ali şeriati - anne baba biz suçluyuz

7/27/2019 Ali şeriati - Anne Baba Biz Suçluyuz

http://slidepdf.com/reader/full/ali-seriati-anne-baba-biz-sucluyuz 1/107



a y ış ığ ık i ta p la r ı • 46

Ka p a k : Minyatür

İç Düzen: Hüly a A şkın

Baskı: ÇalışOfset

Cilt: Bayrak Matbaası

İstanbul, Nisan 2004

a y ı ş ı ğ ı k i t a p l a r ı bir KİTABEYİ ürünüdür.

ISBN 975-6336-02-1

a y ı ş ı ğ ı k i t a p l a r ı

Çatalçeşme Sok., No: 54/A Cağaloğlu/Istanbul

Tel.: 0 (212) 512 43 2 8- 5 11 21 43 • Faks: 513 77 26



Anne Baba Biz Suçluyuz

A l i ŞERİATI Ç ev iri: Kerim GÜNEY

a y ı ş ı ğ ı k i t a p l a r ı



İÇİNDEKİLER

S U NU Ş ................................................................................................ 7

B İRİNCİB ÖL ÜM

ON L A R S O R U Y O R L A R ............................................................... 9

Bir Mahalle Genişliğindeki D üny a ................................................ 9

Biz Suçluy uz................................................................................. 12İki Ünlü ve Büyük H a ta ...................................................... .......... 20

Rahime Bağlı Dünya G ör üşü........................................................ 25

Hayırlı, Yasaklı D in ..................................................................... 26

Okumak İçin Olan K it a p....................... ....................................... 26

Tekrarlanan Namaz veya Allah ile S öyle şmek.............................. 28

Peki, H a c ? ! ................................................................................... 30

Kerbelâ ve Devrimler ................................................................... 36

Tevessül ve Şefaat......................................................................... 41Zulüm ve Sömürünün Hizmetindeki Velayet ve im am et ............. 46

İK İNCİB ÖL ÜM

B EN S O R U Y O R U M ........................................................................ 53

İnandığım İs lâm....................................... ..................................... 53

Tahrifler S ür üy or .......................................................................... 57

Eşitliğin Simgesi: H a c c....................... .......................................... 60K uran Okunan K itaptır................................................................ 63

Kerbelâ Ekolü ............................................................................. 74

Yeniden Diriliş- B a's .................................................................... 79

Kaza ve K ade r .............................................................................. 85

ÇöküşGetiren Kavramlar ve T as hih............................................. 90

Kardeşim, Bacım, Kuşakdaşım Olan A y dın! ................................. 103



SUNUŞ

Çağı ve toplumu tanımak , her düşünce ekolü mensubu için bir zo

runluluktur. İçinde yaşadıkları çağı ve toplumu gereği g ibi tanımay an,

elverişli tüm koşul ve sınırları zor lay arak kritiğini y apamay an dav a erle

rinin başarılı olmalar ı bek lenemey eceği g ibi, bu tip insanlar ın ayakları

nın yere bastığı da söylenemez. A y ak lan yere sağlam basmay an bumüslümanların ütopik, toplumdan yalıtılmışve havada seyreden bir

pozisy onda yaşamaları da başlı başına bir saçmalık olsa gerektir.

Kanaatimizce, çevirisini sunduğumuz kitabın yazar ı Şeriat! de aynı

kaygıdan yola çıkarak t oplumu sağlıklı bir analize tabi tutmayı ve eleş

tir mey i denemiştir . Şer iatı, bu değerlendirmesi s onucunda toplumda

üç kesimin varlığını tesbit etmektedir:

1- Gelenekçi, mirasyedilerden oluşan dindar kesim.

2- Gelenek sel dinî anlay ışı aynen kabullendikler inden dolayı dine

karşıt ve batıcı (Garbzede) ok umuş/entellektüel kesim.

3- Her iki kesimin de saldırısına uğray an ve dini g erçek yapısıyla

algılamaya çabalayan kesim.

K itap iki ayrı bölümde n oluşmaktadır. He r iki bölümde de İslâmî

kavramlar ve ibadetler farklı perspektiften ele alınmaktadır.

Birinci bölümde, y azar y ukarıda belirttiğimiz ikinci kesime me n

sup kuşakların birinci kes ime mensup anne- babalarına yönelttikleri

suçlama ve eleştirileri (kavram ve ibadet konular ında) ele almaktadır.

İkinci bölümde ise bir ve ikinci kesime me nsup olanlar ı birden karşısı



8 • A nne Baba Biz Suçluy uz

na alıp eleştirmekte ve özellikle g enç kuşağa kav ram ve ibadetlerin

gerçek anlamını sunmaya çabalamaktadır. Yazar böylece toplumunu

tüm kesimleriyle birlikte ciddi bir sorgulamaya tâbi tutmaktadır.

Ok uyucunun cidden ilg ileneceği ve benzer yaklaşım ve kritikleri

toplumuna da y önelteceğini umduğumuz bu kitabın yeni ve cesur y ak

laşımlarıyla, okuyucuy u toplum ile bütünle şme y olunu araştırmay a,

ar aştırma konusunda yönlendireceğini de umuyoruz.

Kitabın birinci bölümünde ki eleştiri ve s uçlamalar yazan ba ğlama

maktadır. Çünk ü yazar, bu eleştiri ve suçlamaları ikinci kesime mensup

genç kuşağın dilinden ak tardığını belirtirken kendis inin de üçüncü kesime mensup olduğunu özellikle v urg ulamaktadır.

Ok uyucu eğer kitabı dikkat li bir biçimde ve ön y ar g ıdan uzak

okursa, Şia t oplumunu eleştiriye tâbi tutan yazar ın değindiği çoğu ko

nular ın S ünnî toplumlar da da ay nen geçerli olduğu g erçeğini g örecek

tir, kanaatindeyim.

Kitabın bir katkı s ağlay acağını ümid ederken hay ra vesile olmasınıda Allah'tan niyaz ederim.

Çaba bizden başarı A llah’tandır.

K er im G ÜNEY

9 Haziran 1987



Birinci Bölüm

ONLAR SORUYORLAR

S e v g i l i D o s t l a r ı m !

Dün geceki son oturum ve toplantımızın devamı olsun diye ko

nuşmak istiyordum. A slında ben konuşmak yerine ders v ermeyi tercih

ederim. Dün geceki son toplantımızda, burada şu son birkaç ay içeri

sinde ele aldığım konuyu tama mlamak istiyordum. A ncak bana g öster

diğiniz aşın ilgi beni bu gece de konuşmak zorunda bıraktı.

A slında bu geceki konuşmamın konusu: Bir kaç boyutlu tek ruh: A li idi. A ncak son bir yıl içerisindeki k onuşmalarımda bu konuy a az

çok değinmişve g eçen yıl Destanlar üstü gerçek: Ali temasıyla bu

konuyu bağımsızca ele almıştım. Bu sebeple bu gece ger çekten hayatî

ve acil olan bir başka konuy a de ğinme k istiyorum. Çünk ü bundan son

ra sizinle yapacağımız sohbetlerde bu konuyu ele alma fırsatı bulabile

ceğimde n emin değilim.

B ir M ahalle G e nişliğinde k i D üny a

Bugün bizler, dine bağlı olmak adına entellektüel ve okumuşkuşa

ğımıza karşı suçluyuz. Bu, gündemdeki temel sorunlardan birisidir.




Sevinerek belir tmeliy im ki, dine inananlar ımızın çoğu sınırlı ve ka

palı bir çevrede yaşama şansına sahiptirler. Yer leşim birimleri ve çevre

ler indeki özel topluluklarıyla sınırlı ve kapalı olan bu çevredekiler dışarıda oluşan olay, ak ım ve haberlerden uzaktırlar. V icdanları rahat, sorum

lulukları da hafif tir. T üm düny a ve toplum onların kar şısında gibidir.

Böyle toplumlar da, bu tür düşünceler le yaşay an kimseler için hiçbir çir

kin işmeydana gelmez ki, onlar sorumluluk duysunlar. Bunlar sadece di

nî işleriyle meşguldürler. Bunların içinde yaşadıkları çevre tama me n din

dardır. Bu çevrede dinî törenler ve gelenekler harfiyen yerine getirilmek

tedir. Bu ortamda yaşay an kimseler namazlarını kılmakta, dualarını y apmakta, oruçlarını tutmaktadırlar. Kelimenin tam anlamıyla yan, ön ve

arkasında bulunan daracık çevredeki halkın tümü dinî tören ve gelenek

lere katılmaktadırlar . Bütün aileler, kadm- erkek, kız ve erkek çocukların

hepsi bir "bay" a inanırlar ve o "bay"m dinî amel biçimine, söz ve tavırla

rına bağlıdırlar . Dinî amel olarak bildikleriyle amel ederler. A ncak bu

çevrede y aşay an kişinin acil ve bağlayıcı bir eylem y apmasını ya da ağır

bir sorumluluk altına girmesini gerektirecek büyük bir olay veya tehlikegünde me gelmemiştir. Çevresinde hiçbir şey değişmemiştir ki o da dü

şünce biçimini, konuşma y öntemini veya tavırlarını değiştirsin. Dinin el

den g itme pozisy onu yoktur ki, dini korusun. Bir tehlikeyle karşı karşıya

değildir ki kendini bu tehlikeye karşı kollasın. İşte kişi böyle rahat bir or

tamda tamamlanmışbir sorumlulukla gidilen yolda ve rahat bir zamanda

yaşay ıp gitmektedir. Rüzgârsız, fırtmasız, kapalı, emniyetli, özel bir ha

vayı solumakta, eziyet çekmemekte ve yüreği s ars ılmamaktadır... A ma benim g ibiler bir başka âlemdedirler. Bir başka sınıfa aittirler.

Bir başka kuşak ve çağda, başka kültürlerle temas halinde; başka dü

şünceler le ilişkide; sosyal, politik ve düşünsel akım ekol ve harek etler

den etkilenmektedir. Özet olar ak, bir başka düny a!

Mevcut geleneksel ve kalıtımsal dine inanan veya inanır görünen

bir çok kişi, k onuşma ve değerlendir melerinde be nim gibilere hiçbir şey

bırakmamaktadırlar. Benim gibilerin bırakınız din konusundaki yaklaşım ve analizler ini, en basit k onudaki g örüşlerini dahi hoşgörmez ve

bağışlamazlar. Niçin krav at takıyors un? Niçin sakalını tıraşediy orsun?

Niçin sözlerinde kâmil anlamda salâvat getirmiyorsun? Niçin kitapla

rında Ali adı geçince salâvat getirmiyorsun?



Onlar Soruyorlar » 1 1

Niçin Ebubek ir ve Ömer'in adını kullandığında onları kınamıy or ve

eleştirmiyorsun? Niçin tr übüne çıkıp konuşuyor sun? Hatta niçin k o

nuşmaların sıras ında su içiyorsun? Niçin? Niçin? Niçin? .. İşte bu türden sorularla karşınıza engel olarak dikilip dururlar.

Sosyal çevrelerinde, dinî ve manevî dünyalarında, en büyük tehli

kelerin, en dehşetli hata ve bozulmaların, s apmalar ın, k abalık, çirkin

ve katlanılması güç çöküşlerin me y dana g eldiği kişiler bunlardır ve bu

sorular onların dışa yansıyan yüzleridir.

Bu sıkıntıları ve belirtileri kitaplarında ve yazılarında da dile gel

mektedir. Bu onlar ın en erdemlilerinin ifadeleridir de. O nlara g öre, İs

lâm'a y önelen ve kaldırıldığında r ahat edecekler i düşünce ve sosy al y a

şantı açısından, din açısından hay allerinin rahat edeceği, "Mürid"liği1,

yaşam biçimlerini etk ilemesine karşı kor uy acakları tehlik e, yukarıda

değindiğimiz konulardır. Çünk ü bunların herşey inde İslâm var, me z

hepleri var ve bu onlar a göre en doğru olanıdır. Mescid, mihrab, taki-

ye, humus, zekât, hac, ziyaret (yatır)... Hepsi yerli yer inde ve tüm şiar

ları dimdik ayaktadır!.

Öte y andan bir başka or tamda ve şartlarda eğitilmişve benim g i

bi düşünenler! İşte bunla r bir çelişkiyle, bir sor umlulukla ve büyük bir

çileyle karşı karşıyadırlar. Bu yüzden rahat üzr e olamazlar . İran ya da

İran dışında ok uy an ve benim de içinde y er aldığım bu genç kuşak,

çağdaşdüny a kültürüyle - tercüme veya orijinal metinler aracılığıyla

A vrupa ve A v rupadışı kültür, sanat ve edebiy atla- tanışmış, çağdaşfelsefî düşünce ve sosyal ekollere aşina olmuş, fakat ay nı za ma nda

bütün bunlar a karşı direnmek , güçlü bir direnişi ortay a koy mak iste

yen, dinlerinin ilkeler ine tam anlamıy la im an ederek ona vefalı kal

mak isteyenlerin s or umluluğu çok ağırdır. Büy ük bir y ükü omuzlamış-

lardır, onlar.

1 Çünk ü, bu tür din î bağlılıklar ın, toplums al g önül yakışlar ın akideui köklerinden önce ekonomik temelleri vardır.




Biz suçluyuz!

Rica ediyorum dostlar ım! Eğer benim aceleci k onuşmamda; diri,

açık ve keskin eleştiriler imde bir acılık olmasına rağmen sözlerimdekigerçekleri görüy or ve inanıyorsanız, o acılığı bana bağışlayınız. Çünk ü,

sanki işgüzarlık dostluktur; aldatmak , y alan s öy lemek v ey a bunları

doğrulay ıp pekiştirmek tatlıdır; buna karşın gerçekler acıdır. Bu hasta

lıkları, gönülleri hoşnut tutma ya da rahat olma tav ırlarını bir y ana bı

rakalım artık. Bu hastalıklara karşı birlikte duralım. Dopdolu, arı, doğ

ru ve acı olanı söyleyelim. Çünkü:

"Kanser hücreleri kanında, beyninin derinliklerinde, kalbinin deh

lizlerinde büyük bir hızla yer etmiş. S üre az, fakat f acia ağır! .."

Kapalı, gelenekçi ve kalıtıma dinî çevrelerde, birisi dinî yöntemle

re inansa, dindar olsa, İslâm'dan, A llah’tan, dinden ve mezhepte n söz

etse, genelin sempatisini, saygı ve sevgisini kazanır. Eli öpülür; geçimi

karşılanır; büyük bir kişilik, nur anî bir s ima, ruhanî bir âlim olarak ka

bul edilir. O na say gınlık ve servet yağar. O kişi, ün ve servete sadecedin yoluyla ve din adına ulaşır. Ben ve be nim g ibilerin y aşadığı çevrede

ise durum tamamen farklıdır. Dine iman etmek büyük bir suçtur. Bu

çevrede, eğer bir hoca, bir fakülte öğrencisi, bir çağdaşçevirmen, bir

yazar, bir sanatçı, şair, düşünür, filozof, sosyolog, psikolog dinî eğilim

taşırsa, zay ıf bir k işilik odağı hem düşünsel ve bil imsel, he m de sosyal

bir zayıflık olarak kabul edilir. Namazını kılan, duasını okuyan, nafile

ve sünnet namazlarını kılan birisi, gelenekçi çevrelerde hem maddî,hem de manev î y önden destek g örürke n, bizim çevrelerde, çağdaş

ekol ve düşünceleri bilen, iyi eğitim g örmüşçağdaşbir bilim adamı

olarak bilinen, çağdaşg örüşve kültürle tanınan biri İslâmî bir inanca

da sahip olursa, tüm bilimsel özellik ve kişiliğini yitirir. Eğer bilimsel ki

şiliğini ink âr edemezlerse, ahlâkî ve sosyal kişiliğini inkâr ederler. Bili

mi onun bunun, şu vey a bu kesimin çıkarma ya da halkın ve çağın za

rarına, kitlelerin çöküşve dur g unluğa düşürülmesi pahasına dine hizmetçi kılmakla suçlarlar.

İster sosyolog, ister psik olog , ister filozof, ister çev irmen olsun,

A vrupa'dan gelen tip; kişiliğini dev rimci, ay dın, ilerici ve yeniley ici ola

rak korumak için ne y apması g erektiğini bildiğinden, modern ay dın



Onlar Soruyorlar •13

çevreler onun bilimsel ve sosyal kişilik ve de ğerini savunma konusunda

kendiler ini sorumlu kabul ederler. B u tipler, eğer J ean Paul Sartre'ın

konuşmalarından, Bertold Br echt'den ya da benzerlerinden biri olançağımızın tanınmışbatılı ay dınlarından bir çevir i y apsa, toplumda ay

dın ve ilerici bir tip olarak tanınıp yer edeceğini bilirler. A ma eğer bu

adam kalkıp da dinî bir kitap yayınlasa, gelenekçi dinî çevrelerde kitabı

dinî bir kitap olarak tanınmay acağı gibi, o da dinden sözeden biri ola

rak tanınmay acak , kitabı okunmamış, sözü işitilmemiş, bilinmemişola

cak. Belki de tekfir edilecek veya fasıklıkla suçlanmışolacaktır. Bu o-

nun birinci talihsizliğidir!

İlerici ve modern olup Batı fezasından çağımıza eg emen olan ekol

ve nitelikleri soluy an aydınların, k endisinde he nüz gericiliğin etkilerinin

var olduğu istisnaî birey ler hakkında düşünceleri hiç de hoşdeğil. Bu

tür aydınlardan biri Şirket- i Sehami- yi A y ende g ân adlı gazetede beni,

"A lim olduğu halde, beyninde dinî tortular kalmışve bilimsel düşünce

sini felcetmiştir. Gelenek çi terbiyesi onu bu çöküntü içerisinde bırak

mıştır" şeklinde tanımlamıştır .

Niçin böyledir, niçin?.. Bu gece buraya her zamanki gibi gelmi

şim. Dindar bir k onuşmacı olar ak bilimsel, ahlâkî bir konuşma adına

gelmedim. Ne bir profesör, ne bir yazar, ne bir İslâmbilimci; ne bir

sosyolog, ne bir vaiz, ne bir ruhanî ve ne de bir rehber Unvanıyla gel

medim. Aslında hiçbir zaman böyle bir iddiada da bulunmadım. Aksi

ne ben kendi sınıf ve grubumun gelenekçilik, muhafazakârlık ve gelenekçi dindarlıkla s uçlanan bir g rup ve sınıf temsilcisi olar ak konuşma

ya gelmişim. Dindarların bulunduğu bu mecliste, sizden, dine bağlı fa

kat halka karşı olanların dilinden adalet istiy orum. İtiraz ediyorum! Ve

sizi suçluyorum.

Ben onlara bağlıyım. T üm ömr üm boy unca öğrenci ve öğretmen

dim. Eğer çev irmen, yazar ya da k onuşmac ı olduy sam, o çevrenin

içinde oldum. Bu kültürle eğitildim. Onlar a mensubum, onlar ın sözlerini kav radım ve onların ruhlarını da tanıy or um. Çünk ü eğitimin tüm

aşamalarını geçtim. Sınıf sınıf izley erek... İlk öğretmen ok uluna gitmiş

tim. T oplumumun y oksulluk, köylülük ve çilelerinin derinliklerinden

kopup g elen öğrenciler le gece g ündüz birlikte olmuşve onlarla y aşa

mışım. Ons ekiz y aşında öğretmenliğe başlamışım. Daha doğrusu öm




rümün bulûğçağında eğitmenliğe başlamışım. B ütün y aşamım öğren-

cilik- öğretmenlik ikilemi ar as ında gitg el biçiminde geçmiştir. Hem eski

bilimsel çevrelerde, hem modern kültürlerde eğitim g örmüşüm. He mİran'da, hem dışarda... İlkokulun ilk sınıfından fak ültenin son sınıfına

kadar okumuşum. K üçüklüğümde n beri çev remin düşünce kalıplar ı

içerisinde toplumsal değişim ve olay lar la içice eğitilmişim. Sürekli ola

rak akidevî ve duygusal dalgalar la, çağımın ideolojik saldırıları ile doğ

rudan doğruya ve uyanık bir temas ım olmuştur. Gecem ve g ündüzüm

kalemle ve kitapla geçmiştir . Batı kültürünün saldırı ve etk inliğini, ay

dın taslaklarının acizce teslimiyetlerini ve dindara benzeyen tutucularındirenişlerini, karşı koy uşlannı g örmüşve tanımışım. Bir i din iddias ın

da, diğer i uygarlaşma iddiasında olan eski ve yeni iki kültür arasında

düşünmüşüm. Bir toplumun taklitçi, gelenekçi y apıdan zorlamalı mo-

der nist y apıya geçişdöneminde hazır bulunmuşum. A hlâk , düşünce ve

y aşamdaki değer ler sis teminin değişimine şahit olmuşum. K öylü k ö

kenli olduğum için de halk gerçeğini özümlemişim. Dinî eğitim g ördü

ğümde n toplumun vicdanına, fıtrat ve ruh derinliklerine inme yeteneğini kazanmışım. Batılı e ğitim g ör düğüm için çağımın g örüşve düşün

celer ini tanımışım. İnsanı ilg ilendiren ve düny a g ündeminde olan so

runların tam ortasındayım. Dindar toplumumuzun, saldırıları günbegün

artan, dalbudak salan, etk inliği artan güçlü batı kültürü kar şısındaki

yazgısının ne olacağının bil incindeyim. Çünk ü bizim toplumumuz gele

nekçi bir ruh, katılımcı bir değer ve telkin edilip biline haline dönüştü

rülmeyen bir iman sahibidir. Oysa Batı toplumu, yaratıcı bir ruh, aklî değerler, bilimsel bir kültür, ma ddî uy anıklık, g erçekçilik , burjuvazinin

y aşama kattığı görüş; bütün felsefî, ahlâk î ve inanca day alı sınırlamala

ra isyan etmiş, y aşamın ve tüketimin s oy luluğuna inanan, güçlü, dina

mik ve teknolojinin zirvesinde bir kültür.. Oysa görüyoruz ki, var olan

din, taşlaşmışzihnî kalıplar içinde durmakta , y alnızca aile baskısı,

toplumsal gelenekler ve çevre telkinleriy le korunmay a çalışılmaktadır.

Say ısız beyinlerden oluşan bilimsel ve düşünsel ocaklar ı heyecan ve telaştan birbirine düşmüş. Hareket, uyanıklık ve aklî yenilikçilik s ahibi,

sürekli çağların iler isinde olan, olay ları ve toplumları peşi sıra sürükle

yen İslâm, şimdi izleyicileri olan toplumun aras ında statik bir y apı ar-

zetmekte, salt mukaddesler ve zihinsel inançlar boyutuna indirgenmiş

bulunmaktadır. B u boyut, t aha kk ümün sürmes ini sağlay an g elenekçi




yönelimler biçiminde sürüp giden kimi amellere bağlı kalmıştır. Böyle

bir or tamda, uzak ve tanımadığı ufuklardan genç, uy anık, güçlü, sulta

aray an, dünyay a yay ılan bir herif ona saldırmış... Bilim ve teknik, fel

sefe, edebiyat, sanat, büyük ekonomik güç, dini yok etmek için kazan

dığı tarihi g üç ve başarıyla donanmıştır. Bu k ültürün eli, İslâm’a karşı

sonsuz kini olan batı sömürgecil iğinin güçlü eliyle birliktir. Bu kültür İs

lâm topluluklarını kendini kabul ettirmek için yolu açmaya çabalamak

tadır. Onlar ı yolunun üstünden kaldırmak istiyor. Çünk ü İslâm'ı bilen,

tarih bilincine sahip olan ve batı sömürg eciliğinin son iki yüzyıldaki

yapısını bilimsel incelemey e tâbi tutmuşolan herkes bilir ki, İslâm; tüm

tarihsel y aşamı boy unca uyuyan donuk toplumlar a dinamizm ve uya

nıklık bağışlayacak; aşağılanan, zayıflık ve zillete düşmüşuluslara izzet

ve g üç verecek bir yeteneğe, kalbî bir imana, sahih bir akideye, köklü

ve ze ngin bir kültüre s ahiptir. Bu sebeple İslâm kültürel sömürgecil iğin

yay ılışına en büy ük engeldir. Batı toplumlarını çökertecek ve bizim ay

dınlarımıza düşünsel s ömürgecil ik ile akidev î sultay a karşı eli boşkal

dıkları İnsanî kişilik, tar ihî soyluluk ve ruhî bağımsızlık açısından eli boş

oldukları şu ortamda muhtaç olduklar ı tüm unsurlar ı verecek ve ellerim

dolduracak bir kültür ve inançtır İslâm...

Ben, şiirleri, tiyatroları, ter cümeleri, sanat ve edebiyat eserlerini

etüd ederek ilerlemişveya entellektüellere özgü derneklerdeki tartış

malar da bulunarak bu noktay a g elmişdeğilim. Ben yukarıda s özünü

ettiğim sınıf ve grubun temsilcisi olarak, toplumun sade insanlarındanbiriyim ve onlara bir çok bağla bağlıyım. Entelektüeller in, yazar, bilgin

ve ideolog ların kavray ıp düşündükler ini, t oplum vicdanının derinlikle

rinde denemiş, onlar ın zihinsel ve teorik planda alg ıladıklarını, ben

ümmice, etim ve der imle hissetmişim, Ben sosyal olay lar ı, düşünsel ve

y aşamsal değişimleri yaşamışım. Çağımız da ve çevremizde olup biten

şey leri aracısız bir gözlemle öğrenmişim. Çağdaşkültür ile g eçmişteki

din arasındaki çatışmanın her iki safında da bulunmuşum. B enim gelenekçi ve yaşanan dine göre, kültürel sömürgeciliğin saldırılarına, t op

lumsal değişime, madde ci g örüşün sultasına ve burjuvazi ruhuna karşı

far klı bir bilinç ve uy anık lığım vardır. Entellek tüel s ınıfımızın, ay dın

çev reler imizin, y eni kuşağımızın nereden, nasıl ve ne tür olduklarını bi

liy orum. Hang i g üç ve kutuplar la dinden; özellikle de İslâm'dan uzak-




taştıklar ını, ona y abancılaştıklarını, hatta nefret ve düşmanlık besler

pozis y ona g eldikler ini, bu kaçışla nerey e ulaşacaklarını, hang i eteğe sı

ğınacak larını ve bilinçsizce hang i tuzağa düşeceklerini biliyorum.T oplumda dinin yazgısı, kültürel sömürg eciliğin yapısı ya da dinin

sosy al üsler indeki alçak ça r uhanî dikta, dinden uzaklaştıran çağdaşha

reket çizgisi hak kında k onuşma yetkis ini bana yalnızca yukarıda arzet-

tiğim özelliklerim vermedi. Belki ben bütün bilimsel araştırma ve etüd-

ler imi, eğitim sürecimi bu sorunlar a has retmişim. Uygarlıklar tar ihi,

dinler sosyolojisi, dinler tarihi ile son iki yüzyıldaki toplumsal devrim

ve düşünce hareketlerini sürekli izlerim; özellik le de üçüncü düny adakiantisömürg eci dirilişhareketlerini tanırım. Ve çağdaşideolojileri, özel

likle İslâm tarihini, İslâm toplumla rında sömürg ecil iğin g eçmişini, dü

şünsel, politik ve sosyal planda bu toplumda meydana g elen değişimle

ri bilirim. Bunları bilmek ve ta nımak bana daha fazla konuşma hakkı

vermektedir ki, toplumumuzun sosyolog ve aydınlarının kültürel plan

da dine özellikle de İslâm'a karşı tavır koy uşlarına karşı durayım. Din

konusunda - ki o sizin imanınızdır- entellektüeller konusunda - ki onlarsizin çocuklarınız ve kuşağınızdır- ve t oplum k onusunda - ki siz onda

yaşıyor sunuz, sor umlusunuz ve dürüst bir bilimsel yargıya sahip olma

nız gerekir- işini bilen sizler bana bu hakkı vermelisiniz ki ben k onuşa

y ım. K endi etüdlerimin ürünlerini ve deneyimlerimi, takviyesiz, açık ve

seçik, riyasız, demagojis iz ve uzlaşmacılıktan uzak arzedebileyim.

Bu konum ve koşulların hepsi; beni, fery ad eden; bağıran bir po

zisyona getirmiştir. İçleri y anan aklı başında nasihatçılar ın; "Kişi, her

kesin hoşuna gidecek biçimde konuşmalıdır" türünden öğütlerini anla

y amıy or um!

Sözler ime kulak veriniz! Sizden her söy lediğimi kabul etmeniz i is

temiy or um. Şu kadarını biliniz ki;

1. Y ukar ıda söz k onusu ett iğim deliller,

2. Bilimsel uzmanlık ve seviyem,

3. T üm uzlaşmacılığın zıddına konuşmam, bana bu konularda söz

söyleme hak kını vermektedir. Kuşkusuz söy lediğim sözler salt gerçeğin

hatırı içindir. Eğer g örüşüm doğru değilse bile niyetim doğrudur. Fer

y adım, dert ve sorumluluktandır.




Benim sözlerime, K ur a nın şu âyeti perspektif inde kulak ver iniz:

"Öyley se k ulla r ıma müjde ver ki onlar sözü işitir ler ue en g üze

line uyarlar, işte onlar, A llah'ın k endilerini hiday ete erdirdik ler idir

ve onlar bilinç sahipleridir” (Zümer: 1718)

Bu dinsiz entellektüel sınıfın temsilcisi olarak size açıklamalarda

bulunmay a geldim. Salt dinsiz ve dininize yabancı değil, belki dinden

bıkmış, usanmışve kaçmış, dininiz in kor kusundan bulduğu her ekol,

her belirleyici niteliği olan dava ve felsefeye s ığınmış, onların temsilcili

ği ile din ve imanınızın, z aman, aile ve toplumunuzun sorumlusu olansize söylüyorum: Niçin benim sınıf ve g rubum sizden usanmış, size ya

bancılaşmışve siz ona y abancılaşmışsınız, birbirinize bir tek söz söyle

yecek durumda değils iniz? A nnele re söylüyor um: Niçin kızlarınız sizin

le, siz de kızlarınızla konuşamıy or sunuz? İki ayrı dili konuşuy or ve iki

ayrı havayı teneffüs ediyorsunuz? Ne onlar sizin için söz dinleyen, iyi

geçinilen biri; ne de siz onun için mantık lı ve çekici bir öğütçüsünüz.

Babalara s öylüyorum: Oğlunuz ahlâkî bir bozulma nedeni ile değil; belki düşünsel ve akidevî delillerle sizden kaçmışve size y abancılaşmış...

G ünümüzün İslâm'a inanma, düny ada egemen dinsizlik ve imansızlık

çağında imanını koruma, akîde ve amelini sürdürme iddiasında olan,

öte y andan müslüman, dindar olma sorumluluğuna sahip çıkan sizlere

aile ve çocuklar ınızın kurtuluşu için apaçık Kur'an'la çalışmanız gerekti

ğini hatırlatıyorum. Sadece hatırlatmıyor, haykırıyorum da:

"Ey iman edenler! Kendinizi ve ehlinizi yakıtı insanlar ve taşlar olan ateşten k or uy unuz." (Tahrim: 6)

Evet! Ben, sizin iman ve düşüncelerinizi kuşatmışbu ateşi size ha

ber vermeye geldim. Niçin dininiz ve imanınız sarsılmaktadır diyorum?

Niçin ak idenizi kollamanız zor laşmıştır? Niçin her kuşak tan sonra daha

bir yalnız kalıyor ve daha bir zay ıflıyorsunuz? Niçin bu çağın ruh ve dü

şüncelerinin karşısında geri çekiliy or; kendinizi aciz hissediyor; çağdaş

kuşağın ıslâhı için duaya y önelmekten başka yol izlemiy or sunuz?

Biz suçluyuz! Herg ün on mektup alıyorsam, y irmi- otuz tane eleşti

ri yazıy orum demektir. B u otuzdan beşi müminle r in bana y önelttikler i

itirazlar hakkındadır. Örne ğin, niçin filan yerde "Peygamber mescide

geldi. Müslümanların kendi gıyabında da birliklerini korumalarından




çok me mnun oldu." vey a bir başka yerde namaz hakkında şöyle de

mişsin. Mif tah kitabı hakkında böyle demişsin! İşte, bu eleştirelerden

beştanesi bu türden eleştirilerdir. Bu eleştirelerden geriye kalan yirmi-beştanesi ise "Sen dine dayanmakla bilim ve aydınlara ihanet ediyor

sun." türünden itirazlardır ki, bunlara önem veriyorum. Çünkü ben on-

lar danım, onlara karşı sor umluyum. Çünk ü bu sınıf, toplumun akide,

kültür ve düşüncesini; hatta toplumun kendis ini şu anda ve gelecekte

biçimlendiren bir sınıftır. T oplum ve zamanın g östergesi, işte bu yazar,

düşünür, edebiyatçı, doktor ve mühendislerdir. Şu anda din adına yaşa

yan, güç sahibi, erk ve etkinlik sahibi olan sınıfla hiçbir sınıfsal bağım y ok benim. Onların bana karşı olamamaları beni pek etkilemez. B en

den alacakları pek birşey de yok. Onlardan her hang i bir beklentim ol

madığından ilgilerini ve beni doğrulamalar ını da istemiyorum. Ne din

adına ekmek yiyorum, ne minberciyim, ne mihrab sahibiyim, ne ruha

nî bir elbise giy mişim, ne de dinî unvan ve y er im var. Ne dinî bir k onu

mum var, ne paracının müridiyim ve ne de onu arıyorum!

Kendi grubundan ve kendi sınıfından sorumlu olan biriyim. Bu unvanla konuşuy or um toplumda. Eğer yanınıza g elmişsem, meclisiniz, di

niniz, akideler iniz ve töreler inizle işim var ve g rubumun temsilcisi ola

rak g elmişim. Ve diy or um ki, herşey elden gidiyor. Buna karşılık siz ne

yapıy orsunuz?

A li'nin dediği gibi:

"Düşma n size tuzak ve hile hazırlıyor , s izinle oy nuyor, siz bir tedbir bile düşünmüy or s unuz. Düşman s izden g rup g rup zor la e lde

etme kte ve siz öfk ey le dolup ta şmak tas ınız. O nla r bir dak ik a bile

sizi unutma zk e n siz habers iz başınızı al ıp g itmek tes iniz. A llah'a y e

min ederim ki, birbir inin y ar dımına k oşma y an ve işi hep bir bir ler i

ne havale eden cemaat ma ğlup olur, y enilg iy i tadar ." (Nehcül Bela-

ğa'dan)

Evet, bu soru ve eleştir iler den y ir mibeştanesi de şu türdendir :"Sen çağdaşbir entellektüel, bir aydın, bir y azar ve bu kuşağın bir bire

yi olarak; niçin zamanını, düşünce ve kalemini var gücünle dini açık la

ma ve s av unmay a vakfediyorsun? Hem de bu kuşak ve çağda! .. Bu

tavır, yaşadığımız çağve k uşağa ihanettir!"




Çağdaşsanatçı, yazar ve aydınlar dan olan eski öğrencile rimden

biri, beni tanıyan bir dostuma şöyle yazmış:

"Düşünceleri dinî olduğu için Şeriatî'ye çok yazıkl Eğer böyle ol

masay dı ay dınlar ın ilâhı olurdu." Bu, be nim g rubuma karşı olan s u

çumdur. Kendi çevremde ve sınıfımda böyle bir suçlamanın muhatabı

olduğumdan ciddi olarak düşünüyor um. Size y öneltişim de onların s uç

lamalarından değildir. Çünkü onlar ı benimle , benim de onlarla bir işim

yoktur. Ben, sizin oğlunuz, kızınız ve nes liniz olan bir grubun suçlama

larını o kuşağın bir temsilcisi olarak size iletmeğe g elmişim. Lütfen bu

temsilciliğimi kabul buyurunuz! Öte y andan ben ne onlar la hemfikirim,

ne de onların sınıf, akide ve çıkarlarını dile getiriyorum. Sizin grubu

nuz ve sınıfınızla da bir bağım olmadığı için sizin k onumunuz u ve dur u

munuzu veya maslahatınızı savunmam da sözkonusu olamaz. Gördü

ğünüz gibi benim y etenek ve becerim zor olandadır. Öy le bir yol ve dil

seçmişim ki, hem resmî ay dın sınıf ve he m de resmî din s ınıfı kar şıma

geçmişbenim. Ve bana zulüm edilmekte. B u iki karşıt nok tadan bak ın

ca anlıy orum ki ben hak üzerey im ve doğruyu söylüy orum. Çünk ü, g ü

nümüzde Ali'yi dürüstçe izlemek* isteyen herkes yalnız kalmaktadır.

He m din düşmanlar ı onunla sav aşmakta, hem de dinin tutucu ve kut

salları dini - sahip oldukları hurafe, bida t ve yanlışanlayışlarla ör ülü di

ni- kollamak adına ona kılıç çekmektedirler. T arihte de bunun benzer

lerini görmek mümkündür.

Geçen yıl Mekke'ye uluslararası bir konferansta konuşmak üzer egittim. K onuşma metnimi ver dim, ancak "B u metin ifratçı Şia'dır" ge

rekçesiyle reddedildi. Y ani Ali hak kında mübalağalı bir konuşma. Bana

ifr atçı şialık suçlamasıyla S uudî A rabis tan'dak i toplantıya katılışımın

eng elle nmişolduğu haberi verilince Rabbime beni y ürüttüğü yol nede

niyle şükrettim. Ney di y olum? İran'da S ünnî olar ak suçlanırk en S u

udi'de Şia olmakla suçlanmışım! Her halükârda eğer y olum doğru de

ğilse bile en azından gerçeğe daha y akındır ve hem y em tor bas ındanhem de y emlikten - ahırdaki- yeme alışkanlığı olanlarınkinden daha

çok. Bu öyle bir yol ki ömrümün sonuna dek bütün hayatımı feda et

* A li'yi dürüstçe izlemek demek, O n un düşünce y öntem ini, tavır ve yolunu izlemek demektir.Böy le bir izleme asla to plum ve ya şamda bir A lipere stlik değildir. A ma ay nı ora nda Emevî-ler'in ihanetinden de ayrı kalmaktır.



20 • A nn e Baba Biz Suçluy uz

mek pahas ına çalışsam çabalas am ne bu tarafta bir aydın put ne öbür

tarafta bir kutsal dinî çehre olamay acağımı biliyorum. Her iki imtiyaz

lı durumu da elden k açırmışım. Bu elden kaçırmalar karşılığında dilediğim bir şeyi elde edeceğim konusunda epeyce umutluy um.

Tekrarlıyorum: Biz suçluyuz, suçlu!.

Dinden uzak laşmışya da hızla uzaklaşan bir kuşak nezdinde suçlu

yuz. Dilendiği kadar y aşamdan habersiz olunsun, yine telev izyonu ma

sasının köşes inde, y aşamının mahrem bölges inde g örür, hisseder. Her

kes sizin1, yani çocuğunu, kızını okula gönderen, kendisiy le ailevî veya

akrabalık bağı bulunan bu genç kuşakla g ünbe g ün uzak düştüğünüzü,

birbirinizi anlay amadığınızı biliyor; dahası bu dindar anne ve babanın

entellektüel çocuğunun oy uncak ve maskarası olduğunu da biliyor. Bu

ise kabul edilmesi gereken apaçık bir gerçektir.

İk i Ün lü ve B üy ük Hata

Hanımlar, beyler!

Günbe g ün düşünce bozukluğu ve laubali olmakla suçladığınız, bir

başka deyişle sizin ölçülerinize göre ger çeği kav ray amamışlıkla suçladı

ğınız çocuklarınız! İşte bu tür y ak laşım ve suçlama da anne ve babala

rın y anlışlarından biridir.

Ge nel yargı, kadınlar ın erkeklerden; g ençlerin yaşlılardan daha

eksik bilinç ve kavrayışyeteneğine sahip olduklar ı doğrultusundadır.Filancas ı, tüm İnsanî özelliklerinden, düşünsel ve bilimsel ayrıcalıklar

dan yalnızca erkek olmak özelliğine sahiptir. Bu kişi, bilimsel bir top

lantıya katılma, hatta yol gösterme, kesin yargılarda bulunma hakkını

kendisinde görür. Öte y andan bu görüş, bilip tanımadığı bütün k adın

lara, salt dişi olmaları cürmünden ötürü bir dinî toplantıya katılma, bir

ders ve konuy a kulak v er me hak kını bile ver mez. İster bu kadın bir öğ

renci, bir doktor... olsun. S öz dinden açılmışsa, topluluk dinî bir topluluk ise, bunlar Erkek mü'min bireyler olduklarından kendilerini toplu

1 S izde n kas tım burada bulunan bireyler değil, tam anlamıy la bir gruptur. Y oks a burada bulunanların çoğunluğu be nimle or tak derdi paylaşır. C a m in in dey imiyle : "Der tlinin der dini an cak dertli o lan bilir. ”




mun tüm kadınlarından daha fazla duyarlık ve kavrayışsahibi varsayar

lar. S ank i İslâm, aslında erkekçe bir meseledir ve bu bayların izni ol

maksızın kadınlar - ister daha kavrayışlı, zeki ve okumuşda olsunlar-

kulak ver ip dinlemek; düşünüp seçmek hakkına s ahip değildirler. Ma

dem onlar kadındır; öyleyse evde kalmalı, gözlerini bay hacının (!) sa

kalına dikmeli! A caba bu bay hacı, dinî görev , akide ve düşünce k onu

sunda ne ferman buyurur!?

İkinci yanlışlık şudur: Yaşlılar, salt yaşlı olmaları nedeniy le kendile

rini gençler den salt genç olduklarından daha kavrayışlı bilir ve kendilerini aynı zamanda bir fetva makamı varsayarlar. Bir bay hacı, işin ede

biyatı olar ak Kerbela'yı çileci- çeteleci bir mantıkla öğrenmişve İslâm

kültürünü bir ziy aretname olarak okumuşsa, artık o, bu bilgilerinden

ötürü kendini ok umuş/entelle ktüel ç oc uğundan daha e ng in ve daha

doğru düşünür bir konumda g ör meğe başlar.

Ben çok g örmüşve işitmiştim. Bir çok ay dın ve bilg in tarafından

genç ve ok uyan kuşağa y önelik kitap, seminer ve konfer ans hazırlay ıpbunların te veccühüne ar zedildiğinde "Eh, iyidir! Şu genç ve öğrenci

tipler için yarar lı olabilir! " deyiverirler. A ma ay nı zevat, ge leneks el

meclislerin açılışında yürek yakıcı, s ıcak ve duygulu sözler ve sevaplı

niteleyişlerle bezeli k onuşmalar yaparlar . B u meclisler, pazar ya da m a

hallenin ağır toplarının, say gın tiplerinin to plandığı meclislerdir. B u

meclisler ciddi, yüksek düzeyli ve esaslı gibi deyimlerle nitelendirilir!.

Sank i orada ufak bir vaaz, bir mersiy e ya da birkaç teşbihten başkabirşey olacakmışgibi!

Bunlar çoğunlukla birbiriyle ilintisi olmay an iki şeyi birbirine karış

tırırlar: Para ve bilinç sahibi olmak! Ya da inanmışolmakla kavramış

olmak ! Ünlü, kutsal, değerli, aziz, güvenilir, isim ve konumuy la oturak

lı, ailece soy lu vs. olan bu bay hacı nasıl olur da bir akidev î öğretiy i, bir

bilimsel konuyu veya dinî bir sorunu kavrama hak ve yetisine daha ha

cı ağadan haftalık ücret a lan bir lise öğrencisi veya hacıdan hala kötek

yiyen kızdan daha fazla sahip olamaz? Olur?

Bir kere bunlar piyasada tutunan ve toplumda saygınlık kazanan

kişilerdir. İkincisi bunların çocukları, ailenin küçüğü olup öğrene n ve

okuyanlardır. A ilede bunlara çocuk, k üçük, parasızpulsuz kişiler g özüy



22 •A nne Baba Biz Suçluyuz

le bakılır. T üm eski kuşak ve piyasa toplumu nezdinde genç ve okuyan

kuşak he p bu biçimde nitelendirilir ve onlara he p bu gözle bakılır! Bu

duyguyu ve g ülünç y anlışlığı da çoğunluk la toplumdaki v aizler güçlen-dirmektedirler . V aizler bu hacılar ın hoşuna g iden bir üslup kullanmak

tadırlar. Hacının öğrenci oğlundan konuşulduğu, oğlu bu dürüst ve saf

hacıy ı utandırdığı için bay ımız dertlidir ! Mukaddes unv anınız baştacı,

fak at faydasız! A y ağın gözümüz, y er in başımız üstüne! Fakat avam

olan sizin şu fâsık kızınız, başıboşoğlunuz var ya! Düne kadar konuş

maya dahi utanırlarken bugün senden ve haciye hanımdan daha fazla

kavramaktalar! K onuşma ve y ürümey i senin ona öğrettiğin doğrudur;ancak bugün sözün bilimselini ve yolun topluma yönelik olanını o sen

den daha doğru teşhis etmektedir. İşin başında evde namaz kılınışını

öğretmek, dinin usulünü (gusül, abdest, necaset, taharet gibi) kavrat

mak için çabaladığın doğrudur. Fakat o şu anda başka birşey ler oku

muş; kav ramış... Ok uyor ; kav rıyor... Düşünüyor , istiyor, eleştiriyor, iti

raz ediy or ve akıl yürütüyor ki sen ve y edi ceddin bunları y apma mışsı

nız! O bugün J. Paul Sartre'i, Marx'ı, B. Brecht'i okuyor. Peki sen, bu

or tam ve konumda, onun zihnine bask ın çıkmay a y üz tutmuşdüşünce

ler karşısında ona verecek, o na takdim edecek nelere s ahipsin?

V aroluşçuluğu etüd ediyor. Fakültede, konferans ve kütüphane le r

de, oturum ve panellerde farsça olarak Kant'ı, Descartes'i, Hegel ve

Engels'i öğreniy or. S en bunlara karşılık olmak üzere, ona "T ufanül Bü-

ka" ve "Muharrikül Fuad"ı mı vermek istiyorsun? Ona takdim edecek,verecek hang i kitaba sahipsin? O nun dil, çağ, istek, arzu ve mantığına

dini y erleştirecek, onu dine y öneltecek nelere s ahipsin? Senin o nu tat

min etmeyen sözlerine o kulak vermez. Bu yüzden, sizi suçlamaya de

vam eder...

Ey annem, ey babam!

S enin dinin, din adına y aptığın tüm ameller ve sahip olduğun aki

den... Hepsi boşve zararlıdır!

Sizi suçlar!

Senin inandığın din seni ölümden öncek i düny adan gafil k ılarak

tüm kuşku, çaba, telâşve sor umluluğunu ölüme ve ölümden sonray a

hasreder. Oysa ben çağdaşg enç, ay dm- entellektüel olarak ölümden




önce ile ilgiliyim. Senin dinin ise bana ölümde n önceye ilişkin birşey

söylememektedir . S ana da söylemediğinden sen de birşey bilme mekte

sin. Sen, "Benim bu inanç ve amelim, Münker- Nekir'e cevap vermek doğrultusundaki derdimin der manıdır" diyorsun. V e y ine "B aşımı me

zar a koy up üzerimi toprak la örttükler inde bana olan f aydası g ün ışığı

na çıkar, etkisi g örülür. Düny ada y aptığım işlerin mükâfat ve cezası

or ada bana ulaşır" diy orsun. Diy elim ki bu doğrudur. Peki senin dinin

ölümde n önce - ki biz y oksulluk, zillet, çaresizlikler içinde can ver iyo

ruz- bize ne vaadediy or? Öneris i ne? Hiç bir şey! S en ateşler içinde

y anıy or sun. Senin halkın, ulusun, dünya halkları, kısacası tüm insanlık ateşten bir yaşamı sürdürüyor. Oy sa sen bu ateşin farkında olmadığın

gibi, s ıcaklığını da hissetmiyorsun. S enin geceg ündüz a ğlama n, hep

ölümden sonraki kıyamet, azab ve ateşinin tasav vuruna yöneliktir. Oy

sa ben, şu anda insanlığın tepesine indirilmiş; beni, seni, onu, herkesi

y akan ateşle ilg iliyim. Hang i fak tör ya da suyun bu ateşi söndürece ğini

ar aştırmaktayım!

A nne, baba!

Ben senin halis ve içtenlikli yalnızlığında bulundum. B ütün varlı

ğın, ima n, ihlâs ve içtenliğinle A llah'ı Peygamber 'i, ima mlar ı ve tüm

kutsal bildiklerini çağırar ak şöyle bir niyazda bulunduğunu duy dum "Al

lahım! bana, kurtuluşbağışla; beni selâmete ulaştır. Y aşamıma sağlık,

borçlar ımı ödeme ihsan eyle! Hastama şifa, y olcuma sa limen dönüş

nasib eyle! Geçmişle rimin ruhlarını bağışla! Kabire k onulduğumda y ardımını esirgeme! Beni yakıcı ateşve azabtan koru! Beni cennetinde,

ulu ve kutsal kimselerle birlik kıl..."1

Baba! Senin bu dininin sonu nasıldır? Onun mensupları insanlık

tan söz etmez! T oplum ve insanların y aşamından k endi çocuğundan

da - benim çocuğumdur deme nin ötesinde- sözetmez. B u dinin tümü

ben'dir. Burada ben}. Orada beni

Bu din, salt seni kurtarmalı!

1 B u dua sözü, bana ar ifin şu yakar ışını hatırlattı: "A lla hım! Eğer beni ce he nne mi ne koy acak san cis mimi o kadar büy üt ki tüm ce henne mi doldursun. A rtık diğer g ünahk ar lar a y er kalmas ın! ” İslâmî r uhun v e m üslüm anc a düşüncenin ne kadar de ğiştir ildiğini varın siz düşünün!..




Oy sa ben, tüm ins anlığa kurtuluşverecek, ger ek tiğinde beni de

feda edecek bir din ve imanın peşindeyim. T oplum için çalışıp beni

bize feda edecek bir din! A na m, babam!

B en senden çok fark lıyım. Sen ve senin g ibilerinin inandığı ilâh,

öy le bir ilâhtır ki, s enin sorumluluklar ını, iradeni, İnsanî görevler ini

bu düny ada halka karşı kefil eder. Ve sen adaklar, y alv arma ve dalka

vukluklar sayesinde o ilâh nezdinde kendini her cürüm ve cinayetten

temize çıkarırsın! Bu tavır ve inanışını tıpkı toplumsal y aşamındak i

yans ıyışve alışkanlıklarındır. Sen toplumsal y aşamında da hokkabaz

ve kartvizitçis in. B ir mahiy et ve iltimas yasası oluşmuş, adaletten sa

na tek hukuk ve tek yasal anlayışulaşmıştır. O nu görüyor s un, bunu

kabul ediy orsun, ilişki kuruyor sun, te lefon ediy orsun; şuna rüşvet ve

riy orsun, buna para dağıtıy orsun, aracı buluyorsun! İşte dinin de bu

işler inin benzeridir. S enin sosy al hay atının özeti şudur: Par tiler, pa-

rapul, hile ve düzenler le, nüfuz sahibi insanlar ve dostlar ın, aşiret ve

ak rabalar ın, özel dost ve arkadaşlar ın aracılığıyla bay vali vey a y arg ı

ca ulaşıyorsun. T orpille, rüşvetle, y aptığın kirli işlerden, halk ın hak ve

malını yemekten, yasaları bozan davranışve ihanetlerinden ötürü ya

salara hesap ver mek ten kurtuluyor ve yasaları işlemez hale g etir iyor

sun. A y nen bu anlayışla, Evrenin Sultanına yakın olanların sevgisini

kaz anmak , şefaatlar ına nail olmak vasıtasıyla öbür düny ada da kurtu-

luveriyors un (!) yasalardan! Bizzat senin bile günah ve hat a o lduğuna

inandığın işlerden senin dinin seni alıkoy madığı g ibi aksine seni koru

yor! !

İşte senin bana gösterdiğin din çizgisi budur. Ve ben bu düny ada

mahpus, köle ve mutsuz olmak istemiyorum. Ben izzet sahibi, özgür

ve bağımsız olmak is tiy orum. Bu düny ada izzet, mutluluk ve cennet

veren inancı, senin k üfür dediğini, senin yoksulluk, hapis ve eziyeti

gerekli gören, tavsiye eden dinine tercih ediyorum. Sen ister küfret, ister döv, istersen de nefret et!




R a hi m e B a ğlt D üny a G ör üşü!

Senin inandığın kaza ve kader diyor ki:

Her olan iş, her işin y apıcısı, vurulan her tokat, y enen her lokma,

y ağmalanan her servet, birey in tüm y aptığı, halk ların çektiği her zu

lüm; yani herşey ben ve s enden önce yazılmışve değişmezdir. Öyleyse

cani cinayet işlememezlik edemez! Maktul, kurban edilmey e karşı çıka

maz! T emiz olan k imse , g ünah işley emez! Y ani, olmuş ve olacak

herşey, ne senin ne de benim elimde ve irademizdedir. Öyleyse ne ca

ni suçludur, ne yoksullukla cinay eti kabullenmek kusurdur. Ne y ağmalayan suçlu, ne de y ağmala nan mazlum! Bir katliamda ne kan emenler

suçlu, ne de kanı dökülenler haklı! Her şey cebrî (deter mine), kesin ve

değişmez. Ne senin iraden, ne benim iradem, ne senin ve ne de be

nim sor umluluğum, ne cani olmayı ne de kurban olmayı seçme yetisi

ni bize verir. Zalim ya da mazlum olmak yazgısı önceden sabittir. Ve

biz önümüzdekini icra etme memuruyuz; önceden yazılanı icra etmek

ve görmek zorundayız.Ben İnsanî sor umluluğun g ömülü olduğu bu cebrî çerçeveden ken

dimi kurtardım. V eya inançsızlık, başıboşluk ve nihil izmin peşinden git

tim. Her kesin y aptığı herşey i A llah istemişve A llah y apmışdiyorsun.

Eğer İlâhî cebir doğruy sa a hlâkî ve huk ukî kurallar anlamsızdır . Eğer

herşey cebirse herkes hiçtir! Sen her zaman pey gambe rinin dilinden

şöyle demez misin: "Mutlu ve iyi adam (said) anne sinin hamlinde said-

dir. Mutsuz ve kötü (şaki) adam da annesinin k arnında şakidir ."1 İnsaf be ana, baba! S enin düny a g örüşün ana r a hm ine bağlt bir dünya

g örüşü müdür? İnsanlık, ahlâk , irade, s or umluluk, hayır, şer, iş, düşün

ce, kader, g eçmiş, cihad, cinayet, hizmet, ihanet... T üm bunlar kadın

rahminde ! T üm bunlar anala rın rahmine bağlı! Peki öyleyse A li'nin

kahramanlığını niçin övüy or sun? Hüseyin'in şehadetine niye ağlıyor

sun? Şemr'in katılık ve acımasızlığına neden öfkeleniy or sun?

1 Müslim 4 /20 3 7 'de İbni Mes 'ud'un s özü olar ak rivayet e der ken İbni Mace 1 /1 8 'de hadis- işerif olarak rivayet etmek tedir. B una ya kın anlamı ola n başka hadis r ivayetler i de vardır. Bukader ko nusuyla ilgili olup, ha dis in yorumlanışbiçimi "A llah, s aid ve şaki ola nı önceden bi~lir” biçimindedir . A li Şer iat i bu hak ikat i yanlışyo rumla y an halkın anlayışını tenkit ettikt ensonra (sahife 1 2 41 33 ) k onun un İslânVdcfki ger çek v önünü çok güzel izah et mektedir (Ç.Notu).




Hay ret ediy orum! Eğer dediğin gibiyse bu inanç, o za man Hüse

y in'in katili gerçekte Şemr midir, yoksa? .. A llah'a sığınırım. Görüyor

musun senin dinin nereden nereye geliyor? Hem halkın, hem de ilâhınkarşıtı bir din. Salt Şemr'in der dine çare! ?

İşte senin rahime bağlı ima nından kurtulup varoluşçu (egzistansi

yalist) oluşum, kendimin ve toplumumun kaderini ben belir lediğime

inanışım bundandır. Benim k aderim kendi elim, iradem ve seçmemle-

dir. B en şöyle diyen Sartre'a inanıyorum: "A nnes inden felçli doğan bi

risi, k ahr aman veya sporcu olamıyorsa kendisi sorumludur." İnsana

hang i kerteye değin irade ve özg ürlük yetisi kazandırdığını gör! İşte bu

Sartre'ın maddî ve dinsiz düşünces i, öteki de senin manevî ve dinî g ö

rüşün!

H ay ır l ı, Y as ak lı D in

Sen bana hayır demenin dinini vermişsin ey anam, babam! Ben

senin kızınım. B ana g österdiğin yol, öner diklerin, beni kendileriy le donattığın değer, ahlâk ve yaşam biçimi şudur: Gitme, y apma, g örme ,

söyleme, kavrama, hissetme, yazma, okuma!.. Hayır, hayır, hayır!..

Böylece senin tüm söylediklerin hayırdan ibaret! Ben evet dininin izin

deyim ki, bana ne ya pmam, ne ok umam ve ne kavramam g erektiğini

gösterip öğrets in.

Bir yazarın deyimiyle “Hayır’ı, euet'inden fazla olan dine yazıklar

olsun!" Ve ben senden bir tek “evet" işitmemişim!..

O k u m a k İçin O la n B ir K ita b!

A na m, babam, büy üğüm!..

Senin inandığın K uran ne için geldi? Ben hem K ur'an'da ne oldu

ğunu bilmiyor; hem de içeriğinden habersizim. H em sen de habersizsin. İşte bu nedenle kâfir ile ben ve sen ders arkadaşıyız! S onuçta be

nim onunla bir işim yok! Çünkü, ok umak için ge lmeyen bir kitap neye

yar ay acak? Oy sa sen K ur anı g özüne , sinene sürüyor, çocuğunun kun

Şemr bin Zi'l Guşan; K er belâ'da m e lu n Y ezi din başkomutanı. (KİTABEVİ)




dağına, onun- bunun koluna iliştiriyor, hastanın yastığının ucuna koy u

yorsun. Gör düğüm kadarıyla sen bu kitabı şöyle kullanıyorsun: Evin

den çıktığında ondan birkaç ayet okuyor, kilidine üflüy orsun! B en g üçlü ve ileri tek niğin ürünü bir kilidi alır; kapıma takarak kapımı kapatı

rım ve üfürüğe ihtiyaç duy mam! Sen kor unman ve selâmetin için on

dan bir nüshayı ceketinin astarına diktiriyorsun. Veya kendi boynuna

ya da öküzünün boy nuna asıyorsun. Ben gider paramı bastırır, uzma n

bir doktara muayene olur; ilâcımı alırım. Bu nedenle de senin

Kur'an'ına ihtiyacım yok!

Sen, seçme, kararlılık, amel, yargı, kavrama ve düşünm e yeri

ne, Kur'an'dan bunları edinme yerine onunla istihare ediyorsun1. Oy

sa bu say dıklarım insanın işi, insanın değer ve ayrıcalığıdır. Oy sa sen

Kitaba bir kelime oyunbazlığı, bir çıkar aracı, bir piy ang o, bir lotari ki

tabı türünden bakıyorsun! Oy sa ben, senin oğlun; vahye inanmadığım

halde K ur a na bu ölçüde ihanet etmeğe hazır ve razı değilim. He r ha

lükârda O bir kitaptır. Onunla oynamıyorum ve Ona bu türden bir

ihanette de bulunmuy or um. Ben bilim, zihinsel eğitim, bilgi ve araştır

may la - uzmanlara , dâhilere , bilim adamlar ına başv urmayla- aklımı

kullanıy orum. Mantığımla düşünüyorum. Eğer bir g ün Kur'an'm hida

yet ve yol gösterici olduğuna inanırsam, onda yazılanlar ı düşünüp algı

lamak , hayattaki iyiyi- kötüyü ve düzg ün yolu ay ırdetmek için onu ok u

rum. Bunu istihareyle yapmam! Gözlerimi açar, metnine bakar ve ko

nuyu araştırırım. Y oksa g özlerimi k apatıp şans ve raslantı sonucu açı

lan sayfanın sağüstündeki ilk cümle veya kelimesini mi seyretmeliyim?

Değil! Böyle y apar ak onun herhangi bir sayfasını açıp işim için kulla

narak herhangi bir sorunum hakkında yargıya varmam. Bu saygısızlık

tır en azından!

Babacığım! Ben bir öğrenciy im. Eğer biri benim ders, kitap, not,

fasikülümle bu biçimde oynarsa mutlaka acı duyar, üzülürüm. Öte yan

dan ben okumak isteğiyle ele alınmay an bir kitabı - velev A llah'ın sözüde olsa- bırakır ve O'nun yerine, okumak için ele alınan kitabı alırım.

S en de ben de acı çek memiş, rahats ız olmamışoluruz!.

1 İstihare: S özlük anla mı hayr aramaktır. T erim olara k, hayırlı bir kar ara v ar ma k için kılınannamaz ve yapılan duadır (Ç. Notu).




T ek rar lanan Namaz vey a A llah'la Söyleşmek

A nne, baba! S enin namazın netice itibariyle sağlık olsa bile, hiçbir

ahlâkî ve amelî ıslaha neden olmadığından, olsa olsa hep tekrar lanan

bir spor türüdür! Sabah- akşam nama z kılıyorsun, ama ne lâfız ve rü

künlerinin anlamını biliyor ne de gerçek hedef ve felsefesini kavrıyor

sun. Nede nini, niçinini, anlam ve hedefini bilmediğin, pratik yans ıma

sından yoksun olduğun bir namaz! B en daha istikrarlı ve yararlı bir s-

por biliyorum. Hem pazularımı, hem bedenimi güçlendirir; hem kan

dolaşımımı ve tenef füsümü, hem de s indirimimi düzenlemeye ve onla

rın sistemli çalışmalar ına yardımcı olur. Bu hareketleri her sabah şiirler

ve müzik eşliğinde ruhumu da etk ilendirerek y aparım. O n y aşından

beri spor yapıyorum. Sen ise namaz kılıyorsun. Ben güzel bir vücud,

sağlıklı, kan dolu bir büny ey e sahip- iken; sen, çökmüş, kamburlaşmış,

hani neredeys e y anağını tutsalar canı çıkacak bir haldes in!.. S enin na

ma zının senin hay atındaki etkisi kambur laşan sırtın ile y amalı dizin!

Namaz k ılmayan ben ile namaz kılan sen arasındaki far k işte bu iki

takva göstergesidir!

Gelelim ve g erçekten birbiriy le karşılaştırarak görelim; hangisiy le

yenilmiş, hang isiy le köleleşmişiz?

S en diy ors un ki, "Namaz kılmak A llah'la söy leşmektir." Bir inin

karşısındakiy le konuşup s öy lediği s özlerin ne anlama geldiğini bilmedi

ğini bir düşün! B ütün dikkat ve çabasını harflerin mahreçlerine ve kal-

kala sına filan yoğunlaştırsa! eğer konuştuğunda S ad harfini kazaraS in olarak telaffuz etse, k onuşmas ı yanlışolur; ama eğer muhatabına

söy lediğinin anlamını bilmez ve alg ılamaz sa bir şey olmaz! İnsaf do ğ

rusu! Ben sizin bütün tarihiniz boyunca, ısrar ve ihlâsla birinden bir

şey/şeyler is tediğinizi, fak at is tediğiniz şeyin ne olduğunu bilmediğiniz i

g örüyor um. Eğer biri günde beşdef a ve her defasında birkaç kez ıs

rar, yakarış, acizlik ve niy azla sizden bir şey isterse, ne is tediğini bil

mez ama hep tekrarlar bir pozis y onda olursa, y ani istediği hakkındahiç bilgi sahibi olmayıp sadece ısrarla istiyorsa siz ne yaparsınız? Size

ne y apmak uygun düşer? Siz, ona ne verirs iniz? Eğer bu işin sizin kor

* "Sa na K itap'tan va hye dileni ok u ve nama zı dosdo ğru kıl. Hiç şüphesiz, na ma z, çirk ince/utanmazlıktan ve kötülüklerden vazgeçirir.” (Ankebut: 45)




kunuzdan kay naklandığını ya da g örev telâkki edildiğini ama her halü

kârda bir alışkanlık olduğunu farkederseniz ne y aparsınız? Ne y apma

lısınız?

Eğer çok bilinçsiz hatta bilinç karşıtı may alı bir adam A lla h'ın der

gâhına gelirse daha ilk namazın ilk rekâtındayken Allah onu dergâhın

dan kovar! Onu üçüncü dünyanın en kötü yerlerinden birine, sömür

geciliğin kucağına atar! Sömürg eciliği farketmez, y ük çeker, y emek bi

le yemeden A llah'a şükreder. A hiretteki cennet arzusuyla düny a ce

henneminde yaşar. Zillet, y oksulluk ve cehalet çukurunun Ebu Leheb'i

olurken karısı da onun odun taşıyıcısı olur! Eğer A llah lütfedip de onu

kurtarsa, değir men eşeği gibi ömrünce uzak durur. Hiçbir şeye karış

maz; karşı çıkmaz; uzak durur, uzak durur, uzak durur!.. B u uzak du

ruşdinin yolu izinde geçen bir ömrün günbatımında öyle bin an gelir

ki sabah olmuş, hem de ne y aptığını görme me k için kapalı bir g öz ve

hazırladığını y eme mek için kilitli bir ağızla! İşte budur mümin kul, iffet

ve takva dedikleri budur, mü'min kul! Sakınma ve zühd diye adlandır

dıkları budur! Bu uğursuz dünyada düşma nın keskin g özü ve y ağmacı

batının açık ağzı - ki g örür ve yutar- karşısında beni ney e çağırıy or

sun? B oy un eğmeğe, rızaya ve tevekküle! Neredesiniz benim mü'min

babamla, kutsal anam? Yazıklar olsun siz namaz kılanlara ki, çok gafil

siniz, hatta namazınızdan bile! Siz hayalinizle g öğün ilâhına namaz kı

lar ken pratikte ise çağın putlarına, y er yüzünün ilâhlarına! O artık İbra

him ve Muhammed (s.) dönemlerinin somut, sade ve aciz putları gibi

olmayan putlara! Çünkü namazımız pratikte bu putları inkârınıza ne

den olmuyor!

S enin orucun akşam ve sabah y emeklerinin vaktini değiştir mek

ten ibarettir. Güzel! Ben değiştirmedim. Ben dok tor kontrolünde, şiş

manladığımda rejim yapar, kesin sonuçlara varırım. Oysa sen mide ve

ya oniki parma k bağırsağı ülseri olsan, her dört saatte bir y emek ye

men gerekir. Oysa sen oruç tutuyor ve az kalsın yok oluyorsun. Ramazan ay ından önce ve s onra y aptıklar ın, düşündükler in ile r amazan

ay ındak i y aptıklar ın ve düşündüklerin arasında aç k almanın ötesinde

bir fark yok! Y alnızca bu ay boy unca ikimizin de zamanı boşa harcan

mışoluyor. Hay at, y emek ve açlık! B enim mes ajımın anla m ve içeriği

bu ay boyunca yitmektedir.




Peki Hacc!

A na m, babam!

Ge çen yıl ben sizinle hacca g eldim. (Buna benzer bir k onuşmayı

geçen yılkı hac döneminde Medine'de yaptım.) Dedim ki:

Ben ne kervanın vaizi ne de ruhanisiyim. Ne sizin önderiniz ne de

sizin gibi bir hacıyım. B en hac, namaz, or uç İbrahim ve Muhammed

(s.) ve vahy ile işi olmay an bir kuşaktan g eldim. Onlar bunlar ın tümüne

yabancılaşmışlardır. Size söy lüyorum; siz buray a gelmişsiniz, ne y apı

yorsunuz? A slında ne tür bir işiçin buray a gelmişsiniz. Bu amelinizinanlamı nedir? A ma ben ne yaptığınızı görüyorum.

G ör üy or um ki B oing 7 0 7 jet uçağıy la Mekke'y e geliyor sunuz.

İnişten sonra cilt kapağında bir kaç isim bulunan hac k atalogunuzu çı

karıyorsunuz! Haccın amel, rükün ve hükümlerini okuyorsunuz. Hacı

nın ilk y apacağı işkonusunda şöyle y azıyor: "Var dığında devenden in

mek isterken önce sağ ay ağını yere koy !" Senin haccının destan ve

menasikini sonuna* değin ok udum.

Peşi sıra geldim. Medine'ye g ittiğinde, diğer müslümanların yüzü

ne, saygı duy up kutsadığın ama tanımadığın ziyaretlerde yüksek sesle,

diğer müslümanların çoğunun inanç ve duy g ular ına saldırıp yüksek

sesle sövmeğe başladığını gördüm. Oy sa onlar da s enin gibi Peygam-

ber ’in ziy aretine gelmişlerdi!

Sonra namaz vakti geldi. Peygamber Mescidinden ezan sesi yükseldi. Şu anda Bilal'ın ezanının, Pey gamberin (s.) namazının, ilk İslam

toplum saflarının hatırası sende canlanıyor; sana coşku ve şevk veriy or

diye düşledim. İşçi, yolcu, esnaf; siyah, bey az, sarı; A rap, T ürk, T atar,

Çinli, Hintli, Afganlı, Kürt, EndonezyalI, Zengibarlı, Senegalli, Berbe

ri, Yugoslav... Dünyanın her tarafından gelenler var; çünkü hepsinin

tek bir buyrukla, ay nı ahenkle mescide doluştuklarını gördüm. Pey

gamber Mescidinde saf kurdular. İnsanlık soy unun tek renkleşen, birolan denizine bir dalga düştü. Mescid'in kapılarından taşıp tüm Medine

kentini kaplayan bir dalga! A ma ansızın bir de ne g öreyim; sen ve te

lâşlı bir g rup uyum içinde namaza durmağa hazırlanan hoşdalgalı de-

Menasik: Hac ibadeti yapılırken gerekli usul ve yol, yöntem.



Onlar Soruyorlar « 3 1

nizin içinde; o taraf, bu taraf ve her tarafından el ve ayaklarınızla,

nama za uyumla dalga k azandıran kardeşler inizin tek parçalı ve düzenli

saflarını yarıyor, parçalıyor ve hızla kaçıyorsunuz. Sanki bir grup cincamiye gelmişve bismillah siz duymuşsunuz!

Sordum:

- Niçin?

Dedin ki:

- Bunlarla namaz kılmayız.

Y ani, biz Pey gamber Me scidinde müslümanlarla birlikte na maz

kılmayız. Kendi uzmanlık (!) namazımızı kendimiz kılmaya gidiyoruz!

Öte yandan bakıyorum ki onlar da size Peygamber Mescidinde,

namaz kılmağa muhalif bir mez hebin me nsubu gözüy le bakıy orlar.

Kendi kendilerine soruyorlar:

- Bunlar ne diye gelmişler?

- Bunlar Peygamber Mescidinde, yüksek sesle Peygamber asha

bına, hatta peygamber namusuna hakaret edip ihtilâf tohumlarını

serpmek için mi gelmişler?

- Bunlar salt ihtilâf çıkarmak mı istiyorlar?

Evet, S amir î öküzünün ağzından, her iki tarafın arasını iyice aç

mak isteyen emperyalizm, her ikinizin de sorularına cevap veriyor ve

sizleri birbirinize tanıtma görevini üstleniyor!

Size diyor ki; "Şu Sünniler var ya! onların tümü soy sopçudur ve

Peygamber ailesinin düşmanı!" Sünnilere diyor ki: "Şu Şiiler var ya!

Onların tümü neredeyse A li'nin ilâhlığına inanır, müşrik ve mühürpe-

resttirler. Filistinin düşmanı, K ur ana itibarsız Mef at ihul Cinan'm asale

tine inanırlar. Kâ'be yerine kabirleri tavaf ederler vs.!..

Mekke'de öyle bir vesveseye tutuluyorsun ki, Allah korusun! Tavaf anında sol omuzun K â’be binasına tam paralel olmalı.. Y oksa eğer

milimetrik bir sapma olursa herşey bâtıl olur. Hatta bazı erkekler k a

dınlarının omuzlarını tutarak, Kâ’be'ye milimetrik bir paralellik arzet-

mesini temin etmeğe çabalarlar. T a ki Tavaf ve dolayısıyla y aptıkları

şeyler fes ada uğramasın! Sanki Hacc, ele ktronik ya da mek anik, g rift




ve çok zor icra edilen bir amel! Tüm akıl ve duyular teknik uygulama

ya yönelmeli! Eğer işin formunda, for mülünde kazar a en ufak bir ak

sama olsa, patlama olur! Hem de bu robotvari tavır, "Peygamber (s.)Mekke'ye gelip devesine binmişvaziyette tavaf yaptı." diyen sizde gö

rülüyor.

Her zaman ve her yerde bütün akıl ve duyular bu teknik formali

telere yöneliktir. Hep sordum: Nasıl? Ama tek bir defa sormadım: Ni

çin?

Mekke'de tüm çaba ve gücünü formaliteyi daha titizce uygulama ya, omuzunun alacağı biçime, bu vesveseye harcıyorsun. Aynı zaman

ve aynı yerde, dört adım ötende Yahudiler, seninle aynı inancı payla

şan kardeşlerini katletmekte; onlara soykırım uygulamak ta; onların ev

lerine girerek ırz ve namuslarını paymal edip ayaklar altına almakta;

evlerini kadın ve çocuklarıyla birlikte havaya uçurmakta... Seni bu der

din acısını çeker g örme diğim gibi, haberlere de k ulak vermiyor ve di

yorsun ki, "Biz ne y apalım beyim? Herkes kendini kurtarmalıdır. K endini ıslah etmelidir! B izim zaten uluslararası polit ikadan başımız r ahat

değil! Hem bu S ünnî Filistinlilerin Yahudilerden daha kötü olmadıkları

nereden belli? He m şu A rap filmlerine bak ve or alarda fesadın ne bo

yutlar da olduğunu gör! Onlar ın lay ık olduğu şey budur! . Bunlar Şiî ol

madıklarından Ehl-i Beyt'in kan bedelini ödüyorlar herhal! Sen ameli

nin mükâfatından gafil olma!.."

Bu kervanlardan birinde birisi diyor ki; "Bir ara battaniyemin kay

bolduğunu farkettim. A radım, bulamadım ve vazg eçtim. K endime bu

radan bir battaniye aldım. Arafat'a gittik. Burada herkesin bir battani

yesi olmas ı gerekir. Bir köşesine bir işaret yerleştirdiğim battaniy emi

birinin elinde gördüm ve tanıdım. Adam dikişiplerini çekmişve ihram

yapmış. Çünk ü ihr am dikişsiz olmalı." Ey baba! T ümü Cihad olan hac-

cın, kıyamettek i dirilişi hatır latan bu ihramlar ın mahşerî kalabalığıncoşkusunun, İsmail'ini kurban etmey e hazır lanma hey ecanıpın bile seni

battaniy enden gafil k ılmadığını g ördüm.

Hâlâ, “Bu istisnaî bir durumdur; bu bireyseldir” diyorsun. Peki di

yelim ki bu istisnaî bir durumdur. Sa'y yer ine g ittim. Sa'y yapar ken bir-

birleriyle sohbet eden iki mü'min gördüm. Sa’y yeri henüz dinî duygu




ların değil, İnsanî duyguların ön plana çıktığı bir yerdir. Gelal A l Ah-

med'in deyimiyle, "Say y apmay a g ittiğimde birinci sa'y ’ı yaptım, bana

önemli bir açılım kazandırmadı. İkinci, üçüncü sa'ylarda yavaşyavaştutuştum, alevlendim. Öyle bir hey ecan ve duygu seline kapıldım ki be

nim için katlanılması bile güç! Bu kafamı çatlayana dek sa’y yerinin

taşlarına vurmak istedim!" İşte böyle bir y erde, böyle olması gereken

bir ortamda bay hacı, bu babalardan biri, Hacer'in sünnetini, anılarını

tazeleyerek, taklit ederek sa'y ediyor ve arkadaşına şöyle diyordu:

- Hacı filan! Ben y eni birşey keşfettim, yeni birşey idrak ettim! ..

A rkadaşı koşar ken soruyor:

- Ne imişkeşfin?

- Bizim gibi kadın tavafı Tavaf u’n- nisa y apmay an Sünnîler in duru

mu çok berbat. Tavafu’n-nisa'yı yapmayanın karısı ona haram olmaz

mı? Oy sa bunlar ile annebabalan hiçbir zaman bu tavafı yapmamışlar .

Ne demek istediğimi anladın mı?

- Evet, anladım! A klınla yaşa! Y ani diyorsun ki, bütün bunlar? ! ..

He, he, he!..

Gittiğim bu sa'y ’da ar kadaşlarımdan biri, tıp öğrencis i, sanatçı ve

duyarlı birisiydi. Dedi ki: "İlk defa hacdaki enginlikler i bu haccımda du

y umsadım. İslâm'ın hang i kerteye değin düşünce ve anlam yüklü oldu

ğunu algıladım. Oy sa ben, dinin bu ölçüde felsefe, eng inlik ve kültür

sahibi olabileceğini asla düşünmemiştim. Şiddetle, bu manevî duygunun, bu düşünce, eng inlik ve sorumluluk düzeninin etkisinde kaldım.

Bunların tümünü hac, insan yaşam ve karakterine bilinçli olarak yer

leştiriyor." Karar almıştı. He r noktay a daha bir özenle eğiliyor, her

ameli soruşturuyor ve her şeyi anlamlandır may a bir e ng in içer iğe, bi

lince dönüştürme y e çalışıyordu.

B enim y ak ınımda sa'y ediyordu- . Düşünce ve duygu denizine gar-

kolmuştu. Çok da tit izdi... Menasık, dua ve ziyaretnamelerle dolu bir

kitabı açmışve sa'y’e ilişkin olan bölümünü okuyordu. A nide n bana

sordu:

- Filanca (kitabı hazırlayanlardan) burada bir şey yazıyor. A ncak ,

ben ne olduğunu anlay amadım.




Sordum:

- Ne y azmış?

Dedi:

- "Dör düncü sa'y’de Saf a'nın dördüncü basamağında durup şu vir

di okursan para sahibi olursun!" diye yazıyor.

Mahcup oldum. Genç, öğrenci, ay dın, duyarlı... İnsanî değerleri,

ruhî güzellikleri, bilim- bilinç ser mayesinin anlamını, s anat, iman ve aş

kı kavramış; İslâm ve haccın, kendis ine yeniden güzellik, içerik, eng in

lik, kişilik ve onur kazandırdığı birisi... Paracı, aciz bedbahtlar ın isteklerini ele alıyor, üzülüyor ve anlayamıyor. Açıklama babından dedim ki;

"Hayır doktor! Bu sözleri yayıncılar, hacca yakın kitabı hazırlayanlar

yazıyorlar !" Cilt kapağını ve müellif in adını bana göster di. Sırtım terle

di, titredim. V er diğim cev ap, y ola koy ulup sa'yime dev am etmekti.

Hem de ne hızla!

Diy orum ki, bu söz belki doğrudur. Belki para s ahibi olmanın y olu

budur. Fakat, A llah'ın mü'min kulunun, insanın aşktan er idiği, ruhunİbrahim'in işiyle, İsmail'in kurban edilmesi ve Hacer'in sa'yiyle coştuğu,

Peygamberin (s.) hatıralarıyla kişinin y anıp tutuştuğu; A llah, insan- kı-

yamet düşüncesiy le dolup taştığı bu yerde! Evet böyle bir yerde adam

nasıl bir yol bulup da para kazanacak?!

Ve sen bu kitabın y az an olan bay âlim! Sen gerçekten kims eden

para almıyor musun? Para kazanmak için hiç bir çaban yok mu? Salt

yılda bir kez Saf â'nın bu basamağında durup bu virdi ok uyar ak mı para

sahibi oluyorsun?! Eğer par an varsa şu bir gerçektir ki sen bu parayı

S af â tepesinin dördüncü basamağından elde etmişdeğils in!.. A slında

ey değerli âlim, dördüncü bas amak nedir? He m senin yerin Safâ tepe

si de değil! Senin yerin İtaly an- Amerikan stili görkemli bir yer! Duyar lı

lıktan yoksun musun? Bahtsız insanlara haccı görmeden kılavuzluk

ediy orsun. A caba sen çağın kitaplarının borazancılığını mı y apıyorsun?

Herşey den habers iz misin? Hacılar artık demode oldu diye dört motor

lu uçağa binmedik lerinden Mekke hattında bu uçaklar çalıştırılmıyor.

S en hâlâ deveden, S af â'nın dördüncü bas amağından, ıtır satan pa

zarlardan... vs. söz ediyorsun!.




Sonra bak, sen daha neler yazıyorsun! "Filân virdi, Kabe'nin altın

oluğunun altında ok ursan düşmanın ansızın bir böceğe dönüşüverir . Fi

lân dua seni paralı kılar! Kur'an’ın filân sûresi senin filan dert ve hastalığına deva olur! "

Bireyler senin önerilerini dinin önerisidir diye kabul ederek oku

yorlar ve sonucunu göremiyorlar. Sizin ak ideniz dinin as lından uzak laş

tığı içindir ki, Kâ'be, dua ve Kur'an etkisiz ve esersizdir sanıyor insan

lar!.

Evet anam, babam!Ben bu yolla par a elde edilmediğini biliy orum. V e y ine biliyor um

ki anlattığınız bu din; ya sen ve senin g ibiler i hay at ve par ay ı alçalt-

ma ğa, y oksulluğu öv me ğe zorlar. Y a da sizi par a, mutluluk , maddî ve

ekonomik yeterlilik için vird ok umağa çağırır. Y a da ekonomik güç

kazanmak için sizi, yalvarmalarla, yakarmalarla, acizliklerle imamla-

rın/imamzadelerin mezar parmaklıklarından medet ummaya yönel

tir. Oy sa ben görüy or um ki, s enin serv etini, az ığını, k ay naklar ınıelinden almış, senin toplum unu ve bütün İslâm dünyasını y ağma la

mışlar. A slında sen bunlara düny anın değer siz süsler i g özüy le bakıy or

ve diyorsun ki; "Bunların tümü pis ve murdardır. Dünya nimetleri kâ

firlerin nasibidir. Çünkü, zavallılar ahiretten nasibsizdir. Bize gıpta ile

bakıyorlar. Ahirette, yediklerinin tümünü geri vermek zorundadırlar.

Öy ley se bırak, yesinler, y ağmalasınlar! " Ne diyey im? A slında gövde

ne y apışık boşk afan bir türlü meselenin ne o lduğunu fark edemi yor !,

A na , baba! Dinsiz diye y arg ıladığın ben biliy or um ki; benim ve

toplumumun para kazanmasının yolu, sahip olduğumuz servet ve kay

nakları kollamak, düşmanın elindekini geri alma ktan geçer. Bilim, tek

nik, düşünce , mantık ve bilinç dona nımıy la işe koy ulmaktan geçer.

Hem görmüyor musun, siz mü'min dua okuyucuları, yoksul ve geri

kalmışiken şu kafir ve dinsizler ileri g itmişve y er yüzü nimetlerine sahip!




Kerbelâ ve Devrimler

A nam, babam!

Sen her yıl, her ay, her hafta, her gündüz ve gece Kerbelâ destanı

için ağladın ve ağlıyorsun. Ben bu des tanın ne olduğunu bile bilmiy o

rum! Ço ğu za man senden sormuşolmam r ağmen, hep g enel ve m üp

hem biçimde cev aplamışsın. B en ne olduğunu kav ray amadığım gibi

aslında sen de bilmiyorsun!.

Sordum: İmam Hüseyin k imdir, ne için öldürülmüş?

Dedin: Kendini ümmete feda etti.

Sordum: Kendini ne diye feda etti?

A çık ladın: K endini kıyamet g ünü atas ının ümme tine şef aat edebil

mek için feda etti.

Dedim ki: "Baba, bu Hristiyanların Hz. Mesih hakkındaki sözleri

dir. Derler ki: "Hz. A dem, o hatay ı işleyip cennetten yeryüzüne atılın

ca artık çocukları cennete g iremezdi. Çünk ü hepsi A de m’in kaderininmahkûmuydular . G ünahın bağışlanmas ı için herkese bir kurban olma

lıydı. Mesih insanlar ın hatırı için A dem'in ilk günahına karşılık kurban

oldu. Ta ki insanlara, ondan sonra yeryüzünden kurtuluşve Cennete

dönüşy ollan açılsın, A llah A de m’in ve çocuklarının g ünahından v az

geçsin! !" İşte senin dediğin de buna benziy or baba! !

Eğer bu dediklerini kabul edersek bak ne oluyor! Hüsey in'in ke n

dini, bütün ailesini ve herşey ini, zor un, cinayet ve zulmün kılıcına vur

durtmas ı, şehadeti seçmesi s enin benim y aşamamız için değildi! İzley i

cilerinin, zulmün ve zalimin tasallutundan, sahte biat boy unduruğun

dan kurtulmaları için değildi! Öze tle , halk ın özgürlüğü, adaletin yayıl

ması ve hak kın ihyası için değildi! Ya ne içindi? Şunun içindi: Biz bu

düny ada g ünah işleyelim. O na y ak ar ıp ağlaşalım da o da bize K ıya

mette şefaat edip bizi kurtarsın! Böy le olunca, Hüsey in bu düny ada işi

mize y aramaz! ! Pes doğrusu!.

Evet baba! herşey, bütün çaba ve yaklaşımlarınız bunun gibi. Bu

din, bu düny ada işe yaramaz. B u dinin tümü ahiret masraflarını kotar

ma ğa yöneliktir . Bu ise ancak dünyacılara başarı kazandıran bir anlay ış

tır. Daha doğrusu bu, dünyazedeler ile dertlilere s unulan bir uyku ilâcı!




A na m, babam!

Ben, bu dünyada kurtuluşverecek, benim pratik cehenneme benzer hayatım ile mahkum kaderime bu dünyada çözüm getirecek; senin

dey iminle şefaat edecek bir kahra manı arıyor ve izlemek istiy orum.

Ben ve zavallı kaderime senin şu Ker belâ'nın ne yararı var?

Sen bana, kendini Kerbelâ devriminin uzmanı sayan birince yazıl

mış, konunun esaslı ve detaylı ele alındığını var saydığın, sayfaları ka

barık ve hacimli, adı da Şehid Hüsey in'i S av unma olan Kum'da yeni

basılmışbir kitabı verdin. Ben de alıp okudum onu.

Çok güzel! A nam- babam, ben dünya harek etler ini irdelemişim.

Büyük Fransız Devrimini, dünyanın ilerici olan olmayan hareketlerini

ok umuşum. Biliy orum. Bütün ekollere aşinay ım. V e sen hâlâ bana bu

kitabı İmam Hüsey in'i tanımam, değer lendirip ik na olm am için veri

y orsun.

Bak baba, bu kitapta şöyle yazıyor: Bütün insanlık için Hüsey in'inbu kıy amı bir çok değerler ifade eder. Sonuçlan iki kateg oride değer

lendirmek mümkün:

1. Manevî sonuçlar,

2. Maddî sonuçlar,

Manevî sonuçlarının en büy üğü şudur: Eğer bir araştırmacı grup

toplansa, İmam Hüsey in'e ağladıkları için, Kıyamet g ünü bütün g üna hları bağışlanıp cennete g iden kadınerkek, insanların isimler ini havi bir

fihrist tutsa.. B u insanların say ıları milyonları aşar. Evet, bu dev rimin,

kıyamın manevî sonucu!.

Maddî etkileri ise bunda n daha dikkat çekicidir. Kuşkusuz batının

tüm ekonomist ve sermayedarları, İmam Hüseyin kıyamının e konomik

boy utu karşısında hay rete düşerler. Öncelik le söyleyelim ki, bu bölüm,

bu dünyalıktır. Mal üretimi toplumsal hay at seviyesini yükseltir. Şiî top-lumunun üretim kaynaklar, maddî refahın ve milli gelirin yükseltilmesi

konusunda önemli bir misy ona sahiptir. İzleyicilerini ekonomik yoksul

luktan ve geri kalmışlık ile üçüncü düny adan olmak zincir inden kurta

rır.




Yazar keşfini açıklıyor:

"Her yıl K azvin, Sebzevâr, Grunabad, Y ezd, K aşan ve diğer y erlerden Kerbelâ’yı ziyarete gelen binlerce insan, bölgelerinden mahalli

eşyalan beraber inde getir ip burada satıyorlar. O paranın birazıyla da

Kerbelâ malı hediye alıp bölgelerine dönüyorlar. Bütün bu ithalat, ihra

cat, ekonomik mübadele yoluyla K er belâ ile diğer İran kentleri arasın

da dünyada eşi görülme mişsürekli ve canlı bir ekonomik yapı oluşu

yor!"

Dedim!B u ne dar görüşlülük? .. Bu ne biçim dindarlıktır? Bu ne biçim bir

devek uşu bakışıdır ki sana hiçbir bakışaçısı kazandırmamış! Hatta g öz

lerini bile senden almış. Öy le ya, s en ufak bir J apo n şirketinin müba

dele ve ihracatının boyutlarını ya da ufak bir kentin s ahip olduğu ek o

nomik hareketliliği bile göremiy orsun! Bir zavallı İran köylüsünün pa

rasızlıktan dok uduğu ya da önceden s ahip olduğu kaba bir halı, secca

de, çul veya kilimi götürüp Kerbelâ, Küfe veya Necef de kendisi gibibir Iraklı araba satarak, o paranın bir kısmıyla da anne, baba, nine,

hala, dayı, amca vey a teyzesine, bir avuç boncuk, teşbih, ya da K erbe

lâ toprağı alıp getirmesi senin g özlerini açmış: "Bu ekonomik, canlılık,

ithalat, ihracat öyle bir ek onomik yapı oluşturuyor ki, insanlık tarihin

de eşi yok! " Madem sonuç bu, o zaman K er belâ dev riminden bu denli

g üçlü (!) bir e k onomik modeli analiz eder ek keşfettiğin için İma m

Hüsey in'e minnet etmeli, onun başına bu keşfini kakmalısın. Eskilerinaksine dev rimi çağdaşbir g örüşle değerlendir mişsin. Hüsey in K ıy a

m ının derinliğini, nedenlerini, hedef ve felsefesini gün ışığına çıkar t

mışsın! Bu teşbih ve boncukların, baştanbaşa bütün İran topraklarında

çabucak, hem de doğuda ve batıda benzeri bulunmay an bir ek onomik

yapıy ı oluştur duğunu bütün aydınlar a düny alılara kanıtlamışsın! İşte

Hüsey in'in kıyamının, akraba ve dostlarının şehadetinin ek onomik so

nuçları!.

İşte bana ok uttuğun, me zhebinin en büy ük olayının, en büy ük aşk

g örüntüsünün ve tarihe övünçle malolmuşhareketinin detaylı araştır

masının izi, yapısı bu!. Hâlâ ümitli misin?. Sizin kutsal Kum kentinizde

üretilmişbilimsel, felsefî ve ekonomik ar aştır ma şaheseri olan bu kita-




bm yarısı, töhmet, yalan, kötü söz, tarafgirlik, fanatizm, eksiklik, kin,

utanmaz, kanıtsız — belgesiz iftiralarla hem de kendi şahsiyetlerinize—dolu. Diğer yarısı ise, k omik ar aştırmalar ile bilim ır mağını kurutan

varsayımlarla dolu! Ve sen bu kitabı Hüseyin hakkında ciddî bir bi

çimde düşüney im diye bana ver iy orsun1.

A na m, babam! Güzel dinî düşünceli, öğüt verici bacım! Diy or sun

ki, bu kitaplar bozulmanın ürünüdür. İslâm'ın gerçeği bu değildir. İslâm

bunların dediği değildir! Ben bir bilim öğrencis iy im. Diğer or tamların

yazar, çevirmen veya öğretmeniy im. Uzman veya müçtehid değilim kigerçekleri ve bilinmey enleri g idip asıl kay nağında ar aştıray ım. Ben

mühendis, doktor, toplumbilimci veya ekonomistim. Bu kitap veya

benzerleri dininizi anlatan kitaplardır.. Sizin dinî bilim ocaklarınızın

ürünleridir. Kitap için bir grup ünlü bilgin ve seçkin ruhanîlerinizin ya

zılan da y ayınlanmış. Bilginlerinizden hiçbirinin ister y azar a, ister kita

ba y önelik olsun en ufak bir eleştirisi bile y ay ınlanmamışveya y apılma

mış. Ben nereden biley im? Bu tarihî, felsefî ve dinî konuyu, hem degirift olan bu meseley i hang i kaynaktan araştıray ım? Mühendis, doktor

vey a öğrenci olan ben, bu s özlerin İslâm'ın gerçekleriyle bağdaşmadığı

sonucuna nasıl var ay ım? He m de sizin res mî bilgin ve tebliğciler inizin

ulaşmadığı bir sonuca!..

Sizin ünlü ve kutsal âlimlerinizden bir inin akideye ilişkin ünlü bir

kitabını verdin bana. Okudum. Hem de tüm minberlerinize kaynaklık

eden bir k itap! Hiç kimsenin, y azarına, g özünün üstünde kaşın var!demeye y eltenemediği bir kitap! Siz dindarlar ın "arzularının sonucu"

olan bir kitap! Neresinden başlay alım bu kitabın, babam, a mcam! Beni

hidayete erdirecek bay tebliğci! Siz düny ada Pey gamber ve A li'den da

ha büyük bir insanın izini mi buldunuz? A li, benim de kabul ettiğim

1 Zamanın tuhaf lığına bakınız. R uha nîliğin kutsal giy sisini g iy en ve "Şehid Hüsey in'i S av unma " kitabını ya zan kişinin külahından f ırlay an iki boynuz, s ade okuy ucuların tepkis ine nede n oldu. Çoğunluğun say gısına ma zha r o lan dinî şahsiyetle re y önelik s övg ü ve y er g iler inde n arta k alan diğer yaz dıkla n bir kaç say fayı ge çmez. Bu adam, halkı İr şâd'm aleyhindegaleyana getirmek için bantlar da hazırlıyor!.. Bu bantlarında ise ir şad ın yayınlarını metinve an la m olar ak tahrif ediy ordu. İşte o sövg üler den, iftira ve töhmetle rde n ar ta k ala n birkaç sayfada İr şâd'm Hüseyin'in kıyamı ile ilgili bildirilerinden, isim zikredilmeden tamı tamına ay nen ak tar ılmıştı. B u ad am ın bu y aptığı ise düpe düz bir hırsızlık, utanılac ak , y üz kızartıcı bir iştir! ..




tüm büy üklüğüyle sizden ve revaçtaki dininiz in, tebliğciler inden daha

büyük ve İslâm'ın Peygamber i de hepimizden ve her insandan daha

büyük. Peygambere inanmayanlar bile O'nu büyük bir insan ve pey

gamber olarak kabul ederler.

Peygamberin (s.) ömrünün son günleridir. Ali ise onun yüce dü

şünce ve sırlarının hemfikir ve sırdaşıdır. Peygamber (s.) başkalarının

gözlerinden gizlenerek Ali'nin evine gitti. Büyük sırlarını ömrünün son

günler inde Ali'ye s öy lemek, O'na vasiyette bulunmak istiyordu. Şimdi

bu durum ve k onumda Pey gamber (s.) Ali'yle, A li'nin evinde başbaşa-dır. Bilinçli olarak, bu iki insanı tanıyan her bireyin bu anda kalbi dura

cak g ibi olur! Bu düny anın iki büyük insanı başbaşa! Vasiyet ve sırlar...

Sizin işte bu kutsal k itabınızda ne ok udum biliyor musunuz? Diyordu

ki: "Peygamber A li'ye iki şey vasiyet etti: Bir incisi: "Ali, ben senin si

nende can ve rdiğimde, ruhum bede nimden ay rılıncaya kadar onu av u

cunda tut ve y üzüne sür." İkincisi: "T enas ül org anımı iyi örtmeye çalış.

K imse onu g örme s in. Çünk ü ona g özü ilişecek herk esin g özü körolur."

Bu kadar. Evet, bitti! A nam, babam! B ana hak ve rmez mis in?

T üm bunları bir kenar a iterek, işimin peşisıra, bilim, felsefe, sanat, dü

şünce ve edebiy atın peşisıra g idişime hak v ermez mis in?

Romain Rolland'ın Fransız devrimi hakkındaki A şk ve Ölüm

Oyunu adlı kitabını okudum. Malr aux 'un A merik an bağımsızlık savaşı

hak kında yazdığı A mer ik a Dev r imi ile Bırak, Oduncu Uyansın adlı

kitaplarını okudum. Raymond Aron'un Sosyolojinin Analizi ile İng iliz

sanayi devrimi hakkındaki kitaplarını okudum. Lukacz'ın Büyük Dev

rim hakkındaki kitabını okudum. S av aşan Çin adlı kitabı okudum.

Ferhat Abbas'ın S ömür g e cil iğin Geces i kitabını etüd ettim. Fransız

Fanon'un Cezayir Deuriminin 5. Yılı, Yeryüzünün Lanetlileri ile

A fr ik a'y a Mak ale le r adlı kitaplarını Cezayir Devrimi'ni algılamak için

okudum. Ne hru ve Ebul K elam A zad'm yazılar ını, K üba'daki şeker s a

vaşını.. Öze t olarak , ay dın insanlarca düşünülerek belgeli ve mantıklı

bir biçimde ele alınmış, dünya dev rimlerinin bilimsel analizlerini içe

ren onlarca k itap ok umuşum. İşte bu aşamamda sen bana K erbelâ

devrimini tanımamı sağlaman üzere Şe hid H üs ey in'i S av unma adlı

kitabı veriyorsun. Bütün o devrimleri bir kenara iterek, bu devrime tu




tunmamı istiyorsun. Herhalde sen beni "Avam davar gibidir" cümle

sinden sayıyorsun. Hani istiyorsun ki, "Bu kitap bötı/’dır okuma, bu

adam bâf ı/’dadır, sözler ine kulak asma. Bu kuruma gitmen caiz değil

dir!" türünden yasaklama ve emirlerine uymamı bekliyorsun. Ben de

sana diyorum ki: Ey bakar kör, ey baba bile olamay an! Düşünce ve

hayallerini rahat tut. Ben, senin bu adalet veya adaletsizlik, musibet,

sine dövme, ağlama; velhasıl K er belâ'dan birşey anlamadım ve bıra

kıp kurtuldum!..

T ev ess ül ve Şef aa t

S enin herşey den çok day andığın ve dininin usullerinden birisi de

teuessü/ dür1. Beni bir meclise götürdün. Dedin ki, tesadüfen senin ti

pinden bir aydın bu mecliste sohbet ediyor ve senin derdini çekiyor.

Gittik, tevessül hak kında sohbet ediyordu. A nam, babam, onun şöyle

dediğini hatırlıyorum: "Bir ada m çok kötüy dü, birçok a dam öldürmüş

tü. Â limin birine: "Ben çok g ünah işledim, adam öldürdüm. Kendisiy le

amel ederek kurtulacağım, A llah'ın da beni bağışlayacağı bir y ol, bir

vesile var mıdır?" diye sorar.

Â lim:

- Hayır, yoktur!

A da m, heme n or ada onun da boy nunu vurur, başka bir âlimin ya

nına gider. O da "Yoktur! " der. O nu da orada öldürür. Bir başkası dahaonun ümidini kırar. O nun da hakkından gelir. B u minval üzere 99 kişi

öldürür. Yüzüncü adama başvurarak çare ister. Yüzüncü adam ona

şer iattan bir y ol bulur ve der ki: "Evet kurtuluşyolu var!"

A dam:

- Nedir?

Â lim:

1 T eves sül: V esile; bir şeye arzuyla ulaşma anla mınadır. A lla h'a tevess ül etmenin hakikat i şu

dur; İlimle iba detle v e şer'i (İslâm'a uyg un) ola nı an la ma k la A lla h'ın yoluna g irme k v e g öze tmektir. B u anla mıy la V âsil (Tev essüle yönele n) A lla h'a rağbet eden kimse demekt ir. (Ra gıbel- İsf ahânî'nin Müfr eda t’ından öze tle nmiştir ) (Ç. Notu)




- Şu yukarı köyün halkı salih ve iyi kişilerden müteşekkildir. Or ay a

gider, o salih insanlarla birlikte oturursun. Onlar dua ettiklerinde, sen

de dua edersin. A lla h r ahmetiy le o salihleri bağışlayacağından seni de

otomatik ma n bağışlamışolur!

Bütün suçları Allah'ın kanunlarını söylemek, dini kendi heva ve

hevesine alet etmemek, Şeriat adına hile ve düzenbazlık serg ilememek

olan (A .Ş.) doksan dokuz ins anın katili bu adam, y üzüncü adamı öldür

meden o köye doğru yola koyulur. Fakat köye v ar madan y olun yar ı

sında ölür. Rüyalarında görürler ki adamın keyfi ve rahatı yerinde.Cennetteki köşklerden birinde oturuyor. Sordular: "Nasıl oldu da kur

tuldun?"

Buyurdu ki:

- A zap ve ra hmet melekleri geldiler. He r biri beni kendi tarafına

g ötürme k istiy ordu. Bir kargaşa ve çekişme başladı. S onra şuna karar

verdiler: Ölüm yer im ile iki köyün arasını ölçtüler. Eğer salihlerin köyüne yakınsam, onlar dan say ılıp bağışlanacak ve cennete g idecek tim.

Eğer diğer köye y akınsam o zaman da fâsık ve günahkârlardan sayıla

cak, cehennem ve azab ehlinden olacaktım. Ölçüp biçme sonunda iki-

buçuk yüzük boy u salihlerin k öyüne daha yak ın olduğumu gördüler. İş

te o doks andok uz nefs i katletme günahından k urtulup cennete g irişim

böyle g erçekleşti!"

Ey anam! G enç kızın olan beni birgün dinî, ahlâkî ve tebliğî bir

toplantıya götürdün. Orada vaiz şefaat konusunda konuşuyordu. H ü

seyin'in devrim ve kişiliğinin insanlık kaderindeki etkisini anlatıyordu.

K er belâ dev riminin özg ürlük ekolü olduğunu, Hüsey in'in k ur tuluşun

g emisi ve hida y etin ışığı olduğunu kanıtlamak için somut örnek ler ve

riyor ve insanların bundan pay sahibi olmaları için ne yapmaları gerek

tiğini anlatıyor ve buyuruyordu ki:

- Bir A şura g ünüy dü. K entin bütün halkı mescid ve mahfillerde,

evlerde ağlaşıyordu. Bu kentin mahalle lerinden birinde resmen bilinen

bir kötü kadın vardı. Bu kadın kötü yoldaki kadınların en tanınanı ve

çekici olanıydı. O A şura g ünü bir g rup müşteris i v ardı. Öğley e doğru

müşteriler ine y emek li bir ziy afet ve eğlence düzenle mek istedi. Kibriti




yoktu. K omşunun ev ine ateşalmaya gitti. Ravza okunuyor, çorba da

ğıtılıy or du. Ortalık kalabalık, kar ışık... Gidiş- gelişler... Mutfağa gitti.

K azanın dibindeki ateşközleri sönmüş, küllenmey e yüz tutmuştu. Y u

karıdaki Rav za okuyucuları "Kati" bölümüne gelmişlerdi. Kılıç İmam'ın

boy nuna ulaşmış, kan, iltimas, bir damla su, susuzluk, kimsesizlik...

Sank i o anda kan ve susuzluk ağız ve g önülle rden fışkırıyor! O kadın

mutfak ta ocaktaki külü üfley ince kül g özüne kaçtı. Hüse yin'in uğradığı

musibetin okunduğu o anda o fahişenin gözlerinden birkaç damla yaş

döküldü! Sonralar ı insanlar rüyalar ında onu cennetin en y üce köşkle

rinden birinde, temiz etekli kadınlarla hasrolunmuşgörünce sordular:

- S en burada ne arıyorsun?

(Meğer neler olmuş? Meğer oralar ın hesap- kitabı hang i ölçekle

re/ölçülere göreymiş? A .Ş.)

Kadın dedi:

- B enim işim çok zordu. A llah hesabı çok sıkı tutuyor du. Neredeyse korkudan delirecektim. Bütün yaptıklarım, hatta gizliden aklım

dan geçirdiklerim bile bu terazide tartılıyordu. A llah: "Eğer zerre mik

tar iy ilik ve kötülük y apmışsan burada etk isini göreceks in" dedi. B en

durumumu biliyordum. Bütün hayatım, ömrüm ve bedenim günahla

dolu ve kaplıydı. Bir mahalle nin pis işler ini tek başıma te min ediy or

dum. Özet olarak hesap melekleri zincirlerimi sertçe çekmişve "Sen

ömr ünde bir defa bile iyilik etmemiş, hay ır işlememişsin. Sen ömr ünühep kötülük, pislik ve çirkef likle g eçirmişsin. A kide, duyg u ve düşün

celerini bile.." demişlerdi. K uran, terazi, amel defteri.. A nsızın kenar a

çekildiler. A llah da tavırlarını değiştirmişti. "Ce za G ü Vnün Şefaatçı-

s f nın g eldiğini gördüm. Elimi tuttu ve beni o dehşetli mahkemeden

kurtardı. Çünk ü sağelimde g etirdiğim girişiznim y oktu! Ce nnet in g i

rişkapılar ında, alçak, değers iz, temiz olmay an birileri gir mesin diye

uyanık ve titiz görevliler bekliyordu. B eni gizli, kimsenin bilmediği, yalnızca taraftarlar ının g irdiği bir kapıda n g ötürüp cennetlik kadınla r

ka tma oturttu! Ço k hayr et ettim, ina nam adım. B u mümk ün değil!

Nasıl oluy or ? Giy iniş, konuşma ve dav ranışlarından benim gibi olduk

* Hazret- i Hüse y in'e yak ılan ağıtlara verilen ad (Çevire n).



4 4 • A nne Baba Biz Suçluy uz

lar ını anladığım birçok k adın vardı ki bunlar aslında cennetteki cehen

nemliklerdi. Ev yağmacıs ı, faizci, hacı, katil yabancı uşağı olanlar , s ö

mür ünün, sömürg eciliğin maşaları, zor ba ve zalim anamalcılar , cepçi-ler, fitneciler, dolandırıcılar , halk düşmanlar ı, iftiracılar, riyakârlardan

ve f ahişelerden oluşan kadınlı er kekli bir g rup... Şehitlerle beraber.

Özgürlük, hak, adalet ve halk yolunun fedakârlarıyla... Hak için ca

nından geçen hakperes tlerle, İslâm'ı ve Kerbelâ'yı alg ılamışve izlemiş

insanlar la... Evet bunlar la içice! Evet, bu y oldaşlarımdan sordum: "B i

zi bunlar ın aras ına sorgusuz- sualsiz getirmeler inin nedeni nedir?" Ba

na açıkladılar: "Bizi buray a getiren A llah'ın adaleti değil, Hüsey in'inşefaatidir ."! !1 Bir i "B en dua ok udum”, diğeri "Ben ziy arete g ittim." Bir

diğer i, "Ker belâ'daki türbesine y üz sürdüm." Bir diğer i "Ben zeng in

dim, filân ima mın türbes ine altın parmak lık y aptırdım." Bir diğeri,

"B en İmam'ın Har em bölges inin to prağından s atın alar ak kendime

mezar y aptırdım. G ünü geldi, açtılar, başı dik biçimde beni g öğe y ük

selttiler. Nurlu bir k apıdan geçirtip şu anda g ördüğünüz yere beni ge

tirdiler." Ve böyle sürüp gitti. Düşündüm. B en İmam’ın şefaati içinhiçbir şey y apmamıştım. A slında bütün hay atım, bütün bu şefaat söy

lemlerine karşı çıkarak g eçmişti. A y nı işimi y apan kadınlar dan bazıları

A şur a g ününde tatil y apar; Rav za dinleme y e g ider; ağlar, adaklar

adar; yalvarır yakar ırlardı. Oy sa ben A şura g ünü de ziyarete - vizite-

açıktım!.."

Sonraları, şefaat tekniği uzmanı olan bir inin açıklama ve araştır

maları sonucu anlaşıldı ki, o f ahişey i kurtaran neden, A şura g ünü ateş

almak üzere g ittiği ev de, Rav za'nın Ebu Abdullah'ın katli bölümü ku

1 Şef aat: K elime anlamıy la, birini ya rdımcı alarak k endisinden bir şey iste ye rek s ığınmaktır.Bu kavram genelde saygınlık ve mer te be açısından y üce o lan ın daha düşük mer tebeli olanıka tma a lması an la mına kullanılır. "K im g üzel bir şefaatla şefaat eder se, ond an ke ndisine debir pay vardır. K im de k ötü bir şef aat la şefaat e derse on da n da ke ndisine bir pay vardır."(Nisa: 8 5 ) ayet indek i şefa at in anla mı "K im başkas ına sığınır, k atılır, y ardımına k oşar ve ken-

disim iyilik ya da kötülük konus unda ar acı olar ak destek v erirse k endis ine bu işin fay da vezarar ında or tak olur sa o da pay sahibidir ." (Rağıb, Müfr edat ta n özetlenmiştir .) Şef aat, şef k ökünde n gelir. Şef , tek olanı çift yapmak tır . Şuf a ise or ta ğının mülk ünü kendi m ülküneka tmak demektir. B una göre şefaat , birini kendi mak am ına, der g âhına, huzuruna alma k demektir . B u anlamıy la kesin o lan şu: Şef aat e denin, şefaat in ilet ildiğinin y anında bir yer ivardır. A yrıca Şef aat e de nin Şef aa t is tey en kişiye bir fay dası da var dır.

(Bu kısım K urtubi'nin tefs irinden alınmıştır. A y rıca B kz. T arih Bo y unca T ev hid Mücadeles i,Mev dudî. C 1, sh. 3 3 5 3 4 6 , Pınar Y ay ınlan, 1 9 8 3, İstanbul.




lağına iliştiği anda gözlerinden de y aşakıy or olmasıdır ! İşte tesadüf

eseri ak an birkaç damla gözyaşı hem onun hay atındaki bütün pislikle

ri, alçaklık ve ihanetleri temizlemiş, hem de Pey gamberler in pey g amber liğinin, imamların imamlığının, velilerin velayetinin, âlimler in müca-

hidliğinin, şehidlerin şehadetinin; özet olarak , A llah'ın dünya ve ins an

yaratılışındaki tüm hikmet, sünnet, niz am ve yasalarının, tüm bilgele

rin, ahlakî öğretiler in, terbiyevî ekollerin, hukukun, toplumun, insanbi

limin yani sağduyunun fonksiyon ve misy onunu da ortadan kaldırmış!.

A nne ciğim, işte senin dininden kaçışım o an oldu. Beni meclise

götürüp vaizin şefaat konus unu öğrettiği, o k ötü kadının kaderini vemacerasını anlattığı o gece irk ildim, titredim! A nacığım, içimdeki her-

şeyin o anda y ıkılıp döküldüğünü ve onların hepsinde n kurtulduğumu

hissettim. Orada senin dininden, senin vaizinden kaçtım. Yularından,

ay ak bağından ayrılmışve dehlenmişbir atın kaçışı gibi bir kaçış... Siz

hâlâ peşimsıra aksayarak, beni yeniden av uçlar ınıza alıp boy un eğdir

mek düşüyle geliyors unuz. Zaman zaman küfr ediy orsunuz. K ızgın, öf

keli ve ürk ütücü bağırtılar ınız var ... A dımlarım gev şey ip bana y aklaştığınızda hemen k ementle beni tutmak ve yeniden eğer in yular ve ayak-

bağıyla bağlı bir hama l y apmak istiyorsunuz. İşte nefretim, ürküntüm

ve daha hızlı kaçışım da bundandır. Y ani bu sıkı, girift bağ/kay ıt ve en

gellerle dolu dinden kaçışım...

A nacığım, bir başka durum daha var. Giy imde n kuşama, oturuş

tan y emek yeyişbiçimine kadar liyakatli, l iyakats iz; değerli değersiz

müdahale, baskı ve tazyikler var. Sen binlerce lezzet, rahat ve zevkini,

işve yaşamını dine feda ederek erkeklerin gözünden ırak, kadınlara

özg ü dinî meclis lere g idersen kötüsünü y apmışolursun işin. Hak etme

diğin sözleri duyarsın. Dinî meclislerde bilinçsiz, okuma bile bilmey en,

kulak v er mey e değme z kişiler salt erkek olmak erdeminden ötürü dile

diği yerde oturma, dilediğini y apma, ar zuladığı biçimde konuşma hak

kına sahip; aynı zamanda, salt erkek olma özelliğinden dolayı bilmedi

ği, alg ılamadığı her konuda alıpver me, yol çizme, suçlama, meclisi bir

birine katma, dilediği insana çamur atma yetk isine sahiptir. Oy sa sen

salt bağışlanmaz dişi olmak - sanki elindey mişgibi- cürmünden ötürü

konuşma, ses etme hakkına sahip değils in. Eğer dinî ve bilimsel etüd-

lerimde ya da resmî öğrenimde üst düzey e ulaşmış, hatta bütün hayatı




mı, rahat ve lezzetlerimi imana, insani erdemlere, sosyal ve toplumsal

hizmetler e feda etmişolsam, hicablı olsam bile, bu ayırıcı özelliğe sa

hip olanlar ca dinî bir salonun ardiyesine atılır ve tahkir edilir, sıkıştırılırım. Önüme siyah perdeler çekilir. Bizi peşinen bu siyah perdelerin ar

dında kalmay a mahk um etmişlerdir. Eğer modern sınıfa mens up gaf-

leten ya da tes adüfen iki tel saçı dışarı çıksa, salt o k adın değil belki bu

meclisteki bütün hanımlar kötü bir biçimde suçlanıverirler. Daha da ile

ri gidilip bu meclisten çıkarılabilir. Bu mecliste dini konferans veren ki

şi veya kurum da salt meclis teki bu cürmünden - iki tel saçın dışarı çık

mas ına bilip/bilmeden seyirci kalma- ötürü mahkum ve kovulmuştelâkki edilebilinir kolayca!

Görüy or um ki, s izin bu dininiz , bir taraf tan bütün baskıcılığıyla

geçmişi olmayan katı ve tutucu bir dindir. Bir kişi vey a topluluğun en

ufak sürçmesi nedeniy le bir yaşam boy u edinilen erdemlerini, sahip ol

duğu onurlu kişiliğini bir çırpıda yok sayar, fasid ve bâtıl kabul eder.

Diğer taraftan açık sofralı, açık elli bir cömer t kesiliverir:

Günahlar ın denizin k umu, yolun taşlan, g öğün yıldızları kadar çok

olsa bile bir vird çekmek, bir kez kıbleye yönelmek, ya da hû çekmekle

bağışlanır. Belki sana bunlar birkaç şehid sevabı bile kazandırır! ! Hele

bir de herhang i bir vesileyle bir de şefaatçi elde etmişsen, iştamam!

A rtık kor kmana gerek yok!

Zulüm ve Sömürünün Hizmetindeki V elay e t ve im a m e t

A na , baba!

S enin inandığın velayet nedir? Diyorsun ki, Ali ve ailesini sev

mekten ibarettir. Peki “A li kimdir ? ” diye sor dum. B ana onu değil, o-

nun k eramet ve mucize(!)lerini anlattın. Bizim dışımızda y apamay aca

ğımız uzmanlıklar! Yiğitlikler, savaşlar, çatal uçlu Zülfıkâr... Şu anda be

ni, bizi ve Şiay ı savunacak şey Zülf ikâr değil ki! Diy or sun ki Hay ber'demucize oldu. İyi de şu andaki Hay ber'in değil Filistin topr ağının işgalci

sidir Y ahudi! Ve senin de bu Y ahudi ile bir alıp- veremediğin yok! Di

yorsun ki; dindar lık, açlık çekmek, yamalı- yırtık elbise g iy mek, yaptığı

işleri bilinçli bilinçsiz tekrar lamaktan ibarettir. Y ani halkı bu yapılanış

ve alışkanlığıyla y oksulluk ve güçsüzlüğe özendirmekte n ibarettir.




Diyorsun ki, bir keresinde Ali'yi eleştirenler den biri çakıl taşına

dönüştü. Bir başkası kadına dönüştü. Kadın evlendi, yedi çocuk doğur

du; sonra İmam onu bağışladı, yine eski haline döndü!! Diy or sun ki Alikundakta iken, kentin halk ının k orktuğu bir ejder ha g elip Ebu Talib'in

evine yöneldi. Ali kundaktan elini çıkarıp onu parçaladı. Bu nedenle

de adı Haydar oldu!! Diyorsun ki.. Diyorsun ki., ve daha neler neler!.

Bu sözleri yayan âlimlerinizdir anam, babam! Yoksa, Kitab ı Bihâr,

Munteha al- Âmal kitaplarını avamdan olanlar mı yazdı? Aslında bu

anlattığımız A li bizzat efsanevî İranlı Rüstem'dir ve siz ona kimi İslâmî

motifler yüklemişsiniz. Sizin bu anlattığınız A li y a sofiler in, mistiklerin ya da pehlivanların işine yarar. Y ani Ali, ya tekkelerin ya da zorbalar ın

sembolüdür.

A na , baba! B en bu A li'yi kendime önder olarak kabulle nemem.

B en nesnel ve insanların topr ağından olan, benim gibi insan olan bi

rinin önderliğini isterim. İnsanüstü, lâhutî bir i, ins anın işine g elmez.

K apalı k apıdan g ir ip düşmanlarını bir bak ışla ha mam böce ğine çev i

ren, bir gecede yedi yerde birden misafir olan birine uyamam! O

benim imamım olamaz! Ali'nin erdemi olarak aktardıkların benim

der dime çare değil, işime gelmez. Hindis tan'da da altmışg ün tek ba

demle y aşay an bazıları var ! Diy orsun ki, A lla h, A li'nin, İslâm Pey

g amber inin (s.) y at ağına yattığı o gece den ötürü, A li'nin bu fedakâr

lığıyla meleklere öv ünür! ! A li bütün bir hay atı boy unca hep ölümü

karşıladı! Bu düny ada insanlar uğruna fe dak ârlık eden ve bu fedakârlığa inanmışnice insanla r var! Böy le o lan, s enin anlatt ığın A li'den

bana ne?

Bir de ben ve benim gibi olanlara küfrediyorsun; "Ey dinsiz, ey

mezhepsiz, ey köpeklerle hemhal olup dini elden giden!.."

Bu, ikna etmek değildir ana m, babam! A li'nin ekolü, A li'nin dünya

görüşü nedir? A li'nin izlediği yol? A li'nin uy anık düşünce ve eng in ru

hu? Benim bildiğim Şia, bilgi, takva ve fedakârlıkla düny ay ı A li’nin

ekol ve çizgisine hazırlamalı! Yoksa sizin y aptığınız g ibi insanları usan-

dırmamalı!

B ana, k ızın olan bana tanıttığın, benden ke ndisine uy mamı iste

diğin Fatıma ile Zey neb! Fatıma inlemekte. A ma inlemesi halk için




değil, kocasının alınan hakkını sav unmak için! A li ile kar şıtları ar a

sındaki ihtilâf, Ali ile Ebubekir ve Ömer arasındaki ihtilâf, hilâfet so-

runundandı. Fatıma, A li'nin eşi; A işe, Ebubekir 'in kızı olduğundandı y apılan sav unma. S en bana diy or sun ki, F atma'nın tüm y aşamı bo

y unca işi ağlamak, nefret etmek olup hedefi de babasından kalan Fe-

dek arazis ini elde etmekti ki bunu da elde edememiştir. Fatıma ha k

kında bana söylediğim, a nlattığın başka bir şey v ar mı? V ar sa söyle!

Eğer başka y erlerde başka şey ler y azılmışsa g öster de okuy up öğre

neyim!

Bana tanıttığın Zey neb ise, A şura s abahı çadırdan çık ıp şehidler edoğru giden, inley ip ağlay arak çadırına dönen biri! O g ünü öğleye ka

darıyla biliyor; öğleden sonra yitiriyoruz. Öğle de n sonra ne olduğu ise,

hem ben, hem sen, hem de tarih kitaplarınca meçhul! Güzel! Her kar

deşkardeşinin uğradığı musibete ağlar, y üreği acıyla kav rulur, hatta

kendini dağlay abilir. B ana bu k onuda söy lediğin başka bir şey var mı?

A şura'dan sonra Zeyneb'in ne y aptığını söyledin mi? Zeyneb'i sen de

tanımıyorsun, ben de! Elimizdeki kitaplar da!.. Diyorsun ki bazı uzmanlara ve âlimlere özg ü kitaplar da var. İyi de sen ve benle bu k itap

ların ilişkisi ve alâkas ı ne?

Hay atı unutmuş, uy uşturucu dinin, dünyay ı har ab e dip ahir eti

âbâd eden dinin... Evet bu dinin, cennetteki köşkler için bizi bu dün

yada evsiz- barksız bırakmakta! S enin büyük adamlarından çok bilgili

ve çok molla olan biri diyordu ki: "Bu dua kitabı okuyan herkese Al

lah cennette y akutlarla, süslerle bezeli yetmişköşk versin diye y azıl

mış!" B en de der im ki, "Bütün hay atım boyunca dua okur, namaz kı

larım. A llah Ce nnettek i yetmişköşkü de size versin. B en or ada bir

ağacın altına da uzanırım. Yeter bu düny ada, T ahran ke ntinin g üne

y inde ba na 3 x 4'lük bir oda ver bana! " Bu sonuç almaktır ! B u A li’nin

dos tluğu olar ak g ördüğün, velâyet ve me zhe binin ver diği sonuçtan

daha iyi!.

Ben insanlığa ve tar ihe eg emen olan sistemlere karşıt, insanları

özg ürlük ve adaletten pay sahibi y apan bir önder liğin peşindey im. O y

sa sen, bana öyle bir velâyet öner iy orsun ki, Ali'de yaradılışta var oldu

ğunu s öyle diğin eğilim ve bağlantılar benimle bağlantılı değil. S onr a

bir de Ali'yi sevmek, kimyasal bir tepkime g ibi, kişinin tüm kötü ey lem




ve amellerini birdenbire iy iliğe1 dönüştüre n bir katalizör! Bazılarınızın

daha ilg inç iddiaları var; A llah diy or ki: “Eğer Ali'yi sev iyorsan, ne ka

dar g ünah işlemişolursan ol cennettesin. Eğer Ali'yi sev miyorsan ister A llah'a itaatk âr ol y ine ateştesin! ”2 diyorlar.

A llah'a isyan, yani ne? Y ani halka isyan. Y ani zulüm ve ihanet...

Y ani başkalar ının hakkına tecavüz... İşte budur senin velâyet anlay ışın.

Fakat ben, beni zorun, zulmün, bozgun ve fesadın velâyetinden kurta

racak bir velâyetin izindeyim!.

A na m, babam!

Senin bana kavratmağa çabaladığın imamet'e gelince! İmamet şu

dur: Pey gamber (s.) ke ndisinden sonra, kendi yerine amcas ı oğlunu

nasbetmiş. S onra ise onun çocukları otomatik man, Pey g ambe re (s.)

ak raba olmalar ı ilkesiyle irsî olarak oniki kişiye k adar ima m olarak

halka eg eme n olmuşlardır. Oy sa mas lahât aray ıcılar ının k imisi "B u

imame t anlayışı, İranlıların eski saltanat anlay ışlarından kopy e edilmiş

tir." derler. Durum her neyse bu senin anlattığın imame tin şu zamanımıza, şu halimize ne faydası var? Şimdi ne y apalım? "Pey g ambe rden

(s.) sonra H. 6 5 0 yılına kadar egemen olanlar değil, bu Onik i İmam

hükmetmeliy di" biçiminde iman etmek, bizim, toplumun ve insanlığın

hangi derdine dermandır? Güzel, haydi kabul edeyim ki onlar hükmet

meliydi! İyi de şimdi ne y apmalı? Çağın insanına, bu halk a öne rin, me

sajın, sözün nedir? İmamet ile diğer sistemler aras ındaki f ark nedir?

Ebubekir'e oy veren kişi göçtü, Ali'ye vefalı kalan da! T arihte Ali'ye yada Ebubekir'e bu bağlamda vefalı olan kişiler de şimdi yok! Hiçbir ine

vefalı olmay ıp da başkalarına vefalı olanlar da g ittiler. S en hâlâ tüm

düşünce ve zikr ini, "Hükümet onların değil, bunlar ın hakkıydı" mesele

sinde yoğunlaştırmışsın. Öte y andan senin hak - hükümet anlayışına

karşı varolan duyarlılığın tarihte kalmış!.

S onr a diyorsun ki, bu imamlar, masum ve metafizik kişiliklerdir!

S enin ve benim türümüzde n/cins imizden değildirler. Pak olan insan

1 Bazı Şia müfess irleri "A llah g ünahla r ım sev aba dönüştürür" mea lindek i Furk an sures inin7 0 . ay etinin te fsirinde bu g örüşü dile g etirirler. Oy sa bu görüş, Ali'yi he rk es ten f azla üzer.

2 Da ha f azla bilgi için, K um: 1 3 5 0 bas kılı Hücce tül İslâm Muha mm e d Ali Ens ar î'nin "ŞehidHüseyin'i Savunma" kitabına bakılabilir.



5 0 • A nne Baba Biz Suçluy uz

ötesi şahıslardır. A llah'ın der gâhına düny ada bunlar la tevessül edelim

ki, ahirette cehennemden, hesaptan İlâhî adaletten kurtuluşu elde ede

bilelim!?İyi de anam, babam! Ben bu dünyada insanın önderliğini üstle

nen, uğursuz, mahk um kaderini değiştir en bir imameti arıyorum. Za

lim hükümetler, zorba ve baskıcılar, sömürücü ve sömürgeci güçler

elinde jenoside (soy kırıma) tâbi tutulmuş, kurban edilmişve hâlâ edi

len insanlar a kurtuluşu kazandıracak bir imamet! İnsanlar için, onların

kurtuluşu ve s av unması için düşünelim, sorumluluk duy alım. A dalet,

özgürlük ve insanlık ilkelerine dayalı bir imamet arayalım!

Senin imametin bu biçimde değildir. S enin imamet in, hakkında

salt bir dizi sayımlık bilgi s ahibi olduğun oniki bireylik bir imamettir .

(Bize öğretme n okulu yıllarımızda onik i imamı sayın diyorlardı. Say ı

yorduk. İkinci defa sondan başa doğru sayın, diyorlardı. Böyle olunca

da kuşkusuz herkesin imamet ve velâyeti imanı doğruydu? A ldığı not

da (10 + 10 = 20 idi!!?).

İşte senin din adına, Şia adına, büyük şahsiyetler adına bana teb

liğettiğin, öte y andan beyin hücreler ine yer e tmişbilgiler ya bunlardır,

ya da bunların benzerler idir. Sen y aptığın amel ve törenlerle, adaletin

özg ürlüğün, İnsanî sor umluluğun, seçme, yaşam çevresini belir leme

hakkının ger çekleşmes ini ar zulay an, k endi yaşadığı toplumun koşulları

nı ve kader ini belir lemek, değiştirmek isteyen ve bu doğrultuda bir i-

man oluşturmak çabasında olan ba na, benim k uşağıma ve çağın ins anına ne söylemek istiyorsun?

Ben de, çağdaşkuşak g ibi, say dıklarımın arayıcısı olanlar g ibi sen

den uzaklaştım. Bu düşüncelerin peşisıra g idiyorum. Felsefî ekol, sa

natçı, yazar, tarih, insanbilim, psikoloji ve sosyoloji temeli üzerine boy

atan- ideolojileri buldum. Bunlar karşısında bana verecek ney in var?

Geleneksel, kalıtımsal törenler ve taklitlerle, ürünsüz çabalarla dönü

şüm ve değişimi sağlamak mümk ün değildi*-.

A na m, babam!

İki mertebeyi araştıralım. Şimdi neresinin doğru, neresinin yanlış

olduğunu görelim. Biz araştırmacı değiliz. Y aşamak, çalışmak ve işsa

hibi o lmak istiy oruz. A slında sonuç olar ak ben şu noktaya v ar mışım:




S en ve senin gibiler inin şu andak i kaderi, durumu şunun gösterges idir;

şu anda inandıklarınız, bu itikadı temel üzre ulaştığınız sonuç, kimseyi

bir yere ulaştırıcı, g ötürücü bir yol değildir. Sen y oksulluğa y öneliy or,açlığı tercih ediyorsun: "A çlık düny as ında sevgili A llah'tır. İslâm Pey

g ambe r i (s.) açlıktan midesine taşbağlamıştır. B u doğru. A ma v ar

dığınız sonuca bak, "Öyleyse düny anın açlan, açlıklarına razı ve şük-

redici olmalıdırlar. A çlığı gerekli k ılan ahiretin mutluluk, kurtuluşve

hoşnutluğudur. Etk in fa k tör budur. Ölüm de n s onr a sizi salihler ,

müminle r ve kurtulmuşlar dan kılan faktör olduğundan size bu dünyay ı

zindan kılanlardan memnunsunuz. Öyleyse elinizdeki lokmayı da bunlara veriniz ki Ahiret'te daha fazlasını bulasınız!"

Ey anam, ey babam! Ben, “Bu lokmayı bırak” diyenin, bu söz

leriyle ney i amaçladığını biliyorum. S en idrak edemiy or ve hayatının

dar çerçevesinden bir türlü çıkamıy orsun. B u zühdperes tliğin, bu uyuş

turucu dinin sana bırak dediği lok may ı kimin kaptığını da g örüyor um.

Ben sizin bir oğlunuz bir kızınız olar ak sizi asla bağışlamıy or um. Şu ül

kede, sizin dininiz, sizin Şianız adına ne medres e, ne fakülte ne dekütüphane olsun istemiyorum. Bu inandığınız biçim ve koşullara uygun

hiçbir şey is temiyorum. Bunların hiçbiri benim derdimin dermanı ol

madığından, g idip başka dinlerin mekânlarında başka şeyler ok umay ı

tercih ederim. K üfr edip, bana fesad ve kötülük olarak belletmeğe çalış

tığın o şeyler bakıyorum ki istekler imi temin eden alternatifler dir.

Evet, bir yol vardır.

Senin yoluna koy ulup, örtünüp güneşten yoksun mu olay ım? ! S-

enin hayır!., hayır!, hayırlarınla mı amel edeyim?!



İkinci B ölüm

BEN SORUYORUM

Şu anda neyi söy ley eceğimi de bilmiy orum. K imin temsilcisi ola

rak sizinle k onuşay ım? Çünkü, şu ana kadar mesajlarını, it irazlar ını

iletmey e çalıştığım kuşakla ortak inancım olmadığından onların temsil

cisi değilim. Bu toplumun dininin k utuplan olan, özü olan kişilerin de

temsilcisi değilim ki onların adına konuşay ım. Çünk ü onlar beni kendi

temsilcileri olarak kabul etmedikleri gibi beni Allah'ın gidermesini arzu

ladıkları bir belâ bilirler. Öyleyse konumuma, durumuma varın siz birisim koyun, hüküm verini.

İna ndığım İs lâm

Ders ar kadaşlarıma, meslektaşlarıma, hocalar ıma, sanatçılara, en

telektüellere, değişik ideoloji mensuplarına, hümanizm- demokrasi- öz-

gürlük felsefelerine ilişkin çeviri kitapları okuyanlara, adalet tar aftar larına, insanlığın özg ürlük ve kurtuluşunun sor umluluğunu hissedenlere

ve benim s ınıfımdan olanlara şunu demek istiy orum:

İslâm sizin sandığınız gibi değildir. B enim bu dinle ilişkimi sürekli

kılan ve k oruyan İnsanî sorumluluk ve bilimsel bir akidedir,. Y oksa ne

dinin sırtından rızkımı temin ediyor, ne itibar sahibi oluyor ve ne de



54 • A nne B aba B iz S uçluy uz

sosyal bir mevki sahibi oluyorum. Belki dinî akidem hatırına bunların

tümüne tek me vurmuşum. Ben, iş, toplum ve ekonomik mas lahat adı

na değil; bir gerçek adına bu dine inanmışım. Senin gibi aydını ve senin hedef ve şiarlarına da inanıy orum. Ben de zulüm ve adaletsizlikleri,

aykırılıkları, dengesizlikleri kökten kaldırmanın çabasındayım. Özgür

insanın oluşması yolundadır g ayretim. Öy le bir dinin izindeyim ki, y ok

sulluğu ve sınıf çatışmas ını kaldırır. Öyle bir dine inanıy or um ki insan

lara bu düny ada kurtuluşve özg ürlük bağışlar. Öy le bir sorumluluğu

y ükle nmişim ki, bu sorumluluk, he men herkese bu düny ada dirilik ve

olgunluk kazandırır. Öyle bir akideye inanıyorum ki, adalet terazisiniölümde n önce çağdaştoplumda ikame eder. Müslüman oluşum bun

dandır işte.

Öğrencilerimden biri, bir dinleyici üslubuyla: "Senin nitelendirdi

ğin biçimde din ve Şia mezhebi nes nel olar ak g erçekten dev rimci mi

dir? Yoksa maslahat icabı mı böyle nitelendiriyorsun?" diye sordu. De

dim ki,

"Ne maslahatı? Dinî mücadele ve ey lemimde elde ettiğim şey in ne

olduğu ortadadır. Bilimsel kişilik ve aydın olma itibarımı, g ençliğimi,

rahatımı, ailemi, hay atımı, geleceğimi, işimi... Evet herşey imi imanım

hatır ına g özden çıkar tmışım. Görüy or sun ki bunların karşılığında elde

ettiğim şey, ehl- i imanın töhme t, sövg ü ve acımasız tavırlarıdır. Biliy or

sun ki, eğer hayatımı bu yolda vak fetmek y erine başka yollara vakfet

sey dim, rezilliğe bulaşmış, f akat; bağ, bahçe, konak , araba sahibi, sos yal mevki sahibi biri olurdum. V ey a fakültede profesör ve çağdaşk u

şak nezdinde saygın bir kişi olurdum. A ma ben onlar ın tavrıyla işy ap

may ıp bütün gücümle, bilgi ve k alemimle, A llah, din, İslâm ve Şia'nın

peşine düştüğümden artık onların benimle bir işleri kalmamıştır. Uzak

tan bana ar ka çıkan taraftarlar ım olarak düşlediklerindir, şu anda işimi

kıran ve bana engel olanlar!.

Sanıyorsun ki ben, mantıksal bir kıyas ilkesiyle, dini, dinsiz çevrelerde gündeme getiriyorum. Dini toplumbilim, ilerici ve insancıl ideolo

jilerin silahıyla - ki ben her zaman bunlar ı kullanmak çabasındayım- sa

vunuyorum. Geleneksel dinin resmî mütevelli ve savunucuları da be

nim koruyucularımdır... Beni böyle sanıyorsun ama durum hiç de se

nin s andığın gibi değildir, tam zıddmadır. Beni Dine ve Şia'ya çeken



Ben Soruyorum •55

bu geleneksel çevreler değil, aklî ve insanı gerçekliklerdir. A y nı za man

da kişisel veya sosyal bir maslahat da değildir. Hristiy an ruhanîlerin

tekfir ettiği Ernest Renan'ın itirafıyla "İslâm insanın dinidir ." Ve beninanıy orum ki Şia da diğer İslâm mezheblerine karşıt özel bir mezheb

değildir. Y ani geleneksel Cebriye, Mutezile, Eş'ari, Zeydiye mezhibleri

ya da S ünnî Şiî mezheblerinin şu andaki g örünüşüne katılmıy or um. Bu

mezhebler, Hristiyanlık'taki Ortodoks, Katolik, Protestan ya da Angli

kan mezhebleri g ibi değil!

Göre ce bir kaç şeye teslim olan, veya dinî usulleri, mezhe bî usulleri ayrı olan ya da İslâm, üç değişken ilke iken; Şia iki değişken ilke

olan bin mezheb statüsü de değildir . Şia İslâm'dır, başka birşey değil

dir !. Bence Şia İslâm'ı kavramanın bir türüdür. Nasıl bir kavrama? İle

rici, soyluluk karşıtı, ırksal ve sınıfsal İslâm patentli egemenlik lere kar

şıt tavrı olan bir kav rama. Şia, başlang ıcında, İslâm'ın gerçek çizgisin

de ruhsal ve toplumsal düzlemler de oluşmay a başlay an bozulmay a k ar

şıt bir hareketti. Anti- İslâmî, soy- ırk- sınıf unsuruna day alı çıkışlar karşısında, bunların bilinçli- bilinçsiz etkilerine karşı Pey gamber (s.) sünneti

nin koruy uculuğunu y apmıştır. T oplumda g ücü elinde bulunduranlar,

İslâm'ı salt gaby a iman ve doğa- ötesi bir akide olarak kabullenmişler

dir. T oplum planında ise, politika olar ak tarihte görüldüğü gibi baskıya

day alı eg emenliği, ulusalsınıfsal sistemi y aşatmışlardır. Bu g üçler hep

eg eme n olduklarından, Şia, İbr ahimî pey g amberler in mesajı ve İs

lâm'ın temel hedefi olan iki asla, yani A dale t ve Imamet’e dayanmıştır. Bu iki ilkeyi hareketinin şiarı olarak belir lemiştir Şia. Buradak i kas

tım kesinkes, kalıtımcı, geleneksel, tutucu ve fanatik eğilimleri olan Şia

mezhebi değildir.

Ben, senin gibi sorumlu, topluma karşı y ükümlülükleri olan bir ay

dın olarak, senin de sahip olduğun anti- gerici, anti- sınıfsal, ilerici İnsa

nî arzu ve duyarlılıkların sahibi olar ak, y aptığım bilimsel ve tar ihî araş

tırmalarım İslâm'ı tanıma, İslâm tarihini öğrenme, geçmişdinlerle m odern ideolojileri bilme sonucunda şu nesnel- bilimsel sonuca ulaşmışım.

Şia, ak idevî açıdan İslâm'ın ilerici bir telâkkisi, siyasî ve sosyal açıdan

İslâm tarihinin halk tan yana o lan bir ekolüdür.

Halk tan yana, özgürlükçü ve devrimci olan sana, inandığın ekolün

- felsefî, bilimsel, ve stratejik y öntemi her neyse onunla işim yok- tüm




hedef ve şiar larının özeti bu iki temele niçin uymamaktadır diye s ora

rım. İnandığın din her neyse - Kollek tiv izm, İdealizm, Diyalekt ik, Ma

teryalizm, Egzistansiyalizm, Hümanizm , Demokras i, Liberalizm...- buiki temel ilkeyi ey leminin elbisesi y apmak isteğinde midir?

Nedir bu iki ilke?

Birincisi, sınıfsal çelişkili, sömürücü, zalim, toplumu parçalay ıcı,

bir sistemi değiştirip y er ine eşitlik ve adalete dayalı bir sistemi ikame

etmek. Yani Adalet!

İkincisi, toplumu; dik tanın, soy luluğun sultas ından kurtarıp, devrimci, İnsanî ve temiz bir önderliğe teslim etmek . Y ani İmamet!

Biri toplumdaki sınıfsal sistemi değiştir mek isterken diğeri to plum

daki egemenlik sistemini. "Niçin?" dedi. Dedim ki: "Senin hayal ve id

diana g öre Şia mezhebinin aslı, riyazet, ibadet, mate m ve ağlay ıştan

oluşuyor!? Oy sa böyle değil. A slında sen, Şia'nın mezhe b olduğuna,

binasının iki ilke üzerine kurulu olduğuna, bütün Şia'nın bu iki ilkeyle

s ağlamlaştığına inanmak is temiy orsun: B ir incis i adalet, İkincisi im a

met.

Bu senin diğer ekollerde aradığın şeyler değil midir? Bu, ins anlık

ve toplum için gerçekleşmesini is tediğin şey değil midir?

Şia bu iki ülke üzre sağlamdır. A ma ne y apalım ki bu iki ilkeyi aslî

anlamla rından uzaklaştırmışlardır. Y ani bu iki ilke is im olarak kor unur

ken, resim olarak reddedilmiş!

Eğer hileciler, bu ikisini anlamsız ve etkis iz kılmışlarsa, bu ik isinin

anlamını kaldırıp yerine takiye, ibadet ve riyazet gibi kavramlar ika

me etmişlerse de ben ay dınlara ve halka seslenerek bağırıp söy lüyo

rum: "Hay ır! Şia'nın ilkeleri bunlar değildir. A dalet ve İmamet'tir." B i

zim talihsizliğimiz bu iki ilkeyi isim olar ak bırakıp, anlam olarak değiş

tirmişolmalar ından kay naklanmaktadır. Öy le ki Şia'nın ne adaleti ada

lete yarar; ne imame ti imamlığın işine gelir. İmameti Şah Abbas'ın kıs

meti olurken adaleti de zulmüne alet olmuş! Cihad, işkence ve aşkla

dolu geçen as ırlardan, s ahte A rap hilâfetinden, Moğol s ultasından s on

ra, Şia'nın yoksul ve mahrum halkının elini tutan ise A li'nin sev gisi kı

lıfına bürünmüşolan Hakan'ın zorbalığı ve Han'ın zulmüydü!.



Ben Soruyorum •57

Herşey i değiştirmişlerdir . Dışg ör ünüşünü korurken, anlam, ruh,

y ön ve tavrını değiştirmişlerdir. He r zama n bir düşünce ve akideyi için

de bar ındıran, birer zarf örneği olan İslâmî kav ranılan, kendi sınıfsal,

politik ve ekonomik çıkar ları için değiştir ip özg ün yapısından ve içerik

ten yok sun kılmışlardır. Boş, çürük, bey insiz ve ruhsuz kavramlar! Boş

kap misali kav ramlara huraf e ve uyuşturucu unsurları ağır basan ant i

İslâmî nesneler doldurmuşlar dır.

Tevhid, Kuran, dua, hac, adalet, imamet, velayet, Ali, Hüseyin,

me ad, şefaat, kaza ve kader, tevessül...Bütün bu kavramları salt lâfzî biçime dönüştürmüşveya asıl anlamlarının tam zıddı bir anlamda kul

lanmışlar dır.

Ve sen... Kardeşim, bacım, işarkadaşım, sınıfdaşım!.. Yazar, çe

virmen, aydın, bilgin, sanatçı; sosyalist, liberalist, özgürlükçü, top-

lumsever, iler ici, adaletsev er, önderlik- kardeşlik aray ıcısı, ins anlığın

kurtuluşve dir ilişinin özleyicisi. S enin şu kav ramlar dan anladığın, din

adına, İslâm adına g örüp aşina olduğun anlam var ya, işte o, bunların yürürlükte olan uyuşturucu ve bozuk anlam ve lâfızlarıdır. Oy sa İslâm

bu değildir. A llah, Mead, İmamet, A dalet, Hac... bu değildir. S enin

g ördüğün biçimiy le dışladığın değildir. S en dışlamakta haklıs ın. A nc ak,

be nim de mek istediğim senin dışladığın, olumsuz tavır takındığın şey

hakk değildir.

T ahrifler S ürüy or

Baylar, bayanlar!

B u dinden bıkan entellektüel bacı ve kardeşime şunu demek isti

yor um: S enin söz konusu, olduğun ilâh, insanlığa uyuşukluk veren bir

dinin konumlandırıcısı ve koruyucusudur. Bireyi kişisel sor umluluktan

vareste kılan, insanları adak adamağa, dalkav ukluk etmeğe teşvik eden

bu ilâh, İslâm'ın ilâhı değildir .

T evhid, salt doğa- ötesi idealist bir teori değildir. T evhid, A llah'ın

var lığında tek olduğuna, çoğul olma dığına inanmaktan da ibar et de ğil

dir. T evhid, aynı zamanda bir düny a g örüşüdür. T arihî, sosyal ve İnsa

nî bir görüştür. Varlıkla birliğin, ırksal- sınıfsal birliğin alt- yapısıdır tev

hid. Grupsal, düşünsel, sınıfsal ve ulusal şirkin inkârcısıdır.




İslâm'ın ilâhı; izzeti, bilimi, demiri, adaleti, c ihadı, sorumluluğu, in

san iradesi, özg ürlüğü, serveti, me denîleşmey i, ins anın doğay a ege

men olmas ını sevendir. İnsan bu ilâhın emanetçis i, y eryüzündeki ha

lifesi, ruhunun taşıyıcısı ve melek lerin secde ettiği bir yaratığıdır! .

İnsan O'nun dostudur. Y a zillet? İnsanı, "Allah'ın ahlâkıyla ahlâkla-

nınız 'a çağırmak bu zillete mi çağrıdır?

İslâm'da A llah adildir. Bu, evrenin adalet temeli üzre olduğu anla-

mınadır. Çünkü Allah, bu evrenin yaratıcısıdır. Varlık O'nun tecellisi

ve varlık düze ni O 'nun irades inin tecellisidir. T oplum, yaradılışın yasa

ve düze nine day alı olduğunda n dürüst ve doğal toplum zorunlu olarak

adale t teme li üzer edir. İnsanın hay atıda A llah'ın irades inin tecellisi

doğrultusunda olmalıdır ki âdil olabilsin. Çünk ü ilâhî irade âdildir. Öy

leyse A llah âd ildir sözü şu anlamdadır : "Adalet bir düny a g örüşüdür.

Eğer toplum adalet temeline day anmıyorsa, anti- İslâmîdir.. doğallık

tan uzaktır, bozuk ve yokolmaya mahkumdur ve evremin sisteminezıttır." Bu, adalet in anlamıdır. A dalet, fizik ötes i, felsefî, yaşam ve ev

renle ilişkisiz, toplumsal adalete yabancı değildir . Belki bunun karşıtı

olarak adalet, ilâhî bir sıfattır. Yani âdil sistem, salt tevhidî/dinî bir

sistemdir. Y ani adalet; v arlık, doğa, toplum ve insanlararas ı ilişkinin

alt yapısıdır.

Şia'nın ada le t’i temel ilke alması şu anlama dır : A da le t bugün

anlaşıldığı gibi salt f îzikötes i, felsefî bir konu ya da bilg in ve filozofla

rın başını ağrıta n bir ak ide değildir. A dalet, zulümle mücadelenin şi

arıdır.

Demek istiyorum ki:

Kardeş, Bacı!.

Biz bir Müslüman olarak İslâm tar ihinin zorbalığa day alı, P ey g am

ber (s.) sünneti iddias ındaki hilâfete karşıyız. B u şu anlama gelmekte

dir: Toplumsal hayatta önderl ik , masum insana yani temiz etekli insa

na özg ü olmalıdır. Hain, kirli ve uzlaşmacı olana ait olmamalıdır. İn

sanlığın önderliği bu hareket, bu yön üzre olmalıdır.



Ben Soruyorum •59

Benim inandığım din, insanları yoksulluğa y öneltici değildir. Belki

bu din y oksulluğu küfrün duvarına bitişik bir duvar say ar1. Pey gamber

(s.) ve Ali'nin terbiyesini alan büyük insan Ebu Zerr der ki: "Yoksulluk bir kapıdan girdi mi, din öbür kapıdan çıkar."

A li, oğlu Muhammed Hanefî'yi şiddetle uyarır. "Çocuğum yoksul

luktan Allah'a sığın. Çünk ü yoksulluk, dini eksilten, aklı sarsan, nefret

ve kini körükleyen bir faktördür."2

Öyleyse yoksulluk ve mutsuzlukta kemale eren bir din bizim dini

miz değildir. Belki o, Hristiy anvar i veya Hintv ar i bir sufilik ve riyazetile çile çekmedir. İslâm, izzet, servet, g üç ve cihadda hayat bulur. S e

nin y oksulluğu kendisine er dem g ördüğün A li, benim inandığım A li

değildir. B enim inandığım A li, çok yüce meziy etler e s ahip olmas ına

karşın insandır. G ücün, düşünce nin, söz ve y azının savaşve k ahra

manlığın, aşk ve ve fanın, tenzih ve sak ınmanın, incelik, duy gu ve ruh

güzelliğinin, hak y olunda sertliğin, İnsanî adaletin kesiştiği, bir leştiği bir

insandır. Birey ler in hukuk unu teslim anında hakimdir. İslâm toplumu-nun büyük şahsiy etlerinden Ha nif oğlu O s man’a üç dirhem verirken

kölesine de üç dirhe m verendir. Bu benim inandığım A li'nin ekonomik

sistemidir. Doğru, âdil bir ek onomik ortaklık.

Mihrabdaki duasında ruhunu terbiye eden, savaşalanında düşma

nını ezen, İslâm to plumunda müslüman da olsalar; zalimle, işçisini sa

tan patronla, sömürücüler le İslâm için mücadele edendir.

A li'nin dilinde hak, güç demek değildir. H a k Ali'nin hükümeti ve

ya A li'nin hak kı anlamına da değildir. K endi hakkından rahatlıkla vaz

geçtiğini görüyoruz. Belki Ali'ye göre hak , halkın hakk ı ve zorbalığın

ölümü anlamınadır. A li şöyle buyurur: "Benim düzenimde hiç kimse

karıncanın kazandığını ağzından alamaz. B enim düzenimde her insan

diğerine eşittir. Eğeı; müslümans a imanında, eğer müslüman değilse in

sanlığında! He r insan Malik katında kardeştir!"

1 Pe y g amber : "Yok sulluk nerede y se (az kalsın) küfür olac ak tı." diye buyurur.

2 Ne hcül B ela ğa'dan

’ Malik Eşter: D ev rinin e n değer lilerinden ve Hz. A li'nin en iyi dost lar ından. H z. A li'nin Mı

sır'a vali olar ak t ay in ettiğinde k endisine verdiği e m irn am de k i em irler den biri, M. A kif Er-

soy ta r af ından şöyle te r cüme edilmiştir: "İns anl ar y a din de ka rde şin/y a da hilk at te e şin

dir ." (K İT A B EV t)



60 • A nne B aba B iz S uç luy uz

Demek istiyorum ki:

Benim inandığım Islâm, bireysel kurtuluş, ölümde n sonraki bireysel kurtuluşiçin r iyazet, cefa ve y oks ulluğu öneren bir din değildir. Be

nim İslâm’ım O s man ve A bdurrahman'ın İslâm'ı değil, Ebu Zerrin İs

lâm'ıdır! Ebu Ze rr in şiarı, servet y ığmay a, halkın yoksullaştırılmasına

ya da s ömürülmesine elv erişli bir ortamın hazır lanmasına karşı çık

maktır. Y ani E bu Zer r'in şiarı:

"Ey iman edenler, (Yahudi) Ahbarlar (hahamlar) mdan ve (Hı

ris tiyan) Ra hiple r inde n çoğa ins anlar ın malını hak s ızlık la yer ler ve (insanları) A llah'ın y olund an alıkoyar lar. A ltm ve g ümüşü birik tir ip

A llah y olunda infak etmey enler i elim bir azabla müjde le ." (Tevbe:

34)

ay etindeki durumun İslâm’a toplumunda oluşmasına karşı çıkmak tı.

Osman ve Ka'bûl Ahbar, Ebu Zerr'e Kur'an'ı tefsir ederek, "Evet a-

ma bu ayetteki ruhanîler , mülk sahipler i ve servet y ığıcıları diğer dinlere mensup olanlardır." dediler.

Ebu Zerr: "Ayetin neresinden diğer dinlere me ns up olduğu anlaşı

lıyor? He r ne kadar ay etin başlangıcı diğer dinlerin ruhban ve ahbarla-

rına yönelik se de. ay etin son kısmı geneldin herkesi kapsar. İster müs-

lim ister kâfir, ister muv ahhid, ister müşrik olsun malı, altını, serveti

y ığan her kesi.." dedi.. Osman'la çatışması bu nok tadaydı.

Ebu Zerr gerçek bir İslâm bilimcisidir. Y ok sulluğun, açlığın, deng e

sizliğin ve toplumsal çelişkinin oluşmaması için K ur an yasasına uygun

bir cihad şiarıyla, sana, bana ve bütün aydınlara İslâm'ın bu tür çelişki,

dengesizlik, servet y ığma ve yoksulluk dini olmadığım göstermek için

canını verdi.

E şitliğin S img esi: HaccBu kuşağa deme k is tiyorum ki:

A ydın kardeşve bacım!

Doğrusu senin de alaya alıp dile doladığın hacı(! ) g er çekten İbra

him'in Haccı'nı yapan hacı mıdır? Her yıl, her insan kuşağının İbra



Ben Soruyorum »6 1

him’le ahidleşmesi midir? Ne ahdi? Ne y apacak ? B u insanlar ın her yıl

her kuşak, y apmak için söz verdikleri ve İbrahim'in başlattığı hareket

ne hareketidir? İlk bas amağında tevhidin gerçekleşmesi ve şirkin yoke-dilmesi hareketidir!

Deme k is tiyorum ki, şu anda şirk yoksa, puttan İbrahim kırmışsa

niçin hâlâ daha g üçlü ve daha çok put var insanoğlunun hayatında?

İbrahim salt tar ihe ait bir kişilik değildir. Ondan sonrak i pey g am

berler ve en son benim peygamberim de onun yolunun sürdürücüsü-

dür. Öyley se İbrahim'in yolu, y olcuların hâlâ izlemesi gereken bir yol

dur. O'nun hareketi, hay atın hareketidir. İbrahim’in kendisiy i mücadele

ettiği şirk, bug ün O'nun çağından daha güçlü bir biçimde dünyay a ege

mendir. Hem daha da katı, daha da kötü, daha da sinsice... En önem

lisi, daha da gizlice...

Hacc büyük bir İnsanî gösteridir. He r y ıl, her kuşak tan insanlar,

sosyal hayat ve sisteminden soy unmak, bağve bağlantılarını kopa rma

lı; ırksal, ulusal, ailevî ve sınıfsal tüm renk, alâmet ve elbiselerden sıyrılmak, hay atın insana yüklediği tüm sınır ve kay ıtları kesip atmalı, öz

gür, renksiz ve eşit bir or tamda kefen giy meli ve o g örkemli sahneye

çıkmalı!. Çünkü, o sahnede her birey tarihin muhacir ve mücahidi

olan İbrahim'in hareket ve hey ecan dolu destanını tekr arlamaktadır.

Bu, onda herk esin o ilk gösterinin tekrarlayıcısı olduğu bir sahnedir.

Bu devrimci ve görkemli törende birey; tüm hareket tavır ve davra

nışlarıyla, İbrahim, Hace r ve İsmail'in büy ük anısını tazeley ip somutlaştırmaktadır.

Hacc; insanların eşitliği, ulus ve sınıf lar ın birliğidir .

Tavaf, aşk ve tev hid’dir.

Sa'y; ey lem ve cihad, öğrenme ve bilince bir dönüş, ideal ve aşk

hedefine yönelme hicretidir.

K an bay ramı, kendi İsmail'ini kur ban eden hr bireyin, her İbrahim! bireyin tarihin üç boyutlu, (içindeki ve toplumdaki) şey tanına kar

şı bir zafer bay ramıdır.

Haccın odak noktası, insanların Kıblesidir. Tavafın odak noktası,

ferdî hayattaki amellerin merkezi ve Hacer'in istirahatgâhıdır.




Hacer, haccın menâsik ve farzları adına her yıl milyonlarca müslü-

ma nın taklid ile tazeledikleri bu amelde İbrahim'e y oldaşlık eden; İbra

him'e uyarak yaşamışolan bir cariye! He r şey yok olucudur. A ncak , A llah'ın rızasına uygun olan şeyler başka! A llah, bütün pey gamberleri,

salih ve aziz kulları arasından bir komutan seçti. O'nun mezarı da in

sanlar ın tavaf ının başlang ıcı olan A llah'ın ev inin y anında. K adını, pis,

adî, değersiz ve terkedilmesi gereken bir varlık olarak g ören dinlerin

aksine. Allah, tarihin bütün çehreleri arasından Hacer adında bir kadı

nı seçmiştir. Bir esir, bir anne! Ve O'nu bu K â'be'nin civ arına def nettir

di. Onun mezarını kendi evinden bir bölüm olarak bildirdi. Bütün kullarına ve peygamberlerine bu evin etrafını tavaf etmelerini emretti.

Haccın, her hareketinin bir sembol, bir hikmet, bir arınma ve ıslah

oluşu bundandır. Müslümanların hacda birbirler ini daha çok tanımaları,

birbirlerinin hay ır ve ıslahı için çabalamalar ı, diğer bütünleşme için

sözleşmeleri sözkonusudur1.

Oy sa g idip g ördükten s onra hacının ne y aptığını daha iyi farket-

tim. Hacının aldığı sonuç nedir ? K imler gitmektedir? Çoğunluğu, bütün bir hay atı boy unca özgürce dilediği işi yapmış, smırsız- bağsız, so

rumsuzca y aşamış, ölümün y aklaştığı demlerinde, ölünce Münker- Ne-

kir’e bir har aç (!) verebilmek için gelenlerdir. Çoğunluk ömrünün so

nunda gelir ki, ar tık y apabileceği bir şey kalmamışolsun ve dönünce

dört- gözle ölümü beklesin. Yani “Bu farz da tamamlandı! B u da boy

numdan s öküp attığım bir borçtu!" desin.

A ncak , hacca g iden herkes böyledir deme k is temiy orum. Birey ler

de dışa yansıyan birey sel ahlâkın izleri vardır kuşkusuz. A ncak siyoniz-

min Mekke k öşesine kurulduğu, s ömürü ve empery al izmin İslâm'ın kal

binde - Mekke'de- özg ür ve rahat olduğu bir zamanda, bu değerlerin,

geleneks el amelin ne fay dası var?. Biny üz yıl önce İmam Cafer oğlu

Musa, bunlara diyordu:

"Gürültü (kalabalık) ne kadar çok ve hacı olanlar ne kadar az!"

1 "Ve A lla h y olun da hak k ıyla Ciha d edin. O sizi seçmişve baba nız İbra him'in yolu ola n dinde s izin için bir zo r luk kılmam ıştır. Da ha önce, pey g ambe rle rin size şahid olmas ı, sizin de insa nlar a şahitle r olm an ız için size müsl üma n a dım veren odur." (Hacc: 78)



Ben Soruyorum •63

A nnen- baban ve mü'min kuşağın hacca g idip döndüklerinde bir

sonuç almak istersin. Hacc’m etkisiy le işve kişiliklerinde değişimler

g örmek istersin. A ncak Hacc'ın sonucunun g erçekleşmediğini ve değişim olmadığını görürsün. A ksine aldığı hacılık payesiyle, heme n s ömü

rü, ihanet ve kirli işleri daha, kayıtsız ve sınırsızca y apmay a başladığını

görürsün. Bir de bakıyors un ki onun elde ettiği ve senin de hay atında

izlediğin, bavulunu açtığında aileye ve dos tlara bir sürü hediye getir

mek biçimindeki bir sonuçtur. Yani aslında, Japon kapitalistleri, put kı

ran İbrahim Halil'in geleneğinden büy ük ölçüde nas ibdar olmuş!

Kur'an Okunan Kitaptır

Demek istiyorum ki:

Evet, sen Kur'an diyorsun, ama hangi Kur'an? Cehaletin elinde

teberrük edilip kutsanan bir nesne olan Kur'an mı? Cinayetin mızrakla

rının ucundaki Kur'an mı? Yoksa çeyrek yüzyıldan daha az bir sürede

çölün dağınık ve düşma n kabilelerini birleştirer ek düny anın eg emengüçlerini - Bizans, Sasanî- çöke rten, insanlığın kaderini ele geçiren,

devrimci yapısıyla insanlık tarihinde yepyeni bir medeniyet ve kültür

meydana getiren bir kitap olarak mı Kur'an?

K ur'an, A llah'ın adıyla başlay ıp, na s ’ın y ani halk’m adıyla sona

eren bir kitap! asumâni bir kitaptır; ama bugünkü müminlerin inan

dığının, imans ızların kıyas edişinin aksine daha çok doğay a - yere-

y önelik bir kitaptır . Daha çok hay ata, bilgiy e, izzet, güç, iler leme, ke

mal ve ciha da y önelik ! Yaklaşık y etmişsures inin adını insanı ilg ilendi

ren konular dan alan bir kitap! Yaklaşık otuz suresinin adını maddî fe

nomenlerden alırken, yalnızca iki suresinin adını ibadetlerden alan bir

kitap!.

Tebliğcisi ümm î olan bir kitap! Bizzat K ur a nın kendi deyimiyle ne

kitabı ne de okuma- yazmayı bilen bir pey g amber, mürekk ebe, kalemve yazdıklarına and içti1. Cihad ayetleri, ibadet ayetlerinden fazla olan

bir k itap! İlk mesajı ok umak olan ve A llah'ın öğretmekle iftihar ettiği

1 "Nün, Kalem ve yazdıklarına and olsun." (K alem: 1) Birç ok m üfes sir ’nun için "g eçmişte

kendisinden mürekkeb elde edilen bir cins balıktır” derler.



64 ••A nn e B aba B iz S uçluy uz

bir kitap! İnsana kalemle öğretilmiştir !2 Okuma ve yazmanın y ay gın ol

madığı bedevî bir toplumda kalem, ok uma, y azma...

Bu kitap dostunun cehaleti ve düşmanın ın hiles iy le yapraklanaçıldığı g ünden beri, y apr ak lan masraflı olmay a başladı. Metni terkedi-

lip cildi revaç bulduğundan beri, adı "okumak" anlamına g elen bu ki

tap ok unmaz oldu. K utsama, teberrük ve mal, k azanma işleri gördü.

T oplumsal, ruhsal ve düşünsel mesele ve dertler in cevabı bu kitapta

aranmadığında n beri3 onda soğuk alg ınlığı, romatizma türünde n be

densel hastalıkların şifası ar anır oldu. Uy anıkken terkedip, y atar ken

başlarının üstüne as arak uyuduklarından beri görüy orsun ki ölülerinhizmet ine s unulmakta, ölüp gitmişler in ruhlarına ithaf edilmekte ve se

si yalnızca mezarlıklardan duyulmaktadır.

A y dın bacı ve kardeşim! O nu hayat tan uzaklaştırmak , etk isini top

lumdan silmek, sedasını cihad sahnesinden ve içtihad çevresinden

unutturmak için ne kadar çaba harcadıklarını bilemezsin!

Derler ki, Kur'an'ı "ka-re-e" kökünden alıyorsunuz. "Karene" kökünden alırsanız sonucu "okuma kitabı" değil "yoldaşlık kitabı" olur ki

"kendine yapıştırmak, tutturmak " anlamınadır. Der ler ki; Bis millah'ın

"ba" harfinde gizli olan hikmetler i tefsir etmeğe bir ömür yetmez. Der

ler ki; Kur'an'ın yetmişözü vardır. Her özün yetmişözü vardır. Her

özün y etmişözü vardır. Bu böy le s ürer g ider! . B u doğrudur. Y ani

K ur an çok g enişkapsamlı bir anlam bütünlüğüne sahiptir. A ncak bu

na K ur'an'a y ak laşılmaz! , K ur'an anla şılma z! anlamını yüklemişlerdir. Y ani K ur'an'ı açıp, ok uy up düşüner ek ondan bir şeyler kav rayan mah

kumdur. K ur'an'dan kavradıklarını açıklayan kimseler kuşkuyla karşıla

nır, onların söyledikleri hemen reddedilir.

Derler ki, "Kur'an'ın gerçek ve nesnel anlamı imamlar nezdinde-

dir. B u da özel ve gizli kitaplarda olduğundan kimse ondan haberdar

değildir. B u sır Peygamber (s.) ailesindeydi. Sonr a elden ele geçti ve

en son Gaib İmam’da kaldı." Bu itibarla aslında bu ailenin bu kitabı da

2 "Yaratan Rabb'inin adıyla oku. O insanı 'ataktan (kan pıhtısından) yarattı. Oku, kerem s ah ibi Ra bb'in k al e ml e öğre tti . İns ana bi lm e di ğin i öğr e tt i." (’A lak : 15 ).

3 K ur'an'da en büy ük hastalıklar ın (küfür, nif ak , azg ınlık, isy an ve dalalet (sapıklık), şifası va r

dır.



Ben Soruyorum •65

ha fazla anlamışolması nazarî olarak doğru olmak la birlikte, bundan

hareketle, Kur'an'ın bir mua mma ve g izem kitabı olduğu, beşerin onu

kav ramasının mümk ün olmadığı kanısına varılmış!

Derler ki; "K ur anı kendi aklıyla tefsir eden herkes, ateşteki yerini

hazırlamışolur.” Bu sözü güya Peygamberin (s.) "Kur'an'ı kendi görü

şüne göre tefsir eden ateşteki yerini hazırlar" hadis ine dayandırıy orlar .

Y ani Kur'an'ı kendi g örüşüne ve rey ine göre tefs ir etmek. A slında Pey

g ambe rin (s.) bu sözü gayet mantıklı ve bilimseldir. Dahas ı, araştırma

nın temelidir. A raştırmacı, gerçeği araştırmada; zihnini kişisel g örüşle

rinden, önceki inanışlar ından, öny ar g ılar ından, av rupalı bilginler in

deyimiyle önyargılarından arındırması gerekir. A nca k böyle y aparsa,

bir me tni tefsir etmey e kalkıştığında g erçek anlamı yakalayabilir. Y oksa

her k elime ve deyimi öncek i deyimiyle uyumlu kılmağa vey a kendi i-

nanç karakterine göre tevil etmeğe kalkışır. Oy sa biz bu noktada rey ’ın

akıl diye uyanıkça anla mlandır dığını g örüyoruz. Biz biliyor uz ki bir ki

tap akıl olmadan ne okunabilir, ne onunla amel edilebilir, ne de kavra

nabilir. Bazı insanlar saltanatlarının elden gitmesinden korktukları için

akıl ile tefsiri haram kıldılar, Kur’an'ı okuyup onunla amel etmekten

çekindiler. Hem de bu hadisin hilâfına Kur'an'ı hep re'yleri ile te'vil et

tiler, tefsir ettiler. Böylece bu kitabı, Peygamber (s.) etrafındaki birkaç

kişiyi belirley en ve onlarla dondur an bir k itap biçimine dönüştürmey i

becerdiler. Oy sa bu yaklaşım ve anlay ışbile, k inay eler e, köşeden- kıyı-

dan zor lamalara day alı olduğundan doğru değildir . Bunların karşı çıktı

ğı Peygamber (s.) etr afındaki adamları sav unanların bile K ur a na y öne

lişi bunlardan farklı değildir.

Da ha kötü sözler de söylediler. "A slında gerçek K ur an, İmam- ı

Zam an'ın elindedir. Zuhur ettiğinde kendisiy le beraber g etirecektir .

Mevcut K uran gerçek K ur an değil!! Bozulmuştur! ! Bazı ayetler ondan

çıkartılmıştır !?"

Bu s öz herşeyi altüst etmektedir. İslâm düşmanları çok uyanık. İşikökten halletmek istiyorlar. B u konuda epey çabaladılar da. T üm at

raksiyonlarıyla, hileleriyle, K ur'an'ı, halkın arasında kapatılmış, sesi kı

sılmış, düşüncesi, hedef ve mesajı belirsizleşmişve terkedilmişkılar lar

ken, cildinicismini yaygınlaştırdılar. Evet, or tamı bu biçime dönüştür

müşolmalar ına rağmen onlar için tehlike şudur: Belki bir g ün bu or ta



66 • A nne B aba Biz S uçluy uz

ma kulak asmayan bazı aydınlar çıkar ve bu kitabı açıp okurlar, ondan

ilham alırlar. Düşünsel perişanlıklar, itikadî çelişkiler, müslümanlar ara

sında İlâhîymişg ibi sunulan tefrika ve mezhe p bağnazlıklar ına savaşaçarlar. Ve İslâm’ı yeniden Kur'an'ın ocağında k avramak isterler. Cahil,

ölü, müşrik, hasta, putperes t, ayrılıkçı ve çökmüşmüslüman toplumla-

ra yeniden vahdet, hayat, hareket, bilgi, sorumluluk, açılım, akletme

ve düşünsel y enilenme bağışlayabilirler.

İşte bu uğursuz şayiayı, bu korkunç iftira ve faciayı "B u gerçek

K ur’an değildir , ger çek K ur'an Gaib İmam'dadır..." y alanını İslâm'ın yo-

kolması ve müslümanların ölümü için körüklediler. Çalıştılar, çabaladı

lar. Bazı bilginlerin yağına bu zehiri kattıkları gibi bazı ünlü kitaplarda

da yer almasını sağladılar. Bazı gruplan bu faciaya inandırdılar. A ncak

mutlulukla ifade.ederim ki bizim ulu ve güvenilir âlimlerimiz çabuk

dav ranıp karşı çıktılar. Buna tav iz vermediler. Faciayı kökünden kurut

tular.

B e nim ay dın dos tum! B ütün bunlar şu anlamadır : "Düşman,K ur'an'dan korkuyor." A ma, nas ıl? Düşmanın bu korkusu senin hayat,

kurtuluş, uyanıklık, bilinç ve yaratıcılık konusunda bu kitaptan mutma

in olmandan, onu kavramandandır!.

A y dın dostum, daha neler neler yaptılar!

Ok uma nın, düşünmenin, ay dınlanmanın, k av ramanın, bilinçlen

menin, yol bulmanın (hidayet), ay ağa kalk manın (kıyam), amel etme

nin kitabı olan Kur'an; izleyicilerinin, yükümlülük, seçebilirlik (furkan)

ve İnsanî sor umluluğu adına önerdiği tek çözüm istihare olan, teber-

rük edilen bir k itap biçimine dönüştürüldü. İzley icilerinin ona karşı g ö

revi: Kupkuru bir yüceltme, takdis, tazim, teberrük ve öpmek... Abdet-

siz el sürmemek, bir kılıfa geçirerek aynanın kenarına veya duvarın

yüksek yer ine as ma k...K undağın y anına, yeni ev in kapısına, mis af ir in

başucuna... Bazı sûreler i, ay etler i de cadıca işlevler, özel törenler , tıl

sım ve büyüler, cin ve romatizma kovup gidermeler, büyük büyülerin

düğümle rini atmalar...için kullanılır oldu. Veya lohusa kadın ile ineğin

sütünü çoğaltmak için...

Biri diy ordu ki: "Dindar ay dınlarından yetmişkişinin de bulunduğu

siyasî bir ha pis hane de , K ur'an'da bir k onuy u ar aştırmak is tedim.



Ben Soruyorum •67

K ur an bulamadım. A ma bu yetmişay dında, farklı baskıları olan deği

şik yüz dua kitabını g ördüm, say dım!"

Hang i K ur anda n söz ediyorsun aydın kardeşim? T oplumun çökü

şü ve kültürel zaaf iyetten acı duyan, sorumluluk sahibi sen yazar, s a

natçı, öğre tmen, çevirmen, öğre nci! Ha ng i K uran? A caba siz K ur a na

karşı çıkan ve siz ona uyanlar, evet s iz... B ildiğiniz , t anıdığınız bir

Kuran hakkında mı yargıda bulunuyorsunuz? Tutuculuk faktörü, uyan

kişiye, Kur'an'ı ok umadan, tanımadan, k av ramadan k abullenip iman

etme hakkını veriyor. A ma sen, insaflı aydın! S en K ur'an'ı açmadan,

ok uyup düşünmede n, k av ramadan reddetme ve inanm ama hak kına

sahip değilsin! S enin sandığının tam aks ine, K uran izley icilerine söz

söy lemekten alıkonulduğundan, Kur'an'ı cismi takdis edilirken, ruhu,

sözü ve düşüncesi bırak ıldığından sonradır ki, müslümanlar , hürafecili-

ğe, sosyal zaaf iyete, düşünse l donuk luğa, kuru taassuba, e k onomik ,

politik ve bilimsel çöküntüye maruz kaldılar.

Ey bilinçli ay dın! Eğer Kur'an'ı açıp metnini okuyamıy or sa n, nedediğini öğrenip alg ılayamıyorsan! T arihi okuyamıyorsan! B u kitabın

İnsanî devrimin oluşunda ne denli bir mucize olduğunu... BoşY unan

felsefesi, ütopyay a dayalı Hint mistisizmi, soyluluğa dayalı R oma ve

İran medeniy etleri ile araplar ın barbarlık ve cahilliği or ta mında n ansı

zın k ültürel, düşünsel, siyasî ve a hlâkî plat for mda nasıl evrensel bir

mucizey i gerçekleştirip coşturduğunu... Parça parça ins anlığın kalıbına

devrimci r uhu nasıl yerleştirdiğini, bilimsel, ruhsal ve maddî bir ilerlemeyi takva ve adalet ilkeleriyle her zaman mutluluk ve kazançtan yok

sun halk lar arasında nasıl yeşerttiğini izlemiy orsan, en azından çağda

şımız Kuzey Afrikalı devrimci önder lere kulak v ermelisin:1

"Kuzey A fr ika'nın anti- sömürg eci özgürlükçü hareketi ve uya

nıklığı, tam tamına, Seyyid Cemal 'in izleyicisi ve şiarı tüm müslü-

ma nlar m K ur'an'a dönüşünü te min etme k ola n M uham me d Ab-

duh'un K uzey A fr ika'ya gelişg ününde n başlar. A bduh, bütün İslâm

âlimlerini topladı ve onlara: "Köhne felsefeler, kadim bilimler, Fıkıh,

K elâm, Hikme t, T asavvuf tartışmaları, f izikötesi sorunların g ündem

oluşturması, ayrıntı (fer'i) hükümle r in tartışılması, zihinsel ifrat gibi il

1 La Nuit Co lonial Ferhat A bbas




letler in denizlerinde boğulmak tan vazg eçerek Kur'an'ın izine geliniz.

B ütün kadim , mode r n, İslâmî, gayr i- islâmî bilimle rden Kur 'an'ın

"me s ajf nı doğru- dürüst kav rayabilmek için yardım alınız. S ömürg ehalklar ınızı, çök ük toplumlarınızı, hurafe, tefrika, darg örüşlülük, tu

tuculuk ve cehalete müpte lâ me zhepler inizi K ur'an'la tanıştırınız.

Kur'an'ı hem dinî ve bilimsel çev reler in, hem de düşünürler ile av a

mın zihinlerine açınız. Kur'an'ı bütün bu çevrelerin gündemine soku

nuz ..." diye çağrıda bulundu."

Evet, Kur'an müslüman toplumlarda tekrar gündeme geldikten,

ders mahfillerinde Kur'an okunduktan, din âlimleri arasında Kur'an tefsir ve araştır maları yay g ınlaştıktan, savaşçılar ve ay dınlar ar as ında

K ur'an meseleler i tartışıldıktan, hatta çiftçi evler inde Kur'an öğretildik

ten sonradır ki Kuran; hayatı sınırlayan, biçimlendiren aslî yapısıyla

sofrasını yaydı. B u ilk başlang ıç adımının ürünleri, müslümanlar ı, Fran-

sızın av ucunda köleleştiren kaderlerini değiştirmeleridir... Uy uştur ucu

düşünceyle onları gafil kılan dinî anlay ışlarını ter ketmeleridir.. Akidey e

yerleştir ilen vehimlerden, ay rıntı kabilinden ihtilâflar dan, mezhebî saldırılardan, cahilane tutuculuklardan sıyrılmalarıdır... Yani Kur'an'ın hi

dayetiyle uyanıklık, sorumluluk, bilinç, kendini tanıma, güç ve birlik sa

hibi olmağa çalışmalarıdır.

Bundan önce dindarlar, sömürgecilik ve emperyalizmin boyundu

ruğunda olmalar ına r ağmen, g ündeme gele n dinî amel, dinî tavır onlar

için şu anlama g eliyordu: Bireysel g ünahlardan bağışlanmak, ibadetle

ahiret için sev ap devşirmek, resul ve imamlar ile salihlerin şefaatini kazanmak... Peki emperyalizm? Sömürgecilik?!!

Ve bu tav ırları şu konumda sergileniyor daha açık: Fransız g ene

ralleri, tüm Cezayir, T unus, Merakeş(Fas) ve Moritany a'yı insanlık dışı

Fransız s ömürg eciliği altında tutuyor... Ze ng inlik , izzet ve kültürleri

y ağmalanıy or ... Hem de General Sustel'in oğlu ok atıp avcılığı öğren

sin diye ar ap atı par tilerinin düzenlendiği bir or tam.. Hem de Paris'teki

kar ısına, "Hepimiz iyiyiz. Ben iy iyim, k öpeğim iyidir, A rap'ım iyidir,"

diye mektup yazdığı bir ortamda... Müminler, bu kara g ünlerde, bu zil

let ko numunda , utanılacak y ükü omuzlar ında taşıdıkları o g ünler de,

zikir, dua, tevessül, adak, ziyafet türünden hayır, sevap kazandırıcı iş

lerle uğraşıyor; bireysel olarak k endiler ini cehennem ateşinden, ahiret-



Ben Soruyorum •69

teki azabtan kurtarma çabasını sergiliyorlar.. Zillet, izzete tercih edil

miş...

Fakat K ur an, kutsal raf ından eğitim, öğretim ve düşünme saikiyle

inince, onlara ahiretteki kurtuluşun bu düny adaki kurtuluşa bağlı oldu

ğunu, cennetin y olunun özg ürlük, izzet, uyanıklık, bilgi ve bilinçte n

g eçt iğini, bu düny ada zillet üzre ölenin or ada zillet üzre kalkacağını,

burda kör olanın orda kör olacağını öğretti1.

Ve İslâm'da A llah'a y ak ınlaşmanın y olu akletmekten geçer. Taad-

bûd2 bilgisiz ve bilinçsiz bir abidlik de değildir . Eşek, değir me n çar klarının dönüşünü, taşlar ının yer indeki f ırlamamasını sağlayan bir araçtır.

Müslümanla r bunlar ı yeniden alg ılamay a başladılar.

Bildiler ki "Zulme rıza göster en za limin ortağıdır."3 Müslümanın

yaşamı A kide ve Cihad ile sağlamdır.4 Pey gamber (s.) ve izleyicilerinin

sünneti, bireysel riyazetler, kulluk, telkin ve uyuşturucu ibadetler değil

dir, Cihad ve şehadettir . K ur a nın getirdiği r uhbanlık değildir. "Pey

gamber silahlıdır."5 ve risaletinin hedefi bilgi, bilinç ve adalettir.

Bildiler ki, İslâm'ın ilâhı, "demir i" (gücün simgesi) adalet terazisinin

özdeşi, adaleti de vahy kitabının gereği olar ak kullanır6. İslâm imanına

sahip bir toplumun belirtisi: "B irbirlerine k arşı mer hame tli, kaf irler e

kar şı şidde tlidir le r .." (Fetih:29) esprisidir. Dik başlılık ve izzettir7.

1 C iha d, kuşkusuz .Ce nne tin k apılar ından A llah'ın has v elilerine açtığı bir kapıdır, v o bir ta k v a g iysisi, A llah'ın s ağlam zırhı, g üvenilir s ığınağıdır. K im (Cihadı) ger ekli g örm ey er ek terke-

ders e A lla h da o na zillet elbises ini giy dirir; be lâ böy le o lanı kuşatır, hor lan m ışhk v e zilletin

(baskısı a ltınd a ezilir. A k ılsızlığa ve faydasız sözlere mahkûm olur.) (Yani kalbinde bu hal yer

eder.) C iha dı za y i et me k k işinin k işiliğini k ay be der ek zillete düşme s i, a da le tt en uz ak laşma s ı,

g öç ve hük m ünün or tad an k alkm as ı şek lindeki ha k k ın hükümr an lığı ge rçe kle şmişolur. (Ne-

hcûl B et ağa, A bede , s. 69)

2 T aabbüd: İbadette birleme k abd edinmek , ibadete dave t etmek , layıkıy la ibadet etm ek (Çe

viren).

(3,4) Ne hc ûl B el ağa'dan.

5 F ransız Max ime Rod inson'un de yimdir .

6 "A ndolsun, biz peyg amberlerimizi apaçık olan belgelerle gönderdik, ins an lar adaleti ayakta tutsunlar diye onlarla bir l ikte kitabı ve mizanı da indirdik. Kendisinde çetin bir sertl ik ve insa nlar için fay dalar bulunan dem iri de indirdik; öyle ki A llah, ke ndisine ve

pey g ambe rle rine gay b ile (görmedik leri halde) k imle rin y ardım edeceğini bilsin. Hiç şüphe y ok ki A lla h büy ük kuuvet sahibidir, üstün ola ndır." (Hadid: 25).

7 "... Oysa izzet (güç, on ur ve üs tünlük ) A llah'ın, Re sulü'nün ve mü'minler indir. A nca k mün af ı k lar b i lmi y o r lar " (Münafıkun: 8).




Oy sa şimdi Fransız sömürg eciliğinin sömürg esi ve kölesidirler. Zil

let içinde yaşıyorlar . Birbirlerine karşı kinci, tutucu, fanatik ve bıkkın;

düşmana karşı iyi huylu, y umuşak başlı, uy umlu bir durumdadırlar. Öy leyse din adına sahip olup, İslâm adına amel ettikleri şey, ne dindir ne

de İslâm! Hatta dinin kesin farzları olan namaz, oruç ve hacları bile ne

nama z, ne oruç ve ne de hacdır. Eğer bunlar bu ameller olsaydı etkisi

nin olması gerekirdi8.

İşte bu bilgilerin tümünü halka öğrete n K ur andır . K ur an halkı

uyandırdı. İslâm'ın en büyük görevi, her işten önce toplum ve düşün

cedeki çöküşetkenlerini kökünden kazımaktır.

T ahar et ve necas ette yeni bir bölüm keşfetme, ziyaret y oluyla şe-

hid sevabını kazanma (!), kelâm ve f ıkıh çekişmeleriyle uğraşma yer i

ne, silahını kapıp Fransız s ömürg eciliğini yok etmektir. V e böyle de

yaptılar . Çökük dindar toplum’un uyanarak dinin gücü ve Kur'an'ın

dav etiy le Cihadı başlattığını gördük. Çök üşetkeni olarak İslâm'ı g ö

rüp onda n kaçan, başka ideolojilere ima n etmiş, toplumdan, dindar

halk tan uzak laşmış, toplum g öv des inden s oyulan birer kabuk g ibi ke

nara atılmışdurumdaki dindışı ay dınlar da döndüler. He m İslâm'a

he m de müslümanlara inandılar . Halk la bütünleştiler . İşte toplumun

donukluktan aydınların batıcılıktan kurtuluşları bundan - K ur ana y ö

nelişten- sonraydı. K omünist Parti eski sekreteri ve A fr ika’da mark-

sizmin ünlü düşünürler inden olan Öm e r Uzg an gibi İslâm'a bilgiyle bi

linçle geri döndüler. Ömer Uzgan, Peygamber (s.) “En erdemli ci-

had, za lim s ultana (yöneticiye) karşı hak kı s öy lem ek tir .” hadisini

temel alarak En İyi Mücadele kitabını yazarken, "Cezayir Ulusal Öğ

renciler Örg ütü" (M.N.A .) adım "Cezay ir Müslüman Öğrenciler Ör g ü

tü" olarak değiştir iy ordu.

İslâm, bu es nada salt dindar kitlelerde yeni bir ruh ve eğilim vücu

da g etirmişdeğildi. A ynı zamanda materyalist ve anti- dinî düşünce sa

hibi çev relerde de güçlü bir iman ve çekicilik oluşturmuştu. Cezay irKominist Partisinin yayın organı olan "Cezayir Cumhuriyeti" gazetesi

nin Genel Müdürü Fransız asıllı Henry Alleg gibi adamlar bile Komi-

8 "Sana Ktap'tan vahyedileni o k u ve nam az ı dos doğru kıl. Hiç şüphe yok na m a z k öt ülük ve çirkince utanmazlıktan vazgeçirir." (Ankebut: 45) .



Ben Soruyorum *71

nist Par tis inin ilke kararına rağmen müslüman mücahidlerin safına ka

tılmışlardı. Hapis te n, "Böy le bir yerde bana y apılan işkenceleri dile g e

tir mem bayağılıktır. Burda her saat hücreler den çıkartılıp zindanın avlusuna getirilerek uzun ve k orkunç işkencelere tâbi tutulan ve buna

katlanan mücahidleri görüyor um. Kırık çene ve dişleriyle, ağızlan k an

la dopdolu olduğu halde sadece ünlü ve a nlamadığım bir dua dillerin

den dökülüy or9 Ben bu sözcükler in anlamını bilmiy orum. A ma şu ka

dar ını biliyorum ki, şu anda yer yüzündeki bütün ekol ve ideolojiler ar a

sında benim ina ndığım tek şey şu anlay amadığım s özcüklerdir ." diye

yazıyordu.

Bu yıllar da, batıy a ve şu çağın reel k onumuna karşı elde edilen

bütün zaferler salt müslümanların; Kur'an'ın okunacak br kitap -teber-

rük edilecek değil- işitilecek bir mesaj - kutsal ve tapınılacak , bir fetiş

değil- olduğu, içinde düşünce nin ve hiday etin bar ındığı bir "söz"-

içinde "mana" olan bir şey değil- olduğu gerçeğini öğrenmelerinden-

dir. Öz ü şudur sözün: Eğer K ur'an, kitap olsa, ok unup anlaşılsa, g ün

de mi işgal etse, eğer müminler e "O konuşuyor, hitabı sanadır, kulak

vermeli, ne dediğini dinleyip kavramalısın"10 dense, kurtuluşbağışlar;

izzete ulaştırır; uyandırıcı ve y apıcı olur. Kur'an bu g ücü yalnızca g eç

mişte göster mişdeğildir, bug ün de bu böyledir. Salt g eçmişRoma- Sa-

sanî empery alizmine karşı değil, çağdaşve modern s ömürg ecil ik ve

emper yalizme karşı da bu gücü verir.

A frika'daki Fransız sömürgeciliğinin barbar kurdu General Sous-tel, "Kur'an salt bir din k itabı değildir. Ruhbanlık , zahidlik , barışbağış

lanma, A llah’ı düşünme, ölüm, ruh ve felsefenin fizik- ötesi gizlerini dü

şüne n, ins anın kade r ini ve g elece ğini g özar dı ede n diğer dinler in

kitaplar ı gibi değildir. O (Kur'an) A rapla rı savaşa, zafer e, intik ama,

başkaldırmağa, k ahr ama nlığa, g animet a lmağa çağıran bir kitaptır.

Hiçbir kitap, Kur'an kadar zillet içindeki toplumlar ı devrime, başkaldır

may a ve ayak lanmay a tahrik edici değildir. Büyülü, uyumlu, ritimli ve

9 Mücahidle r şehid olm ak için dua ediyor lardı. A nc ak o bir Fransız old uğund an anlay amıyor-

du.

* Ma na : d ok unm ak , el s ürm e k etkisiy le eşy a ve kişilere hulul ede n ve g ay bi etkiler bır ak tığı

kabul edilen gücün sembolüne veri len is imdir.

1 0 "K ur'an ok unduğu zama n kulak verip dinley in ki mer hamet oluna s ınız." ( A r a f : 2 0 4 ) .




hey ecan dolu kelimeleriyle inançlar ın ve düşmanlıkların peşini bırak mı

yor, gurura, politik kincilik ve hastalıklarına da day anmıyor. .." diy or

du.

İngiliz s ömür g e cil iğine can v er en İngilte re başba k anı Y ahudi

Gladstone'u duymuşsunuzdur. İngiliz meclisinde K ur'an’ı hiddetle k ür

süyü yumruklayarak gösterip-. "Bu kitap müslümanların arasında oldu

ğu sürece, müslümanların yaşadıkları topr ak larda İngiliz Kolonyalizmi-

ne g üven ve itaat mümk ün değildir" der.

Bu sözler ve sövgüler uy anık düşmanların, bu kitabın insan toplu-munun duyg u ve düşünceleri üzer indeki etkisini, müslüman toplumla-

rın Kur'an'la tanışık olduğu dönemle rde denemiş olan düşma nla rın

sövgü ve sözler idir. Düşmanın bu yargısı, toplumların kurtuluş, bağım

sızlık, bilinçlenme ve hareket ortamlarında Kur'an'ın düşünce ve to p

lumda oluşturduğu dinamizm ve y apıyı g örüp y aşadıkları bir or tamın

yargısıdır. Çünk ü düşmandırlar ve düşmanlar ını tutuculuk ve bağnazlık

tan uzak tanımak zorundadırlar . He m de toplumun nesnel şartlarını

yaşay an siyaset adamlar ıdırlar . Bu konuda cedelci ve hay alî me fhumla

ra yabancıdırlar.

Ve bu adam doğru söylüyor. He r ne kadar müslümanları sömüre n

bir s ömürgeci ağzıy la konuşuyor sa da! Bunlar uy anış, kurtuluşve müs-

lümanların düşmana karşı mücadele g ücü ve zaferi or tamında, s ömür

geci s istemlerin acısını çektikler i İslâm'ın düşmanla rının sözleridir. Ne

cip (!) İngiliz ulusunun kolony al güvencesini sağlamak için "Genel bar ışı kor umak, sorumluluktan uzak kalmaktır" inanc ını destekler ya da

salt ahirete yönelip dünyadan yılgın zahid/sofu tavırlı, kılıç ve kavga

dan uzak olan Asy a, A fr ika ve L atin A merika'da yaşay an dindarlan be

ğenir ve severler.

Onla r herkesten daha iyi biliyorlar ve hissediyorlar ki, eğer Kur'an

ok unup anlaşılsa, salt kuru sev ap amacıy la okunan v irdler ya da P a

panın ruhunun etkisi gibi olmayacaktır. Kur'an'ın etkisi, Kur'an bir kitap olarak, uyanıklık, hareket, izzet yaratır; iman gücü, zulüm, cehalet

ve zillete karşı isyanın g ücü olur.

T üm boyutlan, yapısı ve parçalarıy la şu andaki müs lüman grupla

rın tam aks ine Kur'an, müslüman toplumu şöyle tanımlıyor:



Ben Soruyorum •73

"Rable r inin (çağrısına) icabet edenler, na mazı dos doğru k ıla n

lar, (toplum) işlerini k endi ar alar ında şura ile y ürüte nle r ue k e ndi

lerine rızık olarak verdiklerimizden infak 11 edenler ile haklarına tec av üz e dildiği za man bir lik o lup karşı k oy anlardır. K ötülüğün

karşılığı onun mis li (benzer i) olan k ötülükt ür . A m a k im af fe der ve

ıslah ederse (dir liği kurupsağlar sa) ar tık o nun da ecri A llah'a aittir.

Ge rçek ten o za limle r i sevmez. K im de zulm e uğr adıkt an sonra

nusret bulur (hakkını alırjsa artık onlar için alevlerine bir yol yok

tur.” (Şura: 3841)

T anınmışuygar lık tarihi yazarı Will Dura nt'ın K ur anın davet yolu

ve a hlâk y öntemi hak kında s öylediği sözler den Genera l bay Soustel'in

neden rahatsız olduğunu ve bu bayın A fr ikalı toplumlar için ne tür bir

dini arzuladığını göstermes i açısından ilginçtir:

Will Dur ant diy or ki: "Kur'an'ın, "Öyleyse kim size saldırırsa size

saldırdığı gibi siz de ona sa ldırın. A lla h'tan k or k upsa k mın ve bilin

ki muhakk ak A llah kor kup- sak manlarla (ittika edenler) beraberdir." (Bakara: 194) ayeti; İncil'in, “Eğer sol y ana ğına bir tok at v urur

lars a sağy anağını da göster , eğer abanı iste rlers e c übbeni de ver."

ayetiy le k ıyaslanıp karşılaştırıldığında, K ur an "Erkekçe bir ahlak"ı öğ

retirken, Incil "Kadınca bir ahlâk"ı öğretme kte dir ger çeği ay dınlanmış

olur."

Evet, ey hak aray an aydın! Eğer toplumun donukluk, çöküntü ve

geri kalmışlığının acısmı- çilesini duyuy or san ve K ur’an'ı bu mevcut,g ördüğün müminle r in anlayışıyla telâkki ediy orsan! A nlay ışve telâkkin

böyley se... (Aydın, sorunlara yüzeysel bakmay an kişidir). Öyley se sen

Kur'an'ı ner ede ve nasıl tanımışsın?!

Senin tanıy ıp gördüğün K uran, o salt takdis edilen bir nesnedir

ki, bugün cehalet, aldatma, istihare ve teber rük ar acı olmuştur. Dün de

zulüm ve zorbalığın mızrak larında aldatmanın ar acı olmuştu. Ondan

sonra da başka biçimlerde başkalarına kutsallık kazandırmıştı.

11 A y ettek i infak s özcüğü "Nef ek e" k ökünden g elir ki bu da çuk ur ve y arık anlamınadır. İnfak:

Bu çukuru/yangı doldurma eylemidir. Gerçekte infakın hedefi , stnıf lararası açmazı/uçu

rumu, toplumda ki e k ono m ik çel işkileri gidermek tir. B u anlamıyla infak, to plum nezdinde

infak tan anla şılan ve pr atik olar ak s ınıfsal ve ek on om ik u çur um un s ağlamla şmas ına k atkı

da bulunan anlamın tam zıddınadır.



74 • A nne B aba B iz Suç/uyuz

K ur'an'ı av amın ona inandığı anlay ışla ta nıma ma k gerekir. O nu

bir kitap olarak alıp ok umalı, kavrayıp düşünmeli. K ur'an'ın tarihteki

izleri araştırılmalı. S on yüzelli yıldır s ömürgeciliğin A sy a ve A fr ika top-lumlar ındak i düşüns el, kültüre l ve politik s aldırılar ına karşı koy uş

y önte mlerini incelemeli. İşte bundan sonr a tanır ve g örürsün ki, bu ki

tap, düşünce, özg ürlük, adalet ve g ücün kitabıdır.

Kerbelâ Ekolü

Demek istiyorum ki;

Kar deş! Bacı!

Kerbelâ büyük ve devrimci bir ekoldür. Dışsömürgeciler ile içteki

sömürü odaklan, polit ik k in ve düşünsel hastalıklarıyla yüzyıllar boyu

çalışarak binlerce s entez ve k imyas al tepkimeyle K an unsurunu, alış

kanlık, gelenek unsur una çev irme y i başardılar. B öy lece K er belâ

- K an- tahrik eden değil, uyuşturan bir özelliğe büründü. A klı başındabir aydın bu ger çeği ink âr eder ek av amda g ördüğü y aklaşım ve anla

yışla K erbelâ hakkında bir y argıya var amaz. Yar gıya var ırken bilinçsiz,

cahil halkı kalkışnoktası olarak alamaz.

K er belâ bir olay değil, bir ekoldür. K er belâ ile he m İslâm'ın ruhu

he m de Şia'nın g erçeği öğrenilebilir. Başka bir deyişle, he m bir müslü-

man tanınır, hem de müslümanm toplum kaderi karşısındaki s orumlu

luğu öğrenilir.

Zaman sürecinde binlerce açık ve gizli el, görkemli biçimde öz

g ürlüğün gerçekleşmesi ve insan olmak er demi için şehid olan bir in

sanı, Hallaç g ibi, Hris tiy anî anlayıştaki Mesih gibi sufice bir şehid biçi

mine döndürme ğe çabaladılar. Derler ki: "O tanımlanamay an fiziköte-

si aşk uğruna, A llah’a özel bir söz vererek, yar atılışından önce açıkça

bir şehadeti s eçmiş!" Ta ki böy lece O ’nun zulümle mücadele , g asb vecinay ete karşı kıyam şiarı g ünde me gelmes in. B u öyle çaba ve hesap

tır ki. O , altın düny as ında kendi ilâhıyla başbaşa kalsın. Z al ime biati,

zulme başkaldırıyı. T ev hidin güzel ve tatmin edici çatısı alt ında çirkin

kıyafe t g iye n zorbay ı ve İs lâm’ın g erçek çehre v e r uhunu gös ter

mek ... Hüseyin bunlardan v azg eçip susmuşolsaydı, her şey değişir,



Ben Soruyorum * 7 5

İslâm’ın reel yapısı, tarihte hatta düşüncelerde mahv olurdu. Eğer ay

dınlar da A şure ekolünü bu değiştir ildi biçimiy le alg ılasalar, bilinçsiz

bir av am g ibi o eller in oy uncağı olurlar. A y dınlar ın düşünceleri de, bizim iman ve düşüncelerimizi örten, hayat, hareket ve etki fonks iy on

larını y itirten, o eller in donukluk ve ölüm may asıyla y oğurdukları dü

şünceler olur.

A slında şu anda gerici ya da ay dın oluşu belirlemek için uygula

nan düstur ve kurallar kötü düstûr ve kurallardır. Çünk ü şu anda hura

felerle dolu mevcut inanışbiçimine sahip olanlar gerici, inanmayıp in

kar edenler aydın diye nitelendirilir.

Bu kural ve ölçütü şu şekilde uy gulamak g ereklidir: Kitle aras ında

ki mevcut, meshedilmiş, huraf elerle dolu ve donuk biçimdeki inanca

inananlar gericidir. Meseleyi kökünden bilen; tarih boyunca ona yapı

lan ilâveleri bulan; taşınan eksiklikleri bilen; değişik politik , geleneksel,

kültürel e konomik ve sınıfsal (bu değişimde etkis i bulunan) faktörler i

sosyolojik, tarihsel ve bilimsel analiz ve irdelemelere tabi tutulan; tarihboy unca mey dana getir ilen değişiklik ve bozulmalar da dahli bulunan

elleri bunla, bu inancın toplumsal motif ve pratik zihinsel etkenlerini

değerlendirip onun ilk doğru ve gerçek dur umunu bilinçli bir ar aştırma

sonucu elde edenler ayd/n’dır.

Bu dürüst araştırma sonucu elde ettiği bulg u ve tesbitlerini aldatıl

mış, tutucu ve geri k almıştoplumlarına tebliğedenler , çağlarındak i halkın zihninde y er etmişyanlışve değiştir ilmişakide nin tasavvur ve algı

lanışzincirini kıranlar.. Akideninin gerçek ruhunu algılayanlar... Hal

kın bilinçlenmesi ve ger çeğin diriltilmesi y olunda hey ecanla uy andırma

mücadelesini sabır, kahramanlık, korkusuzluk, pervasızlık, fedakârlık, i-

man ve ihlasla - ki bunlar bir yere ulaşmak için gereklidir- l.ararlıca or

taya k oy anlar... İşte bunlar sorumlu aydındır. Yoksa öteki biçimine

uygun aydın olanlar şu andaki toplumumuzda vardır. B u biçim ve ölçüdek i ay dınlar etk i ve mis y ondan y oksundur. Din, A llah, İslâm,

K ur’an, Hac, Dua, T evessül, Tevekkül, Mead, A hiret, Şef aat, İmamet,

A li, Hüsey in, Fatıma, intizar, ahir- zaman... g ibi k onu ve kav ramlar

hakkında zihninde belirlibelirsiz bir iki tasvir ve tasvvurlara sahip bilinç

siz gericiler gibidirler.




Örne ğin av amdan bir m ü’min g ibi şefaati şöyle alg ılayabilirler :

Hesap ve kitap, İslâm’ın getirdiği kural ve y asalar kurtuluşu hak ediş

için yeterli değildir, eksiktir. A llah’ın huzuruna yakın ve A llah katındaetkili olanlar dan birinin aracılığıyla; adak , ağlama, dua, yedirme, ya

karma, ziyaret gibi eylemlerle azizlerden birinin dikkatini çekerek, o

aziz de bu bireyin durumunu A llah’ın küllî yasası kapsamına alma mas ı

nı sağlar. Örne ğin, hak y olunda, A llah’ın hükmünün tatbik i, ins anlığın

kurtuluşu ve adaletin gerçekleşmes i için her şeyinden geçen; cihad e-

den ve canını bağışlayan her bireye şehidlik mertebe ve sevabı tesbit

edilmiştir. B ütün şehidler aras ında da en yüce mertebe B edir şehidleri-ne verilmiştir. Bu büyük ödülü kaz anmanın yolu, can ver mek ten geçer.

Bedir şehidlerinden olmanın yolu da B edir ’de sav aşanlar dan biri ol

maktan geçer. Y ani Bedir şehidlerine özg ü sevap ancak böyle elde edi

lir. A ma anlatılan bir hikay e var: Zahmets iz, çilesiz, sav aşmaks ızın,

ölüm tehlikesini tatmadan; kahraman bir mücahidin ruhsal v e düşünsel

hazırlık seviyesine çıkmaksızın, şehidlik mükâfaatına ulaşılır ve o şe-

hidlerin safında yer alınır (!).

K ıyamette, her savaşın şehidlerinin safları belirlidir. B u şehidlerin

safında örne ğin A li, Hamza v e Hüsey in'in y anında Hür'ün durduğunu

vey a ne denli y üce değer lere s ahib olduğunu bildiğimiz , ta nıy ıp ne

y aptığının bilincinde olduğumuz Cafer , Nadr oğlu Enes, Habbab, Yasir,

S ümey y e... g ibi şehidlerin yanında tanımadığınız birkaç kişi g özünüze

ilişir ki bu ay dın çehrelerin saf ında böbürlenerek duruyorlar .Birinden soruyoruz:

- Sen, bay zengin! Sen ne işy aptın? Hang i sav aşın şehidisin?

- Ben cihad etmedim. Çok yemekten öldüm! Fakat bir Cuma ge

cesi g usül abdes ti aldım; yetbişbin defa f ilân virdi peşpeşe okudum ve

bu ma kama ulaştım! Bu şehidlerin y anında duruşuma hay ret etme! Ben

o gece dünyadak i şehidlerin en üstünü olan Bedir şehidlerinden y etmişşehid ölçüsünde kıymet kazandım. B u şehidlerin kenar ında duruşum ve

kendimi onlardan biri şayışım, tev azu ve nef simi öldürme m ile şehidle

rin efendisinin hürmetinedir; çünkü ben derecemi yetmişdefa yerine

getir mişve hak etmişim. İmam Hüseyin'in tüm "kıyam"ı yetrhişiki şehid

değerinde. Oysa birey olarak benim bir otur uşum (kuud) yetmişşehid! ..



Ben Soruyorum •77

Y ani çileyle savaşver ip şehid olmay a ne hacet! Bir otur, al yetmiş

şehidin sevabını?!

İşte yanlışmüm inin belleğindeki şefaatm anlamı budur! Eğer ay dın, çöküşün etkeni, s or umluluğun yokedicisi, tüm hesapk itapların in

karcısı, as lında insanlık dışı, evrendeki egemen sistemi haf ife alıcı, İlâ

hî mantıkla çelişen bu akideyle karşılaşınca onu İslâm diye adlandırır,

eksik bulur ve onu İslâm diye reddederse... A ydın böyle y üzeysel bir

tavır sergilerse, o da aynen o mü'min gibi sömürgecilerin ve emperya

listlerin çevirdiği düme nin becerdiği hilenin kurbanı olur ve s anki İslâm

bunu istiyor, şefaatin gerçek ve ilk anla mı buymuşzehabına kapılır. Y ani cehalet muhafızlarının, düşünsel çöküşü hızlandıran ve halkın zihin

sel v iraneliğinin mimarı olanlar ın düme n suyuna kapılmışolur. Öyleyse

böyle davranıp bu tür anlayışsahibi olan aydın da yan/ışaydın dır!

Peki şimdi ne oluyor? T ablo görülen biçimdedir ! Y üzy ıldan fazla

dır avam değiştir ilmişve hurafeler le doldurulmuşakidelerin tutsağıdır;

ona inanıyor ve onunla amel ediyor. Avam, kendi cehalet ve donukluğunda g ün be g ün sağlamlaşmak ta! Halktan uzak ay dınlar ise kapalı

kule ve kalelerinde, fakülte sınıflarında, üst-düzey akademik dergilerin

de, yeni şiir, edebiy at ve sanat yapıtlar ıyla başbaşa; uzmanlık konf e

ranslarında, teknik kitaplarında birbirler ine konuşuyor ve av amın ceha

let ine gülüşüy orlar . Çok derin eleştirileri, titiz incelemeleri, nükteli

konuşmalar ı, filozofça tespitleriyle zevkleniyorlar ve vicdanen rahatla

dıklarını sanıyorlar. Çünkü, anti- dincidirler, bilimsel bakışaçılı, çağdaşve son moda g örüş/düşünce sahibidirler. (!) T ıpatıp Röne sans ya da

19. y üzyıl A vrupa düşünür ve aydınları gibidirler. Hristiy anlığı ve dini

inkâr ederek, P apa’nın g ücünü y ok ederek modern uygarlığı oluşturan

A vrupalılar gibi. Galile, K opernik , B. Giordano, J . J . Russeau ve di

ğerleri ayar ında büyük ve ilerici düşünürlerdirler!? Çünk ü dine karşıdır

lar!

Oysa bunların tümü, kendi kendilerine kabullendikleri birer ütop yadır. A celeci bir de ğerle ndir me olduğu gibi, benzemezler- uzlaşmaz-

lar arası bir kıyastır da! Bizdeki aydınlar, salt kendilerinin duyumsadı

ğı ay dıncıklar dır. Y aptıkları iş"ay dıncılık" oy unu! .. Y ok sa halk için

hiçbir şeyi aydınlatmışdeğildirler . B unun nedeni bile k endilerine "ay

dınlık" değildir. Bunlar da toplum un din, kültür ve tar ihini av amca g e




leneksel yapısıyla telâkki ediyorlar. Her iki grup da din, tarih ve kül

tür adına ay nı şeyi algılıyorlar. A ralarındaki tek fark, avam bu bozuk

zihinsel olgular a inanırken aydın ink âr ediyor. Oy sa ki, bilimsel düşü

nen, ilerici ve bilgili ay dının, düşünmey en av amdan ayırıcı özelliği, i-

man/ink âr noktasında değil; belki ay dının gerçeği, av amın ise bâtılı

tanıyor olması nok tas ından kay naklanmalıdır . O bilgiyi doğru edin

miş, K ur'an'ı açıp okuy up kav ramış, av am ise sadece kutsamıştır ve

salt tutuculuğu var dır bunlar hak kında! Y ani y a anlamamıştır y a da

kötü anlamıştır.

A ydınlar bir apandis fazlalığı gibi toplumun kenar ında ve dört du

var arasında, dine, dinî inançlara ve halkın geleneklerine küfretmeyi,

halkın gelenekleriyle alay etmeyi sürdürseler, halk da, tüm zehirli yiye

cekleri, kutsal güzel, yüce kazanlarda pişir ilip s unulan yiy ecekler i

farkında olmadan, alg ılamadan, bilinçsizce y emeğe dev am edecektir,

aradan bu şekilde bin yıl geçse bile!

Öte y andan halk y ığınlarının, aydın- entellektüel ve çağdaşbay ların be y ninden e dindiği yar ar şudur: "Bunlar başıboş, bozg unc u bir

gruptur. Gerçeklik leri yoktur. Üçbeşy eni şey öğrenerek her şeyler ini

rüzg ara salıvermişler. Gençlerimizle okumuşlarımızın bey nini rüzg ara

salan; biriki eğitimle y a da liyakat nişanıyla onlar ı uşaklaştıran; birkaç

formül ya da yaldızlı sözle onları imandan, İslâm, A llah, takva, ahlâk,

hakperestlik ve erdemli olmaktan yoksun kılan; bir kukla gibi, bir köle

gibi kendisine hizmet etsin diye onu bizden ve bunlardan koparan AvrupalIlardır!"

Doğrusu, ay dının aydın olmak diye to plumda üstlendiği k onum

mutlak iletişimsiz ve ver imsiz bir konumdur. B u tür tasavv ur ve te lâk

kiy i toplum, ay dınında g ördüğü sürece İslam'ın ve halkın düşma nları

rahat olabilirler. Çünkü, ne halk bu haliyle hurafelerden arınıp dinin

g erçeğini kavr ay abilir. Ne de dini mutla k inkâr ve reddedişiyle, g er

çeği huraf eden ay ırdedemey ici özelliğiy le, bozukluk ve geri kalmışlık

nedenini toplumun, din, inanç ve kültürüne yüklemesiyle aydın; top

lumda hidayet önder i, yol göster ici, halk a doğru akide ve dinini ta nı

tıcı işlev ini y a da halk içinde İslâm'ın ilerici ve y apıcı uns urlarını

uyandırma görevini asla üstlenemez. Bu motifi, bu hâliyle toplumda

işleyemez.



Ben Soruyorum •79

Örne ğin şu algılanışbiçimiyle şefaat ve tevessül, bir y andan so

rumluluk tan kaçışın, her y ol kavşağında halkın biraz daha bozulması

nın yeşil ışığı, K ur an ve bilincin beşerin omuzlarına y üklediği ağır g örev sorumluluktan kurtulmanın aracı olurken; öte yandan bu yolla ek

mek yiyen birkaç açıkgözün aldatmaca aracı olmaktadır.

Tevessül ve şefaatin toplumda oluşturduğu, sindirilmes i güç, dü

şünsel ve ahlâkî etkisini kim silebilir? Elbette ki ay dın! İyi de hang i ay

dın? Şefaat ve tevessülü halkın alg ıladığı biçimde algılay an, bu anlay ışa

saldırırk en alternatif sunama y an, hiçbir düşünce ve seçeneği elinde

bulundurup takdim edemeyen, halktan soyutlanmışve halkı cehaletin

de daha bir pekiştiren aydın mı? A sla! .

Oy sa ki, s orumlu ve dürüst ay dın, bu halkın mensubu olduğu ek o

le uygun akidenin gerçeğini, yani İslâm akidesinin g erçeğini keşfeden,

inanan, kaleminin, din, mantık, bilim, fedakârlık, iman, ve ihlâsının

tüm gücüyle bu ilerici ve ger çek inancı halkın belleğindeki hurafelerin

y erine ik ame etmeye çalışan ay dındır!

Y eniden Dir iliş= B a's

Demek istiyorum ki:

Kardeş, bacı!

Ge rçek İslâm'daki ahiret inancı, maişet y ani geçimde n vazgeçmek

inancı değildir. Ruhban, zorba, mal y ığan (istifçi), kapitalist sınıfın elinde, halkı maddî hayattan, evrene yönelmekten soğutan engelley en bir

araç da değildir . Gerçek İslâm'da ahiret cenneti, dünya cehennemi’ni

karşılay an boşbir ümid değildir. A slında İslâm'ın insanı ölümden s on

raki hay at, öte yandaki refah, mutluluk ve tatmini düşünmeğe çağır

ması, “B u dünyay ı düşünmey elim, ölüm öncesi yaşamı önems eme y e

lim, düny ada ki viranelik, y aşamdaki zillet ve yoksulluğa salt ahiretteki

ma mur ve mutlu yaşamı elde etmek için katlanalım” anlamında değildir.

İslâm, bu y ak laşımda ya da avamca anlay ışta olduğu g ibi, maişet-

mead, madde ile mana ve düny a ile ahireti birbirinden ayrı ve çelişik

bir ik ilem olarak kabul etmez. İslâm ilke olarak, dünyay ı, ahiret mutlu

luğunun k azanılacağı, iş- üretim- yapıcılık- amel- maddî- manevî değerlerin




elde edileceği yer olar ak tanımlar, belirler ve kabul eder. Dünya, ilâhî

değerler i kazanma ve cennete layık şeyleri elde etme yeridir. Y ani dün

ya asildir; ölümde n önceki y aşam asildir ve ahiret düny adan sonra gelen bir hay at yurdudur. Bu şu anlamdadır: A hiretteki hayat ile ilâhî kur

tuluş, mutluluk ve insanın ruhî kaderi bu düny adaki yaşantı ve kaderi

nin sonucudur, nedensel sonucu...

“Dünya ahiretin tarlasıdır” ilkesi, İslâm'ın düny a g örüşünde ki

dünya- ahiret ilişkisini göster en bir ilkedir. A hiret, dünyanın doğal ve

mantıksal bir s onucudur. Mev cut dinî görüşile, bu dinî görüşün eleşti

ricisi g örüşün ta m aksine, düny adaki iş, y aşam ve prat ik le ahiret ürünü elde edilir. Y oksa bu mev cut iki zıt kutbun düşündüğü gibi, ahi

ret ürünü düny a tarlasını harap etmekle elde edilecek değildir!.

A llah'ın Re sulü (s.) huraf elere karşı ilerici ve yapıcı bir ilke olar ak,

bir tek kısa, net kesin ve aydın bir cümleyle durumu tesbit eder ve ku

ralı koyar:

"Dünya (maddî) hayatı olmayanın ahiret hayatı da yoktur."B una karşın, sosyal, ekonomik, politik alanlardaki zillet, kölelik,

hastalık, geri kalmışlık, zayıflık, ve mutsuzluklarını, ilâhî mükâf atın kar

şılığı ya da cennetteki afiyet, selâmet, izzet ve servetin karşılığı sanan

kimseler, düny ay a eg emen güçlerce aldatılmışlardır. Zaten bu zillet, kö

lelik, ger i- kalmışlık ve zafiyeti hazırlayanlar da sömürgeci, emperyalis t

ve baskıcı rejimlerdir. Bu inanca sahip kimseler, din adına sömürülmüş

uğursuz kaderler ine sabretmeye, katlanmay a özendirilmişkimselerdir.İkisi de empery alizmin oy ununa gelmişbu dindar lar ile din karşıtlarına

K ur'an şöyle cevap verir:

"Kim burada (dünyada) kör ise ahirette de kördür ve yol bakı

mından da ha şaşkın bir sapık tır ." (İsra: 72)

K im burada, bu dünyadak i yaşantısında, kendi çağve toplumunda

kör ve bilinçsiz ise ahirette de körbilinçsiz ve daha sapkındır!Demek istiyorum ki:

K ar deşim, bacım!

Dua, İnsanî değer ve soylulukları ink âr ile zillet ve aczin etkeni ve

ifadesi değildir. Dua, muhal olanı, mantıksız olanı elde etme aracı de



Ben Soruyorum »8 1

ğildir. Dua, görev ’in yerine asla ikame edilmemiştir. Birey ve toplu

mun sorumluluklarım inkâr etmek de değildir. Dua, herkesin birey ola

rak kendisine, toplum ve halkına karşı sorumluluk ve y ükümlülüklerinden k açıp sığındığı bir sığınak da değildir. Dua; ihanet, zillet, pis lik ve

çirk inlik lekelerini silici bir nesne de değildir. Dua, tardedilmişadî bir

hileciye, mantıks ız yasasız ödül v er me ve o nu kurtar ma yolu da değil!

Ben daha önceleri İmam- ı S eccâd’ı konu ala n "Dua" hak kında bir kon

fer ansı burada vermiştim. Düşüncelerine epey dir aşina olduğum Prof .

A lex is Carrel'in görüşlerini İslâmî dua düzle minde etüd etmişve araş

tırmalar ım ile ilginç bulgular ımı o zaman ifade etmiştim.Öğrenim için Avrupa'ya g ittiğim zaman Paris'te y aptığım ilk Fars

ça çeviri Alexis Carrel'in Dua (La priere) adlı kitabıydı ve bu kitap

1960 yılından bu yana birkaç baskı yaptı. Daha sonra üstad Mehdi

B az erg ân'ın "Dua" adlı konferansıy la birleştirilerek de y ay ınlandı1.

Böylece bu her iki biçimiyle de dikkat çekici bir özellik kazandı. Çünkü

o kitaptaki, büyük bir insanbilimcinin, bir operatör gözüyle, bir ope

rasyon metoduyla fizy olojik verilere day anar ak dua hakkında y aptığıar aştırma, bir büy ük İslâm düşünür ünün, he m dürüst bil imsel bir

mantık, hem de İslâmî dua metinlerine aşina olan bir bilg inin ar aştır

ma ve bilgileriyle biraraya getirilmişve ikisi birbirini tamamlamıştı.

Carrel, duayı; nefes almak ve su içmek gibi insanın derûnundan

coşup gelen, ruh, düşünce, ak letme, letafet, ke mal, ay dınlanma, hu

lûs, huzur g ibi özelliklerinin yans ımasını sağlay an bir ihtiy aç, bir istek

olarak telâkki eder. O diyor ki: "Nietsche'nin aksine dua, insanın aczi

nin ifadesi değildir ki utanılacak bir şey olsun. Belki insanın mane v î

ocaklar a var lığını sürekli bağlı kılan; ruhunu kemale, yüceliğe, topr ak

tan yücelmey e, y aşamın bay ağı sokaklarından doruğa tır mandır an bir

etkendir." Carrel, nihay et şu noktay a ulaşır.- 'Tarihte hiçbir ulus, dua

gele neği ar alarında tam ame n unutulmadıkça kesin yok olmamıştır! "

Böy le bir ifade bir ruhanîy e ait olsa değer sizdir belki. A ma bir insanbilimcinin, bir fizyolojistin, hem de bu alanlarda iki Nobel ödülü

kazanmışbir inin ağzından çıkınca takdir etme ğe, üstünde dur may a

değer!

1 Da ha s onr a Şehid k arde şimizin ko nfer ans ıyla da birleştirilerek y ay ınlandı. Es erin tara fımız

da n y apıla n çevirisi Bir Y ay ıncılık tara fından y ay ınlanmıştır (Ç. Notu).




Ben bu kitabı çevirdiğim g ünler de y azarını ve düşüncelerini araş

tırmaya koyuldum. O nun bu kitabının gerçekten eng in ve değerli bir

kitap olduğunu hissettim. K onuy u bütüncül anlamıy la ve Hristiy an ruhuyla incelemiştir: "İnsanın A llah ile aşikâre konuşmasıdır" vey a "Du

acı ins anın dilediği şeyi ondan istemesidir." Y ani dua, y ok s ulluk ue

aşk ’ın bir tezahürüdür, der!

Fak at araştırma ve karşılaştırmalarımda g ör düm ki, İslâm'ın du

asında her ne kadar bu iki unsur varsa da, öncelikle Allah'a arzedilen

istekler in uzmanca araştırılması ve etüd edilmes i gerekir. İkinci ola

rak İslâmî duada istek ve aşktan başka bir üçüncü unsur da dünyag örüşüdür. B u unsur daha çok tar ihte bir azınlık olar ak y aşamış, ta-

kiyyeye zor lanmış2, özg ürce herşey i açık lamaktan y oksun kalmış, iz

lenmiş, za man z aman sürülmüşbir topluluk o la n Şia ’nın dua metin

lerinde g örülür. Mezhebî y aklaşımların, s osy opolitik istek ve hedefle

rin açıklanışıdır! "S eccâd"ın3 sahifeleri bu tür duanın bir ekolü görü

nümündedir.

İtikadî ve felsefî cephes inden başka dua ay nı zamanda, insanın

dert ve eziyetlerini açıklaması, toplumsal k onum ve çelişkileri, adalet

sizlik ve perişanlıklar ı, k endisine ve. to plumuna eg emen olan gayrı İn

sanî koşullan dile g etirmesi, kısacası tam bir durum değerlendirmesi

dir. İşte dua, bu yönüyle de halka eg emen ve g erçeğe tasallut eden

güçlere karşıdır.

Duada son aşama istemek'tir. Bu talep, dar görüşlülerin mantıksız, akıl dışı isteklerinin, ya da işleri tekkede vird çekerek anlamını bil

meden dualar ok umak olan müridlerin isteklerinin tam aksine İnsanî

dir. Toplumsal ve ahlâkî isteklerdir. Bu dilekler, bazan sorumlu, ilerici

hedef ve ideallerinin bağlısı ve tutk unu inançlı bir grubun düşünsel ve

polit ik şiar lar ının bir yansımasıdır.

2 Takiyye- . S ak ınmak , g izlenme k anlamındadır. Muaz b. Cebel ve Müca hide göre-, Müslü

ma nların g üçlenme sinden önceki başlangıç döne minde s özkonus uydu. B ug ün ise A l lah,

İs lâmî, düşm a nd a n k or k utm ay a ca k k ada r az iz kılmıştır.

İbni A bbas'a g öre ta k iy y e. kalb ima nla m utm ai n ike n sadec e dille k onuşma kt ır. H aşan Bas-

ri’ye g öre: T akiyy e kıy ame te k adar caizdir. M ü'min, ka firler in ara sında bulunduğu ve ca

nından endişe e ttiği z am an y apabilir. T akiyye, ölüm, ke sm e ve ya ağır eziyet s özkonus u

olunca caizdir (Kurtubi Tefsiri: C. 4, S. 57) (Çeviren).

3 Sec cad: Şian ın 4. ima mı olan Zey nel A bidin'in lâka bıdır (Çeviren).



Ben Soruyorum •83

"Allahım bizi zalimlerin elinde oyuncak kılma!"

Bu şiar ve dileklerin tekr ar ve telk ini ya ruhun en samimî halinde

ya da toplums al bir heyecan fırtınasında depreşir. Ya yalnızlığın halve

tin, riyasız, arı- duru ve halis or tamında ya da T akvim ve Tabiat'ın insan

fıtratına bahşettiği egzotik eğilimlerin g üny üzüne çıktığı ortamda insa

na el açtırır. Bu içdışkoşullar da yaşamın kollandığı ortamlarda oluşur.

Bir yüce ideal, engin anlamlarıyla vicdan ve duygularda yer edip ruhu

kuruntu ve zaaflardan, pislik ve tortulardan kurtarıp arındırınca, yani

ruhu topr aktan yüceliğe çekince, kişioğlunda varolan bencillikten di-

ğergamlık özelliklerini vücuda getirir.

A slında üzülecek nokta şudur: Şu anda aramızda yay gın olan dua

kitapları K ur’an'ı unutturup rafa kaldırtmışve O 'nu ulaşılmaz kılmıştır.

Şimdilerde dua ve tevessül ehli olanlar , yaşam ve işlerinde boşbulun

duklar ı her anlarında İslâmî bir g örev telâkkisiyle dua ok umay a kalkı

şırlar. A ma gel g ör ki, ne dua kitabını basanlar, ne de duaları okuyan

lar, okuduklar ı şeylerin anlamını bilmekteler. A llah'tan neler istediklerini hem de ısrarla bir bilseler! Bir hissetseler! A ma ne yazık ki hem bil

miyor, hem de hissetmiyorlar!

Evet aydınımız/entellektüelimiz dua’nın anlamını bu yoz numune

ler inden çıkartıp yarg ılamakta ve duaya saldırmaktadır doğrudan doğ

ruya! A ma ne yazık ki, İslâmî dua diye alg ıladıkları şey doğru değildir.

İslâmî duayı tanımak için herşeyden önce, İslâm Pey gamberini (s.), İs

lâm'ın A li'sini, Hüsey in, Zey neb ve Fatıma’sını, bunların eğitiminden

geçerek yetişen Ebu Zerler i, A mmar 'lar ı, Huzey fe'leri, Yasir'leri, Bi-

lâl'leri... tanımak gerekir. Acaba bunlar nasıl dua ediyorlardı, bunlar ne

istiyorlardı? A caba bunlar mı duanın anlamını daha iyi algılamışlardı,

yoksa bu meclis lerdeki gelenekçi dua ok uyucular ı mı? A caba onların

hayatında duanın misyonu, sorumluluktan ve görevi ifa etmekten ka

çınmak biçiminde mi g erçekleşiyordu? A ca ba onlar, şu dua k itaplar ın

da olduğu gibi şehadet sevabını elde etmek, cenneti kazanmak için

çağdaşlarımız gibi hiçbir şey y apmaz, salt dua mı ederlerdi?

A y dın bacım ve kardeşim!

İslâm'ın duası hak kında bir yargıya varabilmek için, bilimsel bir

ar aştırma y apmağa kalkışsan acaba v ird çek enlere, dua ok uyucuları




na ve metinlerine mi dayanırsın, yoksa temel olarak Peygamberi

(s.), A li'y i ve Hüsey in'i mi alırs ın? Kalkışnok tan ve ör ne ğin hangis i

olur?Peygamber (s.) sav aştan önce, çağdaştüm ünlü komutanlardan

daha çok, daha iyi bir biçimde ve savaştaki zafer için tek fak tör maddî

güç ve hazırlıklar mışçasına, tüm hazırlıkları tamamlardı. En gelişmişsi

lahları hazırlar ; düzen ve disiplini sağlar; stratejik noktalan tesbit eder;

savaşiçin gerekli taktikleri düşünür; askerler inin moralini yükseltir; sa

vaşın hilelerine dikkat çeker; or dudan itaat, sırdaşlık ve fedakârlık is

ter; ordunun savaşdüzenindeki duyarlı noktalan belirler; düşman saf la

rına daha egemen bir pozisyonda safları ve cepheyi biçimlendirir; su

yer ini - zorunlu ihtiy aç ikmal yollarını- Bedirde olduğu gibi ele geçirir;

kuvvetler in ardı- önü arasındaki ilişkiyi güçlendirir ; or dunun azık soru

nunda n, y ar alanacaklar ın tedavisine ve to plum un coşkusuna değin

herşeyi inceden incey e hesaplar ve hazırlardı.

İşte bütün titizlik, öne m ve g ücüyle bu ön hazır lıktan tamamladıktan, orduyu düşma na karşı savaşa hazır hale getirdikten s onra durur

ve dua ederdi! Ve o dua da şöyle değildi: "A llah'ım, bu hazırlıksız, tem

bel, bilgisiz, mutsuz, zilletten hoşlanmaz; fak at kendini tanımak bir

avuç müslümana silahlı, düzenli, uyanık, sorumlu, donanımlı, bilim-

teknik sahibi düşmana karşı lütuf ve kereminle zafer ihsan ey le!" Hayır

asla böyle dua etmezdi! Y a da bir Müslüman, "Eğer ar amızda şerrin

eg emen ve ay akta olduğunu görsek, kurtuluşumuz ve uyanışımız içinçabalay an kişiler in ay ağını tutar, düşman far kedip de bize y an bakma

sın diye onu kaybettirir iz. İşte bu durumda olan bizi g ırtlağına ok sap

lanan Hüsey in'in altı aylık çocuğu hatırına, A li Ekber hürmetine düş

ma nın şerrinden koru!" diye dua etmezdi.

İslâm Pey gamberi (s.) Uhud Savaşı önces i tüm hazırlıklar ı tamam

ladıktan, komutanlar la müşavere ettikten, moral g ücünü yükselttikten,

bu uğurda uykular ını feda ettikten, tüm çabalar ını yoğunlaştırdıktan

sonra eteğine cephe kurulan Uhud dağına hitaben:

"A lla h'ım! B u, ce nne tin dağla r ında n bir dağdır. B iz onu seve

riz, o da bizi sever. Onu bizim kazancımıza tanık kıl; zararımıza

(ma ğlubiy etimiz e) de ğil ! "



Ben Soruyorum •85

diye dua eder4.

Ve Ali, savaşiçin gerekli bütün hazırlıklar ı tamamladık tan sonraordunun önünde Allah'a yönelir:

"A lla h'ım! E ğe r zafe ri bağışlarsan bizi z ul üm ve tecav üzde n

uzak tut! E ğe r zafe r i o nla r a bağışlarsan bize de şe hade ti ucuz

lat!"

Bütün dostları ve ailesi ile birlikte, özgürlük, adalet ve hakkı dirilt

mek için şehadet sahnesine gelen Hüseyin, her şey ini cömertçe bağış

ladığı o son demde kanından bir av uç alarak g öğe serpti. İmanın bütün gücüyle yakararak A llah'tan, sorumluluğunu ifa pozisy onundaki ça

ba ve telaşını ondan kabul etmesini diledi!.

A ydın bacım ve kardeşim! A caba bu dua; zayıf; uy uyan ve ümit

sizlik içinde olan ruhlara bir kamçı; gönüle bir azık; hayata hareket,

eğit im, düşünce, tekâmül bağışlarken duy uları coşturma y a çağrı ve

dina miz m değil midir? Do ğrus u İslâm’ın duası bunlardır. Y ok sa şu yay gın dua veya vird metinle rindeki: "Kim bu bir kaç cümleyi okursa

A llah ona Bedir savaşı şehidlerinden kırk şehidin sevabını verir!" ifa

deleri asla!

Kaza ve Kader

Demek istiyorum ki:

Kar deşim, Bacım!

Senin anne ve babandan, dinî mahfillerden veya çevrenden algıla

dığın kaza ve kader, - ki bu algı onlara da aittir- yalnız İslâm'ın kaza ve

kaderi olmamak la kalmaz, ay nı zamanda bu anlayışve algılanışıyla ilke

olar ak İslâm'a zıttır da! Salt bununla da kalmaz bu zıtlık. A ynı zamanda

Kur'anî hükümlere, sorumluluk ve görevlere de zıt olup nübüvveti,

vahyi ve daveti de gözardı etmektir.

4 Ço k ilginçtir ki bu sav aşta Pe y g am be rin (s.) başk om utan , Muha cir ve Ens âr’ın asker, Ham-

za'nm k ahr am an , A li'nin sa ncak tar o lduğu, P ey g am ber in (s.) zaf er için dua ettiği bu savaşta

müs lümanla r darbe y ediler. Çünk ü dağdak i g ediği tutmak la g örev lendirilen okçular, g anim et

için küçük bir ask erî emr i y erine ge tirmediler. B u bir dersti. T üm z afe rler den daha eğitici

bir ders!




Eğer denildiği g ibi me y dana gelen herşey, herkesin y aptığı, her o-

lay ve durum önceden belir lenmiş, bireye yüklenmişse; hiçbir birey ira

des inin yazg ısına asla müdahale si mümk ün değilse o zaman pey g amberler ne için gönderildiler? Halkın hidayetinin anlamı nedir? Ge

re kmek ve g er ek memek ne anlamadır? Bu algılanışıyla kaza ve kader

ilâhî cebir, ilahi sıfatlar’m aksinedir. Zerdüştlerin hediyesidir . İslâm

Peygamberinin (s.) "Kaderiye, bu ümmetin mecusudur!" demesi bun

dandır. Doğu'dan Hint s ufizmi ve Batı'dan da boşY unan felsefesi, sal

tanatın y ar dımına koştuktan sonradır ki, bu anti- İslâmî ve anti- insanî

düşünce g ündeme geldi.En azından bir sened olarak K ur'an'm şu ayeti s enin araştır manın

temelini teşkil etmelidir:

"Her nef is k aza ndık lar ına karşı bir re hindir." (Müddessir: 38)

Hatta kıyamette herkesin y azgısı, onun iradesi dışında cebrî ola

rak, önceden yazılıp gerçekleşmişolana day anmaz. K uran, dine karşıt

düşünce sahibi bir araştır macı için bile, İslâm akidesinin aslını kav ramak açısından, beyinleri felsefe, tasav vuf vey a İsrailî olan ve olmay an

efsanelerle dolu resmî din kitaplarının veya dindarlarının buyrukların

dan daha kesin ve itibarlı bir senettir. Kur'an daha açık, kesin ve her

kesin kavray ışına uygun bir biçimde hepsine hitaben kıyametin ne ol

duğunu, nasıl bir g ün olduğunu duyurur:

"Gerçek ten biz sizi y ak ın bir aza p ile uy ar ıp ko r k uttuk . K işi

nin, k endi e ller inin önceden t ak dim ett ikle r ine bakacağı g ün, kâfir olan da "A h keşke topr ak oluve rs ey dim!" diy ece k." (Nebe\ - 40)

Kur'an, tarihte yok olan kavimlerin salt kendi nefislerine zulmet

tiklerinden dolayı yok olduklarım bildirir.

Hatta diyalektik materyalizm, tarihî determinizm (cebriyecilik) ve

marksist felsefeye göre, toplumların değişim ve ev rimi; insandışı üre

tim, maddî faktör ve etkenlere ve toplumsal alt- yapıdaki çelişkilerin varolma zorunluluğu ve sonuçta da tar ihin deter minesi (cebrî) g ibi unsur

lara bağlı olduğunu açıklar. İnsan irade ve düşüncesinin toplumun de

ğişimine, kaderine müdahalesini asla kabul etmez. Hatta bu değişimi,

ins anın s eçebilme ve düşünebilme yetis inin dışında bir neden- sonuç

ilişkisi seyrine bağlar. İşte K ur'an, Marksist düşüncenin de aksine, bir



Ben Soruyorum •87

toplumun sosyal y a da düşünsel sistemindeki de ğişimini, insanlar ın ru

hi, duyusal ve düşünsel biçimlerindeki değişimin bir sonucu olarak be

lirler. Bunun sonucu olarak da insanları, toplumlarındaki egemen sistem, y aşam biçimini, toplumsal akibet ve tarihsel y apının belirlenme

sinden sorumlu tutar ve sor umluluğunu şu ayetle ilan eder:

"Gerçek ten bir k av im nef sinde ola nı değiştir me dik çe A lla h da

o k av mi de ğiştir me z." (Ra'd: 11)

Boşfelsefe yaparak , ya da bu felsefelerin öğreti vey a türevlerine

kulak vererek kaza ve kaderin insan hayatındaki etkisini bilimsellik yada erdem satıcılık adına fizikötesi bir konuma mı oturtalım? Yoksa ile

rici entellektüellerin de aksine daha sade, daha doygun, daha aydınla

tıcı bir yöntemle kazakader anlay ışının ilk İslâm toplumundaki örnek

ve önder lerin kişilikler indeki etkisini mi araştıralım? Eğer ikinci y önte

mi ter cih edersek göreceğiz ki, onlar kuşkusuz kaza ve k aderin anlamı

nı hem felsefecilerden ve ariflerden, hem de müslüman avamdan daha

iyi kavramışlardır. Bu akide, onlar ı cihadın telâşve arzusundan, iradeve s orumluluktan, toplum yazg ı ve yaşamını değiştirme mis y onundan,

düşünce y öntemi ve ahlâkî normların seçiminden o ilk müslümanlar ı

ne zaman engellemiş? Y a da engellemişmi? Kaza ve kadere onlar ce

bir anlamı yüklemişler midir? İlk müslümanlara bak ar sak bunlar ı göre

ceğiz. A vamî anlamıyla değil, İslâmî anlamıyla kaza ve kader; hareket,

ilerleme, sorumluluk, ölüm ve tehlikeyi göğüsleme, hedef e ulaşma y o

lunda zulüm, fesad ve çöküşle mücadeleye çağrı y olunda etkin bir faktör olagelmiştir .

Ola n ve olac ak herşey i, aziz ve zelili, A lla h önce den tesbit et

miştir. Y ani bizim birey ola r ak bu ka der de hiçbir r o lümüz yok.

Çünk ü, her işönce den belir lenmişolduğunda n, k onum ve dur umu

de ğiştirme do ğr ultus unda harca nan ça ba la r boşunadır . Bu doğrultu

da bir kaza ve kader anlay ışı gelişti mi, ar tık İslâm gitmiş, salt müs-

lümanla r kalmışdemek tir ! . Bu anlayışyay gınlaştı mı, çöküntünün ve

mevcut durumun dev amını gerektiren bir unsura dönüşmüşolur. Oy sa

İslâm tarihini inceleyenler bilirler ki bu düşünce ve anlay ışı ilk olarak

Ümey ye oğullan saltanatı ve bu rejime bağlı bilg inler halkın zihnine

yer leştir mişve y ay gınlaştır mıştı^ Niçin? "İlâhî Cebir - Determine- " dü

şüncesi bunların buluşudur. Filozof ve sof iler da ha sonr a buna çeşni,




g ar nitür katmışve o nu İslâm'ın bilimsel ve felsefî ekolü diye adlandır

mışlardır. Oy sa K ur'an salt bireyi, insan iradesini ve toplumu sorumlu

kılmakla kalmaz; aynı zamanda bireydeki her organın da somut bir ifadey le sorumlu kılındığını ilan eder. Görmek’ten göz, işitme k'te n kulak

ve y arg ıla y ıp duy ums amak 'tan da kalb sorumludurlar.

"Ha k k ında bilg i sahibi ol madığın şey in ardına düşme . Ç ün k ü,

kulak, göz ve kalb bunların hepsi ondan sorumludur." (İsra: 36)

Sartre, ins anın s oy luluğu ekolü ile v aroluşçuluk aras ındaki ilişkiyi

kurmak için "Existentialisme Cest un Humanis me" adlı bir teori geliştirir. B u teori, düşünsel planda çok eng in, ahlâkî açıdan ilerici, İnsanî

açıdan yapıcı ve olumlu ilkeleri barındırır. Kanaatimce Sartre'a özgü

var oluşçuluğun tek aydınlatıcı nok tası da budur. Sartre, düşünce ve fel

sefede ulaştığı doruk nokta sında, "ahlâk "ı, "ben"in öte sinde oluşan

nes nel bir olgu, "akıl ötesi" bir "gerçeklik", "kazanç- fay da" ötesi bir "de

ğer "1 olarak nitelendirir ve ona yay gın ve kapsamlı bir alan biçer2.

Sartre diyor ki: "A hlakın iki day anağı olan iyilik ve kötülük (Hayır- Şer)

1 Ma ne v î alty apı, insan y aşam ında, ins an tür ve top lum unun tek am ül g üç ve ruhun u oluştu

rur. Bi l imsel felsefi materyal izm ve real izm ya bu al tyapıyı inkâr eder ya da onu açıklamak

ta n a cz e düşer ler .

2 "A hlâk", t op luma fedak ârlık ve etk inlik ba ğışlam ak , birey de ise A llah'a k arşı fer ag at ve feda

kâr lık ruhun u oluşturm ak için bir ak idey e day anır. Fedak ârlık nedir? Feda kârlık, başk alann ı

k e nd ine te rc ih edebilmek tir. Y an i "k e nd i'ni n tu tk unu ol up bağla ndığı şeyi "başk a'la rının (bi

rey ; a nne , baba , ço cuk , k ızerk ek k arde ş, k an, ko ca, işark adaşı, dost, düşünce y oldaşı...G r up; sınıf, to plum , ulus, dert tar af tan, y azg ı or tağı... T ür; beşer) istek ve tutk usuna f eda

etmek . Feda etme k vey a başkasını ke ndine tercih etmek: Çıkar da, servette, hukuk , g üç,

im k ân, ihtimal, elverişli or tam , za ma n, ener ji, r ahatlık, lezzet ve y aşamın doy g unlukla rın

da ... V e daha da ilerisi, hays iyet, k işilik, sev gi; te k kelimey le: Şer ef te... Ç ünk ü, şer ef ca n

d an d aha ge re kl id i r . Öte yand an insand a " Egoizm” , " ke nd i 'n i korumak tutkusund an d aha

g üçlü bir duyg udur. Çünk ü k ahr am anla n ölüme g öndere n duy gu çoğunlukla ünlenm ek ve

eg oiz mde n k ay naklanır. B unun diğer bir a nla mı da şudur: "Doğru ola nla nn k albinde n en

so n uzak laşan ve çıka n tutku, y er ma k am ve e g o sevgisidir.'"*

T oplums al olaylar ın tam or tas ında, to plumda k i düşünse l teorik, itik adipolitikdini ay rımlar ın

g öbe ğind e , tutuc uluk ve duy g usa llıkla rın dışa t a m v ur ulduğu v ey a sa ldırg anl aştığı or ta md a

ve ya farklı ve özel bir diğer o rt am da y aşay an birisi, hem re nk cüm büşü cephele re tutu nm a

mışv e h e m de meseleler, sözler, iddialar v e c eph e şiar lar ının etk isinde k alm am ışs a işte o

zaman bu insan örtülerin, sütrelerin, yalancı, aldatıcı kamuflaj ların, olaylar i le dogmatik ta

vırlar ın ar dındaki düşünsel g ücü, bil imsel may ay ı, mantıks al analizi, r uhî, tarihse l ve top lum

sal nedensell ikleri yakalayıp görebil ir.

* R aha tlık la söy lene bilir ki, her s af laşma nın, eleştirinin, g r upla şma nın, itirazın, muha le fe tin

ve mutabakatın ardında az ya da çok. bi l inçl i veya bi l inçsiz egoizm yatmaktadır. Din, iman.



Ben Soruyorum •89

için Sağduy u'dan - le bonsens- daha mutlak ve nesnel bir zabıta yok

tur." Çünk ü birey dilediğini seçebilir. Eğer seçme anında ki duygusu, se

çeceği şeyi sevmek doğrultusunda ise böyle bir seçme hayırdır, iyiliktir.Eğer duygu ve isteği, seçeceği şey de tek, benzersiz olmak, o işin y apı

sının yalnızca kendisi olmak doğrultusunda ise bu şerrdir, kötülüktür!

Örne ğin müşteriye k ırmızı et y er ine yağveren kas ap asla dost değildir.

A ma Belediye ray icinden bir riyal aşağı verse, iyi eti vererek en az çı

kan düşünse bu kasap dosttur. B ütün kasaplar da böyle yaparlarsa, o

kasap bu seçimiyle, bir büyük kuralı oturtmuşve bütün kasapların ken

di karakterler ine katacakları bir iyiliği yerleştirmişolur.

g erçek ( bil im, m as lahat, halk , k utsal değerler, hak, batıl... Ço ğunluk la bunla r "eg o'yu ört en

g üzel örtülerdir. V ey a E g oiz m ile değişik do z v e or anla rda k an şık "ger çek " istey iciliğidir.

B a za n "olma k" bir birey , bir k ur um , bir düşünce ola ra k başlı başına bir "cürünV 'dür. Çün k ü

bu g ev şek "olma k" d ur um u k endi isteği dışında o nu (bir ey k urum düşünce) ta hk ir eder, ek sik

liklerini som utlaştmr. He r bas an ve ke mallerini bir za'f ve eks iklik olar ak o rta y a k oyar. "Ha-

se d” ukdesiyle onlar ı yar alar, ins anlar ı sürekli incitir, onlar a k arşı düşma nlık v e k in to hum la

rını bilinçsizc e r uhuna, huy v e ka ra k ter ine yerleştirir, ve bu k ötü hasletle r dire k k arşıdaki birey i le mücadele eder, ayıp arar ve ona saldırır . Onun zayıf noktalarına yönel ir . Daha ol

ma zs a on u suçlar, tekfir eder, fas ıklığmı ilan eder. B ütün bunla n da dine , bil ime , halka hiz

me t adına, takva yı, g er çeği, ilericiliği ve ay dın olmay ı takdis ad ına y apar . B u ise, bir al

datmacadır. V e bu ruh hal i , eg oist in bil inçsiz v icdanını ya ra lama kta n öte bir şey y apma z.

A y nı z a m a nda bu dur um bi r e y in k e ndin i k a nd ır m as ıdır da ! K ur 'a n'ın ik i s ur ey le - Mua v v eze-

tey n- bitmesi, "hase dçinin has et e ttiği za ma nk i şeninde n A llah'a s ığınınnı." ile s ona erme si

te s adüfi de ğil, bir g e r çe ğin if ades idir.

B u sûrede g ündeme g elen ay dınlatıcı , bi limsel ve çok önem li iki nok ta şudur: "Has ed", k en

dis inde n A llah'a s ığınılan şer ler den a y rılıp bağıms ız, is tis na î/öze l ve de s om ut bir şer ola

rak, varl ık alemindeki bütün serler arasından seçi l ip ortaya konulmaktadır.

"De k i s ab ah ın Ra bbi 'ne s ığınır ım; y ar at tığı şey ler in şe r ri nde n, k a r anl ığa çök tüğü z am an g ec enin şer rinde n, düğüml e r e üfle y en k a dınla r ın şer ri nden v e has ed et tiği za m a n has edç inin şe r r inde n."(F al ak: 1 5)

İkinci nok ta dah a e ng in içerikli olup şunu göste rme kte dir: "K ur'an sürekli zindedir. T üm

çağlar ın olayla rından durum ve k onu mla rında n sözeder". G ör düğümüz g er çek şudur: Düş

manın g iz l i e l l e r i , d inamizm ve uyanık l ık faktör l e r in i yok e tme k, ortad an kal d ırmak ve yağ

m a la m a k için sürek li "dost 'tan y ar dım alır. D üşm a n k en dine k ar şıt ve d üşm a n ol an e lleri bu

"dost lar ın egoları ara cılığıyla or tad an kaldırır. Çünk ü eğer bu fa kt ör ve dinam ikle ri a lene n

y ok e ts e , uy a nm a r üzg ar la r ım f ır tınay a dön üştür m üşolur . E ğe r bir to plum u, k e ndi di li , işçis i

ve bireyi eliyle çöker tirse, ke ndisi de g üçlenmişve sev imlileşmişolur. E n iyi yön te m de to plumu birbirine vur durarak , felç etmektir. Pek i dost dosta nas ıl kırdırılır? B u işiçin "bencil l ik

ve ha se d" yeter! A y nı düşünce v e to plu m un me ns uplar ını bilinçsizce bir birine kar şı düşm an

el inin aracı yapan çok önemli iki faktör.

Se y y id Ce ma l, İslâm topr ak lar ında istibdatla, B atı'da sömürg ec il ikle çar pışar ak he r iki cep

hede de iler leme k ay detti. İslam , Hr is tiy anlığın ak sine , bilg ince düşünce , bilim e iler leme ve

g üç bağışlar . Ne Hr ist iy anlık İs lâm'ın bilims el g ücün ü ve düşünse l pa r la k lığını çöke rt ebilir ,

ne de dışsömürg ecil ik! İslâm'ı tehlike sizce ve g izlice öldüre bilme k için içteki dik tat ör ve




Her birey , her seçimiyle insanlık için bir yasa koy uyor muşcasına

hareket eder. V aroluşçuluğun y ürek titremesi diye adlandırdığı bu olsa

gerek. Her birey y aptığı işte bir kayda bağlı olmamalıdır. A ncak önderolan kişi, amelinde kendisine tabi bireylere örnek olan k işinin her adı

mında yüreği titremes i ve en iyiyi seçmesi gerekir. Bir başka deyişle,

her birey seçtiği her bir "hay ır'la tüm beşer için bir model seçmişoldu

ğundan, beşer de buna uygun amel etmelidir. Öyley se her birey her

işinde tüm beşerin sor umluluğunu kendinde hisseder. İşte her bireyin

hem önder, hem tabi, hem önderliğin he m de tabi oluşun sorumlulu

ğunu his setmesinin anlamı budur. B ütün bu konu Pey gamberin (s.) şuhadisinin titiz bir incelemesi ve yorumudur:

"Hepiniz çobansınız ve güttüklerinizden sorumlusunuz...”

ÇöküşGetiren Kavramlar ve Tashih

Demek istiyorum ki:

Bacım, kardeşim!

Dindarlık, zühd, kanaat, sabır, tevekkül... Bunlar gibi daha nice

kavramlar , çağımızdaki halk- ulema anlay ışı ölçüsüne uygun anlaşılınca,

çöküntü getiren, insan kişiliğine menf i etki y apa n, insan hayatındaki

güç ve kemali, ruhun bağımsızlığını, ins an irade ve zihnini felç eden,

sömürgecileri güçlendirirler. Bunu da dışgörünüşaçısından din adamı olan, kutsallık atfedile n ve t o plu m da et k inliği ola nla rın eliy le ge rçe kle ştirdile r. İşin ilginci b unlar d a S ey y id Ce-

m a l'in düşünce le r ine mut abık , bağıms ız, f es ada , di k ta tör lük v e söm ürg e cil iğe k ar şıt kişilerdi.

İşte bu "dost " kişiler Se y y id Ce ma l'i ark ad an hançer lediler. B ir töhm e t, iftira, fısk ve hak ar et

fırtınası es tirerek o nu y alnız bırak ıp m üslüm a n k itlelerin g özünde şaibeli ve s uçlu kıldılar.

Böylece Seyyid Cemal fe lç oldu. Kimsesiz. . . Halk arasında desteksiz ve yalnız kal ınca da

onu rahatl ıkla ortadan kaldırdılar ! Bu din adamları , mescidlerde, mecl is lerde, mahfel lerde,

her y erde "haricilerdendir, B ahaîlerdendir, S ey yid değildir, S ünne t de olma mıştır!" diye ilan

ett i ler. Bu suçlamalar din adamlarının hasedlerinden , hasta kalplerinden kaynaklanıyordu.

B il inçsizce, bu duy g ulan n etkisiyle Sey yid Ce m al’i s ömürg ec il iğin çıka rm a feda ettiler. D üş

ma nla r g izlice çalıştı. B ağlar ı ve eng elleri büyülediler , aldatıcı bir g ör ünüm ver diler. Ha lk , bubüy ünün fa rk ında değildi. Dostlar , eg oiz m, ha se d ve kişisel dürtüler y üzünden büy üy ük ar g a-

şay ı des tek ley er ek Şer r’i to plum da diktettiler. Şu bir g er çek tir k i, hase d sahibi dostlar , s ü

rek li düşm a n e linin g izli arac ıdırlar . Y ani "z ulm ün am a tör ırg atla rı! " İşte "Ha se d ett iği za m a n

ha s ed çinin şer rinde n" ay etinin aralıksız "düğümle r e üfle y en k adınla rın şer rinden" a y et inde n

he m e n sonr a g elmes i şu anlamadır:

Düğümle re büyü üfleyenler, g izl iden gizliye k ar g aşa y ar ata n düşmanlar dır. (B u so n y arg ıyı

bab am Os tad Şer ati'nin tefsir inden aldım).



Ben Soruyorum *9 1

duygulan za'fa uğratan, eziyet veren, mutsuzluğu, talihsizliği bir k ar ak

ter/fıtrat haline dönüştüren, kişiyi alçaklık ve zillete alıştıran, bulaştıran

ve bay ağılığı olağanlaştıran birer unsur, birer fak tör oluvermektedirler. A ma bu kavramlar, ger çek İslâm terminolojisinde iler ici, mantık lı

ve İnsanî bir anlamı içerirler. B u iki zıt anlam ar asındaki fark, uçurum,

y ani bug ün bizim bu kav ramlara y üklediğimiz anlam ile bu kavramların

K ur'an ve Pey gamber'in ifadesinde sahip olduğu tanım ve ilk İslâm k u

şağının kavrayışı arasındaki fark, ay nı zamanda bizim cehalet ve bay a

ğılığımızla o ilk müslümanların bilgi- bilinç ve açık alınlılıklan ar as ındaki

fark ın da bir göstergesidir. A slında bu kav ramlar akidenin ağır y ükünü

etmektedirler . Her bir kavramda ortay a çıkan bu iki çelişik boy ut/y üz,

gerçekte İslâm'da bizzat g örülen iki çehrenin de göstergesidir:

Statükocu, gelenekçi mevcut Islâm ile Peygamber'in (s.) sunup ya-

şadığıy aşattığı gerçek İslâm arasındaki çelişki!

İlginç ve acınacak bir durumday ız. Uy anıklık ve hareketlilik etk eni

olan kavramlar, "hannas"ların gizli veya açık vesveseleriyle halkın gönlüne kuşku/ves vese yerleştirdi. "Düğümlere üfley en" kapkar a büyücüle

ri ve cadılarıyla düğümle r atıp büyülü üfürükleriy le bu düğümlere üfle

diler ve bu k av ramların anlamlarını değiştirip başkalaştırdılar. Hay atın

ruhu olan imanı, ölüm mayasına dönüştürdüler. İslâm’ın güzel ve çekici

elbisesini ters giydirerek, çirkin ve nefret uyandırıcı, Lisanların da ken

disinden korkup- kaçtığı bir ucube, bir hilkat g aribesi biçimine dönüş

türdüler. Evet, bu vesvese veren "hannaslar" ile büyücü "üfürükçüler"

İslâm'da k apkara bir anlam değişikliği gerçekleştirdiler. Diğer dinlerde,

kültürlerde sade bir yol izleyerek, onların harekete geçirici, uyandırıcı,

yapıcı ve ilerici unsur ve faktörlerini yavaşyavaşter kettirerek unuttur

dular. Uyuşturucu, tehlikesiz unsurlar ı, onların din, k ültür ve edebiy at

lar ında y aygınlaştırıp etkin hale getirdiler. Bu faktör ve unsurlara etkin

lik ve yaygınlık kazandırıp toplumun ruhunu bunlarla doldurdular.

Fakat İslâm'da özel bir y öntem izlediler. Örnekler sek: Şia'da ima

met, adalet, takiyye, nefsi arındırma, takva, ibadet, şefaat vardır. Bu il

keler daha çok, bireysel, ahlâkî ve ruhsal boyutlara sahiptir. Bu neden

le onları daha r ahat tahr if edebilir, bozabilir, değiştirebilirler. Nitekim

bunu başar dılar da. Y ani ilkeyi k aldır madan anlamını değiştirip bozdu




lar. Halk ı da, onların aracılığıyla toplumsal hay atın sorunlarına sahip

çıkmaktan, sosyal sorumluluğu yerine getirmekten, talihsizlik ve mut

suzluk nedenlerini düşünmekte n, g eri kalmışlık faktörlerini, ayrıcalıklıinsanların varlığım irdelemekten vazgeçirdiler. T akiyy e ve taklid adına

halkı sustururken ibadet ve tezkiye bahanesiy le kendiler ine bağlı ve ita

atkar kıldılar!.

Bir diğer örne k de şudur: Şia tarihinde değişik g örüntü ve belirti

ler vardır. Şia imamları kendiler ine özg ü şartlara, durum ve k onumlar ı

na uygun, çağlarıyla uyumlu tavırlar tak ınmış, değişik eylem taktikleri

gütmüşlerdir.

İmam Haşan; barışı tercih etmiştir.

İmam Hüseyin; inkılabı seçmiştir.

İmam S eccad; ibadet ve duayı ön plana çıkartmıştır.

İmam S adık; bilim, eğit im ve öğretime öne m vermiştir.

İmam Musa b. Cafer; hayatını Har un'un karanlık zindanlarında tüketmiştir.

İmam Rıza; zahiren Me'mun'a güven v er irken diğer imamlar takiy-

yeyi tercih etmişlerdir. A çık askeri ya da politik sav aşımı boşuna ve za

rarlı olarak telâkki edip nitelemişlerdir.

Demek oluyor ki her durumda çağlarıyla uyumlu, koşullarına uy

gun bir savaşy öntemi seçmişlerdir. S onuncular, düşüncelerin değişme si, toplums al ilişkilerin g üçlenmesi ve akidenin yerleşmesi için doğal y-

ol olarak Şia'da aslolan imamet ve adalet yerine Takiye ve ibadeti

yer leştirmişler ve y ay gınlaştır malar dır. "Hüseyin'in kıyamı" yer ine "Ha-

san'ın bar ışı'nı gündeme getirmişlerdir. He r yıl bunun için törenler dü

zenlemiş, ondan s öz etmiş, sürekli ve ısrarlı bir telkinle onu yinelemiş

lerdir. Mücadelenin şartlan gereği, tahamm ül için, gelişmek için "ba

rış"! öne sürdü imamlar . A ma sonrak i alimler ke ndi çıkarlarına uygun,tamame n uzlaşmacı bir z ihniyetin ürünü olan teslimiyetçiliği telkin ed

er oldular.

Şiada asıl ilke olar ak takiye ve taklidi ilan ederken, imamet ve

adaleti unutturdular. Şia’nın day anağı Hüsey in'in kıyamı olmalıy ken,

Has an'm barışı day anak kılındı. Bütün bir tar ihi A şura g ününe özg eleş



Ben Soruyorum •93

tirdiler. Ge çmişte olan şeyler imamet, adalet ve K erbelâ’ya dayandırılır.

A teşdoğuran, ay dınlatan ve yapıcı olan üç ocak ! Politik ve toplumsal

sorumluluk ile dev rim! A ma geçmişte kaldı. B u başarılan şu akıllıca uy guladıkları tezgâhta yatıyor: Hayat, hareket, cihad, aydınlık ve bilinç

kazandıran bu üç ocağı soğuttular , bu üç suyu kay nağından bulandır dı

lar, zehirlediler, renk, tat, koku ve etkisini değiştirdiler. A rtık bu değişik

g örünümlü mezhebi, salt bilgisiz halk değil ay nı zamanda bilgili- bilinçli

aydınlar bile tanıyamaz oldular. Oysa bu mezheb, zulme, baskıya ve

aristokrasiye karşı kıyam ilkesine dayalıdır. A ma onlar bu mezhebi, çö

küş, uy uşturma ve zilletin etk eni saydılar.

B u akide oy uncusu ve halk uyutucusu adamlar ın becerdiği bir di

ğer işde şudur: İslâm'da, toplumu değerli k ılan, uy andır an, harekete

geçiren, sorumlu yapan her ne varsa hepsini daha olumsuz daha bo

zuk, da ha anti- toplumcu hale getirerek, İslâm toplumunu felç ettiler.

Y ani İslâm'ın iman, düşünce ve ruhunu değiştirdiler!

Ör ne ğin:İntizar 1 bu türdendir. A badan Üniversitesi öğrenciler iyle g eçe n

yıl y aptığım itirazın mezhebi: intizar2 adlı k onuşmamda şöyle de

miştim:

A slında inananlar ile inkâr edenlerin tam ak sine, intizar, teslim

felsefesi değil, bir itiraz felsefesidir. Her "gözley en- bekleyen (munta-

zir)" bir itirazcı’dır. "Gelip işleri düzelteceği beklenen kişi" inancına sa

hip olanların her adımı, her sorumluluk ve y ükümlülüğünü verimsiz k abul edenlerin ve intizar felsefesini kendi zillet, kaçışve za'flarının, ken

di aldırışsızlık ve sorumsuzluklarının cürmünü intizar ile örtenlerin ak

sine, ya da dindar olmayan fakat intizarı bu biçimde algılayan aydınla

rın aksine intizar, bizzat bir yükümlülüktür. Uyanık olmanın, sürekli ha

zır ve akıllı olmanın faktörüdür!

İntizar, hazırlıklı olmaktır, aldırışetme me k değil!

1 İntizar: İm a m M eh di'nin gelişini bek ley ip gözle me k tir. A r ada k i nüans lar ına r a ğm e n bu ina

nışSünnî ve Şiî to plu la r ın or ta k bir i nanışıdır. (Çeviren)

2 B u k onuşm a A bad an Y üks ek Öğre nim öğrencileri ör g ü tünün ya yın org anı olan "Pe y am"

(Mesaj) der g isin de y ay ınlanmıştır.




İntizara inanan, düny ay a eg emen güçler e, beşer toplumundak i zu

lüm ve zorbalığa, bâtılın sulta ve tecav üzüne, hak ve adaletin güçsüz

lük, zayıflık ve esaretine rağmen her an bir patlamay ı ya bekler ya dagerçekleştirir. Adaletsizlik ve uğursuzluğun zifir i karanlık gecesinde, bir

ses; dev rimin sesi yükselebilir. B u ses onu da doğal bir asker, bir "dev

rimci" olar ak dünyay ı kaplay an zulüm ve zalimlere karşı başlatılan ada

let ve ha k cihadına çağırabilir . İşte bu kişi bekle y en dir-, uyuy amaz,

adalet- zulüm, hak- batıl, zafer- yenilgi düşüncesinden uzak k alamaz! Ta

rihin dev er anına, insanın yazg ısına, olay ların akışına karşı tarafsız ya

da alâkasız olamaz! Y emek, uy ku, çalışmak ve şehvet'le ya da bireysel maslahatlarla hayatını biçimlendiremez. Bunun aksine intizar onu,

ruhunu, düşünce ve yaşamını, bir partizan gibi devrimci, bilinçli, hazır,

silahlı, donanımlı, keskin görüşlü ve fedakârlık sahibi olarak eğitmeye,

biçimlendirmey e teşvik eder, zorlar.

Fak at intizar, her nedense şu çöküşçağlarında şöyle alg ılanmak

taydı; dindarlar, zahidler, abidler ve din bilginleri her hafta Cuma na

mazından sonra ata binme ve ok atma yarışları düzenler; ortak bahis

lerle oy un oynar; şart tutarlardı. A rtık ortak bahisler salt caiz değil, ne

redeyse dinî gereklilik biçimini almıştı! Bunlar için aslolan zayıf ve y ok

sul düşmemek için bilimsel er kini g ününe uyg un kullanmaktı. B u dö

nemde intizar ın sahip olduğu anlam, halkın ortak bahislerle düze nle

nen ok atma, ata binme yarışlar ına katılmak, halkı bu yarışlara teşvik

etmekti. Neymişefendim, böylece halk, yani bütün bekleyenler eğitil

miş, binici olmuş, silahlı olarak savaşeğitimi g örmüşolurlarmış!! B öy lece alim- halk herkes hazır, ciddi ve donanımlı birer bekleyen olurlar-

mıştı He m böyle bir toplum g erçek bir öndere - beklenen- sahip olur

sa, akıl almaz çok şeylerin üstesinden g elir miş!..

İntizar a, yani çıkış, k ıyam ve dev rimle y eryüzünde barışı, insan

birliğini ve adalet idealini gerçekleştirmey e inanmak, bugün ona y ük

lenilen anlamın, ondan kay nak landığı ileri sürülen düşüncelerin aksine, o, zaaf ve g üçsüzlük has talığını, toplumsal ümits izliği, toplums al,

politik ve tar ihî karamsar lığı yok eden bir etkendir. İnançlı bir "bekle-

yen- gözleyen"i g üçlü kılar. K işinin zor balık ve zulmün sürekliliğine

inanmasını engeller. Adalet isteyen, hakkı arzulayan gruplara, güçsüz

lüklerine, barışve özg ürlüğün y okluğuna rağmen s ınıfların eşitliği ve



Ben Soruyorum •95

insanların kardeşliğinin gerçekleştirilmesi ümidini kazandırır . Düny a

dak i g idişat ve İlahî sünnetin; zorbalar , zalimler ve y ağmacıların y er i

ne mazlumların, y ağmalananların ve müstazaflar ın geçeceği doğrultusunda olduğuna inanır. Eğer durumu bunun ak sine algılarsa y a köşe

k apmay a çalışır y a da acı acı düşünmeğe başlar vey a karams arlığa

düşer; canını zulme tes lim eder, statüko 'ya boy un eğer ek zulüm eli

nin maşas ı olur, bug ün de olduğu gibi. Bu aksi biçimde ki beklen en!

bekleme- gözleme, algı ve inanışını da ortadan k aldıracak olan y ine

"intizar" felsefesidir.

İntizar felsefesi kişiye şu inancı verir: Zulüm güçleri ve pislik dalgalarının, ölüm ve kesin yenilgiy e mahkum oluşları ilahi sünnetin bir

gereğidir. Ha k, adalet, kardeşlik ve sevgi beşerin ber aberinde mez ar a

götürece ği arzu ve tutkular değildir. Belki bunlar , yery üzünde şu tarihî

evrede g erçekleştirdiğini göre ce ği arzu ve tutkulardır. K ur'an'ın deyi

miyle:

"Biz ise yeryüzünde mustazaflara lütufta bulunmak, onları önderler kılmak ve mirasçılar yapmak istiyoruz." (Kasas: 5)

Y ani müstaz'af halkın zafer i ve ma hr um y ığınların iktidarı yeryü

zünde kesinlikle gerçekleşecektir. V e İmam A li’nin dey imiyle:

"Eğer y ery üzünün ömr ü y alnız bir g ün bile ka lsa, A lla h o g ünü

bütün bu ar zular ın gerçekleşmesi için çok uzun k ılacaktır."

İntizar, halkın, adalet ve hak kın zaferinin ger çekleşmesi doğrultu

sunda gündeme gelen bir tür tarihî determinedir (Cebrî). Bu tarihî ba

kışaçısı, geleceğe değer v erme, İslâmî düny a g örüşüne uy gun bir bi

çimde insa nın kaderine ve za manın geçiciliğine inanmadır. T ıpkı bi

limsel sosyalizmdeki tarihî determinizme inanmanın kendine özgü ko

şul ve y asa ile tarihi diy alek tiğin v arlığına inanma gibi.

A ca ba tar ihî determinizme, birey , grup ve sistemlerin iradesi dı

şında kesin bir zafere, ana malcılığın (kapitalizmin) zorunlu zev aline veproletar y anın zaferine iman, bu çağda bu ek olün nihaî zaferine, eg e

me n sınıfsal sistemlerin kesin dağılmasına, mahrum sınıflar ın özgürlük

ve egemenliğine doğru gidişine, hem de buna bilimsel yasal kural biçi

minde inanmak bu ekolün izleyicilerini olumsuz yönde etkileyerek on

ları sorumluluktan uzak laştırıp statükonun değiştir ilmesi için mücadele




den ve arzular ının gerçekleşmesi için sav aştan alıkoy up engelliyor mu?

Y oksa tam ak sine, bir an önce ger çekleşmesi için teşvik mi ediyor?

İşte intizar da bir an önce hak ve adaletin gerçekleşmesi için m ücadele ve s avaşa teşvik eden, kişiyi dimdik tutan bir felsefedir!

K ardeşim ! B acım !

Tevekkül de böyledir.

Daha önce de değindiğim gibi hac, iki s ağlam esasa day anır:

1. Tavaf,

2. Sa'y.

Bu iki amel, İbrahim ve Hace r’in yaptıklar ı ey lemin yeniden tekra

rıdır. A llah’ın emriy le Hacer ve daha y eni süt emen çocuğu; bu gar ip,

ıssız, kurak, sessiz ve yakıcı topr ak parças ına geldiler. İbrahim onlar ı

getir ip çalıçırpının bile bulunmadığı bu vadiye bırak ıp döndü. Hacer,

A llah'a olan iman, güven ve dayanmasıyla - tevekkül- bu şaşırtıcı g öre

vi kabullendi. Çocuğuy la bu taşlık ve ürkütücü or tamda g ar ip, y alnız vebütün imkânlardan yoksun bir ana!

Fakat bu ana sorumluluğunu hakk ıyla biliyordu. Bu sorumluluğu

yer ine g etirmek için oldukça elverişsiz, maddî açıdan hayat için ger ekli

olan imkânlardan y oksun bu ortama rağmen en ufak bir tereddüt g ös

termedi. Ve orada kalmayı göze aldı.

Mutlak Tevekkül!B una karşın görüyoruz ki O, çocuğunu bu kuru ve sert derede A l

lah'ın iradesine güvenerek, ümidini A llah'a bağlay arak, y ani Allah'a te

vekkül ederek, sığınaks ız ve yalnız bırakır! Bir su kay nağı bulabilmek

ümidiyle bu dağın başı ile eteği arasında koşuşturup durur. Su bularak

kendini ve çocuğunu susuzluktan k urtar mak ümidiyle!

Mutlak çaba!

Haccın temeli bu iki ilkedir: Kâ'be'nin etrafında dönerek yedi kez

tavaf etmek. Y edi rakamı sonsuzluk ve say ısızlığın sembolüdür. Y ani

sonsuz hareket ... T üm yaşam boy unca, asıl odağı Allah olan bir y ö

rüngede d önüş... Hay at çizg is inin her zav iy eden bağlantısı bu asla

- Allah'a- dır. Her yönden atılan her adım bu asla doğrudur.



Ben Soruyorum •97

Hacer'ce bir hayat!.

Tavaftan sonra iki dağarasında (Safâ ve Merve) yedi defa Sa'y et

mek: K oşmak ve çabalamak... Hacer gibi! Maddî bir çaba, yer yüzü

sofrasını istemek- bulmak, bu düny a hay atının mayas ını y ak alamak için

koşmalı... A ramak ve sürekli bir talep üzre olmak!

Y ine yedi kez!

B u iki çelişik işin, iki çelişik değer , görüşve hareketin t oplamı bir

ruh ve bir tek hay atı oluşturur ki işte îs lâm budur. İslâmî tevekkül insa

nı zaafa, yoksulluk ve zillete düşürme etk eni olan rahipçe tev ek kül olmadığı gibi, burjuva tipi adice tüketim tutkusu, para y ığmak ve İnsanî

özelliklerden soy utlanmışhay vanî bir çaba ve k oşuştur ma da değil! Y a

ni İslâmî tevekkül; hem işve telâş, hem de iman ve tevekkül!

Ör neği A li’dir:

Savaşın o kar makar ışık ortamında oğluna der ki:

"Dağla n titr ets eler sen titre me, dişle r ini sık, k af at as ınla A llah'a day an! A dımlar ını çiui gibi y ere çak. B ak ışlar ını düşma n s af

larının en uzak noktalarında gezdir. Gözlerin önünü görsün. Bil ki

zafer A l lah'tandır! "

S ömür g e ciliğin cahil, çökük ve zor ba sistemiyle, burjuv az inin

madde ci y apısıyla savaşın deney imi olan sorumluluk ve y ükümlülük sa

hibi bir aydın, bir zahidden, bilgin, bilge ve kutsaldan daha çok algıla

y ıp duy ums ar ki; tevekkül, sosyal ve düşünsel bir sav aşımda birey ve

gruplar a g üç verir; onları ta tmin ederek zafere inanır hale getirir. İdeal

ve ar zuların gerçekleşmesi y olunda bütün olumsuz koşullar a rağme n,

g üçlülük ve tatminle zafere iman faktörler i onun s av aşımına nasıl y ön

verdiğini ve tanıklık ettiğini görür. Zayıf bir g rubu, geri kalmışbir ulusa

sahip oldukları bütün politik, ekonomikaskeri güçsüzlük ve olanaksız

lıklara rağme n g üçlü ve süper güçlere karşı dirilten ve zafere ulaştıran

faktör tevekküldür.

Ve sabır da böyledir!

Bugün tamamiyle zulmü, zoru sineye çekmek, ona teslim olmak,

boy unduruğunu kabullenmek biçimindek i anlamlandırılmanın ak sine,

dir enme yolu, y ürüme, sor umluluğun ağır y ükünü sürekli taşımak ve




de ümitsiz, zayıf ve bıkkın, yılgın bir duruma düşmemek anlammadır

sabır...

K ur'an'ın şu buy ruğuna bakınız ki sabra hang i anlamı y üklemek

te, hang i hedefe insanlar ı y öneltmek te ve onlar ı hang i işe k oşmak ta

dır.

Ey ima n ede nler ! S abredin ve sabırda yar ışın. (S ınır lar da) nö

betlesin. (Cihad'a hazır olun) (Allah'tan korkup) sakının ki kurtulu

şa eresiniz ." (Ali İmran: 200)

Y ani hem sabrediniz, hem de yekdiğer inizi sabır ve direnişe çağırınız, bu amelde yans ınız. İlişkilerinizi güçlendir erek savaşa, mücadeleye

hazırlanınız.

B undan daha açık bir diğer K ur'an buyruğu ise şöyle:

"Ey Pe y g amber. Mü'minle r i sav aşa kar şı hazırlay ıp teşvik et.

Eğer içinizde n sabr eden y ir mi (k işi) buluns a ik i y üz kişiy i m ağlup

edebilir. Eğer içinizde n y üz (sabreden k işi) bulunur s a bunla r da k afir ler den binini yener. Çünk ü onl ar idrak siz bir topluluktur. Şimdi

A llah sizden (y ük ünüzü bir az) ha f if letti ve sizde bir za'f o lduğunu

da biliy ordu. S izde n y üz s abırlı (kişi) bulunur s a (onların) iki y üzünü

(kişi) bozg una uğratır. Eğer sizden bin (kişi) olur sa A llah'ın izniy le

(onların) iki binini yener. A lla h sabr ede nler le beraberdir." (Enfal:

6566)3

K anaat, ne y azık ki bug ün y oksulluğa eğilim faktörü olmuştur. A zistemeğe, alt çekmeğe, ölmey ecek kadar y emeğe, geri kalanın tümünü

büyük ve kabarık iştiha sahipler ine, y ery üzünü içindekilerle birlikte yut

tuğu halde doy may ıp hâlâ yiy ecek birşeyler aray anlara bırakmay a bir

çağrıdır. Böyle bir anlayışve felsefeye çağrıdır kanaat! ..

K anaat, uğursuz bir zillet felsefesine dönüştürülmüştür. K öleleşme

eğitimi, alçak lık öğretisi ve "başkaları yesin, sen k anaatk ar ol!" dininin

ahlâkî temeli ve "su kay nağı" biçimini almış. İnsanlar ın bütün bir hayat

3 B u bire o n, bir e iki k ar şılaştır ma sı bir k a hr a m a nlık v e yi ğitlik k ar şılaştır ma s ı olm a dığı gibi

bir edebi açık lam a da de ğildir. B ir hükümdür . E ğer bir m üsl üma n o n kişiden k açar sa suçlu

dur. B u ayet B edir de naz i l oldu. Da ha s onra bu müs lüma nlar a ağır geldi. A l lah onların

za ’fları nede niy le y ükler ini hafifletti: S av aşın hük m ünü "iki d üşm an a k arşı bir m üsl üma n" bi

çiminde tespit etti.



Ben Soruyorum •99

çizgis ini et suyu sof ralar ında titremeğe terkettir en br düny a görüşü. Et

başkasına, su sana!

B u tür sabır ve kanaat köpek vâri (kelbi) bir y aşamdan öğrenilmiş

tir. B u k öpek vâri y aşamı bir y abancı şair yazmış. Bizim şairlerimizden

biri de onu Farsçay a çevirmiştir. Şiir, f ırtınalı, s oğuk bir kışgecesinde

dört duvar dışındaki düny adan habersiz ve g afil birkaç ev k öpeğinin

birbir ler ine y aptıkları konuşmalardan, öğütlerden oluşuyor. K öpek le r

birbirlerini tekid ederlerken ya da sorulara cevap verirlerken ümitlendi-

rici ve sıcak sözler söylerler.Bir köpek der ki:

Dost mutfakların kenarında

O y umuşak topra k lar da uza nıp y atmak ,

Canım- canım kok lay ar ak "aziz im" demek,

Ne lezzet verici ve güzel...

B ir diğeri:O sofra artıklarından yemek.

B ir diğeri:

Eğer art ık yoksa y alnızca bir k emik !

Birincisi tekrar:

Ne rahat bir ömür, ne güzel bir dünya!

Patronlar ve sahipler ölçüsüz aziz ve sevimli!

B ir diğe r k öpek hatırla ttı:

Ya kırbaç... Bu artık bir be lâdır !

Diğeri g önül alır:

Evet, ama katlanmak gerek.

K ırbacın acı verici kader o lduğu doğrudur.Kırbaçtan sonra sahip merhamete gelir

Bırakır bizi öfkesi dindikten sonra.

B aşımızı elay ağma s ürme miz i bile hoşgörür.

Bizi ve yaralarımızı kabullenir

Gelin bu sevgiyi ganimet bilelim..."



100 •A nne Baba B iz Suçluyuz

Ruhu içerikten yoksun kılma, istek ve arzudan arınma, sabır ve

kanaat felsefesi, bu ağır kırbaç darbeler ine k atlanma ve sabırdır. Y u

muşak toprağa, efendilerin bazı bazı göster dikleri sevgi ve şefkate şükür ederek, sof ra artık ve kırıntıları’nı yemeğe kanaat! Ne uğursuz ve

alçaltıcı bir felsefe!

A ma İslâm'ın anlamlandırdığı kanaat: Budist, Brahmanis t, Hristi-

yan ruhban ve zahidlerinin, kanaat öğreticilerinin, ya da mutasav vıflar

ile resmî zelil din bağlılarının yüklediği anlamın tam aksinedir. Her biri,

kanata olumlu ve ayrı anlamlar yükleyen bir toplumbilimcinin, bir in

sanbilimcinin ve bir sorumlu aydının anlayışve algılarının toplamıdır.

Y ani tüm çağlara özg ü ve çağları kapsay ıcı bir anlam! .

Bir toplumbilimc i uyg arlığın ilerlediğini, tüke tim felsefesinin et

kinlik kazandığını, bilim- teknik ve politik anın hatta insanbilimin bile

daha fazla üre tim, daha çok tüketimin y anında ve hizmetinde olduğu

nu bilir.

Bir insanbilimci; tüm İnsanî özellik ler in, y ete nek v e s ezgilerin, yay gın ve çok boyutlu düşüncelerin, açık dehaların, farklı tipler ile ka

rakter lerin, tüm zaman ve eğilimler in k e ndini düşünm e esprisinin,

hayat ve evren hakkındaki düşüncelerin, insan v ar lığının sahip olduğu

anlam ve içeriğin... Bunların topy ek un imansız ve mak ro tüketimin

saldırısıyla y ağmalandığını bilir. A namalcının (kapitalist) üretimine ba

ğımlı propag anda nın etkisindeki düşünce, sanat ve edebiyatın, maddî

tutkular vadisine her gün zorla biraz daha sürüklenen hayatta "yalancı

arzular oluştur duğunu, bireylere, aile, sınıf, toplum ve uluslara bunlar ın

- yani tüketim tutkusunun- yüklendiğini, bu yalancı- yapay arzulan elde

etmek için he ps inin bir telaş, çaba ve s ons uz bir uğraşa s ürüklendiğini

görür. Siyah, beyaz, san, kızıl... Herkesin bu tiksindirici ve absürde

(saçma) tekrarın kucağına atıldığını görür: T üket im için üretim, üret im

için tüketim, tüketim için üretim, üretim için tü... ta ölüm gelip çatana

değin!

Sersemletici ve tiksindirici! Sartre'nin kusmak deyiminin gerçek

anlamı bu olsa gerek! "Sezif in kaderine bak tığımızda da bunu görürüz.

Sezif, doğanın ilâhı Zeus tar afından bir azaba mahk um edilen mitolojik

bir ilâh! Ve azabı şuydu Sezif’in: Da ğın ete ğinden bir büyük kay ayı sırt



Ben Soruyorum •101

lanır. T üm eziyet ve "ıh ıh'larıyla dağın tepesine ulaşır. T üm zirveye

ulaşınca kay a s ırtından düşüp aşağı yuvarlanır. T ekrar dönüp kayay ı

sırtlanır, zirveye doğru tırmanır, kaya yine yuvarlanır. T ekrar döner ka yayı sırt... sonsuza değin!

T üketicilik bir taksitli hay at sistemi! İnsanın sürekli ömr ünden ek

silttiği, ömr ünü tükettiği bir sistem! Sürek li olarak geçmiştüketimler

uğruna g eleceğini satma.. Ge leceğini satan, ömr ünü satan... He m de

bana zor la yüklenen istekler uğruna s atma! .. Bana alım gücü ver ilme

den, elimdeki alım gücüm de tüketilerek satın aldığım şeyler uğruna! ..

Madem beni muhtaç etmişler ve par am da yok, öyleyse ömr ümün g e

lecek yıllarını peşinen satmalıyım! "Kölelere özg ürlük!" slog anının anla

mı da bu olsa gerek! Bu olsa gerek y eni- modern kölelik!

Y ani tüketime dayalı yaşam sisteminde yaşay an kölelerin, kendile

rini bu kez özg ürce sattıkları bir çağ! He m de ef endinin geleceğini sa

tın almay a ikna edilmesi için iltimas ve torpile başvurulan bir çağ! K en

dini anamalcıy a, bankacıy a ve hızlı üretime, peşinen satan ben, değişik İnsanî kemal boyutlar ını, hikmeti araştırma eylemini, İnsanî kişilik,

onur ve yeteneklere sahip çıkma fonksiyonunu nasıl yerine getirebili

rim? İnsanî, adil, onur lu ve şahsiyetli bir or tamı kendime ve başkalar ı

na nasıl hazırlayabilirim ? Ben, bugün de, yarın da önceki tüketimler

için kendini peşinen satmışalçak bir köle!

T oplumuna, mahr um halkına; facia, zülüm, s ömürü, geri kalmış

lık, halk ın cehaleti, dünyada süreg elen cinay etler ve savaşlar karşısında bilgili, bilinçli, özgür bir insan olarak sorumluluk duyan ve bu gö

rev ve sorumluluğunu sonuçlandırmak isteyen aydını ise me rhum Ce-

lal'in dey imiyle "hadımlaştırıy or lar . Y ani tutkular , mode rn y aşam,

lüks, konfor, g ünbeg ün artan tüketim... g ibi olg ular ı peşpeşe başın

dan aşağı döker; sırtına yüklerler ay dının! Onu, bu y apay ve zorla

yükledikleri ihtiy açlar ı te min etme y okuşuna koştururlar. Böylece ay

dını bir tür sara nöbeti biçimindeki aptallığa day alı tüketim boy unduruğunun tutsağı yaparlar ki, ar ılığını, arı yapıs ını kay bedip, satıp y ağ

lansın ve yere y apışsın! Zorlu ekonomik y ükümlülükler , bireysel ve ai

levî yaşam çe tinliğinin ağır y ükü altında ezilerek, binler ce muhafaza

kârlık, maslahatçılık, uzlaşmacılık, zaaf, zillet türü hasletlerin boy un

duruğunda bir y aşamı s ürdürmey e zor lanan bir aydın elbette ki akide-




vi g erekliliklerini, İnsanî sor umluluklarını bir tür g ençlik hülyası telâk

kisiyle başından savar , umursamaz!

Çar çabuk işy apara k her istediğini elde eden akıllı adam sınıfınadahil olup aydın olmaktan kendini yalıtır. Çünkü istediklerini elde et

menin y olu kendini vey a geleceğini peşinen s atmaktan geçer. A rtık o,

"risk'li konuma g ir me k cesaret ve hakkına sahip değildir. İşte bu nokta

dan s onra her değer ini, canını vermek ve utanılacak durumlara düş

mek kalır ona!

İşte insanı ve ay dını her boyutuyla kendine kurban ede n bu çağve

ortamda şu eldeki varolan bilgilere dayanar ak , K anaat ve Zühd’ün neanlama g eldiğini, bunlar a hang i açıdan bak ıldığım ve bunların hang i

kerteye değin gerekli ve içerik sahibi olduğunu ve de ins ana özgürlük

bağışladığını da ha rahat görebilirsin.

Bir ay dının yaşam ve sorumluluğu, g üvenilir , y ükümlülük sahibi bir

toplum önderinin, bir akide ve halk mücahidinin yaşamı g ündeme gel

diğinde artık k anaat ve zühd salt bireysel ahlaki ve ruhsal bir erdemi

ifade etmez. Buna ek olarak daha engin, daha ciddi ve daha yapıcı bir

özelliğe sahip olur. B u noktada zühd ve kanaat, bir yandan mesajını

sonuçlandırma ve zafer etkeni, y aşam için gerekli koşul olurken, öte

yandan insan kalmak, vefalı olmak, direnmek, satılmamak ve titre

y ip s ars ılmamak özellik lerinin de sigortası olur. İnsanın hedef e ulaş

ması yolunda, imanının gerçekleşmesi uğrunda tehlikeyi kar şılamanın,

fedakarlık ve kahr amanlığın en etkin faktörüdür!

T opluma karşı sor umluluk duy an, halkına ve mesajına karşı güve

nilir ve y ükümlü, İnsanî akidesi yolunda mücahid olan kişi, bireysel ya

şamını iki olumsuz ilkeye dayandırmalıdır ki, “toplumsal ve akidevî”

yaşamı iki olumlu ilke üzerinde ayakta tutabilsin:

Birincisi sahip olmamalıdır.

Ta ki; Korunması için muhafazakâr olmasın.

İkincisi; isteyen olmamalı.

Ta ki; Kazancı için titreyip zaaf göstermesin,.

A ydının kanaat ve zahidliği, onun bağımsızlık , özg ürlük, kahra

manlık ve ayakta dur uşunun öncül koşulu ve senedidir. Çağdaşbüyük




savaşımcı, düşünür, y azar ve toplum bilimc ile r in te r minolojis inde k i

Devrimci Zühd’ün5 de anlamı budur. Ali'nin zühdünün de anlamı bu-

dur. Yüce anlam içeren kavramlar dar, yüzeysel ve kısır bakışaçılarıylaküçültenalçaltan aldatıcı ya da kıt akıllıların yoksul yığınları y oksulluğa

eğilimli olmaya araç kıldıkları kavramlardandır zühd... "Zühd için zühd"

vey a "kanaat için kanaat! " türü ahmakça bir felsefeyi k anıtlamağa ta

nık kıldıkları zühd... A çlığın dini, talihsizliğin felsefesi veya felsefenin

talihsizliği! Proudhon ve Marx 'ın dey imiyle : "felsefe yoksulu" ve "yok

sulluk felsefesi". Bize göre; dinin çöküşve zilleti, zillet ve çöküşün dini.

A li bu iki zühdü birbir inden ayırmıştır. Zühdü ve riyazatı (çile çekmek,ke ndini acıya kat lanmağa zorlamak) öne çıkartan Harisli Ziyad oğlu

A sım'a sertçe bağırdı: A ldatıcı şey tan seni böyle perişan ve y olunu yi

tirmişyapmıştır. Ey kendinin en büyük düşma nı! Niçin ailene ve ço

cuklar ına merhame t etmiyorsun? Niçin A llah'ın helâl k ıldığını sen ken

dine haram kılıyorsun?

A sım bu yanlışanlay ışına uygun A li'nin devrimci zühdünü - ki so

rumlu insanın zühdüdür- sufice bir zühd, ruhbanca zühd ya da yoksul-perestlik dininin belirtisi sandığından dedi ki: 'Ya Ali! Öyley se sen ne

den böyle y amalı, eski elbiseler giyiyor, beğenilmey ecek şeyler y iy or

sun?"

A li öfkey le:

"S ana y azık lar o ls un! Ben se nin g ibi değilim. B enim g öre v im

ağırdır. A lla h, a da le t önde r le r i ile to plum idare ciler ine, y aşam s tandar tlar ını to plumla r ınm ma hr umla r ının y aşamına denk bir öl

çüde tut mala r ını v acib k ılmıştır ! "

K ardeşim, B acım, K uşakdaşım O la n A y dın!

Nasıl diyeyim?

Benim inandığım A llah, evini, diğer ilahlar ın mabedler i gibi insanların y ağmalanmas ına araç kılmamıştır k i, a dak, kurban verg ileriyle

onu razı edelim! Öyle bir Allah'tır ki insanı kendi halifesi, insanları

5 Puri tanizme Re v ol ut iomaire




kendi ailesi olarak adlandırır. Evini halkın evi olarak adlandıran bir Al

lah!1

İnsan toplumunda insanla beraber, insana y ardım ederek zulmekarşı çıkan bir ilâh. B üy ük pey gamberi kılıçlı olan ilâh! Rodins on'un

deyimiyle "Silahlı Peygamber!" Rodinson Peygamber'in (s.) bu vasfını

g ündeme getirirken onu eleştirmek istemiştir; ama ben iftihar etmek

için söy lüyorum. Elbette benim pey gamberim, zalim- mazlum, efendi-

köle, Roma sömürg eciliği, Filistin soykırımı ortamında aşk ve sevgiyi

tebliğeden K atolik Rom a Hris tiy anlarının pey g amberi g ibi değildir.

K atolik ler in pey g ambe ri, s tatükoy u değiştir mek için sadece birkaçöğütle zelil durumdaki halka, barbar militar ist imparator luğa karşı kur

tuluşyolu göste rmek ister. İşte bu işi üstlenen köle toplumun kurtarıcı

sı, bir köle olarak y akalanır ve o da bağırır: "Ey Roma s ömürg eciliği

nin kölesi olan Ulus! K ay serin işini Kay ser e, T anrının işini T anrıya bı

rakın! Eğer onlar senin bir y anağını tokatlasalar, s ana düşen derhal di

ğer yanağını da zalime takdim etmektir !"2

Wil l Durant: "Hiçbir pey gamber, Muhamme d g ibi izleyiciler ini

g üçlü olmağa istekli kılıp teşvik etmemiştir . Ve hiçbir pey gamber onun

kadar bu y olda başarılı da olmamıştır ." der.

Benim peygamberim, bu dünya hayatının peygamberidir. Âdil hü

kümetin peygamberidir. Üre timin peygamberidir. Y aşadığı ev ve yaşa

mı tüm zahid ve abidler in ev ve yaşamından daha sade! B ütün bir ha

yatı halk ve toplumun hizmetinde! A li de işte böyle biri! Bu dinin bütün önderle ri K ur'an ve A llah

adına bu dünyada zulüm ve zorbalığa karşı mücadeley i icad edip baş

latmışlardır ve bu yolda ömürle rini tüketmişlerdir.

Nasıl söyleyeyim?

1 "Hani, evi (K â'be ’yi), ins an la r için bir topl anm a ve g üve nlik yeri k ıldık". ( B a k a r a : 1 2 5 )

"Ge rçe k şu ki: İns an la r için il k k ur ula n ev; Be kk e'de (Mekk e'de) o k utl u ve bütün insa nlar (alemler) için hidayet olan (Ka'be)dir." (Al i imran: 96)

"Orda apaçık ay etler ve İbra him'in m ak am ı vardır. K im ora y a girers e o emniy ettedir." (A li İmr an: 9 7 )

2 Şu açıklamay ı ya pma lıyım. K as tett iğim P ey g ambe r (s.) Hris tiya nların şu and a tanıttıkları ve

R om a zo rbala rının halkları köleleştirme lerine y ara y an bir pey g ambe rdir . Y oks a bir müslü-

m a nın g er çek Mes ih'e ilişkin g ör üşü so mut ve açıktır ki o d a bir İsla m pe y g ambe ridir .




Bu mesajı ben ve benim gibiler kendi sınıfımıza hangi araçla tebliğ

edip ulaştıralım?

Baylar, bayanlar!

Bug ün görüy orum ki, sınıfsal açıdan bağlı, ina nç ve düşünce açı

sından karşıt olduğum grupların g azeteleri var, der gileri var, değişik

dillerden çevirmenleri, güzel yazarları ve tiyatroları var. Vitrinlerin ar

dında herg ün tümü dine karşıt olan gösteriler, paneller, söyleşiler dü

zenledikler ini, şiir, r om an ve nesir y ay ınladıklar ını g örüy or uz. Y ani

propag anda için y üzlerce araca sahiptirler . Nesrin güzelliği, şiirin cazibesi bu entelle ktüelle r in e linde... S e nin oğlun- kızın, benim ba-

cımkar deşim kolay lıkla ve r ahatlıkla elden g idiyor . Onlar ın her tür im

kanı var çünkü...

Beri yanda ise müminler rahat ve dertsiz! Onlara göre korkulacak

ve tas alanacak birşey y ok! Y üzbinlerce minberler i, mihrablan, tekkeleri

ve dini tören yapmaya yarayan araçları var!

İşte bu ortamda be nim gibi düşünenler araçsız, sığınaksız, day anaksız ve başıboşkalmış...

Eğer binbir güçlükle bir kitap yay ınlasak, çile ve eziyetimizin ürü

nü olan bu kitaba o grup saldırır.

"Bugün! Yirminci yüzyılda! Yine dinî kitap! Yine Ebu Zer Gıfarî!"

Diğer grup saldırır.

"Örneğin niçin Pey g amberin (s.) adının s onuna (s.) koy mamışlar ?

K immişbu, P ey g ambe r in (s.) adının ok unuşundan sonra y eter ince

"Salâvat" getirmeyen? Haddini bildirelim!"

Öte yandan dininin, pazar dinî gücünün köhne geleneklere vefalı

olduğunu görüy oruz. K alıtımcı, gelenek çi, kural, amel, tören ve düşün

celerin telkini için her imk an var. Anti- dinî olanlar da kalem ve düşün

celeri ellerinde tutuyorlar. Bu ortamda ben ve benim gibiler çağdaştoplum, gelenekçi toplum diye adlandırılan iki değir me n taşı aras ında

öğütülen, unufak edilip tandıra gönder ilen, açlıklarını g idermek için

ek mek pişirdikleri buğday taneleri gibiyiz. Hafakanlar geçirseler, bağır

salar, feryat ve iniltileri duyulmaz. Yalnızdırlar. Hiçbir araçları yoktur.

Eğer olsa çökertirler, yok ederler. Bir k urumlan da yoktur. Eğer olsa




çamur atılır, karalanır. Bir dil, bir kalem olarak varolamazlar. Eğer olsa

kesilip kırılması gerek!

Eğer bir müslüman ve mü'min kişi olar ak imanınla amel etsen,hacc ın mas karalaştırılan ve eleştirilen bir ibadet olmadığını, eğer A l

i'nin tanınan biçimiyle neredeyse tapınılan bir ulusal kahraman olmadı

ğını, onun bir kurtuluşsembolü olduğunu söylüyorsan... Eğer bu ülke

de yerine getirilen diniitikadi törenler in çağın isteklerine cevap vere

meyeceğine inanıy or san... İşte o zaman bu yolda canını elden çıkar

mışolursun.

Diyoruz ki, en azından Tahran üç milyon ve bu ülke otuz milyon.Hepsi İslâm, A li, doğruluk ve din adına var olan bir halk! Evet, işte siz,

kendi çapına, kuşağına ve de y ar ınımıza uzak olan siz! Şu deminden

beri s özünü ettiğimiz kuşak için çalışınız!..

B u kuşak elde n g idiyor ! B u kuşak iki cendere aras ına sıkışmış!

Modernizmmedeniyet, gelenekbid'at kutuplan arasında... Gericilik-in-

hiraf, geçmiş- hal tak lidi, eskiye batıya tapıcılık, karşıtı, tutucu... K utup

ları aras ında yalnız kalmış, sığınaksız ve üssüz. Bu kuşak ne eski ve mi

ras alınan kalıplara mensup, ne de modernist ve zorla yüklenilen ka

lıplarda biçimlenmiştir. Bir ima nı seçme noktasındadır. A rzulu ve su

suzdur. Özg ür ve başıboştur. V arolan ve ona sunulan biçimdeki dinden

kaçan ve ondan ümitsiz olandır bu kuşak... Batılı ideolojileri, düşünce

modellerini, ahlâkî, toplumsal ve hayati normları ve tipleri, modern ve

kültürel sömürgeciliği de kabullenmiy or.

B u kuşak, toplumundaki sınıfsal çelişki, ger i kalmışlık, kölelik, zil

letle, cehaletle mücadelede ona aydınlatıcı bir iman ve akidevî bir silah

kazandıracak, ona ins an olmay ı öğretecek, ona ve toplumuna bilinç,

özgürlük ve izzet verecek bir ekolü aramaktadır.

Eğer gerçek İslâm'ın onun bu isteklerine cevap v ereceğine, ona

böyle bir silahı kazandıracağına inanıy orsanız, hem İslâm için hem de

onun için çalışınız!

O na bir eğitim üss ü ve bir tebliğday anağı hazırla mak , yeni ve

güçlü bir düşünsel akımı başlatmak , sizin görev inizdir. Bu eski/es kimiş

yiyecekler, bu elinizdeki dinî kitaplar, bu sizin tebliğy öntem ve bilin

ciniz onu sizin ima nınıza çek miyor, aksine uzaklaştırıyor . Bunlarla,




mode rn uyg arlığın bilimsel, sosyal ve felsefî ekol ve ideolojilerinin sal

dırılan karşısında ay akta duramaz. Şu elinizde v ar olanlar ancak eski

kuşağı, gelenek ve dine vefadar olan kuşağı doyurur.Bu kuşak için bir işyapınız, birşeyler y apınız! B u kuşak için y eni

düşünsel g ıdalar hazır layınız! Onunla konuşmak için, ona İslâm'ı kültür,

tarih, tevhid, iman, Kur'an, Peygamber, Ali, Fatıma, Kerbelâ, adalet,

cihad, ictihad... vs. tanıtmak , kavratmak için y eni bir lisan geliştirin,

y eni bir iletişim ağı, y eni bir tebliğmetodu geliştiriniz.

Y eniden İslâmî dirilişiçin, düşünsel bir devrim ve canlılık için yeni

ve güçlü bir çabay la işe koy ulunuz. Dinî hizmetlerinizi, İslâmî faaliyet

lerinizi ger çek İslâm'ın anlay ışına uygun olarak çağdaşkuşaklar için

seferber ediniz.

Y oksa bu kuşak elden gidiyor!

Bu fırsat kaçıyor!

Bu din, bu iman yalnız sizle yarınlara ulaşmaz!

He nüz elinizden bir şeyler y apmak geliyor. O halde çalışınız!

Birşeyler yapınız

V esselam!

ali şeriati - anne baba biz suçluyuz

Documents