लोकपाल का इतिहास

: 1809 '' ' ' : 60 1966 - - 1968 : , 42 : 1968 1969 1971, 1977, 1985, 1989, 1996, 1998, 2001, 2005 2008 , : , : 1996 : 1998 2001 : 2004 . . 2.2 , , . 1. (1) , 2010 . (2) 120 . 2. - , ,(1) ` , , , (2) ` , . . . (3) ` , . (4) ` , 9 , 1988 . , , . (5) ` ` . (6) , , , , . (7) ` . (8) ` . , . , , , , . , ; (9) ` ` . (10) ` () (11) ` . . ; . , , (12) ` , ,-

,42

. ; . ; . ; . ; . ; . ( ) , , , , 1956 617 , ; . , 1988 2 () ` . . , , - (13) ` . . , , , / , . /, , . . . . / , , . . , . . - (14) ` , . , , , , , . . ; , 2005 . 3. : (1) , . (2) , . (3) , , . (4) : , . (5) . , , . . 4. - ( ) , , (1) , , (2) , ; (3) (4) , , . , , , . 5. (1) 70 , , . . , ; . . (2) : . (3) , . . (4) , , , , . (5) ` , / 19 10 . // . (6) , , , ,

. , . 6. (1) . (2) : . , . . , . . 40 . . , . (3) . . : 15 . (4) . (5) . . . . . . . , (6) . (7) , (8) ; . . : (i) () . (ii) . (iii) . (iv) , , . . , . (9) , . - . . , . . . . . . , . . , . (10) . , , . . . . . . . . . . : . . . . , . : . , . . . (11) , . (12) , . 7. (1) . . , . . . . . . , , / . .

. , , . . , , , , . (2) . . . . : (i) , . . (ii) (1) , (iii) (iv) , (v) . . , . . . . . . ()(iv) , . 8. : (1) . , . , . . , . (1 ) , , . . (2) , , , : . , . , , - . : . . . , . , . (3) , , (1) (), (), () () , : . (4) - , - , , , (5) (2) () . (6) 19 . 6- . (7) () 197 . , , , . 9. (1) , . , (i) , , , , (ii) , , , , , , : : . , , , , , , (i) , , , , , , . (ii) .

(iii) -(i) , , , , . (iv) , , , , (v) . (vi) , , , , . (2) (1) , , , 1973 (3) (1) , , 1973 93 . 10. (1) , ( , ) , , . (2) , 1908 , , ( ) , 1908 . ; . ; . ; . ; . ; . ; . . , (3) 193 . 11. (1) , , , . (2) , , . (3) , , , , , . 12. (1) 36 , , . (2) 1988 . 13. (1) , , . (2) . (3) , (2) , . , . . (4) , , , , (1971 70) . 13 . 4 (1) , 1988 4 . . (2) , , , . . 13 . : ( ) . 13 . : , 5 . , , 2000 1885 , , . 14. : (1) . (2) - , , . (3) . . (3 ) .

(3 ) . , , . (3 ) . (3 ) , . (4) . . . (5) : . . . - , . , - . . / / . : - . (6) - . (7) . . (8) . 15. : (1) , . , , . . . (2) . (2 ) , , . (3) , . (4) . . 16. - , , . : , . 17. (1) , , . , , , . . . . - . . (2) . (3) . 18. (1) . , , , : , , , . , . , . , , , . , , , . , , , . . . , . .

. . . . (2) , . . . , , . . . , , , . (3) , . (4) , , , , . 15 . , . (5) , , , . . , , 19 , . (6) , , . 15 . . (7) , , , , . . . , 15 . . (8) , , , , , , . , . . (9) . , , . 19. : 1988 19 , , , . 19 . 2 (4) 28 iii . . , , 2(4) , , . 19 . : (1) . (2) , . , . , . (3) . (4) , . (5) , . : 20. : (1) , , (2) : . : , , .

. , , . () () . . . : , , , . , . . . , , , 24 , , . . ( ) . ( ) , . ( ) , . ( ) , . . () () . . , () , , () . . () . . , , 24 . (3) . . (4) . (5) . 21. : (1) . (2) , . (3) , , . , . , . (4) . (5) . . . 21 . : (1) , (2) , , ,

(3) , , , . . (4) , : . , , , , . , - (3) (5) - (4) , : . , , , - (3) 250 . (6) - (5) () , . 21 . : - 21 . . . 21 . 21 : (1) (2) , , (1) . (3) , . (4) . (5) , , , . 22. : (1) . (2) . (3) . (4) . (5) - , , - , . 1988 , . , , , . (6) 21 . (7) - . (8) () 23. (1) (2) (3) - (1) , , , , , , (4) - (1) , . ; . ; . , , (5) - (6)

(7) , , - , (8) , 24. (1) . (2) , (3) , (4) , , , , , (5) , , , , , , (6) - (5) , (7) - (5) (8) (9) 25. (1) . (2) 17 . , , . (3) , 1988 , , . (4) - (3) , . (5) . (6) , (3) , . (7) , (3) . (8) , . 25 . - . , , . . , . 26. : (1) , , . (2) , . (3) , , . (4) , . (5) 107, 166, 167, 177, 182, 191, 199, 200, 201, 204, 217, 218, 219, 463, 464, 468, 469, 470, 471, 474 . (6) . (7) , -1988 , , , 15 (8) , , (9) 27. : (1) , , , 14( 4) , .

28. : (1) 2(12) () () , 30 , , , 2(12) () () , , , (2) 31 (3) - (1) , , , . , (4) 176 28 . : (1) , , (2) , , , (3) 15 , . - (1) , . - (2) , (4) - (3) , (5) - (3) , (6) , . (7) , , - (4) 30 . (8) . . 28 (1) , , (2) , , . : . . 29 : (1) . (2) , . . . . . . . 10 . . . 30. : (1) 9 (1) . , . (2) . (3) . . 30 . : (1) . (2) , . . , , . 31. : (1) , , , , , , . (2) .

(3) . 31 . : (1) , , - , (2) 31 . : (1) , . (2) . , 10 . 32. : (1) - (2) , , : . , ; . 11 (2) () . (2 ) . . , , ; . . . , . (3) . (4) . , . 32 . . . 33. :- , , - , (1) (2) 34 . :- 35.