ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣΑΡΧΑΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

ΕΠΟΣ

ΔΡΑΜΑ

ΛΥΡΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ

ΤΡΑΓΩΔΙΑ ΚΩΜΩΔΙΑΣΑΤΥΡΙΚΟ

ΔΡΑΜΑ

Η προέλευση του δράματος

Σύνθετη ποιητική δημιουργία Ποιητικός λόγοςΣυνδυασμός επικής και λυρικής ποίησης: έμμετρος λόγος, μουσική, όρχηση

Προέλευση: λατρευτικές εορτές Διονύσου, θρησκευτικά δρώμενα

Στοιχεία από τη διονυσιακή λατρεία: έκσταση, ταύτιση με άλλα πρόσωπα, (μάσκα), μεταμφίεση, θίασοι, διθύραμβος: χορικός ύμνος

Χατζής ΑριστείδηςΧατζής Αριστείδης

Χατζής ΑριστείδηςΧατζής Αριστείδης

Χατζής ΑριστείδηςΧατζής Αριστείδης

Τα άλλα είδη του δράματος

Σατυρικό δράμα:Εύθυμο λαϊκό θέαμα με σκοπό το γέλιο («παίζουσα Τραγωδία»)

•Εξωτερικά γνωρίσματα τραγωδίας

•Υπόθεση μυθική

•Χορός Σατύρων

Κωμωδία: Κριτική κακώς κειμένων - σάτιρα δια μέσου της φάρσας και του αστείου Υπόθεση από επικαιρότητα

Η τραγωδίαΠιθανή προέλευση από τον διθύραμβο (διονυσιακό άσμα)

Πιθανές ετυμολογίες1. Ωδή των τράγων2. Χορικό άσμα σε διαγωνισμό με έπαθλο έναν τράγο

Αρίων (6ος π.Χ. αι.):

Ο διαμορφωτής του διθυράμβου

Ευρετής του τραγικού τρόπου

Οι χορευτές μεταμφιεσμένοι σε σατύρους.

Η τραγωδίαΘέσπης (6ος π.Χ. αι.):

Ο ευρετής της τραγωδίας.

Διαχωρισμός εξάρχοντα και διάλογος με χορό (στίχοι απαγγελλόμενοι χωρίς μελωδία).

Εισαγωγή αφήγησης ανάμεσα στα λυρικά μέρη. Ένωσε το επικό με το λυρικό στοιχείο

Ο πρώτος υποκριτής.

Με την πάροδο του χρόνου:

Αύξηση της έκτασης του επικού μέρους, περιορισμός του λυρικού μέρους.

Υποθέσεις από μύθους μη σχετικούς με το Διόνυσο.

Κατάργηση μεταμφίεσης χορού σε σατύρους.

Κατά ποσόν μέρη της τραγωδίας(Αριστοτέλους Ποιητική)

Επικό στοιχείο(απαγγελία)

ΠρόλογοςΕπεισόδιαΈξοδοςΛυρικό στοιχείο(άσμα – όρχηση)

ΠάροδοςΣτάσιμα-Κομμοί Μονωδίες Διωδίες

Τυπική διάρθρωση τραγωδίαςΠρόλογοςΠάροδος1ο Επεισόδιο1ο Στάσιμο2ο Επεισόδιο2ο Στάσιμο3ο Επεισόδιο3ο Στάσιμο4ο Επεισόδιο4ο Στάσιμο5ο Επεισόδιο5ο ΣτάσιμοΈξοδος

Κατά ποιόν μέρη της τραγωδίας(Αριστοτέλους Ποιητική)

Μύθος: η υπόθεση του έργου, το ‘σενάριο’ (προέλευση κυρίως μυθολογική αλλά και ιστορική)

Ήθος: ο χαρακτήρας του ήρωα, ψυχικός κόσμος, σκέψεις, συναισθήματα κ.λπ.

Λέξη: τα εκφραστικά μέσα, το ύφος του δράματος

Διάνοια: οι ιδέες των ηρώων, οι τρόποι έκφρασής τους

Μέλος: η μουσική που συνόδευε το έργο

Όψη: τα σκηνικά και τα κοστούμια

Περιεχόμενο της τραγωδίας

Στην αρχή : αντλούν τα θέματα από τη διονυσιακή παράδοση- σχετίζονται με τη ζωή και τις περιπέτειες του θεού Διονύσου

Αργότερα: Οι υποθέσεις των τραγωδιών αντλήθηκαν κυρίως από τους μυθικούς κύκλους:

Αργοναυτικό

Θηβαϊκό

Τρωικό

Αργολικό

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΤΡΑΓΩΔΙΑΣ

Παριστάνονταν κατά τη διάρκεια εορτών του Διόνυσου-τμήμα της λατρείας του.

Οι παραστάσεις γινόταν στον ιερό χώρο του Ελευθερέως Διονύσου.

Τιμητική θέση στον ιερέα του θεού.

Οι νικητές στεφανώνονταν με κισσό.

Η θρησκευτικότητα εισχωρεί στο έργο – αποτελεί στοιχείο πλοκής του μύθου- γνώρισμα του ήθους και της διάνοιας των προσώπων- εκφράζεται με την έννοια της ύβρης , της νέμεσης και της τίσης- επαληθεύει την παντοδυναμία των θεών.

Τα ‘ηδύσματα’ του λόγου – τα στολίδια: ρυθμός, αρμονία, μελωδία, όρχηση

Τα ‘ηδύσματα’ κατανέμονται στο έργο σε συγκεκριμένα σημεία

Τα γεγονότα δεν είναι αντικείμενα αφήγησης αλλά δράσης σε αντίθεση με τα άλλα είδη του ποιητικού λόγου

Μέσα από το έλεος προς τον ήρωα και το φόβο για τα παθήματά του, οι θεατές οδηγούν στην κάθαρση, τη λύτρωση και την ανακούφιση στο τέλος

Απομίμηση - δημιουργική αναπαράσταση αξιόλογης πράξης με ολοκληρωμένη υπόθεση (με αρχή, μέση, τέλος)

Σημαντικής έκτασης μέγεθος τέτοιο που δίνει δυνατότητα πλήρους εποπτείας στους θεατές

Ορισμός της τραγωδίας(Αριστοτέλους Ποιητική)

Η έννοια του τραγικούΉρωας

Σύγκρουση με υπέρτερες δυνάμεις

(μοίρα, θεϊκή βούληση…)

Ανάδειξη ηθικού μεγαλείου

Μετάβαση από την άγνοια στη γνώση

Λύτρωση ή συντριβήΚάθαρσηΤ

Ρ

Α

Γ

Ι

Κ

Ο

Τ

Η

Τ

Α

Το θέατρο της Επιδαύρου

Σκηνή Ορχήστρα

Το θεατρικό οικοδόμημα

Κερκίδα

Πάροδος

ΔιάζωμαΚυρίως

θέατρον ή κοίλον

ΕΠΙΔΑΥΡΟΣΕΠΙΔΑΥΡΟΣ

ΕΠΙΔΑΥΡΟΣΕΠΙΔΑΥΡΟΣ

Χατζής ΑριστείδηςΧατζής Αριστείδης

Χατζής ΑριστείδηςΧατζής Αριστείδης

Άποψη της ορχήστρας και της σκηνής του Θεάτρου της Επιδαύρου από Άποψη της ορχήστρας και της σκηνής του Θεάτρου της Επιδαύρου από το υψηλότερο σημείο του κοίλουτο υψηλότερο σημείο του κοίλου

Άποψη του κοίλου του Θεάτρου της Επιδαύρου από το ανατολικό άκρο Άποψη του κοίλου του Θεάτρου της Επιδαύρου από το ανατολικό άκρο του επισκηνίου. του επισκηνίου.

Ο εικονικός ηθοποιός στο επισκήνιο. Από αυτόν ο χρήστης "Ο εικονικός ηθοποιός στο επισκήνιο. Από αυτόν ο χρήστης "ακούει" ένα " ένα απόσπασμα της "Ειρήνης" του Αριστοφάνη. απόσπασμα της "Ειρήνης" του Αριστοφάνη.

ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

ΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥΘΕΑΤΡΟ ΔΙΟΝΥΣΟΥ

ΤΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑΤΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ

Εκκύκλημα

Μηχανή ή αιώρημα Κλίμακες του Χάρωνα

Περίακτοι

Οι συντελεστέςτης παράστασης

Ποιητής: Βασικότερος συντελεστής με πολλαπλούς ρόλους: συγγραφέας , σκηνοθέτης, μουσικοσυνθέτης, χορογράφος, σκηνογράφος

Ηθοποιοί: Μεγαλοπρεπής εμφάνιση με σχετική ένδυση και υπόδηση. Χρήση προσωπείων. Υποκριτική βασισμένη στη φωνή και τις κινήσειςΧορός: Τραγούδι και χορός – χορευτικές κινήσεις. Συνδιαλέγεται με ήρωες μέσω του ‘κορυφαίου’.

Κοινό: Μαζική η προσέλευση και ενεργητική η συμμετοχή. ‘Ραβδούχοι’ για την τήρηση της τάξης. Θεωρικά : η πολιτεία έδινε αποζημίωση δύο οβολών ως αντίτιμο εισιτηρίου

Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια: μήνας Ελαφηβολίων (μέσα Μαρ.-Απρ.), έξι μέρες, νέα δράματα

Μικρά ή κατ’ αγρούς Διονύσια: μήνας Ποσειδεών (μέσα Δεκ.-Ιαν.), επαναλήψεις επιτυχημένων δραμάτων

Λήναια: μήνας Γαμηλίων (μέσα Ιαν.- Φεβ.), νέες τραγωδίες και κωμωδίες

Ανθεστήρια: μήνας Ανθεστηρίων (μέσα Φεβ.-Μαρ.)

Εορτές στην Αθήνα με δραματικές παραστάσεις

Οι δραματικοί αγώνες

Στην Αθήνα διεξαγόταν στο θέατρο του Διονύσου, στη νότια πλευρά της Ακρόπολης, όπου διαμορφώθηκε ο χώρος. Αρχικά οι κερκίδες ήταν ξύλινες, αργότερα λίθινες

Παρουσίαση νέων έργων και βράβευση των καλύτερων

Υπεύθυνος της διοργάνωσης ο επώνυμος άρχων. Επέλεγε έργα, υποκριτές και χορηγούς (εύπορους πολίτες για χρηματοδότηση)

Έπαθλο νικητή: ένα στεφάνι κισσού. Δικαίωμα οικοδόμησης χορηγικού μνημείου

Διδασκαλίες :πλάκες στις οποίες χάραζαν τα ονόματα των ποιητών , των χορηγών και των πρωταγωνιστών τους τίτλους των έργων και το αποτέλεσμα της κρίσης – φυλάσσονταν στο δημόσιο αρχείο.

Οι χορευτές, ο αυλητής,

ο χοροδιδάσκαλος, η σκευή των υποκριτών ήταν μέριμνα του χορηγού

Κριτές: δέκα πολίτες εκ των οποίων επιλέγονταν πέντε ψήφοι μετά το τέλος των παραστάσεων

Οι ηθοποιοί σχημάτιζαν συντεχνίες ηθοποιών τους «περί τον Διόνυσον τεχνίτας»

Οι πρόδρομοι των μεγάλων τραγικών

Θέσπης:

Ουσιαστικά ο δημιουργός του δράματος (εισαγωγή υποκριτή).

Βελτίωση μεταμφίεσης και προσωπείων.

Χρήση ιαμβικού τριμέτρου

Χοιρίλος: Λαμπρή αμφίεση πρωταγωνιστών, τελειοποίηση προσωπείων

Πρατίνας: Ευρετής του σατυρικού δράματος

Φρύνιχος: Εισαγωγή γυναικείων προσώπων στις τραγωδίες. Έγραψε έργα εμπνευσμένα από την ιστορία.

Από τα έργα των ποιητών αυτών σώζονται μόνο μερικά αποσπάσματα

Οι μεγάλοι τραγικοί:Αισχύλος

Χαρακτηριστικά: Βαθιά θρησκευτικότητα, φιλοσοφική σκέψη, φιλοπατρία. Σημαντικός ρόλος θεού – θείας δίκης, Ανάγκης, ΜοίραςΜεγαλοπρέπεια περιεχομένου και λόγου. Τολμηρότητα εικόνων, μεγαλείο στίχου

Γεννήθηκε στην Ελευσίνα το 525 π.Χ. – πέθανε το 456 π.Χ. στη Γέλα της Σικελίας

90 έργα – Σώζονται 7 – 13 νίκες

Καινοτομίες: Μείωση ανδρών χορού από 50 σε 12, ενιαία υπόθεση τριλογιών, βελτίωση χορογραφίας και σκευής

Έργα : Πέρσαι , Επτά επί Θήβας , Ικέτιδες , Αγαμέμνων , Χοηφόροι , Ευμενίδες (τριλογία ) Προμηθεύς Δεσμώτης

Οι μεγάλοι τραγικοί:Σοφοκλής

Γεννήθηκε στον Ίππιο Κολωνό της Αθήνας το 496 π.Χ. Έλαβε σημαντική μόρφωση.

Ανέλαβε διάφορα δημόσια καθήκοντα. Στρατηγός μαζί με τον Περικλή στην εκστρατεία της Σάμου 441-440 π.Χ.

Συνδέθηκε φιλικά με εξέχοντα πρόσωπα της εποχής. Αγάπησε σφόδρα την Αθήνα και δεν την εγκατέλειψε ποτέ. Πέθανε το 406 π.Χ.

Πρώτη εμφάνιση στο θέατρο το 468 π.Χ. Έλαβε μέρος σε 30 αγώνες, πάνω από 20 νίκες.

Έργα :Έγραψε 123 δράματα. Σώθηκαν 7 τραγωδίες : Αίας , Αντιγόνη Τραχίνιαι , Οιδίπους Τύραννος, Ηλέκτρα , Φιλοκτήτης και Οιδίπους επί Κολωνώ.

Σώζονται και αποσπάσματα από το σατυρικό δράμα Ιχνευταί

Χαρακτηριστικά: Ασχολείται με προβλήματα ηθικής τάξης και αναζητεί βαθύτερα κίνητρα δράσης των ανθρώπων.Αισθητή η παρουσία των θεών. Οι νόμοι τους υπερισχύουν.

Καινοτομίες: Αύξηση χορευτών από 12 σε 15. Μείωση χορικών. Προσθήκη τρίτου υποκριτή επί σκηνής. Διάσπαση ενιαίας υπόθεσης τριλογιών. Εισαγωγή της σκηνογραφίας.

Οι ήρωες είναι γενναιότεροι από τον μέσο άνθρωπο. Παλεύουν μόνοι τους, ηρωικά, ενάντια στη θέληση ανθρώπων και θεών. Υπεύθυνοι για τις πράξεις τους αλλά όχι κύριοι της τύχης τους. Έχουν κάτι το υψηλό και το ευγενές.

Παρουσιάζει τους ήρωες εξιδανικευμένους. Τα δευτερεύοντα πρόσωπα είναι τελείως αντίθετα, δείχνουν έλλειψη θάρρους, αδυναμία, φόβος, αφέλεια.

Γλώσσα: Κομψότητα, λεπτότητα. Λόγιες, μεγαλοπρεπείς λέξεις. Χρήση τραγικής ειρωνείας, περιπέτεια, αναγνώριση.

Οι μεγάλοι τραγικοί:Ευριπίδης

Γεννήθηκε στην Σαλαμίνα το 485 π.Χ. – πέθανε στην Πέλλα της Μακεδονίας

92 έργα – Σώζονται 18 τραγωδίες, 1 σατυρ.δράμα – 4 νίκες

Χαρακτηριστικά: «από σκηνής φιλόσοφος» Πραγμάτευση ηθικών – πολιτικών προβλημάτων του καιρού

του. Νεωτερίστικο πνεύμα. Ανάλυση ανθρώπινων παθών, κριτική και αμφισβήτηση της

παράδοσης και των θεσμών. Κριτική στάση απέναντι στους θεούς , αμφισβήτησε λαϊκές θρησκευτικές αντιλήψεις.:δεν ήταν ασεβής ή άθεος

Ρεαλιστική απόδοση χαρακτήρων.

Χειρίστηκε τους μύθους με μεγάλη ελευθερίαΚαταδικάζει τον πόλεμο-απομυθοποιεί ήρωες – ανυψώνει πρόσωπα

από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματαΘέματα των έργων του: η σύγκρουση του συναισθήματος και της

λογικής , η βία, τα ανθρώπινα πάθη, το παράλογο του πολέμου, ο παραγκωνισμός της γυναίκας.

Αντιμετώπισε τη γυναίκα με το πνεύμα του, προοδευτικού διανοητή.

Καινοτομίες: Μεγάλοι πρόλογοι, «από μηχανής θεός», περιορισμός των λυρικών μερών, αύξηση μονωδιών με επίδραση από ανατολίτικα στοιχεία στο μέλος και το ρυθμό, αφηγηματικό επίλογο, υποβάθμισε την παρουσία του χορού.

Έργα : Άλκηστις , Μήδεια, Ιππόλυτος , Ηρακλείδαι, Εκάβη, Ικέτιδες, Ηρακλής, Τρωάδες, Ανδρομάχη, Ηλέκτρα, Ελένη, Ιφιγένεια η εν Ταύροις, Ίων, Φοίνισσαι, Ορέστης , Ιφιγένεια η εν Αυλίδι, Βάκχαι.