amanqakwana ngeminombo yezizwe zase mbo

82
RHODES UNIVERSITY LIBRARY RARE BOOK CASE c, Mn 5 ~Q. Nc'iO brn biocSW^S \ _____ A M A N Q A K W A N A N G E M IN O M B O Y E Z IZ W E Z A S E -M B O N G U K . K . NCVVANA. T H E L O V E D A L E PR ESS 1953

Upload: doandang

Post on 28-Jan-2017

395 views

Category:

Documents


22 download

TRANSCRIPT

RHODES UNIVERSITYLIBRARY •

RARE BOOK CASE c, Mn 5 ~ Q . Nc'iObrn b io c S W ^ S \ _____

A M A N Q A K W A N A

N G E M I N O M B O Y E Z I Z W E

Z A S E - M B O

N G U

K . K . N C V V A N A .

T H E L O V E D A L E P R E S S

1 9 5 3

I S A L A T H I S O

I p h e p h a

N Q A K U L I K A N O B A L A V

I N T S A Y E L E L O . . v i i

I S A H L U K O 1 1

I S A H L U K O 2 2

I S A H L U K O 3 5

I S A H L U K O 4 8

I S A H L U K O 5 1 1

I S A H L U K O 6 1 7

I S A H L U K O 7 1 9

I S A H L U K O 8 2 2

I S A H L U K O 9 2 4

I S A H L U K O 1 0 . . 2 7

I S A H L U K O 1 1 . . 3 2

I S A H L U K O 1 2 . . 3 8

I S A H L U K O 1 3 . . • • • • . . 4 2

I S A H L U K O 1 4 . . 4 8

U D W E L I S O L W E M I L I E O*

5 5

m

inqaku likanobala.

L u s a p h o l o m z i k a N t u , n d i y a n i B u l i s a n o n k e n d i t h i ,

B o t a n i ! Z e n i n g a k h a t h a z e k i k u 6 a n d a z i n i k e l a u k u 6 a n d i -

6 e n g u N o b a l a k a B a w o l o u N c w a n a k a m b e k e l o m z u k u -

h v a n a k a N g o b i z e m b e s e l ’ e d u m e n g e l i k a K . K . N c w a n a .

M n a n d a k h a t h a z w a n g u m b o n o e n d a w u b o n a e m a t h o n g w e -

n i n g o n y a k a k a l 9 4 1 k w e y o M n g a , n d a b o n i s w a u m n t w a n a

o m h l e , l a t h i i l i z w i k u m , “ L e B a y i b i l e n i y i p h e t h e y o a y i f e -

z e k a n g a , l o u m b o n a y o l i H l u b i l a k w a F a d e b e u l i G o g o e l i -

t j h a ( o k o k u k u t h i n g u m p o l o f i t i o m t f h a ) o z a k u v e l i s w a k u n i

n g u T h i x o m z i k a N t u , n g u y e o y a k u n i f u n d i s a e y o n a n d l e l a

y o k u n q u l a u T h i x o . ”

N g e l i x e f a e n d a w u b o n a n g a l o l o m b o n o n d a n d i n g u m m i

w a s e r a w u t i n i n d i n o m z i e W i l l i e S t r e e t , S o p h i a t o w n . N d a -

v u k a e k u s e n i n d a y a k u M n u . W i l l i e M e h l o m a k h u l u e -

W e s t e r n N a t i v e T o w n s h i p n d a f u n a u k u q o n d a k u y e o k o -

k u b a l o m l i b o w a k w a r a d e b e u m i n j a n i n a , n d a f i k a e s a l e l e

k u b a w a y e n g a p h i l a n g a k a k u h l e a n d a b a n a k u f u m a n a n k c a -

z e l o k u y e . I i m e k o z a n d i n d u l u l a e r a w u t i n i n d e z a e B a y i ,

n d a b u y a n d a y a e k h a y a e N c e m e f a , n d a p h i n d a k w a k h o n a

n d a b u y e l a e B a y i .

N d e v a n g e n d u m a s i k a M l u . K . K . N c w a n a y o k o k u b a

u n o l w a z i o l u k h u l u n g e z i z w e . N d a t h i n g o k u n y o l u k a

n d a f u n a u k u q o n d a k u y e n g a l o m n o m b o w a k w a r a d e b e .

O k w e n e n e w a n d i c h a z e l a , k w a t h i k u b a n d a n d i n g a q e j w a n g a

w a a s e l e e n y u k a n e n g a l o , w a n d i c e l a o k o k u b a n d i m n c e d e

n d i b e n g u N o b a l a w a k h e s i q u l u n q e l e n c w a d a n a e n g o m n o -

m b o w e z i z w e n o b u k h o s i . N d a v u m a k e . N g a k o o k o k e

n d i t h i z i t h w a l a - n d w e , z i d w e j a , n a n i z i n k c u b a - b u c h o p h o

z o m z i k a N t u n i n g a k h u b e k i o k o k u b a n d i h a m b e n d i k h u b e -

k a a p h a n a p h a y a .

U B a w o u M l u . K . K . N c w a n a s e l ’ e y i n d o d a e k h u l i l e y o

e k u m a 8 7 i m i n y a k a n g o k u a k a s a B o n i k a k u h l e , k w a y e n e -

m p i l o y a k h e a y i s a g i n y i s i m a t h e k o d w a i n g q o n d o y o n a i h l e l i .

N d a B o n a k e o k o k u 6 a n a m m a n d i f a k e i s a n d l a k u l o m s e B e -

n z i n g a k o o k o k e m a w e t h u n d i t h i C a m a g w i n i ! m a k u B e

C h o s i k u B e H e l e , k a k a d e u m t h e t h o w o m z i k a N t u u t f h o

u k u t h i , i s a n d l a s i h l a n j w a s e s i n y e . K o d w a o w a m u m s e B e -

n z i u s e z a n g a p h a m b i l i .

E s e n u i s i c a k a ,

M o n g a m e l i k a T s e w u

I N T 2 A Y E L E L O

A M A E A L A E N G W E N G O E O M I E O M B A L I L O .

N d a z a l w a n g o n y a k a w e 1 8 6 4 n d a z a n d a t h i n g o w e l 8 7 8

n d i s e y i n k w e n k w e e y a l u s a y o n d a g q o b o k a n d a n g e n a i s i k o l o

s a n g o k u h l w a n d i f u n d i s w a n g a 6 a n y e a 6 a n t w a n a a 6 a h a m b a

i s i k o l o s a s e m i n i k u t h e n g o n y a k a 1 8 7 9 k w a f i k a i t i t j h a l a

u M n u m z a n a S i g o n y e l a u m f o k a D u m e z w e n i k a M a s h i y i

i B e l e l a s e m a j w a f e n i l a k w a N d o n g e n i w a z a w a h l a l a k o w e t h u

n d a q a l a p h a n t s i k w a k h e n d a n g e n a i s i k o l o s a s e m i n i w a n d i -

n y a m e k e l a k a k h u l u e n d i f u n d i s a n a n g o k u h l w a e k h a y a n a m

n d a z i n i k e l a n g o m p h e f u m l o w a r n w o n k e e k u f u n d e n i .

K u t h e k e n g e z i B e l e z o m D a l i n d a t h i e k u p h e l e n i k o n y a k a

1 8 8 3 n d a p h u m e l e l a i 6 a n g a l e s i t h a t h u ( S t d . 3 ) . E k u q a l e -

k e n i k u k a 1 8 8 4 n d a y a e s i n a l i n i e N g q a m a k h w e ( B l y t h s w o o d )

i s i n a l a n g e l o x e f a y a y i p h e t h w e n g u M n u . u j a m e s M c L a r e n ,

M . A . E k u p h e l e n i k w a l o o n y a k a n d a p h u m e l e l a i 6 a n g a l e s i -

n e n d a t h i e k u q a l e k e n i k o n y a k a 1 8 8 5 n d a a y i t i t f h a l a e k h a y a .

N d i q h u 6 e u m s e 6 e n z i w o B u t i t f h a l a i m i n y a k a e m i 6 i n i n d a ­

t h i k w e y o M n g a n g o l 8 8 7 n d a t f h a t a . K u t h e e k u q a l e k e n i

k o n y a k a 1 8 8 9 n d a m j i y a u m f a z i e k h a y a e n o m n t w a n a n d a -

p h i n d e l a k w a s e B l y t h s w o o d n d a y a k u g q i 6 e z e l a i m f u n d o

y a m y o B u t i t f h a l a n d a g q i B a i m i n y a k a e m i B i n i k u t h e n g o -

1 8 9 1 k w e y o M s i n t s i s a n g e n e l a u v i w o l o k u g q i B e l a l o 6 u t i -

t j h a l a .

N d a n d i f u n d a n o o T . B . S o g a , J . D i n g i s w a y o , S . N t o b o -

n g w a n a n a B a n y e . U k u p h u m e l e l a k w a m k o l o v i w o , n d a y a

k u t h a B a t h a i s i k o l o e N y o l u l a k w e s i k a D i n g i s w a y o k a L u t s h a -

b a u m n i n a w a k a M a t o m e l a . N d i f u n d i s e a p h o k w a d a

k w a a s e k u p h e l e n i k u k a l 8 9 4 , n d a a y i n d o d a e h l u t h a y o k u 6 a

n d a n d i n e e n k o m o e z i n g a p h e z u l u k w a m a f u m i a m a t h a t h u ,

i i g u j a z i n g a p h e z u l u k w a m a k h u l u a m a B i n i , n e e b o k h w e z i -

v i i

n g a p h e z u l u k w e k h u l u e l i v a y o , a m a h a f e e s i x h e n x e . A m a -

s i m i k e w o n a n d a n d i l i m a a \ v o 6 u t i t f h a l a n a w o B u z w e e k h a y a

e M h l a h l a n e .

N d i t h e n g o n y a k a w e 1 8 9 5 n d a t h a t h w a n g u M l u . W i l l i a m

S h a w C a l d e c o t t w a s e W e s i l e e s i t h i u z a k u n d i n g e n i s a e B u f u -

n d i s i n i , w a t h i m a n d i q a l e n d i B e n g u m v a n g e l i p h a n t s i

k w a k h e . N d a a s o l o k o n d i j u m a y e l a n a k u m a B a n j w a e n t o l o -

l o n g w e n i n g e C a w a e n d i q e q e j a e f u n a u k u q o n d a o k o k u 6 a

n g a 6 a u 6 u f u n d i s i B u n d i f a n e l e n a . N d i t h e n d a k u g q i B a

u n y a k a n d i n g u m v a n g e l i n d a n g e n e l a u v i w o l o k u q a l a l o B u -

f u n d i s i n d a p h u m e l e l a y a n d a m k e l a i n k o m f a n g o l 8 9 6 n d a -

t h u n y e l w a k u N d l o v u k a z i ( L e s s e y t o n ) k w i s i n a l a y a 6 e F u -

n d i s i n d a y a k u f u n d a . N d i p h u m e a p h o e L e s s e y t o n n g o ­

n y a k a w e l 8 9 8 n d a t h u n y e l w a k w i S e k e t h i y a s e B e n s o n v a l e

i m i n y a k a e m i n e y o 6 u l i n g w a n d a y i g q i B a a p h o n d a B e k w a

i z a n d l a .

N d i q h u B e i m i n y a k a e n g a m a 4 7 n d i n g u m f u n d i s i n d a z a

n g o n y a k a w e l 9 4 3 n d a p h u m l a ; n g o k u n d i b a l a l e n c w a d i s e

n d i n e m i n y a k a e s i 8 n d i n g u m p h u m l i . U k u z e n d i 6 e n o l u

l w a z a n a n d i n a l o n g e m i n o m b o y o B u k h o s i B e z i z w e n d a n d i -

6 a l i s e l w a n g u 6 a w o - m k h u l u u N c w a n a , k u 6 a u 6 a w o o n d i -

z a l a y o u N k o n z o m b i w a b u b a n g o l 8 8 0 n d i s a h a m b a i s i k o l o

s a s e m i n i 6 e n d i t y e l e l a k u 6 a w o - m k h u l u n g o k u h l w a n d i y e

k u l a l a k u y e , a t h i k u m , “ M n t w a n a w o m n t w a n ’ a m m a m e l a

n d i k u t y e l e i B a l i e l i n a m n d a l i f u n d i s w a n g u 6 a B a n g e m i n o ­

m b o y o 6 u k h o s i 6 e z i z w e .

“ K u 6 a n j e n g o k u B a u f u m a y e l a u n g a k a n a n a n j e u z a k u B a

n g u m f u n d i s i o z a k u h a m b a e l i z w e n i l o n k e , 6 a t h i k e a 6 a n t u

B a k u v a u k u 6 a w e n a u n g o w a k w a N c w a n a 6 a t h i * K h a u s i -

t y e l e o k o k u 6 a u N c w a n a l o u z i 6 i z a n g a y e w a y e z a l w a n g u -

B a n i / U t h i w a k u k h o h l w a u k u 6 a t y e l a , 6 a t h i u q a m b a

a m a n g a a k u n g u y e o w a k w a N c w a n a u f u n a n j e u k u t y a i z i s u l u

n g e g a m a e l i l a k w a N c w a n a . ” A t j h o k e a 6 a x e l e n g a m a g a -

m a o o k h o k h o n g o k u l a n d e l e l a n a k w a B o a 6 a l e i z i z u k u l w a n a

e z i m a j u m i m a B i n i u k u s u k a k u m u k u b e k a e m v a , a t h i k e

v m

k u m m a n d i f u n d e u k u B a n d i l i n g a n i s e y e n a , n d i B a z i

n g e n t l o k o n d i n g a z e n d i 6 a l i 6 a l e .

W a n d i f u n d i s a k e k w a n g o l o h l o B o n a n g e m i n o m b o y e e -

n k o s i n o f i u k h o s i 6 ' e z i n y e i z i z w e a w a y e z a z i y e n a n g o k u z i -

6 a l i s e h v a n g u y i s e u N d a B a z a n d i l e . U y i s e k a N d a B a z a n d i l e

n g u M v e l a s e e n y e y e e n k o s i e z i n k u l u k u m a r e l e d w a n e , e l i -

n y e i g a m a a B a l i n i k w a y o l e l a m a K h a B a l u d a k a . U N d a B a z a ­

n d i l e l o k e w a k h a t h a z a n a n o y i s e n g e e n d a w o e z i t h i l e , w a z a

k e w a t h i m a k a B u l a w e .

I n k o s i u M v e l a s e n g e l o x e j ' a k e w a y e s e l ’ e m d a l a a z a k e

a m a p h a k a t h i a t h i u k u p h e n d u l a , “ O , N k o s i k u y a s i s i n d a

o k o k u 6 a s i m B u l a l e u m n t u o m k h u l u k a n g a k a o s e l ’ e z a k u B a

s e s i h l a l w e n i s a k h o , ” W a t h i u M v e l a s e u k u p h e n d u l a ,

“ O k o k u B a n i y a a l a u k u y e n z a l e n t o n d i n i x e l e l a y o n a n d i y a

k u n i s a i m v u l a e n g a s o k u z e i p h e l e u k u z e k u f e u k u t y a k w e n u ,

n i p h e l e l w e k u k u t y a n i f e y i n d l a l a n i d e n i t y e a B a n t w a n a

B e n u . ” K o d w a a m a p h a k a t h i a w a z a n g e a y i k h a t h a l e l e l o o

n t o e y a y i t h e t h w a y i n k o s i ; y a z a k e i n k o s i o k u n e n e y a y i n i s a

i m v u l a i x e f a e l i d e n o k u t y a k w a g u q u k a k w a a n g q o m b o

k w a f a .

K u t h e k e k w a k u B a n j a l o a m a p h a k a t h i a f a k a n a i m i l o m o

a y a k u y e u M v e l a s e a t h i , “ N k o s i s i m g x o t h i l e u N d a B a z a ­

n d i l e n e q e l a l a k h e e l i v u m e l a n a n a y e , a k u s o k u B e u m 6 o n e

k w e l i l i z w e ; n g a k o o k o n q u m a m i s a i m v u l a . ” W a p h e n d u l a

n g e l i t h i “ B e n d i t f h i l o o k o k u B a n i y a k u d l a a 6 a n t w a n a B e n u

n d i f u n g ’ u M a f w a 6 a d a k a Z u l u . K o d w a k e n g o k u n d i y a

k u y i n q u m a m i s a i m v u l a . ” O k w e n e n e y a n q u m a m a i m v u l a .

E m v e n i k w a l o o m v u l a k e u N d a 6 a z a n d i l e n e n x a l e n y e y e s i -

z w e s i k a y i s e w a f u d u k a e M z i n y a t h i w a h a m b a w a y a k u f i k a

k u m h l a B a w a m a M p o n d o m i s e , w a y a e n k o s i n i w a c e l a u k u -

f a k a i n t l o k o a p h o .

N g e l o x e f a k e i n k o s i y a m a M p o n d o m i s e y a y i n g u V e l e l o

i n t o k a M c a m b e o w a y e 6 a m b e l e i n k w e n k w e y o m f i u m k h u -

J u w a w a k h e u M g a b e s i . I n k w e n k w e l e y o i g a m a l a y o y a y i -

n g u M y e k i . N g u V e l e l o l o k e o w a x e l e l a u N d a 6 a z a n d i l e

u k u B a a m a M p o n d o m i s e u B u k h o s i B a w o B u p h u m a k u -

N j a n y a o z a h v a n g u M B u l a l i , o z a l v v a n g u Z w i d e , o w a y e y i -

n k o s i y a B o u k u s u k a e n t l a n g e p h u l o ( u k u z i n g e l a ) o k o

k u t f h o 6 o n a m a M p o n d o m i s e B a l i g a t y a l o B u k h o s i B a B a -

T h e m b u . L o V e l e l o k e i k w a n g u y e o w a f u n d i s a u N d a 6 a -

z a n d i l e n g o k w a l a m a n a k o B u k h o s i B a m a M p o n d o m i s e ,

B a m a X h o s a , n o B a m a M p o n d o ; w a z a k e u N d a B a z a n d i l e

y e n a w a m f u n d i s a u n y a n a w a k h e u N c w a n a u B a w o - m k h u l u

w a r n .

U N d a B a z a n d i l e w a n i k w a u m x a w u k a w o m h l a B a n g u -

V e l e l o w a d a w a z a k u m a n g e T s i t s a k w e z a a n t a t y a n a z i k a -

B e l e \ v a 6 u s a a p h o u N d a B a z a n d i l e n e n d l a - m a f a y a k h e u -

N c w a n a n e s i z w e s a k h e a m a r e l e d w a n e B a h l a l a a p h o i m i -

n y a k a e m i n i n z i . K w a t h i n g e l i f w a u N d a B a z a n d i l e a k a v i -

s i s a n a n e e n k o s i z a k h e w a c h i t h w a n g e z i k h a l i w a p h i n d e l a

e z w e n i l a k o w a B o e M z i n y a t h i . K o d w a u N d a B a z a n d i l e

w a p h e l e l a e n d l e l e n i w a z a u n y a n a w a k h e u N c w a n a w a y a

k u f i k a e k h a y a n e q e l a e l a s i n d a y o e k u B i n z w e n i n g a m a M p o -

n d o m i s e .

U t h e k e a k u f i k a e k h a y a u N c w a n a w a y e s e l ’ e b u b i l e u y i s e

o m k h u l u u M v e l a s e u B u k h o s i s e B u B a n j w e n g u M a h l a p h a -

h l a p h a . K w a t h i k e k u 6 a u N c w a n a w a y e n g e k a l e n z i i s i k o

w a s i w a k e e s u t h w i n i u t h e k e u k u f i u y a k w a k h e e s e l i k p v a l a

k w e h l a i m f e c a n e B a z a B a s a B e l a n g e n e n o e K o l o n i .

N a m k e n d a k u B a n g u m f u n d i s i n d a z i k h a t h a z a k a k h u l u

n g o k u f u n d a n g e z i d u k o n e m i l i B o y a B a n t u k u B a B e n d i t h i

n d a k u h l a n g a n a n e n d o d a e y i n t a n g a k a B a w o k u l e m i j i k e l o

6 e n d i y e n z a n j e n g o M f u n d i s i , n d i y i B u z e n g o h v a y o u l w a z i .

L o o n t o k e y a 6 a n g e l a o k o k u B a n d i B e n o l w a z i n g o l u n t u

n g a k o o k o k e n d i t h i u m z i u n g a k h a t h a z e k i k u B a n d i b a l e l e

n c w a d i e n g a m a n q a k w a n a n g e m i n o m b o y o B u k h o s i B e z i z w a -

n a e z a c h i t h a k a l a e n t l a e l u T h u k e l a n a n g a l a m a q e l a a p h u m a

n g e p h u l o .

N d i k h a t h a z w e n g a B a n t u n g e l i x e f a B e n d i n g u M f u n d i s i

k u 6 a B e n d i t h i x a n d i t h e t h a n o m n t u e p a m e n t e n i n d i m 6 u z e

o k o k u B a u n g u m n i n a a t h i a k u n d i x e l e l a n d i t h i n g a x a l i m b i

n d i m x e l e l e n d i l a n d e n d i h l o m e l e n e z i n y ’ i z i d u k o z a k o w a B o

a n g a z a z i y o y e n a . L o o n t o k e y a B a n g e l a o k o k u B a B a s o n d e -

l e k a k u h u l u a B a n t u B e s i t h i m a n d i b a l e i n c w a d i e n g e m i n o -

m b o y e z i z w a n a z a B o , k u B a n a a k u i z i d u k o z a B o n d i z a z i .

A n d i y i k h a t h a l e l a n g a l o o n t o n g e l o x e j a B a B e s a t h e t h a

n g a l o k u 6 a i n g q o n d o y a m y a y i s e k u h a m b e n i n o l u d a B a

l w e v a n g e l i e n d a n d i p h a t h i s w e I o n a . N j e n g o k o B e s e n d i -

t f h i l o n d i q h u 6 e u B u f u n d i s i i m i n y a k a e n g a m a f u m i a m a n e

a n e s i x h e n x e , n d a p h u m l a . K e n g o k u n d i n g u m p h u m l i

k u k h o n a B e z a y o n g o k u n g a p h e z u l u a B a n t u B e s i t h i m a n d i ­

b a l e i n c w a d i l e n d i n g a y i k u t f h o n a n o l u h v a z a n a B a l u v a y o

n a B a l u 6 o n a y o B o n a . N d i t h e k e x a n d i l i q o k e l e l a y o o k o ­

k u B a n d i l i b a l e k w e e q a t h a i n t o y o k o k u B a a a B a B a n t u a B a -

n g a s e M b o e m a n d i b a l e n g a B o , s e B a c h i t h a k a l a e m h l a B e n i

w a 6 o a B a s e n a l i z w e e l i l e l a B o e k u c h i t h a k a l e n i k w a B o B a q a l a

B a g a l e l e k a k u B a T h e m b u B a d a B a y a k u m a k u H i n t s a u m f o

k a K h a w u t a .

N d a c i n g a u k u t h i a B a T h e m b u k u u p h e l a k o B u k h o s i o B u -

n g a z a n g e B u c h i t h w e o k o B e s u k a e n t l a B a f u m a n a i z w e e l i -

y i n t l a n g o e l a B a l e l a B o , n d a B o n a k e o k o k u B a m a n d i q a l e

u k u t h e t h a n g o m n o m b o w o B u k h o s i B a B a n i n i - l i z w e k u n g a k o

o k o k e n d a b a l e l a e p h e p h e n i i M v o n g o m n o m b o w a 6 a -

T h e m b u n d i c e l a i z i t h w a l a - n d w e o k o k u B a z i n d i l u l e k e n g o ­

m n o m b o l o w o k u B a u s u k a k u d e k u n g a k o o k o n d a y i b a l a y o

l e n c w a d i e l a n d e l a y o , n d a y i b e k i s a k w i M w .

1 6 6 D u r b a n R o a d ,

K o r s t e n , P . E .

1 5 M q u n g u , 1 9 5 1 .

N G O M N O M B O W O B U K H O S I E A E A - T H E M B U

M h l e l i ,

N d i c e l a i s i t h u B a k w e l o p h e p h a l a k h o l o d u m o o k o k u B a

k h e n d i p h e n d u l e z o n k e i z i t h w a l a - n d w e n e z i d w e j a z a s e B a -

T h e n j i n i n g o k u n d i h l a n g a 6 e z a k w i s i c e l o s a m e n d a s e n z a y o

x i

n d i c e l a u k u l u n g i s w a n o k u s c k w a k u m n o m b o w o 6 u k h o s i

6 u k a H a l a . O k w c n e n e i z i t h w a l a - n d w e n e z i d w e f a z a z a m a

u k u n d i l u n g i s a k a k u h l e . E l o k u q a l a i n e n e n g u M n u . B .

k a S i z a n i , k e y e n a v v a s u k a w a k h w e l i s a u m b u z o p h e z u k o -

m B u z o w a r n w a f u n a u k u q o n d a i m v e l a p h i k a Z w i d e .

K u l a n d e l e u M n u . R . H . G o d l o c s i t h i y e n a u B u k h o s i

6 u k a H a I a u B a z i 6 u s u s e l a k u r r h e m b u , w a t f h o e s i t h i l a m a -

N y a n g c a n g a p h a y a k u k a T h c m b u u k u y a k u m a k u Z w i d e

a k a w a z i . O m n y e o w a l a n d e l a y o n g u M n u . L . P . Y a l i

M a n i s i n a y e e s i t h i a k a m a z i , w a t f h o e s i t h i o k o k u B a s i y a

k u f a k a u Z w i d e s o f i a s i y a w o n a k a l i s a u m n o m b o w o 6 u k h o s i

B u k a T h e m b u . K u l o m g a m l e l e k u v e l e u M n u . M e .

N k o p h o w a t h i , “ S i B o n e k e u k u B a m a s i l a m l e n g o k u t h i

u n y a n i s i l e u N c w a n a . B a k h o a B a n t u a 6 a n g a 6 a T h e m b u

a B a z i y o u k ' t B a a B a T h e m b u y i n z a l a k a Z w i d e . ”

K u l o m c i m b i k a z i k e z i t h w a l a - n d w e z i d w e j a z o m z i k a -

T a t o n i n d a n e l i s i l e n a a B o e n d i n g a B a B a l u l a n g a n g a m a g a m a .

N d i y a n i B u l e l a n o n k e n d i t h i , E n k o s i ! M a t h o l e a m a d u n a

o m z i k a T o y i , n i n d i n c e d i l e n g o k u n d i l u l e k a k w i i n d a w o e -

n d i t h e n d a z i p h a m b a n i s a n e e n d a w o e z i t h e z a s a l e l a e k u b a l e -

n i k w a m e p h e p h e n i n g o m n o m b o w o B u k h o s i 6 u k a H a l a .

N i n g a d i n w a n a n g o m s o m a n e n e a k o w e t h u .

K . K . N c w a n a .

N i y a k u p h a w u l a k e o k o k u 6 a n g a p h a n d l e k o h v a z a n a e -

n d a l u f u n d i s w a n g u B a w o - m k u h l u u N c v v a n a n d i z i v e l e l e

z o n k e i i n k a l o n g a l o m n o m b o w o 6 u k h o s i B u k a T h e m b u *

O l u h v a z a n a e n d i n a l o n d a p h i n d a n d a l u h l a z i y a k u m k h o z i

w a r n u F a l o k a M g u d h v a o w a t h i m a x a n d i c e l e l a u n y a n a w a r n

i n t o m b i y a k h e w a t h i k u m a B u B u t j h a o 6 u B u h l o B o n d i 6 u -

c e l a y o k u B a u B a w o u N k o n z o m b i n o y i s e u M g u d h v a k a -

J u m b a k a N d a B a B a B e l a l a n g a n g u B o - n y e , w a z a k e n a y e

e k u n d i l a n d i s e n i k w a k h e n g o 6 u k h o s i 6 u k a T h e m b u w a y e l e -

l i s a k w i 6 a l i e n d a 6 a l i s e l w a n g u 6 a w o - m k h u l u w a x e l a o k o ­

k u B a n a B o 6 a v e l a e n t l a e M b o .

x i i

E z i n y e i i n c w a d i e z i n d i q i n i s e l e k w i b a l i e n d a l i f u n d i s w a

n g u 6 a w o - m k h u l u z e z i : — I b a l i l a k w a Z u l u n g o k u b a l w a

n g u M n u . J . Y . G i b s o n , o w a y e n g u M a n t y i k w a Z u l u . E n y e

i n c w a d i e y a n d i n c e d a y o y e n g a m a S i k o n e m i T h e t h o y a k w a -

N t u k u M n e n o n o m P h e J e y a - N c i b a n g o k u b a l w a n g u C o l .

M a c L e a n , C . B . E z i n y e i i n c w a d i e n d a z i f u n d a y o z e z i n g e -

6 a l i l a 6 a T h e m b u k w a n e b a l i l a m a M p o n d o n g o k u b a l w a

n g u M n u . W . D . C i n g o n e b a l i l n t l a l o k a X h o s a n g o k u b a ­

l w a n g u M n u . T . B . S o g a .

N d a z i f u n d a n e e n c w a d i e z i n g e b a l i l a 6 a n t u b a s e M b o

n g o k u b a l w a n g u M l u . J o h n A y l i f f n o M l u . J o s e p h W h i t e s i d e

n o M n . R i c h a r d T . K a w a . E n y e i n c w a d i e n d a y i f u n d a y o

y i M i b e n g o n g o k u b a l w a n g u M n u . W . B . B e n n i e ; n e z i n y e

i i n c w a d i z i k a M n u . H . M a s i l a N d a w o , k w a n e n c w a d i e n g e -

n t e t h o e y e n z i w a n g u N k o s i M e h l o m a k h u l u k a M p a n g a z i t h a

k w a n o W a l a z a w e s i z w e s i k a D u m a M t h o m b e n i e y a b a l w a

n g u M a j o r H o o k n o m a n t y i w a s e H e r s h e l . E z i n y e i z i l u l e k o

e z i b e l u n c e d o o l u k h u l u n d a z i f u m a n a n g o k u z i c e t y i s w a

n g u M n u . G . I . M . M z a m a n e , M . A . w a s e F o r t H a r e .

U k u z e u b e l o m s e b e n z i u f e z e k i l e n d i b u l e l a u M l u . J . J .

R . J o l o b e , B . A . o b e n g u m h l e l i w e l i b a l i e l i b a l w e k u l e n c w a d i

U m n u m z e t h u l o n g u K h e s w a u M n g u n i o l u h l a z a .

N g a b e z a b e v e l a e m a z a n t s i e M p o f a n a n o T h u k e l a ,

B e z a b e m a k h a z i - k h a z i n j e n g o k w i n d l a ,

K o n a k u z a k u m a c o c o b e l a .

W a t h i a k u y i b o n a i n t o m b i y a b o u n k o s i u F a d e b e w a y i x h a -

m a . N d i m b u l e l a k a k h u l u n o M o n g a m e l i k a T s e w u u -

N o b a l a w a r n o q h u b e n g o c o s e l e l o o l u k h u l u u k u y i b a l a n g e -

s a n d l a e y i b i z e l w a n d i m .

K . K . N e w A N A .

D u r b a n R o a d ,

K o r s t e n , P . E .

9 t h D e c e m b e r , 1 9 5 2 .

a m a n q a k w a n a a t h i l e k u e a f u n d i .

I g a m a l i k a K . K . N c w a n a k u d a l a l a v a k a l a y o k w e l i l o -

M z a n t s i - A f r i k a , k u l o k o n j e l i t h e k a n t i l i x h a n y w e k a k h u l u

n g u m K h o s i w a m a W e s i l e . A p h o k w e l o b a n d l a l i d u m e

i m i n y a k a n g e m i n y a k a k w i i m b o m b o z o n e z e l i l i z w e .

I m i q e l a e m i k h u l u w o n i x e l e l a n g o k w a k h e , u k u s u k e l a

k w e l a b a T h e m b u , a p h o a t f h o k w a n g a k u f i k e i N k a n y a m b a ,

k a n t i a k a k e n z i n t o ; i n a m b a e n k u l u i s e z a k u h a m b a i f u t h a

i s e n z a i z i q w e n g a i p u b u l u z e u k u k h w e z a p h a n t s i k w a l o o m a -

h l a t h i o o H o h o . B a t h e b e y i b u z a k w e l a m a G q u n u k h w e b e

b e v a s e i b i k w a e M x h e l o a p h o i t h e i h l e l i y a y i f u t h e l a i N x u -

k h w e b e e s a p h a . B e s e n d i t h e e z i n y e i i n d a w o n o z i v a x a

a z i c h a z a y o n g o k w a k h e , s i n g a t h i n j e t h i n a u f u m ’ e f u t h a s e l ’

e n t l o k o - m b i n i . E y o k u q a l a i y e y e m f u n d a m a k u b a u m f o l o

e b e s e l ’ e t y e b e e g u g u m i l e , k u g u j a b o k h w e n t o n i - n t o n i .

E y e s i b i n i i n t l o k o i b e i y e y o b u t y e b i B o l w a z i n o k w a k h e k a

n g a p h a k a t h i .

I t h o l e l e s i l o k e a s i n t o i h l a l a n d a w o - n y e . L o t h i l i h l e l i

n j e l i b e l i c h o p h i s e i i n d l e b e ; y i n t o e t h i i h l e l i n j e i b e i b a z e

a m e h l o k a d e ; l i h l e l i n j e U s e l i s i l e u t f h o n g o k a d e . ( K a -

m b e k e m a b a n d l a , k u l o K h a l i u t j h o n g o k u b e k u f u d w a k u s i -

t h i w a l i “ k h o t h a . ” ) U h l e l i k e e y i b a z i l e i n g q o n d o l o m f o

k a N g o b i z e m b e , y i y o l o o n t o u b e s a k u t h i a k u d y w i d w a ,

a d y w i d e k c n g a b e m v a b a y a k o w a b o .

K u d e n g e l i n g e n i a m n c a m a a m a D y a n - W e s i l e a m n i k a

u m h l a l a - p h a n t s i , k a n t i e s e n z a l o o n t o n j e a k a z i w o n a u k u b a

a n c e d a i n k q u b e l a n o l w a z i . K u l a p h o k e a t h e w a b i z a u -

m f a n a k a T s e w u u k u b a m a k h a e z e k u m n c e d a a t h u l u l e l e

i s i z w e k w e y a k h e i m v a b a y o l w a z i . ( N g a n g a t h i b a b e b a n i n z i

a b a f a n a n a l o m f a n a k a T s e w u ) . L i t h e l i z o l u l a ,

l i t h i m l a , l i k h o h l e l a i p a m b a w a b e e b a l a y e n a u n y a n a k a ­

T s e w u , k a n t i u l u n g i s e l e l a t h i n a u k u b a s i z e s i k w a z i u k u s e l a

e m t h o n j e n i w a m a n y a n g e a k o w e t h u .

K u n g o k u n j e n g a l o n y a k a k a l 9 5 2 , e z i z i d u 6 e - d u 6 e z i f i k a

e h l e l i p h a y a e K h o s t i n i e B a y i u B a w o . U l u h l o 6 o a p h a

l w a m a x h e n g o e 6 e s a k u t h i u M q h a y i x a a t h e t h a n g a w o a t h i ,

‘ n g a m a x h e g o a g u g a k a m n a n d i k u 6 a a g u g a e f u n d i s a ;

a d e a s u k e u m n t u a y e k u s i t h e l a e y i m f u n d o n g o k w a k h e k u 6 a

u y i m f u n d i e k w a f u n d i s a . U n j a l o k e u K . K . N c w a n a k u m

w a k h e a t ( h a t { h e l e k u w o w a m a B a l i a n x u l u m e n e n e m i n o -

m b o y e z i z w e . L o m f o x a u h l e l i n a y e k u y i n y a n i s o u k u t h i

i x e j a l i B e h i e l i k h a w u l e z e u s a s e n g a k a n o B o m v v e n a m n t u

u p h u l a p u l e y o i s a g w a s i l e ( h l i s i l e ) i n t s e n g w a n e k a z i l e . S e -

s o n a s i s e l e s e n y a t h i .

A B a p h a n d i - l w a z i , a B a f u n d i , i i n g c a l i , i i n t j ’h a t f h e l i n e z i -

n y e i i n c h a p h e p h e z i y a k u f u m a n a l u k h u l u k u l e n c w a d a n a ,

i n o n c e d o , k u 6 a i s i s i s e k o e s i n g q i n g q w a n e s i s u l u n g e k i l e y o

n g a k u m b i k w a a 6 o B a f u n a u k u f u n d a n g e m i n o m b o y e z i z w e

e z i N t s u n d u k w i c a l a l a s e B u n g u n i .

N a n d a w a n a z i n o k u t h i z i p h a w u l e k e , s i n g a y a l e z a n j e 6 e -

t h u i n d a w o k a Z w i d e n g a k u m b i n g o k u p h a t h e l e l e n o k u n x u -

l u m a n a n e s i n q e s a s e B a T h e n j i n i . K u z e k u B u y e k u B e k h o

i n d a w o k a M a d i 6 a . E l i g a m a l i v e l a e 6 a T h e n j i n i l i B u y e

l i v e l e n a s e m a B e l e n i . K a m b e k e n g a t h i e l i g a m a e k u 6 i -

z w e n i k w a l o n g o k u p h e l e l a n g u M a d i 6 a n d l e l a , u z e u t h i w a -

k u d i 6 a n a n a l o k w i i n c w a d i z e s i V e n d a u f i k e l i n g u M a d z i v h a -

n z i l a .

Z o l a n d a k e i i m f u n d i , k u k o k w a z o ; u K h e y i - k h e y i y e n a

u h l a h l e n j e i n d l e l a e h e j ’ ’ i b a y i , u k w e n z e l a u k u B a a m a t f h a -

n t l i z i y o n g o l w a z i n o p h a n d o a h l u p h e z e k e , a n g a l a l i , a h a m b e

a y e k u g q o b a - g q o b a a g o c a - g o c e e z i t h e n i n a s e m i q u l w i n i

y a m a n y a n g c k w i i A k h a y i v i s i ( a r c h i v e s ) z e s i z w e , k a n a n j a l o

a p h u m e l e n a s e l i z w e n i u k u y a k u B u z i s a k u m a g q a l a n a k w i i -

n g q o n d i e z i n o m d l a .

U k u q o J ' e l i s a n d i n g a t h i u n i n z i l w e t h u l o m f o l u m a z e

k w i s i t h u B a s o l 9 4 9 . P h o f u k e n d i t h e t h a u k u m 6 o n a . U k u -

v a n g a y e n d i x e l e l w e n g u j o d a n i I o w a u s e K a p a , n d a z a n d a -

g q i b a e k u 6 e n i m a n d i k h e n d i y e k u z i B o n e l a , n d i z i v e l e n g e -

z a m i i n d l e b e k u 6 a k a m b e , ‘ i n d a b a y o t y e l o a y i k h o l i . ’

N d a k h a n d a m y e l a l o m p h a k a t h i e K h o s t i n i . N d a p u m a

a p h c , i n t l o k o i n g a n e l a n g a n j e k u k u n c a m a , k u l o k o i s i n d e k a

n o k u s i n d e k a .

N o p h a w u l a u k u b a e k u p h e t h e n i p h a y a , i n c w a d a n a l e

i x u b e i z i b o n g o n e z i d u k o . I b e i n g a t h i k e l e n d a w o i n g a f u -

n d w a y o n g e z e l e l w e n g a m a n q a k u a k w e z i n y e i i n c w a d i e z i f a -

n a n e M b u m b a y a M a n y a m a k a j a b a v u . P h o f u i y a y a l e z e k a

v o n a i n t o y o k u 6 a n a l o m b a a w u k a f e z e k i k a k u h l e , u p h a n d o

l u s a d i n g e k a m a l u n g a n a w o .

K o k o s e z i y a k u t h i z i f e z e k a e z i n d a w o , B a 6 e s e 6 a l i f u d u k a

k a d e e l i p h a k a d e o o K h e y i - k h e y i ; k a m b e k e k u t h i w a e b u -

N g u n i : “ S i v a d e l a i s a m b a n e s o n a s i m b a u m g o d i s i n g a -

w u h l a l i . ” N a 6 o k e n g o k u n j a l o a b a s a y i k u z i v u n a i z i q h a m o

n e m i n q w e n o y e e n t l i z i y o z a b o .

U - K . K . k a N c w a n a k e : —

L i b a k u - b a k u l e n d l e b e z e n d l o v u ,

T h o l e l e s i l o s a k o m k h u l u k w a B u n g a n e ,

N g - a - a - t h i B u n g a n e , M l o j a n i b o n g i y e k a ,

N g - o - b a a n g i f u n g i k a b i n i k o k w e t h u k w a N g o b i z e m b e ;

K u n j a l o n j e a n d i h l a s e l i n d i n g a q a l w a n g a ,

K o d w a o n d i q a l i l e a z e a q a l e a f u n g e u d a d e w a b o p h a m b i

k o k u p h e t h e l a ,

N g o b a i t h o l e l e B u b e s i l i l w a l i n g a y e k i ,

L i y e k a k u u p h e l a m h l a l i d u d u l w a z i i n k a n y a m b a .

N a z o z i l u n g a z i b e m b i n i , u k u z e z i l i l i n g a n e .

Y i n t o e g q u m a , i b o d l e i f u l u b e u k w e h l i s ’ i G q i l i ,

A S a n y e S a t h i y i n k a n y a m b a ,

A B a n y e b a t h i y i n a m b a ,

B a m b i b a t h i y i n y a t h i y e n t s u n g u z i y a m a h l a t h i k a S o b u z a ,

K o d w a i i m p o n d o z i p h u l u l w a n a z i i n t s a n a k u k u l u n g a .

X V I

N g u m a b o d l ’ e T s o m o k u y e k u h l o k o m a k u N o n t o n g w a n a

n a s e N k o n k o 6 e .

B a t h e B e k u N o j o l i 6 a w u v e l a u m g q u m o w e t h o l e l e s i l o ,

W a t h ’ u m n t u i y i w e l i l e i N x u 6 a n e N q w e 6 ’ i n k a n y a m b a ,

K u n g o k u n j e i f u n z e l e u k u z a k u f u m b a l a l ’ e T s i t s i k a m a ,

K u n g o k u n j e i z a k u d e d e l w a n g o o n o Q h a k a n c a 6 a s e T h e n i k w a

n a s e T h s o l w e n i ,

A 6 a T h w a 6 o n a 6 o t h i B e y i t o l a i B e i 6 a f u n d i s ’ u 6 u l u m k o ,

n d i f u n g ’ a 6 a k h \ v e k a z i .

K u B a y i n t ’ e h a m b ’ i d a n y a z ’ i m i 6 a n e k a n t ’ i l u m e k ’ i z i B a n e

k w a B a s e m n y a m e n i .

H a m b a n i n i B u z a u k u B a l e m i h l o l a i v e l a p h i l i 6 a l e l e n j e .

N i n a B a s e j o z a n a n i q a B e l e p h e z u k w e K h a h l a m b a u l u n d i

l w a m a n y a n g ’ a k o w e n u ,

N i q a B e l e n g a p h a y a k o l u n d i m h l a w u m b i u m k h o n d o n i n g a -

w u v a ,

N i h l i s ’ i T s o m o n e T s o j a n a n i y o k u m a k w e s i k a N g w e n d u ,

N i h a m b e n i 6 u z a u k u 6 a z i p h i n a i z i k h u n d l a z a m a K h a 6 a -

l u d a k a ,

N g o B a m n a n d i v a k u s i t h i w a s e l ’ a l a h l a i m i f i y a a k h e t h ’

i m i t h i k a ,

K u n g o k u n j e o o K h a l i s e 6 a 6 a n g a m a h l u n g u l u , o o p h a m b i l i -

n d i s e m v a ,

B a l a h l ’ i m b o l ’ a k o w a 6 o k u 6 a i 6 a l i 6 a z i s a .

B o t h i n i u k u n g a n d w e 6 i i l i l i z w e l o l u m k a z i l u m k i l e n j ’ e l i ?

G o d u k a n i n i n a 6 a f a y o n i y e k w e l e s i t h a t h u n o k u 6 a l e l e -

s i n g a p h i n a ,

K o d w a a p h o n o d i 6 a n a n a y e , n i m x e l e l e , n i n g a l i 6 a l i ,

u N g o 6 i z e m b e .

N i t h i a k a z i z a l a n g a u z i g q i 6 i l e n g o B u c i k o n e n g q o n d o

e K h o s t i n i ,

K u n g o k u n j e u f u z i s w a n a z i n t o m b i z a k o w a 6 o .

M n a n d i t h i h a y i a s i l o f u z o l i s u l e l a , n a l i y a q h a p h u g q i k w a -

M q o m o .

M B O — B

N a a l i i b u b u l u j - a z a n a i n t w a n a z a n a e n d a p h a n t s ’ u k u y i f u n g a

n g e m p a z a m o ,

N d i t h i n g u m a f u n g w a j e w a m a r e l e d w a n e k a n t i y i n t s o 6 i

k a K h a l i .

K a n t i y i n t s o 6 i k a K h a l i u z i z e l e , n a n g e e n d e 6 e z e m i l o m o ,

z o n ’ i i n d l e b e ?

M q u k u s e m t f h a n ’ a m u y i h l o m a k o n g e z e i k h a z i s i m e n d i s e l e .

K a l o k ’ e m a H l u 6 i n i i n k o s a z a n a i k h u t j h e h v ’ a m a t h o k a z i i d e

i y e k u s i t h e l a ,

K u 6 a k a l o k u i l a h l a a m a t h o k a z i e k u s e n i i g q i 6 e l e n g a m a d u n ’

e m a l a n g a .

H e m a N g e l e n g e l e , k h a n i 6 i z ’ o o S i p h a m b o n o o S i p h a m l a

n i t h i 6 a y a 6 i z w a k o m k h u l u ;

U N o m b u y i s e l o u m n t w a n ’ e n t o m b i u z e n z ’ u m l o n j i e m i n i

l i h l a b ’ u m h l a 6 a , M p a n g a z i t h a .

N g o o 6 a n i m a k w e d i n i e m f u n d o a 6 a f u n ’ u 6 u h l u n g u

6 e n a m b a ?

N i n g a t h i n i 6 u f u n a n i n g a w a s e l i a m a n z ’ e T s o m o n e G q i l i ?

K u n g o k u 6 a w o n a a w o l w a g c i 6 e n e c h w e b a l w e N q w e 6 a

e 6 e n a n i ?

I h l a m b a k h o n a n j e i n k a n y a m b a n e e n a n a 6 u l e l e z a m a K h a -

6 a l u d a k a ?

K h a w u l e z a n i m a k w e d i n i n a a 6 o u b u l u m k o e q u l e n i l e n y a n g e ^

G x a b a g x a b i s a n i z i n t o n d i n i y o d ’ i c a p h u k ’ i n t w e n k u l u

i s i q h u m i s e l e n g o t h u l i .

N d i t h i h a m b a n i m a t h o l ’ e z i l o , n o y i k a n i i w \ i h l a h l i l e n j e

u m k h o n d o i n a m b a ?

I n k w e n k w e e p h a p h i l e y o v o s e l a n g o k w e N c h u n c h u e z a d u -

n g e n i z e N t a 6 o k h a l a .

I n k w e n k w e e n g o y i k i y o y o z i x e l ’ i n g w a m z a e c h i 6 i n i e P h e l a -

n d a 6 a k w a M z i l i k a z i .

I n k w e n k w e e q a v i l e y o , y o b a P i n g a y e k i , y o f u n d ’ i n g a y e k i ,

y o p h a n d ’ i n g a y e k i ,

X V 1 H

K a z i u k u 6 a z i i n g q e q h a n a z a p h i n a e z i z i f u n d a u k u k h o n k o -

t h a n g o m n t a n ’ e n k o s i ?

K a z i u k u 6 a y i m i q h a g a n a y a p h i n a l e i f u n d ’ u k u k h o n y a

e n k u n d l e n i y a k o m k h u l u ?

K a z i u k u 6 a n g a m a g c o k w a n a a p h i n a l a a z i n g e l e l a i m i c i k w a -

n a e s i g q e B e n i n a s e b o t w e ?

X o l a t h o l e l e s i l o n e z a p h u s e l a n a z i n g x o l i s w a e k h a y a k w a -

B u n g a n e ,

X o l a m n t a n ’ e n k o s i B e n d i 6 e n d i s e k u d e n e n k u n d l a y a k u l o -

N y a t h i k a z i .

F u n d a n i ! f u n d a n i ! f u n d a n i , k e m a w a 6 a a k o m k h u l u

L i t f h o i t h o l e l e b u 6 e s i , e l i g q u m a k w i i n t s u n g u z i z a s e -

T s i t s i k a m a .

I n t o e g u g a n g a m e h l o k u u p h e l a k u b ’ i n g a f u n i k u b o n a z i g i -

g a 6 a .

B e n d i s a t f h o ! B e n d i s a t f h o ! — N g o 6 i z e m b e !

G . I . M . M z a m a n e .

F o r t H a r e .

D e c e m b e r , 1 9 5 2 .

a m a n q a k w a n a n g e m i n o m b o y e z i z w e .

I S A H L U K O I .

E k u s u k e n i k w e t h u e m 6 i n d i n i w e A f r i k a s a s i n g u m n t u

o m n y e s a z a k e e k u f i k e n i k w e t h u a p h a e M z a n t s i - A f r i k a

s a x i 6 i l i k e l a e N a t a l a i n x a l e n y e y a s a l a n g a p h a e E e t f h w a n a

y a z a e n y e y a k h w e z a y a y a e z i n t a 6 e n i e z i k u t h i w a z e z a s e -

L u s u t h u n g o k u . S a k u 6 a s i l a p h o e N a t a l a k e i n x a l e n y e

y e t h u y e h l e l a n g e z a n t s i y a y a k u 6 a s e k u n g e n e n i k w e m i l a -

m b o e l w a n d l e . K u l o o m i l a m b o k e s i n g a 6 a l a u T h u k e l a ,

i M p o f a n a n o M z i n y a t h i . N g e l o x e f a k e s a s i n g u m n t u

o m n y e n g a p h a n d l e k w e q e l a e l a f i y e k a e E e t f h w a n a n e l a s u k a

l a k h w e z a e z i n t a 6 e n i e z i k u t h i w a z e z a s e L u s u t h u n g o k u .

L e m p i k e y a f i y e k a e N a t a l a y a s a s a z e k a , y a z a y a t h i n g o -

k w a n d a y a d a y a a z i z i z w a n a n g e z i z w a n a , z a z a k e e z o z i z w a n a

z a z i m i p h a k a t h i k o T h u k e l a n o M z i n y a t h i n a s e m a n t l a a l o

m i l a m b o a t a t h i u k u w u 6 i z a l o o m m a n d l a k u s e M b o . Z a k u 6 a

z a n d i l e k e e z i z i z w e z a 6 a z i i n d i d i e z i n t a t h u : —

a m a M P E M B E , a m a B E L E , n a m a Z I Z I . A m a M p e m b e l a

n g a l a e k u t h e e k u h a m b e n i k w e x e f a a f u m a n a i g a m a l o k u 6 a

n g a m a H L U E I . P h a m b i l i k u d e l e e k w e M f e c a n e k w a v u -

n y e l w a n a z i z o z o n k e i z i z w e o k o k u 6 a m a k u k h u t f h w e i p h u -

l o . K w e l o p h u l o k e k w a k h u t f h w a a m a d o d a n a k w i i n k o s i

z o n k e k w a z a k w a v u n y e l w a n a o k o k u B a k u k h e t h w e u m n t w a -

n a w e g a z i w o k u p h a t h a e l o p h u l o . L o o m n t w a n a w e g a z i

y a y i n g u n y a n a k a Z w i d e ; n a y e i g a m a l a k h e y a y i n g u Z w i d e .

K w a k h u t f h w a n a m a n t o m b a z a n a o k u p h e k e l a i p h u l o e l o ,

k w a z a k w a k h e t h w a n a 6 a f a z i a 6 a k h u l u 6 o k u g c i n a u m t h i -

n j a n a . E l o p h u l o l a k h e t h e l w a n e e n k o m o e z i k u t h i w a

y i m i j - e l a n e y o k u 6 e l e s a i m i g o d l a y o k u d l a .

L a p h u m a k e i p h u l o e l o l e z a n e n o o k o k u k u t h i l a b e k i s a

a m a 6 o m b o e z a n t s i e 6 u N g u n i l i t s a l w a z i i n y a m a k a z i . L a -

h a m b a l i m i s a a m a p h e m p e 6 a g q i 6 a i m i n y a k a n g e m i n y a k a

E l i p h u l o l a l i f u m a n a i l i z w e l i p h a n g a l e l e l i c h u m i l e n e e n y a -

m a k a z i z i n i n z i , 6 a d a a 6 a 6 a s a t h a n d a u k u 6 u y e l a e m v a .

K w a t h i k e k u 6 a y a y i s e i k h o i n k o s a n a p h a k a t h i k w a 6 o ,

6 a a s e 6 e m t h a 6 a t h a u Z w i d e n j e n g e n k o s i u k u m k a n i w a 6 o ,

k w a z a k w a t h i n g o k u y a k u s e n d i s e h v a n a k w a d a l e k a u 6 u k h o s i

o 6 u k h u l u o 6 u n e z i t h a a n g a .

E k u z e n i k w a 6 o n e n o 6 a d i 6 e n e n e z i z w e z a 6 a T h w a n e -

z o o N o q h a k a n c a . P h a k a t h i k w e z i z w e z o o N o q h a k a n c a s i -

n g a B a l a a m a G q o n o q w a , a m a N x u k w a n a m a C o f a n a , k a m b e

k e a q h e l e k i l e a m a g a m a a n g a l a : G q u n u k h w e 6 e , N x u k h w e -

6 e , M g q a k h w e 6 e n o o N q a p v a n a . K w a k u k h o n a m a Q w e l a -

n e . K w e n d i s e l w a n a k a k h u l u n e z i n t l a n g a , y a z a n e n t e t h o

y a g u n g x u k a k u l a a “ n g i t h i ” w a k u q a l a y a g u n g x u k e l a k u

* n d i t h i . ”

I s i p h a z c u l o . T h e l e k i s a i g a m a e l i t h i K o r a n a n g o k u B i z w a

n g a b e L u n g u n e g a m a e l i f u n y a n w a k w i n d a w o e n g a s e -

M t h a t h a t W C o f a n a u k h u m b u l e u k u 6 a i & i q h a k a c o ( c l i c k )

e s i n g u “ c ” a 6 e L u n g u 6 a s i n i k a i s a n d i s i k a “ k . ”

A 6 o n a 6 a n t u 6 a c a c i l e y o 6 a l e n t l a n g a n o 6 a f u n y a n w a k w i -

z i z w e z a m a G q u n u k h w e 6 e n e z i n y e i z i z w a n a z i k a X h o s a .

I S A H L U K O 2 .

M a s i k h e s i 6 u y e u m v a s i 6 a y e k e a a B a y a a B a p h u m a n e p h u -

l o . N i y a k u k h u m b u l a o k o k u B a k o l u y a u l u N t u o l w a j i y e k a

e N a t a l a n d i 6 a l u l e i z i z w e e z i t h a t h u a m a M p e m b e , a m a B e l e ,

a m a Z i z i . S i y a k u q a l a s i t h e t h e n g o m n o m b o w o 6 u k h o s i

k u m a M p e m b e . E k u n a k a n e n i k w a m n a n g o k u f u n d i s w a

k w a m n g u B a w o - m k h u l u u N c w a n a u m z u k u l w a n a k a N g o -

b i z c m b e , i n k o s i y o k u q a l a y a m a M p e m b e n g u E u z i , o z e l e

u F u l a t h e l ’ i l a n g a o z e l e u D i w u , o z e l e u M h u h u , o z e l e u S i -

d w a 6 a , o z e l e u M h l a n g a , o z e l e u M s i , o z e l e u N d l o v u , o z e l e

2

u M a l u n g a , o z e l e u D l a m i n i w a n q a n g i , o z e l e u M t h i m k h u l u

w a n q a n g i ( w o k u q a l a ) .

I l i z w e a 6 a 6 e m i k u l o k u s e M b o e s e N a t a l a .

U M t h i m k h u l u w o k u q a l a k e w a z a l a o o n y a n a a 6 a 6 i n i ;

e b o t w e u z e l e u N c o 6 o e k u n e n e w a z a l a u r a d e 6 e . U N c o 6 o

n g o k w e s i k o l a k w a N t u n j e n g o n y a n a w e n d l u e n k u l u w a z e -

k e l w a i n t o m b i y e n k o s i k u 6 u k h o s i 6 a m a B e l e , i n k o s i l e y o

i g a m a H n g u H l u 6 i . N g e l o x e j a k e i n k o s i k a z i y a y i n g a t h i -

y w a g a m a l o m z i w a y o y a y i 6 i z w a n g o y i s e , n j e n g o k u B a

k u s e n j i w a n j a l o n a n a m h l a o k u e N t l a n g w i n i k w e l a s e M z i -

m k h u l u . I n t o m b i k a T h u P l e m p i k u t h i w a n g u M a T h u P -

l e m p i e N t l a n g w i n i . L e n t o k e y a y i s e n z e l w a u k u b a i n t o -

m b a z a n a l e i k w a z i u k u l a n d e k a . N g o k o k e i n k o s i k a z i k a -

N c o 6 o k w a t h i w a n g u L a m a H l u B i . L o l a m a u y a f a n a n o -

l a B o o s e t y e n z i s w a n g a 6 e P h u t h i , o n g e v a 6 e s i t h i n g e l i n y e

i x e j a m h l a w u m b i , “ i t h f o l e i y e t i w e g u L a B o S i d z u m o , ”

6 e t h e t h a u k u t h i , “ l e n t o y e n z i w e n g u M a S i d u m o . ”

K u t h e k a n t i i n k o s i l e n g e n d a l o a y i n a m n q w e n o w a 6 a n t u

6 e s i f a z a n a ; a z a k e a t h i a k u y i q o n d a l e n t o a m a p h a k a t h i , a t h i

n g o k o y i k a o k o k u 6 a h l e z e i n k o s i k a z i l e i d e i 6 i w e n g u m f o k a -

z a n a , a d l a n a i i n d l e 6 e , a g q i 6 a k w e l o k u B a m a k u c e l w e u -

r a d e 6 e k o 6 a k h e u 6 u k h o s i u k u 6 a a z e k w e n z e l a u m k h u l u w a

w a k h e i n z a l a . O k u n e n e k e u f i k i l e u F a d e 6 e w e e n z e l w a

i t h u 6 a l o k u 6 a a y i z a l i s e l e n k o s i k a z i . O k u n e n e k e u L a m a -

H l u 6 i w a z a l a u m n t w a n a o y i n k w e n w e k w a t h i w a n g u D l o m o .

L e n k o s i i n g u D l o m o i z e l e u M a f i y i , o z e l e u N t s e l e , o z e l e

u B u n g a n e o z e l e u M t h i m k h u l u w e s i 6 i n i , o z e l e u L a n g a l i -

6 a l e l e ( l o k u t h i y w e n g a y e i s i x e k w a n a s a 6 a N t s u n d u e K a p a

u k u s u s e l a n g e x e j a w a t h i w a k h u t j h e l w a k h o n a u k u k h u l u -

l w a k w a k h e e 6 u 6 a n j w e n i ) , o z e l e u S i y e p h u , o z e l e u M t h u -

n z i , o z e l e u T a t a z e l a , n a a n k o k e y e n a e m i e N a t a l a n g a s e z i

n t a 6 e n i z o L u n d i a p h o a B u s a k h o n a . K w a t h i w a k e u k w a -

h l u l w a k w a 6 a n t w a n a 6 e n d l u e n k u l u 6 o n a n g o o F a d e 6 e

6 a k w a L a m a H l u 6 i . U k u t h a t h e l a n g o k o k e e s i s i d u k o s o -

6 u H l u 6 i s a f w a n k a t h e l a y o n k e i n z a l a k a F a d e B e u k u b e k a

e m v a n o k u y a p h a m b i l i .

B e s e s i t f h i l o u k u t h i u M t h i m k h u l u w o k u q a l a k w i n d l u

y a k h e y a s e k u n e n e v v a z a l a u F a d e 6 e , w a z a k e u F a d e 6 e k o -

6 a k h e u 6 u k h o s i k w i n d l u e n k u l u w a z a l a u N g w a n e o z e l e

u M a q h u B e l a , o z e l e u M j o l i , o z e l e u Z i d e , o z e l e u M s u t h u ,

o z e l e u Z u l u n o T h y e f u . U Z u l u u z e l e u M e v a n a n o S i l o

n a a B o e T s o j a n a p h e j e y a k w e N c i 6 a . U T y h e f u u z e l e u -

N k e 6 e z a , n a a n k o e 6 u s a e N g q u / w a .

K e n g o k u s i z a k u t h e t h a n g o k u n e n e k u k a N c o 6 o . L e

n d l u n a y o y a n g e n w a k w a n g u F a d e 6 e w a z a k e w a z a l a u -

n y a n a o n g u L u d w a l a , u L u d w a l a k e y e n a u z e l e u M a l u l e k a

o z e l e u Z u l u , o z e l e u N t i n i , o z e l e u M k h u z a n g w e , u M k h u -

z a n g w e w a z a l a u M a n x e b a , o z e l e u N k o n k o e b o t w e , e k u n e -

n e w a z a l a u M x o k o z e l i . U N k o n k o k e w a z a l a u Z a k a r i y a ,

n a a n k o e H e J e l e a p h o a 6 u s a k h o n a .

U r a d e 6 e l o k o 6 a k h e u 6 u k h o s i k w i n d l u y a s e k u n e n e u z e l e

u Z u l u , o z e l e u M a j w a 6 a d a , o z e l e u N g o 6 i z e m b e , o z e l e u -

M v e l a s e o w a y e n i s a i m v u l a . U M v e l a s e y e n a u z e l e u -

N d a 6 a z a n d i l e , o z e l e u N c w a n a , o z e l e u N k o n z o , o z e l e u -

N k u n k a , o z e l e u S i t w a y i , n a a n k o e M h l a h l a n e e T s o m o .

U N g o 6 i z e m b e l o u z e l e u M v e l a s e k w e n y e i n d l u w a z a l a

u S i b e n y a o z e l e u L u t f h a 6 a , o z e l e u M a t o m e l a , o z e l e u D i 6 a ,

o z e l e u M g w e 6 o , o z e l e u S i b e n y a w e s i 6 i n i , l o u 6 u s a y o e -

M g w a l a n a . K w a a 6 a n y a n a 6 a k a N g o 6 i z e m b e u M v e l a s e

n o S i b e n y a , k u k h o i 6 a n g o k u 6 a e y o n a n k o s i k a z i y e n d l u

e n k u l u k a N g o 6 i z e m b e a y i 6 a n g a n a B a n t w a n a . L e n k o s i ­

k a z i i g a m a l a y o y a y i n g u N g a t f h i , u N g a t f h i l o k e e s e n g u -

m t f h a k a z i w e z a n e m p e l e s i i n t o m b i y o m z a l a w a k h e . S u k e

i n k o s i i y i z a l i s e l e m p e l e s i k u v e l e u m n t w a n a o n g u S i b e n y a .

U t h e a k u n g a z a l i u N g a t f h i l o w a p h i n d a u m k h o n d o w a y a

e k h a y a w a f i k a a p h o w a t h a 6 a t h a i n t o m b i y o m n a k w a 6 o e -

g a m a l i n g u D i z a , u k u B a i z e k u z a l a u m n t w a n a o y i n k o s i . O k u -

n e n e u D i z a u z e l e i n k w e n k w e u M v e l a s e , i g a m a e l i t h i n a -

m h l a u v e l i l e o n g u y e n a - y e n a . E m v e n i k o k u B a e m l u m l e

l o m n t w a n a u D i z a k w a t h i w a m a k a m / i y e n o d a d e - 6 o y i s e ,

y e n a D i z a w a s u s w a w a k h e l w a u m z i w a k h e o t h e q e l e l e ,

k w a t h i w a i n k o s i i y a k u m h a m b e l a i m z a l i s e a 6 a n t w a n a 6 a l o o

n d l u k u 6 a i z i 6 u l o e l i l e l i k a d a d e - 6 o y i s e .

U D i z a l o k e a k a z a n g e a w u g c i n e l o m t h e t h o w a m a n a

u k u 6 u y e l a k u l o m z i k a d a d e - 6 o y i s e , u d a d e - B o y i s e a m g x o t h e

e n g e v a , k w a d a k w a t h i n g e n y e i m i n i i n k o s i u N g o 6 i z e m b e

e n g e k h o 6 a x a 6 a n a u N g a t f h i n o D i z a , 6 a z a a 6 a n t u 6 a h l u l e -

l a n a k u 6 i n i k w a l i w a . Y o y i s w a i m p i k a D i z a y a s u k e l w a y a y a

k u w e l a u m l a m b o o n o d a k a k a k h u l u . B a t h e 6 a k u 6 a n g a -

p h e f e y a k o m l a m b o 6 a v u t h u l u l a u d a k a e z i n y a w e n i z a 6 o .

I t h e i m p i k a N g a t f h i y a k u 6 o n a 6 e s e n z a l o o n t o y a t h i :

“ K h a n g e l a n i 6 a k h a 6 a u d a k a k w a a s e k u s i t h i w a n g a m a K h a -

6 a l u d a k a . ”

K u t h e y a k u p h i n d e l a e k h a y a i m p i k a N g a t J h i y a 6 o n a

o k o k u 6 a k u t h e k a n t i e k u 6 a l e k e n i k w e l a a q e l a l i k a D i z a l i -

m t h i m b i l e u M v e l a s e l a z a k e i q e l a l a m a p h a k a t h i l a y a k u y i -

6 i k e l a i n k o s i e y a y i s e m b u t h w e n i e k u t h i w a k u s e M h l a n g e n i .

B a t h e k e G a k u y i x e l e l a i n k o s i 6 a t h i i n k o s i k a z i u N g a t f h i u -

t h a t h e u S i b e n y a I o w a w a y e z e l w e y i m p e l e s i e n d a w e n i k a -

M v e l a s e . I t h e i n k o s i u k u p h e n d u l a , “ K u l u n g i l e s e 6 e

z i i n k o s i 6 o 6 a 6 i n i k o d w a z e n i n d i g c i n e l e u M v e l a s e o v e l e

k u q a l a k w a n d u l e u k u v e l a a 6 e n d l w a n a . ”

I S A H L U K O 3 .

U k u z e s i m e k a k u h l e k u l o m n o m b o w a m a H l u 6 i m a s i k h e

s i 6 u y e l e k w i n d l u e n k u l u . R u l e n d l u k e u r a d e 6 e n o k h u -

m b u l a o k o k u 6 a s i t h e i n k o s i k a z i u L a m a H l u 6 i u z e l e u D l o -

m o , w a z a k e u D l o m o k w i n d l u e n k u l u y a k h e w a z a l a u M a f i -

y i , w a z a k e u M a f i y i w a z e k a i z i n d l u e z i n t a t h u z o 6 u k h o s i

n g a p h a n d l e k w e z i n d l u e z i n c i n a n e . K w e z o z i n d l u z o 6 u -

5

k h o s i , k w i n d l u y a s e b o t w e u M a J i y i u z e l e u N g w e k a z i e k u -

n e n e w a z a l a u M a n y a z a e m b u t h w e n i w a z a l a u j o z i .

E k u 6 e k w e n i k w a 6 o k e o o n y a n a 6 a k a M a J i y i k w a f u n e k a

u k u 6 a G a z e k u 6 e k w a n g u y i s e - m k h u l u u D l o m o k u 6 a u -

M a f i y i w a y e s e l e e b u b i l e . I s i t s h a 6 a k e s o b u k h o s i s a s i s e -

n z i w a y i n c h i 6 i n g o b e d u , i z e i m a n a i s i l i n g a n i s e l a k u l o

m n t u s e n z e l w a y e n a . U D l o m o l o k e y a y i n g u y e e y o n a

n c h i 6 i y o k w e n z a i z i t s h a B a . U B e y a l e l a u k u 6 a l o w o a m e -

n z e l a i s i t s h a 6 a m a k e z e n g o k u h l w a a z e k u l i n g a n i s e l a k u y e

i s i t s h a 6 a e s o , a z e a m p h a t h e l e a m a n z i o k u t / h a y a .

A a B a 6 a f a n a B a t h a t h u e k w a k u f a n e l e u k u B e k w a k u 6 o

u 6 u k h o s i a 6 a z a n g e 6 a v u m e u k u y a n g o k u h l w a n o k u m p h a -

t h e l a a m a n z i u y i s e - m k h u l u . B a z i g a 6 i s a 6 e s i t h i u y i s e -

m k h u l u a k a f a n e l e u k u 6 a h a m b i s a s e k u h l w i l e a z e a 6 a p h a -

t h i s e a m a n z i k u 6 a s e i n g a 6 o e z o n a n k o s i . K w a z a k w a t h i

k a n t i o m n y e w a 6 a f a z a n a a 6 a n c i n a n e k u 6 a f a z i 6 a k a M a f i y i

u M a M b a m b o u y a y i q o n d a l e n t o , w a t h i k u 6 a w a y e n e n k w e -

n k w e e g a m a l i n g u N t s e l e , w a k h u p h a a 6 a n t u k w a a 6 a 6 a -

k w a k h e o k o k u B a 6 a p h e l e k e l e n k w e n k w e y a k h e u N t s e l e

6 a y i p h a t h e l e n a m a n z i B a y i s e p h a y a k u y i s e - m k h u l u u -

D l o m o .

O k u n e n e B a p h u m a a B a n t u a a B o B a a m a n a u k u m k h a p h a

u N t s e l e l o w o 6 a t h i 6 a k u f i k a e g u m e n i 6 e m e n g a p h a n d l e k e

6 o n a i n g e n e n a w o i n k w e n k w e a m a n z i k u y i s e - m k h u l u , i t h i

y a k u f i k a k u y e , “ T a t ’ o m k h u l u ! T a t ’o m k h u l u ! n a a n g a

a m a n z i o k u t f h a y a . ”

I 6 u l e l e k e i n d o d ’ e n k u l u i s i t h i , “ S o n d e l a k e m n t a n ’

o m n t a n ’ a m n d i l i n g a n i s e l e l e n t o n d i k w e n z e l a y o n a . ”

I y i l i n g a n i s e l e i n d o d ’ e n k u l u . L e n t o k e y o k u l i n g a n i s e l w a

k w a l e n t o n o k u s i w a k w a m a n z i y a z i n g a i n g a z i w a n g a B a n t u

k u 6 a y a y i s e n z i w a n g o k u h l w a , y a d a y a g q i t y w a .

I s a k u 6 a i g q i t y i w e l e n t o k w a B i z w a i m b i z o e n k u l u y e s i -

z w e k u 6 a k u z a k u 6 e k w a i n k o s i . B e z a k e B o n k e o o n y a n a

6 a k a M a J i y i n a 6 e z i n d l w a n a . Y a t h i k a n t i l e n t o i 6 i s a l u k w a

y i n k o s i u D l o m o e m a n a u k u y i l i n g a n i s e l a k u N t s e l e s i s i t s h a -

6 a . S a f a k w a k e i s i t s h a 6 a k u 6 o 6 o n k e o o n y a n a 6 a k a M a f i y i

a 6 a k h u l u a s a n g e n a k w a d a k w a B i z w a n a k w a B e z i n d l w a n a ,

k e n g o k u s a n g e n a k u l o m f a n a u n g u N t s e l e w a k w a M a M b a -

m b o l a d u m a i 6 a n d l a .

I s i p h a w u l o . F a n * u k u 6 a y i y o l e n t o k u t h i w a x a k u B o -

n g w a u D l o m o k u t h i w e n g u D l o m o “ d l u n d l u l u l a k w a 6 e -

n d l w a n a . ”

W a v a k a l a u y i s e - m k h u l u u D l o m o e s i t h i , “ N d i f u n g *

a m a H l u B i ! N a a n t s o k e e y o n a n k o s i y e n u e n k u l u m a H l u G i

k u 6 a i n k u n z i i y a p h u m a n a s e s i 6 a y e n i s a m a t a k a n e . ”

K w a p h i n d a k w a d u m a e b a n d l e n i , a s u k a a m a H l u B i a g i d a

a t h i , “ L o w a k w a M a M b a m b o u y a 6 u s a n a a n t s i i n k o s i e -

n k u l u ! ” Y i y o l e n t o u v a k u s i t h i w a k w a m a n y e a m a ­

H l u B i “ N k o s i n k u l u , ” s i s i t e k e t i s o k u B a k w a 6 e k w a o w a k w a -

M a M b a m b o k w a f i y w a e z o n a n k o s i .

U N t s e l e k e u z e l e u B u n g a n e o w a 6 a y i n k o s i e n k u l u e d u -

m i l e y o y a m a H l u 6 i . U B u n g a n e u z e k e a 6 a f a z i a 6 a n i n z i ,

w a z a k w i n d l u e n k u l u y o 6 u k h o s i w a z a l a u M t h i m k h u l u w e -

s i 6 i n i . S i 6 e s e s i t / h i l o u k u t h i u M t h i m k h u l u w e s i 6 i n i

k w i n d l u e n k u l u y o 6 u k h o s i u z e l e u L a n g a l i 6 a l e l e , e k u n e n e

u z e l e u D u 6 a , e m b u t h w e n i w a z a l a u N d u n g u n y a , k w e n y e

i n d l u u z e l e u L u d i d i , k w e n y e u z e l e u M h l a m b i s o , k w e n y e

i n d l u w a z a l a u L u t h u l i w a z a l a n o M a g a d l a .

K w a a B a n y a n a B a k a M t h i m k u l u w e s i 6 i n i 6 a h l a n u , l o

u n g u D u B a u z e l e u M a k h i w a n o S o m c u B a n o P h o n d l i m p a k a

n a a B o B o n k e e H e f e l e k w a M e h l o m a k h u l u . U N d u n g u n y a

u z e l e u S i g e b e n o j a n i n o L w e l w e n i . U L u d i d i u z e l e u -

M t e n g w a n e o z e l e u X h a B a d i y a , o z e l e u j u b e l e n a a n k o e -

Q h a n k q u . U M h l a m b i s o y e n a k w i n d l u e n k u l u u z e l e u -

M t h o n g a n a , e k u n e n e w a z a l a u M t y a n g i s a n e , k w e n y e i n d l u

w a z a l a u S i g o n y e l a n a a n k o k u M a t h o l e . U L u t h u l i u z e l e u -

M a g a d l a n a a n k o e 6 u s a e M a d a d i y e l a , e n y e i n z a l a y a k h e i s e -

N x u n a s e N g x a z a k u m m a n d l a w a k u T s o l o . U L u t h u l i

k w e n y e i n d l u u z e l e u H l o m e n d l i n i , o z e l e u M o k h i , o z e l e

u V i k t h a n a a n k o k u m m a n d l a w a s e H e j e l e . K w e n y e i n d l u

u L u t h u l i u z e l e u M g u b o , o z e l e u H a n s n a a n k o e B l e k a n a e -

H e f e l e .

E k u n c n e u B u n g a n e w a z a l a u M p a n g a z i t h a , e m b u t h w e n i

w a z a l a u M o n a k a l i , k w e n y e i n d l u o m a k h u l u - k h u l u u -

B u n g a n ^ j u z e l e u Z i n g e l w a k o .

U M p a n g a z i t h a k e y e n a u z e l e u S i d i n a n a k w i n d l u e n k u l u ,

e k u n e n e w a z a l a u S i p h a m b o , e m b u t h w e n i w a z a l a u M k h a -

t f h a n e , k w e n y e i n d l u u M p a n g a z i t h a u z e l e u M e h l o m a k h u l u .

U S i d i n a n a u z e l e u Z i 6 i n o M q a k a n y a n o N t l i z i y o . U Z i 6 i

n a a n k o e M t . F l e t c h e r a p h o a 6 u s a k h o n a . B a k h o n a 6 a n y e

a b a z u k u l w a n a .

U N t l i z i y o y e n a n a a n k o k u N g q w a j * u k w e l a 6 a T h e m b u

u n e n d a w a n a a y i 6 u s a y o a p h o . U S i p h a m b o u z e l e u M n a r i

n o N k o n z o , u M n a r i u 6 u s a e M t . F l e t c h e r , u N k o n z o y e n a

n a a n k o e B l e k a n a e H e j e l e u m l a m b o a m i k u w o n g u P h e l a -

n d a 6 a . U M k h a t J h a n e y e n a u m i e M t h w a k u k u m m a n d l a

w a s e N g q a m a k h w e y e n a u z e l e u M l e v u .

I S A H L U K O 4

U M e h l o m a k h u l u y e n a i s i n q e s a k h e s i s e H e J e l e . L e

n k o s i y a z e k a a b a f a z i a b a n i n z i . E y o n a n k o s i i n k u l u k w a -

M e h l o m a k h u l u n g u N t s i n d a n t s i n d a n a a n k o k u m m a n d l a

w a s e M t . F r e r e , a p h o i n z a l a y a k h e i n i n z i k h o n a k u s e L u y e -

n g w e n i n g e n t l a k w a s e M a n d i l e n i p h e z u k o m l a m b o i K i n i f a .

E k u n e n e u M e h l o m a k h u l u u z e l e u M i l a n i y e n a k e u m i e z i -

n g x i n g w e n i z e T h i n a e K h u b u s e k u m m a n d l a w a k u Q u m b u .

K w a b a s e H e J e l e o o n y a n a b a k a M e h l o m a k h u l u s i n g a b a l u l a

u S i s u s a o y e n a u s e s i h l a l w e n i , o m n y e k e n g u N g e s i m a , o -

m n y e n g u M a k h o b e n i k u n y e n e z i n i n a w a z a b o . O m n y e

k o o n y a n a b a k a M e h l o m a k h u l u o n o m h l a b a w a k h e e H e j e l e

n g u S a k h a k u d e ; n a a n k o e B l e k a n a a p h o a b u s a k h o n a , y e n a

u z e l e u M a h l u n g w a n a .

O m n y e u n y a n a k a M e h l o m a k h u l u n g u M g o B o s a n a u y i s e

k a M z o n d e k i n o M p i y a k h e . B e s e s i t j h i l o u k u 6 a u M k h a -

t f h a n e l o u s e N g q a m a k h w e n g u n y a n a k a M p a n g a z i t h a u -

n y a n a w a k h e n g u M l e w u . B a k h o a 6 a n y e a B a z u k u l w a n a

6 a k a M e h l o m a k h u l u a 6 a s e 6 e n e m i z i e s i L u n g v v i n i e F a w u t i n i

o m n y e n a a n k o u M n u . M a l a n g a 6 i e K a p a u l a p h o n g o k u

k a n t i i s i n q ^ s a k h e s i k w a Z i 6 i k u m m a n d l a w a s e M a d a d i y e l a .

O m n y e n g u P a w u l i n a a n k o e K h i m b i l i . U M t h i m k h u l u I I ,

u n o m n i n a w a w a k h e u M a f a w a n a . U M a f a w a n a k e u z e l e

u M i n i o z e l e u j o z a n a , o k w a n e s i q e n d u s o m h l a 6 a e G q i l i

a p h o k u k h o i n d a w o e B i z w a n g a y e e k u t h i w a y i j o z a n a ’ s

H o e k .

U M o n a k a l i u z e l e u Z i B i , o z e l e u F u 6 a , o z e l e u N c a n y w a

n o S h a d r e k h i . U n c a n y w a w a y a k u z i f u n e l a u m h l a 6 a e -

T h o f a e 6 a T h e n j i n i . P h a y a e N c h w a z i k u f i y e k e i s i n c i k u -

F u 6 a . O m n y e w o o n y a n a 6 a k a Z i 6 i o g a m a l i n g u S h e d r e k h i

w a t h a t h a i s i z w e w a y a k u m a k w e l i p h e z u l u k w a K h a y a k h u l u

k u m m a n d l a w a s e R u s t e n b u r g .

U Z i n g e l w a k o k e y e n a w a z a l a u M a p h a p h u n o N d o n d o .

U M a p h a p h u y e n a u z e l e u L o p h u o z e l e u M c a n d i n a a n k o

e 6 u s a e N x h a 6 a n g u k w e l a 6 a T h e m b u . U N d o n d o u z e l e

u M 6 u l a w a o z e l e u N z i m e n d e k w i n d l u e n k u l u ; w a z a u -

N z i m e n d e l o w o w a t h a B a t h a i n x a l e n y e y e s i z w e w a y a k u m a

e M b e m b e s i e R h o d e s i a . 0 6 u 6 a s e k h a y a u 6 u k h o s i u -

M 6 u l a w a w a 6 u n i k e l a k u M b e l w a n a u n y a n a w o m n i n a w a

w a k h e , n a a n k o e T s o m o e m a H l u B i n i k w e s i k a N d o n d o .

K u l o m g a m l e l e k e s o k h a s i 6 u y e l e e m v a k u l a a m n o m b o

k a B u z i , k u l o o m n o m b o k e k u k h o i z i d u k o e z i B i n i , e s o k u q a l a

s i t h i N d l o v u , e s e s i 6 i n i s i t h i S k h o s a n a . Q o n d a n i k e o k o -

k u 6 a u N d l o v u l o u z a l w a n g u M s i a B e k e u M s i y e n a e z a l w a

n g u M l a n g a . U N d l o v u k e w a p h a k a m a k a k h u l u . E 6 e l a l a

k u d e k u B e y i n t l a z a n a a n d u l e u k u 6 a a h l a m b e a t y e , a t h i

a k u g q i 6 a k e a y e e 6 a n d l a , k o d w a n g a p h a m b i l i k o k u 6 a a y e

e B a n d l a e B e s a n d u l e l w a n g a B a n i n a w a B a k h e .

E e z i s i t h i k e n a z o i z i n i n a w a e z i z i k a N d l o v u x a z i s i y a

e B a n d l a z i q a l e z i d i B a n e k w i n d l u e n y e z i s u k e k e a p h o s e

z i l i n q u m a u k u y a e n k u n d l e n i ; B e z i s i t h i k e i z i n i n a w a z i k a ­

N d l o v u x a z i k u d e k u f u t j h a n e n e n k u n d l a l i t h i i p h a k a t h i

e l i k h u l u , “ M a l i p h a k a m e i 6 a n d l a l i B u l i s e i s i K h o s a n a s i k a -

M s i k a M h l a n g a ! ” L i d u m e i B a n d l a . L a v e l a a p h o k e e l i

g a m a l i t h i S k h o s a n a , a s i l i l o g a m a l a m n t u , I i g a m a e l i q u k a

o o n y a n a B e n k o s i a a B a k u t h i w a n a m h l a n j e n g a m a T f h a w e

a p h a n t s i k w e y o n a n k o s i i n k u l u .

N g a k ’ o k o q o n d a l e n y a n i s o y o k o k u B a y o n k e i m i z i i n e s i -

k h o s a n a s a y o , k o d w a k e a a B a B a n g a m a H l u 6 i o o S k h o s a n a

x a B a B o n g w a y o k u t h i w a , S k h o s a n a ! L i n d a ! k u 6 a k a l o k u

6 a n g a m a ‘ l i n d a - n k o s i , ’ n g o o n y a n a 6 a k a M s i a a 6 o . U -

N d l o v u y e n a u z e l e u M a l u n g a n g a l a m a H l u 6 i k u t h i w a n g a -

w a k w a M a l u n g a . U M a l u n g a u z e l e u D l a m i n i w a n q a n g i

n g a 6 a a D l a m i n i k u t h i w a M t u n g w a k u 6 o i n g e n g a w o m a -

D l a m i n i Z i z i S i j a d u . U D l a m i n i w a n q a n g i u z e l e u M t h i -

m k h u l u w o k u q a l a , l o k e k u v e l e e 6 a n t w a n e n i 6 a k h e i s i d u k o

s o 6 u H l u 6 i . E e s e s i t h e t h i l e n g a l o o n d a w o k a N c o 6 o n o -

m n i n a w a w a k h e u F a d e 6 e k w i n d l u y a s e k u n e n e .

K e k a l o k u n j e n g o k o n a z i y o o k o k u 6 a k u z o z o n k e i z i z w e

k u k h o i z i z w e e z a y e z i t h i z a k u c h i t h a k a l a z i y e k u n g e n a p h a -

n t s i k w e z i n y e e z i k h u l u z i 6 u s w e a p h o , n g a k o o k o n a k u m a -

H l u 6 i a p h a k w a 6 a n j a l o k w a t h i n a n g a p h a m b i l i k w e M f e c a -

n e k w a a k h o i z i z w e e z i c h i t h a k a l a y o e z a n t s i n a s e m 6 i n d i n i

w e N a t a l a z e n y u k a z a y a k u k h o n z a e M b o k u m a H l u 6 i u k u -

t h a B a t h e l a k u w o o n k e a m a n t l a o T h u k e l a n o M z i n y a t h i .

U k u z e s i l u n g e k a k u h l e k u l o m g a m l e l e , m a s i k h e s i 6 u y e

u m v a s e n z e a m a 6 a l a e n g w e s i t h e t h e n g e n k o s i e g a m a l i n g u -

G o d o n g w a n a o k a n y e u D i n g i s w a y o u n y a n a k a j o b e k a -

M t h e t h w a i n k o s i y a s e Z a n t s i .

U D i n g i s w a y o l o k e w a h l a s e l a i n k o s i y a 6 e N g u n i e g a m a

l i n g u Z w i d e k a L a n g a . N g o k o k e u D i n g i s w a y o w a y i c h i t h a

i n x e n y e y o B u k h o s i 6 a k w a Z w i d e , 6 a z a a 6 e N g u n i 6 e n y u k e l a

n g a s e n t l a B a z a k u 6 u s a k u m a H l u B i , B e s u k a e m a z a n t s i k w e -

M p o f a n e n o T h u k e l a a p h o 6 a 6 e s a k u m a k h o n a , B a s a b e l a

e M z i n y a t h i k o k a r a d e 6 e u m h l a 6 a . E k u f i k e n i k w a 6 o k w e -

s i k a M h l e u F a d e b e u m h l a 6 a a 6 e N g u n i 6 a c h a z a i m v e l a - p h i

y a 6 o , k w a t h i k u 6 a 6 a 6 e n e e n t o m b i e z i n t l e e z i l u b e l u e z i -

n e e t u m o ( i z i n x o n x o ) w a s u k a u F a d e b e w a z e k a i n t o m b i y a B o .

R u l e n t o m b i k e u F a d e b e u z e l e i n k w e n k w e e g a m a l i n g u -

Z u l u u y i s e k a M a J w a b a d a . I n k o s i u M a j w a b a d a s i b e s e

s i t h e t h i l e n g a y o , s a t h i k w i n d l u e n k u l u y a k h e u z e l e u M e m a ,

o n k e k e a m a F a w u l e y i n z a l a y a k h e . E k u n e n e u M a j w a b a -

d a u z e l e u N g o b i z e m b e o n k e k e a m a F e l e d w a n e a z a l w a n g u y e .

K e y o n a i m i h l a n g a i z a l v v a n g u V a p h i o y i m b u t h o k a N g o b i -

z e m b e .

A b e N g u n i a a b a k e i n k o s i u F a d e b e y a b a n i k a u m x a w u k a

w o m h l a b a I w a z a k e o l u l u n t u I w a b a l u k h u l u a b a n y e k e

b a b a n g a b a k w a M c h u m a n e a b a n y e b a b a n g a b a k w a K h e s w a ,

b a z a k e n g o k o n a b o a b e N g u n i a a b a b a b a l e l w a n g a k u m a -

H l u b i , b a n i k w a i s i d u k o s o k u b a n g o o N o z u l u k u b a i n t o m b i

y a b e N g u n i y a z a l a i n k o s i u Z u l u . K w a k h o n a k w a t h i w a

n g o o L u v u n o k u b a i b i s i t h i i n k o s i u F a d e b e x a k u x a b e n e

o w a k w a r a d e b e n o w a s e b u N g u n i i s u k e i v u n e ( i t h e t h e l e l e )

u M n g u n i . E s i n v e i s i z w e e s a c h i t h w a n g u D i n g i s w a y o s a z a

k u b u s a e m a H l u b i n i n g a b a T h e m b u b a s e Q h u d e n i B a k a -

N g o z a k a M k h u b u k e l i .

I S A H L U K O 5 .

E s i n y e i s i z w e e s a d a l e k a a p h a e m a H l u b i n i s e s a k w a M a -

d u n a . K w a t h i k u s a m i w e e n y e y e e n k o s i z a s e M b o i k u n y e

n e n y e k w e z a m a B e l e z a v u m e l a n a o k o k u b a z i k h u p h e i p h u l o

l o k u y a k u z i n g e l a i i n y a m a k a z i . A b a M b o ( a m a H l u b i ) B a -

k h u p h a i q e l a l a m a d o d a n a , n a m a B e l e n g o k u n j a l o . P h a m b i

k o k u b a l i p h u m e e l i p h u l o , i n k o s i u F a d e b e y a b a x e l e l a a b a -

f a n a B a k o w a y o o k o k u b a i p h u p h e i i n y a m a k a z i e z i m b i n i

1 1

z i h a m b a n g e e n y a w o e z i m b i n i , y a t f h o i s i t h i 6 a z e 6 a n g a z i -

6 u l a l i B e z e n a z o e k h a y a .

E k u z i n g e l e n i k w a 6 o k e a a 6 a 6 a f a n a , n g o k w e s i k o n j e

n g o k u 6 a i i n t a 6 a z a s e N a t a l a z i n d e 6 e 6 e y a 6 a y i j i k e l e z e i n t a -

6 a 6 e n z e i s a n g q a , 6 a n d u l e k e u k u z i n g e l a 6 e s e n z e l a u k u 6 a

z i t h i i i n y a m a k a z i z i s a k u v u k a z i B a l e k e z i n y u k e i n t a B a z i d e

z i y e k u f i k a e n c o t f h e n i y a y o 6 a n d u l e u k u z i 6 u l a l a . B a t h e

k e p h a y a e n c o t f h e n i y e n t a 6 a x a 6 a z i 6 u l a l a y o i i n y a m a k a z i

6 a 6 o n a a m a k h w e n k w a n a a m a 6 i n i e j u 6 e l e e s i t y a i n t s e n g e ,

w a z a k e u m p h a t h i w e p h u l o w a w a 6 u z a l a m a k h w e n k w a n a

e s i t h i : “ N i n g o o 6 a n i B a s e m a N i n i ? ” Y a p e n d u l a e n y e

i n k w e n k w a n a i k w i f i z a u k u t h e t h a y a t h i : “ N n a k e M a t u n a , ’

e n y e y a t h i : “ N n a k e M e m e l a , r e B a S u t h u . ”

A 6 a z i n g e l i 6 a t h i , “ O - o - o - z e z i y a n y a m a k a z i z e n k o s i m a

s i n g a z i 6 u l a l i m a s i g o d u k e n a z o . ” O k u n e n e 6 a g o d u k a

n a w o k e l a m a k h w e n k w a n a . A f i k a a 6 i w a e k h a y a k o m k h u -

l u . K w a t h i k u B a i p h u l o y a y i l e l a m a B e l e n a m a H l u 6 i , u -

M a d u n a w a n i k w a a 6 a k w a r a d e 6 e w a z a u M e m e l a w a n i k w a

a m a B e l e . U t h e k e u M a d u n a a k u f i k e l e l a e 6 u d o d e n i , w a -

z e k e l w a u m f a z i a p h a k o m k h u l u w a n i k w a u m h l a B a o k o k u 6 a

a B e y i n k o s a n a e p h a n t s i k w e k o m k h u l u .

U M a d u n a l o k e u z e l e u n y a n a o g a m a l i n g u G u B e v u , o z e l e

u D J i y a n a ( a 6 a t h i n g u j i y a n e a 6 a m c h a n i x a B a t j h o y o ) . U -

D J i y a n e y e n a u z e l e u N o k h a l a o z e l e u K h a l i , o z e l e u N j e n j a .

U N j e n j a k w i n d l u e n k u l u y a k h e u z e l e u N g w a 6 e n i o z e l e

u F a l e n i n a a n k o e 6 u s a e T h o l e n i p h e j e y a k w e N c i 6 a . K w i ­

n d l u y a s e k u n e n e u N g w a B e n i u z e l e u C i m e z i l e n a a n k o

e B u s a k w a G a g a e D i k e n i . M a n i n z i k e a m a n y e a m a k h o s a -

n a a k w a M a d u n a a s i n g e w a 6 a l i o n k e .

E s i n y e i s i z w e e s a c h i t h a k a l a y o s e s a k w a N k w a l i k a M k h w a -

n a n z i ; i n k o s i y a 6 o y a y i n g u N d w a n d w a . E k u f i k e n i k w a 6 o

k u m a H l u 6 i i n k o s i y a z e k a i n t o m b i y a 6 o k w a t h i w a , “ Z i i -

n y o n i z e n k o s i , ” B a n i k w a i m b e k o B e n z i w a a m a p h a k a t h i .

N i y a k u k h u m b u l a u k u 6 a n g o k w e s i k o l e n t a k a i y i n k w a l i a -

y i 6 u l a w a k u 6 a y e y e n k o s i y o d w a , k u 6 a n a l a p h a e m L u n g w i n i

u n g a B a n e t y a l a e l i k h u l u u k h e w a y i B u l a l a i n k w a l i .

N j e n g o k u B a B e s e s i t f h i l o i n k o s i u F a d e B e y a z e k a i n t o -

m b i k u B e N g u n i y a z a k e l o n k o s i k a z i y a z a l a i n k o s i e g a m a

l i n g u Z u l u . L e n k o s i k e y a z e k e l w a i n k o s i k a z i k u B u k h o s i

B a k w a X a B a k a M t h e t h w a k a D i n g i s w a y o I o w a o w a c h i t h a

a B e N g u n i . L o o n k o s i k a z i k e y i y o e y a z a l a u M a f w a B a d a .

E k u z e n i k w a y o k e l e n t o m b i y a k w a X a B a a p h a k w a r a d e B e

y a k h u t f h w a n c e m p e l e s i z a y o z i n g u m l i s e l a n o m t h i n j a n a ,

l o o m p i k e y a k w a X a B a y a t h i e k u h a m b c n i k w e x e j a l a m a -

d o d a n a a z e k a a p h a k w a r a d e B e , n e z i n t o m b i z a k w a X a B a

z a z e k w a k w a r a d e B e . L e m p i y a k w a X a B a a p h a e m a H l u -

B i n i k u t h i w a n g o o n o M a J w a B a d a .

N j e n g o k o n a z i y o o k o k u B a m a n d u l o i n k o s i z a z i m a n a

u k u h v a ; i t h i e y o y i s i w e y o , a B a n t u B a y o B a c h i t h e k e B a y e

k u k h o n z a p h a n t s i k w e z i n y e i i n k o s i e s i n y e i s i z w e e s a p h e l e -

l w a B u B u k h o s i B a s o n g a m a E o n g w e a z a k e a s a B e l a k u m a -

H l u B i . A f i k a a p h o a a m k e l w a k u B a a y e n a m a g q i f a a m a k h u -

l u o k u n v a n g a u m k h o s i ; e s i n g a t h i n g o k w a l e n t e t h o y a B e -

L u n g u ( t h e y w e r e g r e a t s c i e n t i s t s ) . Z a z a k e i i n k o s i z a m a -

H l u B i z a B e l a n a n g a B o . A m a E o n g v v e l a a y e f u y e n e z i m v u

e z i m n y a m a , k u t h i k e n g a m a f u t h a e z i z i m v u k w e n z i w e

u p h o n d o I w e n k o s i .

A m a E o n g w e k e n a n g o k u a s e n g a B a f u y i a S a k h u l u B e m p a -

h l a p h a k a t h i k w a m a H l u B i , n g e n x a y a l o o n t o a k u k h o n k o s i

i n g e n a w o a m a E o n g w e e m a H l u B i n i . K w a a t h i k e n g e n x a

y o k u f u y a k w a w o i z i m v u e z i m n y a m a a m a E o n g w e k w a t h i w a

x a a B o n g w a y o , “ M v u m n y a m a , P h o n d o l w e N k o s i , ” k u -

- B u y e k u t h i w e , “ M b u y i s a , ” k u B a n o k u B a i n k o s i i B i c h i t h i -

w e B a B e y i t h a m b i s a n g a m a y e z a B a y i B u y i s c l e n g a k o o k o k e

a m a E o n g w e a n g a B a n t u a f i a k h u l u a p h a c m a H l u B i n i k u B a

6 e n g a m a B u y i s c l a - n k o s i e s i h l a l w e n i s a y o .

K u k h o a m a n y e a m a H l u B i a n g a B e S u t h u . L e n t o y e e -

n z e k a n g o l u h l o B o . I n k o s i u N t s e l e k w i n d l u e n k u l u y a k h e

w a z a l a u B u n g a n e n o m n i n a w a w a k h e , w a z a k e u m n i n a w a

k a B u n g m e w a t h i a k u f i k e l c l a e B u d o d e n i w a B e l w a a B a n t u

13M B O — C

B a k h e n g o k w e s i k o l u 6 u n t u . L e m p i y a m a H l u B i y e m k a

y a y a k u q a 6 e l a k u N i n a k h u l u ( u L u n d i ) . E L u s u t h u a p h o l a

m a H l u 6 i a f i k e l a k w a 6 a k w a M o f o k e n g a B a 6 e n o 6 u d l e l w a n a

n a B a k w a M o k o t e d i . A t h e k e a m a H l u 6 i a k u c h a z a i m v e l a -

p h i y a w o a a m k e l w a a n i k w a i n x o w a .

N j e n g o m n t u o 6 e m k h u l u p h a k a t h i k w a m a H l u B i u m n i -

n a w a k a B u n g a n e u M w a y i l e w a 6 e k \ v a e m b e k w e n i n g a 6 a -

F o k e n g w a z a n a y e n g o k u w a z a m a u k u p i t i l i z a n g o k u z a m a

u k u 6 a k u 6 e k h o i m v i s i s w a n o w a m a n a u k u t h i P e e t e , P c e t e ,

n j a l o . N g e l i x e j a k e k w a k u p h e t h e i n d l u y a k w a M o k o t e d i .

K w a t h i n g e l i f w a y a b u b a i n d l a - m a t a y a f i y a u m h l o l o k a z i

e n g e k a B i n a m n t w a n a . U M o k o t e d i u y l s e w o m f a n a l o

u b u b i l e y o w a y e s a p h i l a w a z a w a l a t h a u T h a m a y e u m n i n a w a

w o m f i o m a k a n g e n e u m h l o l o k a z i a z e k u B a z a l e l a u M u t l w a n g

i n d l a - m a f a .

K o d w a k e u m h l o l o k a z i l o w a m a l a m p e l a l o w o w a y a l a -

t h w e n g u M o k o t e d i k w a p h i n d a k w a l a t h w a o m n y e w a p h i -

n d a w a m a l a n a l o w o , a t h i k e a m a p h a k a t h i m a k u k h e k u B u -

z w e k u y e u m h l o l o k a z i l o o k o k u 6 a y e n a e 6 e n g a t h a n d a 6 a n i

n a w a p h e n d u l a w a t h i ; “ M n a 6 e n d i n g a t h a n d a n a a n k u y a

u m h l o 6 o w a r n u M w a y i l e ( M w a l l e ) k a n t i l o M w ra y i l e n g u -

m n i n a w a k a B u n g a n e u n y a n a k a N t s e l e i H l u B i . U M o k o t e d i

l o k e w a B a 6 u h l u n g u k u 6 a u m h l o l o k a z i e s u k e w a a l a u -

T h a m a y e n g e n x a y e H l u B i k o d w a k e w a m v u m e l a u m h l o l o ­

k a z i u k u 6 a a n g e n w e n g u M w ' a y i l e . K o d w a k e u 6 u k h o s i

6 a t h a t y a t h w a n g u T h a m a y e . U M w a y i l e k u l o m h l o l o k a z i

w a z a l a u n y a n a w a z a l o n y a n a w a t h i y w a i g a m a e l i n g u -

P e e t e u y i s e w a y e m a n a e s i t h i p e e t e - p e e t e , u k u f u n d a k w a *

k h e i s i S u t h u .

A k u f i k e l e l a e 6 u d o d e n i k e u P e e t e w a z e k e h v a u m f a z i

o w a z a l a o o n y a n a a 6 a B i n i o m k h u l u y a y i n g u D i B e ( Z i B i ) i n c i

i n g u M k h a t f h a n e ( M k h a t j h a n e ) . U T h a m a y e l o o w a y e -

p h a t h i s w e u 6 u k h o s i w a y e m a n a e 6 a x e l e l a a 6 a z u k u l w a n a

B a k a M w a y i l e a 6 a n g u D i 6 e n o M k h a t f h a n e o k o k u 6 a i l i f a

l e l a 6 o k u 6 a u M w a y i l e l o w a y e z a l e l a u m k h u l u w a w a k h e u -

M u t l w a n g I o w a w a b u b a y o a k a f i y a n d l a - m a f a . N g a k ’ o k o >

k e u t h e a k u b u b a u T h a m a y e B a 6 a n g a o o n y a n a 6 a k a P e e t e

n g a b o i i n d l a - m a f a z a k w a M o k o t e d i B a v u n y e l w a n g a m a p h a -

k a t h i .

K w a a 6 a n y a n a B a k a P e e t e i n k u l u u L i b e w a y e n g a h l a k a -

n i p h a n g a n j e n g e n c i u M k h a t f h a n e o w a y e k w a s i s i t y e B i ,

w a z a k e u D i b e w a t h i u B u k h o s i m a 6 u t h a t y a t h w e n g u -

M k h a t f h a n e a m v u m e l a a m a p h a k a t h i . U M k h a t f h a n e w a -

z e k e l w a u m f a z i o w a z a l a u m n t w a n a o y i n k w e n k w e o w a n i -

k w a i g a m a e l i n g u L i p h o q o . E l i g a m a a l i m c h u m a n g a l a

m f o l i B e h l e l a g q i t h w a l e l i k a M f w e f w e .

I B e n j a l o k e i n t o y a m a H l u B i a n g a n e l e l e y o e L u s u t h u .

I n k o s i u N t s e l e w a z e k a k u B u k h o s i B a s e m a N g w e n i k w a -

M a z i B u k o k u m a D l a d l a , y a z a l o o n k o s a n a y a s e m a N g w e n i

y e z a n e e m p e l e s i z a y o e z i n g u m l i s e l a n o m t h i n j a n a . Y i y o

k e l e n k o s a z a n a y a s e m a N g w e n i e y a z a l a u B u n g a n e o r a a -

k h u l u - k h u l u o w a B a y i n k o s i e n k u l u y a m a H l u B i . I i m p e l e s i

e z i k e z a s e m a N g w e n i , z a t h i e z i n g u m l i s e l a e k u h a m b e n i

k w e x e j a z a z e k a a B a f a a z i a p h a k u m a H l u B i n e z i n g u m t h i -

n j a n a n a z o z a z e k w a n g a m a H l u B i .

L e n t o y e e n z e k a n g o l u h l o 6 o l o k o k u 6 a k a k a d e n g o k w e -

s i k o l e s i N t u i B i s i t h i i n t o m b i y e n k o s i x a i y a k w e n d a e m z i n i

w a y o y a B e l w e u m l i s e l a n o m t h i n j a n a k u B e s e k u 6 a n g a 6 a -

n t w a n a n a B a n t u B a k h e a n g e n a k u B a n g i s w a 6 a n i n g a 6 o ^

k u B a u B a p h i w e n g u y i s e . N g o k o k e u m s e 6 e n z i w a B o w a -

w u n g u l o w o k u s a i n t o m b i e z i t h o m b i l e y o z i y e k u h l a m b a

e m l a n j e n i z i h l a m b e u d a k a e z i 6 e z i l u q a 6 a x a z i t h o m b i l e ,

N a k u s i p h i n a i s i s u s a s o k u t h o m b a n o k w a l u k a B e k u b u n g w a

n a B o , i z e e m v a k o k o B a s e i i n t o m b i e m l a n j e n i e z i B u k w e n i .

6 a h l a m b e u d a k a k w a t h i w a M d a k a n a . P h a m b i k o k u B a e l i

q e l a l e e m p e l e s i l i p h u m e u k u y a e m l a n j e n i n e q e l a l e e n t o m b i

e B e z i t h o m b i l e B e B e B i z e l w a e g u m b i n i k u q a l a k u b u n g i s w a -

n e 6 a n d u l e k e u k u y a k u y i k h u p h a i n t o n j a n e 6 a y i s e e m l a n j e ­

n i k u n y e n e e n k o m o . Y i l o o n t o k e i s i d u k o s a 6 o k u t h i w a

n g a B a k w a M l a m b o B a k w a M a z i B u k o B a k w a M d a k a n a B a -

k w a G u m b i .

E s i n y e i s i z v v e e s a c h i t h a k a l a e l i z w e n i l a s o s a z a k u n g e n a

k u m a H l u B i n g a m a N d a B a . A t h e k e a k w a m k “ l w a a a s e e B a

n g a m a p h a k a t h i a k o m k h u l u o k w a m k c l a i i n d a B a z a k o m k h u -

l u . E a B e v e l a n g a s e M p o f a n e n o T h u k e l a .

A B a n y e k e a B a n t u a B a B a n g a m H l u B i B v m i n i n g a m a -

B e l e a k w a N t J a n g a s e k u B a n g u l a a m l i s e l n o m t h i n j a n a

< w a w u z i i m p e l e s i z i k a L a m a H l u B i i n k o s i k a z i k a N e o B o . L a

m a B e l e k e a B a n g a m a H l u B i k u B a u m l i s e l a w a z e k a i i n t o m b i

z a s e M b o w a z a k e u m t h i n j a n a w a z e k w a n g a B a M b o , n g a k ’

o k o B a B a l e l w a k i m a H l u B i k u B a B a B e n g a B a n t u B a k a L a m a -

H l u f i i .

A B a n y e a B a B a n g a m a H l u B i k u d e k u B e n g o k u n g a m a -

S w a z i k u B a u B u n g a n e w a z e k a i n k o s a z a n a y a s e S w a z i n i

k w i n d l u e n k u l u e y . f i k a y a z J a u M t h i m k ’n u l u w e s i B i n i .

L e n k o s a z a n a y a y i z e n e e m p e l e s i z a y e z i n g a m a d o d a e z i -

n g o o T J h a B a l a l a , I V I s i m a n g a , Z e n g e l e , C i n d i , M d l u l w a

n c N d l e l a . N g a B o k e a B a z a l a l a m a H l u B i e k u t h i w a n g a w a -

k w a T J L a B a l a l a , M s i m a n g a , Z e n g e l e , C i n d i , M d l u l w a .

N a a n t s i k e i n t o e B a l u l e k i l e y o a p h a k u m a H l u B i , i n k o s i

u M s i w a z e k a k u q a l a i n t o m b i y o m p h a k a t h i y a z a k e y o n a

y a z a l a u m n t w a n a o y i n k w e n k w e o n g a B a l e l w a n g a e B u k h o s i n i

k w a t h i w a u k u B i z w a k w a k h e l i s o k a N q a n g i u M z i m k h u l u .

N g u y e k e l o w a z a l a l a m a H l u B i k u t h i w a n g a w a k w a M a s o k a .

B e s e s i t f h i l o u k u t h i i n k o s i u M s i k w i n d l u e n k u l u y o B u k h o -

s i w a z a l a u N d l o v u o z e l e u M a l u n g a , o z e l e u D l a m i n i w a -

n q a n g i , o z e l e u M t h i m k h u l u w o k u q a l a l o k w a v e l a k u B a -

n t w a n a B a k h e i s i d u k o s o B u H l u B i . S i t f h i l o k a n a n j a l o

u k u t h i u F a d e B e k o B a k h c u B u k h o s i k w i n d l u y a s e k u n e n e

u z e l e u N g w a n e . U N g w a n e k e u B e n e z i n i n a w a e z i n g o o -

M a k h o n z a , K h w e z i , M z i m b a , N g c a p h e n o M w a c a , p h o f u

a s i n g e z e s a B a g q i B a B o n k e a B a n t u a B e z a n g o z e k e l w a n o . S i v a

k u p h e l a a p h o n o m n o m b o w a m a H l u B i .

K e n g o k u s i n i k a a m a n q a k v v a n a n g o m n o m b o v v a m a B e l e .

U B e l e l o u k w a m n o m b o - m n y e n a b a M b o n o k w a k h e l a n a

6 a b e k \ v a n d a \ v o - n y e e L u t h u k e l a k u d e k u y e e M z i n y a t h i ,

k o d w a e l o n a k o m k h u l u l a m a B e l e l i k w i i n t a b a z e L e n g c . U -

B e l e u z e l e u T u k u t a o z e l c u H l u b i , w a z a u H l u B i w ’a z a l a u -

N d a b c z i t h a o z e l e u L a n g a , w a z a u L a n g a e b o t w e w a z a l a

u K h u b o n i c k u n e n e w a z a l a u L u t f h a b a e m b u t h w e n i w a z a l a

u D l a m b u l o . U K h u b o n i u z e l e u Q u n t a .

U Q u n t a u z e l e u M a b a n d l a c y o n a n k o s i i n k u l u y a m a B e l e .

U A I a b a n d l a u z e l e u j a m a n g i l e n o M b o v a n e . U J a m a n g i l e

n a a n k o e b u s a k w i i n g x i n g w a z e T s i t s a k u m m a n d l a w a k u -

T s o l o . U M b o v a n e k e y e n a n a a n k o e T y h u m e k u m m a n d l a

w e D i k e a p h o a b u s a k h o n a . E k u n e n e u L u t J h a b a w a z a l a

l a m a B e l e k u t h i w a n g a m a B e l e a k w a L u t f h a b a . I n k o s i

e b u s a y o k u l a m a B e l e n g u M a v u s o n a a n k o e F o x e n i e D i k e n i .

K w i n d l u y a k w a K h u b o n i k u k h o i g a t y a e l i n g a l a m a B e l e

a k w a S o n a n i .

K w i m b u t h o k a L a n g a i n k u l u n g u D l a m b u l o , o z e l e u -

D i b a n d l e l a , o z c l e u H l a t h i n o N g w a n y a . U H l a t h i w a z a l a

u K h a w u l e l a o w a z a l a u S i g u d u n o S i k i t i , b o b a b i n i k e b o o -

y i s w a c b u k h o s i n i b a z a k e n g o k o b a n i k e l w a k u m n i n a w a

w a b o i n k u l u y a s e k u n e n e e g a m a l i n g u S a j i n i o z e l e u G q i f a n a

n a a n k o e C h i s i f a e N g q u f w a a p h o a b u s a k h o n a . Z o n k e

i i n t o m b i z a m a B e l e a s e m b u t h w e n i z i f u n g a u K h a w u l e l a .

K w a k h o n a k u D l a m b u l o a p h a i k w a n g a l a m a B e l e k u t h i ­

w a u k u b o n g w a k w a w o y i m i N o m a n e y a k o V a p h i , i z i z u k u -

l w a n a z i k a N o n g a l o z i k a D i b a n d l e l a i n t s i m b i e m n y . i m a k a ­

L a n g a e d i k ’ a m a k h o s i u K h u b o n i n o L u t J h a b a a p h o 6 a d i 6 a n a

k h o n a k u L a n g a e m b u t h w e n i . N g a m a B e l e a n g u Z e l e k a z i

a n g a d i k i y o a t h i m a u s o l o k o u w a k h a n g e l e e l i t h i n o k u b a

l i b i l i k u t s a l e n g o m k i t h a . K w e n y e k e i n d l u u L a n g a u z e l e

u B i k a n e o l i S o k a - n q a n g i . K w - e n y e i n d l u w a z a l a u S i n d a -

n e . K w a k h o n a u L a n g a w a z a l a u D o n g w e k w a n o j w a f a .

A m a j w a r a a n g a m a B e l e y i l e n d l u y a k w a S o b e k w a n a B a k w a -

B e n y a n a B a k w a K h a k h a z a . U n i n z i l w a l o o m a B e l e n a B o

« N c h i s i n i n d e e N g q a m a k h w e e k u t h i w a x a e f i o n g w a , “ K h a -

t h i t h i N d o n g e n i ! ” K w e n y e i n d l u u L a n g a w a z a l a u N y a t h i

l a m a B e l e k u t h i w a k u w o M a d i B a .

A m a n y e a m a B e l e a z a l w a n g u L a n g a n g a w a k w a Z o n d i .

L a m a B e l e k c k u t h i w a y i n d l u e m h l o t f h a n a k a L a n g a .

K w e n y e i n d l u u L a n g a w a z a l a l a m a B e l e k u t h i w a n g a w a -

k w a N t s i m b i , n a a n g o c M k h w i n t i e T s o m o . E n v e i n z a l a

k a L a n g a n g a l a m a B e l e k u t h i w a n g a w a k w a G u d u , a m a n y e

n g a l a k u t h i w a M k h o t h i a n k o s i y a w o i n g u G c i n g c a n a a n k o

e M k h w i n t i e T s o m o a p h o a B u s a k h o n a . K u k h o k e n a l a

m a B e l e k u t h i w a n g a w a k w a C a n c i B e n a a B o e G q o g q o f a e -

T s o m o . K u k h o k e n a l a m a B e l e k u t h i w a n g a w a k w a -

N t j a n g a s e , a y e z i i m p e l e s i z i k a L a m a H l u B i i n k o s i k a z i k a -

N c o B o u M b o . L o o m a B e l e k e n g o k u s e l ’ e B a l e l w a e k u -

B e n i n g a m a H l u B i .

N i y a k u k h u m b u l a o k o k u B a s i k h c s a B a l i s a n g e p h u l o e l a -

k h u t j h w a y e n y e y e e n k o s i z a k w a F a d e f i e n e n y e y e e n k o s i

z a m a B e l e . S i t h e k w e l o p h u l o k w a f u n v a m v a u M a d u n a

n o M e m e l a , w a z a k e u M e m e l a w a n i k e l w a k w i n k o s i y a m a -

B e l e . U t h e k e u M e m e l a a k u f i k e l e l a e B u d o d e n i w a z e k c l w a

u m f a z i o w a z a l a i n k w e n k w re e y a t h i y w a i g a m a e l i n g u G a m b u .

N g u y e k e l o o w a z a l a l a m a B e l e k u t h i w a n g a w a k w a G a m b u

c m a B e l e n i n g a w e g a z i l a B e S u t h u .

P h a y a k u K h u B o n i k u k h o i g a t y a e l a p h u m a y o l a k w a -

M b a n g a m b i , o z e l e u M c o n i , o B u s a y o n g o k u k u l o o n d l u

n g u N k w e n k w e z i n a a n k o e G q o g q o j - a p h e f e y a k w e N c i 6 a .

K w a k w e l o g a t y a k u p h u m e u N g w e k a z i , n a a n k o e N g q u f w a

a p h o a B u s a k h o n a . K u t h i w a k e u k u B i z w a k w a l a m a B e l e

n g a w a k w a M b a n g a m b i a m a N t e t y e i n x a l e n y e y a w o n a a n t s o

k w a G a g a k u m m a n d l a w a s c D i k e n i .

N a a n g o k e a m a B a l a e n g w e e s i w e n z a y o n g e m i n o m b o

y a m a B e l e a k w a L a n g a .

A m a Z i z i n a w o a k w a g a z i l i n y e n a 6 a M b o n a m a B e l e n o -

k w a k h e l a n a a y e a k h e l e n e k o d w a e l o n a k o m k h u l u l a m a Z i z i

l a l i s e m a n t l a n o T h u k e l a k w i i n t a B a z e S a n d h v a n a . K e i n k o s i

y a w o e n k u l u n g e l o x e j a y a y i n g u D w e B a . U D w e B a l o k e

u z a l w a n g u M t i t i . L o o n t o k e y e e n z i w a k u k u 6 a a m a Z i z i l a

u h l o B o l w a w o l o k u t h e t h a k u d a l a a y e t s h e f u l a n g o k o k e l o

M t i t i n g u l o t h i n a s i t h i Z i z i x a s i m B i z a y o .

O n k e a m a Z i z i a p h u m a k u Z i z i o z e l e u D w e B a v v a z a k e

u D w e B a w a z a l a u D l a m i n i k w i n d l u e n k u l u . U D l a m i n i

k v v i n d l u e n k u l u u z e l e u N d l o v u o z e l e u Z i t h a , o z e l e u M a -

k h a l u z a , o z e l e u X h a B a d i y a , o z e l e u M k h o n e , o z e l e u W u l a -

n a n o M B o l e k w a n o N o m b e v v u . U W u l a n a k e y e n a u z e l e

u N g c o n g o l o , n a a n k o e 6 u s a e X o l o B e p h e f e y a k w c N c i 6 a .

U N g c o n g o l o n g o k a N d l o v u k u 6 a a m a N d l o v u y e v o n a n d l u

i n k u l u k u m a Z i z i .

E k u n e n e u D l a m i n i u z e l e u L a m y e n i k u m n o m b o \ v o 6 u -

k h o s i , w a z a u L a m y e n i w a z a l a u X u z a o z e l e u F e n q w a o z e l e

u M f a w u . U M f a w u y e n a u z e l e u N j o k w e n i o z e l e u F u n d a -

k u B i , w a z a k e u F u n d a k u B i w a z a l a u L i w a n i n o M t h i y a

n o P h a t h o . U L i w a n i k e y e n a u z e l e u j a j i o z e l e u M o n g a -

m e l i o w a b u b a e n g a f i y a n g a n d l a - l i f a B a z a k e o B a k h e u B u -

k h o s i n g o k w e z i g w e B o z a m a p h a k a t h i B a w e l a k o k a P h a t h o

o g a m a l i n g u S a m s o n i n a a n k o e M t h a t h i e N g q u f w a a p h o

a B u s a k h o n a .

S i t h e k u k h o i i n k o s a n a z i k a W u l a n a e z i p h u m a k u M a k h a -

l u z a e z i n g u M B o l e k w a n a a n k o e 6 u s a e M B i h l i e H e f e l e ;

o m n y e n g u N o m b e w u n a a n k o e B u s a e L u q a l o k w a s e H e f e l e .

E z i n y e k e i z i n d l u z i k a Z i z i , n g a m a Z i z i a k w a G o q o l o , n a m a -

M i y a n a m a N d l a n g i s a . U M i y a n o N d l a n g i s a n g a m a w e l e .

E y e s i t h a t h u k e i n d l u k a Z i z i n g a m a T o l o o o D l a n g a m a n d l a ,

Z u l u n g o k u t e k e t i s w a . I n d l u y e s i n e n g a m a Z i z i a k w a j a m a

“ o o j a m a k a S i j a d u a m a Z i z i a m a h l e k u n y e n e e n k o m o z a w o . * *

I n d l u y e s i h l a n u n g a m a N z a B a . L a k u p h u m a k u w o i i n t o

z o S i g i l a i e i k o e l i k h u l u l a s e N x u k h w e b e . E v e s i t h a n d a t h u

i n d l u k a Z i z i n g a m a T e n z a , o o F a k a t h i , T j h e z i . U s a k u S u z a

k u l a a n g a b e P h u t h i u y a k u v a e s i t h i , “ T s h i n e s i g e m a -

T s h e d z a ” u T e n z a k e l o v v o .

K w i n d l u y e s i x h e n x e u Z i z i u z e l e a m a D l a n g a t h i , w a z a k e

k w e y e s i b o z o w a z a l a a m a Z i z i a k w a M a s a n g o . K w e y e s i t h o -

H a u z e l e a m a L i m a k h w e , o o Z w e m e , w a z a k e k w e y e j u m i

i n d l u w a z a l a a m a N t l w a n e , o o Z i b u l a . K w a y e f u m i e l i -

n a n y e i n d l u u Z i z i u z e l e a m a M b a n j w a ; i z i b o n g o z a w o z i t h i

N g u t a , G e b a n e , M p e t h w a n e , M a b i i z i z u k u l w a n a z i k a -

M v e l a s e , a m a Z i z i a s e m v u l e n i a b e n i s a i m v u l a .

K u k h o a m a n y e a m a Z i z i e k u t h i w a n g a m a M f e n e , i n g e -

n g a b o a b e S u t h u a a b a k u t h i w a k u b o M f e n e , H l a t h i . L e

n t o y e e n z e k a n g o l u h l o 6 o , a m a D l a m i n i l a a f u d u k a p h e f e y a

k o T h u k e l a a q a 6 e l a k w i i n t a b a z i k a N i n a k h u l u . I s i z a t h u

e s a b a n g e l a o k o k u b a a f u d u k e k u q a l a k u k u n g a v i s i s a n i k w a

o d w a , a t h e k e a k u f i k a e l . u s u t h u a f u m a n a i l i z w e l i h l e l i l o -

d w a a z a k e a k h e l a n a n a b e S u t h u . K w a t h i k e k u b a u k u v u -

m a k w a l a m a Z i z i a y e n e s i m b o s o k u g x w a l a n g o k w c m f e n e

k w a a s e k u s i t h i w a k e n g o k o n g a m a M f e n c ; l a z a l a a s e l i b a -

m b a t h a n g o l o h l o b o k e e l o g a m a . E s i n y e i s i d u k o s a l a

m a M f e n e a k w a D l a m i n i n g e s i S u t h u k u t h i w a n g a m a P h e -

n d l a ( m a P h e t l a ) , k u b a b a p h e n d l a i n d i c i a e y a e L u s u t h u .

I n k o s i y a l a m a P h e n d l a n g u M o o r o s i , I o w a w a l w a i m f a z w e

n a b e S u t h u n g o l 8 7 8 .

K e u d i d i l w e s i b i n i h v a m a Z i z i o l w a n d u l u k a y o e L u t h u -

k c l a I w a y a c L u s u t h u n g a m a P u l a n i . A m a P u l a n i i k w a v i -

n x a l e n y e y a m a Z i z i , a z a l w a n g u L a n g a o n g u m n i n a w a k a -

N d l o v u n o L a m y e n i o o n y a n a b a k a D l a m i n i k a D w e b a . U -

L a n g a l o i n d l a - m a f a y a k h e n g u M a \ u o k a n y e u M a f u . M h l a

k e u M a f u w a f u d u k a k w e l a k o w a b o e L u t h u k e l a , e l a n d e l a

a m a P h e n d l a , w a t h a 6 a t h a o o n y a n a b a k h e 6 o 6 a t h a t h u k u n y e

n o b u k h u l u b e s i z w c s a k h e . I n k u l u k o o n y a n a b a k h e y a y i -

n g u S k h u n y a n a , o p h a k a t h i i n g u K h a k h e n i i n c i i n g u M a -

k h w e l o .

A m a P u l a n i a w a h a m b a n g a n g a l a a n d l e l a e y a h a m b a a m a -

P h e n d l a . A t h i w o n a a k u q a b e l a u l u n d i l o N i n a k h u l u

a h l i s a u m l a m b o o n g u M a k h a l e n i k w i c a l a e l i n g a s e k h o h l o

B a w e l a u m l a m b o b a y a k w a a k h a k w i n t a t y a n a e M h l o p h e .

K w a t h i k e e k w a n d e n i k w a b o a p h o b a d a b a y a k u d i b a n a

n a l a a m a P h e n d l a a y e n d u l u k e k u q a l a . B a s u k a b a x e l a

i m v e l a - p h i y a b o k w a s u k a k w a b u l i s w a n a n g o t h a n d o o l u k h u -

l u k w e n d i s e l w a n a v a p h e l a i n t o e b i t h e t h w a .

K \ d a m a d o d a n a k a M a t u a m a t h a t h u , o w a t h a b a t h a u b u -

k h o s i n g u M a k h w e l o , k w a z a k w i s i z u k u l w a n a s a k h e k w a -

p h u m a u P u l a n i o w a b a v i n k o s i e n k u l u , a z a k e l a m a Z i z i

a m a n y e a b i z w a n g a y c k w a t h i v v a n g a m a P u l a n i . K u P u l a n i

k u p h u m e u M w e l e t s i o z e l e u T s e k w a , w a z a u T s e k w a w a z a l a

u N k u t u n a a n k o k u Z i n x o n d o k w i s i t h i l i s a s e Q u t h i n g a p h o

a b u s a k h o n a , l a m a Z i z i k a L a n g a a b a n g a b e S u t h u a b a n g a -

m a P u l a n i .

O l w e s i t h a t h u u d i d i l w a m a Z i z i o l w a f u d u k a y o e L u t h u -

k e l a h v e m k a n g e n x a y o k u n g e v a n i k w a m a k h o s i . K w a p h u -

m a u D l a m i n i n o n y a n a w a k h e b a y a k u z i n g e l a i i n y a m a k a z i

b a z a b a z i b u l a l a . U N j o k v v e n i v v o k u q a l a w a z i b a n g a w a t h i

m a z i z i s w e k u v e k u b a u y i s e - m k h u l u k a D l a m i n i u y i n c i

k u y i s e - m k h u l u w a k h e ; w a z a k e w a a l a u D l a m i n i w a t h i n a y e

u y i n k u l u i m f a n e l e o k o k u b a a y i t y e .

E r m e n i k w a l o m p i k i s w a n o , w a b u b a u n y a n a k a D l a m i n i ,

k w a y e k e n g e x e f a l o k u h l a k o m p h a n g a k w a k u z a k u p h a t h a

u n y a n a k a N j o k w e n i k w e l i e a l a l a k w a N j o k w e n i . L w a b o n a

k e u n i n z i l w a k w a N j o k w e n i u k u b a m a l u f u d u k e l u s o y i k e l a

o k o k u b a h l e z e k u t h i w e u n y a n a k a D l a m i n i u b u l e w e n g u -

N j o k w e n i . B a f u d u k a k e b a y a k u q a b e l a k w i i n t a b a z a k u -

N i n a k h u l u , b a y a k u f i k a e L u s u t h u b a f i k e l a k w a a b a B e S u t h u

k u t h i w a n g a b a P h u t h i a b a n g a y i t y i v o l e n y a m a k a z i k u t h i w a

l i p h u t h i .

A t h e k e a k u x e l a i m v e l a - p h i y a w o l a m a Z i z i a n i k w a u -

m x a w u k a w o m h l a b a y a z a k e i n k o s i y a b o y a n i k w a i n t o m b i

y e n k o s i k w a t h i w a , “ N i f i k i l e e k h a y a s e n i n g a b a P h u t h i ,

k u 6 a k a k a d e n i q h o B o f a u l w i m i l w e n u x a n i t h e t h a y o . ”

L o o m a Z i z i a 6 a n g a 6 e S u t h u n a w o a d i B a n a k e n g o k u n a l a -

w a o k u q z l a a n g a m a P h e n d l a k u n v e n a l a a n g a m a P u l a n i k w a -

z e k e l v v a n a .

U N j o k w e n i u B e n e z i n d l u e z i n t a t h u z o B u k h o s i , k w i n d l u

e n k u l u u z e l e u F u n d a k u B i e s e s i t h e t h i l e n g a y e . E k u n e n e

u N j o k w e n i w a z a l a u M a x h w a y a n a , u M a x h w a y a n a w a z a l a

u D a B i o z e l e u A d a m n a a n k o e 6 u s a k w a s e N e w t o n d a l e e -

N g q u f w a , k w e n y e i n d l u u N j o k w e n i w a z a l a u M s u t u n a a n t s o

i n z a l a y a k h e i B u s a e Q e t h o k w a s e N g q u f w a .

I S A H L U K O 8 .

K u l o m g a m l e l e n d i y a k u k h e n d e n z e a m a B a l a e n g w e n g e -

n x a l e n y e y e z i z w a n a z a 6 a M b o . E l i g a m a l i t h i M b o l i g a m a

l a w o w o n k e u m h l a B a e k w a k u m i k u w o a m a B e l e n a m a H l u B i

n a m a Z i z i n g o k u 6 a n z i . K o d w a e l i g a m a l o B u M b o l a d u -

m e l a a m a H l u B i k u 6 a n g a w o a y e m a n i n z i k u n a m a B e l e

n a m a Z i z i k u l o o m m a n d l a . B e s e s i t f h i l o k e u k u t h i e s o n a

s i d u k o s a w o a m a H l u B i m a n d u l o k w a k u t h i w a n g a m a M p e -

m b e k u B a k e e s i s i d u k o s o f i u H l u B i s a v e l a k u B a z u k u l w a n a

6 a k a M t h i m k h u l u w o k u q a l a s a n c i p h a k e i s i d u k o s o B u M p e -

m b e .

K e n g o k u s e B e m B a l w a a B a n t u a B a t l i i u k u w a B i z a a m a ­

H l u B i n g a m a M p e m b e . A m a N a l a n a w o a p h u m a k u l o

m n o m b o w o B u k h o s i B a m a M p e m b e . I z i 6 o n g o z a w o z i t h i

M p e m b e , N a l a , M a n d a l u h l w i n i , N d o k o s a , N o g q o z a , Z a l a -

k u l a n d e l w a , Z i b e k u z a .

B a p h u m a k u M h u h u , 6 a m i s w a 6 u e a l a B a t h i 6 e z i i n k o s i

n j e p h o f u a 6 a 6 a s a t h a t h w a n j e n g e e n k o s i ; k o d w a w a t h i

w a k w a n d a u m z i k a N a l a i n k o s i y a p h i n d a y a l w i s a n g a B o

k h o n a z e k u z e k u v e l a e z i z i 6 o n g o z i t h i Z i b e k u z a , Z a l a k u l a -

n d e l w a I A m a N a l a k e a B a n g a m a p h a k a t h i a m a k h u l u k u l o

m z i w a s e k u n e n e k u k a P a d e b e , n a n g o k u u n o k u w a f u m a n a

k u l o m z i k a N g w a n e k a M a q h u 6 e l a . A m a M v e m v e i k w a

n g a m a H l u B i a p h u m a k u D l a m i n i w a N q a n g i k u M t u n g w a

k a G a s c l a n a w o a n g a m a p h a k a t h i n g o k u a f u y w e n g u N g w a n e

e k u n e n e . K w a n a a b a B a k w a D o n t s a i k w a n g a m a H l u B i

a w a y e d i B e n e n a B e S u t h u a B a n g a B a D l o n g w a B a c h i t h a k a l a

e z w e n i l a B o k w i n k o s i e n g u T s h o t e t s i B a z a k u B u s a p h a n t s i

k w a m a H l u B i .

A B a k w a N k a l a , o o V u m i s a n a B o i k w a n g a m a H l u B i 6 a -

p h u m a k u m n o m b o w o f i u k h o s i , k o k o U m s e b e n z i w a B o y a -

y i k u k u s a e m l a n j e n i i m i k h a y a y a B a n t w a n a B o n k e a B a n g a -

B o m n o m b o w o B u k h o s i 6 a k w a P a d e 6 e . B a t h i k e a p h o e -

m l a n j e n i B a y i b u c e i m i k h a y a i t y i w e n g o o n o n k a l a , n g a k ’ o k o

k e k w a t h i v v a n g o o N k a l a . A B a k w a M k h w a n e n g a m a H l u B i

o k u z a l w a a k w a M v e l a s e k a S i g a s a ; “ n g a B a n g a w e l i n g a z i 6 u k o

n g a z i 6 u k o k o k o B a w e l a n g e z i h l e n g e l e ( i s i k h i t f h a n e ) z o -

m f u l a . ” K w a n a m a N t a m b o l a n g a m a H l u B i . I n x a l e n y e

y a l . i m a H I u f i i a n g a m a N t a m b o y a c h i t h e k a y a b a n g a z e k a

y a y a k u d i B a n a n a m a N x a s a n a p h e z u k o M z i m k h u l u , i n x a -

l e n y e y e h l i s a u m l a m b o y a y a k u d i B a n a n a m a Z o t f h o , k w a -

t h i w a u k u B i z w a k w a w o n g a B a k w a N t e t h e k u f i a B a y a b a b a

n j e n g e n t e t h e n g e n x a y o k u k h a w u l e z a k w a B o x a f i a h a m b a y o .

E s i s i d u k o s o B u N t a m b o l a m a H l u B i a s i f u m a n a n g e n x a y o -

k u B a B : i t h i e k u f u d u k e n i k w a B o i m i t h w a l o y a B o B a y i B o p h a

n g e n t a m b o .

X a m a N k o m o n g a m a H l u B i n g q e a v i n d l u e y a v i g c i n a

i n k o m o z e n k o s i u D l o m o , B c n g a m a p i u . . a t h i a m a k h u l u .

U k u B a a m a N k o m o a y c n g e h l a n g a e z i n t a B e n i u D l o r r . o n g e

e s a h l e l i e X o k o t J h a n e n i a p h o . A B a T h e m b u B a s c Q h u d e n i

i n k o s i y a B o y a y i n g u N g o z a k a M k h u B u k e l i , e s i s i z w e s a s i m i

p h a k a t h i k w e m i l a m b o e y i M p o f a n e n o T h u k e l a p h o f u k e

u B u k h o s i B a B o B a c h i t h e k a B a z a B o n a B a f i k e l a k u m a H l u 6 i

a w a y e s e m a n t l a n o M z i n y a t h i a p h o k e B a f u m a n a e s i s i d u k o

s i t h i Q h u d e n i k u B a n g a m a d o d a a w a y e z i p h a n d e l a n g o k w e -

q h u d e .

“ A b a T h e m b u a b a n g a w a d l i y o a m a t h i b a n e ,

B a n g a d l a a m a t h i b a n e i n d l a l a i n k u l u . ”

O k o k u k u t h i a l S a b a d l i o o b o q o n e e n o n g w e z a s e n d l e .

A b a k w a M t h o m b c n i s i s i z w c e s a s i m i n g a p h a y a k o T h u k e -

l a k u f u p h i n o h v a n d l e i n k o s i y a b o n g u D u m a k a M t h o m b e n i .

S i s i z w c c s a s i f u n d e u k u b i n z a n g o m k h o n t o s i b u v c s i w u k h u -

p h e x a k u l i w a y o . E l i q e l a l a k w a M t h o m b e n i l a c h i t h w a

n g u T [ h a k 2 n g e x e f a l c M f c c a n e . I n k o s i y a l o m n o m b o n g u -

W a l a z a n r . a n k o k e a p h o a p h e t h e k h o n a n g a k u N d o f e l a

p h e z u k w e G q i l i e H e f e l e . A m a n y e a m a w a b o n a a n k o e -

M u s a e H e v v u k u m m a n d l a w a k u K o m a n i , a b a n y e l i q e l a

l a k w a M d l c d l c e N c e f a k w i s i t h i l i s a s e D i k e n i . I k h o n e n y e

i m p i y a k w a M a y e z a k w e l a m a M p o n d o , n o o M a q e n g e e N t l a -

n g w i n i k u m m a n d l a w a s e M z i m k h u l u .

I S A H L U K O 9 .

N i y a k u k h u m b u l a o k o k u b a s i t h e n g e x e j a l a m a n d u l o k u -

s a h l c l i w c z i z i z w e z o n k e , “ k u s e k w a M p u n z i i d l * e m i n i ”

k o n w a t y i v v c k a k h u l u , k w a v u n y e l w a n a o k o k u b a k u k h u t j h w e

i p h u l o l i y c k u z i n g c l a i i n y a m a k a z i . S i b e s c s i t f h i l o u k u t h i

i p h u l o c l o l a l i p h c t h w e y i n k o s a n a y o m n o m b o w a k w a Z w i d e

e k u t h c k e n g e m v u m e l v v a n o k w a s e k w a u b u k h o s i o b u t j h a .

K o l u d i z a l u k a Z w i d e k u p h u m e a m a s e b e o b u k h o s i a d e

a a m a t h a t h u a b a l u l c k i l e y o n g o k o k u d e a n g a t h i a w a p h u m i

k u m n t u o m n y e .

U Z w i d e l o u b i z w a n g e g a m a l i k a y i s c , y c n a k e u z e l e u -

M b u l a l i o z a l a u N j e n y e o z e l e u M a l a n d e l a , a z e k e u M a l a n d e -

l a a z a l e u T h e m b u o z e l e u B o m o y i , k e y e n a u B o m o y i u z a l a

u C e d u m e o z a l a u T o y i o z e l e u N t a n d e o z e l e u G x e k w a

( N x e g o ) o z e l e u D u n a k a z i o z c l e u H l a n g a n o D l o m o , k e y c n a

u D l o m o u z a l a u H a l a o z e l e u M a d i b a o z a l a u T a t o a z e k e

u T a t o a z a l e u Z o n d w a .

U Z o n c h v a u z e l e u N d a B a , o z a l a u V u s a n i A ! N g u B e -

n c h u k a ! o z e l e u M t h i k f a k f a w a z a k e u M t h i k f a k f a w a z a l a

u N g a n g e l i z w e o z e l e u D a l i n d y e B o o z e l e u S a m p u A !

J o n g i l i z w e ! o z e l e u S a B a t h a A ! J o n g u h l a n g a !

E k u n e n e u N d a B a u z e l e u j u m b a . U M t h i k f a k f a v e n a

u z e l e u M a t h a n z i m a . N j e n g o k o s i n i x e l e l e u m n o m b o w o -

f i u k h o s i u t h e n q o u k u s u k a k u Z w i d c u k u z a k u m i s a k u j o n g u -

h l a n g a s i f u m a n a i z i z u k u l w a n a e z i n g a m a f u m i a m a B i n i

a n a n e .

K e u B u k h o s i B a s e f i a T h e n j i n i a B u z a n g c B u k h e B u c h i -

t h v v e B o B u n y e e l i z w e n i l a B o n e l i z w e l a B o l i n g a z a n g e l i k h e

l o p h a t h w e z c z i n y e i z i z v v e . K w a k u f i k a n B e L u n g u f i a n g e n a

p h a n t s i k o m B u s o w a m a N g e s i n o k h u s e l o h v a v v o . N t o n j e

s i n g a y i t h e t h a v o l o m z i k a T a t o u B e n a m a s e f i e a p h u m e a m a -

n i n z i n o k o n d i n g a s a y i k u w a f i a l a o n k e n d i y a k w c n z a n j e

a m a B a l a e n g w c . K u j u m b a k u p h u m e u M g u d h v a , k u -

M a t h a n z i m a k u p h u m e u M h l o B o o z e l e u D a l i w o n g a y e n a

k e u s a k h u l i s a i n t w a n a e n g u M t h e t h o . A B a n y e k e a B a -

n t w a n a B e g a z i e k u t h i w a n g a B e g a z i n g a m a N d u n g w a n a k a -

Q w e f a a B a n k o s i i n g u N d a f a n a , a B a n y e n g a m a G c i n a a n k o s i

i n g u G e c e l o k a T y h o p h o , k u k h o n a m a Q w a t h i a n k o s i i n g u -

D a l a s i l e k a F u B u .

A m a N z o l o i n k o s i y a w o n g u M b a m b o n d u n a k a M q a n q e -

n i . A m a Q o c w a n a w o i k w a n g a B a ' l ' h e m b u . K e k u c a c a

o k o k u B a k w a B a k h o u k u n g a v i s i s a n i k u m a Q o c w a n e n d l a -

m a f a n g o k w e s i k o m a n d u l o . B e k u s i t h i k e n g e z o m i n i

k w a k u n g a B i k h o u k u v i s i s a n a p h a k a t h i k w a B a n t w a n a B e -

n k o s i i n c i i s u k e i f u d u k c , n g a k o o k o i B a l i l i t h i a m a Q o c w a

e m k a e k h a y a a z a k u B u s a p h a n t s i k u k a N g c o n d c B a t h i k u B a

n g a B a n t w a n a B e g a z i , B a B e k v v a B a y i n x a l e n y e y a m a p h a k a t h i

a m a k h u l u . A s i z i k u z i g q i B a z o n k e i z i z w c z a B a ' l ' h e m b u m a

s i p h e l e a p h a . K o d w a k e m a k u p h a w u h v c i n t o y o k o k u B a

u l i u k h o s i B a B a T h e m b u B u y i p h e p h a m p e l a i n t o y o k u h v a

n o m L u n g u n g a p h a n d l e n j e k w e e n k o s a n a , n g o k o k e i n d l u

e n k u l u y a k h o n a i s a h l e l i k a k u h l e .

E e s i k h e s a k h a n k a n y a u k u 6 a k u Z w i d e k u p h u m e u B u -

k h o s i o 6 u t h a t h u o B u z i m e l e y o o B u s e B u n g a t h i a B u p h u m i

k u B a T h c m b u .

L c n t o k e y e n z e k e n g o l u h l o B o ; p h a y a e m v a k u N j e n y e

o n g u k h o k h o k a T h e m b u k u p h u m e u B u k h o s i B a m a M p o -

n d o m i s e n g o n y a n a o g a m a l i n g u Z a n g w a k w a z a k w a k u l o o

m n o m b o k a N j e n y e n g o n y a n a o g a m a l i n g u M a l a n g a n a k w a -

p h u m a u B u k h o s i B a m a M p o n d o k w a z a k u M a l a n g a n a a p h a

o n g u y i s e k a M p o n d o k w a p h u m a u B u k h o s i B a m a X h o s a

n g o n y a n a o g a m a l i n g u X h o s a . K u c a l a l a m a M p o n d o m i s e ,

k u N j e n y e k u p h u m e u Z a n g w a v v a z a l a u C i f a o z e l e u C w i n i

o z e l e u M p o n d o m i s e w a z a u M p o n d o m i s e w a z a l a u M a j o l a

o z e l e u S a B e o z e l e u M t s i w a z a u M t s i w a z a l a u Q e n g e B e

o z e l e u N g w a n y a o z e l e u P h a h l o o z e l e N g c a m b e , o z e l e u -

M g a B e s i w a z a u M g a B e s i w a z a l a u M y e k i o z e l e u M a t i w a n e

o z e l e u M h l o n t l o .

K w i c a l a l a m a M p o n d o k u N j e n y e k u p h u m e u M a l a n g a n a

o z e l e u M p o n d o w a z a u M p o n d o w a z a l a u M k h o n d w a n a ,

o z e l e u S u k u d e , o z e l c u C a 6 e , o z e l e u B a l a . U B a l a u z e l e

u C h i t h w a y o w a z a u C h i t h w a y o w a z a l a u N d a y e n i o z e l e u -

T h a h l e o z e l e u N y a w u z a o z e l e u N g q u n q u f e o z e l e u F a k u

o z e l e u M q i k e l a n o N d a m a s e , w a z a u M q i k e l a w a z a l a u S i -

g c a w u o z e l e u M a j - e l a n e o z e l e u M a n d l o n k e n o B o t a n o N e l s o n .

U 6 u k h o s i 6 a n i k e l w a k u B o t a o w a y e k u k u n e n e k u k a M a f e l a n e .

U X h o s a u z a l w a n g u M a l a n g a n a o p h u m a k u N j e n y e w a z a

u X h o s a w a z a l a u T J h a w e o z e l e u N g c w a n g u , o z e l e u S i k h o -

m o , o z e l e u T o g u , o z e l e u N g c o n d e o z e l e u T f h i w o o z e l e

u P h a l o w a z a u P a l o k w i n d l u e n k u l u w a z a l a u G c a l e k a n g e -

n t o m b i y a s e m a M p o n d w ' e n i , e k u n e n e w a z a l a u F a f a B e

n g e n t o m b i y a m a N d u n g w a n a e B a T h e n j i n i . U G c a l e k a u -

z e l e u K h a w u t a , o z e l e u H i n t s a , o z e l e u S a f i l i w a z a u S a p l i

w a z a l a u S i g c a w u o z e l e u N g a n g o m h l a B a o z e l e u M z i y a d u m a .

E k u n e n e u P h a l o u z e l c u F a j - a B e o z e l e u M l a w u w a z a u -

M l a w u w a z a l a u N g q i k a o z e l e u S a n d i l e w a z a u S a n d i l e

w a z a l a u G o n y a o z e l e u F a k u o z c l e u V e l i l e . K u 6 u k h o s i

6 u k a X h o s a k u k h o i s i g a n e k o e s i t h e s a h l u k a e k u h a m b e n i

k o m g c a w o b u k h o s i , s a B a n g e l w a k u k u z e k e l w a k u k a P h a l o

a 6 a f a z i a b a B i n i n g e x e j a e l i n y e ; k w a k u t h a t y a t h w a i i n t o m b i

z o 6 u k h o s i o 6 u k h u l u z o m b i n i , e n y e y a y i y e y o B u k h o s i B a s e -

6 a T h e n j i n i e n y e i y e y o B u k h o s i B a s e m a M p o n d w e n i .

W a x a k w a k e u m z i k a N g c o n d e o k o k u B a y i y i p h i n a k w e z i

n t o m b i e z i m b i n i e y a k u z a l a i n k u l u n g o 6 u k h o s i . K w a d l i -

w a n w a i i n d l e B e n g u m z i k w a g q i t y w a k w e l o k u B a m a k u y i w e

k u l a n d v v a i n y a n g e u M a j e k e u M q w a m b i u m T h e m b u o t h e

a k u f i k a y a a n e k w a l e n k o h l a k u y e o k o k u B a a y i l u n g i s e . I J -

t h e n q u m a m a u m z u z w a n a w a z a w a c h o p h a w a p h a k a m i s a

i i n g a l o z a k h e z o m b i n i w a t h i : —

“ N i y a 6 o n a p h a k a t h i k w e e n g a l o z a m y i n t l o k o e z i l a w u -

l a y o n g a k ’ o k o l e n t o m b i y a s e m a M p o n d w e n i y i n t l o k o , o k o

k u k u t h i y i n d l u e n k u l u e z a l a i n k o s i l e y a s e B a T h e n j i n i k u k u -

n e n e i z a l a i n k o s i e k w a n k u l u k o d v v a e p h a n t s i k w a l e i y i n t l o k o .

S i s e m a k e k u l e n d a w o n g o m n o m b o k a X h o s a .

1 S A H L U K O 1 0 .

N i y a k u k h u m b u l a k e o k o k u B a B e s i t h e e k u s u k e n i k o o -

k h o k h o B e t h u e m 6 i n d i n i w e A f r i k a 6 a 6 e n g u m n t u o m n y e

6 a z a k e B a t h i B a k u h k a e N a t a l a B a s a s a z e k a 6 a B a z i z i z w a n a

n g e z i z w a n a ( d j f f e r e n t t r i b e s ) p h o f u 6 e s i s i z w e e s i n y e . K u -

k w e z o z i z v v a n a k e e k w a h l a n g a n i s e l w a n a k w a k h u t j h w a e l i

p h u l o e s e s i t h e t h i l e n g a l o s a t h i l a l i p h e t h w e n g u m n t w a n a

w e g a z i o g a m a l i n g u Z w i d e .

E m v e n i k w e l o p h u l o u s a p h o l o m z i k a N t u l w a h l a l a n j a l o

k e e N a t a l a i m i n y a k a e m i n i n z i l u h l e l i n g o k w e z i z v v a n a z a w o

k w a y c k e B e h l e l i e l u x o h v e n i n a s c k o n w a 6 e n i o k u k h u l u .

K u t h e k u s e n j a l o k w a v u k a i n g x a B a n o p h a k a t h i k o m z i \ v e -

n k o s i e g a m a l i n g u J o B e y a x a B a n a n o o n y a n a B a y o a B a B i n i ,

o m k h u l u w a y e n g u M a w e w e o g a m a l i m b i l i n g u T h a n a .

i n t i i n g u G o d o n g v s a n a .

I m b a n g i y e n g x a B a n o y a y i y e y o k u B a i n k o s i u j o b c w a y e -

s e l ’ e m d a l a k a k h u l u w a z a k e w a n i k e l a o k o k u B a a p h a t h e l w e

n g o o n y a n a B a k h e k o d w a k e n g o k o m t h e t h o w e s i N t u k w a -

k u n g a v u m e l e k a n g a o k o k u B a o o n y a n a B e n k o s i m a B a p h a t h e

B a p h u m e l e l e u v i s e e s a d l a u B o m i . N g o k u k e k w a v a k a l a

e z i n d l e B e n i z e n k o s i o k o k u B a o o n y a n a B a k h e B a b u n g a u k u -

m B u l a l a k h o n a u k u z e B a p h a t h e k a k u h l e w a z a u y i s e w a B o

n g o k u z i p h i n d e z e l a w a t u n z a o w a k h e u m k h o s i o k o k u B a u y e

k u B a B u l a l a k u l o o n d l u B a B e h l a l a k u y o .

O k w e n e n e u M a w e w e w a B u l a w a n g o k o n a n g o k o k u n y e

n a B a n y e a B a n t u a w a y e n a 6 o a p h o k u l o o n d l u , k o d w a u -

G o d o n g w a n a v e n a w a p h u m a p h a k a t h i k w e m i l e n z e y a B o

e m n y a n g o w a 6 a l e k a . E k u B a l e k e n i k w a k h e \ \ a 6 i n z w a

n g o m k h o n t o e m h l a n a \ \ a 6 a l e k a n a w o u m k h o n t o l o w o w a y a

k u w e l a e h l a t h i n i w a t h i k a n t i u d a d e w a f i o u m B o n i l e u -

G o d o n g w a n a a p h o a z i f i h l e k h o n a w a h a m b a w a y a k u f i k a

k u m n a k w a B o e s e n z e l a u k u B a a n g a B o n w a n g a B a n t u .

E k u f i k e n i k w a k h e k u G o d o n g w a n a w a w u k h u p h a u m k h o ­

n t o w a m k h a m e l a n g a m a y e z a w a m o n g e l a a p h o e h l a t h i n i ,

w a m a n a e m t h u m e l a u k u t y a k u l e n d a w o u G o d o n g w a n a

a z i f i h l e k u y o w a d a w a p h i l a . W a z i m e l a u G o d o n g w a n a

w a h a m b a n g e e n y w o w a d a w a z a k u f i k a k w e l i l a s e K o l o n i .

A p h o w i f i k a w a f i o n a a B e L u n g u B e q e q e f a i m i k h o s i y e -

m f a z w e w a t h i k a n t i u G o d o n g w a n a l o u y a f u n d a w a q h e l a n a

n a 6 e L u n g u w a q a l a u k u B o n a n a l e n y a m a k a z i i l i h a j e .

W a t h i n g o k u o h e l a n a n a B e L u n g u a a B a w a d a w a f u n d a

u k u k h w e l a i h a f e , w a h l a l a i x e j a e l i d e u G o d o n g w a n a a p h a

k w e l a s e K o l o n i w a d a w a k h u m b u l a e k h a y a . W a g o d u k a

s e l ’ c k h w e l c i h a j ' e c p h e t h e n o m p u i s i k h a l i e s o e s a s i n g a z i w a

e m v a e k h a y a w a f i k a u y i s e s e l ’ e b u b i l e e k h a y a , u B u k h o s i s e

B u p h e t h w e n g o m n v e w a f i a n t a k w a B o .

W a l i x e i e l a i B a n d l a e l o o k o k u 6 a n g u y e i n k o s i v e n a G o d o -

n g w a n a B a t h e B e m p h i k i s a w a B a B o n i s a i n x e B a l a k h e e l i s e -

m h l a n a 6 a k h o l w a w a z a k e l o w o o 6 e p h e t h e w a B u n i k e l a

u 6 u k h o s i k u G o d o n g w a n a k o d w a w a t h i n o k o w a y e 6 u n i k e -

I w e n j e u 6 u k h o s i u G o d o n g w a n a w a m 6 u l a l a u m n t a k w a 6 o

l o w o . A k a p h e z a n g a n g a y e , w a 6 a 6 u l a l a n a 6 a n y e a B a n t a -

k w a 6 o e s i t h i 6 o 6 u y e 6 a m 6 a n g i s e e 6 u k h o $ i n i .

I n k u n d l a k a G o d o n g w a n a y a l i g u q u l a i g a m a l a k h e y a -

m n i k a e l i k a D i n g i s w a y o k u 6 a 6 a t h i u h a n j i s w e k a k h u l u e l i -

z w e n i p h a m b i k o k u 6 a a z e k u 6 a y i n k o s i . U t h e a k u 6 a s e l ’

e p h e t h e w a s e k a a m a 6 u t h o a k h e w a w a q e q e f a n g o k o l u y a

h l o 6 o w a l u 6 o n a k u q e q e f w a a m a B u t h o a 6 e L u n g u n g a l o .

N g o l o h l o 6 o a s u k a a a n a m a n d l a a m a B u t h o a k h e n g a p h e z u

k w a w e z i n y e i z i z w e .

I l i z w e l a s e n t l a n g e l o x e j a l a l i p h i t h i z e l a l o n k e l i z e l e

i m v u k e l w a n o y a m a k h o s i k u 6 a n g i s v v a n a n g o 6 u k h u l u .

N g e l o x e j a i B i s i t h i e n c i n a n e i n k o s i i f u n z e i m i k h o s i y a y o

k w e n k u l u , i t h i l e y o y o y i s i l e y o i 6 u t h a B a t h e u 6 u k h o s i n o -

m h l a 6 a , i z e i t h i m b e y o n k e i n t o e l a p h o i B e y e y a y o . K u t h e

k a n t i k u l a a m a 6 u t h o k a D i n g i s v v a y o k u k h o u m f a n a o n g u -

m t j h a n a w a k h e o g a m a l i n g u T J h a k a o w a c h i t h w a n o n i n a

n g u y i s e o n g u S e n z a n g a k h o n a i n k o s a n a y a k v v a Z u l u .

N g e l o x e f a u 6 u k h o s i B a k w a Z u l u 6 a 6 u s e 6 u n c i n a n e ; w a -

z a l o m f a n a o n g u T J h a k a w a z i 6 a l u l a n g o B u g O f a a p h a k w a -

D i n g i s w a y o i n k o s i y a k w a M t h e t h w a w a d a w a n i k w a e l a k h e

i 6 u t h o . E l i B u t h o l i k a T | h a k a l a t f h a B a l a l i s a k a k h u l u e -

m f a z w e n i w a d a u T f h a k a n j e n g o m p h a t h i w a n i k w a i g a m a

l o k u B a n g u M a w a k a k u 6 a i 6 u t h o l a k h e l a l i 6 u l a l a a B a n t u

a 6 a n i n z i . K u t h e k e n g e l i x e j a k w a v a k a l a o k o k u 6 a u -

S e n z a n g a k h o n a u b u b i l e , k w a y e k e o o n y a n a 6 a k h e 6 a y a

B a n g i s a n a n g o 6 u k h o s i .

W a z a u T J h a k a a p h a k u m a l u m e w a k h e u D i n g i s w a y o w a -

l i c h a z a e l a k h e i B a n g o p h a y a k o 6 a a B u k h o s i 6 a k w a S e n z a -

n g a k h o n a . U D i n g i s w a y o w a l a m k e l a e l i B a n g o l i k a T f h a k a

w a z a w a m n i k a i q e l a l a m a d o d a a m a k a h a m b e n a w o u k u y a

k u B a n g a i s i h l a l o s a k h e .

L i t h e l i s a h l e l i i 6 a n d l a l a k w a S e n z a n g a k h o n a l a 6 o n a k u -

f i k a u m q a m b a l a l a w e n d o d a i h a m b a n e g q i z a l a m a d o d a

a v e l a k u 6 u k h o s i o 6 u k h u l u 6 a k w a M t h e t h w a k a J o 6 e u y i s e

k a D i n g i s w a y o ; l e n d o d a y a f i k a y a 6 a n g a u 6 u k h o s i k w a z a

k w a t h i k u l a p h o k w a 6 a k h o a 6 a n g a k u y e w a z a k e w a s i n i k w a

i s i h l a l o s o 6 u k h o s i . U t h e k e a k u 6 a s e s i h l a l w e n i u T f h a k a

w a 6 a 6 u l a l a a 6 a n t a k w a 6 o a w a y e 6 a c i n g e l a o k o k u B a 6 a y a

k u m 6 a n g i s a e 6 u k h o s i n i w a t h i k e e m v e n i k o k o w a m i s e l a

a m a B u t h o a k h e n g o k o h l o 6 o a f u n d i s w a n g a l o n g u D i n g i -

8 \ v a y o .

K u t h e n g e l i x e j a k w a x a 6 a n a i i n k o s i e z i m b i n i e z i n a m a -

n d l a , e n y e i n g u Z w i d e k a M a t J h o 6 a n a i n k o s i y a m a N d w a -

n d w a , e n y e i n g u D i n g i s w a y o . B a 6 e s o l o k o 6 e x a 6 a n a n g a -

p h a m b i l i a d e a 6 a n j w e u Z w i d e k o d w a u D i n g i s w a y o a 6 e

a m k h u l u l e k u 6 a k a l o k u u Z w i d e l o w a y e z e k e u d a d e 6 0 -

D i n g i s w a y o k o d w a k w i n g x a 6 a n o y a 6 o l e y o k u g q i B e l a w a -

6 u l a w a u D i n g i s w a y o .

L e n t o y e e n z e k a n g o l u h l o B o ; k u t h e n g e n y e i m i n i w a -

x a 6 a n a u D i n g i s w a y o n o Z w i d e w a z a u D i n g i s w a y o w a t h a -

6 a t h a i n x a l e n y e y o m k h o s i w a k h e w a h a m b a n a w o p h a m b i l i

k u 6 a o m k h u l u w a w u z a k u l a n d e l a n g e m v a . K w a t h i k a n t i

i i n t l o l a z a k w a Z w i d e z i y i q o n d i l e l e n t o z a y a k u 6 i k a k o -

m k h u l u k u Z w i d e . W a a s e l * e y i f u n z a y o n k e i m p i y a k h e ,

k w a l i w a . Y o o y i s w ra i m p i y a k w a M t h e t h w a w a 6 a n j w a u -

D i n g i s w a y o . U t h e u Z w i d e a k u 6 a e m 6 a m b i l e u D i n g i ­

s w a y o w a k h u m b u l a u 6 u 6 e l e a w a y e k a d e e 6 e n z e l w a n g u -

D i n g i s w a y o x a e 6 a n j i w e y e n a , w a z a w a f u n a u k u m k h u l u l a .

U t h e u T h o p h a z i u m f a z i k a Z w i d e a k u y i v a l e n t o w a t h i

k u Z w i d e , “ U n g a t h i n i u k u m k h u l u l a u D i n g i s w a y o ? ”

O k w e n e n e u Z w i d e w a v a i l i z w i l o m f a z i w a k h e w a m B u l a l a

u D i n g i s w a y o . W a 6 u c h i t h a u 6 u k h o s i 6 a k w a M t h e t h w a

w a l i t h i m b a i l i z w e l i k a D i n g i s w a y o , w a f a k a a 6 a k h e a 6 a n t u .

Y a t h i k e i n x a l e n y e y a 6 a n t u e n g a m t h a n d i y o u Z w i d e v a c h i -

t h a k a l a y a y a k u z i n i k e l a k u m 6 u s o k a T J h a k a , 6 a p h e l a u 6 u -

k h o s i 6 a k w a M t h e t h w a .

N g a k h o o k o k e a 6 a n t u B a k w a M t h e t h w a B a a s e 6 e B a

n g a m a Z u l u , l a t h i i g a m a l o B u k h o s i B a B o l a B a s i s i d u k o k u -

p h e l a , n g a k o o k o u T f h a k a w a f u m a n a a 6 a n t u a 6 a n i n z i .

B a k h u l a u 6 u k h o s i 6 a k w a Z u l u , w a z a k e u T f h a k a v v c e n z a

a m a 6 u t h o a m a n i n z i . I . e n k o s i e y a B u l a l a u D i n g i s w a y o

n g u Z w i d e k a M a t f h o 6 a n a , a 6 a n y e 6 a t h i n g u Z w i d e k a L a n g a

a B a n y e 6 a t h i n g u Z w i d e k a M l o t y a , i n k o s i y a m a N d w a n d w a .

L e n t o k w a k u t h i w a n g u Z w i d e k a L a n g a k u k u 6 i k w a t h i

k w a k u B i n z a i n k w e n k w e z i i z i z w e z o n k e z a B a l e k a , k o d w a

y e n a w a t h i w a y a k u l o o n d a w o , a p h o y a t f h e k e l a k h o n a w a -

c h o l a i n t w a n a y a y o w a y i g i n y a e s e n z e l a u k u 6 a a n g a z e a B u l a -

w e z i z i k h a l i z e e n t f a B a z a k h e .

E m v e n i k o k o w a z i m i s e l a u k u g i n y a i l a n g a u k u z e a z o -

n g a m e l e z o n k e i z i z w e a a l a k e a m a p h a k a t h i a t h i , “ S a k u -

k h a n y i s e l w a y i n t o n i n a w a k u g i n y a i l a n g a ? ” w a w a p h u l a -

p h u l a a m a p h a k a t h i a k h e w a w u l a h l a l o m c a m a n g o . K u n g o -

k o k w a t h i w a n g u Z w i d e k a L a n g a . K w e l i l i k a M l o t y a a s i -

g a m a l a l i l e l o m n t u o h a m b a n g e e n y a w o e z i m b i n i . L i g a m a

e l i t h e t h a u m 6 u s o j i k e l e l e ( g o v e r n m e n t ) . A m a N d w a n d w a

l a a y e m i k u w o w o n k e u m m a n d l a o n g e n t l a k o m l a m b o o -

n g u M f o l o s i e m n y a m a , i k o m k h u l u l a w o l i k w i n t a t y a n a e k u -

t h i w a s i S i g w e g w e .

L o m h l a 6 a o w a t h i n j w a n g u Z w i d e w e s i z w e s a k w a M t h e -

t h w a e s i n k o s i i n g u D i n g i s w a y o w a w u k u m m a n d l a o g u d l e

u n x w e m e l o l w a n d l e p h a k a t h i k w e m i l a m b o e m i 6 i n i u M f o -

l o z i o M h l o p h e n o M h l a z i n g o k u l o n d a w o i 6 i z w a n g o k u B a

l e l a k w a Z u l u . U S e n z a n g a k h o n a u y i s e k a T f h a k a y e n a w a -

y e m i k u m l a m b o o y i M f o l o z i e M h l o p h e o z i m b a x a z i m b i n i ,

u M k u m b a n e n o M z o l o . L o T f h a k a k e u 6 u k h o s i 6 a k o w a 6 o

6 u s u s e l a k u M a l a n d e l a o z e l e u N t o m b e l a a z e u N t o m b e l a

a z a l e u Z u l u o z e l e u N k o s i n k u l u o z e l e u P h u n g a , a z e u P h u -

n g a a z a l e u M a g e 6 a o z e l e u N d a 6 a o z e l e u j a m a o z e l e u -

S e n z a n g a k h o n a o z e l e u T f h a k a .

I S A H L U K O 1 1 .

N g e l i x e f a l o k u k h u l a k o 6 u k h o s i G a k w a Z u l u k w a k u k h o

o 6 u n y e u 6 u k h o s i o 6 u k h u l u 6 a m a N g w a n e a y e m i k w i c a l a

e l i n g e n t l a n g a p h a y a k o M z i n y a t h i e m a n t l a n o M f o l o z i 6 a y a

k u t h i x h a n g o N t a 6 a n k u l u , i n k o s i y a 6 o i n g u M a t i w a n a k a -

M a s u m p a o s i d u k o s i n g u H l o n g v v a n a . A m a n y e a m a ­

N g w a n e e z i n d l w a n a i z i d u k o z a w o n g o o K h o z a , Z o n d i ,

N d u n a , a G a k w a N d u n a i z i G o n g o n g o L u h l u n g u , L u h l a z a .

N g e l i x e f a i n k o s i y a m a H l u 6 i y a y i n g u M t h i m k h u l u v v e s i 6 i n i

w a y e n e c a l a k u 6 u k h o s i 6 a k h e a w a y e l i p h a t h i s e u m n i n a w a

w a k h e u M p a n g a z i t h a i n k o s i y a s e k u n e n e k u B u n g a n e .

U M p a n g a z i t h a w a y e k h o l i s a n g o k u G a n a m a d a G i a t h i l e

n o M a t i w a n a i n k o s i y a m a N g w a n e p h o f u a y e k h o l i s a u k u -

g x o t h w a a m a N g w a n e n g a m a H l u G i a G u l a v v e k u d e k u G e

n g a t h i a k u s a l a n g a m n t u k o k o u M a t i w a n a w a y e n a m a G u t h o

a m a n i n z i a t h i a m a n y e e s i h v a a p h a n j e k a n t i a m a n y e a l w a

k w e z i n y e i i n d a w o . E 6 e s i t h i k e a k o y i s w a a m a N g w a n e

n g a m a H l u 6 i a t h i l a w a a k u d e a G i z e l w e e k h a y a n g o k u h l a G a

u m k h o s i n g e l i z w i e l i p h a k a m i l e y o e l i t h i , “ I - i - i - w o ! I - i - i -

w o - o - o ! ” L i t f h o l i y e k u v a k a l a k u d e .

Y a k u t J h o k e i n t l a G a - m k h o s i a G u y e l e n d a w o - n y e a m a ­

N g w a n e a p h o a 6 i z e l w a k h o n a k u k h u t f h w e e l i n y e i G u t h o

a t h i e G o n a n g e n g o m s o a m a H l u B i a G e s e l ’ e n y a k a z c l a a m a ­

N g w a n e n g o k u n g a t h i a k u f e m n t u k o d w a a p h i n d e a g x o -

t h w e a m a N g w a n e . K w a t h i n g e n y e i m i n i u M a t i w a n e

w a n q w e n e l a i i n k a G i z e e n k o m o z i k a M p a n g a z i t h a , k u G a u -

M h l e k a z i l o w a y e n a m a w a k a n g a m a w a k a e e n k a 6 i , u t h a n g o

l w e e n k a G i z e e n k o m o z i z o d w a l w a l u l i l i z w e e l i G a n z i , a m a s a -

n g o a l o e s i b o z o k u 6 a z a z i n g e n a k h o u k u n g e n a n g e s a n g o

« l i n y e .

N a x a z a z i s a l u s w a z i h a m b a n g e m i h l a m b i n g e m i h l a -

m b i , n g o k w e m i 6 a l a y a z o , e z i m n y a m a k h a c a z i h t m b a z o d w a

e z i 6 o m v u z i h a m b a z o d w a , e z i n c o z i h a m b a z o d w a , e z i l u n g a

z i z o d w a , e z i n g w e v u z i z o d w a , e z i n k o n e z i z o d w a n e z i n t u k u

z i z o d w a . W a v v a h l a n g a n i s a a m a 6 u t h o a k h e u M a t i w a n e

w a w a f u n z a k o m k h u l u e k h a y a k u M p a n g a z i t h a o k o k u 6 a a y e

k u t h i m b a i i n k o m o . W a y e t h e m b e o k o k u 6 a a y a k u w a q u -

b u l a a m a H l u 6 i e n g a l i n d e l e .

K o k o w a f i k a i H l u b i s e l i n g a t h i 6 e l i m l i n d e l e k a d e k u 6 a

k a l o k u u M p a n g a z i t h a w a y e g c i n e i 6 u t h o e l i k h u l u e k h a y a

e l a l i h l e l i l i l i n d e i k o m k h u l u e l i k w a k u t h i w a u k u 6 i z w a k w a l o

y i m i D l e t y e . L a l w a e l o 6 u t h o l a d a l a t f h i k i t j h e l a l a w a c h i -

t h a a m a N g w a n e . E m v e n i k o k o k u k h e k v v a h l a l e k a i m i n y a -

k a . U M a t i w a n e w a t h u m a a m a d o d a a s i b o z o o k o k u B a m a

k a y e k u m c e l e l a u x o l o k u M p a n g a z i t h a k u 6 a w a y e l w e n a y e

n g a p h a n d l e k w e s i z a t h u .

I f i a l i l i t h i a t h e a k u f i k a l o o m a d o d a k u M p a n g a z i t h a w a -

6 u l a l a a a s i x h e n x e k w a f i y w a y a a n y e k w a t h i w a m a i y e k u x e -

l e l a u M a t i w a n e . U t h e a k u x e l e l w a u m f o k a M a s u m p a

n g o k u 6 u l a w a k w a l a m a d o d a a k h e w a q u m b a k a k h u l u w a a -

s e l ’ e w a h l a n g a n i s a o n k e a m a 6 u t h o a k h e w a w a f u n z a k u ­

M p a n g a z i t h a . A k u f i k a a m a N g w a n e a q u 6 i s a n a n a m a -

H l u 6 i , a g x o t h w a n a m h l a a m a H l u 6 i , z a t h i n j w a n c e n k o m o

z i k a M p a n g a z i t h a , k w a s a l a z a a n c i n a n e . K o d w a k e w a t h i

n o k o e w o y i s i l e n j e a m a H l u B i u M a t i w a n e a k a z a n g e a w a -

p h a n z i s e e l i z w e n i l a w o .

K w a t h i n g e n g o m s o a k u 6 a s e l ’ e m k i l e a m a N g w a n e n e e -

n k o m o w a v a k a l a u M p a n g a z i t h a e s i t h i , “ M a N g e l e n g e l e

z i y e n g a n e e z i d l a u m n t u z i m y e n g a n g e e n d a 6 a , n i z i y e k e l e n t o

n i i i n k o m o o k o k u 6 a z i m k e n a m a N g w a n e ? ” A v a k a l a

k w a n g o k o a m a H l u 6 i e s i t h i , “ H a y i n k o s i m u s ’ u k u 6 a s a -

t h e t h a a z i m k a n g a z i y e k u p h u t h u m a e z i n i n z i . ” K w a h l a -

t y w a u m k h o s i k w a n g o k o a h l a n g a n a a m a 6 u t h o a f u n z a k w a -

M a t i w a n e .

A t h e e f i k a a m a H l u 6 i a y e s e l ’ e h l a n g a n i s e n e a m a N g w a n e

e z i n g i n g i n y a n g e e n g i n g i n y a . K o d w a a m a H l u 6 i a f i k a

a g q o 6 o z a e m 6 i n d i n i w a m a 6 u t h o a a m a N g w a n e n g o m k h o -

n t o l a d l a i j o z i k w a j u 6 a i k h a k h a l e N g w a n e k u u p h e l a , a c h i -

t h w a a m a N g w a n e , a g w a z a a m a H l u 6 i a k a 6 u y a n g a m v a

a b u l a l a a 6 a f a z i n e e n t s a n a n e z i n j a a q h e k e z a a n i a t y e o k u s i l a

n e m b o k o t h o z a w o , a y a e m a s i m i n i a v u n a o n k e a m a z i m b a

n o m b o n a a t h i m b a n e e n k o m o e m v e n i k o k o a t j h i s a i z i n d l u

n e l i z w e , a q h e k e z a n a m a s e k o e m b a l a .

E m v e n i k w e l i d a b i a 6 n y e l a e k h a y a a m a H l u 6 i s e l ’ e s i n a

e v u m a i s i N d w a n d w a e q h u b a i i n k o m o e z i n i n z i e t h w e l e

n o k u t y a . A t h e k e a k u f i k a e k h a y a u M p a n g a z i t h a w a w a -

t h u t h a a m a H l u 6 i v v a t h i , “ M a N g e l e n g e l e a n z i p h o z i m n y a -

m a n g o k u q h v v a y a n a i z i y e n g a n e e z i d l a u m n t u z i m y e n g a

n g e e n d a 6 a , h a y i k e n g o k u n i n g a h l a l a e k h a y a n o n w a b e . ”

K u t h e e m v a k o k o a k u 6 a s e l ’ o n w a b i l e , u M p a n g a z i t h a ,

k w a n g e n a u m o y a o m b i k w i n x a l e n y e y a m a p h a k a t h i k a -

M t h i m k h u l u w e s i b i n i a n q w e n e l a u k u b a s e i n g a n g e i n g u -

M p a n g a z i t h a e y o n a n k u l u y a m a H l u b i n g e n x a y o k u b a u -

M p a n g a z i t h a w a y e k h a l i p h i l e n a n g e n x a y o k u b a u n i n a u M a -

M n g u n i w a y e n e s i s a n g a p h e z u k o n i n a k a M t h i m k h u l u o w a -

y e n g u m a T J h a b a l a l a .

N g e n x a y e s i s i z a t h u i n x a l e n y e y a m a p h a k a t h i k a M t h i ­

m k h u l u y a d i b a n a n a m a p h a k a t h i k a M p a n g a z i t h a , e n z a i y e -

l e n q e l o k u b a n g a b u s u k u b u t h i l e a z e e z e a m a b u t h o k a ­

M p a n g a z i t h a a z e k u c h i t h a u M t h i m k h u l u k w i k o m k h u l u

l a k h e . O k w e n e n e w e e z a e b u s u k u u M p a n g a z i t h a n a m a -

b u t h o a k h e w a m h l a s e l a u M t h i m k h u l u y a t h i i n x a l e n y e y a -

m a b u t h o k a M t h i m k h u l u a n c e d i s a n a n o M p a n g a z i t h a b a y i -

g x o t h a i n y a t h i e k h a y a k u b a i b i n g a z i l u n g i s e l e l a n g a m l a z w e .

W a n g e n a w a b u s a u M p a n g a z i t h a w a a y i n k o s i e n k u l u .

E k u b e n i e c h i t h i w e u M t h i m k h u l u w a q o k e l e l a o n k e a m a ­

b u t h o a k h e a w a y e m l a n d e l a . K w a t h i k u n g e k a b i x e / a l i d e

l a y i f u n z a i t h o l e l a k w a M s w a z i l e e n z a i m p i n d a a q u b i s a n a

a m a b u t h o a c h i t h w a a m a k h u p h a - n y a t h i k a M p a n g a z i t h a .

W a t h i k t n o k o e c h i t h i w e u M p a n g a z i t h a l a m a H l u b i a p h a -

n t s i k w a k h e k w a a s o l o k o k u s i t h i w a u k u b i z w a k w a w o n g a -

m a k h u p h a - n y a t h i , b a z a k e a b a f a z i b a k w a M t h i m k h u l u b a -

s a l a b e s i t h i u M p a n g a z i t h a u n d u l u l w e y i m p i n d a y e t h o l e

l e n t o m b i k a M a t f h o b a .

N g e n x a y e l i d a 6 i e l a l i p h a k a t h i k o M p a n g a z i t h a n o m k h u -

l u w a w a k h e u M t h i m k h u l u , u M p a n g a z i t h a n e m p i y a k h e

a 6 a 6 a n g a s o n w a 6 a , n g a k o o k o k e 6 a s a 6 e l a e L u s u t h u . U t h e

a k u f i k a e L u s u t h u u M p a n g a z i t h a w a l w a n a 6 e S u t h u w a m o -

y i s a u M f w e f w e ( M o s h e s h ) , k o d w a u M p a n g a z i t h a a k a z a -

n g e a m 6 u l a l e u M J w e f w e w a p h i n d a w a m n i k a u 6 u k h o s i

6 a k h e , k o d w a w a t h i m b a i m i h l a 6 a y e e n k o s a n a z a s e L u s u t h u

w a h l a l a k u y o . N a s e m v a e k h a y a e M z i n y a t h i w a h l a l a w o o -

n w a 6 a u M t h i m k h u l u k u m h l a 6 a w a k h e .

K w a t h i n g e n y e i m i n i k u n g e k h o n g x a 6 a n o p h a k a t h i k w a -

m a N g w a n e n a m a H l u 6 i , u M t h i m k h u l u w e s i 6 i u i w a s u k a

k w i k o m k h u l u l a k h e e h a m b a n e q e l a n a e l i n c i n c i l a m a p h a -

k a t h i a k h e w a t y e l e l a k w i m i z i n g e m i z i y a 6 a n t u B a k h e .

W a h a m b a w a d a w a y a k u f i k a k w i m i z i e s e m i d e n i y o w a k h e

u m h l a 6 a n o m h l a 6 a w a m a N g w r a n e . W e v a k e u M a t i w a n e

o k o k u 6 a u M t h i m k h u l u u l a p h a k u f u p h i e m i d e n i y a k h e ,

w a y e e h a m b a n e q e l a n a e l i n c i n a n e l a m a p h a k a t h i a k h e . U -

M a t i w a n a w a a s e l * e y i h l a n g a n i s a i m i k h o s i y a k h e w a y i f u n z a

a p h o k u M t h i m k h u l u .

L a l w a k e e l o q e l a n a m a H l u 6 i l a m a N g w a n e k u 6 a a y e l i -

q e l a n a e l i n c i n a n e w e e n z a k a l a u M t h i m k h u l u w a 6 u l a w a

n g a m a N g w a n e . S a t h i i s i z w e s a m a H l u B i s i s i v a k w a a k u s e

k o n a k e l e , a m a N g w a n e s e l ’ e w u z a l i s i l e u m h l a B a k a M t h i -

m k h u l u , w a z a e k o t h u k e n i k w a k h e u M a p v a n q a u m n i n a w a

k a M t h i m k h u l u w a t h a 6 a t h a u m f a n a o y i n d l a - m a f a k a M t h i -

m k h u l u o g a m a l a l i n g u L a n g a l i 6 a l e l e n e n t s a l e l a y o s a p h o

l u k a M t h i m k h u l u w a s a 6 e l a e L u s u t h u k u M p a n g a z i t h a .

Z a z a i n t a t h a m b a z a m a H l u 6 i z a y a k u B i k e l a u T f h a k a o k o k -

u 6 a i n k o s i y a m a N g w a n e u M a t i w ' a n i u m 6 u l e l e n g o k u m b a d a

u M t h i m k h u l u n g a p h a n d l e k w e s i z a t h u . U t h e a k u v a u -

T J h a k a u m f o k a S e n z a n g a k h o n a w a q u m b a k u n e n e w a h l a -

n g a n i s a i i n d i d i n g e e n d i d i z a m a 6 u t h o a k h e w a w a f u n z a k u -

M a t i w a n a w a w a n i k a u m t h e t h o o t h i a z e a 6 u l a l e y o n k e i n t o

a n g a f i y i n e t f h e n g e l e . O k w e n e n e a t h e a k u q u 6 i s a n a a m a -

6 u t h o k a T f h a k a n a k a M a t i w a n e a k a z a n g e a 6 e n o k u m a a m a -

N g w a n e a c h i t h a k a l a e l i z w e n i l a w o .

N j e n g o k o a m a N g w a n e a y e s u k e l w a n g u T J h a k a a f i k a

k u m a K h a 6 a l u d a k a , a m a H l u B i a n g a m a F e l e d w a n a e n g a z i

n t o o k o k u 6 a k u z a i m i k h o s i y o t f h a B a o l u n g a m a N g w a n e .

L i t h i i 6 a l i k w a t h i e m i n i k o m k h u l u k w a M a h l a p h a h l a p h a

k w a f i k a i n d o d a e m b a t f h i l e y o e B u s w e n i 6 a y o y a 6 u z w a n g e -

m v e l a - p h i y a y o n g a m a p h a k a t h i , y a a p h e n d u l a v a t h i , “ K u -

6 i o k u z a k u h l a n a m h l a n j e a p h a k u l o m z i , ” Y a t f h o i s i t h i ,

“ N i y a y i 6 o n a l a a n t a t y a n a e k o l a a q o l o ? Y i n y a k a - n v a k a

y o m k h o s i o n g a t h i u n g a p h e z u k w e e n k w e n k v v e z i z e z u l u , l o o

m k h o s i u z a k u t [ h a 6 a l a l i s a e k h a y a a p h a n a m h l a n j e . ”

K u t h e k w a k u v a k a l a o l u d a B a i n k o s i y a k h u p h a a m a d o d a

a a m a B i n i - m a t h a t h u o k o k u 6 a a y e k u h l o l a o k o k u 6 a l e n t o

i t h e t h w a n g u l o m n t u y i n e n e n a . A t h e e B u y a u k u z a k u x e l a

i n t o a y i 6 o n i l e y o n a w o l a m a d o d a u B u s o 6 a w o 6 a 6 u m b a -

t f h i l e a B u y a e s i t h i , “ S i t h e s a k u v e l a s a l i 6 o n a l o n k e e l o

t h a f a l i z e l e i z i s i , i m i k h o s i e l a p h o i n g e n . i k u B a l w a . ” I t h e

y a k u v a i n k o s i y a a s e i h l a n g a n i s a i m i k h o s i y a p h a t h w a n g u -

n y a n a w a y o o g a m a l i n g u D i 6 o , w a 6 a f u n z a k w a q u 6 i s a n a

a m a N g w a n e n a m a K h a 6 a l u d a k a k w a l i w a i m i n i y o n k e n o -

6 u s u k u 6 o n k e .

K w a t h i n g e m i n i y e s i 6 i n i y a d i n w a i n k o s a n a u D i B o y a -

h l a l a p h a n t s i y a t h i , “ H a y i m a K h a 6 a l u d a k a h a m b a n i n i y e

e k h a y a n i n d i j i y e s e n d i f i l e k a d e . ” A a l a a m a K h a 6 a l u d a k a

u k u f i y a i n k o s a n a k o d w a u D i 6 o w a w a n c e k e l e l a a m a K h a B a -

l u d a k a o k o k u 6 a a m f i y e k u 6 a w a t h i , “ A k u k h o n t o e n d i n o -

k u y e n z a n d i d i n i w e . ” A d a o k w e n e n e a y i j i y a i n k o s a n a

a m a K h a 6 a l u d a k a a s a 6 e l a e k h a y a a z e k e a m a N g w a n e a -

m 6 u l a l a u n y a n a w e n k o s i a d u m a a s i n a a m e m e z a e s i t h i ,

“ S i m f u m e n e l o w o 6 e s i k a d e s i m f u n a ! ”

A t h e e s a s i n a n j a l o e v u y e l a e s i s e n z o a s e n z i l e y o s o k u 6 u l a -

l a i n k o s i k w a v e l a n d o d a n a i t h i l e k w a p h a k a t h i k w a w o a m a ­

N g w a n e e g a m a l i n g u M a f o n g o l w a n a , l e n d o d a y a y i f u d u l a

i n g u m n t u k a M a h l a p h a h l a p h a n g a p h a m b i l i y a z a y a s a 6 a

n g e n x a y e z i p h o s o e y a z e n z a y o y a y a k w a M a t i w a n e , y a t h i k e

l e n d o d a k u m a N g w a n e , “ H a y i a s i n g u y e u M a h l a p h a h l a -

p h a l o , n g u n y a n a w a k h e o m k h u l u o g a m a l i n g u D i B o ! ”

A - a - a ! y e k a k e a n d u l u k a k w a n g o k o a m a N g w a n e a f u n z e l a

k o m k h u l u k u M a h l a p h a h l a p h a a f u n a y e n a n g e n q u .

N g e l i x e f a i z a y o i m i k h o s i y a m a N g w a n e i p h a n g e l w e n g o -

k u f i k a k o m k h u l u n g a m a s a l e l a l a a m a K h a b a l u d a k a a 6 e s a 6 e

e m f a z w e n i , k u 6 a a f i k a m a t f h o n a - l a n g a e k h a y a a 6 i k a u d a 6 a

l o k u f i y e k a k u k a D i 6 o . K u t h e k u s e n j a l o k w a v a k a l a u d a 6 a

o l u t h i , “ N a a n g o e s i z a a m a N g w a n e ! ” k u t h e k o f i u B u p h i -

t h i - p h i t h i 6 o k u 6 a e s i z a a m a N g w a n e , i n t o m b i y e n k o s i y a -

6 e l e k a u v i s e y a y a k u t f h o n a n a y e e m a s i m i n i y a z a y a z i m e l a

k h o n a u 6 u s u k u 6 o n k e k u 6 a k w a n g o 6 o B u s u k u y a c h o l a n a

n e z i n y e i i n d w a d u 6 e e z a z i k w a z i n y e l i s w a n a z o .

A f i k a a m a N g w a n e n g o 6 o 6 u s u k u a f i k a a m a T e l e d w a n e

s e l ’ e l i n d e l e n o k o a y e n g a z i l u n g i s e l e l a n g a m f a z w e . A i w a

a m a K h a 6 a l u d a k a n a m a N g w a n e u 6 u s u k u 6 o n k e . K u t h e

k u 6 a B e k u s i l i w a u 6 u s u k u 6 o n k e , y a t h i k a n t i i q e l e l e n e

i m i k h o s i y a m a F e l c d w a n e ; a m a B u t h o a m a t h a t h u a m a -

D o n g w e n a m a M b a n g u 6 e k w a n a m a N t o n g ’ a y i v i k w a .

K u t h e x a e h l a n g a n i s a n a , a t h i k a n t i n g e t h a m s a n q a

a d i f i a n a k u l e n d a w o u M a h l a p h a h l a p h a a f i h l w e k u y o y i n t o m b i

y a k h e ; a t h e a k u d l a n a i i n d l e 6 e a m a d o d a a b e k i s a e l i t h i k u ­

M a h l a p h a h l a p h a “ M h l e k a z i , s i c h i t h a k e l c ! s i c h i t h a k e l e !

m a s i y e k u k h o n z a e m a B e l e n i k w a K h u 6 o n i . ”

B a t h e a 6 a f a z i 6 a k u v a e s i s i g q i 6 o s a m a d o d a 6 a a s e 6 e w e l a

e m i t h w a l w e n i y a 6 o 6 a y i 6 e k a e n t l o k o , k o d w a i n k o s i y a q o -

n d e l a p h a n t s i y a p h e n d u l a n g e l i t h i , “ N d i s a y a k w e n z a n t o

n i k w a K h u 6 o n i s e s i f i l e n j e k a d e ? ” B a t h e a 6 a f a z i 6 a k u -

v a o k o k u 6 a i n k o s i a y i v u m i 6 a y i 6 e k a p h a n t s i i m i t h w a l o

y a 6 o 6 a s i t f h o i s i j w i l i . L i t h i i 6 a l i i n t o e y a 6 a n g u m m a n g a -

l i s o 6 a t h i 6 a k u s i t f h o i s i l i l o a B a f a z i , i i n k o m o n a m a t h o l e

a z o , e z a z i l a p h o z a b o n g a z a a n g a t h i z i n e n g q o n d o n e z i n j a

e z a z i l a p h o z e e n z a u m k h u l u n g w a n e .

L i t h i i B a l i e m v e n i k w e s o s i j w i l i e s a v a k a l a m a c a l a o n k e ,

a m a k h a k h a a k w a N g w a n e a y e s e l ’ e v i w a n d a w o z o n k e k u 6 a

a y e s e l ’ e y i q o n d a i n k o s i a p h o i n g a k h o n a . E z a s e l ’ e s i n a

e v u y a e v u m a i s i N d w a n d w a k u 6 a e s o y i s a q h o . K w e s i s i -

t h u 6 a u M a h l a p h a h l a p h a v v a v a k a l a c s i t h i , “ N d i n c h \ v a 6 e n i

s e n d i f i l e k a d e ! ” A t h e a k u y i v a s i t j ' h o i n k o s i a m a F e l e -

d w a n e a x u B a y e l a o n k e a z i n e a m a a l w a n a m a N g w a n e a w a -

c h i t h a y a q a l a k e i n k o s i u k u t h i , “ H a y i k e n g o k u s i n g a h a -

m b a s i y e e m a B e l e n i k w a K h u 6 o n i . ”

B a t h e k e B a k u v e l a e m a B e l e n i , a m a B e l e a k a B a s a l i n d a

u k u v a o k o k u f i a a m a K h a B a l u d a k a e z e k u B o n g o k u 6 a k u t h e

n i n a , k o k o 6 a t h i 6 a k u 6 o n a a m a r e l e d w a n e e s i z a B a a s e 6 e -

h l a 6 a u m k h o s i k w a k h a l a i s i g o d l o . K u t h e k v r a L u n t e a 6 o -

n a k a l a e s i z a a m a B u t h o a i m a B e l e e S o n g a n a . K u t h e k w a k u -

6 a n j a l o , w a t h i u M a h l a p h a h l a p h a , i 6 a n d l a l i k a N t o n g ’ a y i -

v i k w a m a l i h a m b e p h a m b i l i a m a n y e a m a 6 u t h o a f a w u l e

u s a p h o n e e n k o m o . A k u 6 a n g i k u d a l a y a d i B a n a i m i k h o s i

y a m a r e l e d w a n e n e y a m a B e l e y a n g u n q u - n q u - n q u y a n y a -

t h e l a n a n g o o b o n t s i a g x o t h w a a m a B e l e , a s a n t s u l i s w a a c h i -

t h a k a l a e l i z w e n i l a w o z a t h i n j w a n e e n k o m o z a w o l a f a i l i z w e

y a a n g u t y u m - t y u m k w a q h u m a u t h u l i .

N j e n g o k o a m a N g w a n e a c h i t h w a n g u T f h a k a a z a a z a

k u w e l a p h e z u k w a m a r e l e d w a n e , a m a r e l e d w a n e a z a k u w e -

l a p h e z u k w a m a B e l e a w a g i l a , a a m a B e l e k e n a w o a t h a B a t h a

l o o n d l e l a y o k u s a B a a z a k e n a m a Z i z i w o n a a y e m i n g e z a n t s i

k w a m a B e l e , a t h i a k u 6 o n a u t h u l i o l u o l u y i M f e c a n e a a s e l ’

e n d u l u k a n a w o e n g a l w a n g a a s a B e l a n e n o . E z i n y e i z i z w e

e z a z i m e l e n e n a m a F e l e d w a n e , n a m a B e l e , n a m a Z i z . i e z a c h i -

t h a k a l a y o e l i z w e n i l a z o n g e n \ a v e M f e c a n e n g a m a K h u z e .

; m a N g w e ( a 6 a k w a M l a m b o k w a M a z i 6 u k o ) , a m a N x a s a n a

( a m a Z o t f h o ) , a m a D u m a ( a 6 a k w a M t h o m b e n i ) , a m a W u f e

a k w . i r j g a m a B a c a . Y a a y i m i k f o z o k e u k u z a e K o l o n i e z i -

n y a w e n i z i k a X h o s a n e z i n y e i z i z w e e z a n d u l e l a e z a s e 6 u -

N g u n i .

I n x a l e n y e y c z i z i z w e y a k u f i k a k w e l i y a y a k u f a k a i i n l t o k o

k u m a M p o n d o m i s e , i n x a l e n y e k u m a M p o n d o ; i n x a l e n y e

k u B a T h e m b u ; y a z a i n t l o k o e p h a m b i l i y a z a k u f i k e l e l a k u -

m f o k a K h a w u t a u H i n t s a :

“ U h l w a t h i l o w a k w a G c a l e k a ,

U h l w a t h i o l u m a d o l o l u k a K h a l a ,

U m j o n g a - n t J ' i y i n i 6 a t h ’ u q u m b i l e ,

I n k u n z ’ a 6 a y i k h u z ’ u k u h l a B a i n g e k a h l a 6 i

U z i g o d l w a n a z e m a z * e n d a l a ,

Z i n g a l a l a e n d l e l e n i y a z i n i k u n y e m b e l e k i l e . ”

A p h a k e a 6 a f i a n g a s a g q i t h e l a p h a m b i l i n g a p b a n d l e n j e

k o k u 6 a i n x a l e n y e y a n g e n a k u m L u n g u . I n x e n y e k u m a -

H l u 6 i y a y i n g a m a r e l e d w a n e e n k o s i i n g u L u t f h a 6 a k a S i b e -

n y a k a N g o B i z e m b e o n g u y i s e k a M a t o m e l a ; w o n a k e a y a

k u 6 a T h e m b u B a s e Q h u d e n i a B a n k o s i y a y i n g u N g o z a k a -

M k h u 6 u k e l i .

A t h e a k u f i k a a m a r e l e d w a n e k u N g o z a , w a s u k a u N g o z a

w a m 6 u l a l a u L u t f h a B a n g e n x a y e s o s i g a n e k o ; a q a l a k e l a

m a H l u 6 i u k u 6 a a c h i t h a k a l e l e n g a n e n o n o n y a n a w e n k o s i

o g a m a l i n g u M a t o m e l a a z a k u f a k a i n t l o k o k u H i n t s a . K w e -

l i k a M t h i m k h u l u w e s i B i n i i c a l a , u n y a n a w a k h e o w e z a k w a -

H i n t s a n g u M h l a m b i s o ; k w a z a k w a B a k a M o n a k a l i i m b u t h o

k a B u n g a n e k w e z a u Z i 6 i ; k w a z a k w a B a k a Z i n g e l w a k o k w e -

z a u N d o n d o . U M a p h a p h u u m k h u l u w a k a N d o n d o , n o -

N t l i z i y o k a M p a n g a z i t h a n o N c a n y v v a k a Z i B i k a M o n a k a l i

B a p h i w a i m i x a w u k a e B a T h e n j i n i .

N i y a k u p h a w u l a k e o k o k u B a i n k o s i e n k u l u y a m a H l u B i

u L a n g a l i 6 a l e l e a k a z a n g e e z e n e s i z w e s i k a B u n g a n e a p h a

e K o l o n i k w a n o m n t w a n a w a k h e u M p a n g a z i t h a a k a z a n g e

e z e . K w e z i y a n k o s i z a z i s e M q w a f i n i , e y a y i m e l e i c a l a l a -

k w a N g w a n e i n k u l u k a F a d e 6 e k o 6 a k h e u 6 u k h o s i y a y i n g u -

M p a h l a o w a y e 6 a m b e l e u M s u t h u u y i s e k a Z u l u n o T y h e f u .

K v v i c a l a l a m a r e l e d w a n e y a y i n g u M a t o m e l a k a L u t J " h a 6 a .

E z a m a B e l e z a z i n t a t h u : i n g u M a 6 a n d l a , n o N k w e n k w e z i ,

n o K h a w u l e l a . K w e z a m a Z i z i i n g u N j o k v v e n i ; k u m a K h u z e

i n g u j a m a .

L i t h i i B a l i e k u h a m b e n i k w a y o i s i z a n e n o l e m p i e c h i t h w a

y i m f e c a n e y a k h u l e l w a y i n d l a l a y a p h e l e l w a n a z i z i n t o z o -

k w a m b a t h a k u 6 a k w a k u n g a s a l i n y w a k u n g a s a f u y w a n e m p a -

h l a e n d e n e m f u t j h a n e k w a n y a n z e l e k a o k o k u b a B a p h i l e

k u k u t y a i i n o n g v v e z a s e n d l e , o o b o q o ; o o q u w e ; i i n t s e n g e ,

6 a d a 6 a t y a n o d a k a n g e n x a y e n d l a l a . B a n y a n z e l e k a o k o -

k u 6 a 6 a l u k e i n k o n d l w a n e n e n j i c a n e z i n y e i z i n c h a z a s e n d l e

u k w e n z a i z i n t o z o l w a m b a t h a . B a t h e B e f i k a n a k w e z i

n d a w o B a a m k e l w a k u z o B a f i k a s e 6 e z i m b i t y o .

N j e n g o k u B a 6 e s e s i t f h i l o u k u t h i i n t l o k o e p h a m b i l i y e -

n k c i t h a k a l o y a p h e l e l a k u H i n t s a u m f o k a K h a w u t a , p h a -

k a t h i k \ v a 6 o k w a k u k h o i n x e n y e y a m a N g w a n e l a w o a y e 6 a -

s u k e l a , a n g a B a n g a s a p h i n d e l a m v a v v o n a . B a t h e k e B a k u -

B u z w a o k o k u 6 a 6 a p h u m a p h i n a 6 e n g a m a n i n a 6 a p h e n d u l a

n g e l i t h i , “ S i n g a m a M f e n g u s i y a m f e n g u z a ! ” L o o n t e t h o

e k u y i s e 6 e n z i s e n i k w a 6 o a a 6 a 6 a n t u B a B e t h e t h a u k u t h i 6 a -

c h i t h a k e l e e z w e n i l a 6 o a 6 a s a z i B o n i o k o k u 6 a 6 a s e k \ v i s i m o

s o B u n t u n g e n x a y e m e k o a B a 6 e k u y o y o k u t h o 6 e k a .

I 6 a l i l i t h i u K u m k a n i w a m a X h o s a u H i n t s a w a 6 a m k e l a

k a k u h l e a a B a 6 a n t u , a 6 a z i i n k o s i k u B o w a 6 a n i k a i m i x a w u k a

y e m i h l a B a o k o k u B a B a B e z i i n k o s i p h e z u k w a 6 a n t u 6 a 6 o ,

a B a n j e n g o N j o k w e n i n o M a t o m e l a w a 6 a p h a n e e n k o m o

w a 6 a y a l e z a e s i z w e n i s a k h e o k o k u 6 a s i 6 a p h a t h e k a k u h l e

k u d e k u z e k e l w a n e n a B o . U N c w a n a y e n a w a y e f i k e l e k u -

B u p i u k u n e n e k u k a H i n t s a , y e n a w a z i f i h l a m p e l a o k o k u B a

u n g u m n t w a n a w e n k o s i k u 6 a w a y e s o y i k a u k u 6 u l a w a .

E k u f i k e n i k w a k h e k u B u f u i s i s u s a k h e s a s i n a m a n y a , y a z a

k e i n k o s i y a m n y a m e k e l a y a t h i n g a l o l o n k e i x e f a a n i k w a

u k u t y a m a k a n i k w e i n t l o y a e n t l e i z e k u h l a m b a i s i s u s a k h e .

K u t h e n g e x e f a e l i n g e p h i w a t h i t h i m b i l i l i w a a n g u m b o m b o -

f o l o w e n d o d a . W a s u k a w a p h a w u l a o k o k u B a n g e n x a y e -

m b e k o a y i n i k w a n g a 6 a n t u B a k h e i n k o s i i y a k u d e i q o n d e

o k o k u 6 a n a y e u y i n k o s i , n g a k o o k o w a c e l a k u B u f u o k o k u B a

a m v u m e l e o k o k u B a a y e k u f u n a u m s e B e n z i k u m a B u l u ,

n g a k o o k o k e w e m k a u N c w a n a k u B u p i w a y a k u z i q e f i s a

e K o l o n i e N q w e 6 a w a z i f i h l a k h o n a .

K v v a 6 a y i m i n y a k a e l i q e l a u N c w a n a e l a p h o e m a B u l w i n i ,

k v v a t h i n g e n y e i m i n i e n g a l i n d e l a n g a n t o w a B o n a k u f i k a

i g q i z a l a m a d o d a l i p h e t h w e n g u M a 6 e l e u n y a n a k a M h l o m i .

U M h l o m i y e n a u z a e m h l a n a k u N d a B a z a n d i l e e y o n a n k o s i

i n k u l u k u m a K h a B a l u d a k a . U t h e a k u 6 u z a u N c w a n a o k o ­

k u B a u M h l c m i u p h u m a p h i n a w a p h e n d u l a n g e l i t h i , B a t h e

6 e s e M x h e l o 6 e v a a p h o a z i f i h l e k h o n a y e n a N c w a n a , k e

n g o k u B a z e k u m p h u t h u m a k u 6 a u F u l u m e n t e u w a n i k e

u m h l a 6 a a m a K h a 6 a l u d a k a , k w a y e k e n g u y e i n k u l u k u f u -

n e k a a y e k u p h a t h a i s i z w e s a k o w a B o .

W a t h e t h a n e B u l u e l o l a l i m q e f i l e u N c w a n a w a l i x e l e l a

o k o k u 6 a a 6 a n t a k w a 6 o f i a z e k u m p h u t h u m a u y a f u n e k a

k o w a 6 o ; o k u n e n e l a m k h u l u l a i B u l u , w a q o k e l e l a i m f u y o

y a k h e a w a y e s e l ’ e n a y o a p h o e N q w e 6 a w a y a e M x h ' ' l o .

U t h e k e s e l ’ e l a p h o e M x h e l o u N c w a n a w a h l a l a k a B u h l u n g u

k u 6 a w a y e n e m f u y o e n i n z i l a y e i d l e l o l i l i n c i n a n e , w a y e c m e -

l e n e n e N x u k h w e B e i n d a w o e k w a k u s i t h i w a y e y a m a N g w a n e

k e e 6 e y i 6 a m b a i m p a h l a e m f u t / h a n e n e n d e k a N c w a n a

y a k u g q i t h e l a e m i d e n i y a B o B a y i t h u m e l e e s i k i t i e B o f o l o .

K u t h e k e e s a h l e l i k u l o n t l a l o e B u h l u n g u y o k u f i a n j w a

k w e m f u y o y a k h e u N c w a n a , k w e h l a e s a a s i g a n e k o s o k u f a

k w a 6 a n t u s i k a N o n g q a w u s e k w a v u l e k a u m h l a f i a o m k h u l u

p h e j e y a k w e N c i 6 a . L o m h l a B a u F u l u m e n t e w a w u n i k a

a 6 a n t u a 6 a n g a B a c h i t h a k a l i e M b o . K u t h e k e n g e l o x e f a

w a f u d u k a u N c w a n a e M x h e l o n e n x a l e n y e y e s i z w e s a k o w a ­

B o w a y a k u m a e M h l a h l a n e e T s o m o w a h l u l e l a n a n a 6 a -

T h e m b u n g o m d a . P h a y a e M x h e l o w a f i y a u m n i n a w a

w a k h e u M a B e l e k a M h l o m i k a M v e l a s e .

E m v e n i k o k u b a u M a t i w a n a e z i c h i t h i l e i z i z w e w a z i s u k e l a

w a d a w a z a k u f i k a e M b o l o m p o w a j i k a n g o k u t h i n t e l w a n g a -

6 a T h e m b u . E k u p h i n d e l e n i k w a k h c e m v a u M a t i w a n e

w a y a e L u s u t h u k u M p a n g a z i t h a ; e f i k i l e k u m f o k a B u n g a n e

a q u B i s a n a a m a b u t h o o o y i s w a a m a N g w a n e ; w a p h i n d a

i g a l e l o l e s i 6 i n i w o o y i s w a k w a k h o n a . U t h e a k o y i s v v a o k u

k w e s i B i n i u M a t i w a n e w a k h u m b u l a o k o k u B a u k h o u m z a -

l w a n a k a M p a n g a z i t h a o k w a n g o w a k w a r a d e B e o n g a v i s i s a -

n i y o n o M p a n g a z i t h a , o g a m a l a k h e l a l i n g u Z u l u k a M a f u .

U M a t i w a n e w a y a k u y e w a m B u z a n g e l i t h i , “ L e n t o n i l i -

k h u n i k a n g a k a n i n g o y i s w a n i n a 6 a k w a F a d e 6 e u m n t u a n g a -

t h i n i u k u z e a n o y i s e ? ” W a p e n d u l a u Z u l u k a M a f u n g e ­

l i t h i , “ A s o y i s w a t h i n a m a r a d e 6 e x a u y i f u n z a e m i n i i m p i

k u t h i k u 6 a s i y a 6 o n a n a k a n t i x a u y i f u n z a e 6 u s u k u k u t h i ,

a s i 6 o n a n i k a k u h l e s i s u k e s i x a k e k e n g a k o o k o s o y i s a k a l e k e . ”

O k u n e n e w a l i t h a 6 a t h a e l o c e 6 o u M a t i w a n a w a w a f u n z a

e 6 u s u k u a m a 6 u t h o a k h e k u M p a n g a z i t h a o o y i s w a a m a -

H l u B i n g a m a N g w a n e , y a 6 a n j w a i n k o s i u M p a n g a z i t h a , a 6 i -

z a n a a m a N g w a n e a m t h w a l a u M p a n g a z i t h a e n z a i s a n g q a

e s i k h u l u a m e m e z a e s i t h i , “ S i m f u m e n e l o w o 6 e s i k a d e

s i m f u n a ! ”

A s i n a a m a N g w a n e a v u m a i n g o m a y o l o y i s o y a a s e y i h l e l i

p h a n t s i i n t o k a B u n g a n e i q o n d e l e p h a n t s i i l i n d e l e o k o o k u z a

k w e n z e k a . A y i B i z a i n k o s i y a w o u M a t i w a n e a m a N g w a n e

o k o k u B a i z e k u 6 u l a l a n g o k w a y o i n k o s i y a m a H l u 6 i k u B a

i n k o s i a y i B u l a w a n g a 6 a f o k a z i , i 6 u l a w a y e n y e i n k o s i . Y a -

s o n d e l a k e i n t o k a M a s u m p a u M a t i w a n e y a m 6 u l a l a u M p a ­

n g a z i t h a . A m a N g w a n e k e a s i t h a 6 a t h a i s i d u m b u s i k a -

M p a n g a z i t h a B a y a k u s i n g c h w a B a e l u d o n g w e n i l o m l a m b o ,

6 e s e n z e l a o k o k u B a u z ’ u t h i w a k u z a l a u m l a m b o i s i d u m b u

e s o s i m k e n a m a n z i .

O k o 6 a 6 e k w e n z e l a u k u B a a m a H l u 6 i a n g a z e a 6 e n g a B a -

n t u a 6 a h l a l a n d a w o - n y e . S a B a n j a l o k e i s i p h e l o s i k a M p a -

n g a z i t h a k a J o 6 e i t h o l e l a k w a m a M n g u n i , i m b a 6 a l a y o l w a -

n t u n g e , u m a g w e 6 * e g i j i m a . E m v e n i k o k u f a k w a k h ; i s i z w e

s a k h e s a c h i t h e k a s a w e l a i L i g w a s e s i p h e t h w e n g u n y a n a

w a k h e o m k h u l u u S i d i n a n e , e n o M e h l o m a k h u l u e s e y i n k w e -

n k w a n a e n g u n y a n a w e z i n y e i z i n d l u z i k a M p a n g a z i t h a .

K o d w a u M a p v a n q a n o L a n g a l i 6 a l e l e i n d l a - l i f a k a M t h i -

m k h u l u w e s i 6 i n i 6 a 6 u y e l a e M z i n y a t h i p h e j e y a k o T h u k e l a

n e n x a l e n y e y e s i z w e s a m a H l u B i 6 a c e l a i n d a w o k u T f h a k a

o w a 6 a n i k a i n x e n y e y e l i z w e l a k o \ v a 6 o e l i u L a n g a l i 6 a l e l e

w a c h i t h w a k u l o n g a 6 e L u n g u .

U S i d i n a n e n e s a k h e i s i z w e e k u w e l e n i k w a B o i L i g w a 6 a y a

k u k h o n z a k u M z i l i k a z i , a p h o k e a m a H l u B i a h l a l a i x e / a e l i -

t h i l e a z i 6 a l u l a o k o k u 6 a a z i i n k o s i . U M e h l o m a k h u l u y e n a

a k u k h u l a w a z i 6 a l u l a n g o k u s i n a w a 6 e g q i t h a 6 o n k e a p h o

k w e s o s i z w e s a k w a M z i l i k a z i , w a q a l a n g o k u u M z i l i k a z i

w a 6 a n e k h w e l e n g a m a H l u 6 i w a z a k e u S i d i n a n e w a c h i t h e k a

w a y a k w a s e M z i n y a t h i n e n x e n y e y e s i z w e , w a y a k u c e l a

i n d a w o k u T J h a k a w a z a u T f h a k a w a m a a l a w a 6 u y e l a e -

L u s u t h u , w a t h i k e a k u 6 u y e l a e L u s u t h u u S i d i n a n e w ra 6 u l a -

w a n g u M a t i w a n e . K o d w a w a s i n d a u Z i 6 i a m f i h l a a m a -

H l u 6 .

U M e h l o m a k h u l u y e n a n e n x e n y e y e s i z w e s a m a H l u 6 i

6 a t h i u k u s u k a k w a B o k u M z i l i k a z i 6 a n y u k e l a e z i n t a B e n i

e z i k u f u p h i n o S u t h u k u 6 a D l o n g w a i n k o s i y a 6 a D l o n g w a

n g e l o x e j a i n g u M g o l o j o k a M o t h o n o s o k a M o l e f e . W a h l a l a

a p h o k e u M e h l o m a k h u l u n e n x e n y e y e s i z w e s a m a H l u 6 i .

K u l a p h o k e u M e h l o m a k h u l u a B o n a n a n o M l u . T h e o p h i l u s

S h e p s t o n e o g a m a l i m b i l i n g u S o n j i c a . W a y e n g u M f u n d i s i

w a s e W e s i l e k u 6 a D l o n g w a , a 6 e S u t h u B e m k h o t h e l a . E -

m v e n i k w e x e f a e l i t h i l e u M f w e ( w e w a c e l a i m v u m e k u S o -

n j i c a o k o k u 6 a a z i f u n e l e o w ' a k h e u M f u n d i s i w a 6 e S u t h u ,

w a z e u M J w e f w e w a m n i k a l o m h l a 6 a w a s e H e r s c h e l . U -

S o n j i c a w a t h i 6 o n k e a 6 a n t u a B a k w e l o c a l a n g a B e h l e l o l a k h e

l a s e W e s i l e , e z a m a u k u x o l i s a .

K u t h e k e a k u p h i w a l o m h l a 6 a u S o n j i c a w a t h i k u M e h l o -

m a k h u l u , “ N j e n g o k u 6 a u k h o n z a k u B a D l o n g w a u n g e n a w o

o w a k h o u m h l a 6 a t h a B a t h a l o m h l a 6 a w a s e H e J e l e n d i w u -

n i k e l a k u w e , u f u d u k e l e k h o n a n e s i z w e s a k h o u B e y i n k o s i

e z i m e l e y o . ” W a v v u b e k i s a k e l o o m l o m o k u m a p h a k a t h i

a k h e , a z a a p h e n d u l a w o n a n g e l i t h i , “ H a y i n k o s i u y a k u s i -

6 u l a l i s a n a w e u y a k u f i , s i s a f i h l e i n t l o k o a p h i m a s i h l a l e . ”

U M e h l o m a k h u l u w a l i t h e t h a e l o l i z w i k u m f u n d i s i w a -

p h e n d u l a y e n a n g e l i t h i , “ K u l u n g i l e k e x a u n g a v u m i , k o -

d w a i s e z a i m i n i o y a k u y i k h u m b u l a l e n t o . ”

E m v e n i k o k o u m f u n d i s i v v e h l a w a y a e n k o m f e n i e l ' i n i

a p h o w a 6 o n a n a n o M h l a m b i s o k a M t h i m k h u l u , 6 a z a 6 a t h i

k e n g o k u t h e t h a w a q o n d a u S o n j i c a o k o k u 6 a u M h l a m b i s o

l o n o M e h l o m a k h u l u 6 a y a z a l a n a . W a t h i u S o n j i c a k u -

M h l a m b i s o , “ U m n t a k w e n u u M e h l o m a k h u l u B e n d i m n i -

k a l a m h l a 6 a w a s e H e J e l e w a a l a y e n a n a m a p h a k a t h i a k h e

h a m b a k e W ' e n a u y e k u m a k h o n a , ” W a v u m a k e u M h l a ­

m b i s o w e n y u k a n e n x a l e n y e y e s i z w e s a m a H I u 6 i s e l ’ e h a -

m b a n e n x e n y e y a 6 e S u t h u a 6 a 6 e l a p h a e K o l o n i . U t h e s e l ’

e l a p h o e H e J e l e u M h l a m b i s o a 6 a D l o n g \ v a a a 6 a y a u M e h l o ­

m a k h u l u w a y e f a k e i n t l o k o k u 6 o 6 a c h i t h \ v a n g a 6 e S u t h u

w a c h i t h a k a l a k e n a y e u M e h l o m a k h u l u .

N g e l i x e j a l o k u c h i t h a k a l a k w a B o a 6 a D l o n g w a 6 a 6 e p h e -

t h w e n g u S i g o n y e l a u n y a n a k a M g o j o . K u t h e k a n t i n g e l i

x e j a l o k u c h i t h a k a l a k w a 6 a D l o n g w a u S o n j i c a u v i l e n a y e

n g e s i s i g a n e k o w a t h u m e l a k u M e h l o m a k h u l u w a t h i m a k a y e

e H e f e l e , w a m x e l e l a o k o k u 6 a n o m z a l w a n a w a k h e u M h l a ­

m b i s o u k w a l a p h o e H e f e l e 6 a y a k u h l a l i s a n a k a k u h l e . W a t h i

k e u M e h l o m a k h u l u a k u f u m a n a l o o m l o m o w a x e l e l a i i n k o s i

z a k h e a 6 a D l o n g w a . Y a p h e n d u l a i n k o s i y a 6 a D l o n g w a

n g e l i t h i , “ O ! N a t h i m n t a k a M p a n g a z i t h a 6 e s i k u k h o n z i s i l e

k e , s i t h a 6 a t h e n a t h i s i y e k u k h o n z a p h a n t s i k w a k h o k u l o o

n d a w o u y a k u y o . ”

W a v u m a k e u M e h l o m a k h u l u ; u t h e a k u v a u M h l a m b i s o

o k o k u 6 a u M e h l o m a k h u l u u y e z a n e s i z w e s a k h e w a c i n g a

u k u t h i y e n a M h l a m b i s o a k a y i k u v a n a n o M e h l o m a k h u l i f

k u B a u M e h l o m a k h u l u u s e n a m a y e z a o k u c h i n t s a x a l i p h u -

m a y o i l a n g a , a l i c h i n t s e l i p h i n d e l e p h a n t s i , n g a k o o k o w a c e l a

k u S o n j i c a o k o k u B a y e n a m a k a k h u l u l e k e e z e e K o l o n i k w a -

M a t h o l e . W a v u m a k e u m f u n d i s i . U t h e a k u f i k a e H e f e l e

u M e h l o m a k h u l u n c s i z w e s a k h e k u n y e n a B a D l o n g w a w a -

y e s e l ’ e f u d u k i l e u M h l a m b i s o , k o d w a n o k o w a f i k a l i s e k h o

i q e d l a n a e l i v a k a l a y o l a m a H l u B i n a B a T h e m b u n a B e S u t h u

n e g q i z a l a m a r i r i k v v a n g a k o o k o k e a B a D l o n g w a a B a B a s a -

n i k w a m x a w u k a w a m h l a B a B a a s e B e n i k w a a m a n x o w a k u u -

p h e l a .

K u t h e k u n g e k a B i k u d a l a u M e h l o m a k h u l u n a B a D l o n g w a

f i e f i k i l e e H e f e l e , u T u l u m e n t e w a t h i m b a l a m h l a B a w a s e -

G r i q u a l a n d E a s t w a m a F i r i k w a w a z a w a t h a n d a o k o k u B a l e

m p i y a s e H e f e l e i x i n e n e y o a y i p h u n g u l e l e k u l o m h l a B a .

U t h e k e u F u l u m e n t e a k u y i p h a k a m i s a l o o n d a w o a v u m e l a

p h e z u l u a m a k h o s i a w a y e l a p h o . K w a q a l a k w a v e l a u Z i 6 i

o y i n d l a - m a f a k a S i d i n a n e i n k u l u k a M p a n g a z i t h a ; e m v e n i

k w a k h e k w a v e l a u L i h a n a i n k o s i y a 6 a D l o n g w a u L i h a n a

k e n g u n y a n a k a S i g o n y e l a . E m v e n i k w a a B a k u l a n d e l e u -

M n a r e k a S i p h a m b o u k u n e n e k u k a M p a n g a z i t h a .

K w a k h o n a k w a v e l a u M a g a d l a o n g o w e c a l a l i k a M t h i -

m k h u l u w e s i 6 i n i k w a l a n d e l a n e n k u l u y a k w a M e h l o m a k h u l u

u N t s i n d a n t s i n d a k w a n o k u n e n e k u k a M e h l o m a k h u l u u -

M i l a n i n o M e n y o k a M d l e t y e w e c a l a l i k a M t h i m k h u l u k w a

n e z i n y e i z i n d l u z i k a F a d e B e e z i n j e n g o o M g u b o n a a n k o

a y a m e n e n o L u p h i n d o o y i n z a l a k a D u 6 a k w a l a p h a k w a -

M t h i m k h u l u . I H e f e l e l a s a l a l i s a a n d a n g e n x a y o k u l w a

k w e n k o s i y a m a V u n d l e n o F u l u m e n t e o w a t h i w a w u t h i m b a

u m h l a 6 a k a rF y h a l i i m k o s i v a w o . U T y h a l i y i n t o k a M g o -

b o z i i n t o k a M k h u p h e n i o z a l w a n g u G w a c a i n t o k a K h e t f h e

o z w a l a n g u Z e m b e k a M d w a y i .

A k u B a e w u t h i m b i l e k e u F u l u m e n t e u m h l a 6 a w a m a V u -

n d l e u m m a n d l a w a s e B l e k a n a w a w o n g e z e l e l a k u m h l a 6 a

w a s e H e f c l e , B a z a k e a B a n t w a n a 6 e e n k o s i e z a z i l a p h o e -

m b o — e 4 5

H e f e l ~ a B a B e n g e n a m i h l a B a w a B a s i k e l a e B l e k a n a . K w a -

B a k a M e h l o m a k h u l u w a s i k e l a u S a k h a k u d e ; k w a B a k a S i -

p h a m b o w a s i k e l a u N k o n z o ; k w a 6 a k a M a n x e f i a w a s i k e l a

u M x o k o z e l i ; k u m a B o n g w e w a s i k e l a u M a k h u m f a k a S i -

c w e B u . K w i i n k o s a n a z a B a D l o n g w a w a s i k e l a u M a h e d i

k a M g o j o k u n y e n o T h l a k u k a M a p u n u p u n u .

E n y e i n k o s i e y a s i k e l w a u m h l a B a e B l e k a n a y e y a m a B e l e

u M s i n d o k a M e y i . U T u l u m e n t e a k a z a n g e a w u t h a B a t h e

w o n k e u m h l a B a w a m a V u n d l e k u B a e l o n a c a l a l i k h u l u l a s e -

B l e k a n a H B u s w a n g u M a v e l a k a B e b e z a u m n i n a w a k a T y h a l i

i n k o s i y a m a V u n d l e . Z i k h o k e n e z i n y e i z i B o n d a u F u l u -

m e n t e a w a z i n i k a u m h l a B a k w a l a p h o e B l e k a n a , k a n t i k u -

k h o n e l i n y e i c a l a l a s e P a l m i e t f o n t e i n u F u l u m e n t e a l i n i k a

a 6 a T h e m b u a 6 a p h a n t s i k o P l a a t y i E l a n d , u M a y a n g e s i d u k o ^

K u k h o n e z i n y e i z i 6 o n d a e z i t h a t h u e z a n i k w a u m h l a B a k u _

N d o f e l a ; e z i B i n i z e z a m a B e l e u M a y i s e l a n o E i k i z a n a ; e s e s i -

t h a t h u n g u M b o m b o i H l u B i t a k w a X a B a .

A B a t u n d i 6 a y a k u p h a w u l a o k o k u B a n g e x e f a l e M f e c a n e

i z i z w e z o n k e e z a z i n g a z a n g e z i c h i t h e k e e N a t a l a z a z i n i k e l a

k u T f h a k a z a a s e z i B a n g a B a k w a Z u l u . K u n g o k o k e u m n t u

o v e l a e N a t a l a k u s i t h i w a n g u m Z u l u . U T J h a k a w a f a e n g e -

n a n y a n a B a z a u B u k h o s i B a t h a t h w a n g u m n i n a w a w a k h e

u D i n g a n a . N a y e w a l a e n g e n a n y a n a B a z a u B u k h o s i B a ­

t h a t h w a n g u m n i n a w a w a k h e u M p a n d e o t h e y e n a a k u b u b a

u B u k h o s i B a t h a t h w a n g u n y a n a w a k h e u C e t y w a y o , o z e l e

u D i n i z u l u , o z e l e u S o l o m o n , o z e l e u B e k u z u l u l o o B e k a d e

e 6 a n j e l w e n g u M f i y e n i .

N j e n g o k o u M a t i w a n e i n k o s i y a m a N g w a n e y a e h i t h w a

n g u T f h a k a , y a z a y a d i n g a i n g e n a n d a w o , u m h l a B a w a y o

o s i s i g x i n a , y a t h i y a k u v a o k o k u B a u T f h a k a u f i l e y a B u y e l a

k w a Z u l u y a y a k u z i n i k e l a k u D i n g a n a k o d w a u D i n g a n a

a k a z a n g e a m a m k e l e ; w a s u k a w a B u l a l a w a t h i m b a a B a n t u

B a k h e a z a a m a N g w a n e a s e l ’ e B a n g a m a Z u l u n a w o . L i t h i

i B a l i w a t h i p h a m b i k o k u B a a b u b e u T f h a k a e b a d w a n g a B a -

n t a k w a 6 o w a y o l e l a n g e l i t h i , “ N i n g i B u h l a n j e n g e k e n i l i -

6 u s e B a y e z a a B a z i n d l e 6 e z i k h a n y ’ i l a n g a , a B a a k h a i z i n d l u

n g o d a k a n j e n g e z i n k o n j a n e , i z i n y o n i z e z u l u ; l o B u s w a n g a -

6 0 , k i n i l o B u s t v a v g a a B a n t w a n a B a B a n t w a n a B e n u ”

A B a f u n ^ i B a y a k u p h a w u l a o k o k u B a n g o k w e l i B a l i , e l i

g a m a l o 6 u M f e n g u a s i l i l o g a m a l a m n t u o k a n y e g a m a l a n y a -

n g e n a k w i s i p h i n a i s i z v v e k w i z i z w e e z a c h i t h a k a l a n g e x e j a

l e M f e c a n e ; l e n t e t h o , “ s i n g a m a M f e n g u s i y a m f e n g u z a . ”

i y a f a n a n a l e n t e t h o s i y i s e B e n z i s a y o n a m h l a n j e i t h i , “ U y i -

n k o s i w e n a m n a n d i y i n j a y a k h o , ” K a n t i n o k o u m n t u e y i s e -

B e n z i s a n j e l e n t e t h o e n g a t h e t h i o k o k u B a u y i n j a o k u n e n e ,

k u 6 a u m n t u a k a n g a n g a n j a n t o n j e y i n t e t h o y o k u z i t h o B a

k u 6 a u m n t u e c e l a u n c e d o .

N g a k o o k o k e e l i g a m a l i t h i , “ s i n g a m a M f e n g u ” y a y i l i -

g a m a l o k u z i t h o B a , p h a v v u l a n g a l e n t o y o k o k u B a i n t o m b i

y a s e M b o a k u s o z e u y i v e i k h u z a i s i t h i , “ a m a M f e n g u ! ”

U y a k u v a i s i t h i , “ a m a B e l e ! ” “ m a Z i z i a m a h l e ! ” N g a k o

k e e l i g a m a a k u f u n e k i k u n a n y a t h e l w e k u l o n g o k u n g a t h i

a m a B e l e , n a m a H l u B i n a m a Z i z i n e z i z w a n a e z a t h i z a 6 u s a

p h a n t s i k w a w o z i z a l v v a l i n y a n g e e l i g a m a l i n g u M f e n g u ,

k u B e n g a t h i s e i s i s i d u k o s a B o e s o . Y a y e a s i n g a w o o n k e

a m a B e l e n a m a H l u B i n a m a Z i z i a m f e n g u z a y o ; n a n g a p h e z u

k o k o k w e z i n t s u k u u c a l u l w a n o - B u h l a n g a y i n t o e s e y i p h e l i -

s w a n g a p h a n d l e k w e z i d u k o n e z i t h a k a z e l o z o k u 6 i n g e l e l a

n o k u B u s a o k a n y e u k u 6 o n g a .

B e k u f a n e l w e k e u k u B a k u t h i x a k u t h e t h w a n g a m a B e l e -

H l u B i - Z i z i n e z i z v v a n a e z a 6 e z i B u s a p h a n t s i k w a w o k u t h i w e

n g a 6 a M b o k u 6 a B e n g a 6 a n t u a B a B e v e l a e M b o B o n k e i -

M b o e s e N a t a l a . ( P h o f u n g o k u e M b o s e i y i l e n d a w o k u -

t h i w a n g u M z i m k h u l u n g o k u . ) X a s i s o l o k o s i l i s e 6 e n z i s a

e l i g a m a l i k a M f e n g u l i y a k u s u k e l i z i n z e k w i z i z u k u l w a n a

e z i z a y o , I i B e n g a t h i l i g a m a I e n y a n g e e l a l i z a l a i z i z w e e z a c h i ­

t h a k a l a y i m f e c a n e , k a n t i k e n g o k u s e n y a n i s w e n i i n t s i n g i s e l o

y a l o , l i t h e t h a u m n t u o s e l ’ e h l i l e k w i s i m o s o 6 u n t u w a f i k e l e l a

k w i s i m o s o 6 u n j a .

I s i z i n z o s a 6 a B a n t u 6 a s e M b o a p h a e K o l o n i s a B a s e -

N g q u j w a i n x a l e n y e y a a k u m m a n d l a w a s e B o f o l o k u d e k u z e

e D i k e n i k u y e k u q a B e l a e H e w u . K a n t i n a p h e f e y a k w e -

N c i B a i z i t h i l i z a s e G c m v a , G a t y a n a , N g q a m a k h w e , T s o m o ,

n e n x a l e n y e y a k u C o f i m v a B a k u k h o l i s e I o n a e l i q e l a l a s e M b o .

N g e n t l a k u B o n g a B a T h e m b u k u z e k u t h i n g e z a n t s i u k u y a

k u t h i g a n g o h v a n d l e i B e n g a m a G c a l e k a .

I S A H L U K O 1 4 .

N g o k u k e s i z a k u k h e s e n z e a m a B a l a e n g w e n g e m i l i B o y e -

z i n d l u z o B u k h o s i B a m a G c a l e k a n a m a N g q i k a k u B a B e s e

s i y i c h a z i l e i m i n o m b o y a f i o y e z i n d l u z o B u k h o s i . K e k w i -

c a l a l e n d l u e n k u l u k a G c a l e k a k u k h o o m n y e u n y a n a o g a m a

l i n g u V e l e l o e k u p h u m e k u y e u n y a n a o g a m a l i n g u G x a B a .

L a m a G c a l e k a u k u B i z w a k w a w o k u t h i v v a n g a m a V e l e l o ,

o k a n y e n g a s i d u k o s i m b i k u t h i w a n g a m a G x a B a . K w i n d l u

y a s e k u n e n e u K h a v v u t a u z e l e u B u f u v v a z a u B u f u w a z a l a

u M a p h a s a i s i B o n g o s a l e n z a l a k u t h i w a n g a m a T s o n y a n a .

U H i n t s a k e y e n a e k u n e n e u n y a n a w a k h e n g u M t h i k f a k f a .

K e n g o k u s i z a k u t h e t h a n g e m i l i B o y o B u k h o s i B u k a F a f a B e

o k u k u n e n e k u k a P h a l o . U T a f a B e e n d l u - n k u l u u z e l e u -

M l a w u n o N d l a m b e n g o m f a z i o m n y e . K w e z i n y e i z i n d l u

w a z a l a u C e b o n o N u k w a . U C e B o k e w a b u b a e n g e k a B i

n a m n t w a n a k w a z a k e k w a t h a t h w a u D u f a n e u n y a n a k a -

N d l a m b e o k o k u B a a B e n g u n y a n a w a l o o n d l u k a C e B o . U -

M l a w u k e y e n a e n d l u - n k u l u u z e l e u N g q i k a e k u n e n e w a z a ­

l a u N t i m b o w a z a k e u N t i m b o w a b u b a e n g e k a B i n a m n t w a n a ,

k w a z a k e k w a t h a t h w a u A n t a u n y a n a w e n y e y e z i i n d l u z i k a -

N g q i k a w a y a k u B a n g u n y a n a k w i n d l u k a N t i m b o .

U N g q i k a k e y e n a e n d l u - n k u l u w a z a l a u S a n d i l e k w e z i n y e

i z i n d l u w a z a l a u M a q o m a n o T y h a l i ( n o A n t a l o o w a B e l w a

k w i n d l u k a N t i m b o ) . U N d l a m b e k e y e n a e n d l u - n k u l u

w a z a l a u M q h a y i e k u n e n e , w a z a l a u M h a l a k w e n y e i n d l u

w a z a l a u D u f a n e ( l o o w a B e l w a k w i n d l u k a C e B o ) . U N u k w a

k e y e n a w a z a l a u G a s e l a w a z a u G a s e l a e n d l u - n k u l u w a z a l a

u N c a n c a o w a B a n j e l w a n g u T o y i s e i s o k a - n q a n g i . U M a q o m a

k e y c n a u z e l e u T i n i n o Y a p h i n o M a p o l i s a . U T y h a l i k e

y e n a u z e l e u F i n i n o O B a i s i d u k o s a l e n z a l a n g a m a N g q i k a .

K o o n y a n a B a k a N d l a m b e u M q h a y i v v a z a l a u j a l i n o T a B a y i .

U M q h a y i k o d w a w a p h u l u k a n a n o B u k h o s i k u B a w a s u k a

w a n c c d i s a a B e L u n g u n g e m f a z w e y e z e m b c B a z a k e a B a n t u

B a m f i y a B a y a k u n g e n a k u M h a l a . K u n g o k o u k u z e u -

M h a l a a t h a B a t h e i s i h l a l o s o B u k h o s i B a k w a N d l a m b e . U -

M h a l a k e u z e l e u M a k i n a n a o l i w e l e n o M t J h a t f h e n i . U -

M a k i n a n a k e y e n a u z e l e u S i l i m e l a ( n o F a n e l e e k u t h i w a

u k u B u l i s w a k w a k h e “ A ! J o n g i c h a n t i . ” ) U D u f a n e k e

y e n a u z e l e u S w a z i n i n o S i y o l o . L e n z a l a k a D u f a n e i s i d u k o

s a y o k u t h i w a y i m i D u f a n e , i s i d u k o s e n y e i n z a l a k a N d l a m b e

k u t h i w a n g a m a N d l a m b e .

B a k h o k e n a B a n y e o o n y a n a B e z i n y e i z i n d l u z i k a T f h i w o ,

A m a g a m a a 6 o n g u G w a l i n o M d a n g e . U G w a l i k e l e l o n a

s o k a - n q a n g i l i k a T f h i w o ; u G w a l i w a z a l a u T i t i o z e l e u -

K h o B e l a , w a z a k e u K h o B e l a w a z a l a u M h a d e e n d l u - n k u l u ,

e k u n e n e w a z a l a u H a n i s i . U M h a d e k e y e n a u z e l e u Z w e n i

w a z a k e u H a n i s i w a z a l a u H l i n i . A B a z u k u l w a n a B a l e n z a l a

k e i s i d u k o s a B o k u t h i w a y i m i G w a l i k a T f h i w o . U M d a n g e

k e y e n a u z e l e u M a h o t e e n d l u - n k u l u , e k u n e n e w a z a l a u -

M a n t l a .

U M a h o t e k e y e n a u z e l e u F u n o ; u F u n o k e y e n a e n d l u -

n k u l u u z e l e u C e y a o z e l e u M a d o l o , w a z a e k u n e n e w a z a l a

u T o l a . U M a n t l a k e y e n a w a z a l a u B o t o m a n i . B o n k e k e

a B a z u k u l w a n a B a l e n z a l a i s i d u k o s a B o k u t h i w a y i m i D a n g e

k a T f h i w o . P h a y a k u P h a l o k u p h u m a o m n y e u n y a n a o g a -

m a l i n g u L a n g a o z e l e u N q e n o w a z a u N q e n o w a z a l a u -

S t o k h w e k w e n y e i n d l u . U N q e n o l o u z e l e u S o n t o . I s i d u -

, k o s a l e n z a l a k u t h i w a n g a m a M b a l u , p h o f u k u k w a t f h i w o

n o k u t h i w a n g a m a L a n g a .

U N g c o n d e k e n a y e u k w a n a B o a B a n y e o o n y a n a B e z i n y e

i z i n d l u . I g a m a l o m n y e u n y a n a n g u N t i n d e o z e l e u N g e -

t h a n i ; w a z a u N g e t h a n i w a z a l a u B a n g e o z e l e u C i k a ; w a z a

u C i k a w a z a l a u T J h a t f h u o z e l e u D y a n i T f h a t f h u . I s i d u -

k o s a l e n z a l a k ' u t h i w a n g a m a N t i n d e . O m n y e u n y a n a k a -

N g c o n d e n g u H l e k e . Y o n k e k e i n z a l a y a k h e k u t h i w a i s i -

d u k o s a y o n g a m a H l e k e . K a n t i k e i s i d u k o e s i f w a n k a t h e l a

y o n k e i n z a l a k a X h o s a e p h u m a k u T J h a w e k u t h i w a n g a -

m a T f h a w e a B a l u l w e n g e z i d u k o z a w o .

N g o k u k e s i z a k u k h e s e n z e a m a B a l a e n g w e n g o 6 u k h o s i

o B a m i s e l w a n g u K u m k a n i u P h a l o k u m n t u o B e n g e n g u y e

w a m n o m b o w o 6 u k h o s i , n t o n j e o w a y e l i p h a k a t h i e l i t h e m b e -

k i l e y o e l a l i s a l u s a i i n k o m o z e n k o s i e m a t h a a n g a . N g o k o -

m t h e t h o w e s i N t u n g e l o x e j a B e k u s i t h i x a k u k h o u m n t u

o n u k w a y o n g o b u g q w i f a n g a m a g q i f a a v u m i s a y o , i s i g w e B o

s i t h i m a k a B u l a w e . L o o m n t u e B e s u k e a n i k e l w e k w i m i s i l a

y e n k u n d l a u k u b a i m s e k w e l o p h a k a t h i l a l u s a i i n k o m o z e ­

n k o s i e m a t h a a n g a o k o k u B a l i m 6 u l a l e . I g a m a l a l o m p h a -

k a t h i y a y i n g u K h w a n e . E B e s i t h i k w a k u z i s w a u m n t u k u y e

o g w e t y e l w e u k u f a a t h i k w a B a B a m z i s i l e y o , “ H a m b a n i n i -

g o d u k e n d i n e y a m i m i n i e n d i z a k u m f i u l a l a n g a y o l o m n t u . ”

B e B e s i t h i B a k u m k a a B s t h u n y w a a a P o , a t h i e n d a w e n i y o k u B a

a m B u l a l e a m j i k e l i s e n g a p h a y a k w e h l a t h i a m n i k e i m v u m e

y o k u B a a z a k h e l e u n g q u p h a n t s i a m n i k e n o k u t y a . B o n k e

k e a B a B e g w e t y e l w e u k u f a w a y e f i a s i n d i s a n g o l o h l o B o , B a d a

I c e f i a a n d a f i a a n e e n t s a p h o e z i n k u l u .

K u t h e e k u h a m b e n i k w e x e f a k w a x a B a n a u K u m k a n i u -

P h a l o n e n d l a - m a f a y a k h e u G c a l e k a s a h l u l e l a n a i s i z w e

k w a l i w a y a z a i m p i k a G c a l e k a y a y i k h u l e l a e k a y i s e , w a z a k e

u k u m k a n i w a t h u m e l a i z i g i d i m i o k o k u f i a z i y e k u B i z a n a B a -

s e m a t h a a n g a o k o k u 6 a B a z e k u m n c e d a u y a B u l a w a n g u n y a -

n a w a k h e . B a k u f i k a k u K h w a n e a B a t h u n y w a , B a k u m x e l e -

l a o k o k u 6 a i n k o s i i y a m f u n a a y e ) u y i n c e d a n a n g o m n t u

a n g a 6 a u n a y e , w a f u n a u k u q o n d a o k o k u B a k u l w e l w a m a l u -

n g a p h i n a .

E a t h i 6 a k u m x e l e l a k e a B a t h u n y w a w a p h e n d u l a n g c l i t h i ,

“ H a m b a n i n i g o d u k e n i y e k u y i x e l e l a i n k o s i u k u 6 a n d i y a

k u f i k a n g o m s o n a l o o m n t u n d i y a k u B a n d i h a m b a n a y e ,

n d a y e n d i y a k u n g e n a n g e n k a l o e t h i l e ; z e n i y i q i n i s e k i s e

i n k o s i n g e l i t h i k u l o o n k a l o n d i y a k u n g e n a n g a y o k u y a k u -

g a 6 u k a i n k u n g u e m n y a m a n d a k u f i k a . ” E a t h e B a k u t h i q e -

l e l e a B a t h u n y w a a a B o u K h v v a n e w a k h u p h a i n t l a 6 a - m k h o s i

n g e z i g i d i m i z a k h e w a t h i m a z i b i z e a m a d o d a a w a y e w a s i n d i -

s i l e o k o k u B a e z e k u y e n g e n t s a s a n g o m s o e p h e t h e i z i k p v e q e

z a w o e x h o 6 e a p h e l e l a .

K u t h e k e n g e n t s a s a y e n g o m s o y a k u p h e l e l a i m p i y a k h e

u K h w a n e w a y i n i k a i l i z w i e l i t h i , “ N a m h l a n j e k e n d i n i c e l a

o k o k u 6 a n i y e k u z i B o n a k a l i s a k u K u m k a n i u P h a l o o k o k u B a

n i v u k i l e k v v a B a f i l e y o n g o k u y a k u l w a n e n k u l u y a k h e n i y o -

y i s e . ” A n d u l u k a k e a m a B u t h o k a K h w a n e a h a m b a s e l *

e d l o b a e B i n z a u m o y a . E a t h e k w i n k a l o a B a n g e n e n g a y o

a d l a a m a h l a n z a i z i d u m b u z a a l u t h o t h o p h a m b i k w a B o ,

y a d u n g e k a y a j - o x a i m p i k a G c a l e k a a y i k h u p h a i n y a t h i e k h a -

y a a m a B u t h o k a K h w a n e k u 6 a l a 6 a n z i m a i g a l e l o l a B o .

E m v e n i k o k u B a i c h i t h i w e i m p i k a G c a l e k a u K u m k a n i

u P h a l o w a c h a n g u z a w a y a k u K h w a n e n e m p i y a k h e . U t h e

x a e k u d e k u f u p h i k u y o k w a v a k a l i s w a i l i z w i e l i t h i , “ Y o n k e

i m i k h o s i m a i n y u k e l e e n k u n d l e n i k o m k h u l u 1 ” O k w e n e n e

y e e n j e n j a l o , y a t h i y a k u f i k a e n k u n d l e n i y a h l a l a i z i q h u n g e -

z i q h u n g o k w a m a B u t h o a y o , y a z a e k a K h w a n e i m p i y a h l a l e l a

B u c a l a . W a a n d u l a k e u K u m k a n i u P h a l o w a n g e n a e n d h v i -

n i .

K u B e m z u z u i n k o s i i n g e n e e n d l w i n i k w a p h u m a u m f a n a

e p h e t h e u g a g a l w e n k o s i w a l u t h i t h a c a p h a k a t h i k w e m i k h o s i

y a k o m k h u l u n e m p i k a K h w a n e . F . m v e n i k o k o y a p h u m a

i n k o s i e n d l w i n i , y a t h i k a n t i i g u f e u s i B a l w e n d w e p h a n t s i

k w e n g u 6 o y a y o , y a y a k u h l a l a e l u g a g e n i l a y o . Y a v a k a l a

i b e k i s a u m 6 u z o k u K h w a n e o t h i , “ Y i n i l e 1 U y i t h a t h e p h i

l e m p i i n i n z i k a n g a k a ? ” W a p h e n d u l a u K h w a n e n g e l i ­

t h i , “ N g a l a a m a g q w i f a n k o s i w a w u t h u m e l a k u m u s i t h i

m a n d i w a G u l a l e , M h l e k a z i O m h l e ! I m f o G e y a n d i k h u l e l a

k w a a l a o k o k u B a n d i w a B u l a l e . ”

“ N g o k o k c n d a w a t h a t h a n d a y a k u w a s i t h e l i s a n g a p h a y a

k w e h l a t h i n d a w a v u m e l a u k u B a a a k h e o o n g q u p h a n t s i , B a -

l a l e k u f i o , n d a B a p h a n o k u t y a , B a s u k a B a a n e e n t s a p h o , B a a -

n d a n k o s i y a m . N g a w o k e l o o m a g q w i p a k u n c e d a y o

n a m h l a n k o s i y a m . ” I t h e u k u q o k e l a i n k o s i v a t h i ,

“ K h w a n c ! m f o k a T h e B e ! S i z u k u l w a n a s i k a G q u n u k h w e -

6 e ! I m i k h w a y a k h o i k u d a l i l e o k o k u B a u B e y i n k o s i . S e

u y i n k o s i k e e n g a n g a m ’ u B u k h u l u n e s i d u k o s a k h o k e s e s i y a

k u B a s e s i s a m , s e u h T f h a w e ! ”

Y a t f h o k e i n k o s i y a p h a k a m a y a f h o l a o l u v a s i f i a l w e n d w e

i f i i l i f i h l e k u y o y a l u h l o m a e n t l o k o k u K h w a n e y a t h i ,

“ T f h a w e l i k a G q u n u k h w e B e ! ” L a d u m a i B a n d l a , y a q o -

k e l a k w a k h o n a n g e l i t h i i n k o s i , “ K h w a n e t h a t h a y o n k e l e

m p i y a k h o n e n t s a p h o y a y o u y e k u N g q i k a u t h i n d i t h i k u y e

m a k a k u n i k e u m h l a B a u B e n g o w a k h o n a B a n t u B a k h o , k o -

d w a u n g a B i k h o p h a n t s i k w a k h e . W e n a u y a k u B a y i n k o s i

e f i u s a a p h a k w e l i i K o m k h u l u . Y a t f h o i n k o s i y a m k h u p h e -

l a a m a d o d a a n g a m a p h a k a t h i a k h e u K h w a n e o k o k u B a a y e

k u m i s a 0 B 0 B u k h o s i .

K w a s u k e l a a p h o k e o k o k u B a i n z a l a k a G q u n u k h w e f i e

i f i e n g a m a T J h a w e . N a a B a k e o o k h o k h o n o o y i s e - m k h u l u

B a k a K h w a n e : — U y i s e k a K h w a n e n g u T h e l i e u m f o k a -

L u n g a n a , u L u n g a n a k e u z a h v a n g u N t i m b a n a a f i e }re n a

u N t i m b a n a e z a l w a n g u S i f u d e . U S i f u d e k e y e n a v i n t o

k a G q u n u k h w e 6 e . U K h w a n e y e n a w a z a l a T y a k h a o z e l e

u T f h a k a , w a z a k e u T f h a k a w a z a l a u C u n g w a . U C u n g w a

k e y e n a e n d l u - n k u l u w a z a l a u P h a t h o , e k u n e n e w a z a l a u -

K a m a , e q a d i n i w a z a l a u K h o B a .

K u t h e k e n g e l i x c f a u B u k h o s i B a B u p h e t h w e n g u P h a t h o

n o K a m a k w a f i k a a B a F u n d i s i B a m a N g e s i n e l i Z w i l i k a T h i x o

w a z a k e u K a m a n e N k o s i k a z i y a k h e B a l a m k e l a i l i Z w i n z u l u .

W a z a w a z i m i s e l a u k u l i f i y a l o n k e i s i k o l a k o w a B o l e s i X h o s a

a l a n d e l e u 6 u K r i s t u . K w a t h i n g a m i n i i t h i l e w a G o n w a

y e n a n e n k o s i k a z i v a k h e B e p h a k a t h i k o l u h l u l w a B a n t u a 6 a -

z a k u p h e h l e l e l w a , B a p h e h l e l e h v a k e k u n y e n e n k o s i k a z i

y a k h e .

W a t h i u K a m a n o k o a y i n k o s i n j e w a z i m i s e l a u k u n y a n i s e -

k a n g a n g o k u B a o m n y e w o o n y a n a B a k h e o m n c i n a n e o g a m a

l i n g u X h a n t i ( W i l l i a m S h a w ) w a d a w a B a n g u m f u n d i s i . K e

k w a B a k h o u k u n g a v i s i s a n i p h a k a t h i k u k a K a m a n o m k h u l u -

w a w a k h e u P h a t h o . B a z a k e B o o h l u k a n a , k w a B a k h o

i n x a l e n y e y a B a n t u a B a l a n d e l a u K a m a , k o d w a u n i n z i l o l u -

n t u I w a f i y e k a k u P h a t h o . U K a m a k e w e m a m g a n y a n a

k u m k h u l u w a w a k h e w a B u y a w a s u k a a p h o w a y a k u m a k u l e

n d a w o n g o k u k u t h i w a y i K a m a s t o n e e y a t h i y w a n g e g a m a

l a k h e n o M l u . W . S h e p s t o n e .

U P h a t h o k e y e n a w a h l a l a k u m h l a B a k a C h u n g w a o w a w u -

p h a n t s e u k u B a l i N g q u f w a l o n k e . K w i m f a z w e e y a y i p h a -

k a t h i k o H i n t s a n a m a N g e s i n g o l 8 3 5 , u P h a t h o w a y e n g u

“ n d i l e l e ” w a z i h l a l e l a e m h l a B e n i w a k h e ; k o d w a k w a t h i

n g e m f a z w e y e Z e m b e n g o l 8 4 6 k u s i l w a u N g q i k a n a m a ­

N g e s i , w e s u k a u P h a t h o k u m h l a 6 a w a k h e w a y a k u n c e d a

a m a N g q i k a a z e k e o o y i s w a a m a N g q i k a .

W a 6 o n i s a u 6 u k h a l i p h a o 6 u k h u l u u P h a t h o k u l o o m f a z w e

k u B a n a x a s e l ’ e z i n i k e l e a m a N g q i k a w a l w a e n c e d i s w a n g u -

m n i n a w a w a k h e u K h o 6 a w a B a n g o w o k u g q i B e l a u k u z i n i k e -

l a , n g a k o o k o k e a m a N g e s i a m B a m b a a m t h u m e l a k w i s i q i -

t h i e k u t h i w a y i R o b b e n I s l a n d n g a s e K a p a . W a B u y a a p h o

e s i q i t h i n i s e l ’ e k h u l i l e w a n i k w a i n x o w a e N d e v a n a ( F o r t

M u r r a y ) .

N a a s i k e i s i z u k u l w a n a s i k a P h a t h o : — N g u D i l i m a n o -

N a m b a n o M k h a n y a . I n k o s i k a z i k a K a m a y a y i y i n t o m b i k a -

N g q i k a u d a d e B o M a q o m a . K u l e m f a z w e y e Z e m b e u -

K a m a n a B a M b o B a n c e d i s a a m a N g e s i e k u t h e k e a k o y i s w a

a m a N g q i k a k u n y e n e m p i k a P h a t h o w a t h i n j w a u m h l a B a

k a P h a t h o w a z a k e u m 6 u * o w a m a N g e s i l o m h l a 6 a w a w u n i -

k a a 6 a c h i t h a k a l i a B a M b o ; n g u w o k e l o m h l a B a B a k u w o

a 6 a M b o e N g q u f w a o w a B e l w a i i n k o s i z a 6 o n g o k w e m i n o -

m b o y a z o .

K w a t h i k e n g e m f a z w e k a M l a n j e n i n g o l 8 5 0 u K a m a w a -

I w a n g o 6 u g O [ a o 6 u k h u l u n a 6 a n t u 6 a k h e 6 e n c e d i s a a m a -

N g e s i , w a w a g q o g q a a m a X h o s a n a k w i i n q a B a a y e z i f i h l e k u z o

z a m a h l a t h i . E m v a k w a l o o m f a z w e a k u B a o y i s i w e a m a ­

X h o s a u m B u s o w a m a N g e s i w a m p h a u K a m a k u n y e n a B a -

n t u B a k h e i s i q i n g a t h a s o m h l a B a u k u s u k e l a k u l o m l a m b o

u l i X e s i u k u y a k u m a n g o Q o 6 o q o 6 o . U K a m a w a y e n o o -

n y a n a a B a B i n i , u M a n i i n k u l u ( S a m u e l ) n o X h a n t i .

U M a n i w a z a l a u L u t h u l i n o N g a n g e l i z w e n o L w a n d i l e .

W a z a w a b u b a u M a n i u y i s e u K a m a e s a p h e t h e . K w a t h i

n g e n x a y o k u B a a m a k h w e n k w e k a M a n i a y e s e m a n c i n a n e

u B u k h o s i B a p h a t h w a n g u X h a n t i . Y e n a k e u X h a n t i w a -

b u b a e n g e n a m n t w a n a , 6 a z a u B u k h o s i 6 a p h a t h w a n g u N g a -

n g e l i z w e k u B a u T h a m s a n q a u n y a n a w o m k h u l u w a w a k h e

w a y e s e m n c i n a n e . U M a n i w a y e n o m n y e u m f a z i i n t o m b i

y a s e 6 a T h e n j i n i e y a z a l a u S o n g o l o o w a 6 e l w a i l i f a l i k a X h a n t i

U t h e e n g e k a b u b i w a y o l e l a u N g a n g e l i z w e n g e l i t h i u B u ­

k h o s i 6 u z e 6 u 6 u y e l e k u m n i n i - 6 o u T h a m s a n q a u n y a n a

w o m k h u l u w a w a k h e u L u t h u l i . A 6 a f u n d i 6 a y a k u p h a w u -

l a i n t o y o k o k u B a u m B u s o w a m a N g e s i w a m n i k a u K a m a l o

m h l a B a k u 6 a w a w u l u l a m e l a u m 6 u s o w a w o , o k w e s i 6 i n i

w a n c e d a k w i i m f a z w e o k o k u B a o y i s e a m a N g e s i .

<

I S A H L U K O 1 5 .

N g o k u k e s i z a k u k h e s e n z e a m a B a l ’ e n g w e n g e z i d u k o z e z i -

z w e z o l u N t u o l u k u m N e n o n o m P h e J e y a - N c i 6 a n e n x a l e n y e

y o l w a s e N a t a l a . P h a w u l a i n t o y o k u B a i z i d u k o e z i n g a m a g a -

m a o o y i s e n o o y i s e - m k h u l u , n o o k h o k o 6 a 6 a n t u a B a s u k e 6 a z i -

6 i z e n g a w o , k u B a B e n g u m n o m b o a B a p h u m a k u w o , n g o l u

h l o 6 o : — a 6 a p h u m a k u M h l o m i 6 a z i 6 i z a n g o M h l o m i i s i d u -

k o s a B o ; a 6 a p h u m a k u M a j o l a 6 a z i 6 i z a n g o M a j o l a , n j a l o -

n j a l o . Z a v e l a n j a l o k e i z i d u k o e z i , z a h l u k a - h l u k e n e n o -

k w a h l u k a - h l u k a n a n j e .

N a a z i k e : —

E z a d a T h e m b u .

1 . D l o m o , N t a n d e , H a l a , T a t o , B o m o y i , T o y i .

2 . G c i n a , N o k w i n d l a , Z i n g e l ’ i i n y a m a k a z i , G a B u l ’ u k h u l a .

3 . H e g e b e .

4 . M a y a , N t a n d e , C e d u m e ,

5 . M d l a n e .

6 . M g i q w a , J i k i j w a , M v a 6 a .

7 . M k h u m a , M a t f h a y a .

8 . M p a n d l a .

9 . M p e m v u .

1 0 . M q o m a , D l o m o .

1 1 . M v a l a .

1 2 . M z i m a .

1 3 . N c o t f h o .

1 4 . N d u n g w a n a , Q h w e / a , D i y a .

1 5 . N g x o n g o , N t s u n d u , ( a m a Q w a t h i ) .

1 6 . N t l o t f h a n e , N g a n t u m b e .

1 7 . N t / i l i 6 e , B a n q o .

1 8 . Q a d i .

1 9 . Q o c w a , T e l u , s i h l o b o s i k a j o j o , s i k a T h i y e k a , Z i k h a l i ,

M b i z a n a .

2 0 . Q w a m b i .

2 1 . Q w a t h i .

2 2 . X a n d e f e , M d i v a , M p a k a l a y a f i a n t u .

2 3 . Y i r a . 2 4 . M d a l a .

N a a z i k e i z i d u k o z a m a X h o s a .

C i f a , Q h a n k q o l o , T s w e t s w e , M h l a n t l u . ( n g o k u k a j a b a v u :

C i f a , Q h a n k q o l o , N c i 6 a n e , M h l a n t P e n d l o v u , N y e -

m b e z a n a , N t s w e n t s v v e , M h l o m l a l i d a l a - l i n e m p o n d o ,

B u t s o l o B e n t o n g a ) .

C e t h e , C h i z a m a . ( n g o k u k a j a b a v u : — C e t h e , C h i z a m a , .

N g c o k o , N k c e n k c e z a , B u f u m a ) .

J w a f a , M a z a l e n i , M a t i k a . ( n g o k u k a J a b a v u : — J w a f a ,

M t i k a , M a z a l e n i , S o n g c a n g c a j e , B u t s o l o B e n t o n g a ) .

K h w e m t e . ( n g o k u k a j a b a v u : — K h w e m n t a , G q a B a z a ,

S i g a d i , M e k a , M h l a n t l a , B u l a n a ) .

K w a y i . ( n g o k u k a j a b a v u : — K w a y i , o o j a m a , G a n d o -

w e n t J a B a , M a B a n d l a k a N o 6 e t h e l e k i l e , k a N t j u n t f ’

i h a m b a i s i m b a , k a M n t w a n ’ e n k o s i w a l i w a y i n t o m b i

u w u q a B e l e n i n a u m t h o 6 a u m h l e k a d e n j e k a G c i n i -

s v v a , k a P h a z i m a , N g c o n d e , T o g u , N k o m o z i k a -

B u t s o l o B e n t o n g a ) .

M p e h l a , C a B a J e , N k o m ’ e 6 o m v u . ( n g o k u k a j a b a v u : —

M p e h l e , C a 6 a t f h e , N y a v v o - z i B o m v u , D e n j i w o ) .

C h i s a n a , S i t h a t h u . ( n g o k u k a j a b a v u : — S i t h a t h u , C h i s a -

n a , N d e B e , K h o p h o y i , H a s e , M a h v a n a , S i t s u m o ) .

G q w a j u . ( n g o k u k a j a b a v u : — G q w a f u , m a G o f a k a -

M a n z i n i , k a Y a B a s e , a m a G q w a J u a m n y a m a n e e n k o -

m o z a w o , o o N k o m o z e n x e l e , z i k a K h a m l a n a , z i k a -

N o h i B a n e , z i k a N u s e , o o X h e l i t h a n g a , m a B a n d l a k a -

S i y a p h i . )

K h o m a z i , Q h i n e 6 e , G q u g q u . ( n g o k u k a j a b a v u : — K h o -

m a z i , Q h i n e B e , G q u g q u g q u , H a h a , D u k a n a m a h l a -

t h i ) .

M b a m b a , K f i l a , T h a n g a n a . ( n g o k u k a j a b a v u : — B a m b a

( Z o t J h o ) , K f i l a , T h a n g a n a , B o d l i n j a , H a y e n t ,

D z a n a , M a B a n d l ’ a k u l o Y o n o , o o F i t h i , o o M f e c a n e ) .

N t a k w e n d a , L e t h a . ( n g o k u k a j a b a v u : — N t a k w e n d a ,

L e t h a , L i b e l a , K h w a n g e f e , N k o m o z i m n y a m a ,

D l o b o y i , M b i t y a n a , M s i l a n d e l a , G q u f e g q u B e n i ,

N g c u w a , S u k u l ’ i z e m b e ) .

M f e n e , H l a t h i . ( n g o k u k a j a b a v u : — M f c n e , H l a t h i ,

L i s e , J a m b a s e , N o n o l i e , Z a n t s i , M a g w e n t f u ) .

N q a f w a n e . ( n g o k u k a j a b a v u : — N q a f w a n e , H i n t s a B e ,

G e j e , Z i d u l i , H l a B i l a w u ) .

N k a B a n e . ( n g o k u k a j a b a v u : — N k a B a n e , M a j e k e ,

N d l u n t j a , N o q a z a , B u q a , M a y e y e , N t f i n g a , M t h i -

w e m b o t y i , M f a z ’ o B e l e - n y e , M a B a n d l ’ a n g a l a l ’

e n d l e l e n i . )

N t l a n e . ( n g o k u k a j a b a v u : — N t l a n e , H l a m b a - n g o 6 u -

B e n d e - n d a y e k ’ a m a n z ’ e k h o , Z i q e l e k a z i , M f u s a n a ,

N d e n d e l a , G x i d i d i , N q a B a n e , D i n g i , M a d i k i z e l a ,

N k o m o z i k a N q a B a l e , z i k a P h a p h a n i , z i k a V u l e n d l i -

n i , M a k h a f u l ’ i n y a m a k f w a d a . )

N z o t h w a , N y e l e n z i . ( n g o k u k a j a b a v u : — N z o t h o , N y e -

l e z i ) .

T h u n z i . ( n g o k u k a j a b a v u : — T h u n z i , N g c o m b o l o ,

N t i B a n e , N t j u f i l e , N y h u k w a n a , H o m b a . )

T J ' h o n y a n e . ( n g o k u k a j a b a v u : — T f h o n y a n e , D i k i z a ,

S a w a ) .

Z a n g w a , K h w a l o . ( n g o k u k a j a b a v u : — Z a n g w a , K h w a l o ,

M l a n j a n a , N c u t h u , N a n t o , N y i k i l a , Q e t s e , H o B e s e ,

M s e B e , M q h a q h a f o - w e n t l a n j a n a ) .

M n g w e v u , T f h a n g i s a , S i k o m o , F u d u l u , Z u l u , ( n g o k u k a ­

j a b a v u : — M n g w e v u , Z u l u , M h l a t y a n a , S i k h o m o ,

T J h a n g i s a , S i n u k a , B o d l i n y a m a , k a S o g o n i , L a m l a -

n k u z i , L a l e q h i n g e n i , V i n y a m a , T u d u l u ) .

N g q o s i n i , G a B a , T h i t h i B a , C i h o f e , A B a n t u B o m l a m b o .

( n g o k u k a j a b a v u : — N g q o s i n i , G a B a , N d o k o , L a l a f e ,

5 7

C i h o j e , T i t i B a , M j o B i , M m n t u - w o m l a m b o , M s u t h u ,

M J w e j w e ) .

N y \ v a 6 e , M a m a l i , N d o n d e l a , G a t y e n i . ( n g o k u k a j a h a v u :

N y w a B e , G a t y e n i , N d o n d e l a , M a m a l i , M s e n g a n a ) .

S u k w i n i . ( n g o k u k a j a b a v u : — S u k w i n i , N k o m o , z i k a -

C h w a m a , Z e m b c l i b e w u l a , S o n k a n g u B o r o t o ,

N y a m a n g u F l e y i s i , M e l a n g u N a y i t u , T r o n g o y i -

v e n k i l e , N g q o n g q o y a m y i k a t a r a , M v a B a y a m y i k e -

t i l e , M n q a y i w a r n l i n q i n d i , N d i n g u - t i k i - a y i v u m a n i

n a p o k o t o ) .

T i p h a , B a y e n i , M a n z i m a d e . ( n g o k u k a j a b a v u : — T i p h a ,

B a y e n i , Y i w a , M a n z i m a d e ) .

T f h a w e , T J h i w o , N g c o n d e .

Z a n g w e , C h a y i . ( n g o k u k a j a b a v u : — Z a n g w e , N y i n a t a ,

C h a y a , J u n a t a , N t e l e l a , S i j a k u ) .

N a a z i e z a m a M p o t i d o m i s e i z i D u k o .

C w e f a . ( n g o k u k a j a b a v u : — C w e f a , G x a f a , S i y o y o ,

M a h l a h l a n a , V a m b a n a , P o t w a n a ) .

G c a g a . D o s i n i .

N q a B a f e . K p a n c o l o .

M l u n g w a n a . M a j o l a .

N g x a B a n i . M p i n g a .

X e s i B c . N j u z a .

N g c a n g a n e . N d i l a .

N a a z i k e e z a m a B e l e , o n k e a m a B e l e a n q u l a u L a n g a .

B i k a n i .

D l a m b u l o , D i B a n d l e l a , V a p h i , M n o m a n a , N o n g a l o .

G u d u .

K h u B o n i , T u k u t a , Q u n t a , S o n a n i , M b a n g a m b i , M c o n i r

N t e t y e .

M e m e l a , G a m b u , M s u t h u .

N t j a n g a s e .

N j T i t h i , M a d i 6 a .

Z o n d i , N d l w a n a , M h l o t f h a n a .

C a n z i 6 e . D o n g w e .

J w a f a , N d o n g e n i ,

K h a t h i t h i . I . u t f h a B a .

M k h o t h i . N t s i m b i .

S i n d a n e , P h a k a t h i .

N a a z i e z a m a Z i z i .

D l a m i n i . D l a n g a t h i .

G o q o l o . L a m y e n i , S i j a d u , S i k h a l o , J a m a .

L i m a k h o , S w e m e . M b a n j w a , M a B i , G e 6 a n e f M u l e n i ,

M p e t w a n e , N g u t a .

M a s a n g o , N z i t h a . M 6 o n i .

M i y a , G c w a n i n i , B i y a f i . M n t l w a n e , Z i 6 u l a .

M p a n g e l a . N d l a n g i s a , T h o l e , M w e l a n i .

N d l o v u , Z i t h a , M a k h a l u z a . N t s w e l e B a .

N z a b a , K f a n z a . T o l o , D l a n g a m a n d l a , Z u l u N g w e n y a -

n k o m o .

T f h e z i , T e n z a , F a k a t h i . M f e n e , M a l u k a z i , H l a t h i .

E z a m a M p e n i b e z e z i . a m a M p e m b e k e n g a m a H l u D i .

C i d e , S w a z i .

D l a m i n i w a n q a n g i , M t u n g w a , M a l u n g a , L o k o t h w a y o .

D o n t s a , M t u n g w a .

H l a n g e B i , D l a d l a .

J a l i , K h a m b u l e .

K h a m b u l e , M n c u B e , M z i l a n k a t h a , D J i y a n e .

K h a s i B e .

K h c s a , M b a n g u B a , N o z u l u , L u v u n o , M a n t s a y i , N t s i B o n g o ,

M t s e t s a n e , M n g u n i , M c h u m a n e , a B a n y e B a t h i n g u -

K h e s w a .

K h o z a .

K h u m a l o , D i B a n d k l a , L a n g a , V e z i , M d l e t y e .

L u B e l o .

M a 6 a s o .

M a d u n a , G u b e v u , K h a l i , N o k h a l a , M s u t h u , D f i y a n e .

M a k h u n g a .

M a s i n g i l a .

M a s i m l a .

M a s e k o , M z i m k h u l u , T o y i .

M a p h i s a .

M a y a , I ' a d e b e .

M a y a b a .

M b a m b o .

M a 6 e t h a , M b o n g w e , M b u y i s a , M v ’ c m n y g m a .

M d l u l w a .

M k h w a n e , S i g a s a , G a s a , M v e l a s e .

M k f a b e k f u .

A l l a m b o , M a z i b u k o , M d a k a n a , G u m b i , M n g w e , D l a d l a .

h l p i l a .

K l s i m a n g a , N o n k o s i , n o D l o m o , n o T h a b i z o l o , n o K h u k o

l o m h l a n g a n i s a , l a h l a n g a n i s a i n d l u y o D l o m o n a b a -

T h w a , M t h w ’ o l * t h u l i , S o n g o , n g i n g a m f u n g ’ u -

N o n k o s i n g i n g a m a n g a l a . S i z u k u l u s i k a M a f w a b a d a .

M t a m b o , N t e t h e .

M t h e m b u , N g o z a , Q h u d e n i , M v e l a s e , M k h u b u k e l i .

M v e m v e , G a s e l a , N d l o v u .

N a l a , N z i m a , M p e m b e , S i b e k u z a .

N d a b a .

N d l e l a , S i b e k u z a e s a b e k u z ’ e n k u n d l e n i k w a d a d e - b o y i s ’

e M t a m b o s c .

N d l o v u , M n t u n g w a , M a l u n g a , M s i , M h l a n g a .

N d u m o .

N d u n a , M h l u n g u .

N k a l a , M p h a n d a n a , V u m i s a .

N k o m o , N g u b e n i , M p e m b e .

N k w a l i M k h w a n a n z i , M a p h e l a .

N t f e n g e , L a m u l a .

N t s i n g i l a .

T a d e G e , M t h i m k h u l u , B u n g a n e , y i s e w a m a H l u G i .

S i k h o s a n a , L i n d a , M s i , M h l a n g a .

T h u s e , N c a m a s e , M v u l a n e , N c i l a j e .

T / h a b ' a l a l a , M t f e n g u , L u d o n g a , M a v u s o , S w a z i .

X a G a , N y a m b o s e , J o G e , G u m e d e , M t h e t h w a , M j o l i .

Z e n g e l e , T h i y a n e , Z u l u , M a h l a n g a G e z a , L i n d a , S i g o l a n a ,

D l o y i , M a k h a l a , M a h l a n g a G e z a , i n k o s i i z a n g o 6 u s o

e k h a y a , M a t h u n d ’ e n k u n d l e n i k u v e l ’ i t h o k a z i .

E z a m a Z o t j h o .

C a n d l o v u .

D e y i , N y a w o .

M b o t h o .

N g u t y a n a .

M a c h i .

M z i p h a z i , M a n c u .

M d l u l i .

N x a s a n a , M k h i w a .

E z a m a K h u z e .

D l a m i n i l u s i G a - l u k h u l u .

Z o n d i , D l a m i n i .

J i l i , M a s i n g a w o t h i , M a s e n g ’ a s i l e k e .

N a a z i e s a m a V u n d l e i z i D u k o . —

A m a V u n d l e l a n g a b e S u t h u n g e m v e l a a s e s i n y e s e z i z w e

z o G u k h o s i G o k u q a l a e L u s u t h u , a c h i t h w a 6 u 6 u k h o s i G a 6 a -

K w e n a G a c h i t h a k a l e l a k w a N g u G e n c h u k a , i n k o s i y a 6 a -

T h e m b u e v a y i n g u V u s a n i k a N d a G a a p h o k e k w a N g u G e -

n g c u k a 6 a f i k a G a s i q h a w u l a i s i j u G a e s a s i n x i t y w a n g a G e -

S u t h u G a t h a G a t h a u n d y u l o n o q w e m j a . I n k o s i y a w o n g u -

V o v a , n a a n k o w a c h i t h a k a l e l a e L u s u t h u , u G u k h o s i G a k h e

G a k u c h i t h w a n g u T u l u m e n t e e H e r s c h e l , u V o v a k e u z a l w a

n g u T y a l i , u T y a l i u z a l w a n g u G o b o z i o z a l w a n g u M k h u -

p h e n i , o z a l w a n g u G w a c a i n t o k a K h e t / h e . U K h e t f h e k a -

Z c m b e , u Z e m b e k a M d w a y i .

M h l o p h e .

M t h w a n e .

C e k w a n e .

G a d l u m a , T f h u t f h e .

D l u l a , N t o z a k h e .

M a n c i , W a G a n a .

N t u n z e l e .

X o l o .

N a a z i e z i n y e i z i d u k o z a m a V u n d l e .

B e b e z a . D u d u 6 e .

M n y e l e , N u n e .

N a a z i e z a m a B a c a i z i d u k o .

C h i 6 i s e . D z a n a .

G a m a d a . G e m a .

H l a n y a w o , M a j i y a . M a d z i k a n e .

M a s i k o . M b o n y a n a .

N g u z a . N o m g a n g a .

( N t l u m a y o ) . W u f e .

J a l i .

B u z i

F u l a t h c l i l a n g a

D e w u

M h u h u

S i d w a 6 a

M h l a n g a

M s i

N d l o v u

M a l u n g a

D l a m i n i

M t h i m k h u l u

I

1 . N c o B o 2 . r a d e 6 e

11 . D l o m o

i

2 . L u d w a l a

11 . N g w a n e

12 . Z u l u

M a l u l e k a M a q h u 6 e l a M a f w a 6 a d a

Z u l u M j o l i 1

N t i n i Z i d e | ( 1M k h u z a n g w e M s u t h u 1 . N g o 6 i z e m b e 2 . S i b e n y a 3 . V a p h i

M a n x e 6 a Z u l u M v e l a s e L u t / h a 6 a M a h l a p h a h l a p h a

1 S i l o N d a 6 a z a n d i l e M a t o m e l a

1 1 N c w a n a D i B a

M a j i v i 1 . N k o n k o 2 . M x o k o z e l i N k o n z o m b i M g w e B o

Z e c h a r i a h N k u n k a S i h e n v a I I

S t w a y i

B u n g a n e

1 . M t h i m k h u l u I I 2 . M p a n g a z i t h a 3 . M o n a k a l i 4 . Z i n g e l w a k o

|________________________________________________________________________________________ Z i 6 i |_______________________

1 j j | F u 6 a | |

1 . S i d i n a n e 2 . S p h a m b o 3 . M k h a t f h a n e 4 . M e h l o m a k h u l u |_____________________ l . M a p h a p h u 2 . N d o n d o

Z i 6 i M o n a r e S i s u s a ( ( L o p h u M 6 u l a w a

___________________________________ _____________________________________________________________________________________________________1 * N c a y w a 2 . S h a d Z i 6 i M c a n d i N z i m e n d e

1 . L a n g a l i B a l e l e 2 . L u d i d i 3 . M h l a m b i s o 4 . M a g a d l a 5 . L u t h u l i 6 . L u z i p h o

S i y e p h u

IM t h u n z i

IT a t a z e l a

P H A W U L A : U m l i 6 o u k u y a e k u n e n e y i n d l u y a s e k u n e n e .

U L a n g a l i B a l e l e u z a l w a n o L u d i d i n o M h l a m b i s o . U -

B u n g a n e u z a l w a n o M w a y i l e o w a y a e L u s u t h u . K u y e k e

k w a p h u m a o o y i s e - m k h u l u k a M J w e f w e i n k o s i e n k u l u y e -

l a s e L u s u t h u .

K w i n d l u e n k u l u y a m a r a w u l e u m n o m b o u m i n g o l u h l o B o :

M a f w a f i a d a

M e m a

M a f u

Z u l u

M s i t h i ( n a a n k o e m h l a B e n i w a k h e w e f a m a e M a d a d i y e l a )

M l i z a n e ( l o y e n a n g u y i s e w e n k o s i k a z i k a M a s i l a N d a w o

O w a k u l o K . K . N c w a n a

K h a l i

N k o n z o m b i

N c w a n a

N d a 6 a z a n d i l e

M v e l a s e

N g o 6 i z e m b e

M a j w a B a d a

Z u l u

T a d e B e

M t h i m k h u l u I

M a l u n g a

N d l o v u

M s i

M h l a n g a

S i d w a B a

M h u h u

D e w u

F u l a t h e l i l a n g a

E u z i

nDau weencwacuj.

u m n o m b o u m i n g o l u h l o B o :

E u z i

F u l a t h e l i l a n g a

D e w u

M h u h u

S i d w a B a

M h l a n g a

M s i

N d l o v u

M a l u n g a

D l a m i n i I

T a d c B e

Z u l u

M a f w a B a d a

N g o B i z e m b e

M v e l a s e

N d a B a z a n d i l e

N c w a n a

N k o n z o m b i

K h a l i

Z i z i

I

D w e 6 a

D l a m i n i

N d l o v u L a m y e n i

Z i t h a X u z a

M a k h a l u z a T e n q w a

X h a l i a d i y a M f a w u

1

M k o n e

I

l

N j o k w m i

I

M a x h w a y a n a

1

W u l a n a

i

F u n d a k u E i i D a 6 i

1

N g c o n g o l o ( e X o l o B e ) L i w a n i

1

A d a m

J a j i

M o n g a m e l i P h a t h o , M t h w a

IS a m s o n