แผน 7 ชุด 7 เรื่อง ระบบสืบพันธุ์ ม.2

248

แผนการจดการเรยนรท 7

สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว22101) ชนมธยมศกษาปท 2

หนวยการเรยนรท 1 รางกายมนษย

เรองยอยท 1.7 ระบบสบพนธ (เวลา 3 ชวโมง)

ผสอน

นางเอเดยน คณาสทธ ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านากการพเศษ

โรงเรยนบานกาเกาะระโยง ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต 1

249

อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

แผนผงสาระการเรยนรประจ าหนวยยอย

เรองยอย 1.7 ระบบสบพนธ

Vao day nghe bai nay di ban http://nhatquanglan1.0catch.com

ระบบสบพนธ

ระบบสบพนธเพศหกง

ระบบสบพนธเพศชาย

รงไข

ชองคลอด

อวยวะเพศชาย

ถงหมอณฑะ

ตอมสรางน าเลยงอสจ หลอดเกบตวอสจ

อณฑะ

ตอมลกหมาก

ตอมคาวเปอร หลอดน าตวอสจ

มดลก ทอน าไข

250

1. สาระส าคญ

ระบบสบพนธเพศหญงประกอบดวย รงไข ท าหนาทผลตไข ทอน าไข ซงเปนทางเดน ของไข มายงมดลก ซงเปนบรเวณทไขไดรบการผสมมาฝงตว ปกตไขจะสกเดอนละ 1 ใบ และออกจากรงไขในชวงกงกลางของรอบเดอน เรยกวา การตกไข ถาไขไมไดรบการผสม ผนงมดลกดานในซงหนาตวขนเพอเตรยมรบไขทถกผสมจะสลายตวเปนประจ าเดอน ระบบสบพนธเพศชายประกอบดวย อณฑะ ซงท าหนาทสรางตวอสจและฮอรโมนเพศชาย ตวอสจทสรางเสรจ แลวจะถกสงไปพกไวทหลอดเกบตวอสจ ตอมสรางน าเลยง จะสรางอาหารเพอใชเลยงตวอสจ ตอมลกหมากจะท าหนาทสรางสารทเปนเบสออน ๆ ท าใหเกดสภาวะ ทเหมาะสมกบตวอสจ 2. มาตรฐาน/ตวชวด ว1.1 ม.2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบ ยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย

3. จดประสงคการเรยนร

3.1 ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธเพศหญงและเพศชายได (K) 3.2 บอกโรคทตดตอทางเพศสมพนธและขอควรปฏบตในการปองกนและรกษาโรคตดตอ ทเกดในระบบสบพนธได (K) 3.3 อธบายการปฏสนธและการคลอดได (K) 3.4 นกเรยนมพฤตกรรมการท างานกลมทด (A) 4. สาระการเรยนร

ระบบสบพนธ 4.1 อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ 4.2 โรคตดตอทางเพศสมพนธ 4.3 การปฏสนธและการคลอด

แผนการจดการเรยนรท 7 สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว22101) ชนมธยมศกษาปท 2 หนวยการเรยนรท 1 เรอง รางกายมนษย เวลา 25 ชวโมง เรองยอยท 1.7 ระบบสบพนธ เวลา 3 ชวโมง

251

5. กระบวนการเรยนร

5.1 ขนสรางความสนใจ 5.1.1 ครแจงจดประสงคการเรยนร 5.1.2 ทบทวนเกยวกบระบบตาง ๆ ทเรยนผานมา การท างานของระบบตาง ๆ ของรางกายมกลไกการท างานทแตกตางกนแตทกระบบจะมการท างานสมพนธกน ถามนกเรยนวา 1) การเจรญเตบโตของรางกายมนษยเมอยางเขาสวยรนทเรยกวาวยเจรญพนธ ในตวนกเรยนชายมอะไรทเปลยนแปลงไปบาง (มหนวด มเครา เสยงหาว มความสนใจเพศตรงขาม) 2) การเปลยนแปลงของรางกายมนษยเพศหญงเมอยางเขาสวยรน มอะไรเปลยนแปลงบาง (การมรอบเดอน เปนสว สนใจเพศตรงขาม) 3) อวยวะทท าหนาสบพนธของมนษยในระบบสบพนธเพศหญงมอะไรบาง 4) อวยวะทท าหนาทสบพนธของมนษยในระบบสบพนธเพศชายมอะไรบาง 5.2 ขนส ารวจและคนหา

กจกรรมนใชเทคนค แอล. ท (Learning Together) ใหปฏบตตามล าดบดงน 5.2.1 ใหนกเรยนแบงกลมคละเพศและความสามารถ (เกง กลาง ออน)

กลมละ 4 - 5 คน 5.2.2 เลอกประธาน รองประธานและเลขานการกลม ก าหนดหมายเลขประจ าตว

เรยงล าดบจากคนเกงสดไปหาคนทเรยนออนสดแลวสงตวแทนรบซองกจกรรม 5.2.3 ใหแตละกลมศกษาเนอหาสาระรวมกนโดยศกษา ใบความรท 1 เรอง อวยวะ และหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ โดยใชหนจ าลองอวยวะภายในของมนษยเปนสอประกอบ แลวท ากจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ โดยก าหนดใหแตละคนมบทบาทหนาทกนชวยเหลอกนในการเรยนร ดงน

สมาชกคนท 1 : อานค าสง/ค าถาม สมาชกคนท 2 – 3 : หาค าตอบ สมาชกคนท 4 – 5 : ตรวจค าตอบ

5.2.5 ผทท าหนาทเปนประธานกลม ใหเปนผน าอภปรายภายในกลมเพอสรปค าตอบรวมกนจนครบ 15 ขอ ในกจกรรมท 1 ผลงานทท าเปนผลงานของกลม 5.3 ขนอธบายและลงขอสรป

เมอแตละกลมไดรวมคะแนนเสรจแลวรวมกนอภปรายเพอน าไปสขอสรปวา 5.3.1 ระบบสบพนธเพศหญง ประกอบดวย รงไข ทอน าไข มดลก และชองคลอด

252

5.3.2 หนาทของอวยวะในระบบสบพนธ คอ รงไขท าหนาทผลตไข ทอน าไข ซงเปนทางเดนของไข มายงมดลก ซงเปนบรเวณทไขไดรบการผสมมาฝงตว ปกตไขจะสกเดอนละ 1 ใบ และออกจากรงไขในชวงกงกลางของรอบเดอน เรยกวา การตกไข ถาไขไมไดรบการผสม ผนงมดลกดานในซงหนาตวขน เพอเตรยมรบไขทถกผสม จะสลายตวเปนประจ าเดอน 5.3.3 ระบบสบพนธเพศชายประกอบดวย อณฑะ ถงหมอณฑะ หลอดเกบตวอสจ หลอดน าตวอสจ ตอมสรางน าเลยงอสจ และตอมลกหมาก

5.3.4 หนาทของอวยวะในระบบสบพนธเพศชาย คอ อณฑะ ท าหนาทสรางตวอสจและฮอรโมนเพศชาย ตวอสจทสรางเสรจ แลวจะถกสงไปพกไวทหลอดเกบตวอสจ ตอมสรางน าเลยง จะสรางอาหารเพอใชเลยงตวอสจ ตอมลกหมากจะท าหนาทสรางสารทเปนเบสออน ๆ ท าใหเกดสภาวะทเหมาะสมกบตวอสจ 5.4 ขนขยายความร (ใชเวลา 10 นาท)

5.4.1 ครซกถามนกเรยนวา 1) การท างานของระบบสบพนธจะด าเนนไปเปนปกตจะตองท างานสมพนธกบ

อวยวะใด (ตอมใตสมอง ซงท าหนาทผลตฮอรโมนเพศ) 2) เพศหญงในชวงขณะทจะมรอบเดอน ฮอรโมน LH โพรเจสเตอโรนและ เอสโทรเจน มการท างานสมพนธกนอยางไร (ฮอรโมน LH จะท าใหเกดการตกไข ขณะเดยวกนฮอรโมนเอสโทรเจน และโพรเจสเทอโรนจะท างานรวมกนเพอสรางเยอบผนงมดลกเตรยมรบไข ทไดรบการผสม)

3) ไขทไดรบการผสมจากอสจ จะมการเปลยนแปลงอยางไรจนกระทงทารกคลอด ออกมา (ภายหลงการปฏสนธประมาณ 30 – 37 ชวโมง ไขทไดรบการผสมซงเรยกวา ไซโกต (Zygote) จะเรมแบงเซลลจาก 1 เซลล เปน 2 เซลล จาก 2 เซลล เปน 4 เซลล และแบงตอไปเรอย ๆ จนกระทงไดเปนกลมเซลลกลมหนง กลมเซลลดงกลาวนจะเคลอนทไปยงผนงมดลกซงหนาตวขนเพอเตรยมรอรบการฝงตวของไขทไดรบการผสม และภายในเวลา 6 -7 วน กลมเซลลทมการเปลยนแปลงถงระยะน เรยกวา เอมบรโอ (Embryo) หรอตวออน เมอตวออนมาฝงตวทผนงมดลกแลวในระยะนจะมการพฒนาอวยวะพเศษของตวออนอวยวะนนก คอ รก (Placenta) ท าหนาทดดซมอาหารและออกซเจนจากผนงมดลกแมสงมาเลยงตวออนและเปนชองทางขบถายของเสยของตวออนดวย เมอทารกเจรญเตบโตอยในครรภจนกระทงมอายประมาณ 38 สปดาห หรอ 9 เดอน หรอ 280 วน จะคลอดออกมาเปนทารก) 5.4.2 นกเรยนคดวาโรคทเกดกบระบบสบพนธมอะไรบาง และมวธปฏบตตนเพอปองกนรกษาอวยวะในระบบสบพนธอยางไร เพอการมสขภาพทด

253

5.4.3 ใหสมาชกแตละคนท ากจกรรมท 2 เรอง การปฏสนธและการคลอด

5.5 ขนประเมน (ใชเวลา 5 นาท) 5.5.1 ประธานกลมรบชดเฉลยกจกรรม แลวแลกเปลยนกนตรวจภายในกลม

5.5.2 การประเมนผล ใหแตละคนสรปคะแนนของตนเองและน าคะแนนมารวมกนแลวเฉลยเปนคะแนนกลม ทกคนจะไดคะแนนเทากนจากคะแนนเฉลย บนทกคะแนนลงในแบบบนทก 6. สอการเรยนร/แหลงเรยนร 6.1 หนจ าลอง / แผนภาพ ระบบสบพนธมนษย 6.2 แบบบนทกกจกรรมเกยวกบเรองตอไปน 6.2.1 ใบความรท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ 6.2.2 กจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทอวยวะในระบบสบพนธ 6.2.3 กจกรรมท 2 เรอง การปฏสนธและการคลอด

6.2.4 ชดเฉลยกจกรรม

7. การวดผลประเมนผล

สงทตองการวด และประเมนผล

วธการวด และประเมนผล

เครองมอวดและประเมนผล

เกณฑ การประเมน

1. ระบชออวยวะ และ บอกหนาทของอวยวะในระบบสบพนธเพศหญงและเพศชายได (K) 2. บอกโรคทตดตอทางเพศสมพนธและขอควรปฏบตในการปองกนและรกษาโรคตดตอ ทเกดในระบบสบพนธได (K)

การตอบค าถามในกจกรรมท 1

กจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ

ตอบค าถามไดถกตองระดบ 3 (ด) ขนไป หรอรอยละ 80

3. อธบายการปฏสนธและ การคลอดได(K)

การตอบค าถามในกจกรรมท 2

กจกรรมท 2 เรอง การปฏสนธและ การคลอด

ตอบค าถามไดถกตองในระดบ 3 (ด) ขนไป หรอ รอยละ 80

4. นกเรยนมพฤตกรรม การท างานกลมทด (A)

สงเกตพฤตกรรม การท างานกลม

แบบสงเกตพฤตกรรม การท างานกลม

ผลการประเมนไดระดบคณภาพ 3 (ด) ขนไป

254

8. ขอเสนอแนะ

……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….………………

9. ความคดเหนของผบรหารสถานศกษา/ผไดรบมอบหมาย

……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….………………

ลงชอ

(นายเกรยงศกด สขชพ) ต าแหนงผอ านวยการโรงเรยนบานกาเกาะระโยง วนท ..... เดอน ................. พ.ศ. …….

10. บนทกผลหลงการจดการเรยนร

10.1 ผลการจดการเรยนร

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………….……………… ……………………………………………………………………………………………………..

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

……………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………..

255

10.2 ปญหา/อปสรรค ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………….

10.3 วธแกไขปญหา ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………….

ลงชอ………………………………………ผสอน

(นางเอเดยน คณาสทธ) ต าแหนงครช านาญการพเศษ

วนท …. เดอน .................... พ.ศ. ……

254

ผสอน

นางเอเดยน คณาสทธ ต าแหนง คร วทยฐานะ ครช านาญการพเศษ

โรงเรยนบานกาเกาะระโยง

ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต 1 อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

ชดท 7 เรอง ระบบสบพนธ (เวลา 3 ชวโมง) ใชประกอบแผนการจดการเรยนรท 7

ชดกจกรรมการเรยนรแบบรวมมอ สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว32101)

หนวยการเรยนร เรอง รางกายมนษย ชนมธยมศกษาปท 2

255

ค าชแจง กจกรรมนใชเทคนค แอล. ท (Learning Together) ใหปฏบตตามล าดบดงน

1. ใหนกเรยนแบงกลมคละเพศและความสามารถ (เกง กลาง ออน) กลมละ 4 - 5 คน 2. เลอกประธาน รองประธานและเลขานการกลม ก าหนดหมายเลขประจ าตวเรยงล าดบ

จากคนเกงสดไปหาคนทเรยนออนสดแลวสงตวแทนรบซองกจกรรม 3. สมาชกกลมบานเรากลมศกษาเนอหาสาระรวมกนโดยศกษา ใบความรท 1 เรอง

อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ โดยใชหนจ าลองอวยวะภายในของมนษยเปนสอประกอบ จากหนงสอแบบเรยนวทยาศาสตร โดยก าหนดใหแตละคนมบทบาทหนาทกนชวยเหลอกนในการเรยนร โดยใชเวลา 1 ชวโมง ดงน

สมาชกคนท 1 : อานค าสง/ค าถาม สมาชกคนท 2 – 3 : หาค าตอบ สมาชกคนท 4 – 5 : ตรวจค าตอบ

4. กลมสรปค าตอบรวมกนและสงผลงานนนเปนผลงานของกลม โดยใชเวลา 1 ชวโมง 5. สมาชกทกคนตอบค าถามแลวชวยกนตรวจเฉลย โดยใชเวลา 1 ชวโมง

6. ผลงานกลมไดคะแนนเทาใด สมาชกทกคนในกลมนนจะไดคะแนนเทากนทกคน

ชดกจกรรมการเรยนรแบบรวมมอ ชดท 7 เรอง ระบบสบพนธ (เวลา 3 ชวโมง)

256

จดประสงคการเรยนร 1. ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธเพศหญงและเพศชายได 2. บอกโรคทตดตอทางเพศสมพนธไดและขอควรปฏบตในการปองกนและรกษาโรคตดตอ ทเกดในระบบสบพนธได 3. อธบายการปฏสนธและการคลอดได ค าชแจง ใหนกเรยนศกษาใบความรท 1 รวมกนอภปรายแลวตอบค าถามในกจกรรมท 1 และ 2

ระบบสบพนธ

การสบพนธเปนกระบวนการด ารงเผาพนธของมนษยไว โดยการทอสจของฝายชายเขาไปผสมกบไขของฝายหญง ไขทถกผสมแลวจะเจรญเตบโตเปนตวออนในมดลกของฝายหญงชวระยะหนง จากนนจงจะคลอดออกมาเจรญเตบโตภายนอก ระบบสบพนธเพศชาย อวยวะทส าคญในระบบสบพนธเพศชายประกอบดวย 1. อณฑะ (Testis) เปนตอมรปไข ม 2 อน ท าหนาทสรางตวอสจ (Sperm) ซงเปน เซลลสบพนธเพศชายและสรางฮอรโมนเพศชายเพอควบคมลกษณะตาง ๆ ของเพศชาย เชน การมหนวดเครา เสยงหาว เปนตน ภายในอณฑะจะประกอบดวย หลอดสรางอสจ (Semniferous tubule) มลกษณะเปนหลอดเลก ๆ ขดไปมาอยภายใน ท าหนาทสรางตวอสจ หลอดสรางตวอสจมขางละประมาณ 800 หลอด แตละหลอดมเสนเทากบเสนดายขนาดหยาบ ยาวทงหมด 800 เมตร 2. ถงหมอณฑะ (Scrotum) อยนอกชองทอง ท าหนาทควบคมอณหภมใหพอเหมาะ ในการสรางอสจ ซงตวอสจจะเจรญไดดทอณหภมต ากวา อณหภมของรางกาย 3 – 5 องศาเซลเซยส โดยอณฑะทงสองอนจะอยในถงอณฑะ

ชดกจกรรมการเรยนร วชาวทยาศาสตร (ว22101) ใบความรท 1

หนวยท 1 รางกายมนษย

ชนมธยมศกษาปท 2 เวลา 25 ชวโมง

เรองยอยท 1.7 อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ (เวลา 3 ชวโมง)

257

3. หลอดเกบตวอสจ (Epididymis) อยดานบนของอณฑะ มลกษณะเปนทอเลก ๆ ยาวประมาณ 6 เมตร ขดทบไปมา ท าหนาทเกบตวอสจจนตวอสจเตบโตและแขงแรงพรอมทจะปฏสนธ 4. หลอดน าตวอสจ (Vas Deferens) อยตอจากหลอดเกบตวอสจ ท าหนาทล าเลยงตวอสจไปเกบไวทตอมสรางน าเลยงอสจ 5. ตอมสรางน าเลยงอสจ (Seminal Vesicle) ท าหนาทสรางอาหารเพอใชเลยงตวอสจ เชนน าตาลฟรกโทส วตามนซ โปรตน โกลบลน เปนตน และสรางของเหลวมาผสมกบตวอสจเพอท าใหเกดสภาพทเหมาะสมส าหรบตวอสจ 6. ตอมลกหมาก (Prostate Gland) อยตอนตนของทอปสสาวะ ท าหนาทหลงสารทมฤทธเปนเบสออน ๆ เขาไปในทอปสสาวะ เพอท าลายฤทธกรดในทอปสสาวะ ท าใหเกดสภาพ ทเหมาะสมกบตวอสจ 7. ตอมคาวเปอร (Cowper Gland) อยใตตอมลกหมากลงไป เปนกระเปาะเลก ๆ ท าหนาทหลงสารไปหลอลนทอปสสาวะในขณะทเกดการกระตนทางเพศ ท าใหตวอสจเคลอนทเรว อวยวะสบพนธเพศชายแสดงไดดงภาพ

(ทมา : ประดบ นาคแกวและคณะ. 2551 : 51) ภาพ 7.1 อวยวะในระบบสบพนธเพศชาย

258

เพศชายจะเรมสรางตวอสจเมออายประมาณ 12 -13 ป และจะสรางไปจนตลอดชวต การหลงน าอสจแตละครงจะมของเหลวประมาณ 3 – 4 ลกบาศกเซนตเมตร มตวอสจเฉลยประมาณ 350 – 500 ลานตว แตกขนอยกบความแขงแรงสมบรณของรางกาย เชอชาต และสภาพแวดลอม ผทมตวอสจต ากวา 30 ลานตวตอลกบาศกเซนตเมตร หรอมตวอสจทมรปรางผดปกตมากกวารอยละ 25 จะมลกไดยากหรอเปนหมน น าอสจจะถกขบออกทางทอปสสาวะ และออกจากรางกายตรงปลายสดของอวยวะเพศชาย ตวอสจจะเคลอนทไดประมาณ 1 -3 มลลเมตรตอนาท ตวอสจเมอออกสภายนอกจะมชวตอยไดเพยง 2 – 3 ชวโมง แตถาอยในมดลกของหญงจะอยไดนานประมาณ 24 – 48 ชวโมง ตวอสจประกอบดวยสวนส าคญ 3 สวน คอ สวนหว เปนสวนทมนวเคลยสอย สวนรางกายมลกษณะเปนรปทรงกระบอกยาว และสวนหางเปนสวนทใชในการเคลอนท น าอสจจะมคา pH ประมาณ 7.35-7.50 มสภาวะคอนขางเปนเบส ในน าอสจนอกจากจะมตวอสจแลว ยงมสวนผสมของสารอน ๆ ดวย

(ทมา : ยพา วรยศและคณะ. 2547 : 33) ระบบสบพนธเพศหญง อวยวะทส าคญในระบบสบพนธเพศหญงประกอบดวย 1. รงไข (Ovary) มรปรางคลายเมดมะมวงหมพานต ยาวประมาณ 2- 3 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร มน าหนกประมาณ 2 – 3 กรม และม 2 อนอยบรเวณปกมดลกแตละขางท าหนาทดงน 1.1 ผลตไข (Ovum) ซงเปนเซลลสบพนธเพศหญง โดยปกตไขจะสกเดอนละ 1 ใบ

ภาพ 7.2 สวนประกอบของเซลลอสจและเซลลไข

259

จากรงไขแตละขางสลบกนทกเดอน และออกจากรงไขทกรอบเดอนเรยกวา การตกไข ตลอดชวงชวตของเพศหญงปกตจะมการผลตไขประมาณ 400 ใบ คอ เรมตงแตอาย 12 - 50 ป จงหยดผลต เซลลไขจะมอายอยไดนานประมาณ 24 ชวโมงกจะสลายตวไป 1.2 สรางฮอรโมนเพศหญง ซงมอยหลายชนด ทส าคญ ไดแก 1) เอสโทรเจน (Estrogen) เปนฮอรโมนทท าหนาทควบคมเกยวกบมดลก ชองคลอด ตอมน านม และควบคมการเกดลกษณะตาง ๆ ของเพศหญง เชน เสยงแหลมเลก ตะโพกผาย หนาอกและอวยวะเพศขยายใหญขน เปนตน 2) โพรเจสเทอโรน (Progesterone) เปนฮอรโมนทท าหนาทท างานรวมกบ เอสโทรเจนในการควบคมเกยวกบการเจรญของมดลก การเปลยนแปลงเยอบมดลกเพอเตรยมรบไขทผสมแลว 2. ทอน าไข (Oviduct) หรอปกมดลก (Fallopian Tube) เปนทางเชอมตอระหวางรงไข ทงสองขางกบมดลก ภายในกลวง มเสนผานศนยกลางประมาณ 2 มลลเมตร มขนาดปกตเทากบ เขมถกไหมพรม ยาวประมาณ 6 – 7 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร ท าหนาทเปนทางผานของไข ทออกจากรงไขเขาสมดลก โดยมปลายขางหนงเปดอยใกลกบรงไขเรยกวา ปากแตร (Funnel) บดวยเซลลทมขนสน ๆ ท าหนาทพดโบกไขทตกมาจากรงไขใหเขาไปในทอน าไข ทอน าไขเปนบรเวณ ทอสจจะเขาปฏสนธกบไข 3. มดลก (Uterus) มรปรางคลายผลชมพ หรอรปรางคลายสามเหลยมหวกลบลง กวางประมาณ 4 เซนตเมตร ยาวประมาณ 6 – 8 เซนตเมตร หนาประมาณ 2 เซนตเมตร อยในบรเวณองกระดกเชงกราน ระหวางกระเพาะปสสาวะกบทวารหนก ภายในเปนโพรง ท าหนาทเปนทฝงตวของไขทไดรบการผสมแลว และเปนทเจรญเตบโตของทารกในครรภ 4. ชองคลอด (Vagina) อยตอจากมดลกลงมา ท าหนาทเปนทางผานของตวอสจเขาสมดลกเปนทางออกของทารกเมอครบก าหนดคลอด และยงเปนชองใหประจ าเดอนออกมาดวย อวยวะในระบบสบพนธเพศหญงแสดงไดดงภาพ 7.3

260

(ทมา : บญชา แสนทว. 2547 : 55) การตกไข (Ovulation) คอ การทไขสกและออกจากรงไขเขาสทอน าไข ในชวงกงกลาง ของรอบเดอน ถานบวนแรกทมประจ าเดอนเปนวนท 1 การตกไขจะเกดขนประมาณวนท 13 - 15 การมประจ าเดอน (Menstruation) เกดจากการเปลยนแปลงภายในมดลกในรอบเดอน โดยภายในรงไขแตละขางจะมไขออนซงยงไมเจรญเตมทอยมากมาย ไขออนแตละใบจะมฟอลลเคล (Follicle) หรอถงไขหมไว รงไขจะผลตไขสลบขางกนและผลตเดอนละครง ครงละหนงใบ ในการผลตไขแตละครงจะมฟอลลเคลเจรญเตบโตขนมาหลายถง แตจะมเพยงถงเดยวเทานน ทไขออนเจรญเตมท สวนใหญจะฝอไป เมอไขออนเจรญเตมทจะหลดออกจากรงไข เรยกเนอเยอใหมวา คอรปสลเทยม (Corpus Luteum) ขณะทฟอลลเคลก าลงเจรญเตบโต จะมการสรางฮอรโมนเอสโทรเจนไปกระตนใหเยอบผนงมดลกหนาขนดวย เมอไขตกจากรงไขแลว ซากฟอลลเคล ซงยงคงเหลออยในรงไขจะสรางฮอรโมนเพศหญงอกชนดหนงขนมา คอ โพรเจสเทอโรน ซงจะท าใหเยอบผนงมดลกหนาตวขนเพอเตรยมพรอมทจะรบการฝงตวของไขทผสมแลว หลงจากนนไข จะเคลอนทเขาสทอน าไขลงสมดลกตามล าดบ ขณะทอยในทอน าไข ถามการผสมหรอการปฏสนธเกดขนระหวางไขกบตวอสจซงเปนเซลลสบพนธของเพศชาย ไขทผสมแลวจะเคลอนทลงไปฝงตว ทผนงมดลก แลวเจรญเตบโตเปนตวออนและทารกตอไปตามล าดบ แตถาไมมการผสมเกดขน

ภาพ 7.3 การเปลยนแปลงของมดลกหลงการตกไข

261

ไขจะฝอและสลายตวไป เยอบผนงมดลกจะเสอมและลอกหลดจากผนงมดลก พรอมทงมเลอดไหลปนออกมาทางชองคลอด ซงเรยกวา ประจ าเดอน หลงจากมประจ าเดอนครงแรกแลว กจะม ครงตอไปอกทกเดอน โดยในรอบเดอนตอไปเมอไขใบใหมสกและตกมาจากรงไข ถาไมไดรบ การปฏสนธกจะเกดประจ าเดอนเชนเดยวกน โดยปกตผหญงจะมประจ าเดอนเมออายประมาณ 12 - 50 ป รอบของการมประจ าเดอน แตละเดอนแตกตางกนไปในแตละคน โดยทวไปประมาณ 28 วน (ระหวาง 21 – 35 วน) ชวงระยะของการมประจ าเดอนแตละครงประมาณ 3 - 6 วน ซงรางกายจะสญเสยเลอดไปประมาณ 60 – 90 ลกบาศกเซนตเมตรตอการมประจ าเดอนแตละครง ดงนนผหญงจงควรไดรบโปรตนและธาตเหลกเพมขนในแตละเดอน เพอทดแทนสวนทสญเสยไป การมประจ าเดอนอาจจะมากหรอนอยกไดขนอยกบสภาพรางกายและจตใจของแตละบคคล อารมณและความวตกกงวลตาง ๆ กมผลใหการหลงฮอรโมนของตอมใตสมองผดปกตท าใหรอบเดอนมาไมปกตได และในบางคนกอนมประจ าเดอนหรอระหวางมประจ าเดอนอาจมอาการบางอยางเกดขน เชน ปวดศรษะ เมอยลา หงดหงด ปวดทอง เปนตน อาการเหลานเปนอาการปกต ทเกดขนโดยไมเปนอนตราย แตถามอาการผดปกตเกดขน เชน ประจ าเดอนมาเรวหรอชาเกนไป มนานกวาปกตหรอมากกวาปกต หรอไมมประจ าเดอนเลย ควรไปพบแพทย ผหญงเมอตงครรภแลวจงไมมการตกไขอก เพราะวารางกายมกลไกปรบระดบฮอรโมน โดยมการเปลยนแปลงดงน คอ ในแตละเดอนฮอรโมน FSH (Follicle Stimulating) ซงเปนฮอรโมนทสรางขนจากตอมใตสมอง จะท าหนาทกระตนใหไขสก ขณะเดยวกนฟอลลเคล กจะสรางฮอรโมนเอสโทรเจนขนและสงออกสกระแสเลอด ฮอรโมนจะไปกระตนใหผนงมดลกสรางเยอบ เตรยมรบไขทไดรบการผสม ฟอลลเคลจะสรางเอสโทรเจนออกมามาก มผลใหตอมใตสมองหลงฮอรโมน LH (Luteinizing Hormone) ซงเปนฮอรโมนทสรางขนจากตอมใตสมองออกมา ท าใหเกดการตกไข ขณะเดยวกนฮอรโมนเอสโทรเจน และโพรเจสเทอโรนจะท างานรวมกน เพอสราง เยอบผนงมดลกเตรยมรบไขทไดรบการผสม ถาไขไมไดรบการผสม ระดบเอสโทรเจนและโพรเจสเทอโรน จะลดลง และ FSH จะเพมขนท าใหไขสกอกครงเปนวงจรเชนนเรอยไป แตถาไขไดรบการผสมและฝงตวทผนงมดลก ระดบเอสโทรเจนและโพรเจสเทอโรนจะยงสง ซงจะยบย งไมใหตอมใตสมองสราง FSH ท าใหไมมการกระตนใหไขสกดวยเหตนหญงมครรภจงไมมการตกไขอก

262

การปฏสนธ การตงครรภ และการคลอด

การปฏสนธ จะเกดขนไดกตอเมอมการตกไขเกดขนพอดในเพศหญง การปฏสนธ จะเรมขนเมอหญงเรมมประจ าเดอน โดยมไขสกและออกจากรงไขแลวไขจะเคลอนทเขาสทอน าไข ในระยะนถามการรวมเพศ จ านวนอสจของชายจ านวนหลายลานตวจะแหวกวายผานปากมดลกเขาไปในโพรงมดลกจนถงทอน าไข และจะมอสจเพยงตวเดยวเทานนทเขาผสมกบไขทบรเวณทอน าไขตอนปลายใกลกบรงไขได เมอตวอสจตวหนงสามารถเขาผสมกบไขไดแลว เยอหมเซลลของไข จะหนาขน ท าใหตวอสจตวอน ๆ ไมสามารถเขามาผสมไดอก และภายในเวลา 10 – 12 ชวโมง นวเคลยสของตวอสจจะรวมเขากบนวเคลยสของไขเกดการปฏสนธขน การปฏสนธจงถอวา เปนจดเรมตนของการตงครรภ ภายหลงการปฏสนธประมาณ 30 – 37 ชวโมง ไขทไดรบการผสมซงเรยกวา ไซโกต (Zygote) จะเรมแบงเซลลจาก 1 เซลล เปน 2 เซลล จาก 2 เซลล เปน 4 เซลล และแบงตอไปเรอย ๆ จนกระทงไดเปนกลมเซลลกลมหนง กลมเซลลดงกลาวนจะเคลอนทไปยงผนงมดลกซงหนาตวขนเพอเตรยมรอรบการฝงตวของไขทไดรบการผสม และภายในเวลา 6 -7 วน กลมเซลลกจะฝงตวบรเวณผนงมดลก กลมเซลลทมการเปลยนแปลงถงระยะน เรยกวา เอมบรโอ (Embryo) หรอ ตวออน มบางกรณทไขซงไดรบการปฏสนธแลวไปฝงตวทบรเวณอนทไมใชมดลกเชน บรเวณ ชองทอง บรเวณปกมดลก ซงเรยกวา ทองนอกมดลก การทองนอกมดลกมผลท าใหผเปนแมมอาการปวดทองอยางรนแรง และตองรบพบแพทยโดยดวน เพราะอาจมอนตรายถงชวตได เมอตวออนมาฝงตวทผนงมดลกแลวในระยะนจะมการพฒนาอวยวะพเศษของตวออนอวยวะนนกคอ รก (Placenta) ซงมลกษณะเปนรางแหหลอดเลอดหนา รกจะท าหนาทดดซมอาหารและออกซเจนจากผนงมดลกแมสงมาเลยงตวออนและเปนชองทางขบถายของเสยของตวออนดวย ดงภาพ 4.7

263

(ทมา : กระทรวงศกษาธการ 2548 : 147) หลงจากทตวออนฝงตวผนงมดลกแลวกจะมการพฒนาอวยวะตาง ๆ และเปลยนแปลงรปรางตอไปเรอย ๆ ดงภาพ 7.5

(ทมา : ประดบ นาคแกวและคณะ. 2551 : 56)

ภาพ 7.4 การเจรญของไขทไดรบการผสม

ภาพ 7.5 การเจรญของเอมบรโอจนกระทงคลอด

264

ขณะททารกเจรญอยในครรภ ทารกจะอาศยอยในถงน าคร าซงชวยปกปองทารก จากอนตรายตาง ๆ ไดด และทารกจะไดรบอาหารและอากาศโดยผานทางรก ซงเปนสวนทตดตอกบมดลกของแม มหลอดเลอดจากแมมาเลยงบรเวณรกนมากมาย หลอดเลอดจากรกจะเชอมตอกบ ตวทารกทางสายสะดอ ดงนน รกจงเปนทางผานเขาออกของอาหาร อากาศ และของเสยจากทารก อยตลอดเวลา

(ทมา : ประดบ นาคแกวและคณะ. 2551 : 56) เมอทารกเจรญเตบโตอยในครรภจนกระทงมอายประมาณ 38 สปดาห หรอ 9 เดอน หรอ 280 วน นบจากวนแรกของการมประจ าเดอนครงสดทาย ซงถอเปนชวงครบก าหนดคลอด รกจะเรมเสอมสภาพ ทารกเตรยมพรอมทจะคลอด และมการเปลยนแปลงเกดขนกบตวแม โดยฮอรโมนจากตอมใตสมองจะกระตนใหกลามเนอผนงมดลกบบตว ประกอบกบการหดตวของกลามเนอหนาทองท าใหปากมดลกเปด ถงน าคร าแตก มดลกบบตวอยางแรงดนใหทารกออกมาทางชองคลอด โดยปกตสวนศรษะของทารกจะโผลผานปากชองคลอดออกมากอน หลงจากทารกคลอดออกมาแพทยผท าคลอดจะตองผกสายสะดอใหแนนทงดานตวแมและดานตวลกกอนทจะตดสายสะดอ เพอปองกนการสญเสยเลอดจากตวแมและตวลก หลงจากทารกคลอดออกมาประมาณ 10 – 15 นาท มดลกจะบบตวใหรกหลดออกมา

ภาพ 7.6 ทารกในครรภและอวยวะภายใน

265

ภายหลงจากการคลอด ตอมใตสมองจะหลงฮอรโมนออกมาเพอกระตนการผลตน านมและตอจากนน 2 - 3 วน มารดาจะมน านมซงมลกษณะขนเลกนอย สคอนขางเหลอง เรยกวา น านมน าเหลอง ซงมสวนผสมตางจากน านมธรรมดาตรงทมไขมนนอยกวาหรอไมมไขมนเลย น านมน าเหลองนเปนน านมชดแรกทมารดาผลตขน มประโยชนและคณคาทางอาหารสงมาก เหมาะส าหรบทารก หลงจากนนประมาณวนท 3 – 4 หลงคลอด จงมการผลตน านมธรรมดา เมอเราเปรยบเทยบน านมววซงเปนน านมทมคณคาทางอาหารสง สามารถใชเลยงทารกแทนน านมแมได กบน านมแมจะพบสวนประกอบทแตกตางกนดงแสดงในตารางตอไปน

ตาราง เปรยบเทยบสวนประกอบของน านมแมและน านมวว

สวนประกอบทส าคญ ความเขมขนเฉลย (กรม/100 cm3)

น านมแม น านมวว น า

น าตาล ไขมน โปรตน แรธาต

88.7 7.0 3.8 1.2 0.2

87.5 4.8 3.7 3.3 0.7

จากตาราง ถงแมวาน านมววจะมสวนประกอบหลายอยางทมคณคาทางอาหารสงกวา น านมแมกตาม แตแพทยมกจะแนะน าใหผเปนแมเลยงลกดวยน านมแมมากกวาน านมวว ทงนเพราะน านมแมมขอดหลายประการ คอ 1. น านมแมมสารอาหารครบถวนและเพยงพอกบความตองการของทารก และยงเหมาะกบการท างานของอวยวะตาง ๆ ดวย ปรมาณโปรตนทมอยในน านมแมถงแมวาจะนอยกวาน านมวว แตกเปนโปรตนทสามารถยอยและดดซมเขาไปใชไดหมด ถาทารกระยะ 2 – 3 เดอนแรกไดรบโปรตนมากเกนไป ตบจะเปลยนโปรตนทมเกนพอใหเปนยเรย ไนโตรเจน ท าใหระดบยเรย ไนโตรเจนในเลอดสงขน และจะขบออกทางไตท าใหไตตองท างานหนก ซงอาจมผลท าใหเกดภาวะไตโตได ฉะนนปรมาณโปรตนทมมากเกนไปในน านมววอาจท าใหทารกทกนนมววมอาการดงกลาวได

266

2. น านมแมไมมโปรตนชนดทเรยกวา เบตาแลคโตโกลบลน (ß-Lacto globulin) ซงโปรตนชนดนพบมากในน านมวว และเชอวาเปนตนตอส าคญทท าใหเกดโรคภมแพในทารกและเดกทดมน านมวว 3. น านมแมมกรดไขมนทจ าเปน ไดแก กรดไลโนเลอก ซงมเปนปรมาณมากในน านมแม คอ 8 – 10 % ของไขมนทงหมด ในขณะทน านมววมประมาณ 2 % เทานน 4. น านมแมมเอนไซมไลเปสอยดวย เอนไซมนเมอไดรบการกระตนจากเกลอน าด จะชวยใหการยอยและการดดซมไขมนในน านมดกวานมผสม 5. ในน านมแมมแลกโทสสงกวาน านมวว ประโยชนของการมแลกโทสสงกคอ ท าใหทารกทดมน านมแมมอจจาระเปนกรด ท าใหทารกถายอจจาระเปนปกตมสเหลองทองและมกลนเปนกรดตางจากการดมน านมววซงท าใหอจจาระแขง สซดและมกลนเหมน 6. การดนน านมแมประหยด สะอาดและปลอดภย เพราะไมตองซอ และตดปญหาเรองความสะอาดของขวดนม จกนม และอปกรณในการเตรยมนมผสม เพยงแตเชดหวนมแมใหสะอาดดวยผาหรอส าลชบน ากสามารถใชได เพราะการเตรยมหรอผสมน านมมกจะท าไมถกตองหรอ ไมสะอาดดวย จงเปนเหตใหทารกเกดโรคทองเสยและโรคขาดสารอาหารตามมา ซงโรคทองเสย ในทารกต ากวา 1 ป เปนสาเหตการเจบปวยทส าคญอนดบหนงทท าใหทารกวยนตองเขารบ การรกษาในโรงพยาบาลหรอท าใหทารกตองตายไป 7. น านมแมมภมตานทานโรคตดเชอ ทารกทไดรบการเลยงดวยน านมแมจะมสขภาพแขงแรงสมบรณ มการเจบปวยเปนโรคตดเชอนอย โดยเฉพาะโรคทเปนปญหาในทารก คอ โรคทองเสย โรคของระบบทางเดนหายใจและโรคหน าหนวก ทงนเพราะน านมแมสะอาด น านมแมมเมดเลอดขาว ซงคอยท าลายเชอโรคทเขาสรางกาย น านมน าเหลองจะมเมดเลอดขาวมากกวา นอกจากนน านมแมมสารทท าใหเกดภมตานทานและมสารทสามารถฆาเชอโรคอยางออน ๆ (Lysoxyme) ซงชวยในการฆาเชอแบคทเรยดวย 8. น านมแมมผลตอสภาวะจตใจ จะมผลดทงแมและลก การใหลกดดนมท าใหมความสมพนธกนอยางใกลชด สบายใจและภาคภมใจทงแมและลก 9. การใหลกดดนมแมเปนผลดตอตวแมเอง เนองจากการททารกดดนมแมจะกระตนใหมการหลงฮอรโมนออกซโทซน (Oxytocin) ซงจะชวยใหมดลกหดตวเขาชองเชงกรานไดด ผเปนแมจงควรกระตนการหลงน านมโดยใหลกดดนม และควรเลยงลกดวยน านมของตนเอง อยางนอย ชวระยะเวลาหนงหรอประมาณ 6 เดอนหลงคลอด

267

นอกจากนแมทใหนมลกเตมทจะมภาวะขาดประจ าเดอนประมาณ 8 – 12 เดอนหลงคลอด ซงเปรยบเทยบกบแมทไมไดเลยงลกดวยน านมตนเองจะมภาวะขาดประจ าเดอนเพยง 2 – 4 เดอน ประโยชนในดานนคอจะชวยในดานการวางแผนครอบครวโดยแมทใหน านมลกเตมทไมสามารถตงครรภไดในระยะประมาณ 7 เดอน หลงคลอด ซงชวยไมใหตงครรภถเกนไป อยางไรกตาม แมทตองการใหมลกหางหรอไมมลกอกตอไป ควรจะหาวธคมก าเนดโดยวธอน ๆ ซงไดผลแนนอนกวา เพอเปนการชวยควบคมจ านวนประชากรทปจจบนมจ านวนเพมมากขนทกป

การคมก าเนด การคมก าเนด หมายถง การปองกนการปฏสนธ ซงอาจท าไดทงอยางชวคราวและถาวร การคมก าเนดแบงไดเปน 2 แบบใหญ ๆ คอ 1. การคมก าเนดแบบชวคราว เปนวธการคมก าเนดทมผลเฉพาะขณะทใช เมอเลกใชแลวผใชกลบตงครรภไดตามปกต มอยดวยกนหลายวธ ไดแก 1.1 การปองกนไมใหตวอสจเขาไปผสมกบไข ไดแก การใชถงยางอนามย ถงยางอนามยเปนปลอกยางบาง ๆ เหนยว ยดไดมาก ไมขาดงาย และใชครงเดยวทง ใชส าหรบสวมใสอวยวะเพศของฝายชายเพอปองกนการตงครรภและโรคตดตอทางเพศสมพนธ ถงยางอนามยจะกกเกบน าเชออสจทหลงออกมาไมใหไหลเขาไปในชองคลอด ตวอสจจงไมสามารถผานเขาไปผสมกบไขของ ฝายหญงได 1.2 การใชสารเคมบางชนดฆาตวอสจหรอหยดการเคลอนไหวของตวอสจในชองคลอดของฝายหญงกอนการรวมเพศ สารเคมทใชในวธนมหลายชนด เชน ยาเมดทจะกลายเปนฟอง ครมและเยลล ขผงสอดชองคลอด ฟองอดแอโรซอล เปนตน 1.3 การยบย งการตกไข เชน การกนยาคมก าเนด การฉดยาคมก าเนด ซงวธนจะใชกบ ฝายหญง 1.4 การปองกนการฝงตวองตวออนโดยการรบกวนสภาพในมดลก ไดแก การใสหวงคมก าเนด หวงคมก าเนดเปนพลาสตกเลก ๆ ทประดษฐใหมรปรางตาง ๆ ใชใสเขาไปในโพรงมดลกของผหญงเพอปองกนการตงครรภ การใสหวงจะท าใหไขทไดรบการผสมเดนทางไดเรวขน ท าใหไมมโอกาสฝงตวจงหลดออกมาภายนอก การคมก าเนดโดยการใสหวงคมก าเนดนจะตองใหแพทยเปนผใสใหเทานน

268

1.5 การนบระยะปลอดภย เปนวธคมก าเนดโดยงดการมเพศสมพนธในระยะทไขสก โดยอาศยหลกทวาผหญงจะมไขสกเดอนละครงเดยว และการตงครรภจะเกดขนไดกตอเมอ มการรวมเพศในระยะทไขสกเทานน ระยะเวลาทปลอดภย นบจากวนทมประจ าเดอนวนแรกไป 7 วน และระยะกอนทจะมประจ าเดอนในรอบตอไปอก 7 วน ระยะนถอวาเปนระยะปลอดภยทสามารถมเพศสมพนธได โดยไมเกดการตงครรภขนแตวธการคมก าเนดวธนจะไดผลดส าหรบผทมประจ าเดอนสม าเสมอเทานน ผทมประจ าเดอนคลาดเคลอนไมตรงเวลาหากใชวธนอาจผดพลาดเกดการตงครรภไดงาย 2. การคมก าเนดแบบถาวร เปนวธการปองกนการตงครรภแบบถาวรตลอดไป ไดแก การท าหมนหญง และการท าหมนชาย การท าหมนเหมาะส าหรบผทมจ านวนบตรเพยงพอแลว หรอผทไมสมควรมบตร เชน คนทมโรครายบางอยาง หรอคนปญญาออน เปนตน 2.1 การท าหมนชาย คอ การผกตดหลอดน าตวอสจ โดยแพทยจะตดหลอดน าตวอสจ ใหขาดจากกน แลวผกปลายทง 2 ขาง ใหสนท ท าใหตวอสจผานออกมาไมได เมอท าหมนชายเสรจใหม ๆ อาจจะยงมตวอสจตดคางอยในตอมสรางน าเลยงอสจบาง ดงนน เพอปองกนการตงครรภ ผชายจงควรงดมสมพนธทางเพศกบภรรยาอยางนอย 3 – 4 เดอน หรอถาตองการมสมพนธทางเพศควรใชวธคมก าเนนแบบชวคราวไปกอน เชน ใชถงยางอนามย หรอใหฝายหญงกนยาเมดคมก าเนด เปนตน จนกวาแพทยจะตรวจแลวพบวาไมมตวอสจหลงเหลออยอก โดยทวไปตวอสจจะหมดไปหลงจากหลงออกมาแลว 12 – 15 ครง หรอในระยะเวลาประมาณ 3 เดอน

(ทมา : บญชา แสนทว : 2547 : 64) ภาพ 7.7 การท าหมนในเพศชายโดยการตดหลอดน าอสจ

269

หลงจากท าหมนแลวภายในลกอณฑะจะยงคงผลตตวอสจตอไป แตตวอสจจะไมคบคงในลกอณฑะมากนก เพราะลกอณฑะจะผลตเพยงใหพอทดแทนตวเชอทแกและสลายไปเมอรางกาย ดดซมกลบไปเทานน 2.2 การท าหมนหญง คอ การท าใหทอน าไขหรอทางเดนของไขทง 2 ขาง ตบตนหรอ ขาดออกจากกน โดยแพทยจะผก ตด หรออด ท าใหไขและตวอสจไมสามารถพบและผสมกนได การตงครรภจงไมเกดขน หลงการท าหมนแลวมดลก รงไข และประจ าเดอนจะยงคงมอยเหมอนกน รงไขยงคงท าหนาทสรางไข และฮอรโมนเพศหญงตามปกต เพยงแตไขทสรางขนมาไมสามารถผสมกบตวอสจไดและจะสลายตวไปในทอน าไข สวนฮอรโมนเพศหญงทรงไขสรางยงสามารถออกมาควบคมการท างานของรางกายไดตามปกต

(ทมา : บญชา แสนทว : 2547 : 65)

ภาพ 7.8 การท าหมนในเพศหญงโดยการตดทอน าไข

270

โรคตดตอทางเพศสมพนธ โรคตดตอทางเพศสมพนธ เปนโรคทเกดจากการทเชอโรคจากผปวยผานเขาสรางกายทางกระแสเลอดจากการมเพศสมพนธรวมกบผปวย โดยเชอจะเขาสรางกายตามบรเวณตาง ๆ เชน ชองคลอด ปากทวารหนก เปนตน โรคตดตอทางเพศสมพนธ เปนโรคทมผลกระทบตอตวผปวยเองและครอบครว และยงสงผลกระทบไปถงสงคมและเศรษฐกจ ของประเทศอกดวย เนองจากประเทศตองสญเสยงบประมาณในการรกษาผปวยเปนจ านวนมาก โรคตดตอทางเพศสมพนธทส าคญ ไดแก โกโนเรย ซฟลส และเอดส 1. โรคโกโนเรย เกดจากเชอแบคทเรยขนาดเลก มองดวยตาเปลาไมเหน เขาสรางกายโดยการมเพศสมพนธกบผปวย อาการจะปรากฏตางกน คอในเพศชายจะมอาการเจบททอปสสาวะทกครงทถายปสสาวะ ทปลายทอปสสาวะจะมหนองไหลออกมาประมาณ 1 – 2 สปดาห ถาไมไดรบการรกษาอาจเปนหมนได ในเพศหญงจะเกดอาการแสบทบรเวณทอปสสาวะเวลาปสสาวะ ปวดมดลก ประจ าเดอนมาไมปกต ในเดกถาไดรบเชอทางชองคลอดของมารดาขณะคลอด ท าใหตดเชอทนยนตา หนงตาบวมแดงและมหนอง ท าใหตาบอดได การรกษา ผปวยทตดเชอโกโนเรย สามารถรกษาไดโดยการฉดยาปฏชวนะ เชน เพนนซลลน โดยฉดใหครบตามเกณฑทแพทยก าหนด 2. โรคซฟลส เกดจากเชอแบคทเรยรปรางคลายเกลยวสวาน ผปวยเมอไดรบเชอระยะแรกจะมตมขน ทอวยวะเพศ จากนนจะมผนขนตามตว อาการเหลานจะหายไปเอง แตเชอยงคงอยในรางกาย หากผปวยไมไปรบการรกษา โรคจะลกลามไปในระยะตอไป ซงจะแสดงอาการตาง ๆ เชน อาการผดปกตทบรเวณเยอบปาก ลน บางครงพบอาการผดปกตของฟน และกระดกขาซงมรปรางผดปกต

271

3. โรคเอดส นกเรยนทราบแลววา เอดสเกดจากกลมอาการภมคมกนของรางกายบกพรอง เนองจากรางกายไดรบเชอไวรส HIV ซงไปท าลายเมดเลอดขาว รางกายไมสามารถตอตานเชอโรคไดนอกจากน เอดสยงสามารถตดเชอไดจากปจจยเสยงตาง ๆ ดงน

3.1 การมเพศสมพนธ 3.2 การใชสารเสพตดฉดเขาเสน 3.3 การตดเชอของทารกจากมารดา 3.4 การรบเลอด ผปวยจะมอาการเรอรงโดยไมทราบสาเหต เชน มไข ทองเสย น าหนกลด เบออาหาร ฯลฯ

อาการตาง ๆ ทเกดขนโดยไมทราบสาเหต เชอไวรสจะเขาไปท าลายภมตานทานของผปวยท าให รางกายออนแอและตดเชอจากโรคแทรกซอนอน ๆ เชน ปอดบวม เยอหมสมองอกเสบ เชอรา ในทางเดนอาหาร บางรายเปนมะเรงหลอดเลอด มอาการจ าสมวงแดงบรเวณผวหนง และเสยชวตดวยโรคแทรกซอนในทสด การปฏบตตน ปจจบนเอดสเปนโรคทยงไมมตวยาในการรกษาใหหายได แตสามารถปองกนไดโดยการปฏบตตนใหเหมาะสม ไมส าสอนทางเพศ ไมเสพสารเสพตดโดยเฉพาะการใชเขมฉดยารวมกบผอน ถามเหตทตองสมผสเลอดผอน ควรใชถงมอสวมมอทกครง

272

จดประสงคการเรยนร 1. ระบอวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธเพศชายและเพศหญงได 2. บอกโรคทตดตอทางเพศสมพนธได 3. บอกขอควรปฏบตในการปองกนและรกษาโรคตดตอทเกดในระบบสบพนธได ค าชแจง ใหตอบค าถามตอไปนใหสมบรณ 1. อณฑะท าหนาทอะไรในระบบสบพนธเพศชาย ............................................................................. 2. ตอมลกหมากท าหนาทอะไร ........................................................................................................... 3. เพศชายจะเรมสรางอสจเมออายประมาณเทาใดและสรางไปจนถงอายเทาใด ................................ 4. ในน าอสจมสวนประกอบใดบาง..................................................................................................... 5. ตอมคาวเปอร ท าหนาทอะไรในระบบสบพนธเพศชาย .................................................................. 6. ในอวยวะสบพนธเพศหญงอวยวะใดทท าหนาสรางไข .................................................................. 7. ประจ าเดอน (Menstruation) เกดจากอะไร .................................................................................... 8. การปฏสนธจะเกดขนทบรเวณใด................................................................................................. 9. ขณะทผหญงมการตงครรภ ท าไมรางกายจงไมมประจ าเดอน ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................10. เอมบรโอ (Embryo) คออะไร ..................................................................................................... 11. ทารกทอยในครรภมารดาจะเรมมอวยวะเพศทชดเจน เมออายประมาณเทาใด ......................... 12. น านมเหลอง มลกษณะอยางไรและมประโยชนอยางไรตอทารก .............................................................................................................................................................. 13. น านมแมดกวาน านมวว อยางไร .................................................................................................. 14. การคมก าเนดแบบชวคราว สามารถท าไดอยางไรบาง ................................................................. 15. โรคตดตอทเกดในระบบสบพนธมโรคอะไรบางและมวธปองกนและรกษาอยางไร ................... .............................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................

กจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ

273

จดประสงคการเรยนร อธบายระบบการสบพนธของมนษย ตงแตการคลอด การเจรญเตบโตจนถงวยเจรญพนธได ค าชแจง น าค าทก าหนดใหตอไปนใสลงในขอความใหถกตองและสมพนธกบขอมลทก าหนดไห

อสจ

การปฏสนธ สบพนธ

เซลลไข มเพศสมพนธ วยผใหญ

ตวออน ภายใน

การปฏสนธของมนษยเกดขน………………………รางกายของผหญงในระหวาง …………………….อสจเขาสรางกายของผหญงแลวอสจกจะวายไปพบกบ ………………แตจะม………………..เพยง 1 เซลลเทานนจะเขาไปผสมกบไขและเกดเปนตวออนขน กระบวนการนเรยกวา……………

………….จะเจรญเตบโตในรางกายของแม หลงจากนนอกประมาณ 9 เดอน กจะคลอดทารกออกมา และจะเจรญเตบโตจนเขาสวยเจรญพนธ คอ เขาส…………………….ซงพรอมทจะ……………..ได

กจกรรมท 2 เรอง การปฏสนธและการคลอด

274

โรงเรยนบานกาเกาะระโยง ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษาสรนทร เขต 1

อ าเภอเมองสรนทร จงหวดสรนทร

ชดท 7

เรอง ระบบสบพนธ (เวลา 3 ชวโมง)

ใชประกอบแผนการจดการเรยนรท 7

เฉลยชดกจกรรมการเรยนรแบบรวมมอ สาระการเรยนรวทยาศาสตรพนฐาน (ว32101)

หนวยการเรยนรเรอง รางกายมนษย ชนมธยมศกษาปท 2

275

จดประสงคการเรยนร 1. ระบชออวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธเพศชายและเพศหญงได 2. บอกโรคทตดตอทางเพศสมพนธและวธปองกนได

ค าชแจง ใหตอบค าถามตอไปนใหสมบรณ

1. อณฑะท าหนาทอะไรในระบบสบพนธเพศชาย (สรางฮอรโมนเพศชาย และสรางตวอสจ) 2. ตอมลกหมากท าหนาทอะไร (หลงสารทเปนเบสออน ๆ เขาไปในทอปสสาวะเพอท าลายฤทธกรดในทอปสสาวะทใหเกดสภาพทเหมาะสมกบตวอสจ) 3. เพศชายจะเรมสรางอสจเมออายประมาณเทาใดและสรางไปจนถงอายเทาใด (12 -13 ป และจะสรางไปจนตลอดชวต) 4. ในน าอสจมสวนประกอบใดบาง (น าตาลฟรกโทส วตามนซ โปรตน โกลบลน) 5. ตอมคาวเปอร ท าหนาทอะไรในระบบสบพนธเพศชาย (หลงสารไปหลอลนทอปสสาวะในขณะทเกดการกระตนทางเพศ ท าใหตวอสจเคลอนทเรว) 6. ในอวยวะสบพนธเพศหญงอวยวะใดทท าหนาสรางไข (รงไข) 7. ประจ าเดอน (Menstruation) เกดจากอะไร (เยอบผนงมดลกทมเลอดหลอเลยงไมไดรบการฝงตวของตวออนสลายตวมเลอดไหลปนออกมาทางชองคลอด) 8. การปฏสนธจะเกดขนทบรเวณใด (ปกมดลก) 9. ขณะทผหญงมการตงครรภ ท าไมรางกายจงไมมประจ าเดอน (ในแตละเดอนฮอรโมน FSH (Follicle Stimulating) ซงสรางขนจากตอมใตสมอง จะท าหนาทกระตนใหไขสก ขณะเดยวกน ฟอลลเคล กจะสรางฮอรโมนเอสโทรเจนขนและสงออกสกระแสเลอด ฮอรโมนจะไปกระตนใหผนงมดลกสรางเยอบเตรยมรบไขทไดรบการผสม ฟอลลเคลจะสรางเอสโทรเจนออกมามาก มผลใหตอมใตสมองหลงฮอรโมน LH (Luteinizing Hormone) ซงเปนฮอรโมนทสรางขนจาก ตอมใตสมองออกมา ท าใหเกดการตกไข ขณะเดยวกนฮอรโมนเอสโทรเจน และโพรเจสเทอโรน จะท างานรวมกน เพอสรางเยอบผนงมดลกเตรยมรบไขทไดรบการผสม ถาไขไมไดรบการผสม

เฉลยกจกรรมท 1 เรอง อวยวะและหนาทของอวยวะในระบบสบพนธ

276

ระดบเอสโทรเจนและโพรเจสเทอโร จะลดลง และ FSH จะเพอขนท าใหไขสกอกครงเปนวงจรเชนนเรอยไป แตถาไขไดรบการผสมและฝงตวทผนงมดลก ระดบเอสโทรเจนและโพรเจสเทอโรนจะยงสง ซงจะยงย งไมใหตอมใตสมองสราง FSH ท าใหไมมการกระตนใหไขสกดวยเหตนหญง มครรภจงไมมการตกไขอก) 10. เอมบรโอ (Embryo) คออะไร (ไขทไดรบการผสมแลว 6 -7 วน เปนกลมเซลลทเรยกวา ตวออนมการเคลอนตวจากปกมดลกไปฝงตวบรเวณผนงมดลก) 11. ทารกทอยในครรภมารดาจะเรมมอวยวะเพศทชดเจน เมออายประมาณเทาใด (สปดาหท 8) 12. น านมเหลอง มลกษณะอยางไรและมประโยชนอยางไรตอทารก (น านมเหลองมลกษณะขนเลกนอย สคอนขางเหลอง มไขมนนอย มคณคาทางอาหารสงและชวยสรางภมตานทานโรค ใหกบทารก) 13. น านมแมดกวาน านมวว อยางไร (มโปรตนทเหมาะสม มกรดไขมนทจ าเปน คอกรด ไลโนเลอก มเอนไซมไลเปส ซงเอนไซมนจะกระตนเกลอน าด ทชวยใหการยอยและการดดซมไขมน มแลกโทสสงโดยแลกโทสสงท าใหทารกทดมน านมแมมอจจาระเปนกรด ถายงายมสเหลองทองและกลนไมเหมน น านมแมมภมตานทานโรคตดเชอ) 14. การคมก าเนดแบบชวคราว สามารถท าไดอยางไรบาง (การคมก าเนดชวคราวท าไดโดย (1) การใชถงยางอนามย (2) การใชสารเคมบางชนดฆาตวอสจ (3) การยบย งการตกไข เชน การกนยาคมก าเนด การฉดยาคมก าเนด ซงวธนจะใชกบฝายหญง (4) การปองกนการฝงตวของตวออน โดยการรบกวนสภาพในมดลก ไดแก การใสหวงคมก าเนด (5) การนบระยะปลอดภย 15. โรคตดตอทเกดในระบบสบพนธมโรคอะไรบางและมวธปองกนและรกษาอยางไร (โรคทตดตอทางระบบสบพนธไดแก 1) โรคโกโนเรย เกดจากเชอแบคทเรย มอาการจะปรากฏตางกน คอในเพศชายจะมอาการเจบททอปสสาวะทกครงทถายปสสาวะ ทปลายทอปสสาวะจะมหนองไหลออกมาประมาณ 1 – 2 สปดาห ถาไมไดรบการรกษาอาจเปนหมนได ในเพศหญงจะเกดอาการแสบทบรเวณทอปสสาวะเวลาปสสาวะ ปวดมดลก ประจ าเดอนมาไมปกต ในเดกถาไดรบเชอทางชองคลอดของมารดาขณะคลอด ท าใหตดเชอทนยนตาหลงตาบวมแดงและมหนอง ท าใหตาบอดได 2) โรคซฟลส เกดจากเชอแบคทเรยรปรางคลายเกลยวสวาน ผปวยเมอไดรบเชอระยะแรกจะมตมขนทอวยวะเพศ จากนนจะมผนขนตามตว อาการเหลานจะหายไปเอง แตเชอยงคงอยในรางกาย หากผปวยไมไปรบการรกษา โรคจะลกลามไปในระยะตอไป ซงจะแสดงอาการตาง ๆ เชน อาการผดปกตทบรเวณเยอบปาก ลน บางครงพบอาการผดปกตของฟน และกระดกขาซงม

277

รปรางผดปกต 3) โรคเอดส เกดจากกลมอาการภมคมกนของรางกายบกพรอง เนองจากรางกายไดรบเชอไวรส HIV ซงไปท าลายเมดเลอดขาว รางกายไมสามารถตอตานเชอโรคได การปองกนโดยการปฏบตตนใหเหมาะสม ไมส าสอนทางเพศ ไมเสพสารเสพตดโดยเฉพาะการใชเขมฉดยารวมกบผอน ถามเหตทตองสมผสเลอดผอน ควรใชถงมอสวมมอทกครง)

เกณฑการใหคะแนนกจกรรมท 1

รายการประเมน ระดบคณภาพ 1. ตอบไดถกตองตรงประเดนมากทสดและมความคดสรางสรรคดมาก สามารถอธบายเหตผลไดถกตองเหมาะสมมากทสด และตอบถกได 13 - 15 ขอ

4

2. ตอบไดถกตองตรงประเดนมากและมความคดสรางสรรคดอธบายเหตผลได ถกตองเหมาะสมมาก และตอบถกได 10 – 12 ขอ

3

3. ตอบไดแตมสวนถกนอย และตอบถก 7 - 9 ขอ 2 4. ตอบไดนอยกวา 7 ขอและตองใหความชวยเหลอมาก 1

278

จดประสงคการเรยนร อธบายระบบการสบพนธของมนษย ตงแตการคลอด การเจรญเตบโตจนถงวยเจรญพนธได ค าชแจง น าค าทก าหนดใหตอไปนใสลงในขอความใหถกตองและสมพนธกบขอมลทก าหนดไห

อสจ

การปฏสนธ สบพนธ

เซลลไข มเพศสมพนธ วยผใหญ

ตวออน ภายใน

การปฏสนธของมนษยเกดขน ภายใน รางกายของผหญงในระหวาง มเพศสมพนธอสจเขาสรางกายของผหญงแลวอสจกจะวายไปพบกบ เซลลไข แตจะม อสจ เพยง 1 เซลลเทานนจะเขาไปผสมกบไขและเกดเปนตวออนขน กระบวนการนเรยกวา การปฏสนธ

ตวออน จะเจรญเตบโตในรางกายของแม หลงจากนนอกประมาณ 9 เดอน กจะคลอดทารกออกมา และจะเจรญเตบโตจนเขาสวยเจรญพนธ คอ เขาสวยผใหญ ซงพรอมทจะสบพนธได

เฉลยกจกรรมท 2 เรอง การปฏสนธและการคลอด

279

เกณฑการใหคะแนนกจกรรมท 2

รายการประเมน ระดบคณภาพ 1. ตอบไดถกตองตรงประเดนมากทสดและมความคดสรางสรรคดมาก สามารถอธบายเหตผลไดถกตองเหมาะสมมากทสด และตอบถกได 7 – 8 รายการ

4

2. ตอบไดถกตองตรงประเดนมากและมความคดสรางสรรคดอธบายเหตผลได ถกตองเหมาะสมมาก และตอบถกได 5 – 6 รายการ

3

3. ตอบไดแตมสวนถกนอย และตอบถก 3- 4 รายการ 2 4. ตอบไดนอยกวา 3 ขอและตองใหความชวยเหลอมาก 1

280

แบบสงเกตพฤตกรรมการท างานกลม เรอง/กจกรรมทประเมน ................................................................................ กลมท .................ชอกลม ........................ ชนมธยมศกษาปท ....../...............

สมาชก คอ .…………………………….……………………………………………………… ค าชแจง ใหท าเครองหมายถก () ในชองทตรงกบความจรง

รายการประเมนพฤตกรรม ผลการประเมน

ดมาก(4)

ด (3)

พอใช (2)

ปรบปรง (1)

1. มการปรกษากนกอนท างานในคณะท างาน 2. มการแบงหนาทและท างานตามหนาททกคน 3. มการปฏบตงานตามขนตอน 4. มการใหความชวยเหลอซงกนและกน 5. มผลงานตรงตามวตถประสงคทก าหนด 6. ผลงานเสรจทนตามเวลา 7. ผลงานมความคดสรางสรรค 8. ผลงานแสดงถงการน าความรทไดมาประยกตใช

สามารถใหค าแนะน ากลมอนได

9. การจดเกบวสดอปกรณเรยบรอยหลงเลกปฏบตงาน 10. ผลงานมความถกตองสมบรณทกกจกรรม เกณฑการใหคะแนน 1. พฤตกรรมหรอผลงานชดเจนดมาก ปฏบตไดทกครง ถอวา ดมาก ให 4 คะแนน 2. พฤตกรรมหรอผลงานชดเจนด ปฏบตไดบอยครง ถอวา ด ให 3 คะแนน 3. พฤตกรรมหรอผลงานไมชดเจนปฏบตไดบางครง ถอวา พอใช ให 2 คะแนน 4. พฤตกรรมหรอผลงานไมชดเจนตองเตอนบอย ๆ ถอวา ควรปรบปรง ให 1 คะแนน

40 100

ไดคะแนน

ระดบคณภาพ รอยละ 80 ขนไป ให ดมาก รอยละ 70 – 79.99 ให ด รอยละ 60 – 69.99 ให พอใช ต ากวารอยละ 60 ให ปรบปรง

สรปผลการประเมน ............................................. ลงชอ.....................................................ผประเมน (...................................................) ................./.............../..................

281

สรปคะแนนชดกจกรรมท 7 เรอง ระบบสบพนธ

เลขท ชดกจกรรมท 7 พฤตกรรมกลม

(4) ใบกจกรรมท 1 (4) ใบกจกรรมท 2 (4) รวม(8)

กลมท ........1

2

3

4

5

กลมท .......1

2

3

4

5

กลมท .......1

2

3

4

5

กลมท .......1

2

3

4

5

รวม

เฉลย

S.D.

เฉลยรอยละ

โดย

นางเอเดยน คณาสทธ

ระบบสบพนธของมนษย

ว1.1ม.2/1 อธบายโครงสรางและการท างานของระบบ ยอยอาหาร ระบบหมนเวยนเลอด ระบบหายใจ ระบบขบถาย ระบบสบพนธ ของมนษยและสตว รวมทงระบบประสาทของมนษย ว1.1ม.2/2 อธบายความสมพนธของระบบตางๆ ของ มนษยและน าความรไปใชประโยชน

เรอง ระบบสบพนธ การสบพนธ หมายถง การผลตสงมชวตชนดเดยวกน เพอใหสงมชวตนนๆ ด ารงเผาพนธตอไป ม 2 แบบคอ 1. การสบพนธแบบไมอาศยเพศ คอ การสบพนธทไมมการผสมกนระหวางเซลลสบพนธเพศผกบเพศเมย 2. การสบพนธแบบอาศยเพศ คอ การสบพนธทมการผสมกนระหวางเซลลสบพนธเพศผกบเพศเมยการสบพนธของคนเปนการสบพนธแบบอาศยเพศโดยวธการปฏสนธภายใน เมอชายและหญงยางเขาสวยรน ตอมใตสมองจะหลงฮอรโมนกระตนตอมเพศ (ชายคออณฑะ หญงคอรงไข) ใหผลตฮอรโมนเพศและผลตเซลลสบพนธ

อวยวะทส าคญของระบบสบพนธเพศชาย ประกอบดวย

Testis อณฑะ

Epididymis หลอดเกบตวอสจ

Scrotum ถงหมอณฑะ

Prostate gland ตอมลกหมาก

Penis องคชาต

Urethra ทอปสสาวะ

Urethra bladder กระเพาะปสสาวะ

Seminal vesicle ตอมสรางน าเลยงอสจ

Vas deferens ทอน าอสจ

Cowper’s gland ตอมคาวเปอร

สรางตวอสจ (Sperm)

ขางในมหลอดสรางตวอสจ (Seminiferous Tubule) ควบคมอณหภม

ประมาณ 34 องศาเซลเซยส

เกบตวอสจจนเจรญ เตบโตและแขงแรง

ล าเลยงตวอสจ ไปเกบไวทตอมสราง

น าเลยงอสจ

สรางอาหาร เพอใชเลยงตวอสจ เชน น าตาล

ฟรกโทส วตามนซ โปรตนโกลบลน

หลงสารทมฤทธเปนเบสออนๆ เขาไปในทอปสสาวะเพอท าลายฤทธ

กรดในทอปสสาวะ

หลงสารหลอลนในทอปสสาวะ

ชายเรม 12-13 ป- ตลอดชวต

หลงครงละ 3-4 ลกบาศกเซนตเมตร มตวอสจประมาณ 350-500 ลานตว

อยไดประมาณ 2 ชวโมง แตอยในชองคลอด เพศหญงไดประมาณ 48 ชวโมง

ขบน าอสจ และน าปสสาวะ

เกบน าปสสาวะ ทางเดนของปสสาวะ

อวยวะและนาทของอวยวะในระบบสบพนธเพศชาย

ทอรวมทตอจาก หลอดสรางตวอสจ

1. อณฑะ (Testis) เปนตอมรปไข ม 2 อน ท าหนาทสรางตวอสจ (Sperm) ซงเปนเซลลสบพนธเพศชาย และสรางฮอรโมนเพศชาย (Testosterone) เพอควบคมลกษณะตางๆของเพศชาย เชน การมหนวดเครา เสยงหาว เปนตน ภายในอณฑะจะประกอบดวย หลอดสรางตวอสจ (Seminiferous Tubule) มลกษณะเปนหลอดเลกๆ ขดไปขดมาอยภายใน ท าหนาทสรางตวอสจ หลอดสรางตวอสจมขางละประมาณ 800 หลอด แตละหลอดมขนาดเทาเสนดายขนาดหยาบ และยาวทงหมดประมาณ 800 เมตร

อวยวะทส าคญในระบบสบพนธเพศชาย ประกอบดวย

2. ถงหมอณฑะ (Scrotum) ท าหนาทหอหมลกอณฑะ ควบคมอณหภมใหพอเหมาะในการสรางตวอสจ ซงตวอสจจะเจรญไดดในอณหภมต ากวาอณหภมปกตของรางกายประมาณ 3-5 องศาเซลเซยส (34 องศาเซลเซยส) 3. หลอดเกบตวอสจ (Epididymis) อยดานบนของอณฑะ มลกษณะเปนทอเลกๆ ยาวประมาณ 6 เมตร ขดทบ ไปมา ท าหนาทเกบตวอสจจนตวอสจเตบโตและแขงแรงพรอมทจะปฏสนธ

4. หลอดน าตวอสจ (Vas Deferens) อยตอจากหลอดเกบตวอสจ ท าหนาทล าเลยงตวอสจไปเกบไวทตอมสรางน าเลยงอสจ 5. ตอมสรางน าเลยงอสจ (Seminal vesicle) ท าหนาทสรางอาหาร เพอใชหลอเลยงตวอสจ ไดแก วตามนซ, น าตาล ฟรกโตสและโปรตนโกลบลน 6. ตอมลกหมาก (Prostate gland) มหนาทสรางสารทมฤทธเปนเบสออนๆเพอใชลางความเปนกรดททอปสสาวะของเพศชายและชองคลอดของเพศหญง

7. ตอมคาวเปอร (Cowper Gland) อยใตตอมลกหมากลงไปเปนกระเปาะเลกๆ ท าหนาทหลงสารไปหลอลนทอปสสาวะ ในขณะทเกดการกระตนทางเพศโดยทวไปน าอสจจะมคา pH ประมาณ 7.35-7.50 มสภาวะคอนขางเปนเบส เพศชายจะเรมสรางตวอสจเมอเรมเขาสวยรน คอ อายประมาณ 12-13 ป และจะสรางไปจนตลอดชวต การหลงน าอสจแตละครงจะมของเหลวประมาณ 3-4 ลกบาศกเซนตเมตร มตวอสจเฉลยประมาณ 350-500 ลานตว ปรมาณน าอสจและตวอสจ แตกตางกนไดตามความแขงแรงสมบรณของรางกาย เชอชาต และสภาพแวดลอม ผทมอสจต ากวา 30 ลานตวตอลกบาศกเซนตเมตร หรอมตวอสจทมรปรางผดปกตมากกวารอยละ 25 จะมลกไดยากหรอเปนหมน

น าอสจ

SPERMATOZOA (อสจ) ทเตบโตเตมทประกอบดวย 1. หว เปนสวนทส าคญในการสบพนธ ทหวมนวเคลยสอยปลายสด ของหว เรยกวา อะโครโซม (ACROSOME) ท าหนาทใน การเจาะไข 2. ล าตว มแหลงทสรางพลงงานทใชในการเคลอนทอย 3. หาง ท าหนาทในการเคลอนท

8. ลงคหรอองคชาต (Penis) เปนสวนทยนออกมาจากรางกาย อยระหวางอณฑะทง 2 ขาง ภายในมทอปสสาวะ มชองเปดส าหรบขบน าอสจและน าปสสาวะออกมา

อวยวะทส าคญของระบบสบพนธเพศหญง ประกอบดวย

อสโทรเจน

FSH

LH โพรเจสเทอโรน

ระบบสบพนธเพศหญง(Female Reproductive System) แบงได 2 สวน คอ 1.อวยวะสบพนธเพศหญงภายนอก ( external female genital organ ) ประกอบดวย 1.1 คลทอรส ( clitoris ) เปนสวนทปรากฎอยทางสวนบนของแคมเลก มลกษณะการเจรญเชนเดยวกบลงคของผชาย คอมเนอเยอทแขงตวได มปลายประสาทมาสนสดมากจงรบความรสกตางๆ ไดเรว 1.2 แคมใหญ ( labia majora ) เปนสวนของผวหนงทมกอนไขมน ดานหนาของแคมใหญทงสองขางจะตดกบเนนหวเหนา แคมใหญจะมการเจรญมาเชนเดยวกบถงอณฑะของเพศชาย 1.3 แคมเลก ( labia minora ) เปนสวนของผวหนงทอยดานในของแคมใหญและถกแคมใหญปดทบอย แคมเลกมตอมไขมนมาก เพอชวยใหเกดการหลอลนและปองกนการเสยดสขณะเกดการรวมเพศ

1. รงไข (Ovary) มรปรางคลายเมดมะมวงหมพานต ยาวประมาณ 2-36 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร มน าหนกประมาณ 2-3 กรม และม 2 อนอยบรเวณปกมดลกแตละขางท าหนาท ดงน 1.1 ผลตไข (Ovum) ซง เปนเซลลสบพนธเพศหญง โดยปกตไขจะสกเดอนละ 1 ใบ จากรงไขแตละขางสลบกนทกเดอน และออกจากรงไขทกรอบเดอนเรยกวา การตกไข ตลอดชวงชวตของเพศหญงปกตจะมการผลตไขประมาณ 400 ใบ คอ ตงแตอาย 12 ป ถง 50 ป จงหยดผลต เซลลไขจะมอายอยไดนานประมาณ 24 ชวโมง

อวยวะภายในของระบบสบพนธเพศหญง

1.2 สรางฮอรโมนเพศหญง ซงมอยหลายชนด ทส าคญ ไดแก • อสโทรเจน (Estrogen) เปนฮอรโมนทท าหนาทควบคมเกยวกบมดลก ชองคลอด ตอมน านม และควบคมการเกดลกษณะตางๆ ของเพศหญง เชน เสยงแหลมเลก ตะโพกผาย หนาอกและอวยวะเพศขยายใหญขน เปนตน • โพรเจสเทอโรน (Progesterone) เปนฮอรโมนทท างานรวมกบอสโทรเจนในการควบคมเกยวกบเกยวกบการเจรญ ของมดลก การเปลยนแปลงเยอบมดลกเพอเตรยมรบไขทผสมแลว

2. ทอน าไข (Oviduct) หรอปกมดลก (Fallopian Tube) เปนทางเชอมตอระหวางรงไขทงสองขางกบมดลก ภายในกลวง มสนผานศนยกลางประมาณ 2 มลลเมตร มขนาดปกตเทากบ เขมถกไหมพรมยาวประมาณ 6-7 เซนตเมตร หนา 1 เซนตเมตร ท าหนาทเปนทางผานของไขทออกจากรงไขเขาสมดลก โดยมปลายขางหนงเปดอยใกลกบรงไข เรยกวา ปากแตร (Funnel) บดวยเซลลทมขนสนๆ ท าหนาทพดโบกไขทตกมาจาก รงไขใหเขาไปในทอน าไข ทอน าไขเปนบรเวณทอสจจะเขาปฏสนธกบไข

3. มดลก (Uterus) มรปรางคลายผลชมพ หรอรปรางคลายสามเหลยมหวกลบลง กวางประมาณ 4 เซนตเมตร ยาวประมาณ 6-8 เซนตเมตร หนาประมาณ 2 เซนตเมตร อยในบรเวณองกระดกเชงกราน ระหวางกระเพาะปสสาวะกบ ทวารหนก ภายในเปนโพรง ท าหนาทเปนทฝงตวของไขทไดรบการผสมแลว และเปนทเจรญเตบโตของทารกในครรภ 4. ชองคลอด (Vagina) อยตอจากมดลกลงมา ท าหนาทเปนทางผานของตวอสจเขาสมดลก เปนทางออกของทารก เมอครบก าหนดคลอด และยงเปนชองใหประจ าเดอนออกมาดวย

ประจ าเดอน (Menstruation) คอเนอเยอผนงมดลกดานในและหลอดเลอดทสลายตวไหลออกมาทางชองคลอด ประจ าเดอนจะเกดขนเมอเซลลไมไดรบ การผสมกบอสจเพศหญงจะมประจ าเดอนตงแตอายประมาณ 12 ปขนไป ซงจะมรอบของการมประจ าเดอนทก 21-35 วน เฉลยประมาณ 28 วน จนอายประมาณ 50 ป จงจะหมดประจ าเดอน

ผหญงจะมชวงระยะเวลาการมประจ าเดอนประมาณ 3-6 วน ซงจะเสยเลอดทางประจ าเดอนแตละเดอนประมาณ 60-90 ลกบาศกเซนตเมตร ดงนนผหญงจงควรรบประทานอาหารทมธาตเหลกและโปรตน เพอสรางเลอดชดเชยสวนทเสยไป การทผหญงบางคนมประจ าเดอนมาไมปกต อาจเนองมาจากอารมณและความวตกกงวลท าใหการหลงฮอรโมนของสมองผดปกต ซงจะมผลตอการหลงฮอรโมนของตอมใตสมองทท าหนาทกระตนใหไขสก คอ ฮอรโมน FSH (Follicle Stimulating Hormone) และฮอรโมน LH (Luteinizing Hormone) เซลลไขมขนาดใหญกวาเซลลอสจประมาณ 50,000-90,000 เทา ขนาดของเซลลไขประมาณ 0.2 มลลเมตร เราสามารถมองเหนเซลลไขไดดวยตาเปลา

การปฏสนธ คอ กระบวนการทเซลลของเพศชาย รวมกบเซลลของเพศหญง ท าใหเกดเซลลใหม

การตกไข คอ การทไขสกและออกจาก รงไขเขาสทอน าไข ในชวงกงกลางของรอบเดอน ถานบวนแรกทมประจ าเดอนเปนวนท 1 การตกไขจะเกดขนประมาณ วนท 13-15

เมอไขไดรบการผสม จะมการแบงตวจาก 1 เปน 2 เปน 4 ไปเรอยๆ ในขณะเดยวกนจะเคลอนทจากทอน าไข เพอไปฝงตวทผนงมดลก ซงผนงมดลกมลกษณะทหนามากขนเพอเตรยมตวส าหรบรบไขทไดรบการผสม เมอเอมบรโอฝงตวกบผนงมดลกแลวนน กยงคงม การเปลยนแปลงรปรางตอไปเรอยๆจนกระทง มอายได 8 สปดาห เอมบรโอจะมลกษณะทกอยางเหมอนกบคน และกระดกในรางกายจะเปลยนจากกระดกออนเปนกระดกแขง โดยมการเปลยนแปลงดงน

อาย 3 สปดาห เรมมหวใจ สมอง และกระดกไขสนหลง อาย 4 สปดาห เรมม ตา ปมแขน และปมขา อาย 5 สปดาห ปมแขนและปมขาขยาายขนาดใหญขน เรอยๆ อาย 6 สปดาห เรมมห อาย 7 สปดาห เรมมเพดานในชองปาก อาย 8 สปดาห เรมปรากฏอวยวะเพศภายนอก กนะดกในชองปากเปลยนจากกระดกออนเปนกระดกแขง และมทกอยางเหมอนคน หลงจากนนเปนการเจรยเตบโตของอวยวะตางๆทงภายนอกและภายใน เพอใหสมบรณ และพรอมทจะท างานได อาย 38 สปดาห หรอ 9 เดอน คลอดออกมาเปนทารก

http://fai.unne.edu.ar/biologia/reproduccion/reprod3.htm

Morula Blastula Gastrula

8 สปดาห

9 สปดาห

23 สปดาห

27 สปดาห

1.ฉนไมชอบอากาศรอน อณหภมทฉนตองการแค 34 องศาเซลเซยสเอง ฉนผลตฮอรโมน และสเปรมใหเจานายของฉนตอนเจานายฉนอาย 12-13 ป ฉนตองท างานหนกไปจนกวาชวตเจานายของฉนจะหาไม เธอรไหมวา ฉนคอใคร

2. ฉนมคแฝดทเหมอนฉนจ านวนมากถง 350 ลานตวเลยนะ ฉนถกสรางขนมาเพอด ารงเผาพนธของเจานายไว ใครทมฉนนอยกวา 30 ลานตวตองเปนหมนนะจะ ฉนคอใคร

3. ฉนจะถกสรางขนมาตอนทเจานายฉนมความรสกทางเพศ ฉนจะ ฉนชอบความเปนเบสออน ๆ มคา pH 7.35-7.50 ฉนจะดแลสเปรมของเจานายฉนใหปลอดภย เธอรไหมวา ฉนคอใคร

4. ฉนท าหนาทผลตไข และฮอรโมนเพศใหเจานายของฉนตงแตเจานายฉนอาย 12 ป ฉนผลตไดมากกวา 400 ใบนะจะ และฉนจะผลตไปใจกวาเจานายฉนจะมอาย 50 ป นาเสยดายอายฉนสนนดเดยวอยไดเพยงวนเดยวเองเธอรไหมวา ฉนคอใคร

5. ฉนท าหนาท ควบคมเกยวกบมดลก ชองคลอด ตอมน านม และควบคมการเกดลกษณะตางๆ ของเจานายฉน ฉนจะมปรมาณมากเมอเจานายของฉนมตวออนทมดลก

1.ฉนไมชอบอากาศรอน อณหภมทฉนตองการแค 34 องศาเซลเซยสเอง ฉนผลตฮอรโมน และสเปรมใหเจานายของฉนตอนเจานายฉนอาย 12-13 ป ฉนตองท างานหนกไปจนกวาชวตเจานายของฉนจะหาไม เธอรไหมวา ฉนคอใคร (อณฑะหรอ Testis)

2. ฉนมคแฝดทเหมอนฉนจ านวนมากถง 350 ลานตวเลยนะ ฉนถกสรางขนมาเพอด ารงเผาพนธกนไว ใครทมฉนนอยกวา 30 ลานตวตองเปนหมนนะจะ ฉนคอใคร (ตวอสจ หรอ Sperm)

3. ฉนจะถกสรางขนมาตอนทเจานายฉนมความรสกทางเพศ ฉนตองการความ มคา pH 7.35-7.50 ซงเปนเบสออน ๆ ฉนจะดแลสเปรมของเจานายฉน ใหปลอดภย เธอรไหมวา ฉนคอใคร (ตอมคาวเปอร (Cowper Gland)

4. ฉนท าหนาทผลตไข และฮอรโมนเพศใหเจานายของฉนตงแตเจานายฉนอาย 12 ป ฉนผลตไดมากกวา 400 ใบนะจะ และฉนจะผลตไปใจกวาเจานายฉนจะมอาย 50 ป นาเสยดายอายฉนสนนดเดยวอยไดเพยงวนเดยวเองเธอรไหมวา ฉนคอใคร (รงไข Ovary)

5. ฉนท าหนาท ควบคมเกยวกบมดลก ชองคลอด ตอมน านม และควบคมการเกดลกษณะตางๆ ของเจานายฉน ฉนจะมปรมาณมากเมอเจานายของฉนมตวออนทมดลก (เอสโทรเจน (Estrogen)

6.การใสหวงคมก าเนดสามารถปองกน เหตการณใดไดดทสด

Timer

เอมบรโอฝงตว. การทองนอก

มดลก

การตกไข การปฏสนธบรเวณ

ปกมดลก

7.คสมรสทยงหนมสาวและยงไมมบตรเลย ไมควรคมก าเนดแบบใด

Timer

กนยาเมดคมก าเนด นบวนปลอดภย ในรอบเดอน

ใสหวงอนามยในฝายหญง

ท าหมนในฝายชาย หรอหญง.

8.การผสมของไขและสเปรมเกดขนทบรเวณใด

Timer

รงไข ทอน าไข.

มดลก ชองคลอด

9.ฮอรโมนทท าหนาทในการควบคมการสรางฮอรโมนของอณฑะคอขอใด

Timer

LH FSH

TSH Androgen.

10.ฮอรโมนใดทไมเกยวของกบการมประจ าเดอน ของเพศหญง

Timer

estrogen oxytocin.

progesterone LH

11.Epididymis ในอวยวะสบพนธเพศชายท าหนาทใด

Timer

สรางตวอสจ เกบตวอสจตอจากแหลง

สรางตวอสจ .

สรางอาหารส าหรบตวอสจ ทอส าหรบฉดน าอสจออกนอกรางกาย

12.ฮอรโมน LH มผลตอรางกายอยางไร

Timer

กระตนใหม การสรางไขเพมขน

กระตนใหเกดการตกไข.

กระตนใหมการสราง ฮอรโมนโพรเจสเทอโรน

กระตนใหผนงมดลก ขยายขนาดเพมขน

13.ตวอสจจะเคลอนทเขาไปถงบรเวณทมการปฏสนธไดอยางไร

Timer

การพดโบกไปของสวนหาง. การบบตวของทอน าไข

การบบตวของชองคลอด การบบตวของมดลก

สวสด

ระบบสบพนธของสตว

การสบพนธ หมายถง กระบวนการในการผลตเพอเพมจ านวนหรอใหก าเนดสงมชวตใหมทเหมอนตนเองหรอบรรพบรษ

การสบพนธของสงมชวตแบงออกเปน 2 แบบ คอ 1. การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual reproduction) 2. การสบพนธแบบอาศยเพศ (Sexual reproduction)

1. การสบพนธแบบไมอาศยเพศ (Asexual reproduction) การสบพนธแบบนเปนกระบวนการทท าใหเกดสงมชวตใหม จากสวนใดสวนหนงของสงมชวต โดยไมเกยวของกบเซลลสบพนธ ไดแก

การแบงหนอใหม (BUD) จากหนอเดมแตยงตด กบหนอเดม รปรางเหมอนหนอเดม แตขนาดเลก กวา พบในพชเซลลเดยว เชน ยสต ในพชหลาย เซลล เชน ลเวอรเวธซงเปนพชชนต า และตน ตนตกแก ตนตายใบเปน สวนในสตวหลายเซลล ไดแก ไฮดรา

1. การแตกหนอ(BUDDING)

การแตกหนอของไฮดรา

เกดขนในพวก เหดรา, สาหรายและโปรโตซว เปนการแบงนวเคลยสแบบไมโทซสหลายๆ ครงแลวแบงไซโทพลาสซมมาหอหมรอบๆ เปนเซลลขนาดเลก แตละเซลลเรยกวา“ สปอร"ลมจะชวยใหสปอรปลวไปตกในท สภาพแวดลอมเหมาะสมกจะงอกเจรญเปน หนวยชวตใหม ลกษณะเหมอนพอแม

2. การสรางสปอร(SPORE FORMATION)

FUNGI

เซลลสปอรอกแบบหนงพบไดในพชพวก มอสและเฟรน เกดการแบงเซลลแบบไมโอซส ซงเปนการสบพนธแบบอาศยเพศเซลลทเกด ใหมจะตางกบเซลลพอแม

Moss Life Cycle

มอส

Fern Life Cycle

เฟรน

3. การงอกใหม/การสรางใหม(REGERNERATION)

การสรางสวนทขาดหายขนมาใหมจนมโครงสรางเหมอนเดม ซงการงอกใหมนอาจจดเปนการสบพนธ ถามจ านวนเพมขน เชน พลานาเรยถกตดเปน 8 ทอน จะงอกเปน 8 ตวใหม แตไมจดเปนการสบพนธ ถาจ านวนเทาเดม เชนจงจกงอกหางทขาดหาย

แบงแยกจากหนงเซลลแบงไดเปน 2 เซลล และ 4 เซลลตอไปเรอยๆ ไดแก พารามเซยม

4. การแบงออกเปนสองสวน (BINARY FISSION)

http://web.nkc.kku.ac.th/118214/modules.php?name=Content&pa=showpage&pid=8

การสบพนธแบบไบนารฟชชน (binary fission) (a-b) ภาพแสดงการแบงตวตามยาว (c-d) ภาพแสดงการแบงตวตามขวาง (Miller and Harley, 2002)

5. การขาดออกจากกนเปนทอน(FRAGMENTATION)

การสบพนธแบบนชนสวนของพอแมจะแยกออก แลวเจรญเปนสงมชวตใหม ไดแก ฟองน า ดอกไมทะเล Spirogyra

เจมล (gemmule) คลายๆ กบเปนหนอ พบใน ฟองน าโดยเจมลประกอบดวย เซลลขนาดเลกๆ จ านวนมาก และรอบๆ กลมของเซลลเหลานจะ หอหมดวยผนงหนาและแขง หลงจากฟองน าสราง เจมลแลวจะตาย เมอสภาวะแวดลอมเหมาะสม เจมลกจะออกจากผนงหอหม เจรญเปนฟองน า ตวใหม

6. การสรางเจมมล (GEMMULE FORMATION)

6.การสบพนธแบบอาศยเพศ (sexual reproduction)

เปนการสบพนธทผลตสงมชวตใหมขนมาดวยการรวมตวของหนวยพนธกรรมการรวมตวของเซลลสบพนธเรยกวาปฏสนธ (fertilization)

กลายเปนเซลลเรมตนของสงมชวตรนตอไป

ไข (Egg) ลกษณะกลมหรอร เคลอนทไมได ไขของสตวมกมอาหารสะสมอยเพอเลยงตวออนทอยภายในไขเซลลไขสวนมากมกจะมสงหอหมเพอปองกนการกระทบกระเทอนจากสงแวดลอม

มขนาดเลกกวาไขมาก สวนประกอบอย 3 สวน คอ หว (head) ล าตว (body)

และหาง (tail) สวนหวจะมนวเคลยสเปนสวนประกอบ เคลอนทโดยใชหางตวอสจจะมขนาดเลกกวาไขมาก และมองไมเหนดวยตาเปลา และจะเคลอนทไดเรวเพราะมสวนหางชวยในการเคลอนทเพอสะดวกในการเขาผสมกบไข

ตวอสจ (Sperm)

เมอตวอสจผสมกบไขจะเกด การปฏสนธ (Fertilization) ขน การปฏสนธ (Fertilization) แบงออกเปน 2 ชนด คอ

1.)การปฏสนธภายใน (Internal Fertilization) ตวอสจจากสตวเพศผเขาผสมกบไขซงยงอยในตวของสตวเพศเมย ไดแก สตวเลยงลกดวยนม ปลาทออกลกเปนตว เชน ปลาหางนกยง

2.)การปฏสนธภายนอก (External Fertilization) การผสมระหวางไขและตวอสจภายนอกตวของสตวเพศเมย โดยทเพศผจะปลอยเชออสจออกมา และเพศเมยจะปลอยไขออกมาเพอผสมกบตวอสจ ไดแก สตวครงน าครงบก เชน กบ เปนตน ปลาตาง ๆ และสตวน าทออกลกเปนไขทกชนด

การสบพนธแบบอาศยเพศตองอาศย เซลลสบพนธ ซงตองมการปฏสนธ จงจะ เจรญเปนสงมชวตใหมได

การสบพนธแบบอาศยเพศ (sexual reproduction)

การสบพนธของคน 1 การสบพนธของคน 2

ประกอบดวยอวยวะ ไดแก อณฑะ(Testis) ภายในประกอบดวย หลอดสรางตวอสจ (Seminiferous tubule) อณฑะจะหอหมดวยถงอณฑะ(Scrotum)

ระบบสบพนธของมนษย 1.ขบวนการสรางเซลลสบพนธชาย (เพศผ)

ภายในหลอดสรางตวอสจ (Seminiferous tubule) ซงเปนทอยาวขดไปมา ภายในหลอดนจะม กระบวนการสรางอสจ(spermatogenesis)โดยม เซลลกลมหนงทบรเวณผนงหลอด เรยกวา สเปอรมาโทโกเนยม(spermatogonium) เปนเซลล ดพลอยด (2n)

เมอยางเขาสวยหนมเซลลสเปอรมาโทโกเนยม จะมการแบงเซลลแบบไมโทซสท าให ไดสเปอรมาโทโกเนยมจ านวนมากสเปอรมา โทโกเนยมบางเซลลจะพฒนาใหมขนาดใหญ ขนเรยกวา สเปอรมาโทไซดระยะแรก (primary spermatocycle) เปนเซลลดพลอยด

สเปอรมาโทไซดระยะแรก 1 เซลลแบงเซลล แบบไมโอซส ครงท 1 ไดเปนสเปอรมาโท ไซดระยะทสอง(secondary spermatocyte) เซลลเปนเซลลเฮพลอยด(n)และเมอแบงเซลล แบบไมโอซสครงท 2 จะไดสเปอรมาทด (spermatid) 4 เซลล

Testis อณฑะ

Epididymis หลอดเกบตวอสจ

Scrotum ถงหมอณฑะ

Prostate gland ตอมลกหมาก

Penis องคชาต

Urethra ทอปสสาวะ

Urethra bladder กระเพาะปสสาวะ

Seminal vesicle ตอมสรางน าเลยงอสจ

Vas deferens ทอน าอสจ

Cowper’s gland ตอมคาวเปอร

Seminal vesicle ตอมสรางน าเลยงอสจ

ท าหนาทหลงของเหลวทมสเหลองออน ประกอบดวยเมอก กรดอะมโน และ น าตาลฟรกโทส ซงเปนแหลงพลงงาน ของอสจ

หลงของเหลวทเปนเบส ท าใหชองคลอด ของเพศหญงมสภาพเปนกรดเปลยน สภาพเปนกลาง

Prostate gland ตอมลกหมาก

Cowper’s gland ตอมคาวเปอร

ท าหนาทหลงของเหลวเพอลดความเปน กรดในทอปสสาวะและหลอลนทอ ปสสาวะ

ทอรวมทตอจาก หลอดสรางตวอสจ

SPERMATOZOA (อสจ) ทเตบโตเตมทประกอบดวย 1. หว เปนสวนทส าคญในการสบพนธ ทหวมนวเคลยสอยปลายสดของหว เรยกวาอะโครโซม (ACROSOME) ท าหนาทใน การเจาะไข 2. ล าตว มแหลงทสรางพลงงานทใชในการเคลอนทอย 3. หาง ท าหนาทในการเคลอนท

2.ขบวนการสรางเซลลสบพนธหญง (เพศเมย)

ขบวนการสรางไข เรยกวา Oogenesis โดยเรมตงแตขณะทเปนทารกในครรภจะม เซลล โอโอโกเนยม (Oogonium)(2n) แบงเซลลแบบ ไมโทซสได โอโอโกเนยมจ านวนมาก เมอทารกคลอดออกมาโอโอโกเนยมจะพฒนาเปนโอโอไซดระยะแรก (Primary oocyte) (2n) ลอมรอบดวยเซลลฟอลลเคล(follicular cell) เรยกรวมวา foricle

Oocyte ระยะแรกถกกระตนดวย FSH จากตอม ใตสมอง ท าใหเรมแบงเซลลแบบไมโอซส ครงท 1 ไดโอโอไซดระยะทสอง(Secondary oocyte)1 เซลล และ polar body 1 เซลล

ผหญงเรมสรางไขเมออายประมาณ 12 ป จนถง ประมาณ 50 ป โดยจะสรางไดเดอนละ 1 เซลล ดงนนผหญงจะสรางไขไดประมาณ 400 เซลล โอโอไซดระยะแรกทเหลอจะเรมฝอไปตงแต เรมสรางไขจนถงระยะหยดสรางไข

เรม12 หมด50 38 ป

12เดอน x 38 ป = 456 เซลล

อสโทรเจน

FSH

LH โพรเจสเทอโรน

ภาพตดตามขวางของหลอดสรางตวอสจ

3. การเปลยนแปลงสภาพของเซลล พฒนาการทางรางกายของมนษย

4. การเกดรปรางทแนนอน

2. บลาสทเลชน (Blastulation)

3. แกสทรเลชน (Gastrulation)

การเจรญของตวออนในขนตาง ๆ

11.การเจรญระยะเอมบรโอของกบการเจรญระยะเอมบรโอของกบ ไขกบมลกษณะกลม ครงบนมสเทาเขมเกอบด า ครงลางมสขาวเหลองเปนบรเวณทมไขแดงซงเปนอาหารสะสมอยหนาแนน

การเปลยนแปลงในระยะแกสทรลาของเอมบรโอกบ

Egg Cleavage Morula Blastula Glastrula

12. การเจรญระยะเอมบรโอของไก การเจรญระยะเอมบรโอของไก

เซลลของไขไกคอสวนทเรยกวาไขแดงเทานน ไขขาวและเปลอกไขเปนสวนประกอบทอยภายนอกเซลล ไกมการปฏสนธภายในตว(internal fertilization) เนอเยอทง 3 ชนจะเจรญไปเปนอวยวะตางๆของไก นอกจากเจรญไปเปนอวยวะตาง ๆแลวยงเจรญไปเปนโครงสรางทอยนอกเอมบรโอ (extraembryonic structure) 4 อยางคอ โครงสรางเหลานจ าเปนส าหรบสงมชวตทออกลกเปนไข

1. ถงไขแดง (yolk sac)

13. การเจรญระยะเอมบรโอของคน

การเจรญเตบโตของทารกในครรภ

การเจรญเตบโตของทารกในครรภ อาจแบงออกไดเปน 3 ระยะดวยกน คอ

1. ระยะไขตก (Ovulation) 2. ระยะคพภะ (Embryo) 3. ระยะตวออน (Fetus)

การคมภยใหลกออนแบงออกเปน 2 วธ คอ

1. เอมบรโอทเจรญนอกตวแม เอมบรโอพวกนจะตองมสวนทชวยปองกนอนตรายใหแกเอมบรโอทอยภายใน

เชน ไขไก ไขกบ

2. เอมบรโอทเจรญภายในตวแม เอมบรโอพวกนจะมความปลอดภยสงมากเพราะแมจะเปนตวคมภยให

รปแสดงการเจรญเอมบรโอของคนตงแตเรมคลเวจครงแรกจนถงคลอด

เมทามอฟอซส Metamorphosis

เมตามอรโฟซส (metamorphosis)หมายถงการเปลยนแปลงของรปรางหลงจากทออกมาจากไขหรอออกมาจากชองสบพนธเพศเมยแลว

(meta=after, morpho = รปรางสณฐาน) โดยเปลยนแปลงรปรางตางจากพอแมเปนขน ๆ จนเปนตวเตมวย มการเกดอวยวะใหม หรอบางสวนหายไป ไดแก

2.1 สตวครงบกครงน า 2.2 แมลง ไดแก ไสเดอน ไฮดรา พยาธตวตด

2.3 แมง และกลมอน ๆ อก กง กง ป

เมตามอรโฟซสแบบคอยเปนคอยไป(Grandual Metamorphosis , Paurometabolous)

2. เมตามอรโฟซสแบบไมสมบรณ (Incomplete Metamorphosis , Hemimetabolous)

3. เมตามอรโฟซสแบบสมบรณ (Completemetamorphosis , horometabolous)