เล่มที่ 5 ภาษา ศาสนาและวัฒนธรรม

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201

ส ำนกงำนสงเสรมคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ภาษา ศาสนาและวฒนธรรมในทองถน

บทน า การศกษาประวตศาสตรทองถนโดยนกเรยนโรงเรยนโนนเจรญพทยาคม ครงน เปนการรวบรวมขอมลจากการสมภาษณ แลวน าขอมลมาเรยบเรยงเปนหนงสออานเพมเตมเพอสะดวกในการน าไปศกษาไดดวยตนเอง วตถประสงคเพอสรางความตระหนกใหผเรยน รกษทองถน เกดความภาคภมใจเปนการเรยนรประวตศาสตรชาตเทากบเปนการท าความรจกสงคมของตนเอง ซงจะชวยปลกฝงความรกมาตภม ความมงมนในปณธานแหงชาตและความเขาใจวฒนธรรมประจ าชาตรสกเปนเจาของทองถนของตน วธการทางประวตศาสตร หมายถง กระบวนการสบคนเรองราวในอดตของสงคมมนษย เรมตนทความอยากรอยากเหนของผตองการศกษาและตองการสอบสวนคนควาหาค าตอบดวยตนเองจากรองรอยทคนในอดตไดท าไวและตกทอดเหลอมาถงปจจบน โดยไมหลงเชอค าพดของใครคนใดคนหนงหรออานหนงสอเพยงเลมใดเลมหนงแลวเชอวาเปนจรง สงทตองท าเปนอนดบแรกของการสบคนอดต เมอมประเดนทตองการสบคนแลว คอการเกบรวบรวมขอมลจากหลกฐานทางประวตศาสตรอยางกวางขวางและละเอยดลออ ดวยวธการตางๆ เชน สอบถามผร ศกษาเอกสาร เรยนรจากแหลงเรยนรดวยตนเอง ตรวจสอบขอมลจากหลกฐานทกชนดวยจตส านกวา หลกฐานไมไดบอกความจรงทงหมด หรอบอกความจรงเสมอไป แลวรวบรวมขอเทจจรงทได จากนนน าเสนอผลทศกษาไดพรอมอางองหลกฐานใหชดเจนเพอใหผอนตรวจสอบ หรอศกษาคนควาตอไปได ขนตอนของวธการทางประวตศาสตร ประกอบดวย 1. การก าหนดหวขอเรองทตองการศกษาใหชดเจน (เรองอะไร ชวงเวลาใด ทไหน) 2. รวบรวมขอมลจากหลกฐานทางประวตศาสตรใหครบถวน ครอบคลม 3. ตรวจสอบความจรงจากหลกฐาน ทเรยกวา การวพากษวธทางประวตศาสตร 4. วเคราะหขอมลและตความเพอคนหาขอเทจจรง 5. น าเสนอผลงานความรทคนพบ โดยปราศจากอคตและความล าเอยง

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 2

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ขนตอนท 1

การก าหนดหวเรอง การก าหนดหวขอเรองทตองการศกษา ชวงเวลาใด ทไหนใหชดเจนในหนงสอเลมน สมาชกในกลมชวยกนตงชอไวหลายชอใหคดเหลอเพยงเรองเดยว ดงน 1. ความเชอในทองถน 2. วฒนธรรมทองถน 3. ภาษาและความเชอในทองถน 4. ภาษา ศาสนาและวฒนธรรม 5. วฒนธรรมในชมชน 6. วฒนธรรมและความเชอในทองถน เรองอะไร ในทประชมกลมลงมตเลอกขอท 4 เรอง ภาษา ศาสนาและวฒนธรรม โดยใหเหตผลวาเปนชอทครอบคลมเนอหาทง 3 เรอง ทไหน หมบานในการปกครองของเทศบาลต าบลโนนเจรญ มจ านวน 11หมบาน ไดศกษาทง 11 หมบานดงน หมท 1 บานโนนเจรญ หมท 2 บานโนนเจรญ

หมท 3 บานโนนเจรญ หมท 4 บานโนนเจรญ

หมท 5 บานโนนเจรญ หมท 6 บานหนองแวง

หมท 7 บานถนน หมท 8 บานสายโท 9 ซอย 3

หมท 9 บานโคกใหญ หมท 10 บานสามขาพฒนา

หมท 11 บานสนตสข

ชวงเวลาใด ประมาณป พ.ศ. 2493-2554

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 3

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ขนตอนท 2 การรวบรวมขอมล

หลกฐานทเปนลายลกษณอกษร

1. หนงสอการสรางบานแปงเมองบานโนนเจรญโดยคณะยววจยประวตศาสตร

ทองถน กลมท 1

2. http: //www.rakbankerd.com 3. http: //www.9bkk.com

หลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษร

1. คณยายกองศร ศรเจรญ อาย 75 ป

2. คณยายบญศร เศษสวรรณ อาย 75 ป

3. คณยายทองสข ศรวรรณ อาย 75 ป

4. นายจนทร บตรกล อาย 69 ป

5. นางทองใบ ศรงาม อาย 47 ป

6. นางจนอง ไตรพรม อาย 49 ป

7. นางจ ารส จนทรสนท อาย 55 ป

8. นายสน จนทะประโคน อาย 56 ป

9. นางถนอม สงเกตกจ อาย 58 ป

10. นางสมพร นาประโคน อาย 55 ป

11. นางพสมย ราหสงห อาย 41 ป

12. นายไพรตน ธรรมโกศล อาย 45 ป

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 4

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ขนตอนท 3

ประเมนคณคาของหลกฐาน จากหลกฐานทไมเปนลายลกษณอกษร จากการสมภาษณคณยายกองศร ศรเจรญ

อาย 75 ป คณยายบญศร เศษสวรรณ อาย 75 ป คณยายทองสข ศรวรรณ อาย 75 ป

นายจนทร บตรกล อาย 69 ป นางทองใบ ศรงาม อาย 47 ป นางจนอง ไตรพรม อาย 49 ป

นางจ ารส จนทรสนท อาย 55 ป นายสน จนทะประโคน อาย 56 ป นางถนอม ลงเกตกจ

อาย 58 ป นางสมพร นาประโคน อาย 55 ป นางพสมย ราหสงห อาย 41 ป นายไพรตน

ธรรมโกศล อาย 45 ป สรปไดวา ภาษาในชมชนบานโนนเจรญทยายมาจากจงหวดนครราชสมา

เปนกลมทยายมากลมแรก ใชภาษาดงเดมไทยโคราช ปจจบนภาษาทกลมนใชในชวตประจ าวน

เปนภาษาทองถนภาษาลาว ภาษาทองถนลาว ราษฎรกลมนทยายถนตามมากลมแรกมาเรอย

ๆ และจ านวนมาก ยายมาจากภาคอสาน เชน จงหวดรอยเอด มหาสารคาม อบลราชธาน

และยโสธรซงเปนกลมใหญจงเปนกลมทมาเปลยนแปลงสงคม วฒนธรรมและภาษาจากเดมท

เปนภาษาไทยโคราชเปนภาษาลาวและใชในชวตประจ าวนจนถงปจจบนและกลายเปนภาษา

ประจ าหมบาน แตผเฒาผแกบางหมบานยงคงใชภาษาพนเมอง เชน ภาษาเขมร ภาษาสวย

จากหลกฐานทเปนลายลกษณอกษร สรปไดวา ในปจจบนชาวโนนเจรญโดยเฉพาะ

เดกวยรนไดหนมาใชภาษาไทยกลางกนมากขนเพราะวยรนเหลานสวนใหญไดรบการศกษาทด

เทยบเทากบคนในภาคกลางหรอกรงเทพมหานคร ท าใหภาษาอสานเรมลดความส าคญลง

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 5

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ขนตอนท 4

วเคราะหและสงเคราะหขอมล ภาษาในทองถน

หมท 1 บานโนนเจรญ สวนใหญใชภาษาถนลาว

หมท 2 บานโนนเจรญ สวนใหญใชภาษาถนลาว

หมท 3 บานโนนเจรญ สวนใหญใชภาษาถนลาว

หมท 4 บานโนนเจรญ สวนใหญใชภาษาถนลาว

หมท 5 บานโนนเจรญ สวนใหญใชภาษาถนลาว

หมท 6 บานหนองแวง สวนใหญใชภาษาถนเขมร

หมท 7 บานถนน สวนใหญใชภาษาถนเขมร

หมท 8 บานสายโท 9 ซอย 3 สวนใหญใชภาษาถนลาว

หมท 9 บานโคกใหญ สวนใหญใชภาษาถนเขมร

หมท 10 บานสามขาพฒนา สวนใหญใชภาษาถนลาว

หมท 11 บานสนตสข สวนใหญใชภาษาถนเขมร

ศาสนาในชมชน

ศาสนาพทธ ครสตและลทธเตา

ความเชอในชมชน

สวนใหญเกยวกบการท ามาหากนและความเชอทางศาสนา

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 6

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ขนตอนท 5

การตความหลกฐาน

ในปจจบนชาวอสานตามเมองใหญโดยเฉพาะเดกวยรนไดหนมาใชภาษาไทย

กลางกนมากขน เพราะวยรนเหลานสวนใหญไดรบการศกษาทดเทยบเทากบคนในภาคกลาง

หรอกรงเทพมหานคร ท าใหภาษาอสานเรมลดความส าคญลงเชนเดยวกนกบภาษาพนเมอง

ของภาคอน ๆ

ภาษาพนเมองในชมชนบานโนนเจรญ ม 3 ภาษา คอ ลาว สวย เขมร ผแกผเฒา

ยงคงใชภาษาพนบานเปนหลกอย ทงนคนอสานสวนใหญจะสามารถสอสารไดทงภาษาพนบาน

ของทองถนตนเองและภาษาไทยกลาง

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 7

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

องคความรทไดจากการศกษาทองถนของเรา

โดยใชวธการทางประวตศาสตร .................................................................................

ภาษาพดของคนอสานในแตละทองถนนนจะมส าเนยงทแตกตางกนออกไป

ตามสภาพทางภมศาสตรทมอาณาเขตตดตอกบถนใดรวมทงบรรพบรษของทองถนนนๆ

ดวย เชน แถบจงหวดศรสะเกษ สรนทร บรรมย มชายแดนตดกบเขมรส าเนยงและรากเหงา

ของภาษากจะมค าของภาษาเขมรปะปนอยดวยทางดานจงหวด สกลนคร นครพนม มกดาหาร

หนองคาย เลย ทตดกบประเทศลาวและมชาวเวยดนามเขามาอาศยอยคอนขางมากกจะมอก

ส าเนยงหนง ชนเผาดงเดมทอาศยอยในบรเวณนนๆ กจะมส าเนยงทมเอกลกษณเปนของ

ตนเองและยงคงรกษาเอกลกษณนนไว ตราบจนปจจบน เชน ชาวภไท ในจงหวดมกดาหาร

และนครพนม

ถงแมชาวอสานจะมภาษาพดทมความแตกตางกนในแตละทองถน แตในภาษา

อสานกมสงหนงทยงคงมความคลายกนกคอ ลกษณะของค าและความหมายตางๆ ทยง คงสอ

ความถงกนไดทวทงภาค ดวยเหตนจงท าใหชาวอสานตางทองถนกนสามารถสอสารกนไดเปน

อยางด

ถาจะถามวาภาษาถนแทจรงของชาวอสานใชกนอยทใดคงจะตอบไมได เพราะ

ภาษาทคนในทองถนตางๆใชกนกลวนเปนภาษาอสานทงนน ถงแมจะเปนภาษาทมความ

แตกตางกน แตกมรากศพทในการสอความหมายทคลายคลงกน

ในปจจบนชาวอสานตามเมองใหญโดยเฉพาะเดกวยรนไดหนมาใชภาษาไทยกลางกน

มากขนเพราะวยรนเหลานสวนใหญไดรบการศกษาทดเทยบเทากบคนในภาคกลางหรอ

กรงเทพมหานคร ท าใหภาษาอสานเรมลดความส าคญลงเชนเดยวกนกบภาษาพนเมอง

ของภาคอน ๆ แตผคนตามชนบทและคนเฒาคนแกยงใชภาษาอสานกนเปนภาษาหลกอย

ทงนคนอสานสวนใหญสามารถสอสารไดทงภาษาอสานของทองถนของตนและภาษาไทยกลาง

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 8

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

หากทานเดนทางไปในชนบทของอสานจะพบการใชภาษาถนทแตกตางกนไปดงทกลาวมาแลว

แตคนอสานเหลานโดยเฉพาะวยรนหนมสาวกจะสามารถสอสารกบทานเปนภาษาไทยกลางได

อกดวยทงนเพราะวยรนชาวอสานใหญจะเขามาหางานท าในกรงเทพมหานครและปรมณฑล

เมอกอนจะไปหางานท าเฉพาะหลงฤดท านาแตในปจจบนวยรนสวนใหญจะเขากรงเทพฯ

และท างานทนนตลอดทงป ชาวอสานทไปตางถนนอกจากจะหางานท าแลว กยงมการเผยแพร

วฒนธรรมรวมทงภาษาของตนเองไปในตวในปจจบนชาวไทยจ านวนมากเรมเขาใจภาษาอสาน

ทงจากเพลงลกทง ภาษาอสานทไดรบความนยมกนทวประเทศและจากคนรอบตวทเปนคน

อสานท าใหภาษาอสานยงคงสามารถสบสานตอไปไดอยถงแมจะมคนอสานบางกลมเลกใชแลว

กตาม

1. ภาษาในชมชนบานโนนเจรญ 1.1 หมท 1 บานโนนเจรญ

ภาษาทใชในหมท 1 บานโนนเจรญนน จากขอมลการยายถนของราษฎรวเคราะห

ไดวากลมคนยายถนมาตงถนฐานกลมแรกเปนผกอตงและพฒนาจนกลายเปนชมชนขนาดใหญ

ซงสามารถแยกภาษาตามกลมคนทยายเขามาตงถนฐานดงน

1) ภาษาไทยโคราช ราษฎรกลมนยายมาจากจากจงหวดนครราชสมา เปนกลมทยาย

มากลมแรก ใชภาษาดงเดมไทยโคราช ปจจบนภาษาทกลมนใชในชวตประจ าวนเปน

ภาษาทองถนภาษาลาว

2) ภาษาทองถนลาว ราษฎรกลมนทยายถนตามมากลมแรกมาเรอย ๆ และจ านวน

มาก ยายมาจากภาคอสาน เชน รอยเอด มหาสารคาม อบลราชธาน และยโสธรซงเปนกลม

ใหญจงเปนกลมทมาเปลยนแปลงสงคม วฒนธรรมและภาษาจากเดมทเปนภาษาไทยโคราช

เปนภาษาลาวและใชในชวตประจ าวนจนถงปจจบนและกลายเปนภาษาประจ าหมบาน

3) ภาษาไทยกลางเนองจากหมท 1 บานโนนเจรญเปนศนยรวมของหนวยงาน

ราชการหลายหนวยงาน เชน เทศบาลต าบลโนนเจรญ โรงเรยนโนนเจรญพทยาคม

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 9

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ศนยประสานงานต ารวจภธร ศนยพฒนาเดกเลก ศนยประสานงานระหวางเทศบาลและ

อ าเภอบานกรวด มเจาหนาททยายเขามาท างานจ านวนมาก ดงนนจงใชภาษาราชการ

เพอการสอสาร

4) ภาษาตางประเทศ เนองจากหมท 1 บานโนนเจรญ เปนศนยรวมการคาขาย

ทงตลาดไนทวนองคาร ตลาดนดวนศกร รานกาแฟ รานคาขายสง และเปนสถานทจดงาน

ประเพณลอยกระทง ท าใหมชาวตางประเทศทมภรรยาเปนคนไทยมาใชบรการจ านวนมาก

ภาษาตางประเทศทใชสวนใหญเปนภาษาองกฤษ ภาษาฝรงเศส และเยอรมน

1.2 หมท 2 บานโนนเจรญ

ภาษาทใชในหมท 2 บานโนนเจรญนน สามารถแยกตามลกษณะการยายถนของ

ราษฎร ดงน

1) ภาษาทองถนลาวสตก ราษฎรกลมนยายถนมาจากบานกอก-คอ อ าเภอสตก

จงหวดบรรมย คณยายกองศร ศรเจรญ อาย 75 ป ปจจบนอาศยอยบานเลขท 64 หมท 2

เลาใหฟงวากอนจะยายมาบานโนนเจรญอย บานคอ ต าบลทงวง อ าเภอสตก จงหวดบรรมย

สาเหตทยายถนมาอยทบานโนนเจรญเพราะทอยเดมมจ านวนประชาชนแออด ทานเดนทาง

มาโดยผหญงมารถทหารสวนผชายเดนไลตอนวว ควาย ตามมาเดนทางมาทบานโนเจรญ

ใชเวลา 3 วน 3 คนยายมามากกวา 6 ครอบครว ราวป พ.ศ. 2508 ปจจบนไดแยกยายกนสราง

ครอบครวกระจายกนอย กลมนใชภาษาทองถนลาวในการสอสารกนในชวตประจ าวน ภาษาท

ใชในหมท 2 บานโนนเจรญนน สามารถแยกตามลกษณะการยายถนของราษฎรดงน

2) ภาษาทองถนลาวยโสธร ราษฎรกลมนยายถนเขามาเมอบานโนนเจรญสงบสขแลวมการคาขายทดนทมหนวยเปนไรเพราะราษฎรกลมนยายเขาโดยการขายทดนทรพยสนทมอยเดมเพอมาลงทนทบานโนนเจรญ จากการสมภาษณคณยายบญศร เศษสวรรณ อาย 64 ป บานเลขท 51 หม 4 ต าบลโนนเจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย ทอยเดมบานค าน าสราง ต าบลครอเหนอ อ าเภอเมอง จงหวดยโสธรใหขอมลวาสาเหตทยายถนมาทบานโนนเจรญ

เพราะทอยเดมชนชนแออดเพอหาทท ากนทกวางใหญขนและมราคาถกกวาทเดม การเดนทาง

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 10

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ทานมาโดยรถบสประจ าทางเดนทางมาประมาณ 7 ครอบครว ในขณะนนทนาราคาถกไรละ 500-1,000 บาท ราษฎรกลมนใชภาษาทองถนลาวในการสอสารกนในชวตประจ าวน

3) ภาษาทองถนรอยเอด ราษฎรกลมนยายถนเขามาเพราะกลมราษฎรจงหวดยโสธรเปนผชกชวนมาเนองจากเปนญาตกน กอนยายเขาราษฎรกลมนขายทดนหรอทรพยสนเดมทมอยแลวจงท าใหมเงนมาซอทดนทบานโนนเจรญ จากการสมภาษณคณยายทองสข ศรวรรณ อาย 89 ปทอย 65 หม 2 ต าบลโนนเจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย ทอยเดมอยท ต าบลหนองฮ อ าเภอพนมไพร จงหวดรอยเอด สาเหตทยายถนเพราะทอยคบแคบทนามจ านวนนอยไมพอท ากน ท าใหคณยายยายไปทอ าเภอสตก จงหวดบรรมย โดยอาศย เกวยนเปนพาหนะ เมอมาถงอ าเภอสตกพบปญหามโจรจ านวนมาก จงตองยายถนฐานมาอยทบานโนนเจรญราวป พ.ศ. 2508 ขณะนนยายมาเพยงครอบครวเดยว ตอมามผคนยายตามมาจ านวนมาก ปจจบนครอบครวทานไดแยกยายกนอยตามหมบานทง 5 หมบาน 1.3 หมท 3 บานโนนเจรญ

ภาษาทใชในหมท 3 บานโนนเจรญนนใชภาษาทองถนไทยลาว ราษฎรกลมนยายถน

มาตามกลมแรกทยายมาบานโนนเจรญ เนองจากหมท 1 มครอบครวและสมาชกหนาแนนมาก

จงแยกตวออกไปสรางบานทโนนเจรญ หมท 3 (ราว พ.ศ. 2535 เปนหมท 17) ซงขณะนน

เปนเพยงหวไรปลายนา จากการสมภาษณนายจนทร บตรกล อาย 69 ป 2515 ทอยปจจบน

บานเลขท 93 หมท 3 บานโนนเจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย ใหขอมลวาตนไดยายมา

จากจงหวดขอบแกนเมอ ป พ.ศ. 2515 แตงงานกบภรรยาทเปนคนจงหวดรอยเอด จงแยก

ครอบครวจากหมท 1 ไปอยหมท 3 บานโนนเจรญ ภาษาทใชในชวตประจ าวนเปนภาษา

ทองถนลาว ในหมท 3 บานโนนเจรญนประชาชนใชเปนภาษาถนลาวในการสอสาร คดเปน

รอยละ 99%

1.4 หมท 4 บานโนนเจรญ

ภาษาทใชในหมท 4 บานโนนเจรญใชภาษาทองถนลาวสตก กลมนเปนลกหลาน

ของราษฎรหมท 2 ซงไดแยกครอบครวออกมาทาจากครอบครวใหญ จากการสมภาษณ

นายจนท สดใจ อาย 57 ป ทปจจบนอยบานเลขท 86 หมท 4 ต าบลโนนเจรญ อ าเภอบาน

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 11

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

บานกรวด จงหวดบรรมย ใหขอมลวาตนไดยายถนมาจากอ าเภอสตก ยายตามพอและแม

ยายมาบานโนนเจรญหมท 4 เมอพ.ศ. 2570 บานโนนเจรญหมท 4 นนใชภาษาหลากหลาย

เชน ลาวมหาสารคราม ภาษาทองถนลาวสตกในหมท 4 ราษฎรใชเปนภาษาลาวในการสอสาร

คดเปนรอยละ 45%

1.5 หมท 5 บานโนนเจรญ

ภาษาทใชในหมท 5 บานโนนเจรญนน สามารถแยกตามลกษณะการยายถน

ของราษฎร ดงน

1) ภาษาทองถนเขมร กลมนเปนลกหลานของราษฎรหมท 2 ซงไดแยกครอบครว

ออกมาจากครอบครวใหญ จากการสมภาษณนางจะนอง ไตรพรม อาย 49 ป อยบานเลขท

126 หมท5 ต าบลโนนเจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย 31180 ใหขอมลวายายมาจาก

บานระนามพลวง กงอ าเภอช าน จงหวดบรรมย ใชภาษาเขมรในการสอสารในชวตประจ าวน

คดเปนรอยละ 60%

3) ภาษาทองถนสวย จากการสมภาษณนางทองใบ ศรงาม ใหขอมลวาภมล าเนา

เดมเกดทอ าเภอสนม จงหวดสรนทร พอแมยายถนมาบานโนนเจรญ ใชภาษาถนสวยจาก

อ าเภอสนม จงหวดสรนท จนถงปจจบน ภาษาทองถนสวยในหมท 5 ราษฎรใชเปนภาษาใน

การสอสารคดเปนรอยละ 40%

1.6 หมท 6 บานหนองแวง

ภาษาทใชในหมท 6 บานหนองแวง ใชภาษาทองถนเปนภาษาเขมรจากสมภาษณ

นางจ ารส จนทรสนท อาย 55 ป ทอย 39 หมท 6 บานหนองแวง ต าบลโนนเจรญ

อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย ใหขอมลวาทานไดยายมาจากบานโคกสะอาด มาประกอบ

อาชพทบานหนองแวงและสรางครอบครวอยทนน มอาชพและฐานะมนคงสามเปนผใหญบาน

ภาษาทองถนเขมรในหมท 6 ราษฎรใชเปนภาษาในการสอสาร คดเปนรอยละ100%

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 12

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

1.7 หมท 7 บานหวถนน

ภาษาทใชในหมท 7 บานหวถนนใชภาษาทองถนภาษาเขมรจากสมภาษณ

นายสน จนทะประโคน อาย 56 ป อาศยอยบานเลขท 102 หม 7 บานหวถนน ต าบลโนน

เจรญ อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย ใหขอมลวาอยทนแตก าเนดแตกอนนแถวบานหว

ถนนมแตปา มบานอยประมาณ 2-3 หลง และไดมประชากรอพยบเขามาจนเจรญรงเรอง

ภาษาทองถนภาษาเขมรในหมท 7 ราษฎรใชเปนภาษาในการสอสารคดเปนรอยละ 80%

1.8 หมท 8 บานสายโท 9 ซอย 3

ภาษาทใชในหมท 8 บานสายโท 9 ซอย 3 ใชภาษาทองถนเปนภาษาถนเขมร จากการสมภาษณ นางถนอม ลงเกตกจ อาย 58 ป ยายมาจากบานสวรรค ต าบลจนตม อ าเภอประโคนชย จงหวดบรรมย ภมล าเนาเดม อยบานน พ.ศ 2512 ไดขอมลวา แตกอนทยายเขามาหมบานแถบนมแตปา ไมคอยมผคนอาศยอย ทยายเขามาทนกเพราะวา ทดนแถวนมราคาถก กเลยซอและตงหลากฐานอยทนเลย ภาษาทองถนภาษาลาวในหมท 8 ราษฎรใชเปนภาษาในการสอสาร คดเปนรอยละ 90% 1.9 หมท 9 บานโคกใหญ

ภาษาทใชในหมท 9 บานโคกใหญใชภาษาทองถนเปนภาษาเขมรจากสมภาษณ

นางสมพร นาประโคน อาย 55 ป บานเลขท 12 หมท 9 บานโคกใหญ ต าบลโนนเจรญ

อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย ไดยายมาจากอ าเภอสตก จงหวดบรรมย ใหขอมลวายายมา

อยกบพอแมและตงรากฐานอยทหมบานโคกใหญ ภาษาทองถนทใชเปนภาษาเขมร ในหมท 9

บานโคกใหญราษฎรใชภาษาเขมรเปนภาษาในการสอสาร คดเปนรอยละ 85%

1.10 หมท 10 บาน สามขาพฒนา

ภาษาทใชในหมท 10 บานสามขาพฒนา ใชภาษาถนเปนภาษาลาว จากสมภาษณ

นางพสมย ราหสงห อาย 41 ป อาศยอยทบานเลขท 20 หมท 10 ต าบลโนนเจรญ อ าเภอ

บานกรวด จงหวดบรรมย ใหขอมลวา ไดยายมาอยบานสามขาพฒนาตงแตปไดยายมาจาก

อ าเภอสขรภม จงหวดสรนทร ไดมาตงถนฐานอยทบานสามขาพฒนาเพราะสมยกอนทดน

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 13

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

แถวนมราคาถกยงเปนทรกราง เมอมคนมากชวยกนพฒนาขนมาเรอยๆ จนกลายมาเปน

ชมชนจนถงปจจบนน ภาษาทองถนภาษาลาวในหมท 10 บาน สามขาพฒนา ราษฎรใชเปน

ภาษาในการสอสาร คดเปนรอยละ 80%

1.11 หมท 11 บานสนตสข

ภาษาทใชในหมท 11 บานสนตสข ใชภาษาทองถนเปนภาษาลาว จากสมภาษณ

นายไพรตน ธรรมโกศล อาย 45 ป อาศยอยทบานเลขท 101 หมท 11 ต าบลโนนเจรญ

อ าเภอบานกรวด จงหวดบรรมย ยายมาจากบานเลขท 93 ถนนอนจนทร อ าเภอเมอง

จงหวดบรรมย ไดใหขอมลวาบานสนตสขนนใชหลากหลายภาษาดวยกนและทนกไมคอยเจรญ

ถนนเปนดนแดง ภาษาทใชแตกตางกน เชน ภาษาถนลาวคดเปนรอยละ 40% รองลงมาเปน

ภาษาไทยและเขมร ภาษาทองถนภาษาลาวในหมท 11 บานสนตสขราษฎรใชเปนภาษาในการ

สอสาร คดเปนรอยละ 40%

2. ศาสนาและความเชอ

2.1 ศาสนาและความเชอหมท 1 บานโนนเจรญ

ราษฎรในหมท 1 บานโนนเจรญนบถอศาสนาพทธ คดเปนรอยละ 99 สวนศาสนาอน ๆ เชน ศาสนาครสต ศาสนาพราหมณ-อนด ลทธเตาและเจาแมกวนอม คดเปนรอยละ 1

ความเชอราษฎรในหมท 1 บานโนนเจรญ มความเชอเกยวกบบญเบกบาน ตงแตโบราณมความเชอวาท าแลวมความอยเยนเปนสขเพราะเปนตามประเพณถาไมท ากไมเปนไร เพราะมนเปนประเพณของคนสมยโบรานท ามาตงแตดกด าบรรพ แตถาท ากจะท าเดอน 6 ของทกปแลวแตจะพรอมวนไหน ขดทรายสทศมากอกนใหใหญพอด นมนตพระมาตกบาตร เสรจพธตอนค าสวดมนตเยน ความส าคญไดรดน ามนตจากพระคณเจาจะไดอยเยนเปนสข 2.2 ศาสนาและความเชอหมท 2 บานโนนเจรญ

ราษฎรในหมท 1 บานโนนเจรญนบถอศาสนาพทธ คดเปนรอยละ 99 สวนศาสนาอน ๆ เชน ศาสนาครสต ศาสนาพราหมณ-อนด ลทธเตาและเจาแมกวนอม คดเปนรอยละ 1 ความเชอราษฎรในหมท 2 บานโนนเจรญ มความเชอเกยวกบหลวงปฌานและบญ

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 14

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

เลยงบาน หลวงปณานเปนพระสงฆทไดธดงคผานบาโนนเจรญ มญาตโยมเลอมใสศรทธาน าอาหารมาถวายแลวทานกเดนทางตอไปทางทศตะวนออกสประเทศเพอนบานกมพชานานๆ

จะเดนธดงคผานบานโนนเจรญชาวบานกจะน าอาหารมาถวายทกครงไป ดวยความศรทธาของประชาชนจงมความคดรวมกนวานาจะปนรปเหมอนโดยมนายทา ทาทอง เปนชางปนรป

2.3 ศาสนาและความเชอหมท 3 บานโนนเจรญ

ราษฎรในหมท 3 บานโนนเจรญนบถอศาสนาพทธ คดเปนรอยละ 99 สวนศาสนาอน ๆ เชน ศาสนาครสต ศาสนาพราหมณ-อนด ลทธเตาและเจาแมกวนอม คดเปนรอยละ 1 ความเชอราษฎรในหมท 3 บานโนนเจรญ มความเชอเกยวกบบญเบกบาน ตงแตโบราณมความเชอวาท าแลวมความอยเยนเปนสขเพราะเปนตามประเพณถาไมท ากไมเปนไร เพราะมนเปนประเพณของคนสมยโบราณท ามาตงแตดกด าบรรพแตถาท ากจะท าเดอน 6 ของทกปแลวแตจะพรอมวนไหน ขดทรายสทศมากอกนใหใหญพอด นมนตพระมาตกบาตร เสรจพธตอนค าสวดมนตเยน ความส าคญไดรดน ามนตจากพระคณเจาจะไดอยเยนเปนสข 2.4 ศาสนาและความเชอหมท 4 บานโนนเจรญ

ราษฎรในหมท 4 บานโนนเจรญนบถอศาสนาพทธ คดเปนรอยละ 99 สวนศาสนาอน ๆ เชน ศาสนาครสต ศาสนาพราหมณ-อนด ลทธเตาและเจาแมกวนอม คดเปนรอยละ 1

ชอภาพ : หลวงปฌานและบญเลยงบาน

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 15

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

ความเชอราษฎรในหมท 4 บานโนนเจรญ มความเชอเกยวกบบญเบกบาน ตงแตโบราณมความเชอวาท าแลวมความอยเยนเปนสข เพราะเปนตามประเพณถาไมท ากไมเปนไร เพราะมนเปนประเพณของคนสมยโบราณท ามาตงแตดกด าบรรพ แตถาท ากจะท าเดอน 6 ของทกปแลวแตจะพรอมวนไหน ขดทรายสทศมากอกนใหใหญพอด นมนตพระมาตกบาตร เสรจพธตอนค าสวดมนตเยน ความส าคญไดรดน ามนตจากพระคณเจาจะไดอยเยนเปนสข 2.5 ศาสนาและความเชอหมท 5 บานโนนเจรญ

ราษฎรในหมท 5 บานโนนเจรญนบถอศาสนาพทธ คดเปนรอยละ 99 สวนศาสนาอน ๆ เชน ศาสนาครสต ศาสนาพราหมณ-อนด ลทธเตาและเจาแมกวนอม คดเปนรอยละ 1 ความเชอราษฎรในหมท 5 บานโนนเจรญ มความเชอเกยวกบบญเบกบาน ตงแตโบราณมความเชอวาท าแลวมความอยเยนเปนสข เพราะเปนตามประเพณถาไมท ากไมเปนไร เพราะมนเปนประเพณของคนสมยโบราณท ามาตงแตดกด าบรรพ แตถาท ากจะท าเดอน 6 ของทกปแลวแตจะพรอมวนไหน ขดทรายสทศมากอกนใหใหญพอด นมนตพระมาตกบาตร เสรจพธตอนค าสวดมนตเยน ความส าคญไดรดน ามนตจากพระคณเจาจะไดอยเยน

3. วฒนธรรมในชมชนบานโนนเจรญ ชาวอสานโบราณมวถชวต วฒนธรรม ซงชาวอสานไดบมเพาะภมปญญากอก าเนดเปนประเพณส าคญ ๆ ขนมาและไดรวมสบทอดกนมาอยางยาวนานโดยพวกเขาเรยกขานประเพณเหลานรวมกนวา "ฮตสบสอง" ฮตสบสอง หมายถง จารตประเพณประจ าสบสองเดอน ซงถอเปนโอกาสดทชาวบานจะไดมารวมชมนมและท าบญในทกๆ เดอนของรอบป และถอเปนจรรยาของสงคม ผทฝาฝนกจะเปนผท ผดฮต หรอ ผดจารต นนเอง(หลายครง ฮตสบสอง มกจะกลาวควบค “คลองสบส” ทเปนดงแบบแผนหรอแนวทางด าเนนชวตแตจะมงเนนไปทางศลธรรมมากกวาดานอาชพ ประเพณแหปราสาทผง เดอนสบเอดส าหรบประเพณหลกๆ 12 เดอนตามฮตสบสองของชาวอสานโบราณนนประกอบดวย (http://www.sawasdeenakhonphanom.com) เดอนเจยง (เดอนอาย) มการประกอบพธบญเขากรรม ซงเปนเดอนทพระสงฆเขากรรม (ปรวาสกรรม) เพอใหพระสงฆผกระท าผด ไดสารภาพตอหนาคณะสงฆ เปนการฝก

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 16

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

จตส านกถงความบกพรองของตน และมงประพฤตตนใหถกตองตามพระธรรมวนยตอไป ชาวบานกจะมการท าบญเลยงผตาง ๆ (http://www.sawasdeenakhonphanom.com)

เดอนย ในฤดหลงการเกบเกยว ชาวบานจะท าบญคณขาวหรอบญคณลาน โดยนมนตพระสวดมนตเยน เพอเปนมงคลแกขาวเปลอก รงเชาเมอพระฉนเชาแลวจะมการท าพธสขวญขาว นอกจากนชาวบานจะเตรยมเกบสะสมฟนไวหงตมทบาน

ชอภาพ : ประเพณเดอนสอง สขวญขาวเปลอก

ทมา: http://www.rd1677.com

ชอภาพ : เดอนเจด ท าบญซ าฮะ ทจงหวดนครพนม

ทมา : http://www.sawasdeenakhonphanom.com

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 17

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

เดอนสาม ในมอเพง หรอวนเพญเดอนสาม จะมการท าบญขาวจและบญมาฆบชา การท าบญขาวจจะเรมตอนเชา โดยใชขาวเหนยวปนใสน าออยน าไปจบนไฟออนแลวชบดวยไข เมอสกแลวน าไป ถวายพระ (http://www.rakbankerd.com) เดอนส ท าบญพระเวสฟงเทศนมหาชาต ในงานบญนมกจะมผน าของมาถวายพระ ซงเรยกวา "กณฑหลอน" หรอถาจะถวายเจาะจงเฉพาะพระนกเทศนทตนนมนตมากจะเรยกวา "กณฑจอบ" เพราะตองแอบซมดใหแนเสยกอนวาใชพระรปทจะถวายเฉพาะเจาะจงหรอไม http://www.isangate.com/local/prasart_pueng.html

เดอนหา ประเพณตรษสงกรานตหรอบญสรงน า หรอบญเดอนหา ซงมขนในวน ขน 15 ค า เดอนหา และถอเปนเดอนส าคญ เพราะเปนเดอนเรมตนปใหมไทย การสรงน าจะม ทงการรดน าพระพทธรป พระสงฆ และผหลกผใหญ ดวยน าอบน าหอมเพอขอขมาและขอพร ตลอดจนมการท าบญถวายทาน

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 18

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

เดอนหก ประเพณบญบงไฟและบญวนวสาขบชา การท าบญบงไฟเปนการขอฝน พรอมกบงานบวชนาค ซงการท าบญเดอนหกถอเปนงานส าคญกอนการท านา หมบานใกลเคยงจะน าเอาบงไฟมาจดประชนขนแขงกน หมบานทรบเปนเจาภาพจะจดอาหาร เหลายามาเลยง เมอถงเวลากจะตงขบวนแหบงไฟและร าเซงออกไป ณ ลานทจดบงไฟ ดวยความสนกสนาน ค าเซงและการแสดงประกอบจะออกไปในเรองเพศ แตจะไมคดเปนเรองหยาบคายแตอยางใด ซงประเพณบญบงไฟจะจดขนอยางยงใหญทกปทจงหวดยโสธร สวนการท าบญเนองใน วนวสาขบชานน จะมการท าบญเลยงพระ ฟงเทศน ชวงเยนมการเวยนเทยนเชนเดยว กบภาคอน ๆ

เดอนเจด ท าบญซ าฮะ (ลาง) หรอบญบชาบรรพบรษ มการเซนสรวงหลกเมอง หลกบาน ปตา ผตาแฮก ผเมอง เปนการท าบญเพอระลกถงผมพระคณ

ชอภาพ : ประเพณเดอนสอง สขวญขาวเปลอก

ทมา : http://www.rd1677.com

ชอภาพ : ประเพณตรษสงกรานตหรอบญสรงน า

ทมา : http://www.rd1677.com

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 19

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

เดอนแปดท าบญเขาพรรษาซงเปนประเพณทางพทธศาสนาโดยตรง ลกษณะการจดงานจงคลายกบทางภาคอนๆ ของประเทศไทย เชน มการท าบญตกบาตร ถวายภตตาหารแดพระภกษสงฆสามเณร มการฟงธรรมเทศนาตอนบาย ชาวบานหลอเทยนใหญถวายเปนพทธบชาและเกบไวตลอดพรรษา การน าไปถวายวดจะมขบวนแหฟอนร าเพอใหเกดความคกคกสนกสนาน ประเพณแหเทยนพรรษาทยงใหญทสดตองเปนทจงหวดอบลราชธาน เดอนเกาประเพณท าบญขาวประดบดน เปนการท าบญเพออทศแกญาตผลวงลบ เพอบชาผบรรพบรษและผไรญาตโดยจะท าการจดอาหาร เชน ขาว ของหวาน หมากพล บหร หอดวยใบตองกลวย รอยเปนพวง เตรยมไวถวายพระชวงเลยงเพลหรออาจจะน าหอขาวนอย เหลา บหร แลวน าไปวางหรอแขวนไวตามตนไมแลวกลาว เชญวญญาณของบรรพบรษและญาตมตรทลวงลบไปมารบสวนกศลในครงน ตอมาใชวธการกรวดน าหลงการถวายภตตาหารพระสงฆแทน

ชอภาพ : เดอนเกาบญขาวประดบดน

ทมา : http://www.thatphanom.com/2411/วฒนธรรมประเพณ/วฒนธรรม/บญขาว

ประดบดน.

ชอภาพ : ท าบญเขาพรรษา

ทมา : http://www.9bkk.com/article/custom/custom9.html

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 20

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

เดอนสบ ประเพณท าบญขาวสากหรอขาวสลาก (สลากภตร) ตรงกบวนเพญ เดอนสบ ผถวายจะเขยนชอของตนลงในภาชนะทใสของทาน และเขยนชอลงในบาตร ภกษสามเณรรปใดจบได สลากของใคร ผนนจะเขาไปถวายของ เมอพระฉนเสรจแลวจะมการฟงเทศน เพอเปนการอทศใหแกผตายประเพณไหลเรอไฟ เดอนสบเอด http://www.lib.ubu.ac.th/html/report/ubontraditional/bunkawsag-10.htm เดอนสบเอด ประเพณท าบญออกพรรษา ในวนขน 15 ค า เดอนสบเอด พระสงฆจะแสดงอาบต ท าการปวารณา คอ การเปดโอกาสใหวากลาวตกเตอนกนได ตอมาเจาอาวาสหรอพระผใหญจะใหโอวาทเตอนพระสงฆ ใหปฏบตตนอยางผทรงศล พอตกกลางคนจะมการจดประทป โคมไฟ น าไปแขวนไวตามตนไมในวดหรอตามรมรววด จงเรยกอกอยางหนงวา บญจดประทป

ชอภาพ : เดอนเกาบญขาวประดบดน

ทมา : www.lib.ubu.ac.th/html/report/ubontraditional/bunkawsag-10.htm

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 21

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

เดอนสบสอง เปนเดอนสงทายปเกา ซงจะมการท าบญกองกฐน โดยเรมตงแตวนแรม หนงค า เดอนสบเอดถงกลางเดอนสบสอง แตชาวอสานในสมยกอนนยมเรมท าบญทอดกฐนกนตงแตขางขนเดอนสบสอง จงมกจะเรยกบญกฐนวา บญเดอนสบสอง ส าหรบประชาชนทอาศยอยตามรมฝงแมน าใหญ เชน แมน าโขง แมน าช และแมน ามล จะมการจดสวงเฮอ (แขงเรอ) เพอระลกถง อสพญานาค บางแหงจะมการท าบญดอกฝายเพอใชทอเปนผาหมกนหนาวถวายพระเณร มการจดพลตะไล และบางแหงจะมการท าบญโกนจกลกสาว ซงนยมท ากนมากในสมยกอน

ประเพณทงสบสองเดอน ชาวอสานโบราณถอวาเปนหนาทของทกคนทจะตองรวมมอกนอยางจรงจง ตงแตเดอนอายจนถงเดอนสบสอง ใครทไมไปชวยงานบญกจะถกสงคมตงขอรงเกยจ และไมคบคาสมาคมดวย การรวมประชมท าบญเปนประจ าท าใหชาวอสานมความสนทสนมรกใครและสามคคก น ทงภายในหมบานของตนและในหมบานใกลเคยงส าหรบวนนดวยสภาพสงคมทเปลยนไป สงผลใหประเพณ 12 เดอนหลายอยางของชาวอสานเปลยนแปลงไปตามยคสมย ในขณะทบางประเพณกเรมสญหาย ซงหากประเพณเหลานไมมการสบตอหรอไมมการอนรกษไว บางทในอนาคตเดกรนใหมอาจไมรจกประเพณอนดงามอยาง "ฮตสบสอง" กเปนได

ชอภาพ : การท าบญกองกฐน

ทมา : http://www.pakpang.org/pakpang

หนงสออานเพมเตมชด ทองถนของเรา รหสวชา ส23201 22

ส ำนกงำนสงเสรมสงคมแหงกำรเรยนรและคณภำพเยำวชน (สสค.)

บรรณานกรม

ยววจยประวตศาสตรทองถน กลมท 1. (2552). การสรางบานแปงเมองบานโนนเจรญ

บรรมย : อดส าเนา.

องคการบรหารสวนต าบล. (2552). รายงานผลการปฏบตงานของเทศบาลต าบลโนนเจรญ.

บรรมย : อดส าเนา.

http://www.icj-cij.org/docket/files/151/16480.pdf

http: //www.rakbankerd.com http: //www.9bkk.com http://www.sawasdeenakhonphanom.com)