.adalet.gov.tr/bilgibankasi/pdf/9.kalkinmaplani.pdf

adresinden 15 Ocak 2014’de edinilmiştir.

Güran, N., Aile Hizmetleri: Aile Yazıları, (1991) Ankara, Aile Araştırma Kurumu, 4, 441-449.

Könezoğlu, B. (2006). Aile Ve Ailenin Korunması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara

Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.

Oğuzman / Dural, s. 2; İnan, (Medeni Hukuk), s. 182; Erkal, s. 408; Gökçe, (Aile ve Aile Tipleri) s. 220.

Onuncu Kalkınma Planı: 2014-2018, www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130706M1-1-1.doc

adresinden 20 Ocak 2014’de edinilmiştir.

Şahin, Tezel, F. & Kalburan, C. N. (2009). Aile Eğitim Programları ve Etkililiği: Dünyada Neler

Uygulanıyor?, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 25

Şahin, Tezel, F. & Özbey, S. (2007). Aile Eğitim Programlarına Niçin Gereksinim Duyulmuştur? Aile

Eğitim Programları Neden Önemlidir? T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü

Eğitim - Kültür ve Araştırma Dergisi, 3(12), 7-12

Yıldırım, A., Beyhan, A., Çeliker, Ş., Ünal, Z. (2013) Aile Eğitimi Programlarının (0-18 Yaş) Değerlendirilmesi Araştırması 2013. Ankara: HBÖGM

aİle eĞİtİmİ uygulamalari Ülke raporu,...

Documents