Ali Aydın

236

ALİ AYDIN Iğdır’da 40’lı veya 50’li yıllarda resim çektirmişseniz fotoğraf büyük ihtimalle Musa ve Ali Aydın kardeşlerin imzasını taşıyordur. Iğdır’a stüdyo anlamında ilk fotoğrafçı dükkanını kuran Aydın kardeşler, bu çalışmalarını teknik ve ticari zorluklara karşın uzun yıllar devam ettirmeyi başarmışlardı. Bizleri objektifte yakalayan, ha-tıralarımızı albümlerdeki sararmış resimlerde bize hatırlatan Aydın kardeşler, Iğdır’ın kültür tarihinin önemli isimleri olarak hep yad edilecek ve bilinecektir.

Hayatım 1936 Iğdır doğumluyum. Nüfus kayıtlarındaki ismim “Allahverdi”, doğum tarihim de 1935’tir. Bunun nedeni, 1935 yılında dünyaya gelen ve birkaç ay sonra ölen kardeşimin nüfus kayıtlarını, benim üzerime olduğu gibi devretmeleriydi. Babamın halk arasındaki lakabı, “Mil Hesen” idi. Babam, Rus yöneti-mi zamanında çok büyük bir meblağ olan 1000 Manat vererek bir Ermeni’den geniş arazi satın almıştı. Azerice “bin” sayısı “mil” olarak telâffuz edildiğin-den bu bir lakap olara babamın üzerinde kalmıştı. Annemin adı Tacire idi. Babam 1938 yılında vefat ettiğinden yetim olarak büyüdüm. Çocuk yaşta, yoksulluğun kıskacında, su satarak anneme ekonomik anlamda yardım-cı olmaya çalıştım.

Ağabeyim Musa Aydın (1924), 1944 yılında askerden dönünce çeyiz sandığı türünden işlemeli sandıklar yaparak geçimini sağladı.

O yıllar küçük bir fotoğraf makinemiz vardı. Fotoğrafa ilgi duyuyor, zamanımın büyük kısmını fotoğraf çekerek geçiriyordum. Nihayet 1950 yı-lında kardeşimle beraber Iğdır’ın ilk fotoğraf stüdyosunu açmayı başardık.

Elektrik kesilmesi gibi teknik sorunlar ve Iğdır’daki ticari zorlukları-mız nedeniyle 1956 yılında işi kardeşime devredip Ankara’ya yerleştim. Lâtif Aküzüm’ün yardımıyla basın fotoğrafçısı olarak çalışmaya başladım. Tanin gazetesinde başlayan profesyonel hayatım, bu ismin Tercüman olarak değişti-rildiği yıllar da devam etti.

Iğdır’ın ilk fotoğrafçısı Denizlili Hüseyin’dir. Bundan sonra sırasıyla Gökçeli Abbas ve Şah Abbas bu mesleğe ilgi duyup, hizmet vermişlerdir.

Ali Aydın

Iğdır Sevdası

237

Bir Iğdır gerçeği: “Sır dolu ve anlaşılmaz cinayetler” Cumhuriyetin kuruluşundan beri sosyal bir belâ güzel Iğdır’ımızın peşini bırakmaz: Her on yılda bir, Iğdır’ın önemli ve öne çıkan bir evlâdı, sır dolu ve anlaşılması zor bir cinayete kurban gitmiştir. İsterseniz bunlardan birkaç tanesine birlikte göz atalım: İlk cinayet serisi İshak Bey’le başlar. İshak Bey, 1925-30 yılları ara-sında Iğdır’ın astığı astık, kestiği kestik bir kabadayısıdır. Kendisini sevme-yen çevreler 15-16 yaşındaki bir Kürt gencini onu öldürmesi için kiralarlar. Bu genç, İshak Bey’i Karaköse (Ağrı) şehir merkezinde tuzağa düşürür, elin-deki tabancanın tüm mermisini İshak Bey’in üzerine boşaltır. İshak Bey olay yerinde ölür. (1930) Bu olayın üzerinden bir zaman geçer. Bu kez hedef durumundaki şahıs Iğdır’ın en zengini Haydar Yüksel’dir. Kanlı Hasan namındaki bir ak-rabası Haydar Yüksel’in kız kardeşini kendi oğluna ister. Ancak bu izdivaç isteği reddedilir. Araya başka olaylar girer, iki aile birbirine düşman olur. Bir akşam üstü, Haydar Yüksel, sokak kapısından evine girmek üzereyken bilinmeyen şahıslar tarafından kurşun yağmuruna tutulur, olay yerinde ölür (Kasım/Aralık 1938). Gerçi Kanlı Hasan bu olayın faili olarak tutuklanır an-cak ip uçları bunun “Dırbê” adında biri olduğu yönündedir. Bu olay Iğdır halkını uzun yıllar şok altında bırakır. Fakat, sanki bilinmeyen bir güç kurban istemektedir. Iğdır’ın uzun boylu, yakışıklı genç-lerinden Abbas Çınar bir sonraki kurban seçilmiştir. Yine anlaşılması zor bir cinayet senaryosu uygulamaya girer, Abbas Çınar sokak ortasında vurularak öldürülür (1952) Bu olayın üzerinden 5 yıl geçer, bu kez Iğdır siyasetinin en renkli kişisi Nurettin Kirman, tek kurşunla can verir. Nurettin Kirman, genç ve atılgandı. Tuttuğunu koparan cinsten biri-siydi. Halk arasında saygın bir yeri vardı. Çok iyi bir hatipti. Ancak çabuk sinirlendiği için ağzına hakim olamaz, bazen istemeyerek de olsa karşısında-kinin kalbini kırardı. İşte böyle bir tartışmanın neden olduğu kavganın orta yerinde nereden geldiği anlaşılamayan mermiyle hayata veda etti (25 Mart 1957) Medet Serhat, Türkiye çapında söz sahibi ve değerli bir avukattı. O da bu komplolardan birisine kurban gitti (1994). Bu süreç içerisinde, kendisi için hazırlanmış cinayet senaryolarından kaçmayı başarabilen tek insan Mecit Hun idi. Büyük politika oynayarak her defasında bu belâdan kaçmayı başarabilmişti. Nafo ile Hepo

Nafo, yoksul bir kadındı. Bitlisli Mehmet’le aynı bahçede tek odalı,

Ali Aydın

238

yıkık bir evde kalıyordu. Kocası öldüğü için geçimini zorlukla temin ederdi.Nafo’nun dokuz kızı ve Hepo isimli tek bir oğlu vardı. Hepo, su

taşıyarak birkaç kuruş para kazanıyor, bununla aile nüfusunu geçindirmeye çalışırdı.

Nafo, evlerindeki yoksulluğu komşulardan saklamak için özel bir çaba sarf ederdi.

Bu yüzden şuna benzer olaylar yaşanırdı:Nafo, oğlu Hepo’yu çarşıya alış verişe gönderir. Hepo evden 5-10

adım uzaklaşır. Nafo, oğlunun arkasından, “Hepoooo! Qurban olummm... Şeker de al!” der. Hepo, Iğdırmava yoluna düşmüş, ağır adımlarla kasaba merkezine doğru yürür. Nafo da oğlunun arkasından gider, arada bir komşular duyacak şekilde yüksek sesle, “Hepoooo! Qurban olummm... Et da al!” diye bağırır. Ana-oğul bu şekilde nerdeyse kasaba merkezine gelirler. Nafo bir kez daha oğlunun arkasından bağırınca komşular, “Nafo, oğluna bağıracağına, çarşıya geldin sayılır, alış verişi artık kendin yap!” der.

Nafo, kendi kendine, “Kül başınıza koyum! Men bağırılam ki siz ele bilin, bizim eve de et, şeker girir” diye söylenerek eve döner.

Iğdır’ın Vazgeçilmez Özelliği: Lakap Takmak Iğdır insanı lakap takmadan edemez. Öyle ki gerçek isimler unutulur, lakap orta yerde kalır. İşte bu lakaplardan birkaçı: Tilki Abbas, Yoloğlu Abbas Kulu, Delleh Memed, Ayağı Yeke Yusuf, Deli Abbas, Mabuto, Ağzı Kara Mehmet Ali, Ayax Yalın Mehmet Ali, Baba Gando vb.

Ali Aydın

Iğdır Sevdası

239

Soldan Sağa Cahit Aküzüm, Latif Aküzüm, Ali Aydın,Feyiz Kılıç

Hakveyis Köylü Rıfat (Erteks Tekstil Sahibi) ve Ali Aydın

Film Setinde Yılmaz Köksal ve Ali Aydın Muharrem Yaycılı

Iğdır’ın İlk Fotoğraf Stüdyosu (Ali Aydın - 1950) Ali Aydın ve Rıza Yiğit

Ali Aydın

240

Bağır Aras Oğlu Mazlum Aras Iğdır’da

Gazeteci Hasan Karalar Soldan Sağa Musa Aydın, Orhan Özyurt,Eczacı Kemal Erkan ve Muzaffer Çöllü

Sağlık Memuru Ahmet Birdoğan ve Kızları Eczacı Kemal Erkan, Oğlu Ercan İle

Iğdır Sevdası

241

Soldan Sağa Ali Aydın, Latif Atlas, Bayram Ali ve Terzi Hacı Sefteroğlu

Hamit Keskin’in Kızları

Marangoz Göçmen Ahmet Sol Başta Melekli Caddesi Göçmenleri Toplu Halde

Öğrenci Kızlar Ender Usta (En Arkada), Şevket Kansu (Sağ Başta), Ali Aydın (Oturan)

Ali Aydın

242

Ali Aydın Ali Aydın Sol Başta

Çarıkçı Köylü Baxşo (1) Tayyar Bilen, (2) Musa Aydın,(3) Fahrettin Gülseven

Iğdır Sevdası

243

Musa Aydın ve Rıza Yalçın Tayyar Bilen

Soldan Sağa Ali Aydın, Rıfat Kalafat, Fikri Kalafat

(1) Kerem Zengi, (2) Musa Aydın, (3) Fazıl Şıktaş, (4) Kadir Baykal

Ali Aydın

244

Soldan 3. Bozkurt Ergenekon

Ali Tezel (Bilen)