การท่องเที่ยวเชิง อนุรักษ์ 223

การทองเทยวเชงอนรกษ เปนแนวความคดทพงปรากฏขนเมอไมนานมาน และยงมการใชคำาภาษาองกฤษอนๆทใหความหมายเชนเดยวกน ทสำาคญไดแก Nature Tourism, Biotourism, Green Tourism เปนตน อยางไรกตาม การทองเทยวดงกลาวลวนแตเปนการบงบอกถง การทองเทยวแบบยงยน (sustainable tourism) ซงจากการประชม Globe 1990 ณ ประเทศแคนาดาไดใหคำาจำากดความของการทองเทยว แบบยงยนวา "การพฒนาทสามารถตอบสนองความตองการของนกทองเทยวและผเปนเจาของทองถนในปจจบน โดยมการปกปองและสงวน รกษาโอกาสตางๆของอนชนรนหลงดวย การทองเทยวนมความหมายรวมถงการจดการทรพยากรเพอตอบสนองความจำาเปนทางเศรษฐกจสงคม และความงามทางสนทรยภาพ ในขณะทสามารถรกษาเอกลกษณทางวฒนธรรมและระบบนเวศดวย" โดยมลกษณะทสำาคญคอ เปนการทองเทยว ทดำาเนนการภายใตขดจำากดความสามารถของธรรมชาต และตองตระหนกถงการมสวนรวมของประชากร ชมชน ขนบธรรมเนยม ประเพณ ทมตอขบวนการทองเทยว อกทงตองยอมรบใหประชาชนทกสวนไดรบผลประโยชนทางเศรษฐกจทเกดจากการทองเทยวอยางเสมอภาคเทาเทยมกน และตองชนำาภายใตความปรารถนาของประชาชนทองถนและชมชนในพนททองเทยวนนๆ (สถานบนวจยวทยาศาสตรและสงแวดลอม แหงประเทศไทย, 2539)

สงแวดลอมมทงสงทมชวตและไมมชวตเกดจาก การกระทำาของมนษยหรอมอยตามธรรมชาต เชน

อากาศ ดน หน แรธาต นำา หวย หนอง คลอง บง ทะเลสาบ ทะเล มหาสมทร พชพรรณสตวตาง ๆ

ภาชนะเครองใชตาง ๆ ฯลฯ สงแวดลอมดงกลาวจะ มการเปลยนแปลงอยเสมอ โดยเฉพาะมนษยเปน

ตวการสำาคญยงท ทำาใหสงแวดลอม เปลยนแปลง ทงในทางเสรมสรางและทำาลาย จะเหนวา ความ

หมายของทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ม ความสมพนธกนอยางใกลชด ตางกนทสงแวดลอม

นนรวมทกสงทกอยาง ทปรากฎอยรอบตวเรา สวน ทรพยากรธรรมชาต เนนสงทอำานวยประโยชนแก

มนษย มากกวาสงอน

1) ประเภททใชแลวหมดไป แตสามารถรกษาใหคง สภาพเดมไวได เชน ปาไม สตวปา ประชากรโลก

ความอดมสมบรณของดน นำาเสยจากโรงงาน นำา ในดน ปลาบางชนด ทศนยภาพอนงดงาม ฯลฯ ซง

อาจทำาใหเกดขนใหมได 2) ประเภททไมอาจทำาใหมใหมได เชน คณสมบต

ธรรมชาตของดน พร สวรรคของมนษย สตปญญา เผาพนธของมนษยชาต ไมพม ตนไมใหญ ดอกไม

ปา สตวบก สตวนำา ฯลฯ 3) ประเภททไมอาจรกษาไวได เมอใชแลวหมดไป

แตยงสามารถนำามายบให กลบเปนวตถเชนเดม แลวนำากลบมาประดษฐขนใหม เชน โลหะตาง ๆ

สงกะส ทองแดง เงน ทองคำา ฯลฯ 4) ประเภททใชแลวหมดสนไปนำากลบมาใชอกไม

ได เชน ถานหน นำามนกาซ อโลหะสวนใหญ ฯลฯ ถกนำามาใชเพยงครงเดยวกเผาไหมหมดไป ไม

สามารถนำามาใชใหมได

1. การใชนำาอยางประหยด การใชนำาอยางประหยดนอกจากจะลดคาใชจายเกยวกบคานำาลงไดแลว ยงทำาใหปรมาณนำาเสยทจะทงลงแหลงนำามปรมาณนอย และปองกนการขาดแคลนนำาไดดวย

2. การสงวนนำาไวใช ในบางฤดหรอในสภาวะทมนำามากเหลอใชควรมการเกบนำาไวใช เชน การทำาบอเกบนำา การสรางโองนำา ขดลอกแหลงนำา รวมทงการสรางอางเกบนำา และระบบชลประทาน

3. การพฒนาแหลงนำา ในบางพนททขาดแคลนนำา จำาเปนทจะตองหาแหลงนำาเพมเตม เพอใหสามารถมนำาไวใช ทงในครวเรอนและในการเกษตรไดอยางพอเพยง ปจจบนการนำานำาบาดาลขนมาใชกำาลงแพรหลายมากขน แตอาจมปญหาเรองแผนดนทรด

4. การปองกนนำาเสย การไมทงขยะและสงปฎกลและสารพษลงในแหลงนำา นำาเสยทเกดจากโรงงานอตสาหกรรม โรงพยาบาล ควรมการบำาบดและขจดสารพษกอนทจะปลอยลงสแหลงนำา

5. การนำานำาเสยกลบไปใช นำาทไมสามารถใชไดในกจการอยางหนงอาจใชไดในอกกจการหนง เชน นำาทงจากการลางภาชนะอาหาร สามารถนำาไปรดตนไมได

1.  นโยบายดานการกำาหนดเขตการใชประโยชน ทดนปาไม

2.  นโยบายดานการอนรกษทรพยากรปาไมเกยวกบงานปองกนรกษาปาการอนรกษสงแวดลอมและ

สนทนาการ3.  นโยบายดานการจดการทดนทำากนใหแก

ราษฎรผยากไรในทองถน4.  นโยบายดานการพฒนาปาไม เชน การทำา

ไมและการเกบหาของปา การปลก และการบำารง ปาไม การคนควาวจย และดานการอตสาหกรรม

5.  นโยบายการบรหารทวไปจากนโยบายดงกลาวขางตนเปนแนวทางในการพฒนาและการจดการ

ทรพยากรปาไมของชาตใหไดรบผลประโยชนทงทางดานการอนรกษและดานเศรษฐกจอยาง

ผสมผสาน ทงนเพอใหเกดความสมดลของธรรมชาตและมทรพยากรปาไมไวอยางยงยนตอไปในอนาคต

1. การเพ มของประชากร (Population growth) ปรมาณการเพมของประชากรกยงอยใน

อตราทวคณ (Exponential Growth) เมอผคนมากขนความตองการบรโภคทรพยากรกเพมมาก

ขนทกทางไมวาจะเปนเรองอาหาร ทอยอาศย พลงงาน

2. การขยายตวทางเศรษฐกจและความกาวหนาทางด านเทคโนโลย (Economic Growth & Technological Progress) ความเจรญทางเศรษฐกจนนทำาใหมาตรฐานในการดำารง

ชวตสงตามไปดวย มการบรโภคทรพยากรจนเกน กวาความจำาเปนขนพนฐานของชวต มความจำาเปน

ตองใชพลงงานมากขนตามไปดวย ในขณะเดยวกนความกาวหนาทางดานเทคโนโลยกชวยเสรมใหวธการนำาทรพยากรมาใชไดงายขนและมากขน

โลกของเรามชนของบรรยากาศหอหมอยโดยรอบหนา ประมาณ 15 กโลเมตร ชนของบรรยากาศดงกลาวน

ประกอบดวย กาซไนโตรเจน ออกซเจน ฝนละอองไอ นำา และเชอจลนทรยตาง ๆ ในจำานวนกาซเหลาน กาซ

ทสำาคญทสดตอการดำารงอยของ สงมชวตในโลก คอกาซออกซเจนและชนของบรรยากาศทมกาซ

ออกซเจนเพยงพอ ตอการดำารงชวตมความหนาเพยง5 - 6 กโลเมตรเทานน ซงปกตจะมสวนประกอบ ของ

กาซตาง ๆ คอนขางคงท คอ กาซไนโตรเจน 78.09% กาซออกซเจน 20.94% กาซคารบอนไดออกไซดและ

กาซเฉอย 0.97% ในปรมาณคงทของกาซดงกลาวน เราถอ วาเปนอากาศบรสทธแตเมอใดกตามทสวน

ประกอบของอากาศเปลยนแปลงไปมปรมาณ ของฝน ละออง กาซ กลน หมอกควน ไอ ไอนำา เขมาและ

กมมนตภาพรงสอยในบรรยา กาศมากเกนไป เราเรยก “ ” “สภาวะดงกลาววา อากาศเสย หรอ มลพษทาง

”อากาศ

๑. จะตองดแลทรพยากรการทองเทยว ใหสามารถใช ประโยชนตอไปไดในระยะเวลา ยาวนานจนถงชวลกชว

หลาน มใชเพยงเพอคนรนปจจบนเทานน ๒. ลดการใชทรพยากรอยางสนเปลอง และลดปรมาณของเสยทจะเปนอนตรายตอสงแวดลอม

๓. มการกระจายรายไดและผลประโยชนใหแกคนในทอง ถนทมแหลงทองเทยวตงอย เปดโอกาสใหชมชนในทอง ถนไดเขารวมในการจดการ และการใหบรการแกนกทอง

เทยว ๔. มการประชมปรกษาหารอกนอยางสมำาเสมอระหวางผม

สวนไดสวนเสย เชน หนวยงานและองคกรทเกยวของ ผ ประกอบธรกจการทองเทยว และชมชนในทองถน เพอการ

วางแผนงาน การจดสรรงบประมาณ และการจดการ ทรพยากรอยางเหมาะสม ๕. มการสรางเครอขายเพอเผย

แพรแนวคด การศกษาวจย และความรเกยวกบการ ทอง เทยวอยางยงยน ออกไปในหมประชาชน ทงภายใน

ประเทศและระหวางประเทศอยางกวางขวาง ๕. มการสรางเครอขายเพอเผยแพรแนวคด การศกษาวจย

และความรเกยวกบการ ทองเทยวอยางยงยน ออกไปใน หมประชาชน ทงภายในประเทศและระหวางประเทศอยาง

กวางขวาง

1.  แหลงทองเทยวทจะสงเสรมควรเปนพนท ธรรมชาต ทมการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและ

สภาพแวดลอมเปนหลก และอาจรวมถงแหลง ประวตศาสตร โบราณคด และวฒนธรรมทปรากฏใน

พนทดวย 2.  ควรเปนการทองเทยวททกฝายมความรบผดชอบ

ตอสภาพแวดลอมธรรมชาตและระบบนเวศ เปนการ ทองเทยวทไมทำาใหทรพยากรธรรมชาต สภาพ

แวดลอมเสอมโทรม  3.  เนนใหนกทองเทยวไดสมผส ไดรบประสบการณและการเรยนรจากสภาพแวดลอมทางธรรมชาต

โดยตรง อกทงเสรมสรางจตสำานกดานสงแวดลอมอกดวย

4. เปนการทองเทยวทใหประโยชนกลบคนส ธรรมชาต เออประโยชนตอชมชนทองถนทงทางตรง

และทางออม  5. มงเนนคณคาลกษณะเดนทเปนเอกลกษณของธรรมชาตทเปนแหลงทองเทยวในการดงดดใจนกทอง

เทยว แตไมเนนทการเสรมแตง พฒนาสงอำานวยความสะดวก

1. องคประกอบดานพนท เปนการทองเทยวในแหลงทองเทยวทเกยวเนองกบธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน รวมทงแหลงวฒนธรรมและประวตศาสตรทเกยวเนองกบระบบนเวศ (Eco-system) ในพนทนนๆ

2. องคประกอบดานการจดการ เปนการทองเทยวทมความรบผดชอบ (Responsible Travel) โดยไมกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมและสงคม มการจดการทยงยนครอบคลมไปถงการอนรกษทรพยากร การจดการสงแวดลอม การปองกนและจำากดมลพษ ภาวะ และควบคมอยางมขอบเขต จงเปนการทองเทยวทมการจดการยงยน

3. องคประกอบดานกจกรรมและกระบวนการ เปนการทองเทยวทมกระบวน การเรยนร โดยมการใหศกษาเกยวกบสภาพแวดลอม และระบบนเวศของแหลงทองเทยว เปนการเพมพนความร ประสบการณ ความประทบใจ เพอสรางความตระหนกและปลกจตสำานกทถกตองตอนกทองเทยว ประชาชนทองถน และผประกอบการทเกยวของ

4. องคประกอบดานการมสวนรวม เปนการทองเทยวทมการคำานงถงการมสวนรวมของชมชนและประชาชนทองถน และผประกอบการทเกยวของ ทมสวนรวมในการคด วางแผน ปฏบตตามแผน ไดรบประโยชนตดตามตรวจสอบ ตลอดจนรวมบำารงรกษาทรพยากรการทองเทยว อนจะกอใหเกดผลประโยชนในทองถน ทงการกระจายรายได การยกระดบคณภาพชวต และการไดรบผลตอบแทนเพอกลบมาบำารงรกษา และจดการแหลงทองเทยวดวย

๑. จะตองมการอนรกษทรพยากรการทองเทยวตางๆ ไมวาจะเปนทรพยากรการทองเทยวทางธรรมชาต

หรอทรพยากรการทองเทยวทางวฒนธรรม ใหคง สภาพเดมไวใหมากทสด ไมถกทำาลายไป

๒. กระตนจตสำานกของคนในทองถนใหพยายามดแล รกษาและปกปองทรพยากรการทองเทยวเหลานน โดย

ไมกระทำาการใดๆ ทเปนผลเสยตอทรพยากรการทอง เทยว เพยงเพอหวงผลประโยชนสวนตน

๓. ใหความรความเขาใจแกนกทองเทยว เพอตระหนกถงคณคาและความสำาคญของแหลงทองเทยวทตนเดน

ทางเขาไปเยอน และใหความรวมมอแกชมชนในทอง ถนในการอนรกษสงแวดลอม อนเปนมรดกตกทอด

ของคนในทองถนนนๆ ใหคงสภาพทดตอไป นานๆ

๑. ตองมการควบคม ดแล รกษา และจดการทรพยากรการทองเทยวใหคงสภาพ เดมแทไวใหมากทสด หลกเลยงหรองดเวนการทองเทยวในพนททออนไหว งายตอการถกกระทบ หรอฟนตวไดยาก

๒. ตองคำานงถงศกยภาพของทรพยากรการทองเทยวทมอย มการจดกจกรรมทเหมาะสม และปรบใหเกดความสมดลกบรปแบบและกจกรรมทมอยแตเดม

๓. ตองคำานงถงการพฒนาดานการใหการศกษา สรางจตสำานกทดในการรกษาระบบนเวศรวมกน มากกวาการมงเนนความ เจรญทางดานเศรษฐกจ และการมรายไดแตเพยงอยางเดยว

๔. ตองใหความสำาคญตอการมสวนรวมของประชาชนและองคกรในทองถน ในการจดการทรพยากร การบรการ การแลก-เปลยนความรและวฒนธรรมของชมชนในกระบวนการทองเทยว รวมทงการมสวนรวม ในการวางแผนพฒนา หรอการใหประชาชน มตวแทนเปนคณะกรรมการรวมในทกระดบ

๕. ใหองคกรตางๆกำาหนดบทบาททชดเจนในการสงเสรมการทองเทยวเชงนเวศ โดยมการจดสรรงบประมาณ บคลากร และกำาหนดวธการจดการทเหมาะสม

๖. นำาแผนพฒนาการทองเทยวเชงนเวศเขาสแผนพฒนาระดบตางๆอยางมความ สำาคญ ไดแก แผนพฒนาทองถน แผนพฒนาจงหวด และแผนพฒนาภาค พรอมทงใหมการจดสรรและกระจายงบประมาณอยางทวถง และเพยงพอ

๗. สนบสนนการศกษาวจย และประเมนผลการพฒนาการทองเทยวอยางรอบดาน เพอกำาหนดแนวทางการจดการ การแกไขปญหา และการปรบปรงแผนอยางเปนขนตอน

๘. มการใชกฎหมายในการควบคมดแลและรกษาสภาพแวดลอมของแหลงทองเทยวอยางเครงครด โดยเนนการแนะนำา ตกเตอน และการสรางวนยการทองเทยวควบคไปดวย

๙. จดทำาแนวทางปฏบต หรอคมอการจดการ ใหแกผทเกยวของ เพอใหเกดการ มสวนรวมในการพฒนาการทองเทยวเชงนเวศ อยางถกตอง

๑๐. จดใหมเครอขายการทองเทยวเชงนเวศ ทงในทางแนวตงและแนวนอน โดยใหมการประสานงานดานขอมลขาวสารและ การจดการรวมกนในทกระดบ

๑) การเดนเสนทางธรรมชาต เสนทางธรรมชาต (nature trail) หมายถง เสนทางทกำาหนดไว หรอแนะนำาใหนกทองเทยวเดนชมสภาพธรรมชาตของพนทแหงหนงแหงใด เชน บรเวณปาไมในอทยานแหงชาต วนอทยาน สวนพฤกษศาสตร เขตรกษาพนธสตวปา ปาชายเลน ปาพร ทงนเพอมใหนกทองเทยวหลงทางหรอเดนสะเปะสะปะไปเหยยบยำาทำาลายพชพรรณไม หรอไดรบอนตราย

๒) การสองสตว/ดนก เปนการทองเทยวเพอศกษาพฤตกรรมของสตวปาและนกชนดตางๆในแหลงทอยอาศยตามธรรมชาต ของมน โดยการมองจากกลองสองทางไกล การสองไฟฉายในชวงเวลากลางคน และการ ถายภาพ

๓) การสำารวจถำา/นำาตก เปนรปแบบการทองเทยวเชงนเวศทนยมกนมาก เนองจากมแหลงทองเทยวประเภทนเปนจำานวนมากในประเทศไทย สวนใหญไดรบการพฒนาใหเดนทางเขาถงไดไมยากนก ถำาเปนลกษณะภมประเทศทพบมากในบรเวณภเขาหนปน หากเกดตามบรเวณชายฝงทะเลเรยกวา ถำาทะเล ภายในถำามกมหนงอกหนยอยสวยงาม หากเปนถำาขนาดใหญอาจมความยาวหลายรอยเมตร

๔) การปนเขา/ ไตเขา เปนรปแบบของการทองเทยวทคน ไทยสวนใหญยงไมเคยชน และเพงจะเรมนำาเขามาเผย

แพรโดยนกทองเทยวชาวตางประเทศเมอไมนานมาน การปนเขา/ไตเขาตองอาศยประสบการณเพอหลกเลยงการ

เกดอบตเหต

๕) การลองแกง ลำานำาบางสายทมแกงหนพาดผานกลาง ลำานำา ทำาใหนำาไหลเชยว มากเปนพเศษ หรออาจมโขดหน

โผลพนพนนำา กนขวางทางเปนตอนๆ ลกษณะเชนนทำาให เหมาะสำาหรบการทองเทยวแบบผจญภยทเรยกวา การลอง

แกง (rapids shooting)                                                                  ๖) การนงเรอ/ แพชมภมประเทศ เปนการทองเทยวแบบ

พกผอนสบายๆ ซงเหมาะสำาหรบการทองเทยวเชงนเวศใน ประเทศไทยทมแมนำาลำาคลองเปนจำานวนมาก นกทอง

เทยวไดชมภมประเทศตามสองฝงลำานำา และสงเกตดชวต ความเปนอยของผคน ตลอดจนศลปวฒนธรรมของสง

กอสรางตางๆ ในทองถนนนๆ

๗) การพายเรอแคน/เรอคะยก เรอแคน (canoe) และเรอคะยก (kayak) เปนรปแบบของเรอพายทนำามาจากตางประเทศ เพอนำามาใชในการทองเทยวตามลำานำา เปนเรอพายขนาดเลก นงได ๑ - ๓ คน ตวเรอใชวสดทคงทนแตมนำาหนกเบา ไมลมไดงาย และพายไดคลองตว

๘) การขมา/นงชาง การขมาหรอนงชางเปนรปแบบของการทองเทยวทสรางความ สนกสนานตนเตนใหแกนกทองเทยวทเขาไป ชมสถานททองเทยวตามธรรมชาต โดยเฉพาะ การนงชาง ซงเหมาะสำาหรบการเขาไปในบรเวณปา อนเปนทอยอาศยตามธรรมชาตของ สตวชนดน

๙) การขรถจกรยานชมภมประเทศ การขรถจกรยานชมภมประเทศใหทงความเพลดเพลนในการชมภมประเทศสองขางทาง และการออกกำาลงกาย จงเปนรปแบบของการทองเทยวทไดรบความนยมคอนขางมาก ปจจบนมรถจกรยานทออกแบบใหขบขไดคลองแคลวและเบาแรง เหมาะสำาหรบการเดนทางในระยะไกล และการเดนทางขนลงตามลาดเขา เรยกชอรถจกรยานดงกลาววา รถจกรยานเสอภเขา

๑๐) การกางเตนทนอนพกแรม การกางเตนทนอนพกแรมเปนกจกรรมทนยมทำากนในบรเวณอทยานแหง

ชาต หรอในสถานทซงจดสงอำานวยความสะดวกไวให โดยเฉพาะ เปนรปแบบของการทองเทยวซงนกทอง

เทยวไดสมผสกบธรรมชาตอยางใกลชด

๑๑) การดำานำาในทะเล การดำานำาในทะเลเพอด ปะการง พชนำา และปลาสวยงามใตนำา เปนกจกรรม

การทองเทยวทไดรบความ นยมอยางมากในขณะน แบงออกเปน ๒ อยาง คอ "การดำานำาในนำาตน" ใช

เครองมอชวยการหายใจทเรยกวา ทอหายใจ(snorkel) เพอใหผดำานำาสามารถดำานำาไดในระดบ

ผวนำา ทลกไมเกนความยาวของทอหายใจ และ"การดำานำาในนำาลก" อาศยเครองมอชวยการหายใจเปนถง

ออกซเจนขนาดเลกผกตดไวกบผดำานำา เปนวธการดำา นำาทเรยกชอเปนภาษาองกฤษวา scuba diving

ตามคำาจำากดความการทองเทยวเชงนเวศของ ราชบณฑตยสถาน แหลงทองเทยวเชงนเวศจะ

หมายรวมถง แหลงทองเทยวทมเอกลกษณทกแหง ตงแตแหลงธรรมชาต โบราณสถาน ไปจนถง

ชมชนทองถน เพราะฉะนนแหลงทองเทยวเชง นเวศ ไดแก อทยานแหงชาต วนอทยาน เขต

รกษาพนธสตวปา เขตหามลาสตวปา อทยาน ประวตศาสตร แหลงโบราณคด ไปจนถงชมชน

ตางๆ ทเปดใหมการทองเทยวแตปจจบนเรองการ ปองกนผลกระทบสงแวดลอม และการใหขอมล

ความรแกผมาเยอน ตามคำาจำากดความกระทำาได บางในระดบหนง คอยงไมสมบรณหรอได

มาตรฐานเพยงพอ