!amm - dpu ·...

วารสารนเทศศาสตรธรกจบณฑตย

ปท 13 ฉบบท 2 กรกฎาคม - ธนวาคม ประจ�าป 2562

158

การสอสารเพอการสบทอดและพฒนาการทองเทยวอยางยงยน กรณศกษา ประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอด*,**Communication for Inheriting and Sustainable Tourism Development: A Case Study of Bun Phawet Festival in Roi Et

ประภาภรณ รตโน*** Prapaporn Ratano****

บทคดยอ

การวจยเรองการสอสารเพอการสบทอดและพฒนาการทองเทยว

อยางยงยน กรณศกษา ประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอด มวตถประสงค

เพอศกษาบทบาทหนาทของประเพณ กระบวนการสอสารเพอสบทอด

และการสอสารเพอพฒนาการทองเทยวประเพณบญผะเหวด จงหวดรอยเอด

อยางยงยน โดยใชระเบยบวธวจยเชงคณภาพโดยวธการสมภาษณเชงลก

การสนทนากลม และการสงเกตแบบไมมสวนรวม

ผลการวจย พบวา บญผะเหวดมบทบาทสบเนองดานศาสนา

การสรางสายสมพนธ การอนรกษสบสานภมปญญา บทบาทคลคลายดานความ

งดงามของความเปนทองถนอสานและการคลคลายอนเกดจากการปรบ

ประยกต บทบาทเพมใหมดานการทองเทยว พนทในการน�าเสนอตวตน พนท

*วนทรบบทความ 24 กนยายน 2562; วนทแกไขบทความ 20 พฤศจกายน 2562; วนทตอบรบบทความ 11 ธนวาคม 2562**งานวจยนไดรบการสนบสนนทนวจยจากส�านกคณะกรรมการการวจยแหงชาต (วช.)***อาจารยประจ�าสาขาวชาการประชาสมพนธ คณะศลปศาสตรและวทยาศาสตร มหาวทยาลยราชภฏรอยเอด ชองทางการตดตอ : 043 556 111 หรอ [email protected]****Lecturer, Public Relations Major, Faculty of Liberal Arts and Science, Roi Et Rajabhat University, Roi Et, Thailand, Telephone 043 556 111 E-mail: [email protected]



159

น�าเสนอความคดสรางสรรค การสอสารเพอการสบทอดประเพณบญผะเหวด

จงหวดรอยเอด ผสงสารอยในทกระดบของสงคม เนอหาทท�าการสอสารมทง

ความหมายเดม และการสรางความหมายใหม ผานชองทางการสอสารหลาก

หลายโดยเฉพาะสอสงคมออนไลน มการปรบกจกรรมเพอสรางผ รบสาร

กลมเยาวชน อยางไรกตามการสอสารจะตองสอสารรปแบบและความ

หมายควบคกนไป การสอสารเพอพฒนาการทองเทยวประเพณบญผะเหวด

อยางยงยนสามารถสอสารในรปแบบ Phawet PASUK Model (ผะเหวด

พาสข) ประกอบดวย การมสวนรวม การสรางสรรคกจกรรม การเลาเรอง

การสะทอนเอกลกษณ และการถายทอดองคความร เพอใหบญผะเหวด

กลายเปนพพธภณฑทมชวตและน�าไปสการทองเทยวอยางยงยน

ค�าส�าคญ: การสอสารเพอการสบทอด / การทองเทยวยงยน / บญผะเหวด



160

Abstract

Communication for inheriting and sustainable tourism

development: A case study of Bun Phawet festival in Roi-Et

has four objectives 1) study roles of Bun Phawet festival,

2) to investigate communication for inheriting process,

3) to identify communication for inheriting and sustainable tourism

development. The data collection in this qualitative method

were from in-depth Interview, focus group, and non-participant

observation.

The research findings showed that Bun Phawet has a

continuous role in religion, relationship building, conservation and

preservation of wisdom, unravel role in the beauty of the local E San

style and the relief from the adaptation, New role in tourism, area for

present yourself and creative area. Communication for maintaining

Bun Phawet festival in Roi-Et has sender at every level of society.

The massages of the communication have both the original mean-

ing and creating new meanings through various communication

channels, especially social media and activities to create youth

recipient. However, communication must communicate forms

and meanings together. Communication process for sustainable

tourism development, Bun Phawet festival can communicate in

the form of Phawet PASUK model consists of participation, activity



161

creation, storytelling, unique reflection and knowledge transfer to

make Bun Phawet become a living museum and lead to sustainable

tourism.

Keyword: Communication for Inheriting / Sustainable Tourism /

Bun Phawet



162

บทน�า

บญผะเหวด หรอบญพระเวส บญเดอนสของชาวอสาน เปนหนงใน

ประเพณทส�าคญในฮตสบสอง บญผะเหวดเปนการท�าบญเพอเปนเครอง

ระลกถงชาตตาง ๆ ขององคพระสมเดจพระสมมาสมพทธเจาททรงบ�าเพญ

บารมครงยงใหญของพระโพธสตวกอนทจะตรสรเปนพระสมมาสมพทธเจา

ในครงททรงอบตเปนพระเวสสนดร เดมสาระส�าคญของการจดงานบญผะ

เหวด คอ การฟงเทศนเรองพระเวสสนดรชาดกหรอเทศนมหาชาตซงมทงหมด

13 กณฑ ใหจบภายในวนเดยวเพอเปนการระลกถงการบ�าเพญเพยรอน

ยงใหญดวยวธบรจาคทานหรอทานบารมอนถอเปนการบ�าเพญบารมชาต

สดทายหรอมหาชาตของพระองคกอนจะตรสรเปนพระพทธเจา ปจจบนงาน

บญผะเหวดเปนงานบญยงใหญของชาวอสานทมการจดในหลายพนททง

ในเขตต�าบล อ�าเภอ และจงหวด จงหวดรอยเอด จงหวดทางตอนกลางของ

ภาคอสานไดชอวาเปน เมองเอกแหงพระพทธศาสนาในอนาคต (หนงสอท

ระลกงานบญผะเหวด,2543) จงหวดรอยเอดเปนจงหวดทเปนดนแดนแหง

พทธศาสนาของอสานตอนกลางมวดวาอาราม เจดย ทสะทอนใหเหนถง

ความศรทธาความเชอมนในพทธศาสนาอนแขงแกรง อกทงในพนทตาง ๆ

ของจงหวดรอยเอดไดมการจดงานประเพณทง 12 เดอน ดงทปรากฏในฮต

สบสองของชาวอสาน อยางไรกตามในอดตจงหวดรอยเอดไมไดมประเพณ

ใดทถกยกขนมาเปนประเพณประจ�าจงหวด จนถงป พ.ศ.2534 มมตใหจด

งานประเพณบญผะเหวดขนมาเปนประเพณประจ�าจงหวด จากความเปน

มาของการจดงานบญผะเหวดในยคเรมตนจะเหนไดวามทงแนวคดของการ

สบทอด รกษา และแนวคดเรองการสรางประเพณอนเปนเอกลกษณของชาว

จงหวดรอยเอด



163

เ มอพจารณาบญผะเหวดใหกลายเปนสอในมมมองทาง

นเทศศาสตรแลวจะพบวายงมอกหลายมตทนาสนใจเกยวกบการศกษา

เรองบญผะเหวด ซงผ วจยสนใจศกษาเกยวกบกระบวนการการสอสาร

วฒนธรรมเชงรกทถกน�ามาใชกบบญผะเหวดเพอรองรบลกษณะบรบท

ทางสงคมวฒนธรรม การเมอง และเศรษฐกจทเปลยนแปลงไป ระยะเวลา

ทผานมานนการจดงานบญผะเหวดของจงหวดรอยเอดมการเปลยนแปลง

ไปตามยคสมย รวมถงกระบวนการสอสารความหมาย ลกษณะการการจด

กจกรรม การใชการสอสาร บทบาทและคณคาของบญผะเหวดตอทองถน

ตอประชาชนชาวรอยเอดยงคงถกสงผานมาอยางครบถวนหรอคงไวแตเพยง

รปแบบแตคณคาไดหลนหายไป

การศกษาเกยวกบกระบวนการวฒนธรรมเชงรกของบญผะเหวด

อนประกอบดวย 3 สามสวนหลก ทผ วจยตองการไขขอสงสยขอค�าถามท

ถกตงขนกบบญผะเหวดเสมอมา ผ วจยสนใจศกษา คอ บทบาทหนาทของ

บญผะเหวดประเพณประจ�าจงหวดทจดอยางตอเนองไดมการเปลยนแปลง

บทบาทหนาทหรอคณคาของบญผะเหวดหรอไม มบทบาทใดบางทยง

สบเนอง ไดรบการคลคลาย หนาทเพมมาใหม หรอสญหายไป รวมถงม

กระบวนการในการสอสารเพอพฒนาการทองเทยวประเพณบญผะเหวดส

การทองเทยวทยงยน ขอมลจากการวจยในครงนจะเปนประโยชนอยางยงตอ

การน�าไปใชเปนแนวทางในการธ�ารงรกษาประเพณอนดงามอยางครบถวน

ทงรปแบบ คณคา และการประยกตศาสตรดานนเทศศาสตรในการสอสาร

เพอสบทอดประเพณ การทองเทยวทยงยนทสงเสรมมตทางเศรษฐกจควบค

กบการพฒนาดานวฒนธรรม



164

วตถประสงค

1. เพอศกษาบทบาทหนาทของประเพณบญผะเหวด จงหวดรอยเอด

2. เพอศกษากระบวนการสอสารเพอสบทอดประเพณบญผะเหวด


3. เพอศกษาแนวทางการสอสารเพอพฒนาการทองเทยวประเพณ

บญผะเหวด จงหวดรอยเอดอยางยงยน

ขอบเขตการวจย

การวจยครงนเปนการวจยเชงคณภาพในพนทจงหวดรอยเอด กรณ

ศกษาประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอดเทานน และชวงเวลาในการเกบ

ขอมลอยชวงการจดประเพณบญผะเหวดป 2562

ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1. หนวยงานทเกยวของสามารถน�าผลวจยประยกตในการสอสาร

เพอการสบทอดประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอด

2. หนวยงานทเกยวของสามารถน�าผลวจยไปพฒนาการสอสารเพอ

ใหเกดการทองเทยวยงยนกอใหเกดผลดานสงคม และเศรษฐกจ

3. สามารถเปนแนวทางดานวชาการในการศกษาแบบบรณาการ

ระหวางการสอสาร สอประเพณ และการทองเทยวอยางยงยน



165

แนวคดทฤษฎทเกยวของ

งานวจยนใชแนวคด ทฤษฎมาเปนกรอบในการศกษาเพอตอบ

วตถประสงคในการวจย โดยกรอบใหญของแนวคดทใชในการศกษาวจย

คอ แนวคดการผลตซ�าทางวฒนธรรม แนวคดบทบาทหนาทของสอประเพณ

และแนวทางในการสอสารเพอการสบทอดทยงยน ซงกาญจนา แกวเทพ และ

สมสข หนวมาน (2551) จะไดใหแนวทางในการวเคราะหกระบวนการผลต

และผลตซ�าทางวฒนธรรม อธบายเพมมเตมถงกระบวนการผลตและผลตซ�า

ทางวฒนธรรมทง 4 ดาน ไดแก 1) ดานการผลต วฒนธรรมแตละวฒนธรรม

ลวนมแหลงทมา เสนทางการใหความหมายการศกษาในดานการผลต คอ

การศกษาวาใครเปนผสราง การใหความหมาย การถายทอดความหมาย

ทสามารถสรางความเขาใจทตรงกนทงผผลตและผ รบ 2) ดานการเผยแพร

วฒนธรรมทถกผลตขนในแตละสงคมผผลตวฒนธรรมนนมวธด�าเนนการ

เพอเผยแพรวฒนธรรมนนใหเปนทรบร ในแตละกลมสงคมจะมการแบงปน

ความหมายดวยวธการตางกนไป โดยมเปาหมายเพอใหสมาชกในกลมสงคม

มพฤตกรรมตามวตถประสงคของผผลตวฒนธรรมนน 3) ดานการบรโภค

พจารณาในมตของการรบรวฒนธรรม การรบรของสมาชกในสงคมทเขาไป

มสวนรวม ทงนการรบรความหมายอาจแตกตางกนตามความสนใจ ความร

อารมณ ประสบการณการสงสมทางวฒนธรรมของแตละบคคล 4) ดานการ

ผลตซ�า เมอวฒนธรรมถกผลต เผยแพร และบรโภค กระบวนการส�าคญท

จะท�าใหวฒนธรรมด�ารงอยอยางตอเนอง คอ การผลตซ�า การแลกเปลยน

ขอมลขาวสารของสมาชกในสงคมทเกดขนอยตลอดเวลาและความกาวหนา

ของเทคโนโลยการสอสาร ความสมพนธของคนในสงคม การสอสารผานสอ

บคคลหรอชองทางการสอสารตาง ๆ ลวนเปนการเสนทางของการสงตอทาง



166

วฒนธรรม ผ วจยใชแนวคดการผลตซ�าทางวฒนธรรมมาใชในการวเคราะห

การสอสารเพอการสบทอดประเพณบญผะเหวดของจงหวดรอยเอด

การสรางแนวทางการปรบประยกตเพอใหเกดการผลตซ�าใหคงอยในรนตอไป

นอกจากนยงใชแนวคดเกยวกบบทบาทหนาทของสอพธกรรม

อนหมายถงคณสมบตของสอพธกรรมในการศกษานผศกษาตองการศกษา

บทบาทหนาทของประเพณ ซงแบงไดเปน 4 ประเภทคอ 1) หนาทสบเนอง

หมายถง หนาทของบญผะเหวด จงหวดรอยเอด ทสบตอมาจากอดตจนถง

ปจจบน 2) หนาทหายไป หมายถง หนาทของบญผะเหวด จงหวดรอยเอด

ทหายไปในปจจบน ทงนเนองจากบรบทสงคมวฒนธรรมเปลยนแปลงไป

3) หนาทคลคลาย หมายถง หนาทของบญผะเหวด จงหวดรอยเอด คลาย

ตวหรอขยบตวออกไปไมเหมอนเดมทงหมดเปนการปรบประยกตตนเอง

รวมถงบางสวนทคงเดมหรอลดขนาดตนเองลงมา 4) หนาทเพมใหม หมายถง

ความสามารถหรอศกยภาพของบญผะเหวด จงหวดรอยเอด ซงอาจจะเกด

จากศกยภาพของประเพณงบญผะเหวด จงหวดรอยเอด ในการแกไข หรอสง

เสรมสนบสนนใหเกดการพฒนา การเปลยนแปลงบางมตในสงคม

วธการด�าเนนการวจย

การวจยครงนด�าเนนการวจยเชงคณภาพโดยวธการสมภาษณ

เชงลก การสนทนากลม และการสงเกตแบบไมมสวนรวม การสนทนากลม

การสมภาษณเชงลก ผวจยใชวธการเลอกกลมตวอยางแบบเจาะจง

จากหนวยงานในจงหวดทมความเกยวของในการจดงานประเพณบญผะเหวด

จงหวดรอยเอด 4 หนวยงาน ไดแก ส�านกงานวฒนธรรมจงหวด หอการคา

จงหวดรอยเอด ส�านกงานประชาสมพนธจงหวดรอยเอด และส�านกงานทอง



167

เทยวกฬาจงหวดรอยเอด เพอใหทราบขอมลทเกยวของกบการจดงานและ

น�าไปสการเลอกกลมตวเองในการสนทนากลมตอไป

การสนทนากลม แบง ออกเปน 3 กลม ดงน

กลมท 1 หนวยงานทเกยวของ เกณฑในการเลอกหนวยงาน คอ

หนวยงานทมภาระงานทเกยวของกบการจดงานประเพณบญผะเหวด ผวจย

ใชการเลอกผสนทนากลมดวยวธการเจาะจง และวธการลกโซ (Snowball

sampling) เพอใหไดบคคลทมความเกยวของโดยตรงกบการปฏบตงาน

โดยใชขอค�าถามปลายเปดในประเดนค�าถามทเกยวของกบบทบาทหนาท

ของประเพณบญผะเหวด การสอสารเพอการสบทอด และแนวทางในการ

พฒนาการสอสารเพอการสบทอดประเพณบญผะเหวด จงหวดรอยเอด

ประกอบดวย เทศบาลจงหวดรอยเอด ส�านกงานจงหวดรอยเอด ส�านกงาน

ทองเทยวและกฬาจงหวดรอยเอด ส�านกงานวฒนธรรมจงหวด นกวชาการ

สมาคมธรกจการทองเทยวจงหวดรอยเอด สภาวฒนธรรมจงหวดรอยเอด

วทยาลยนาฏศลปจงหวดรอยเอด สอมวลชน

กลมท 2 ผ วจยใชเกณฑชวงอายและการมสวนรวมกบบญผะเหวด

โดยกลมตวอยางทเขารวมสนทนากลมอยในชวงอาย 30-34 ป จ�านวน 3 คน

35 - 40 จ�านวน 3 คน 40 – 45 ป จ�านวน 2 คน และมากกวา 50 ปจ�านวน 2

คน ทงนการเลอกกลมตวอยางทอยในชวงอายแตกตางหลากหลายเนองจาก

แตละชวงอายจะมประสบการณรวมกบประเพณบญผะเหวดทแตกตางกน

ตามบรบทของยคสมยทเปลยนแปลงไป

กลมท 3 เยาวชนในจงหวดรอยเอด ผ รวมสนทนากลมเปนตวแทน

จากสภาเดกและเยาวชนจงหวดรอยเอด ทก�าลงศกษาในระดบมธยมศกษา

จ�านวน 5 คน และกลมเยาวชนระดบอดมศกษา จ�านวน 5 คน



168

ผลการวจย

1.บทบาทหนาทของประเพณบญผะเหวด จงหวดรอยเอด

บทบาทหนาทของประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอด จากการเกบ

ขอมลทงการสมภาษณ การสนทนากลม พบวา บทบาทหนาทของบญผะเหวด

สามารถแบงได 4 บทบาท ดงน บทบาทสบเนอง บทบาทคลคลาย บทบาท

เพมใหม และบทบาทหายไป ผ วจยสามารถสรปเปน 2 ยค คอ กอนและหลง

จากป 2534 ซงประเพณบญผะเหวดถกจดใหเปนประเพณประจ�าจงหวด

ตารางท 1 บทบาทหนาทของประเพณบญผะเหวด จงหวดรอยเอด

ผลการวเคราะหตามตนไมแหงคณคาของประเพณบญผะเหวด

วเคราะหตามองคประกอบของตนไมแหงคณคาตามแนวดง ทประกอบสวน

ทมองไมเหน คอ ราก และสวนทมองเหน คอ ล�าตน ดอก ใบ ผล ซงราก

หมายถง สวนทเปนคณคาหรอเนอหาสาระของประเพณ ซงปรบเปลยน ได



169

ยาก รากของประเพณบญผะเหวดของจงหวดรอยเอด ไดแก ความเชอของ

ประเพณบญผะเหวด ล�าตน หมายถง สวนทยดรากเอาไวใหมนคง คอ ล�าตน

ทมแกนส�าคญอยภายใน ไดแก ทมา เทศนมหาชาต ความเชอทยดโยงกบ

ศาสนา เปนตน ดอก ใบ ผล หมายถง สวนทเปนรปแบบ องคประกอบยอย

ของพธกรรม ซงปรบเปลยนได เชน กณฑจอบ กณฑหลอน เครองฮอย เครอง

พน พธกรรม ธงผะเหวด เปนตน

2.กระบวนการสอสารเพอการสบทอดประเพณบญผะเหวด


ผสงสาร (sender) กระบวนการสอสารเพอการสบทอดประเพณ

บญผะเหวด จงหวดรอยเอด ผสงสารอยในทกระดบ และทกสถาบนโดยเรม

จากหนวยเลก ๆ ในสงคม คอ ครอบครว พอ แม คนเฒาคนแกในครอบครว

ผประกอบพธกรรม คอ พระสงฆ สถาบนการศกษา คอ โรงเรยน และหนวย

งานราชการในทองถน

เนอหาสาร (Message) เนอหาสารทผสงสารสงไปยงผ รบสารแตก

ตางกนตามสถานะของผสงสาร ผสงสารทอยในครอบครวจะเปนถายทอด

แนวคดวาบญผะเหวด คอ งานบญประจ�าปของจงหวด สวนเนอหาสารของ

หนวยงานราชการนนจะเนนทการประชาสมพนธเพอใหคนในทองถนเขามา

มสวนรวม และการประชาสมพนธกบนกทองเทยวเพอใหมาทองเทยว โดยม

วตถประสงคเพอใหเกดการมสวนรวม และแสดงใหเหนวาบญผะเหวดเปน

ประเพณทเปนเอกลกษณของจงหวดรอยเอด จงหวดรอยเอดยงไดสราง

การจดจ�า ดวยสโลแกนของงานบญผะเหวด “กนขาวป น เอาบญผะเหวด

ฟงเทศนมหาชาต” เพอสอสารเกยวกบการท�าบญ กนขาวป น การฟงเทศน

มหาชาต อยางไรกตามเนอหาสารทเกยวของกบบญผะเหวด กลมเยาวชน



170

จะนกถงขาวป น แตกยงมขอสงสยในแงของความหมาย ความส�าคญของ

ประเพณ ผ วจย พบวา มการสอสารดวยการสรางความหมายใหมทเพมขน

จากปทผานมา ในการแหกณฑหลอน ดวยการจดงานยงใหญดวยจ�านวน

คนทเขารวมจากทกชมชน โดยการประสานจากหนวยงานปกครองในพนท

ทงในระดบอ�าเภอ ต�าบล หมบาน โดยการสรางความหมายใหมนมหนวย

งานภายนอกเขามาสนบสนน

ชองทาง (Channel) ชองทางการสอสารเพอการสบทอดประเพณ

บญผะเหวด จงหวดรอยเอด ผวจยพบวา มการใชสอหลากหลาย โดยสอสารผาน

สอมวลชนทงสอมวลชนในทองถน และสอมวลชนสวนกลาง สอสงคมออนไลน

สอบคคล สอสงพมพ สอเคลอนท สอกจกรรม สอการแสดง การถายทอด

สญญะผานสอวตถ ซงมผลตอการรบรของผ รบสารทเปดรบสอแตกตาง

กนตามความสนใจ รวมถงมการเลอกใชสอแตกตางกนตามวตถประสงค

เชน การเปดเพจทาง Facebook เพอเปนชองทางในการสอสารเพมเตม และ

เปนเทคนคในการกระตนใหคนรนใหมเขามารวมงานบญประเพณ

ผรบสาร (Receiver) ผ รบสารของการสอสารเพอการสบทอด

ประเพณบญผะเหวด จงหวดรอยเอด แตกตางกนตามสถานะ วตถประสงค

ของผสงสาร โดยคนในชมชนครอบครว คนเฒาคนแก ผ รบสารจะเปนคนใน

ครอบครว ลกหลาน ผ รบสารของพระสงฆ คอ พทธศาสนกชนทวไปทศรทธา

ในพระพทธศาสนา และผ รบสารของหนวยงานราชการ คอ ประชาชนทวไป

ทงคนทอยในทองถน สอมวลชน และกลมนกทองเทยวเปาหมายทงชาวไทย

และชาวตางประเทศ ซงการจดงานบญผะเหวดในป 2562 มเพมเตมสวนของ

กจกรรมส�าหรบเดกและเยาวชนโดยเพมกจกรรมทดงเดกและเยาวชนเขามา

มสวนรวมเพอใหเกดการซมซบเรองบญผะเหวด



171

ผลการศกษายงพบวา การสอสารในชวงกอนและหลงป 2534 ทบญ

ผะเหวดถกจดใหเปนประเพณประจ�าจงหวด มลกษณะทแตกตางกน คอ

เดมการสอสารของประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอดจะผานสอบคคลใน

ครอบครว/ชมชน สอบคคลดานศาสนา/ปราชญชาวบาน สถาบนการศกษา

และสอมวลชนทองถน ในขณะทพนทในการสอสารและการจดกจกรรมอย

ในระดบชมชนของตนเอง แตเมอบญผะเหวดถกจดใหเปนประเพณประจ�า

จงหวด การสอสารในลกษณะเดมยงคงอย คอ การสอสารผานสอบคค

ในครอบครว สอบคคลทเกยวของกบดานพทธศาสนา สถาบนการศกษา

สอทลดนอยลง คอ ปราชญชาวบาน สงทเพมเตม คอ การสอสารผานสอใหม

การสอสารกระตนในมตดานเศฐกจ การทองเทยวของหนวยงานรฐ/เอกชน

3.การสอสารเพอพฒนาการทองเทยวประเพณบญผะเหวด

จงหวดรอยเอดอยางยงยน

กระบวนการสอสารเพอการพฒนาการทองเทยวประเพณ

บญผะเหวด จงหวดรอยเอดเพอใหกลายเปนการทองเทยวอยางยงยนนน

พบวา การสอสารมเปาหมายมงเนนการมสวนรวม การสรางสรรคกจกรรม

เพอใหเขาถงกลมเปาหมาย การสอสารดวยวธการเลาเรองทงความเปนมา

ของประเพณและความเปนรอยเอด และการสอสารเพอถายทอดองคความ

รเกยวกบบญผะเหวด

การมสวนรวม บรบทการจดงานบญผะเหวดทงในระดบชมชน

และระดบจงหวดดงกลาว การสอสารเพอการพฒนาการทองเทยวประเพณ

บญผะเหวดอยางยงยน พบวา ปรากฏ 2 สวน สวนแรก คอ การมงหวงการเขามา

มสวนรวมของประชาชนจากตางอ�าเภอทงการเขารวมกจกรรมทจงหวดจด

ขนซงปจจบนมการเขามามสวนรวมในลกษณะของการขอความรวมมอของ



172

หนวยงานราชการ จากการจดขบวนแห 13 กณฑ การแหกณฑหลอน การจด

บธกจกรรม ตามทไดรบมอบหมาย สวนทสอง คอ การเขารวมกจกรรมเพอ

สรางตนแบบในการจดงานบญผะเหวดในทองถนของตนเองโดยดงกลม

เปาหมายเดกและเยาวชนเขารวมกจกรรม การสรางการมสวนรวมของ

ประชาชนสามารถท�าไดในรปแบบของการรวมกนคด รวมกนท�า และสราง

การเปนสวนหนงของงาน รวมถงแสดงใหเหนผลจากการจดงานบญผะเหวด

กจกรรมสรางสรรค การจดงานบญผะเหวดของจงหวดรอยเอดม

กจกรรมทหลากหลาย และมวตถประสงคทตางกน มกลมเปาหมายทหลาก

หลายมากขน อาจจะเนองมาจากความยดหยนของงานบญทสามารถปรบ

เปลยนลกษณะของการจดกจกรรมและการเพมเตมสวนทขาดไปอยเสมอ

สงส�าคญ คอ การออกแบบกจกรรมอยางสรางสรรคทตรงกบความตองการ

ของกลมเปาหมาย

การเลาเรอง การสอสารเพอการสบทอดประเพณบญผะเหวดของ

จงหวดรอยเอดอยางยงยน จากการเกบขอมล พบวา กลวธการสอสารดวย

การเลาเรอง สามารถใชเพอสอสารความหมาย ความส�าคญ การแสดงใหเหน

เสนหของความทองถนโดยการเลาเรองผานประเพณอยางรวมสมยในแตละ

กจกรรม รปแบบวธการเลาเรองเกดจากการผสมผสานทงเรองบญผะเหวด

ความเปนทองถนอสาน และปรบการเลาเรองหรอการน�าเสนอแบบรวมสมย

จากประเพณสพพธภณฑทรวบรวมเรองราวเพอถายทอดแกผมารวมงาน

การถายทอดองคความร บญผะเหวดเปนประเพณทเชอมโยง

กบความเชอทางพทธศาสนา ความเชอนนถกสงผานจากผ ร จากรนสรน

ในการถายทอดองคความรทเกยวของกบบญผะเหวด เปนทงเรองราวของ

ความร ภมปญญา จากองคประกอบตาง ๆ ของกจกรรม ทงเรองราวของ



173

พระเวสสนดร ขนบของงานบญผะเหวด ความหมายของสญญะ การสอสาร

เพอการสบทอดอยางยงยน พบวา การสรางผ รเพอถายทอดองคความรเปน

สงทจะท�าใหงานบญเกดความยงยน คงอยยาวนาน โดยเฉพาะผ รกลมใหม

คอ เดกและเยาวชน ซงการถายทอดองคความรแฝงไปกบกจกรรมใหเกด

การซมซบ

อภปรายผลวจย

กระบวนการสอสารเพอการสบทอด : ผลตซ�าใหครบองคประกอบ

การสอสาร

จากผลการวจยกระบวนการสอสารเพอการสบทอดประเพณ

บญผะเหวดจงหวดรอยเอด ผ วจยสามารถน�ามาอธบายกระบวนการสอสาร

เพอการสบทอดทงรปแบบขององคประกอบของการสอสาร และกระบวนการ

ผลตซ�าทางวฒนธรรม ในองคประกอบ ดงน กระบวนการผลตซ�าทาง

วฒนธรรม ซงมกระบวนการการผลต การเผยแพร การบรโภค และการผลตซ�า

(กาญจนา แกวเทพ และสมสข หนวมาน, 2551)

การผลต ประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอด มการผลตอยใน

ลกษณะ คอ ลกษณะแรก การผลตจากฮตทควรปฏบตของชาวอสานการ

แฝงไวดวยหลกธรรมค�าสอนทางศาสนา ลกษณะทสอง คอ การผลตเพอยก

ใหเปนเอกลกษณหรอประเพณประจ�าจงหวด การผลตทงสองลกษณะมยง

คงวตถประสงคหลก คอ การถายทอดความเชอของประเพณ วตถประสงคท

เพมขน คอ การสอสารประเพณอนเปนเอกลกษณของจงหวดใหคงอยสบไป

ดงนนจากผลการวจยผ ทท�าหนาทในการผลตทส�าคญ คอ สอบคคล ทจะท�า



174

หนาทเปนผสงสารถายทอดเรองราว โดยสอบคคลนควรเพมจ�านวนผผลต

หนาใหม ทอยในระดบของสงคม ทงบาน วด โรงเรยน หนวยงานราชการ/

เอกชน

การเผยแพร ผผลตวฒนธรรมด�าเนนการเผยแพรวฒนธรรมทงในแง

มมของความหมาย ผานชองทางหรอรปแบบวธการทหลากหลาย ซงการเผย

แพรประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอดนน มการเผยแพรความหมายผาน

สโลแกนของงาน มการผลตซ�ารปแบบสญญะ แตยงขาดการเผยแพรความ

หมายทแทจรง แมจะมการเผยแพรผานรปแบบและชองทางการสอสารท

หลากหลาย

การบรโภค ผ รบสารมการรบรความหมายหรอการบรโภคความ

หมาย ในระดบทแตกตางกน เชน เดกและเยาวชนเลอกบรโภคความหมาย

ของงานบญผะเหวดเพยงผวเผน ในเรองการกนขาวป น แตยงขาดเรองการ

สอความหมายของพระเวส ในขณะทกลมผ รบสารทมอาย 40 ปขนไปเลอก

บรโภคความหมายของความเชอทางศาสนา ความหมายของพระเวส การฟง

เทศนมหาชาต ในขณะทนกทองเทยวบรโภคความหมายใหมทถกน�าเสนอ

ในแงมมของการทองเทยว การบรโภคความหมายในเชงสญญะยงนอย

หรอคลคลายไป เชน ความหมายเรองราวในธงผะเหวด ความหมายของขาว

พนกอน ทงนอาจจะเนองมาจากกระบวนการในการเผยแพร และการผลต

มวตถประสงคทงการสบสานและการทองเทยว ดงนนปจจบนประเพณบญ

ผะเหวดจงหวดรอยเอดจงอยในต�าแหนงในการปรบเพอธ�ารงสบสานซงขนบ

เดมและสอสารเพอการทองเทยว

การผลตซ�า ประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอด ผลตซ�าความ

หมายบญผะเหวดหลากหลายรปแบบทงการแสดง แสง ส เสยง ขบวนแห



175

กจกรรมยอยทสรางผผลตซ�าจากผ รบสารใหมๆ เพอท�าหนาทในการผลตซ�า

ความหมาย การผลตซ�ายงคงสะทอนความหมายของผผลตเดมทงรากของ

ประเพณ คอ ความเชอทางศาสนาของบญผะเหวด และการผลตซ�าในแงของ

เอกลกษณของจงหวดในมมของการทองเทยว ซงสอดคลองกบผลการวจยท

พบวา บทบาทสบเนองของบญผะเหวด คอ บทบาทสบเนองดานศาสนา และ

บทบาททเพมมาใหม คอ บทบาทดานการทองเทยว แตกไมไดเปลยนแปลง

วตถประสงคไปอยางสนเชงสการสอสารเพอการทองเทยว ดงทปรากฏในผล

การศกษาของ อ�าพร ศรรตน (2551) ศกษาเรองการเปลยนแปลงทางสงคม

และวฒนธรรมในประเพณบญผะเหวด : กรณศกษา อ�าเภอเมอง จงหวด

รอยเอด พบวา วตถประสงคในการจดงานไดแปรเปลยนจากการท�านบ�ารง

ศาสนา ประเพณ ศลปวฒนธรรม ไปเปนการสงเสรมการทองเทยว โดยยดมต

เศรษฐกจเปนหลก โดยสอมบทบาทส�าคญตอการจดงานบญผะเหวดในการ

โฆษณาชกชวนใหนกทองเทยวเดนทางไปรวมงานบญผะเหวด

การปรบประสาน รกษาแกน สรางบนไดแหงการสบทอด

จากผลการศกษา พบวา ประเพณบญผะเหวดมการปรบประยกต

ตลอดเวลา การปรบประยกตเปลยนแปลง เกดจากปจจยดานนโยบาย

งบประมาณ ผน�า และยคสมย กจกรรมบางอยางมบทบาทคลคลายเพอ

รกษาใหคงอยและขยายสกลมเปาหมายใหม เชน รปแบบการเทศนมหาชาต

การเพมกจกรรมเพอยดโยงกบแกน วาดวยการท�าบญใหญ มหาทานบารม

เชน กจกรรมการบรจาคเงนเพอไถชวตโค กระบอ การบรจาคเงนจากการแห

กณฑหลอนมการบรหารจดการในลกษณะของกองทนบญผะเหวด



176

ผลการวจยสะทอนใหเหนการปรบตวของสอพนบานในลกษณะของ

การผสมผสานแบบปรบประสาน (Hybridization) (กาญจนา แกวเทพและ

คณะ,2548) โดยคณลกษณะทส�าคญทถกเลอกไว คอ แนวคดความเชอของ

ประเพณ เรองราวของพระเวสสนดร องคประกอบของประเพณเชนเครองฮอย

เครองพน ถกน�าไปผสมผสานกบรปแบบกจกรรมใหมๆ เชน ขบวนแห “มหา

ทานบารม ต�านานพระเวสสนดรชาดก” การประกวดครอบครวอนไอรกพระ

เวสสนดร การแสดงแสง ส เสยง “มหาทานบารม ต�านานพระเวสสนดรชาดก”

สวนพธกรรมทางศาสนามการปรบประสานโดยยดขนบเดมตามกระบวนการ

แตปรบรปแบบใหนาสนใจ กระชบ ตามความตองการเพอตอบสนองดาน

กลมเปาหมายและดานการทองเทยว เชน การแสดงคนกณฑเทศน รปแบบ

ความยงใหญของการแหกณฑหลอน คานวล

นอกจากนประเพณบญผะเหวดจงหวดรอยเอดยงมการปรบตวใน

ลกษณะของเพมเขามาแทน (Addition) กลาวคอ ของเดม คอ บญผะเหวด

บญเดอนสทชาวอสานปฏบตสบตอกนมาอนวาดวยความเชอทางศาสนา

ตอมาเมอป 2534 ถกน�าเสนอในมมของงานประเพณซงเปนเอกลกษณ

ประจ�าจงหวด กจกรรมเดมทางศาสนากยงคงมอย ในขณะทกจกรรมใหม

แตเดมเมอมงานบญผะเหวดในทองถน ชาวบานจะรวมกนท�าขาวป น ขาว

โปง ขาวตมมด ในลกษณะของการรวมกนท�ารวมกนทาน เมอถกยกใหเปน

ประเพณประจ�าจงหวดสงทเพมขนมา คอ การกนขาวป น และมกจกรรมอน

ทเพมขนมาเกยวกบขาวป น เชน การแขงขนกนขาวป นปลดหน สาธตการท�า

ขาวป นโบราณ ซงจากผลการวจยทเกยวของกบการรบรผานสอเกยวกบบญ

ผะเหวด มการรบรเกยวกบขาวป นและมขอเสนอใหมกจกรรมทเกยวกบขาวป น

มากขน เชน การแขงขนกนท�าขาวป น เปนตน กจกรรมทเพมเขามานอกจาก



177

กจกรรมเกยวกบขาวป นแลวมกจกรรมทเกยวของกบภมปญญาอสานเกยว

กบบญผะเหวด เชน การประกวดออกแบบลายธงผะเหวด กจกรรมทเพม

เขามาเพอเพมกลมเปาหมายใหม เชน การประกวดภาพยนตรสนสบสาน

ต�านานบญผะเหวด การประกวดวาดภาพงานประเพณบญผะเหวด กจกรรม

มคคเทศกนอยทตทางวฒนธรรมบญผะเหวด กจกรรมแสดงเวทศลปนเดก

และเยาวชนคนถน

อยางไรกตามจากการศกษา พบวา ขนบหรอพธกรรมเกยวของกบ

ศาสนานนยงคงอย แตในขณะทกจกรรมประกอบอน ๆ สามารถยดหยนและ

ปรบเปลยนไดตามยคสมย และกลมผรบสาร ซงสอดคลองกบการปรบตวของ

สอพนบาน ทสามารถปรบเปลอก เปลยนกระพ เพอรกษาแกนของกจกรรม

พรอมกบการสรางตลาดผชมกบผ รบสารใหม ๆ โดยเฉพาะเดกและเยาวชน

ซงสามารถน�าแสดงตามแนวคดของบนไดปลาโจนการสบทอดประเพณบญ

ผะเหวด จงหวดรอยเอด ดงแผนภาพดานลางน

ภาพท 1 บนไดปลาโจนการสบทอดประเพณบญผะเหวด



178

ผลการวจย พบวา บญผะเหวดจงหวดรอยเอดยงขาดผ ร

ขอทาทาย คอ การสรางผ รหนาใหมโดยเฉพาะกลมเดกและเยาวชน จาก

บนไดปลาโจนเพอการสบทอดประเพณบญผะเหวดแสดงใหเหนวาบนได

ขนแรก คอ การวเคราะหความตองการของกลมเปาหมายซงกลมเดกและ

เยาวชนมกจะเขาใจอารมณและจงหวะของงานบญวาเปนงานทเครงครด

มกจกรรมเกยวของกบศาสนา เหมาะกบคนทมอาย ดงนนการปรบเปลยน

อารมณและจงหวะผานกจกรรมของงานบญผะเหวดทสามารถใหความ

บนเทงสรางความสนใจใหเกดความรสกอยากเขารวมจงเปนบนไดขน

แรก บนไดขนทสอง คอ การใหทงความบนเทงและใหความร อาจเกด

จากการถายทอดผานการสอสารกจกรรมโดยตรงหรอเกดจากการสะสม

ซมซบ บนไดขนทสาม คอ นอกจากความบนเทง ความร เมอเกดการสงสม

ผานประสบการณสงส�าคญคอการเขาใจความหมายและเหนคณคาของ

ประเพณ อยางไรกตามการเกดขนบนไดขนทสามอาจตองใชเวลาและ

การสนบสนนจากหลายฝาย เปดโอกาสใหเดกและเยาวชนไดเหนทงของ

จรง เขารวมกจกรรม ใชเทคโนโลยเออใหเกดประโยชน และสดทายน�ามา

ซงการถายทอด ซงบญผะเหวดจงหวดรอยเอดในปจจบน (ป พ.ศ.2562)

ไดเพมกจกรรมส�าหรบเดกและเยาวชนเพมมากขน อยางไรกตามขอคนพบ

จากผลการวจย แมเยาวชนจะเหนของจรงจากการเขารวมกจกรรม แตกยง

ตองการการสอสารความหมายของประเพณ การใชเทคโนโลยสมยใหมใน

การสอสารในการเขาถงกลมผ รบสาร

การสอสารผานการสบทอดของประเพณบญผะเหวด จงหวด

รอยเอด นอกจากจะสอสารตามกระบวนการการผลตซ�าทางวฒนธรรม

ซงผ วจยอธบายตามองคประกอบการสอสาร ผลการวจยยงพบวา



179

การสอสารเพอการสบทอดประเพณบญผะเหวดมการสอสารจากหนวย

งานสผน�าชมชนในการเขารวมกจกรรม การสอสารระดบผปฏบตงาน

หนวยงานทรบผดชอบกจกรรมตาง ๆ ในรปแบบการสอสารแบบบนลง

ลาง ในขณะเดยวกน การสอสารจากลางขนบน คอ จากชมชนสหนวย

งานทเกยวของ เชน การสอสารประเดนปญหาตาง ๆ ภายหลงการจดงาน

สนสดลง และการสอสารในแนวราบ คอ จากเพอนสเพอน ชมชนสชมชน

อยางไรกตามการสอสารเนอหาหรอประเดนตาง ๆ ทเกยวของกบประเพณ

หนวยงานทเกยวของ เชน หนวยงานรฐ หนวยงานเอกชนภายในจงหวด

และองคกรภายนอกทเขามาสนบสนน คอ การทองเทยวแหงประเทศไทย

(ททท.) เปนผก�าหนดเนอหาทน�าเสนอผานชองทางหลก สอดคลองกบ

งานวจยของสรญพฒน ตนสขเกษม (2547) ศกษาการสอสารและการ

เปลยนแปลงวฒนธรรมงานประเพณแหเทยนพรรษาจงหวดอบลราชธาน

ปจจยดานการสอสารทมผลตอการเปลยนแปลงวฒนธรรมงานประเพณ

แหเทยนพรรษาพบวาปจจยส�าคญ คอปจจยดานผสงสารทเปนหนวยงาน

ทงภาครฐและเอกชนทก�าหนดรปแบบและรายละเอยดของประเพณไวแลว

กอนจะสอสารมายงผปฏบตงานระดบลาง

ขอคนพบทส�าคญในการศกษาการสอสารเพอการสบทอด

ประเพณบญผะเหวด จงหวดรอยเอด การสอสารเพอการสบทอดไมถก

จ�ากดอยในรปแบบใดรปแบบหนงเทานน แตรปแบบของการสอสารขนอย

กบวตถประสงคของการสอสารนน ในขณะเดยวกนบรบทการเปลยนแปลง

ดานเทคโนโลยท�าใหเกดการสอสารลกษณะของวงกลม ดงแผนภาพท

ปรากฏดานลางน



180

ภาพท 2 รปแบบการสอสารเพอการสบทอดประเพณบญผะเหวด

การสอสารเพอการสบทอดประเพณบญผะเหวด เปนการสอสาร

ในรปแบบวงกลม กลาวคอ ทกคนสามารถท�าหนาทเปนทงผ รบสาร ผสง

สาร เปนผสรางเนอหาทตนสนใจ และน�าเสนอในชองทางทตนเองสนใจ ใน

รปแบบการน�าเสนอทสามารถเลอกไดเอง โดยการสอสารเพอการสบทอด

ประเพณในรปแบบวงกลมนเกดขนจากปจจยเออดานเทคโนโลยการ

สอสาร และปจจยดานสงคมออนไลน ปจจยดานเทคโนโลยการสอสารท

ท�าใหคนเขาถงสอ ผลตสอ และน�าเสนอเนอหาในรปแบบของตนเองไดงาย

ขน และปจจยดานเทคโนโลยนเองทท�าใหเกด ปจจยดานสงคมออนไลน

คอ สงคมไทยมความยดหยนและเปดรบการเปลยนแปลงการสอสารใน

รปแบบตาง ๆ สงคมจงไมถกก�าหนดใหอยในรปแบบสงคมในความหมาย

ทางกายภาพเทานน แตสงคมยงสามารถเกดจากการรวมตวของคนผาน

การใชสอทไมมขอจ�ากดดานเวลา พนท จากขอคนพบผลการวจย พบวา

กลมเยาวชนตองการการสอสารทงในฐานะทตนเองเปนผสงสารในรปแบบ



181

ทตนเองสงใจ เชน การถายภาพ และน�าเสนอผานชองทางทตนเองใชใน

ชวตประจ�าวน คอ สอสงคมออนไลน รวมถงมความตองการรบสารดวย

การใชเทคโนโลยในการสอสาร เชน การสรางแอปพลเคชนทเกยวของกบ

บญผะเหวด สวนกลมผ รบสารทอยในชวงวยท�างานรบสารเกยวกบงาน

บญผะเหวดจากสอสงคมออนไลนรวมถงสงตอขอมลขาวสารทไดจาก

ผ อน และการผลตเนอหาจากประสบการณของตนเองผานสอสงคม

ออนไลนเชนกน ดงนนการท�าหนาทในการสอสารสามารถผลดเปลยน

บทบาทตลอดเวลาในลกษณะการสอสารแบบวงกลมผานสอสงคม

ออนไลน แมในทางปฏบตผ รบสารบางกลมจะท�าหนาทปฏบตงานตามค�า

สงในรปแบบการสอสารบนลงลางแตในโลกออนไลนสามารถผนตวเองเขา

สรปแบบการสอสารแบบวงกลมได

การสอสารเพอพฒนาการทองเทยวประเพณบญผะเหวด จงหวด

รอยเอดอยางยงยน : ผะเหวด พาสข (Phawet : PASUK Model)

กระบวนการสอสารเพอการพฒนาการทองเทยวประเพณบญ

ผะเหวด จงหวดรอยเอดเพอใหกลายเปนการทองเทยวอยางยงยนนน

พบวา การสอสารมเปาหมายมงเนนการมสวนรวม การสรางสรรคกจกรรม

เพอใหเขาถงกลมเปาหมาย การสอสารดวยวธการเลาเรองทงความเปน

มาของประเพณและความเปนรอยเอด และการสอสารเพอถายทอดองค

ความรเกยวกบบญผะเหวด ซงตามความหมายของการทองเทยวอยาง

ยงยนนน ผลการวจยสอดคลองกบความหมายของการทองเทยวยงยน

บญเลศ จตตงวฒนา (2548 อางในนาตยา บตรอย, 2557) กลาวถง แนวคด

การพฒนาการทองเทยวอยางยงยน สามารถสรปได 3 มต ไดแก มตดาน



182

การสรางจตส�านกอนรกษทรพยากรการทองเทยวและสงแวดลอมใหแก

ผ เกยวของ มตดานการสรางความพงพอใจใหแกนกทองเทยว และมตดาน

การสรางความมสวนรวมในผลประโยชนใหแกชมชนทองถน เชนเดยวกน

กบ วไลวรรณ ทวชศร (2560) ศกษา แนวคดและการจดการทองเทยว

อยางยงยนโดยหลกพทธสนตวธของเทศบาลต�าบลเชยงคาน จงหวดเลย

พบวา การสอสารการทองเทยวเชงวฒนธรรมตามความเชอดานศาสนา

ท�าใหสรางอตลกษณของชมชน การสรางความยงยนดวยการรกษา และ

มสวนรวม

ทงนจากการวเคราะหศกยภาพดานการทองเทยวของจงหวด

รอยเอด จงหวดรอยเอดเปนจงหวดทมการสรางกจกรรมการทองเทยว

อยางตอเนอง มการเชอมโยงแหลงทองเทยวในจงหวดหรอกลมจงหวด

ทองเทยวทางวฒนธรรมประเพณ ทางธรรมชาต เมอเปรยบเทยบกบกลม

จงหวดภาคตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลาง จงหวดรอยเอดมนกทองเทยว

และไดรายไดจากการทองเทยวเพมขนอยางตอเนอง แสดงใหเหนศกยภาพ

ดานทองเทยวของจงหวดรอยเอดทพฒนาอยางตอเนอง (ส�านกงานจงหวด

รอยเอด,2562) ซงมการพฒนาตามยทธศาสตรการพฒนากลมจงหวดภาค

ตะวนออกเฉยงเหนอตอนกลาง พ.ศ.2561 -2564 ดานการเพมศกยภาพ

การทองเทยวอยางครบวงจรทสงเสรมการทองเทยวของชมชน การสง

เสรมกจกรรมและการประชาสมพนธการทองเทยวเปนหนงในกลยทธ

ของยทธศาสตรดงกลาว ซงแผนพฒนาจงหวดรอยเอด พ.ศ.2561 -2564

ฉบบป พ.ศ.2562 ไดระบวสยทศนในการพฒนาจงหวดรอยเอด คอ “เปน

แหลงผลตขาวหอมมะลคณภาพสง ทองเทยววฒนธรรมอสาน และเมอง

สขภาพ ในป พ.ศ.2564”



183

การสอสารเพอสบทอดการทองเทยว และการสรางการรบรการ

ทองเทยวเชงวฒนธรรมเปนกลยทธทส�าคญทจะน�าไปสการพฒนาและ

ยกระดบการทองเทยวอยางยงยน การสอสารเพอพฒนาการทองเทยว

ประเพณบญผะเหวด จงหวดรอยเอดอยางยงยน การสอสารนนตองน�า

เสนอวฒนธรรม โดยไมละทงคณคาความดงามของประเพณ และสามารถ

ผสมผสานกบการเปลยนแปลงทางสงคมได จากขอคนพบจากงานวจยจง

น�าไปส รปแบบการสอสารเพอการสบทอดประพณบญผะเหวด “ผะเหวด

พาสข (Phawet : PASUK Model)” มเปาหมายเพอการสอสารบญผะเหวด

ในลกษณะของพพธภณฑทมชวต ดงน

1. การมสวนรวม (Participation) การมสวนรวมนไมไดหมายถง

การเขารวมงานบญของชมชนตาง ๆ เทานนแตหมายถงการมสวนรวม

ในมตของการสอสาร คอ คนทองถนหรอคนรอยเอดสามารถมสวนรวม

ในการออกแบบกจกรรม มสวนรวมในการสรางเนอหาทเกยวของกบบญ

ผะเหวดทตนเองตองการสอสาร มสวนรวมในการเผยแพรเนอหาในการ

สอสารในรปแบบตาง ๆ เชน การมสวนรวมในการสรางบรรยากาศผาน

การสอสารดวยการประดบธงผะเหวดอาคาร บานเรอน การมสวนรวมใน

การสอสารดวยการจดกจกรรมสงเสรมดานการตลาดทเกยวของกบบญ

ผะเหวดในหางรานของตน การมสวนรวมในการออกแบบของทระลกเพอ

สอสารงานบญผะเหวด การมสวนรวมในการแตงกายซงเปนสอสารผาน

สญญะประเภทหนง การมสวนรวมในการแบงปนประสบการณเกยวกบ

ประเพณบญผะเหวดผานสอสงคมออนไลน การมสวนรวมในการถายทอด

ภมปญญา



184

2. กจกรรม (Activity) การจดกจกรรมในงานประเพณบญ

ผะเหวดเปนการสอสารรปแบบหนงถงแมวาในปจจบนจะมกจกรรมท

หลากหลายแตลกษณะของกจกรรมยงคงขนกบหนวยงานและกระจาย

พนท มการเปลยนแปลงกจกรรมในแตละป การสรางกจกรรมใหเปนจด

เดนทงในแงของการทองเทยวทสะทอนในปจจบนจากการเขามาสนบสนน

ของส�านกงานการทองเทยวแหงประเทศไทยท�าใหไดภาพขาวเพอสอสาร

แตอยางไรกตามการจดกจกรรมตาง ๆ จะคงอยยงยน จนน�าไปสกจกรรม

ทเปนจดเดนเพอการสอสารของประเพณไดนนตองอาศยการออกแบบ

กจกรรมจากการมสวนรวมของคนในทองถน การวเคราะหความตองการ

ของกลมเปาหมายเพอสรางสรรคกจกรรมทเหมาะกบชวงวย และยคสมย

ทเปลยนแปลงไป เชน การจดพนทสรางสรรคส�าหรบศลปนทองถนทผลต

งานศลปะโดยก�าหนดแนวคดในการสอสารเกยวกบบญผะเหวด การจด

พนทกจกรรมฐานการเรยนรส�าหรบเดกและเยาวชนในการเรยนร ทดลอง

ท�าเครองฮอย เครองพนจากผ เฒาผแก การใชนวตกรรมสมยใหมในการ

สอสาร เชน การแรลลผานแอพพลเคชน

3. การเลาเรอง (Storytelling) ปจจบนสอมหลากหลายชองทาง

การเลาเรองบญผะเหวดทมอยเดมปรากฏในรปแบบขบวนแห การแสดง

แสง ส เสยง การเทศนมหาชาต ซงเปนการเลาเรองลกษณะการเลาเรอง

แบบ Cross media คอ เลาเรองเดยว แตเรองนนอาจจะถกเพมเตม

ลดทอนเมอน�าเสนอผานสอคนละประเภท (มรรยาท อครจนทโชต,2560)

บญผะเหวดนอกจากจะเลาเรองดวยวธดงกลาวแลวยงสามารถใชรปแบบ

การเลาเรองแบบ Transmedia คอ การเลาหลายเรองภายใตเรองเลาเดยว

แตเรองยอยแตละเรองอาจจะถกน�าเสนอผานสอทหลากหลาย เชน การเลา



185

เรองชชกในลกษณะของละคร หรอการเลาเรองกณฑหาชาลในลกษณะ

ของการตน สงส�าคญนอกจากรปแบบวธการเลาเรองแลวการสรางผ เลา

เปนสงส�าคญในการสอสารเพอการสบทอดบญผะเหวดใหยงยนตองสราง

ผ เลาเรองอยางตอเนอง โดยเรองทเลาจะตองไมละทงความหมายแกน

ของประเพณ บญผะเหวดมองคประกอบยอยหลายประการทสามารถ

น�าเสนอดวยลกษณะของการเลาเรองไดหลายรปแบบภายใตบรบทของ

การพฒนาดานเทคโนโลยการสอสารทสามารถท�าใหการสอสารดวยการ

เลาเรองมความสนใจมากขนและสามารถน�าเสนอไดทงบนเทง ความร

แฝงไปดวยคณคา การเลาเรองนอาจจะไมจ�ากดกาล กลาวคอ ไมไดอยใน

หวงระยะเวลาของการจดงานบญเทานนแตยงสามารถเขาไปเปนกจกรรม

การสอสารในสถานศกษาไดอกดวย

4. เอกลกษณทองถนอสาน (Unique) ความยงยนของประเพณบญ

ผะเหวดจะอยไดเมอประเพณสะทอนใหเหนความงดงามของวฒนธรรม

เอกลกษณของวถชาวอสาน ดงนนในมตของการสอสาร เนอหาทน�าเสนอ

ผานสอตองแสดงใหเหนความสวยงามทางวฒนธรรมของประเพณบญ

ผะเหวด ทงการสะทอนผานภมปญญาอสาน ดนตร การแตงกาย อาหาร

ไมตรจตของผคน เพอสรางการรบร จดจ�า ตระหนกเหนคณคาของความ

งดงามนน

5. ความร (Knowledge) บญผะเหวดไมไดท�าหนาทเปนเพยง

ประเพณทถายทอดความเชอทางศาสนา หรอท�าหนาทในการทองเทยว

เทานน แตบญผะเหวด คอ องคความร ทจะตองมการจดการอยางเปน

ระบบ และมสอทท�าหนาทสอสารองคความรเพอสบทอดสรนตอไป ทงองค

ความรทแฝงในเนอเรองพระเวสสนดร องคความรเกยวกบพธกรรมยอย



186

องคความรการสอสารความหมายของสญญะ องคความรจากภมปญญา

การสอสารเพอการทองเทยวทยงยน ตองสามารถสรางความรสก สราง

ประสบการณ และสรางความรได

ขอเสนอแนะ

ขอเสนอแนะในการน�าผลวจยไปใชประโยชน

1. จงหวดรอยเอดและหนวยงานทเกยวของสามารถน�าผลการวจย

ไปใชใหเกดประโยชนในการวางแผนเพอพฒนาจงหวดดานการทองเทยว

การใชสอเพอการประชาสมพนธ การสอสารและการออกแบบกจกรรม

การทองเทยว

2. การทองเทยวแหงประเทศไทยสามารถน�าขอมลจากการวจย

เปนขอมลพนฐานเพอพฒนาและสงเสรมการทองเทยวเชงวฒนธรรมทม

ความแตกตางกนในแตละทองถนสการทองเทยวทยงยน

3. การน�าผลการวจยไปใชในพฒนาการใชสอทเหมาะสมกบ

ความตองการของกลมเปาหมาย รวมถงการออกแบบกจกรรมเพอใหเกด

กระบวนการผลตซ�าทางวฒนธรรมทเนนการสอความหมายของประเพณ

สผ รบสารหนาใหมเพอท�าหนาทในการเปนผผลตซ�าทางวฒนธรรมใหคง

อยตอไป

ขอเสนอแนะส�าหรบการวจยในอนาคต

1. การวจยนเปนการวจยทมงศกษาประเพณบญผะเหวด จงหวด

รอยเอดโดยภาพรวม และเกบขอมลในชวงระยะเวลาป พ.ศ.2562 เทานน

การศกษาวจยในอนาคตสามารถใชชวงระยะเวลาเปนเกณฑในการศกษา



187

เปรยบเทยบการเปลยนผานของงานบญผะเหวดจงหวดรอยเอดเพอขยาย

ใหเหนปรากฎการณดานการเปลยนแปลงทอาจจะเกดจากปจจยตาง ๆ ซง

การเปลยนแปลงนนอาจสงผลตอการเปลยนแปลงบทบาทและหนาทของ

บญผะเหวดดวย หรอการศกษาเปรยบเทยบโดยใชพนทเปนเกณฑ เชน

บญผะเหวดในชมชนกบบญผะเหวดในฐานะงานประจ�าจงหวด

2. การวจยในครงนมงเนนในการศกษาในแงมมของการสอสาร

เพอการสบทอดสการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน ศกษาการสอสาร

โดยภาพรวมการศกษาในครงตอไปสามารถเลอกเฉพาะเจาะจงประเดน

ใดประเดนหนง เชน การสอสารความหมายผานสญญะในงานประเพณ

บญผะเหวด

3. การศกษาในการศกษาครงตอไปสามารถใชระเบยบวธวจยเชง

ปรมาณ การใชสถตเชงอนมานในการศกษาตวแปรทเกยวของ รวมถงการใช

ระเบยบวธวจยเชงคณภาพในการศกษาองคประกอบยอยในบญผะเหวด

เพมเตม ทงแงมมทางดานศาสนา แงมมดานภมปญญา

4. การศกษาในครงนเปนการศกษาทงแงมมการสอสารและการ

ทองเทยว โดยใชแนวคดทฤษฎทางการสอสารเปนหลก ในการศกษาครง

ตอไปอาจเจาะจงเฉพาะประเดนเพมเตมเพอเชอมโยง เชน การศกษาเสน

ทางการทองเทยววถพทธในจงหวดรอยเอด การสรางการมสวนรวมของ

ชมชนเพอพฒนาการทองเทยวอยางยงยน การศกษาแงมมดานเศรษฐกจ

และการเมอง



188

บรรณานกรม

กาญจนา แกวเทพ และคณะ. (2548). สอพนบานเพอการพฒนาภาพรวม

จากงานวจย. กรงเทพฯ: ส�านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

กาญจนา แกวเทพ และสมสข หนวมาน. (2551). สายธารแหงนกคดทฤษฎ

เศรษฐศาสตรการเมองกบสอสารศกษา. กรงเทพฯ: ภาพพมพ.

คณะกรรมการจดท�าหนงสอทระลกงานบญผะเหวด.(2543). หนงสอทระลก

งานบญผะเหวด.กาฬสนธ: ประสานการพมพ

นาตยา บตรอย.(2557). แนวทางการพฒนาการทองเทยวอยางยงยน

อ�าเภอเมอง จงหวดประจวบครขนธ. วทยานพนธปรญญา

บรหารธรกจมหาบณฑต. มหาวทยาลยศลปากร.

มโณรส จนทรพทกษ. (2550). การสอสารเพอการรอฟนและสบทอดการสวด

สรภญญะ ทบานใหมสมบรณ อ�าเภอหนองบญมาก จงหวด

นครราชสมา. วทยานพนธปรญญานเทศาสตรมหาบณฑต.

จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มรรยาท อครจนทโชต.(2560). การเลาเรองแบบทรานสมเดยกบการสราง

ความผกพนรวมในการสอสารประเดนทางสงคม.วทยานพนธ

ปรญญานเทศศาสตรดษฎบณฑต. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วไลวรรณ ทวชศร. (2560). อตลกษณชมชน : แนวคดและการจดการ

ทองเทยวอยางยงยนโดยหลกพทธสนตวธของเทศบาลต�าบล

เชยงคาน จงหวดเลย. วารสารศลปการจดการ. 1(2) (พฤษภาคม -

สงหาคม),63-72.



189

สรญพฒน ตนสขเกษม. (2547). การสอสารและการเปลยนแปลงวฒนธรรม

งานประเพณแหเทยนพรรษา จงหวดอบลราชธาน. วทยานพนธ

ปรญญานเทศาสตรมหาบณฑต. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สจตต วงษเทศ.(2555). รอยเอดมาจากไหน. กรงเทพฯ : แมค�าผาง.

ส�านกงานจงหวดรอยเอด.(2562). แผนพฒนาจงหวดรอยเอด พ.ศ.2561-

2564 ฉบบป พ.ศ.2562. คนเมอ 25 กรกฎาคม 2562, จาก http://

www.roiet.go.th/2013/

อ�าพร ศรรตน. (2551). การเปลยนแปลงทางสงคมและวฒนธรรมในประเพณ

บญผะเหวด: กรณศกษาอ�าเภอเมองจงหวดรอยเอด. วทยานพนธ

ปรญญาศลปศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยรามค�าแหง

!amm - dpu ·...

Documents