ชุดกิจกรรมวิทยาศาสตร์ เรื่อง...

ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

นางวชรย มหาวงศ

โรงเรยนสตก อ าเภอสตก จงหวดบรรมย ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 32 ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

ชดกจกรรมวทยาศาสตร เรอง ปฏกรยาเคม รายวชาเคมพนฐาน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร

ชนมธยมศกษาปท 4

เลมท 4

ค าน า

ชดกจกรรมวทยาศาสตร เลมท 4 เรอง ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม จดท า

ขนเพอเปนเครองมอในการพฒนาผลสมฤทธทางการเรยนรายวชาเคมพนฐาน กลมสาระการเรยนรวทยาศาสตร ทเนนกระบวนการทางวทยาศาสตร โดยใหนกเรยนไดลงมอปฏบตจรงในการทดลองผลของสารบางชนดตออตราการเกดปฏกรยา อธบายปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม และอธบายกระบวนการเปลยนแปลงทางเคมทเกดขน น าความรทไดรบไปปรบประยกตใชในชวตประจ าวนได ผจดท าหวงเปนอยางยงวาชดกจกรรมวทยาศาสตรจะเปนประโยชนตอผเรยนและครผสอนทน าไปใชประกอบการเรยนการสอนไดเปนอยางด

วชรย มหาวงศ

3

สารบญ

เรอง หนา ค าน า สารบญ ค าชแจง................................................................................................................................ 1 แบบทดสอบกอนเรยน......................................................................................................... 2 จดประสงคการเรยนร.......................................................................................................... 4 เนอหาสาระ......................................................................................................................... 4 กระบวนการจดการเรยนร.................................................................................................... 5 1. การเราความสนใจ....................................................................................................... 5 2. การส ารวจและคนหา.................................................................................................. 6 การทดลอง เรอง ผลของสารบางชนดตออตราการเกดปฏกรยา............................... 6 3. การขยายความร.......................................................................................................... 10 ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม.................................................................... 10 4. การสรป เรอง ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม........................................... 14 แบบฝกหด เรอง ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม............................................. 15 แบบทดสอบหลงเรยน......................................................................................................... 16 แนวตอบกจกรรม................................................................................................................ 18 แนวตอบแบบฝกหด............................................................................................................ 20 เฉลยแบบทดสอบ................................................................................................................ 21 เอกสารอางอง...................................................................................................................... 22

4

ค าชแจง

ชดกจกรรมวทยาศาสตร เรอง ปฏกรยาเคม เลมท 4 ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม จ านวน 3 ชวโมง มการด าเนนกจกรรมตามขนตอน ดงน

5

แบบทดสอบกอนเรยน เรอง ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย ทบค าตอบทถกทสด

1. ขอใดไมใชปจจยทมผลตออตรา การเกดปฏกรยาเคม ก. อณหภม ข. พนทผวของสารเรมตน ค. ธรรมชาตของผลตภณฑ ง. ความเขมขนของสารเรมตน

2. ปฏกรยาเคมจะสนสดลงเมอไร ก. เมอสารเรมตนหมด ข. เมอผลตภณฑหมด ค. เมอเราหยดการทดลอง ง. เมอปจจยเรงหรอชะลอปฏกรยาเคมหมด 3. หนาทของตวเรงปฏกรยา คอขอใด ก. ลดความแตกตางระหวางพลงงานของสาร

ตงตนและสารผลตภณฑ ข. ลดพลงงานกระตนของปฏกรยา ค. เพมพลงงานใหแกโมเลกลของระบบ ง. ชวยเพมจ านวนครงของการชนกนของ

โมเลกลของสารตงตน

4. ปฏกรยาใดตอไปนเปนอตราการเกดปฏกรยาไมขนกบความเขมขนของสารตงตน

ก. ปฏกรยาระหวางโลหะแมกนเซยมกบ กรดไฮโดรคลอรก ข. ปฏกรยาระหวางกรดออกซาลกกบ โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต ค. ปฏกรยาก าจดแอลกอฮอลในเลอด ของคน ง. ปฏกรยาระหวางโซเดยมไทโอซลเฟต กบกรดไฮโดรคลอรก พจารณาการทดลองตอไปนแลวตอบค าถาม ขอ 5-10

น ากรดเขมขนจ านวน 3 cm3 แบงใสหลอดทดลองจ านวน 3 หลอด หลอดละ 1 cm3 โดยหลอดท 2 เตมน าบรสทธจ านวน 5 cm3

และหลอดทดลองท 3 เตมน าบรสทธจ านวน 10 cm3 จากนนน าโลหะแมกนเซยมยาว 1 เซนตเมตร จ านวน 3 ชนใสลงในหลอดทดลองหลอดละ 1 ชน จบเวลาและสงเกตการเปลยนแปลงของโลหะแมกนเซยมในหลอดทดลอง

6

5. การทดลองดงกลาวอะไรเปนสารตงตน ก. น าบรสทธ ข. หลอดทดลอง ค. อณหภมของน า ง. กรดเขมขนและแมกนเซยม 6. การทดลองดงกลาวอะไรเปนผลตภณฑ ก. กรดเขมขน ข. แมกนเซยม ค. น าบรสทธ ง. แกสทเกดจากการท าปฏกรยาของ แมกนเซยม 7. จากการทดลองจงเรยงล าดบการท าปฏกรยา ของแมกนเซยมจากเรวไปชา

ก. แมกนเซยมในหลอดทดลองท 1,2 และ 3 ข. แมกนเซยมในหลอดทดลองท 1,3 และ 2 ค. แมกนเซยมในหลอดทดลองท 2,3 และ 1 ง. แมกนเซยมในหลอดทดลองท 3,2 และ 1

8. ขอใดคอปจจยทมผลตออตรา การเกดปฏกรยาเคมของการทดลองดงกลาว

ก. พนทผวของสาร ข. ความเขมขนของสารเรมตน ค. ความเขมขนของผลตภณฑ ง. ธรรมชาตของสารเรมตนและผลตภณฑ

9. ปรมาณน าบรสทธท าหนาทเปนสงใดในการ ทดลองดงกลาว

ก. ตวเรงปฏกรยาเคม ข. ตวสรางปฏกรยาเคม ค. ตวหนวงปฏกรยาเคม ง. ตวเปลยนปฏกรยาเคม

10. ถาเตมน าบรสทธลงในหลอดทดลองท 1 จ านวน 15 cm3 ผลการทดลองจะ เปลยนแปลงหรอไมอยางไร

ก. ไมเปลยนแปลง เนองจากจ านวนแมกนเซยมคงมปรมาณเทาเดม

ข. ไมเปลยนแปลง เนองจากปรมาณของกรดเขมขนมปรมาณเทาเดม

ค. เปลยนแปลง โดยการเกดปฏกรยาของโลหะแมกนเซยมจะเรวกวาหลอดทดลองอน

ง. เปลยนแปลง โดยการเกดปฏกรยาของโลหะแมกนเซยมจะชากวาหลอดทดลองอน

7

ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม 1. ธรรมชาตของสาร ในปฏกรยาทไมเกยวของกบการสลายพนธะจะเปนปฏกรยา

ทเกดขนเรวทอณหภมปกต เชน ปฏกรยาระหวางไอออน Fe2+ (aq) + Ce4+ (aq) Fe3+ (aq) + Ce3+ (aq)

ส าหรบในปฏกรยาทมการสลายพนธะเดมแลวสรางพนธะใหม มกจะเกดขนชาทอณหภมปกต เชน 2C2H6 (g) +7O2 (g) 4CO2(g) + 6H2O (g)

2. อณหภม เมอเพมอณหภมใหแกระบบ จะท าใหอตราการเกดปฏกรยาเพมขน เพราะจ านวนอนภาคทไดรบพลงงานความรอนจะมากขน พลงงานจะมากกวาพลงงานกระตน 3. ความเขมขนของสารตงตน การเพมความเขมขน หมายถง การเพมปรมาณสารใหมากขนในปรมาตรของสารเทาเดม ดงนน อนภาคของสารจงมความหนาแนนขน จงมโอกาสเกดการชนและเกดปฏกรยาไดมากขน หรอสามารถพจารณาไดจากสมการการหาอตราการเกดปฏกรยา ถาเพมความเขมขนของสารตงตนขน อตราการเกดปฏกรยากจะเพมมากขนตามไปดวย 4. พนทผวของสารตงตน การเพมพนทผวของสารตงตน ท าใหสารสามารถสมผสกนไดมากยงขนท าใหโอกาสเกดปฏกรยามากขนตามไปดวย 5. ตวเรงปฏกรยา คอ สารทเตมลงไปในปฏกรยาแลวท าใหปฏกรยาเกดขนเรวขน ซงอาจจะมสวนรวมหรอไมมสวนรวมในปฏกรยากได แตเมอสนสดปฏกรยาแลวสารนนยงแสดงสมบตเหมอนเดม

1. อธบายปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคมได 2. อธบายกระบวนการเปลยนแปลงทางเคมทเกดขนได 3. ท าการทดลองและสรปผลการทดลองเกยวกบปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาได

สาระส าคญ

ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

จดประสงคการเรยนร

8

กระบวนการจดการเรยนร

จากภาพจะเหนวาปฏกรยาเคมบางชนดเกดไดเรว สวนบางชนดเกดไดชา นกเรยนคดวาเราสามารถเรงปฏกรยาทเกดชาใหเรวขน และลดปฏกรยาทเกดเรวใหชาลงไดอยางไร

1. การเราความสนใจ

หนคดวาถาเพมอณหภมใหสารตงตนอตราการเกด ปฏกรยากจะเพมมากขนตามไปดวย

การผกรอนของหน (ปฏกรยาเคมทเกดขนชา) ทมา : http://www.l3nr.org

สบคนเมอ : 22 เมษายน 2555

การระเบดของประทด (ปฏกรยาเคมทเกดขนเรว) ทมา : http:// www.matichon.co.th สบคนเมอ : 22 เมษายน 2555

ถาเราใสตวเรงปฏกรยาเขาไปกนาจะท าใหปฏกรยาเพมขนไปดวยคะ

9

อปกรณ-สารเคม

1. แผนทองแดง ขนาด 0.5 x 2 cm3 3 แผน 2. แผนสงกะส ขนาด 0.5 x 2 cm3 3 แผน 3. หลอดทดลอง 3 หลอด 4. สารละลายกรดไฮโดรคลอรก 5 cm3 5. เปลอกไขทสะอาดและบดละเอยด 1 กรม 6. ผงโซเดยมฟลออไรด (NaF) 0.1 กรม 7. สารละลายกรดแอซตก (CH3COOH) 6 cm3

วธท าตอนท 1 ผลของโลหะทองแดงตอปฏกรยาระหวางสงกะสกบกรดไฮโดรคลอรก

2. การส ารวจและคนหา

การทดลอง เรอง ผลของสารบางชนดตออตราการเกดปฏกรยา

1. ใสแผนทองแดงขนาด 0.5 x 2 cm3 จ านวน 1 แผน ลงในหลอดทดลองท 1 และใสแผนสงกะสขนาด 0.5 x 2 cm3 จ านวน 1 แผน ลงในหลอดทดลองท 2 ใสแผนสงกะสขนาด

0.5 x 2 cm3 ทมแผนทองแดงพนเปนเกลยวโดยรอบลงในหลอดทดลองท 3

2. ใสสารละลายกรดไฮโดรคลอรก จ านวน 5 cm3 ลงในแตละหลอด และสงเกต การเปลยนแปลงทเกดขน ประมาณ 5 นาท

ทมา : วชรย มหาวงศ ถายภาพท : โรงเรยนสตก จ.บรรมย, 8 มถนายน 2555

10

วธท าตอนท 2 ผลของโซเดยมฟลออไรดตออตราการเกดปฏกรยาระหวางเปลอกไขกบ สารละลายกรดแอซตก

1. บดเปลอกไขทสะอาดและแหงแลว ใหละเอยด แบงใสหลอดทดลอง 2 หลอด

หลอดละ 1 กรม

2. ใสผงโซเดยมฟลออไรด (NaF) 0.1 กรม ในหลอดท 2 แลวคลกปนกบเปลอกไข

ใหทว

ทมา : วชรย มหาวงศ ถายภาพท : โรงเรยนสตก จ.บรรมย, 25 พฤษภาคม 2555

3. เตมสารละลายกรดแอซตก (CH3COOH) ลงในหลอดทดลองทง 2 หลอด หลอดละ 3 cm3 สงเกตการเปลยนแปลงและ

บนทกผล

11

แบบบนทกกจกรรม เรอง ผลของสารบางชนดตออตราการเกดปฏกรยา

ชอ................................................................................ชน.....................เลขท..............

ตารางบนทกผลการทดลองตอนท 1

หลอดทดลองท สารทใช การเปลยนแปลงทเกดขน 1 แผนทองแดง + สาระลายกรด

ไฮโดรคลอรก ......................................................... ..........................................................

2 แผนสงกะส + สาระลายกรด ไฮโดรคลอรก

.........................................................

.......................................................... 3 แผนสงกะสทมแผนทองแดงพน +

สาระลายกรดไฮโดรคลอรก ......................................................... ..........................................................

ตารางบนทกผลการทดลองตอนท 2

หลอดทดลองท สารทใช การเปลยนแปลงทเกดขน 1 เปลอกไข + สาระลายกรดแอซตก .........................................................

.......................................................... 2 เปลอกไข + โซเดยมฟลออไรด

+ สารละลายกรดแอซตก ......................................................... .......................................................... ..........................................................

สรปผลตอนท 1 .................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... .............................................................................................................................................................

12

สรปผลตอนท 2 ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................. ค าถามทายกจกรรม 1. โลหะสงกะสและโลหะทองค าท าปฏกรยากบสารละลายกรดไฮโดรคลอรกหรอไม อยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 2. ปฏกรยาระหวางสงกะสกบสารละลายกรดไฮโดรคลอรก เขยนสมการไดวาอยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 3. เปลอกไขท าปฏกรยากบสารละลายกรดแอซตกหรอไม อยางไร .......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 4. การเตมโซเดยมฟลออไรด มผลตออตราการเกดปฏกรยาระหวางเปลอกไขกบกรดอยางไร ..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

13

ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

3. การขยายความร

ใหนกเรยนแตละกลมรวมกนสบคนขอมลเกยวกบปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม จากแหลงเรยนรตาง ๆ และเขยนแผนผงความคดน าเสนอหนาชนเรยนนะคะ

1. ธรรมชาตของสารตงตน เปนปจจยทท านายไดยากกวาสารชนดใดสามารถเกดปฏกรยาไดเรวชาเพยงใด เพราะสารตงตนชนดเดยวกน เมอเปลยนตวท าปฏกรยาไป อตราการเกดปฏกรยากจะเปลยนไปดวย ปจจยนจะสามารถทราบไดกตอเมอไดทดลองท าปฏกรยานนและท าการสงเกต เกบขอมลของสารตงตน แตละชนดเอาไวนนเอง

เชน น าเกดปฏกรยาอยางรนแรงกบโลหะโซเดยม มการคายความรอนอยางมาก ในขณะเดยวกนน ากลบเกดปฏกรยาไดชากบโลหะแคลเซยม

14

อธบายไดตามหลกทฤษฎการชนทวาการชนอยางมประสทธภาพนนตองมพลงงานทมากพอและทศทางทเหมาะสม ปฏกรยาจงจะเกดขนได การเพมอณหภมใหแกระบบนนกเปนการเพมพลงงานใหแกระบบนนเอง ท าใหอนภาคมพลงงานมากขน เคลอนไหวไดเรวและแรงขน ดงนน สดสวนของจ านวนอนภาคทมคาพลงงานใกลกบคาพลงงานกระตนกมากขนดวย อธบายไดดงกราฟการแจกแจงของแมกซเวลล-โบลตซมนน

จ านวนอนภาค

ณ พลงงานหนง ๆ

จากกราฟจะเหนวาทอณหภม T1 ซงเปนอณหภมต า จ านวนอนภาคทมคาเทากบหรอมากกวาคาพลงงานกอกมมนตมจ านวนนอยกวาทอณหภม T2 ซงเปนอณหภมสง

2. อณหภม เมอเพมอณหภมใหแกระบบ จะท าใหอตราการเกดปฏกรยาเพมขน เพราะจ านวนอนภาคทไดรบพลงงานความรอน จะมากขน พลงงานจะมากกวาพลงงานกระตน

15

3. ความเขมขนของสารตงตนและผลตผล ความเขมขนของสารจะมผลตออตราการเกดปฏกกรยาเคม เชน จากปฏกรยาระหวางโลหะแมกนเซยมกบกรดไฮโดรคลอรกชวงแรกปฏกรยาจะเกดเรวมากและจะคอย ๆ ชาลงในการเกดกาซ H2 ยงเวลาผานไปนานเทาใดอตรา การเกดปฏกรยาจะยงลดลงเทานน

การเพมความเขมขน หมายถง การเพมปรมาณสารใหมากขนในปรมาตรของสาร เทาเดม ดงนน อนภาคของสารจงมความหนาแนนขน จงมโอกาสเกดการชนและเกดปฏกรยาไดมากขน หรอสามารถพจารณาไดจากสมการการหาอตรา การเกดปฏกรยา ถาเราเพมความเขมขนของสารตงตนขน อตราการเกดปฏกรยา กจะเพมมากขนตามไปดวยนนเอง

4. พนทผว การเพมพนทผวท าใหสารสามารถสมผสกนไดมากยงขน ท าใหโอกาสเกดปฏกรยามากขนตามไปดวย เชน ปฏกรยาระหวางหนปนกบกรดไฮโดรคลอรกเกดเปนแคลเซยมคลอไรด แกสคารบอนไดออกไซดและน า โดยท าการเปรยบเทยบระหวางหนปนทบดละเอยดกบหนปนทไมไดบด พบวาหนปนทบดละเอยดสามารถท าปฏกรยาไดเรวกวาเกดฟองแกสคารบอนไดออกไซดมากกวา

16

ภาพพนทผวจะมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม ทมา : http://www.khtpschool.ning.com, สบคนเมอ : 24 เมษายน 2555

พนทผวนอยเกดปฏกรยาชา พนทผวมากเกดปฏกรยาเรว

5. ตวเรงปฏกรยา (Catalyst) คอ สารท - ไมเกยวของกบปฏกรยา - ท าใหปฏกรยาเกดเรวขน - เมอปฏกรยาสนสดตองไดตวเรง ปฏกรยากลบคนมา

เชน ในการเผาโพแทสเซยมคลอเรต แมงกานสไดออกไซดทใสลงไปเปนตวเรงปฏกรยาอาจเปนชนดกอนเลก ๆ แตเมอเสรจปฏกรยาแลวกอนแมงกานสไดออกไซดแปรสภาพเปนผงละเอยด

อกตวอยางเชน ปฏกรยาการสลายตวของไฮโดรเจนเปอรออกไซด ไดน ากบแกสออกซเจนทจะเกดอยางชา ๆ แตถามตวเรงปฏกรยา MnO2 ปฏกรยาจะเกดอยางรวดเรวมาก

17

4. การสรป

จากทไดเรยนไปแลวนกเรยนลองชวยกนสรปไดวาปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม ไดแกอะไรบางคะ

1. ธรรมชาตของสาร ในปฏกรยาทไมเกยวของกบการสลายพนธะจะเปนปฏกรยา ทเกดขนเรวทอณหภมปกต

2. อณหภม เมอเพมอณหภมใหแกระบบ จะท าใหอตราการเกดปฏกรยาเพมขน เพราะจ านวนอนภาคทไดรบพลงงานความรอนจะมากขน พลงงานจะมากกวาพลงงานกระตน

3. ความเขมขนของสารตงตน การเพมความเขมขน หมายถง การเพมปรมาณสาร ใหมากขนในปรมาตรของสารเทาเดม ดงนน อนภาคของสารจงมความหนาแนนขน จงมโอกาสเกดการชนและเกดปฏกรยาไดมากขน หรอสามารถพจารณาไดจากสมการการหาอตราการเกดปฏกรยา ถาเพมความเขมขนของสารตงตนขนอตราการเกด ปฏกรยากจะเพมมากขนตามไปดวย

4. พนทผวของสารตงตน การเพมพนทผวของสารตงตน ท าใหสารสามารถสมผสกนไดมากยงขนท าใหโอกาสเกดปฏกรยามากขนตามไปดวย

5. ตวเรงปฏกรยา คอ สารทเตมลงไปในปฏกรยาแลวท าใหปฏกรยาเกดขนเรวขนซงอาจจะมสวนรวมหรอไมมสวนรวมในปฏกรยากได แตเมอสนสดปฏกรยาแลวสารนนยงแสดงสมบตเหมอนเดม

18

แบบฝกหด เรอง ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

ค าชแจง ใหนกเรยนตอบค าถามตอไปน (ขอละ 2 คะแนน รวม 10 คะแนน ) 1. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทธรรมชาตมผลตออตราการเกดปฏกรยา

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….......

2. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทความเขมขนมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….......

3. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทพนผวของสารมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….......

4. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทอณหภมมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….......

5. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทตวเรงหรอตวหนวงมผลตออตราการเกดปฏกรยา ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………....... …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….......

ชอ............................................................ชน.........................เลขท……….

19

แบบทดสอบหลงเรยน เรอง ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

ค าชแจง ใหนกเรยนกาเครองหมาย ทบค าตอบทถกทสด

พจารณาการทดลองตอไปนแลวตอบค าถาม ขอ 1-6 1. การทดลองดงกลาวอะไรเปนสารตงตน ก. น าบรสทธ ข. หลอดทดลอง ค. อณหภมของน า ง. กรดเขมขนและแมกนเซยม 2. การทดลองดงกลาวอะไรเปนผลตภณฑ ก. กรดเขมขน ข. แมกนเซยม ค. น าบรสทธ ง. แกสทเกดจากการท าปฏกรยาของ แมกนเซยม

3. จากการทดลองจงเรยงล าดบการท าปฏกรยา ของแมกนเซยมจากเรวไปชา

ก. แมกนเซยมในหลอดทดลองท 1,2 และ 3 ข. แมกนเซยมในหลอดทดลองท 1,3 และ 2 ค. แมกนเซยมในหลอดทดลองท 2,3 และ 1 ง. แมกนเซยมในหลอดทดลองท 3,2 และ 1

4. ขอใดคอปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยา เคมของการทดลองดงกลาว

ก. พนทผวของสาร ข. ความเขมขนของสารเรมตน ค. ความเขมขนของผลตภณฑ ง. ธรรมชาตของสารเรมตนและผลตภณฑ

5. ปรมาณน าบรสทธท าหนาทเปนสงใดในการ ทดลองดงกลาว

ก. ตวหนวงปฏกรยาเคม ข. ตวเรงปฏกรยาเคม ค. ตวสรางปฏกรยาเคม ง. ตวเปลยนปฏกรยาเคม

น ากรดเขมขนจ านวน 3 cm3 แบงใสหลอดทดลองจ านวน 3 หลอด หลอดละ 1 cm3 โดยหลอดท 2 เตมน าบรสทธจ านวน 5 cm3

และหลอดทดลองท 3 เตมน าบรสทธจ านวน 10 cm3 จากนนน าโลหะแมกนเซยมยาว 1 เซนตเมตร จ านวน 3 ชนใสลงในหลอดทดลองหลอดละ 1 ชน จบเวลาและสงเกตการเปลยนแปลงของโลหะแมกนเซยมในหลอดทดลอง

20

6. ถาเตมน าบรสทธลงในหลอดทดลองท 1 จ านวน 15 cm3 ผลการทดลองจะ เปลยนแปลงหรอไมอยางไร

ก. ไมเปลยนแปลง เนองจากจ านวนแมกนเซยมคงมปรมาณเทาเดม

ข. ไมเปลยนแปลง เนองจากปรมาณของกรดเขมขนมปรมาณเทาเดม

ค. เปลยนแปลง โดยการเกดปฏกรยาของโลหะแมกนเซยมจะชากวาหลอดทดลองอน

ง. เปลยนแปลง โดยการเกดปฏกรยาของโลหะแมกนเซยมจะเรวกวาหลอดทดลองอน

7. ขอใดไมใชปจจยทมผลตออตรา การเกดปฏกรยาเคม ก. อณหภม ข. พนทผวของสารเรมตน ค. ธรรมชาตของผลตภณฑ ง. ความเขมขนของสารเรมตน

8. ปฏกรยาเคมจะสนสดลงเมอไร ก. เมอสารเรมตนหมด ข. เมอผลตภณฑหมด ค. เมอเราหยดการทดลอง ง. เมอปจจยเรงหรอชะลอปฏกรยาเคมหมด

9. หนาทของตวเรงปฏกรยา คอขอใด ก. ลดความแตกตางระหวางพลงงานของสาร ตงตนและสารผลตภณฑ ข. ลดพลงงานกระตนของปฏกรยา ค. เพมพลงงานใหแกโมเลกลของระบบ ง. ชวยเพมจ านวนครงของการชนกนของ โมเลกลของสารตงตน 10.ปฏกรยาใดตอไปนเปนอตราการเกดปฏกรยา

ไมขนกบความเขมขนของสารตงตน ก. ปฏกรยาระหวางโลหะแมกนเซยมกบ กรดไฮโดรคลอรก ข. ปฏกรยาระหวางกรดออกซาลกกบ โพแทสเซยมเปอรแมงกาเนต ค. ปฏกรยาระหวางโซเดยมไทโอซลเฟต กบกรดไฮโดรคลอรก ง. ปฏกรยาก าจดแอลกอฮอลในเลอด ของคน

21

แนวตอบกจกรรม เรอง ผลของสารบางชนดตออตราการเกดปฏกรยา

ตารางบนทกผลการทดลองตอนท 1

หลอดทดลองท สารทใช การเปลยนแปลงทเกดขน 1 แผนทองแดง + สาระลายกรด

ไฮโดรคลอรก ไมมฟองแกสเกดขน

2 แผนสงกะส + สาระลายกรด ไฮโดรคลอรก

มฟองแกสเกดขนทชนของสงกะส

3 แผนสงกะสทมแผนทองแดงพน + สาระลายกรดไฮโดรคลอรก

มฟองแกสเกดขนทชนของสงกะสปรมาณมากกวาหลอดท 2

ตารางบนทกผลการทดลองตอนท 2

หลอดทดลองท สารทใช การเปลยนแปลงทเกดขน 1 เปลอกไข + สาระลายกรดแอซตก มฟองแกสปรมาณมากเกดขนทนทและ

เปลอกไขลดปรมาณลง 2 เปลอกไข + โซเดยมฟลออไรด

+ สารละลายกรดแอซตก มฟองแกสเกดขนอยางชา ๆ เมอทงไว 5-10 นาทสงเกตเหนการเปลยนแปลง ทเปลอกไขเรวขน

สรปผลตอนท 1

แผนสงกะสท าปฏกรยากบสารละลายกรดไฮโดรคลอรกเกดแกสไฮโดรเจน สวนแผนทองแดงไมเกดฟองแกส แสดงวาแผนทองแดงไมท าปฏกรยากบสารละลายกรดไฮโดรคลอรก สวนแผนสงกะสทพนดวยทองแดงมฟองแกสไฮโดรเจนเกดขนอยางรวดเรวและมปรมาณมากกวาเมอมแผนสงกะสอยางเดยว เมอทงไวสกครพบวาแผนสงกะสเกดการสกกรอน โดยท แผนทองแดงไมเกดการเปลยนแปลง แสดงวาทองแดงท าหนาทชวยใหสงกะสเกดปฏกรยากบสารละลายกรดไฮโดรคลอรกไดเรวขน โดยททองแดงไมไดเขาท าปฏกรยาดวย ทองแดงจงท าหนาทเปนตวเรงปฏกรยา

22

สรปผลตอนท 2 หลอดทดลองทมเปลอกไขกบสารละลายกรดแอซตก พบวาเกดฟองแกสปรมาณมากอยางรวดเรว สงเกตเหนเปลอกไขลดปรมาณลง สวนเปลอกไขทผสมกบโซเดยมฟลออไรดและสารละลายกรดแอซตก พบวาฟองแกสเกดชาและมปรมาณนอย แสดงวาโซเดยมฟลออไรด ท าหนาทเปนตวหนวงปฏกรยา ค าถามทายกจกรรม 1. โลหะสงกะสและโลหะทองค าท าปฏกรยากบสารละลายกรดไฮโดรคลอรกหรอไม อยางไร โลหะสงกะสและโลหะทองค าท าปฏกรยากบสารละลายกรดไฮโดรคลอรก เพราะสงเกต เหนฟองแกสเกดขน และสงกะสกรอน แตโลหะทองแดงไมท าปฏกรยากบสารละลาย กรดไฮโดรคลอรก เพราะไมสงเกตเหนการเปลยนแปลง 2. ปฏกรยาระหวางสงกะสกบสารละลายกรดไฮโดรคลอรก เขยนสมการไดวาอยางไร Zn(s) + 2HCl(aq) ZnCl2(aq) + H2(g) 3. เปลอกไขท าปฏกรยากบสารละลายกรดแอซตกหรอไม อยางไร เปลอกไขท าปฏกรยากบกรดแอซตก โดยสงเกตเหนฟองแกสเกดขน 4. การเตมโซเดยมฟลออไรด มผลตออตราการเกดปฏกรยาระหวางเปลอกไขกบกรดอยางไร การเตมโซเดยมฟลออไรดท าใหอตราการเกดปฏกรยาระหวางเปลอกไขกบกรดชาลง แสดงวา โซเดยมฟลออไรดท าหนาทเปนตวหนวงปฏกรยา

23

แนวตอบแบบฝกหด เรอง ปจจยทมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

1. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทธรรมชาตมผลตออตราการเกดปฏกรยา 1) โลหะแมกนเซยมท าปฏกรยากบกรดไดเรวกวาสงกะส 2) โลหะทองแดงไมเกดปฏกรยากบกรดไฮโดรคลอรก 3) โซเดยมท าปฏกรยากบน าไดเรวมาก แมกนเซยมท าปฏกรยากบน าไดชา 4) สารตงตนทอนภาคเกาะกนแขงแรงหรอมพนธะทแขงแรงกวาจะเกดปฏกรยาไดยาก

2. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทความเขมขนมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

การกดกรอนของโลหะดวยกรดทมความเขมขนสง

3. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทพนผวของสารมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม 1) การเคยวอาหารใหละเอยดกอนกลนอาหาร 2) การใชผงอะลมเนยมท าปฏกรยากบกรดจะเกดผลเรวกวาใชแผนอะลมเนยม 3) การบดยาลดกรดในกระเพาะใหละเอยดกอนกน

4. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทอณหภมมผลตออตราการเกดปฏกรยาเคม

1) การเกบรกษาผลไม อาหาร ใหสดอยไดนานใหเกบไวในทมอณหภมต า 2) การบมผลไวใหสกใหเกบไวทมอณหภมสง

5. ยกตวอยางปฏกรยาเคมทตวเรงหรอตวหนวงมผลตออตราการเกดปฏกรยา

1) การหมกน าสบปะรดกบเนอววเพอใหเปอยยย 2) การกนยาเพอลดอตราการแพรกระจายของเชอโรค

24

เฉลยแบบทดสอบกอนเรยน

1. ค 2. ก 3. ข 4. ค 5. ง

6. ง 7. ก 8. ข 9. ค 10. ง

เฉลยแบบทดสอบหลงเรยน

1. ง 2. ง 3. ก 4. ข 5. ก

6. ค 7. ค 8. ก 9. ข 10. ง

25

เอกสารอางอง

ฝายวชาการ พบซ. (2556). คมอเตรยมสอบ สารและสมบตของสาร ม.4-6. กรงเทพฯ : บรษท

ส านกพมพ พบซ จ ากด. พงศธร นนธเนศ และสนทร ภรปรชาเลศ. (มปป.). สารและสมบตของสาร ม.4-6. กรงเทพฯ : บรษทอกษรเจรญทศน อจท.จ ากด. โรจนฤทธ โรจนธเนศ. (2553). สารและสมบตของสาร ม.4-6. กรงเทพฯ : สถาบนพฒนาคณภาพ

วชาการ (พว.) จ ากด. สถาบนสงเสรมการสอนวทยาศาสตรและเทคโนโลย. (2553). หนงสอเรยน รายวชาพนฐาน เคม

ชนมธยมศกษาปท 4-6. กรงเทพฯ : โรงพมพ สกสค. ลาดพราว. ส าราญ พฤกษสนทร. (2553). เคมพนฐาน ม.4-6. กรงเทพฯ : บรษทส านกพมพ พ.ศ. พฒนา จ ากด. สมพงศ จนทรโพธศร. (2554). เคม ม.4-6 รายวชาพนฐาน. กรงเทพฯ : บรษทไฮเอดพบลชชง

จ ากด.