การเปลี่ยนแปลงโลกของการเรียนรู้ในศตวรรษที่...

1

การเปลยนแปลงโลกของการเรยนรในศตวรรษท 21 และ การพฒนาส “ครมออาชพ”*

ศาสตราจารย นพ. สทธพร จตตมตรภาพ**

นายกสมาคมกมารศลยแพทยแหงภาคพนเอเชย และเปนประธานราชวทยาลยศลยแพทยแหงประเทศไทย บทนา

บทความนเขยนขนจากการไดคดไตรตรองเกยวกบการเรยนรในศตวรรษท 21 ของครมออาชพคนหนง ทมประสบการณการเรยนการสอนมานานเกอบสามสบป ประสบการณนผานชวงเวลาในชวตทงทไดเปนผเรยน มาเปนผสอน และผสอนและผเรยนรตลอดชวต ผเขยนจะเสนอแนวคดในประเดนสาคญ 6 ประเดน คอ (1) ความคดเกยวกบปรากฎการณทเกดขนในการเรยนรของคนในศตวรรษท 21 และ (2) ปรากฎการณหรอปญหาทเกดขนในการจดการเรยนการสอนในศตวรรษท 21 (3) ความเปลยนแปลงของบณฑตในศตวรรษท 21 และ (4) ความเปลยนแปลงทนาจะเปนของครในศตวรรษท 21 (5) สภาวะของโลกของการเรยนรทเปลยนไป และ สดทาย คอ ขอเสนอแนะสาหรบครมออาชพในการจดสภาพของการเรยนรสาหรบโลกแหงการเรยนรยคปจจบนและอนาคต ปรากฏการณทเกดขนในการเรยนรของคนในศตวรรษท 21 โลกแหงการศกษาไดเปลยนแปลงไปคอนขางมากในชวงระยะเวลาทผานมา การศกษาทยอมรบกนวาเปนการสรางความร ความสามารถ และพฒนาศกยภาพของคน ไดแกการศกษาทเนนผเรยนเปนศนยกลาง หมายถง การใหโอกาสแกผเรยนทกคนไดมโอกาสรบร เพมพนความร และประสบการณ ตลอดจนพฒนาศกยภาพของแตละคนใหไดมากทสดเทาทจะทาได โดยปราศจากขอจากด ทงระดบสตปญญา ความสามารถ ในการรบร และอนๆ อกทงยงหวงวาผเรยนสามารถเรยนรไดโดยไมมขอจากดเกยวกบ เวลา และสถานท ทสาคญอกประการหนงกคอเปดโอกาสใหผเรยนไดใชความคดทงในการแกปญหา วเคราะห และสงเคราะหความร ในทกระดบ ในลกษณะทเรยกวา Coustructionism ความกาวหนาดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (Information and Commumication Technology – ICT) เปนปจจยทสาคญททาใหการศกษาในอดมคตเปนจรงได เพราะสามารถแสดงอกษร ภาพ เสยง ภาพเคลอนไหว รวมถงการสรางสถานการณเสมอนจรง (Virtual Situation) ไดเหมอนๆกบท หนงสอ หนงสอภาพ เทปเสยง วดทศน หรอสออนๆ ทมทงหมด รวมทงเพมการปฏสมพนธ (Interaction) กบผใชได และสรางเครอขายใหสามารถตดตอสอสารไดอยางไรขอบเขต ในแงของสถานททแตกตางคนละแหงกน ปรากฎการณหรอปญหาทเกดขนในการจดการเรยนการสอนในศตวรรษท 21

2

ภาพของครทยนสอนหนาชนเรยนคอยบอกใหนกเรยนจดหรอทองจาสงทครรอาจยงคงมอย ภาพของผเรยนทอานเอกสารประกอบการสอน หรอเลคเชอรโนตไปพลางๆ ระหวางทครบรรยายหนาหองกคงปรากฎ ภาพของครผสอนทพยายามสรางปฏสมพนธกบผเรยน ดวยการสอดสองดวามนกเรยนคนใดหลบ พดคยกน ไมสนใจฟงคร หรอคอยเรยกนกเรยนใหตอบคาถาม กยงคงมใหเหน แตภาพของผเรยนทมจานวนมากขนในแตละชนเรยน จนทาใหวธการสอนแบบเดมๆไมมประสทธภาพพอเพยง สอทแสดงมขนาดไมใหญเพยงพอสาหรบผเรยนดานหลงชนเรยน ความจดจอกบผสอนถกเบยงเบนจากพฤตกรรมและสภาพแวดลอมในชนเรยนขนาดใหญ ภาพของผเรยนซงอาจนาหนงสอหรอตาราทเกยวกบทเรยนในวนนนเขามาศกษา เขามาเปรยบเทยบกบคาสอนของคร รวมถงการนาเอาคอมพวเตอรพกพาเขามาสบคนความรในชนเรยนกปรากฎใหเหนเพมขนๆ ภาพของผเรยนซงถามคาถามเกยวกบเรองทครกาลงสอนหรอนาเอาขอมลความรในเรองนนมาพดคย โดยครอาจตอบไมได หรอไมเคยรขอมลนนมากอน อาจพบเพมขนๆ เชนกน ในฐานะคร เราควรจะเดอดรอนหรอไมพอใจกบปรากฎการณเชนทวาไหม เพราะครไมใช “ศนยกลาง” อกแลว ความรทคร “ปอนให” และ “จากด” นาจะลาสมย และจะกลายเปนการ “ปดกน” การพฒนาศกยภาพของผเรยน รวมทงปญหาอปสรรคทเคยประสบ เชน จานวนอาจารยผสอน/ผเชยวชาญเฉพาะทางในศาสตรหนงๆ จานวนผเรยนทมปรมาณมากขนๆ จะชวยใหบทบาทของการใชเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร และการเรยนรดวยตนเอง เดนชดมากขน บณฑตในศตวรรษท 21 ในโลกยคปจจบนและอนาคตมการแขงขนสงขนๆ และกมภาวะโลกาภวฒนมากขนๆ บณฑตทจบการศกษาเขาสแวดวงธรกจ อตสาหกรรม หรอเรยกงาย ๆ วา ตลาดแรงงานนนกถกคาดหวงสงวาจะมความร ความสามารถ เพยงพอทจะปฏบตงานไดทนท แตในความเปนจรง บณฑตจานวนไมนอยถกประเมนวายงมความรความสามารถไมพอเพยง ซงกคงจะเกดจากหลายปจจย แตปจจยทสาคญทสดกคอโลกของความรเปลยนแปลงไปจากเดม ซงภาคธรกจ ภาคอตสาหกรรม นนมการปรบตว และสามารถทาไดอยางรวดเรว เพอการแขงขนในตลาดเชงธรกจ ในขณะทภาคการศกษาขยบตวชาและขาดการเชอมโยงอยางใกลชดกบภาคธรกจภาคอตสาหกรรมเหลานน ทาใหบณฑตทจบการศกษาแลวตองไดรบการถายทอดความร เรยนรเพมขนในชวงกอนเรมปฏบตงาน รวมถงตองมศกยภาพทจะเรยนรอยางตอเนอง รบขอมล ความร และเทคโนโลยททนสมยไปตลอดชวตการทางาน ความสามารถในการใชภาษาตางประเทศ และการใชเทคโนโลยสารสนเทศกลายเปนคณสมบตทตองมและตองใชสาหรบบณฑตศตวรรษท 21 จงตองใฝร สงาน ประสานสมพนธ มงมนประสทธภาพและประสทธผลของงาน รวมถงการมอสระทางความคด และมจตวจย คอรและรกทจะคนหาความรใหมๆ มฉะนนกจะหางานอาชพทดไดยาก ยงในอนาคต ตลาดแรงงานจะเปดกวางไรพรมแดน เชนเดยวกบสนคา ถาแขงขนไมได ตาแหนงงานทด มนคง ผลตอบแทนสงอาจกลายเปนของคนตางชาตไปเสยสวนใหญกเปนไปได

3

ครในศตวรรษท 21 ดวยความเปนนกวชาการ ครโดยเฉพาะอยางยงครหรออาจารยในมหาวทยาลยทถกคาดหวงวาตองตดตามความกาวหนาดานวชาการตองทางานวจย ตองใชความร ความสามารถใหบรการวชาการดวย ทาใหภาระหนาทและความรบผดชอบคอนขางมาก ในการสารวจภาระงานของอาจารยในมหาวทยาลยในปจจบนโดยเฉลยพบวาภาระงาน 75 % เปนงานจดการเรยนการสอน 20% ทางานวจย และ 5 % เปนภาระงานบรการวชาการ แตหากศกษาอาจารยในมหาวทยาลยพบวามเพยง 25 – 30 % เทานนทมโอกาสทาวจย ไดรบทนวจย และกาลงทาวจยอย อยางไรกตามมหาวทยาลยและอาจารยกถกคาดหวงใหทาการศกษาวจยมากขนๆ เพอผลกดนใหสถาบนเปนมหาวทยาลยวจย และเพอใหไดผลงานวจยมาพฒนาประเทศ และแมวาจะมการกาหนดลกษณะของมหาวทยาลยวาบางมหาวทยาลยมงเปาเปนมหาวทยาลยวจย บางสถาบนมงเปาเปนมหาวทยาลยทองถน แตเกณฑการประเมนเขาสตาแหนงวชาการสงขนในระดบผชวยศาสตราจารย รองศาสตราจารย และศาสตราจารย นน กยงใหน าหนกกบผลงานวจยคอนขางมาก สวนทางกบงานทปฏบต โลกของการเรยนรทเปลยนไป จากความกาวหนาในเชงวชาการและววฒนาการของเครองมอสอสารและเทคโนโลยสารสนเทศ ทาใหขอมลความรทคนพบและสรางขนมปรมาณมากขนอยางเทาทวคณ ในลกษณะ Exponential และถกกระจายออกไปทวโลกอยางไรขอบเขต มการประเมนกนวาความรทมนษยคนพบ ตงแตกลางศตวรรษท 20 มาจนถงปจจบนคอประมาณ 50–60 ปทผานมา มปรมาณเทากบความรทสะสมมาตงแตสรางโลกมาจนถงกลางศตวรรษท 20 ทเดยว ความรทแพรกระจายหรอเปดใหเกดการรบรไดมากขน เขาถงไดงายขน และสอสารกนไดงาย กกลายเปนความรพนฐานทสามารถตอยอดไปสความรใหมๆ หรอมการพสจนซ า หรอหกลางความรเดมๆไดงายขน ตางกบในอดต ทความรคงอยเฉพาะในสถาบนใดสถาบนหนง หรอสานกใดสานกหนง ตวอยางเชน สานกตกศลาในอดต ในปจจบนความรจานวนมากมายมหาศาล ปรากฏอยท งในรปแบบเอกสาร วารสาร หนงสอ และ รปแบบอเลคทรอนคสบนเครอขายอนเตอรเนต นอกจากนนความรทเคยถกเสนอไว และเชอถอกนมาอาจถกความรใหมๆหกลาง หรอความรถกทาใหสมบรณขน ความรจงถอวามวนลาสมยได หรออาจกลาวไดวา ความรมอายใชงาน (Shelf-life) และดเหมอนวาอายใชงานของความรในปจจบนและในอนาคตจะสนลงๆ แมวาความรทถกนามาใชสวนมาก จะถกยอมรบตอเมอมการพสจน หรอทดสอบวามความแมนตรง (Validity) ซงกไดแกความรทไดรบจากกระบวนการศกษาคนควาวจยอยางเปนระบบ ตามระเบยบแบบแผนวธวจย แตความรเฉพาะตนหรอภมปญญาชาวบาน ภมปญญาทองถน (Tacit or Implicit Knowledge) กนบวาเปนความรทพยายามนามาใช แมจะไมไดผานการพสจน ทดสอบวจยตามขนตอน เพราะพบวาผลทไดรบทปฏบตสบทอดกนมานานประสบความสาเรจ และอาจถกนามาทดสอบตามกระบวนการวธวจยสมยใหม เชน ความรเกยวกบสมนไพร การฝงเขมรกษาโรค เปนตน

4

ในอกแงหนง ความรอาจกลายเปนของทมราคา กลายเปนทรพยสนทางปญญา ซงมกฎเกณฑกากบมใหลอกเลยนหรอนาไปใชโดยไมมการบอกกลาว รวมถงกลายเปนสนคาทตองซอดวย สภาพของการเรยนรในโลกแหงการเรยนรยคปจจบนและอนาคตและครมออาชพ จากปจจยของการเรยนร และความรทเปลยนแปลงไปอยางมากดงไดกลาวมาแลว จงทาให “คร” หรอ “อาจารย” ตองปรบตวในการถายทอดความรเพอใหได “ผลผลต” ทงในดาน “ความร” ทจะถายทอดและ “บณฑต” ทมคณภาพ โดย

1. ตดตามความกาวหนาทางวชาการ ตรวจสอบ คณภาพ” ของความร “คณคา” ของความร “ความแมนตรง” ของความร ทจะนามาถายทอด

2. “ใชความร” นนๆ เปนฐาน ในการถายทอดตอสผเรยน ตาม”ระดบความเหมาะสม” เพอใหตนเองและผเรยนรสามารถใชความรประยกตในการแกปญหา หรอหาหนทางพฒนางานทเกยวของ หรอนาไปใชเพอพฒนาผลตภณฑ กระบวนการผลต ตลอดจนการสรางนวตกรรม เพอเพมขดความสามารถในการแขงขน

ความรทถายทอดควรถายทอดทงเนอหาความร (Cognitive) วธปฏบตหรอความสามารถในการใช (Skills) และเจตคต (attitude)

3. ศกษาความรทเกยวเนองเชอมโยงกบความรในศาสตรเฉพาะทางแหงตน เพราะปจจบนตองใชความรแบบองครวม หรอสหวทยาการมากขน

4. “พสจน” และ “สราง” ความร คอทงพสจนความรทตดตามมาวาเปนจรง แมนตรง ทงในภาพรวม และมความถกตองเมอนามาใชในแตละประเทศ แตละภมภาค ทมสภาพแวดลอมตางกน รวมถงสรางความรใหมขนเองจากการศกษาคนควาวจย ซงอาจตอยอดจากความรทมผ คนพบมาแลว รวมถงนาความรทไดจากการวจยนนมาใชในการถายทอดหรอปฏบตงาน

5. “ถายทอด” ความรตามแนวคดของการเรยนรสมยใหม ทผเรยนมอสระในการรบร และสรางศกยภาพใหผเรยนรจกหาความรดวยตนเอง และ “ชนา” การเรยนรในลกษณะของ mentor และพฒนา “วธวทยาในการสอน” ใหเพมการม “ปฏสมพนธ” กบผเรยน

6. “อาศย” เทคโนโลยสารสนเทศ เพอใหผเรยน “เขาถง” ความรไดแบบไมมขดจากดวาตองเรยนเฉพาะในหองเรยน หรอตองเรยนจากครเทานน

7. “สรางผเรยน” ใหรจกคดวเคราะห อยางมเหตมผล มจตวจย ใชขอมลในการแกปญหาหรอพฒนา

8. “พฒนาตนเอง” ใหศกษาและเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต รจกเผยแพร และแลกเปลยน เรยนรรวมกบผอน และยดมนในหลกบรณาการความรแบบสหวทยาการ

หากครเขาใจถงปจจยตางๆทเปลยนแปลงของโลกแหงการเรยนรและปรบตวใหเขากบปจจยทเปลยนแปลงนน กจะสามารถพฒนาเปน “ครมออาชพ” ทเพรยบพรอมไดรบการยอมรบสามารถสราง

5

“ผลผลตอนมคณภาพและมคณคา” ทาใหเกดความเจรญกาวหนาทงตอตนเอง อาชพ สถาบน และประเทศชาตไดอยางแนนอน

~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~ * สทธพร จตตมตรภาพ. 2553. การเปลยนแปลงโลกของการเรยนรในศตวรรษท 21 และการพฒนาส “คร

มออาชพ” ใน สดาพร ลกษณยนาวน (บรรณาธการ). 2553. การเรยนรสการเปลยนแปลง. สมาคมเครอขายการพฒนาวชาชพอาจารยและองคกรอดมศกษาแหงประเทศไทย. สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา กระทรวง ศกษาธการ.

** ปจจบน ศาสตราจารย น.พ. สทธพร จตตมตรภาพ.ดารงตาแหนงเลขาธการสภาวจยแหงชาต