โลกใหม่ ทุนนิยมใหม่? new world new capitalism?

1

2

โลกใหม ทนนยมใหม?

3

โลกใหม ทนนยมใหม?

พมพครงแรก

สงหาคม 2555

ผเขยน

เกรยงศกด ธระโกวทขจร

บรรณาธการ

วทยากร บญเรอง

จดพมพโดย ประชาไทบคคลบ www.prachatai.com

หนงสอเลมนใชสญญาอนญาตของครเอทฟคอมมอนสแบบแสดงทมา-ไมใชเพอการคา-ไมดดแปลง 3.0 ประเทศไทย

4

ค ำน ำผเขยน

ผ เขยนกลบมานงอานบทความของตนเองท เขยนเอาไวใน

คอลมน “มมมองบานสามยาน” อกครง เมอบทความเหลานถกรวบรวม

เขาดวยกนเพอเผยแพรในรปแบบของหนงสอออนไลน โดยส านกพมพ

ประชาไท ผ เขยนเองเพงไดสงเกตวาบทความชนทเกาทสดถกเขยนเอาไว

ตงแตปลายป 2551 หรอเกอบ 4 ปทแลว

นอกจากความผดพลาดดานภาษาทปรากฏใหเหนอยเนองๆ ใน

การพมพครงแรกและความตนเขนของการวเคราะหท เกดจากความ

เรงดวนในการรบสงตนฉบบบางตอนแลว ผ เขยนคดวาการกลบไปอาน

บทความเหลานชวยใหตนเองไดพบขอสงเกต 2-3 ประการ

ในฐานะทบทความเหลานถกเขยนขนสนองตอบตอเหตการณท

เกดขนในขณะนน การอานบทความเหลานอาจมคณคาอยบางในแงของ

การสงเกตการณแนวโนมเชงประวตศาสตรของวกฤตเศรษฐกจและวกฤต

เชงคณคาของระบบทนนยมทเกดขนในกงทศวรรษทผานมา โดยเฉพาะทม

แกนกลางคอ ระบบทนนยมเสรแบบอเมรกน ขอสงเกตประการแรกกคอ

ค ากลาวทวา “เปนเรองงายทจะจนตนาการถงจดจบของโลกมากกวาการ

จนตนาการถงจดจบหรอทางออกจากระบบทนนยม” มความจรงอยไม

นอย

5

ไมวาวกฤตเศรษฐกจโลกทเกดขนจากวกฤตซบไพรมในป 2550-

2551 นนจะสงผลกระทบรนแรงเพยงใด และกระตนใหเกดความตระหนก

และความพยายามในการทบทวนขอผดพลาดและปญหาของกระบวน

ทศนเรองการพฒนาเศรษฐกจทผานมาในระดบไหน แตสงทเกดขนทวโลก

กท าใหเหนวาระบบทนนยมไดฝงรากลกในสงคมจนถงขนาดท าให

จนตนาการทจะนกถงทางเลอกอนนนเปนไปไดยากมาก

หากผอานจะถามหาสาเหตหรอรากเหงาของจนตนาการทจ ากด

น บทความหลายชนคงไดสะทอนค าตอบในตวเองวา ตามความเหนของ

ผ เขยน มาจากวชาเศรษฐศาสตรกระแสหลกแบบทเรยนและสอนกนอยใน

ปจจบนเปนส าคญ นอกจากน การสรางความเปนนกวชาชพใหกบนก

เศรษฐศาสตรกมสวนส าคญท าใหพวกเขาไดผกขาดการเสนอ “ความจรง”

เรองเศรษฐกจและปญหาเศรษฐกจตลอดมา

ในแงหนง บทความชดน จงมลกษณะรวมกนอยางหนงคอ

พยายามตงค าถามกบการครอบง าของเศรษฐศาสตรกระแสหลกและ

สะทอนใหเหนถงลกษณะทเปนวาทกรรมหลกของลทธเสรนยมใหม (neo-

liberalism)

อยางไรกตาม ใชวาการครอบง าเชงอดมการณของเศรษฐศาสตร

กระแสหลกจะเกดขนอยางหมดจดหรอปราศจากการตอตานโดยสนเชง

การตดตามประวตศาสตรของวกฤตทนนยม โดยเฉพาะในสหรฐฯ ในชวง

6

เวลาดงกลาวไดชวยใหผ เขยนคนพบวา คนกลมทมองเหนถงปญหาของ

ระบบทนนยม รวมทงกลมคนทมจนตนาการเกยวกบทางเลอกของระบบ

ทนนยมมปรากฏอยไมนอย หากแตพวกเขามกไมมเสยงดงเพยงพอใน

ระบบเศรษฐกจและการเมองทฝายทนและรฐท าหนาทเปนสถาบนหลกใน

การผลตซ าวาทกรรมเสรนยมใหมอยางเขมขน

นนจงน ามาส ขอสงเกตประการตอมาวา ขอบกพรองของ

ประชาธปไตยระบบตวแทน (representative democracy) และวฒนธรรม

การเมองทปดกนการมสวนรวมของคนสวนใหญเปนอกปจจยส าคญทเปน

อปสรรคตอการเปลยนแปลงในเชงอดมการณเศรษฐกจทกลาวไปแลว

ขางตน นอกจากน ยงซ าเตมปญหาความเหลอมล าและความอยตธรรม

ทางเศรษฐกจและสงคมใหรนแรงมากยงขน

กลาวคอ ถงแมวกฤตเศรษฐกจทรนแรงและมความถมากขนใน

สเกลของโลกจะท าใหคนจ านวนมากขนมองเหนถงปญหาเชงโครงสราง

ของระบบทนนยมและพยายามเรยกรองระบบเศรษฐกจและสงคมทเปน

ธรรมมากขน แตการเมองแบบเกาทมสวนสรางระบบเศรษฐกจและ

ความสมพนธทางสงคมแบบทเปนอย กเปนอปสรรคส าคญส าหรบ “การ

เปลยนแปลง (Change)” ทผ คนคาดหวง ในกรณของสหรฐฯ ระบบ

การเมองดงกลาวท าใหประธานาธบดโอบามาไมสามารถผลกดนนโยบาย

ทมลกษณะคลายกบนโยบายแบบรฐสวสดการอยางทหาเสยงเอาไว

7

ในทางกลบกน ความกลวอนเกดจากวกฤตเศรษฐกจกลบหยบยนโอกาส

ใหพรรคการเมองฝายอนรกษทไมใชเพยงแตในสหรฐฯ แตทวโลก กลบเขา

มาเสนอวาระเสรนยมใหมอกครงในนามของเสถยรภาพทางเศรษฐกจและ

ความมนคงของชาต ดงจะเหนไดจากการเกดขนของขบวนการทปารต

และชยชนะของพรรคการเมองฝายขวาในสเปนและกรซ เปนตน

หนกลบมามองทสงคมไทย ภาพแทนของระบบทนนยมแบบ

อเมรกนกลบท างานไดอยางสมบรณเสยยงกวาตนฉบบ ความงมงายใน

เศรษฐศาสตรกระแสหลกและการครอบง าของลทธเสรนยมใหมไปไกลถง

ขนาดท าใหกลไกตลาดและการแขงขนเสรมความหมายเดยวกบ “ความ

เปนธรรม” นกเศรษฐศาสตรเองผกขาดความเปนเจาของความจรงเรอง

เศรษฐกจอยางเบดเสรจ โดยไมตระหนกวาตนเองตกเปนเครองมอแหงการ

ผลตซ าความรนแรงดงกลาวอยางไรเดยงสา ฝายนายทนกกลบสามารถใช

ประโยชนจากระบบการเมองทเปนมตรกบทนอยางถงทสดถายโอนความ

เสยหายทเ กดจากวกฤตเศรษฐกจไปใหกบภาคแรงงานอยางอสระไร

ขอบเขต ไมวาจะเปนคนงานไทยหรอคนงานขามชาต ขณะทความ

ตระหนกรเทาทนเกยวกบระบบทนนยมและกลไกการท างานของมนผาน

ระบบการเมองแบบตวแทนในสงคมไทยนนแทบจะยงไมปรากฏใหเหน

ถงกระนนกตาม ผ เขยนคดวาเราไมอาจมองขามความพยายาม

ของคนจ านวนไมนอยทก าลงตอส ดนรนเพอเอาชนะอปสรรคอนเกดจาก

8

โลกทนนยมใบเกาตามทตางๆ ทวโลก การเกดขนของขบวนการเคลอนไหว

อยาง Occupy Wall Street และ Indignados จากใจกลางของวกฤตทน

นยมนนทพยายามผลกดนการปฏรประบบการเมองเพอเปนกาวแรกไปส

การเปลยนแปลงทใหญขน เปนสงทแสดงใหเหนวาแรงบนดาลใจและ

จนตนาการตอโลกใบใหมยงไมสญสนไปโดยสนเชง คนจ านวนมากขนและ

มากขนเรมเชอวาโลกอนทเราไมเคยคดวาจะเปนไปไดนนมอยจรง ไมวา

โลกใหมใบนนจะเปนเพยงทนนยมใหมหรอระบบเศรษฐกจแบบใดกตาม

ผ เขยนคดวายอมเปนเรองดทเดยวหากเราจะรวมกนใฝฝนถงโลกใหมใบ

นนรวมกนตงแตตอนน.

เกรยงศกด ธระโกวทขจร

สงหาคม 2555

9

สารบญ

วพากษเศรษฐศาสตรกระแสหลก (หนา 11 ) ทนนยมตานทนนยม

(หนา 19 ) มอทเราแกลงท าเปนมองไมเหน? (หนา 25) โลกใหม ทนนยมใหม?

(หนา 33 ) อยามองขาม Normative Economics ของสตกลตซ เศรษฐกจ-การเมองอเมรกน

(หนา 41) ใช.. เราท าได (จรงหรอ?) (หนา 47) กระแสตาน “การเปลยนแปลง” ความทาทายลาสดของ

โอบามา (หนา 53) การโตกลบของฝายอนรกษนยม (1) : เมอสหภาพพนกงานของ

รฐถกจบเปนตวประกน (หนา 60) การโตกลบของฝายอนรกษนยม (2) : สมรภมวสคอนซน

(หนา 67) การโตกลบของฝายอนรกษนยม (จบ) : เศรษฐศาสตรเพอนายทนของรพบลกน

ปญหาแรงงานไทย (หนา 76) วกฤตเศรษฐกจกบแรงงานไทย

(หนา 83) เศรษฐกจฟนตวหรอไม อยทการมงานท า (หนา 90) ชวยกนท าลายอคตเรองคาจางขนต าในสงคมไทย

สทธมนษยชน (หนา 97) ท าไมความยากจนจงถอเปนการละเมดสทธมนษยชน!

(หนา 102) "สทธชมชน แปลวา บานก"

10

วพากษเศรษฐศาสตรกระแสหลก

11

ทนนยมตานทนนยม

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ

13 พ.ย. 2551

วกฤตภาคการเงนของสหรฐ ทสงแรงสนสะเทอนไปทวใน

ขณะน อาจก าลงเตอนพวกเราอกครงถงความเปราะบางของระบบเศรษฐกจแบบทนนยม

ความเปราะบางนไมใชสงล ล บ และไมใชเ รองใหมส าหรบนกเศรษฐศาสตร เราตางตระหนกดวาวกฤต เ ปนคณสมบตภายในของระบบ หรอจะเรยกวาเปนธรรมชาตของทนนยมก อาจจะไมผ ด อย าง ท โจ เ ซฟ ชม ป เตอ ร (Joseph Schumpeter) นกเศรษฐศาสตรชาวออสเตรย เคยกลาววา ทนนยมด ารงอยและเตบโตได เพราะมลกษณะท าลายเพอสรางใหม ตามทเขาใชค าวา "creative destruction" เมอการขยายตวทางเศรษฐกจมกเกดขนตามหลงการชะงกงน และหดตวทางเศรษฐกจในลกษณะเปนวฏจกร

อยางไรกตาม ในยคโลกาภวตน ท เ ชอมกบระบบเศรษฐกจของโลกเขาไวดวยกน ภายใตการตดตอสอสารและรบร

12

ขาวสารระหวางแตละมมโลกในเวลาไมกวนาท ท าใหเรามกจะพดถงระบบทนนยมกนในแบบเอกพจน ราวกบวาทนนยมมความเปนหนงเดยว และมเพยงแบบจ าลองเดยว ในความเปนจรง ระบบทนนยมมพลวต ความหลากหลายและความเฉพาะเจาะจงในแตละพนท ทนนยมโมเดลตางๆ ยอมเปดตวเองตอความเสยงและวกฤตเศรษฐกจในลกษณะและระดบความรนแรงทตางกน

ในทางทฤษฎ เราสามารถพจารณาพลวตของทนนยม โดยใชมมมองทแตกตางกนสองมม คอ มมมองเชงประวตศาสตรและมมมองเชงสถาบน โดย มมมองเชงประวตศาสตรพจารณาระบบทนนยมในฐานะผลผลตของววฒนาการในระยะยาว การมองระบบทนนยมแบบน ท าใหเชอวาระบบเศรษฐกจในแตละประเทศตางกนเพยงเพราะอยในขนตอนของการพฒนาทตางกนเทานน อาทเชน ทนนยมแบบไทยตางจากทนนยมของไตหวน เกาหล ญป น หรอกระทงสหรฐ เพราะอยในขนของการพฒนาทต ากวาและมโอกาสพฒนาไปสระดบและรปแบบเดยวกนในอนาคต การพจารณาพลวตของทนนยมในลกษณะน อยบนความเชอทวามรปแบบของทนนยมทเปนสากล มประสทธภาพสงสด และเปนรปแบบทระบบเศรษฐกจในแตละประเทศ จะพฒนาไปสในขนตอนสดทาย ขณะทมองวาความแตกตาง

13

หลากหลาย และความเฉพาะเจาะจงในระดบทองถนเปนเพยงลกษณะปลกยอยเทานน

สวนมมมองทสอง คอ มมมองเชงสถาบนเปรยบเทยบ เชอวาความแตกตางในแตละสงคมมความส าคญอยางยงยวดและความหลากหลายทปรากฏให เหน เ ปนผลจากการประนประนอมเชงสถาบน หรอดลยภาพทางสงคมและการเมองในแตละพนท กลาวคอ เศรษฐกจในยโรปภาคพนทวปทมระบบสวสดการสงคมด เปนผลมาจากลกษณะเชงสถาบนทอนญาตใหมสหภาพแรงงานทเขมแขงและตลาดแรงงานทเออประโยชนตอฝายแรงงานมากกวานายจาง เปนตน

หรอในทางกลบกน รปแบบการระดมทนจากตลาดห นแทนทจะเปนระบบธนาคารของโมเดลอเมรกน ท าใหเกดการแขงขนสงระหวางธรกจและธรกจออนไหวตอการเปลยนแปลงในตลาดมาก ดงนน ลกษณะของตลาดแรงงานในโมเดลน จงจ าเปนตองมความคลองตว เพอใหธรกจสามารถปรบตวกบการเปลยนแปลงของตลาดไดรวดเรว ความหลากหลายในระบบทนนยม จงเปนผลจากความสมพนธระหวางภาคสวน ซงเรยกวา Institutional Complementarities ผมขอใชค าวา "ความสอดคลองเตมเตมกนระหวางสถาบน"

14

มมมองอยางหลงน เปนมมมองทเกดขนไมนาน และไดรบความสนใจจากนกวชาการจ านวนมากขน หลงจากทมมมองเชงประวตศาสตรเคยมอทธพลอยางมากในการก าหนดประเดนการศกษาวจย โดยเฉพาะหลงจากความส าเรจของรปแบบการผลต และการจดการในโรงงานแบบฟอรดดสม (Fordism-ทตงชอตามนายเฮนร ฟอรด Henry Ford เจาของธรกจรถยนตฟอรด) หรอทรจกกนดในรปแบบการผลตแบบสายพาน สามารถเขาแทนทรปแบบการผลตแบบเทเลอรลสม (Taylorism) ท เคยม อท ธพลในยโรปตะวนตก จนท าใ หนกวชาการตางเชอวาโมเดลของทนนยมทวโลก มโอกาสจะปรบเปลยนเขามาเปนแบบจ าลองเดยวกน

อยางไรกตาม การศกษาความหลากหลายของทนนยมกมความหลากหลาย และไมไดเปนหนงเดยวเชนกน เมอนกวจยตางใหความส าคญกบปจจยทมสวนก าหนดโครงสราง และการท างานของระบบเศรษฐกจตางกนไป โดยงานวจยในระยะแรก มงความสนใจไปทความสมพนธระหวางประสทธผลทางเศรษฐกจ (economic performance) กบนโยบายเศรษฐกจ ขณะ ท น ก ว จ ย กล มต อ มา ใ ห ค ว ามส าคญก บป ระ เ ด นเศรษฐศาสตรการเมองในแตละประเทศ อาทเชน อทธพลของกลมตวแทนผ ผลตในการตอรองคาจางและก าหนดนโยบาย

15

เศรษฐกจ การจดองคกรของตลาดแรงงานและตลาดทน รวมทงรปแบบของรฐ เปนตน

ในบรรดางานเขยนทพยายามอธบายความหลากหลายของระบบทนนยม งานทไมไดเปนวชาการมากนก แตไดรบความสนใจในวงกวาง คอ "Capitalism against capitalism" (1991) โดย อลแบร มเชล (Albert Michel) ในภาษาฝรงเศส และไดรบการแปลเปนภาษาองกฤษในปตอมา

เนองจากนโยบายเศรษฐกจตามแบบเสรนยมใหม (Neo-liberalism) ทโรนอล เรแกน (Ronald Regan) และมารกาเรต แธตเชอร (Margaret Thatcher) น ามาใชกบสหรฐ และองกฤษในชวงทศวรรษ 1980s ท าใหระบบเศรษฐกจของทงสองประเทศมความโดดเดนอยางมากในขณะนน ผ เขยนจงไดแยกทนนยมแบบนโอ-อเมรกนออกจากทนนยมแบบไรน (Rhine model-ตงชอตามแมน าในภมภาค) ทประกอบดวย ประเทศสวตเซอรแลนด เยอรมน เนเธอรแลนด ลกเซมเบรก เบลเยยม ยโรปตอนเหนอและบางสวนของญป น

ผ เขยนกลาววาถงแมระบบคอมมวนสตจะลมสลายไปแลว และดเหมอนระบบทนนยมจะไดรบชยชนะ แตทนนยมกลบกลายเปนความสมเสยงและภยคกคามส าหรบสงคมปจจบน ในทสดแลว อนาคตของเราอาจขนอยกบผลลพธของการแขงขน

16

ระหวางทนนยมสองแบบ คอ แบบนโอ-อเมรกนทมฐานอยบนความส าเรจสวนบคคล และก าไรในภาคการเงนระยะสน กบแบบไรนทอยบนฐานของท างานเปนทม ความเหนพองตองกนและใสใจกบผลส าเรจในระยะยาว

หนงสอเลมน ไดรบการวจารณวาเนนหนกไปทดานลบของระบบเส ร นยม และ เตม ไป ดวยความกงวลตอการเปลยนแปลงทก าลงเ กดขนในยโรปตะวนตก อนเกดจากวฒนธรรมเศรษฐกจแบบเสรนยม อาทเชน การยายฐานการผลตไปในประเทศทคาแรงต ากวา การปลดคนงานและเลกจาง รวมทงการเปลยนแปลงความสมพนธทางสงคมจากลกษณะพงพากนไปเปนแบบตวใครตวมน

อยางไรกตาม ผมถอวาหนงสอเลมน คอ ความพยายามทนาสนใจในการทดทานตอการแผอทธพลของทนนยมแบบเสรนยม ทผ เขยนสามารถท าไดอยางเปนระบบ และเปนตวอยางทดในการดงจดแขงทเปนลกษณะเฉพาะทางสงคมและวฒนธรรมขนมาตอสกบสงแปลกปลอมจากภายนอก

ในประเทศไทยเอง ดเหมอนวาความวตกกงวลในลกษณะเดยวกน กปรากฏใหเหนอยางตอเนอง โดยเฉพาะหลงจากวกฤตเศรษฐกจในป 2540 เพยงแตเราอาจไมมทางเลอกอนนอกจากคดวตกกงวล เพราะความเชอเรองในความเปนสากล

17

และเปนหนงเดยวของระบบทนนยมดเหมอนจะครอบง าความคดของนกการเมอง นกธรกจและคนชนกลางของไทยอยางฝงแนน

หนงสอเลมน อาจท าใหเราตองกลบมาตงค าถามเกยวกบระบบทนนยมในแบบของเราเอง ในเมอประเทศไทยไมสามารถหนหลงใหกบระบบทนนยม เพราะเราเดนมาไกลบนเสนทางน อยางนอยทสด ผ ทเรยกตวเองวา "นกเศรษฐศาสตร" อาจจะตองปดต ารา เลกทองคาถาเสรนยมใหม และหนกลบมามองวา อะไรคอจดแขงทางสงคมและวฒนธรรมของประเทศไทย ระบบทนนยมแบบไหนทจะสรางความเขมแขงจากสงทเราม และสรางภมคมกนตอวกฤตทก าลงคกคามโลกในขณะน.

18

19

มอทเราแกลงท าเปนมองไมเหน?

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ

10 ธ.ค. 2552

นอกจากเราจะพบเหนชมชนขนาดใหญของแรงงานขาม

ชาตใน จงหวดตามแนวพรมแดนอยางตากหรอระนอง ในจงหวดทองเทยวอยางพงงาหรอภเกต

รวมทงในเขตอตสาหกรรมของกรงเทพฯ และปรมณฑล อยางเชน สมทรปราการหรอสมทรสาครแลว ในเขตเมองของกรงเทพฯ กมแรงงานขามชาตจ านวนมากทงหญงและชายทท างานตามบาน รานอาหารและท างานกอสราง แรงงานขามชาตเหลาน จงถอเปนสมาชกกลมหนงของสงคมไทยอยางแยกไมออก

ไมวาจะดวยความตงใจหรอไม ขอเทจจรงนกลบถกละเลยในสงคมไทยและนโยบาย รวมทงมาตรการดานความมนคงกแสดงความลกลนกบขอเทจจรงทางเศรษฐกจ และสงคม ทวาแรงงานเหลานมสวนอยางมากในการขบเคลอนเศรษฐกจไทย และชวยไมใหความสามารถในการแขงขนดานตนทนของสนคาไทยลดต าลงไป มากกวาทเปน

20

อยางไรกตาม สงทแรงงานเหลานไดรบตอบแทนกลบเปนคาแรงทไมเปนธรรม สภาพการท างานและคณภาพชวตทไมตางจากทาส รวมทงมชวตอยทามกลางความหวาดกลว ไมวาพวกเขาจะมเอกสารรบรองการท างานหรอไมกตาม

ยกตวอยางทผ เขยนไดเคยสมผสดวยตนเอง พนกงานเสรฟอาหารในเขตอ าเภอแมสอด จะไดรบคาตอบแทนคดเปนรายเดอนเฉลยประมาณ 800-1,000 บาท บางรายอาจจะได 700 หรอในบางกรณอาจจะสงถง 1,500 บาท ขนอยกบขนาดของกจการและปจจยอนๆ อาทเชน ทกษะของคนงาน ความพงพอใจและระดบของ "มนษยธรรม" ของผประกอบการแตละราย โดยไมเกยวของกบปรมาณงานและผลก าไรทคนงานเหลานผลตขน

สวนคนงานในโรงงานทผ เขยนไดสอบถาม สวนใหญตอบวาไดรบคาจางเฉลยประมาณวนละ 70-80 บาท ขณะทอตราคาจางขนต าของจงหวดตากในปจจบน คอ 151 บาทตอวน จะเหนวาแรงงานเหลานไดรบคาตอบแทนไมถงครงหนงของอตราทกฎหมาย ก าหนด ไมตองพดถงจ านวนชวโมงการท างานทเกนเวลาโดยไมมคาชดเชย และการไมไดรบสวสดการตางๆ รวมทงวนหยดตามทกฎหมายก าหนด

ส าหรบนกธรกจ อาจมองวาการแขงขนในดานอปทานแรงงานน ท าใหเกดประโยชนสงสดตอกจการและระบบเศรษฐกจ

21

โดยรวม เพราะผประกอบการสามารถเลอกใชปจจยการผลตทตนทนต าทสดเทาท ตองการ!

วธคดดงกลาวแลดสมเหตผลและตรงกบหลกการของกลไกตลาด หรอ "มอทมองไมเหน" ของ อดม สมท ทมกถกลดทอนลงเหลอเพยงใจความวา "การเหนแกประโยชนสวนตวในระดบปจเจก ท าใหเกดประโยชนสงสดในระดบสงคม!"

ผ ทคนเคยกบวชาเศรษฐศาสตรอยบาง กอาจหยบยกประโยคทโดงดงของสมทจาก The Wealth of Nation มาเสรมวา "ไมใชเพราะความใจดของพอคาหม คนหมกเบยรหรอคนท าขนมปงหรอก ทท าใหเรามอาหารเยนรบประทาน แตเปนเพราะความเหนแกประโยชนสวนตนของคนเหลานตางหาก พวกเราไมไดพดถงมนษยธรรมกบพวกเขาแตเปนความ รกตวเอง และเราไมเคยบอกกบพวกเขาใหมองถงความจ าเปนของเรา แตเปนประโยชนทเขาจะไดรบ"

ในความเปนจรง เราไมสามารถท าความเขาใจความคดของอดม สมท อยางถองแทหากไมศกษางานเขยนหลกของเขาสองเลมควบคกน เลมแรก คอ An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nation (การศกษาคณลกษณะและสาเหตของความมงคงของชาต) หรอทเราเรยกกนงายๆ วา The

22

Wealth of Nation สวนอกเลม คอ The Theory of Moral Sentiments (ทฤษฎของความรสกทางศลธรรม)

ขณะทสมทมงเนนถงบทบาทของประโยชนสวนตวใน The Wealth of Nation ในฐานะพลงขบเคลอนระบบเศรษฐกจในระดบจลภาค และเขาพยายามฉายภาพใหเหนกลไกการจดระเบยบภายใน "ตลาด" ใน The Theory of Moral Sentiments เขากลบพดถงดานทตรงกนขามของธรรมชาตมนษย นนคอ ความเหนอกเหนใจผ อนและความรสกรวมของสงคม ส าหรบสมทแลว ประโยชนของชาตและปจเจกบคคลจะผสานกลมกลนกน เมอกลไกทงสองท างานท างานควบคกนไป

ตรงขามกบความเขาใจทวไป ในมโนทศนของอดม สมท มนษยจงไมไดเปนเพยงสตวเศรษฐกจทหวโหยและบรโภคไดทกอยางแม กระทงซากของเสย หากแตมนษยคอผ ทแสวงหาความสขและสวสดการ ทงในฐานะปจเจกและในฐานะสมาชกของครอบครว ของรฐและของสงคมทเปนสข ดงนน จงเปนความเขาใจผดทอนตรายหากคดวา "มอทมองไมเหน" กเพยงพอแลวส าหรบการท างานของระบบเศรษฐกจ

เมอระบบสงคมเปนมากกวาพน ททางเศรษฐกจทขบเคลอนดวยประโยชน สวนตว ยงไปกวานน ในระบบเศรษฐกจแบบทนนยมนน ความเชอมโยงระหวางการตดสนใจและกระท า

23

ในระดบปจเจก ชดของจรยธรรมในระดบสงคมและการท างานของระบบเศรษฐกจนนเชอมโยงและ สมพนธสงผลตอกนเปนโยงใย กระบวนการวางแผนและก าหนดนโยบายทางเศรษฐกจ จงไมไดเปนทางเลอกระหวางประโยชนสวนตนหรอจรยธรรมในระดบสงคม แตตองค านงถงทงสองระดบควบคกนไป

การใชเพยงวธคดแบบกลไกตลาด ทวางอยบนฐานของแนวความคดเรองการแขงขนหรอประโยชนสวนตวทแยก สวนและบดเบยวมาก าหนดพฤตกรรมทางเศรษฐกจนน ก าลงท าใหเกดการละเมดสทธขนพนฐานของคนจ านวนมากในสงคมไทย และก าลงสงผลใหสงคมไทยกลายเปนสงคมแหงความเกลยดชงและความหวาดกลว

มอของคนงานเหลานทฝนทนท างาน เพอใหคณไดกอบโกยก าไรและไดบรโภคสนคาราคาถกตางหาก ทคณนาจะเหลอบตามองดบาง!

24

25

โลกใหม ทนนยมใหม?

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ

23 เม.ย. 2552

ภาวะเศรษฐกจตกต าทวโลกตงแตปลายปทผานมาท าให

เกดกระแสวพากษวจารณระบบทนนยม โดยเฉพาะระบบทนนยมเสรแบบอเมรกนอยางรนแรง ทงจากกลมนกวชาการและผก าหนดนโยบายทวโลก

เกอบทกเวทของการประชมระดบผน า จะตองปรากฏขอเรยกรองใหมการทบทวนและถอดบทเรยนจากระบบการเงนทลมเหลวในการควบคมตรวจสอบการใหสนเชอ การเกงก าไรและการจดการความเสยง

ผน าประเทศอตสาหกรรมบางคนถงกบเรยกรองใหมการปฏวตทางความคดเกยวกบระบบทนนยมอยางถงราก ตวอยางทส าคญคอประธานาธบดนโกลา ซารโกซของฝรงเศส ซงไดประกาศอยางทาทายในระหวางการประชม “โลกใหม, ทนนยมใหม (New World, New Capitalism)” ทปารสเมอเดอนมกราคม

26

ทผานมาวา “ทนนยมเสร (laisser-faire capitalism) ไดตายไปแลว!”

การประชมชอเตมวา โลกใหม, ทนนยมใหม: คณคา การพฒนาและการก าหนดกฎเกณฑ (New World, New Capitalism: Values, Development and Regulation) เกดจากความคดรเรมของประธานาธบดซารโกซและอดตนายกรฐมนตรโทน แบลรขององกฤษทตองการชวงชงฐานะผก าหนดวาทกรรมเกยวกบแบบจ าลองทควรจะเปน ของระบบเศรษฐกจโลก (global economy) ซงถกผกขาดโดยสหรฐฯมาเปนเวลานาน

ในการประชมดงกลาว ประเดนเกยวกบทนนยม “เกา” และ “ใหม” จงกลายเปนหวใจหลกในการสนทนาซงเนนหนกไปทผลกระทบเชงลบของโลกาภวฒน (เชน ความเหลอมล าและขาดเสถยรภาพทางเศรษฐกจ) วกฤตภาคการเงนซงเปนผลจากธรรมชาตของระบบทนนยมอเมรกนทถอก าไรระยะสนเปนแรงจงใจและมระบบควบคมตรวจสอบ (governance) การด าเนนธรกจทบกพรอง

ทงน ยงมขอเสนอใหเกดการเปลยนแปลงในระดบกรอบความคด เพอกาวออกจากทนนยมทก าลงครอบง าเศรษฐกจโลกไปสทนนยมทม “จรยธรรม” นนคอระบบเศรษฐกจซงรฐและธรกจ

27

มจตส านกและรบผดชอบตอสงคม รวมทงเคารพขอจ ากดดานสงแวดลอม

ในเอกสารก าหนดประเดนการสนทนาซงเตรยมโดยสถาบนวเคราะหเชงยทธศาสตรของฝรงเศส (Centre d’analyse stratégique) ยงไดอางถงทฤษฎเศรษฐศาสตรทเสนอใหน ากลไกเชงสถาบนทนอกเหนอจากกลไกตลาด เชน กลไกการรวมกลมตอรองทางสงคมมาชวยจดสรรทรพยากรและแทรกแซงใหเกดสงคมทเสมอภาคยงขน

แนวทางทถกหยบยกขนมาหารอเพอเปนทางเลอก จงไมใชแคแนวนโยบายแบบเคนสเซยน (Keynesianism) ทเราค นเคย ซงเสนอเพยงใหรฐแสดงบทบาทน าในการกระต นเศรษฐกจโดยผานการใชจาย เพอแกปญหาการวางงานในภาวะทเศรษฐกจชะลอตวหรอตกต า แตเปนการปรบเปลยนกระบวนทศนเรองการพฒนา โดยเสนอใหน าตวแปรเชน “Capabilities” (ขดความสามารถ: ผ เขยน) มาใชเปนดชนวดทงรายไดและความเปนอยของคนแทนรายไดประชาชาตตอหวของประชากร

ทงน “ขดความสามารถ (capabilities)” เปนหนงในตวแปรทไดรบการเสนอจากอมาตยา เซน (Amartya Sen) นกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบลตงแตสบปทแลวและไดรบการ

28

พฒนาขนเปนล าดบ จนเปนทรจกในฐานะกรอบความคดใหมทเรยกวา Capabilities Approach

เซนอธบายวาขดความสามารถ (capabilities) สะทอนถงความสามารถของบคคลทจะด าเนนกจกรรมตางๆ ซงบคคลนนปรารถนาทจะท าหรอจะเปน (things that a person may value doing or being) โดยครอบคลมตงแตความจ าเปนพนฐานในชวตประจ าวน เชน ไดบรโภคอาหารทถกสขลกษณะหรอไดอปโภคเสอผาและเครองนงหมทสะอาด ไปจนถงการท ากจกรรม/ด ารงสถานะ/อยในสภาวะทซบซอนมากขน เชน มสวนรวมในกจกรรมทางการเมอง เปนตน

ในบทความลาสดของเซนเกยวกบระบบทนนยมและวกฤต ทชอวา Capitalism Beyond the Crisis (25 กมภาพนธ 2552, เผยแพรใน New York Review of Books, 26 มนาคม 2552) เซนไดตงค าถามทนาสนใจอยางยงวา จรงๆ แลว สงทเราตองการในขณะน คอระบบทนนยม “ใหม” ทมรปแบบและวธการท างานแตกตางไปจากเดมหรอวาระบบเศรษฐกจทมความยดหยน หลากหลายและเคารพระบบคณคาทางสงคมและสถาบนทแตกตางกนไปในแตละสงคมกนแน

เซนกลาววาวกฤตเศรษฐกจคราวนท าใหเราหวนกลบมาตงค าถามตวเองเกยวกบเศรษฐศาสตรทเราตองการ กลาวคอ

29

วชาเศรษฐศาสตรแบบไหนทเราจะสามารถน ามาใชเปนเครองมอท าความเขาใจวกฤตเศรษฐกจไดอยางมประสทธภาพ สงทเราอาจตองท าอนดบแรก คอประเมนเศรษฐศาสตรทถกสอนและถกใชกนอยในปจจบนในฐานะคมอชน าและก าหนดนโยบายเศรษฐกจ

นอกจากน เขายงพยายามชใหเหนวาความเขาใจทไมแตกฉานในระบบตลาดและแยกแยะไมออกวากลไกตลาดนน “จ าเปน” หรอ “พอเพยง” กเปนอกปญหาส าคญซงท าใหเกดการตความ “มอทมองไมเหน” ของอดม สมท (Adam Smith) ผดเพยนไป

ส าหรบเซนแลว อดม สมทคอนกเศรษฐศาสตรคนส าคญทชใหเหนวา “ผลประโยชนสวนบคคล” สามารถท างานไดอยางนาทงเพยงใดในการจดสรรทรพยากรและเพมความมงคงใหกบสงคมสวนรวม และทส าคญ สมทสนบสนนกลไกตลาดในบรบทของสงคมเศรษฐกจชวงศตวรรษท 18 ซงการคาเสรโดยเอกชน ทปราศจากการแทรกแซงจากรฐ ไดกอใหเกดผลไดในแงของการปรบปรงสภาพความเปนอยของประชากร ลดความยากจนและความอดอยากลงอยางทไมเคยเกดขนมากอน อยางไรกตาม พวกทบชาตลาดอยางสดโตง (market fundamentalists) มกจะกลาวอาง “มอทมองไมเหน” ของสมทอยางพร าเพรอ

30

นอกจากน สงทนกเศรษฐศาสตรยคหลงมกไมคอยตระหนกเกยวกบงานของอดม สมทกคอ สมทเหนวาตลาดและกลไกตลาดสามารถท างานไดดกเพยงในปรมณฑลทางเศรษฐกจเทานน สงคมทพงปรารถนายงคงตองการการสนบสนนจากสถาบนอน เชน บรการสาธารณะ โรงเรยน ฯลฯ นอกจากน ในงานเขยนหลายชนของเขา สมทไดใหความส าคญกบคณคาอนๆ ทไมใชก าไร ไมวาจะเปนความยตธรรมและมนษยธรรม

การอธบายความคดและความเชอของอดม สมทในบทความของเซน ท าใหเราเหนวาเศรษฐศาสตรนนไมไดขาดแคลนองคความรเกยวกบทนนยมแมแตนอย นอกจากน นกเศรษฐศาสตรตงแตยคของอดม สมทกไดเตอนใหเราตระหนกถงขอจ ากดของกลไกตลาดและระบบเศรษฐกจทพงพาเพยงกลไกตลาดโดยล าพงมาเปนเวลานานแลว

การพจารณาถง “โลกใหม ทนนยมใหม” อาจไมส าคญเทาไรนก หากเราสามารถเขาใจโลก “เกา” ทเรายนอยไดอยางดเพยงพอ ค าถามทผมอยากจะเสนอใหเราพจารณาดกคอ เปนไปไดหรอไมวาวกฤตทเราก าลงเผชญอยนอาจมสาเหตส าคญมาจากปญหาเรอง “ความรความเขาใจ” ของเราเองตอวธการท างานของระบบทนนยมมากกวาสวนทมาจากความบกพรองทเกดขนจากตวระบบเอง

31

สดทายแลว เราอาจตกใจระคนทงหากไดคนพบวาเราเขาใจสงทเกดขนกบ “โลกเกา ทนนยมเกา” คลาดเคลอนไปมากแคไหน !

32

33

อ ย า ม อ ง ข า ม Normative

Economics ของสตกลตซ

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ

27 ส.ค. 2552

การเดนทางมาบรรยายในประเทศไทยของโจเซฟ สตก

ลตซ (Joseph Stiglitz) นกเศรษฐศาสตรเจาของโนเบล ป 2544 เมอปลายสปดาหทผานมาท าใหหลายคนอดจบตามองไมไดวา “ทปรกษาเศรษฐกจ” กตตมศกดของนายกฯ อภสทธคนนจะมขอเสนออะไรทนาสนใจใหกบประเทศไทยบาง

ในงานสมมนา “เอเชย: เสนทางสเศรษฐกจใหม” ซงจดโดยกลมสอเนชนรวมกบกระทรวงตางประเทศ ศาสตราจารยสตกลต ซซ ง เ ปนผ กลาวคนส าคญ (keynote speaker) ไดวพากษวจารณความคดกระแสหลกอยางถงราก เมอกลาววาวกฤตภาคการเงนทวโลกนเปนภาพแทนความลมเหลวของเศรษฐกจระบบตลาดสไตลอเมรกนและลทธเสรนยมทมรากฐานบนการบรโภคไมสนสดหรอความโลภนนก าลงท าลายตวเองและสรางปญหาใหกบเราผานทางปญหาสงคมและสงแวดลอม

34

อยางไรกตาม การกลาวโทษระบบทนนยมอเมรกนรวมทงพาดพงวาผลตภณฑมวลรวมประชาชาตหรอจดพนนไมไดเปนตวชวดทด ท าใหสตกลตซถกต าหนอยบางวาไมไดเสนออะไรแปลกใหมไปกวาทมการพดกนมา ยงไปกวานน ขอเสนอใหประเทศก าลงพฒนาอยางประเทศไทยลดการพงพาการสงออกไปประเทศตะวนตกยงท าใหเขาถกโจมตวาเสนออะไรทเปนไปไมได ???

ภายหลงจากเกดวกฤตเศรษฐกจโลก ถงแมจะมฉนทามตเกยวกบการยอมรบความลมเหลวของระบบทนนยมอเมรกน แตนวทงหลายมกพงเปาชไปทความหละหลวมและผดพลาดของภาคการเงนและสถาบนการเงนเปนส าคญ บทสนทนากระแสหลกกมกวนเวยนอยแตประเดนของระบบการก ากบตรวจสอบ “ระบอบการเงน” (financial regime) ทมประสทธภาพมากขน โดยไมไดตงค าถามอยางจรงจงถงโครงสรางระบบเศรษฐกจทควรจะเปนในอนาคตเพอลดความขดแยงภายในความสมพนธระหวางมนษยดวยกน รวมทงระหวางมนษยและสงแวดลอม

อยางไรกตาม ขอเสนอในชวงหลงของสตกลตซกลบใหความส าคญกบเรอง “ความเปนธรรมทางเศรษฐกจและสงคม” (economic and social justice) อยางมาก ในการบรรยายพเศษเ กยวกบบทบาทของสหประชาชาตกบ วกฤตเศรษฐกจ ท

35

ส านกงานของคณะกรรมาธการเศรษฐกจและสงคมส าหรบเอเชยและแปซฟกของสหประชาชาตหรอยเอนเอสเคป (UNESCAPE) ทกรงเทพฯ กอนหนาการสมมนา “เอเชย” เพยงหนงวน ดร. สตกลตซไดเนนประเดนเรองความเปนธรรมและการมสวนรวมของคนจ านวนมากขนในการจดการกบวกฤตเศรษฐกจ เขาไดเสนอใหประชาคมโลกรวมกนสรางสถาปตยกรรมทางเศรษฐกจของโลก (global financial architecture) ทสามารถตอบสนองความตองการของประเทศทงหมด ไมใชแคประเทศทร ารวยเพยงหยบมอเดยวอยางกลมประเทศ G8 หรอ G20

เขาไดเสนอใหกลมประเทศร ารวยอยาง G20 โอนเงน 1 เปอรเซนตของชดแผนกระตนเศรษฐกจ (stimulus package) ใหกบประเทศก าลงพฒนาเพอใชจดการกบปญหาความยากจน เนองจากทผานมา ความมงคงของเศรษฐกจโลกตกอยในมอของประเทศหยบมอเดยว ขณะทประเทศตางๆ ทวโลกกลบตองมารวมแบกรบผลกระทบของวกฤตเศษฐกจทม ตนตอจากประเทศกลมเลกๆ นอกจากน ปญหาความยากจนกถกซ าเตมอยางรนแรงจากวกฤตเศรษฐกจ ท าใหคนเหลานถกลดรอนสทธและโอกาสในการเขาถงความจ าเปนขนพนฐานในชวต ไมวาจะเปนการไดบรโภคน าสะอาดหรออาหารทถกสขลกษณะ สทธในการมสขภาพทดและการเขาถงศกษา

36

ในฐานะประธานของคณะกรรมาธการผ เชยวชาญดานการปฏรประบบการเงนระหวางประเทศของสหประชาชาต (UN Commission of Experts on Reforms of International Monetary and Financial System) ตองถอวาสตกลตซเปนกระบอกเสยงทดของนายมเกล เดสโคโต บรอคแมน ประธานสมชชาแหงสหประชาชาต (UN General Assembly) ซงมภมหลงการท างานดานสทธมนษยชนและการพฒนาในหลายประเทศ ทงน ในการประชมสมชชาแหงสหประชาชาตเมอเดอนมนาคม 2552 นายบรอคแมนไดแถลงวา “ทามกลางวกฤตเศรษฐกจและการเงนของโลก สมาชกทงหมดของสมชชาฯ หรอทเรยกวากลม G192 เทานน ทจะสามารถน าการปฏรปมาสศตวรรษท 21 ได”

ดร. สตกลตซไดใหสมภาษณเกยวกบวกฤตภาคการเงนกบบรรณาธการของหนงสอพมพลอสแองเจลสไทมเมอเดอนกนยายน ป 2551 มใจความตอนหนงวาวกฤตทกครงยอมตองผานไป แตสงทจะหลงเหลอจากวกฤตทรนแรงระดบนกคอ การตอสทางความคดในระดบโลกเกยวกบระบบเศรษฐกจในอนาคตทจะเปนประโยชนทสดกบคนจ านวนมากทสด ดงนน เขาจงเชอมนวาการเปลยนแปลงไปสสงคมทดกวาจะเกดขนกตอเมอคนจ านวนมากไดรบโอกาสใหเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจ ใน

37

การสมมนาทกระทรวงตางประเทศ เขาจงพยายามเสนอใหมการจดความสมพนธใหมในเรองบทบาทของตลาด รฐและทกภาคสวนในสงคม

ขอมลอกชนทนาสนใจกคอบทบาทในปจจบนของสตกลตซในฐานะประธานของคณะกรรมาธการวาดวยการวดประสทธภาพทางเศรษฐกจและความกาวหนาทางสงคม (Commission on the Measurement of Economic Performance and Social Progress) ซงท าหนาทคนหาดชนทางเลอกทจะใชแทนผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (จดพ) โดยมแนวทางการศกษาทครอบคลม 3 ประเดนส าคญคอ แนวคดของจดพในอดต แนวคดเรองคณภาพชวตและความยงยนทางสงคมและสงแวดลอม คณะท างานชดนถกตงขนโดยประธานาธบดซารโกซของฝรงเศสเมอเดอนกมภาพนธป 2551 และนาจบตามองอยางยง เมออมาตยา เซน นกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบลผสนบสนนแนวทางการพฒนาทเคารพสทธและเสรภาพไดมาเ ปน ทป รกษาใ หสตกลต ซ รวมท ง ยงมสมาชก ท เ ปนนกเศรษฐศาสตรและนกวชาการหวกาวหนาจากหลายประเทศ จงไมนาแปลกใจทศาสตราจารยสตกลตซจะหยบยกประเดนของจดพทเปนปญหาขนมากลาวถงในการสมมนาครงน

38

ศาสตราจารยจากมหาวทยาลยโคลมเบยทานนอาจท าใหคนไทยหลายคนผดหวงทไมไดยนค าตอบแบบส าเรจรปส าหรบเศรษฐกจไทย แตนนก เพราะเขาก าลงใหความส าคญกบเศรษฐศาสตรเชงปทสถาน (Normative Economics) หรอเศรษฐศาสตรทควรจะเปน ซงมงเนนการคนหารปแบบของสงคมทพงปรารถนา และไมอาจตดคานยมหรอความเชอออกจากการวเคราะหได

สตกลตซไดเคยกลาวเอาไวอยางนาสนใจวา ถงแมระบบเศรษฐกจจะโลกาภวฒน แตความรนนยงคงเปนเรองทองถน เพราะคณยอมรดกวาคนอนเกยวกบสงคมของตวคณเอง ดงนน คงไมมใครรจกเศรษฐกจไทยดไปกวาคนไทยหรอกครบ.

39

40

เศรษฐกจ-การเมองอเมรกน

41

ใช.. เราท าได (จรงหรอ?)

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ 1

เม.ย. 2553

แผนปฏรประบบประกนสขภาพ (Health Care Reform)

ของประธานาธบดโอบามาไดผานการรบรองจากทงสองสภาและนายโอบามาไดจรด ปากกาเซนผานเปนกฎหมายไปสดๆ รอนๆ ในวนองคารท 23 มนาคมผานมา

เรยกไดวาเปนชยชนะทางการเมองทพรรคเดโมแครตภาคภมใจและถอเปนการ ตดสนใจเชงนโยบายทเปลยนแปลงโฉมหนาของระบบสวสดการดานสขภาพ ของอเมรกนครงส าคญกวาได เพราะทนททกฎหมายนมผลบงคบใช ชาวอเมรกนจ านวนมหาศาลทเคยถกกดกนและเลอกปฏบตโดยขอบงคบและ เงอนไขของบรษทประกนจะไดรบการคมครองและสทธประโยชนในดานภาษ เพมขน

หลงจากนายโอบามาและพรรคเดโมแครตไดพกผอนใหหายเหนอยและหายจากอาการ “แฮงคโอเวอร” ในการฉลองชยชนะครงน กาวตอไปของเขากจะเปนการผลกดนเรองการรอ

42

กฎระเบยบของตลาดเงนตลาด ทน ทเปนตนตอใหเกดวกฤตภาคการเงนในป 2551

จงนาจะเปนโอกาสทดทจะไดประเมนผลการด าเนนการตามแผนกระตนเศรษฐกจ ของประธานาธบดโอบามาในชวงปทผานมาเพราะมาตรการชดดงกลาวเพงจะมอา ยครบ 1 ปในเดอนกมภาพนธ กอนทความสนใจของสงคมจะมงไปสแผนปฏรปดานสขภาพและการเงนตอไป

กฎหมายสรางการลงทนและฟนตวทางเศรษฐกจอเมรกน (ARRA) หรอกฎหมายการฟนตวทางเศรษฐกจมผลบงคบใชตงแตวนท 17 กมภาพนธป 2552 และมหลกการพนฐาน 3 ประการ คอ ชวยเหลอ, ฟนตว และสรางการลงทน (Rescue, Recovery, Reinvestment) โดยใชประโยชนจากงบประมาณจ านวนกวา 787 พนลานดอลลารสหรฐ เพอบรรเทาปญหาและสรางการเตบโตทางเศรษฐกจใหกบสหรฐ ทงในระยะสนและระยะยาว

ในแงของวตถประสงค เงนงบประมาณ 787 พนลานดอลลารสหรฐถกจดสรรออกเปนสามสวนทมขนาดพอกน โดยหนงในสามสวนของงบประมาณทงหมดจะถกใชในรปของการลดหยอนภาษส าหรบ บคคลและธรกจ อกหนงในสามสวนเปนงบประมาณในรปของการลดภาษทจายชวยเหลอใหกบผ ไดรบ

43

ผลกระทบโดยตรงจากเศรษฐกจถดถอย รวมถงใหกบรฐบาลมลรฐและทองถนเพอใหสามารถคงการจางงานเดมไวได ขณะทสวนสดทายจะเปนสวนของการลงทนโดยตรงของรฐบาล ส าหรบสรางสาธารณปโภค การศกษา สาธารณสขและลงทนดานพลงงาน

ในแงของการใชจายงบประมาณ กฎหมายฉบบน ก าหนดใหมการใชจายงบประมาณจ านวนดงกลาวใหเสรจสนภายใน ระยะเวลาถง 10 ป แตดวยความจ าเปนเรงดวนในการกระตนกจกรรมทางเศรษฐกจเพอชดเชยกบการ ลดลงของอปสงครวม (aggregate demand) ระหวางทเกดภาวะเศรษฐกจถดถอย ชดมาตรการกระตนเศรษฐกจฉบบนจงออกแบบใหเกดการใชมาตรการทางการคลง ตลอดชวง 2 ปแรกหลงจากทกฎหมายการฟนตวทางเศรษฐกจประกาศใชหรอระหวางป 2552-2553 ในปรมาณเงนทเทากน ขณะทงบประมาณอกกวา 100 พนลานดอลลารสหรฐ ทเหลอจะถกใชจายเ พอกระต นเศรษฐกจในปถดไป คอ หลงจากป 2554 เปนตนไป

ณ สนป 2552 รฐบาลสหรฐไดด าเนนการทางการคลงไปแลวคดเปนเงนงบประมาณกวา 263 พนลานดอลลารสหรฐหรอประมาณหนงในสามสวนของแผนการใชงบประมาณทงสน 787 พนลานดอลลารสหรฐในรปของภาษทลดลงใหแกครวเรอนและ

44

ภาคธรกจ รวมทงไดใชจายงบประมาณในรปของการลงทนโดยผานรฐบาลทองถนในโครงการ และกจกรรมตางๆ คดเปนเงนกวา 150 พนลานดอลลารสหรฐ

การประเมนผลการด าเนนงานตามแผนกระตนเศรษฐกจชดน โดยเฉพาะในแงของการใชจายงบประมาณ รายงานทส านกงานงบประมาณของสภาคองเกรส (Congressional Budget Office) รวมกบสภาทปรกษาเศรษฐกจของประธานาธบด (Council of Economic Advisers) เปดเผยวา ภายหลงจากครบรอบ 1 ปของการใชกฎหมายการฟนตวทางเศรษฐกจ ผลทเกดขนคอ มการสรางงานหรอรกษาต าแหนงงานทอาจจะสญเสยไปเพราะเศรษฐกจถดถอยไว ไดกวา 2 ลานต าแหนง เนองจากการจางงานในภาคเอกชนทเกดขนจากการลงทนโดยรฐบาลทองถนและ มลรฐ รวมทงองคกรไมแสวงหาก าไร

รายงานการประเมนผลการด าเนนการตามกฎหมายสรางการลงทนและการฟนตวทาง เศรษฐกจอเมรกนของหนวยงานตางๆ ตางชไปในทางเดยวกนวาชดมาตรการกระตนเศรษฐกจไดท าใหเกดผลกระทบใน แงบวกอยางมนยส าคญตอการปรบตวของเศรษฐกจสหรฐ ท ง น ผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศทแทจรงไดเรมขยบสงขนในไตรมาสท 3 ของป

45

2552 ขณะทการเพมขนของจ านวนงานทเกดจากการเลกจางลดเหลอเพยงหนงในสบ สวนของจ านวนทเคยเกดขนในไตรมาสแรก

ถงแมวาโอบามาจะประสบความส าเรจในการผลกดนกฎหมายส าคญสองฉบบ ภายหลงจากการเขารบต าแหนงเพยงหนงปเศษ และความเชอมนตอเศรษฐกจอเมรกนกเรมมมากขน อยางไรกตาม ความทาทายทแทจรงทยงรอคอยการพสจนจากเขา นาจะเปนความทาทายในเชงอดมการณและแนวคดเศรษฐกจการเมอง ซงนายโอบามาจะตองผลกดนใหเกดการทบทวนและปฏรปกระบวนทศนเกยวกบ “ระบบเศรษฐกจ” ทเปนธรรมยงขนในสงคมอเมรกนอยางแทจรงใหได.

46

47

กระแสตาน “การเปลยนแปลง”

ความทาทายลาสดของโอบามา

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ

16 ก.ย. 2553

28 สงหาคม พ.ศ. 2506 มารตน ลเธอร คง จเนยรได

กลาวสนทรพจนประวตศาสตรทลนคอลนเมมโมเ รยล ในวอชงตน ดซ ซงทกคนยงจดจ าวลอมตะทวา “ผมเองมความฝน (I have a dream)” 47 ปตอมา คนอเมรกนรวมแสนมาชมนมในวนและสถานท เดยวกน เ พ อประกาศ “ฟนฟ เ กยรตภม ” (Restoring Honor) ของอเมรกากลบคนมา ในงานน มแขกส าคญอยางซาราห เพ-ลน อดตผ ลงสมครชงต าแหนงรองประธานาธบดครงทผานมาจากพรรครพบลกน และมผ จดและพธกรหลกคอ นายเกลน เบค นกจดรายการวทยและโทรทศนชอง “ฟอกซนวส” ซงเปนทรจกดจากจดยนแบบอนรกษนยม

ทเปนตลกรายกคอ ฝงชนทมาชมนมกนในนามของ “Tea Party Patriots” (ค าแปลตรงตวคอ ผรกชาตงานเลยงน าชา) เพง

48

ถกโจมตจากองคกรพทกษสทธคนผวสในสหรฐฯ NAACP วามรปแบบของการเหยยดสผวในขบวนการเคลอนไหว แตกลบน ามรดกของมารตน ลเธอร คงมาใชเปนสญลกษณอางองอนหนงในการชมนม

ทงน ชอ “ทปารต” อางองกลบไปถงเหตการณ “บอสตน ทปารต” ในปลายศตวรรษท 18 ขณะทอเมรกายงเปนอาณานคมขององกฤษ ในขณะนน ประชาชนไดประทวงการเกบภาษชาจากองกฤษโดยโยนถงชาจ านวนมากลงในอาวบอสตน เหตการณนนกลายเปนสญลกษณส าคญของการประทวงการเกบภาษจากรฐบาลท ไมไดเปนตวแทนของประชาชน เนองจากชาวอเมรกนไมมผ แทนของตนในสภาขององกฤษทเปนเจาอาณานคมและ ออกกฎหมายบงคบเกบภาษจากสนคาตางๆ

เวบไซตของเครอขายทปารตไดนยามขบวนการของตนไววา “ท ปารต คอ ขบวนการเคลอนไหวในระดบรากหญาทตองการสรางความตระหนกตอประเดนตางๆ ททาทายความมนคง อธปไตยหรอความสงบเรยบรอยภายในชาตอนเปนทรก นนคอ สหรฐอเมรกา” สวนในถอยแถลงภารกจ (Mission Statement) ของกลมผ รกชาตทปารต ไดระบวาแรงผลกดนใหเกดการเคลอนไหวทส าคญคอ การใชจายและการเกบภาษทสงเกนไปของรฐบาล ภารกจของขบวนการนนจงเปนการเรยกรอง

49

ใหความร จดตงและขบเคลอนใหผคนไดรวมกนก ากบนโยบายสาธารณะเพอใหสอดคลอง กบคณคาหลก 3 ประการคอ ความรบผดชอบทางการคลง รฐบาลทถกจ ากดโดยรฐธรรมนญและตลาดเสร!

สมาชกของทปารตเ ชอวารฐธรรมนญของสหรฐฯ ไดคมครองปจเจกชนจากการถกรฐบาลเกบภาษสง เพอใหแตละคนม “เสรภาพสวนบคคล” ในการใชจายรายไดหรอเงนทหามาจากน าพกน าแรงของตนเอง พวกเขาจงคดคานการจดท างบประมาณแบบขาดดลของรฐบาลทจะน าไปสการเกบ ภาษในอตราสงในอนาคต รวมถงปฏเสธการจดหาสวสดการทกประเภทใหแกประชาชน

การชมนมในนามของทปารต เ รมตนขนครงแรกในป 2552 และคอยๆ ขยายตวจนกลายเปนเครอขายทวประเทศ ปจจบน เครอขายมกจกรรมทงเลกและใหญ ไมวาจะเปนการอบรม การจดตงและรวมตวอยางตอเนอง การชมนมเรยกรองทผานมาคอ การคดคานโครงการจดการสนทรพยทมปญหา (Troubled Asset Relief Program) ของอดตประธานาธบดจอรจ บช ซงเปนมาตรการชวยเหลอสถาบนการเงนทประสบปญหา การคดคานแผนกระตนเศรษฐกจหรอกฎหมายสรางการลงทนและฟนตวทางเศรษฐกจ อเมรกน (American Recovery and

50

Reinvestment Act) ของประธานาธบดโอบามา รวมถงปฏเสธการปฏรประบบสวสดการสาธารณสข

เราสามารถพดไดวาแกนกลางของขอเรยกรองของขบวนการคอ การลดบทบาทของรฐบาลทงในทางเศรษฐกจและสงคมลงใหเหลอเพยงบทบาทของ “ผคมกฎ” และรกษาความสงบเรยบรอย นอกจากน สาวกของทปารตกเชออยางบรสทธใจวา เสรภาพสวนบคคลคอรากฐานของสงคมประชาธปไตยขณะทตลาดเสรเปนผลผลตของ เสรภาพสวนบคคลดงกลาว

ค าสมภาษณผ เขารวมชมนมในวนท 28 สงหาคมตามหนาสออเมรกน ท าใหไดเหนสงทนาตกใจกคอ ผ สนบสนนทปารตตางสะทอนทศนคตทตรงกนในท านองวาคนรวยคอคนทท างานหนก สวนคนจนคอคนขเกยจ ดงนน การกระจายรายไดโดยรฐจงเปนเรองไมยตธรรม!

ถงแม “ความฝน” ของมารตน ลเธอร คงทเคยอยากเหนลกหลานชาวอาฟรกนอเมรกนไดด าเนนชวตอยใน สงคมอยางมเกยรตและศกดศรเฉกเชนเดยวกบพลเมองผวขาวจะเปนจรง ขนมาแลวกตาม (ถงขนทมประธานาธบดผวสเปนคนแรกดวย!) แตเราตองไมลมวาคนอเมรกนจ านวนมากกยงคงวงไลตามความฝนในแบบ “อเมรกนดรม” ทงทชองวางระหวางคนรวยและคนจนนนมแตจะเขยบหางออกไปเรอยๆ

51

ถาหากวกฤตเศรษฐกจครงหลงสดไดกระตกใหเราหนหลงกลบมาทบทวนระบบ เศรษฐกจ ทตงอยบนฐานของอดมการณเสรนยมในระดบโลกแลวละก ในสงคม ไทยเอง สงคมอเมรกนนาจะเปนตวแบบสดโตงทเราสามารถน ามาตงค าถามและถกเถยง อยางกวางขวางวานคอ คณคาทเราอยากจะปลกฝงในสงคมไทยหรอไม? ผมคดวานาจะมใครรบเปนเจาภาพในประเดนส าคญเชนน โดยเฉพาะในขณะทสงคมก าลงตนตวกบปญหาความเหลอมล าและความไมเปน ธรรมทางเศรษฐกจและสงคมอยางทไมเคยเปนมากอน.

52

53

การโตกลบของฝายอนรกษนยม

(1): เมอสหภาพพนกงานของรฐถก

จบเปนตวประกน

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ 28 เม.ย. 2554

ถงแมกฎหมายทเปนตนตอของความขดแยงและการชมนมยดเยอในเมองเมดสน วสคอนซน จะผานสภาของรฐไปเมอเดอนมนาคมทผานมาแตกฎหมายดงกลาวกถกระงบอยางไมมก าหนดโดยผ พพากษาของมณฑลเดน (เดนเคานต -Dane County) ในวสคอนซน หลงจากอยการไดยนเรองวาเกดการละเมดขนตอนในระหวางผานกฎหมาย

ภายหลงจากกฎหมายทเสนอโดยผ วาการรฐสกอตต วอลคเกอร ผานการลงมต ปรากฏวามการฟองรองจากบคคลถง 3 กลม ไดแก อยการของเคานต ผบรหารเคานตจากเดโมแครตและพนกงานของรฐทน าโดยกลมพนกงานดบเพลง ความคบหนา

54

ลาสด คอ ผ พพากษาไดตดสนวาผบรหารจากเดโมแครตไมสามารถฟองรองได เพราะขดกบหลกการทหามกลไกของรฐฟองรองการออกกฎหมายของรฐเอง

ดเหมอนวาความพยายามยบยงกฎหมายฉบบนไมใหมผลบงคบใชจะเปนไดเพยงแคการซอเวลา ขณะทกระแสสนบสนนการลดบทบาทของรฐจากฝายอนรกษนยมโดยการน าของกลมทปารต นบวนกยงแรงขนเมอใกลการเลอกตงประธานาธบดทจะมขนในปหนา วนเสารทผานมา (16 เม.ย.) ซาราห เพ-ลน อดตผสมครรองประธานาธบดจากรพบลกนเดนทางมาปราศรยถงทท าการของรฐวสคอนซน ซงเปนทปกหลกชมนมยดเยอของกลมตอตานกฎหมายฉบบดงกลาว พรอมกบประกาศกบกลมผสนบสนนจากทปารตทมาใหก าลงใจเธอวา "การเลอกตง 2012 เรมตนขนทน!"

วสคอนซนจงเปนเสมอนสญลกษณของการตอส ในหลายระดบ ส าหรบการเมองระบบสองพรรค วสคอนซนเปนจดยทธศาสตรททงพรรครพบลกนและเดโมแครตใชประกาศศกกอนสงครามทแทจรง สวนในมมมองของขบวนการเคลอนไหว เชน ทปารตและฝายแรงงานแลว วสคอนซนสะทอนภาพการชวงชงระหวางฝายทสนบสนนแนวคดเสรนยมทางเศรษฐกจ ซงตองการ

55

ลดบทบาทของรฐกบฝายทสนบสนนความเปนธรรมภายในระบบทนนยม

ส าหรบกลมพนกงานของรฐ ความไมพอใจเกดจากกฎหมายฉบบนตดสทธในการเจรจาตอรองรวม (Collective bargaining rights) ของคนงานทมอยเกอบทงหมดและมผลอยางส าคญในการลดทอนอ านาจของสหภาพแรงงาน ทเปนกลไกส าหรบตอรองกบรฐ

กฎหมายใหมหามไมใหพนกงานรฐน าคาสมาชกของสหภาพในรายปมาหกลดหยอนจากเงนเดอนอกตอไป เทากบวารฐเลกท าการอดหนนกจกรรมของสหภาพโดยตรงอยางทเคยเปนมา นอกจากน ยงก าหนดใหพนกงานของรฐตองลงคะแนนทกปวาจะตองการใหมสหภาพแรงงานเปนตวแทนของตนตอไปหรอไม

ขณะทกฎหมายมผลในการลดทอนสทธในการเจรจาตอรองรวมและสทธประโยชนของพนกงานของรฐโดยรวม แตพนกงานของรฐแตละกลมกไดรบผลกระทบในระดบทแตกตางกนไป เชน กลมพนกงานของมหาวทยาลยวสคอนซน เชน อาจารยและเจาหนาทนนถกตดสทธในการเจรจาตอรองรวมทมอยทงหมด (ทงทเพงไดรบมาเมอ 2 ปกอน หลงจากพนกงานมหาวทยาลยเรยกรองสทธนมาเปนเวลาถง 40 ป) สวนพนกงาน

56

ของรฐทไมไดสงกดมหาวทยาลยนน หากกฎหมายมผลบงคบใช ข อตกลงสภาพการ จ า ง ง าน ( collective bargaining agreement) จะครอบคลมเฉพาะเรองคาจางเพยงอยางเดยว โดยไมครอบคลมถงเรองชวโมงการท างาน สภาพการท างาน ฯลฯ ทคนงานเคยมสวนรวมก าหนดโดยผานกระบวนการเจรจาตอรองของสหภาพ

ขณะทสทธในการเจรจาตอรองรวมนนเปนทยอมรบโดยทวไปวา เ ปนสท ธขน พ นฐานทส าคญของแรงงานในภาคเอกชน เพราะเปนกลไกในการถวงดลระหวางนายจางและคนงาน เพอคมครองคนงานทตองการเรยกรองสทธในเรองคาแรง ฯลฯ จากการถกเลกจางอยางไมเปนธรรม แตส าหรบพนกงานของรฐ ฝายทสนบสนนกฎหมายฉบบนกลบเหนวา สทธดงกลาวเปนเพยง "อภสทธ" ทไดมาจากการใชอทธพลทางการเมองกดดนผานกลมผลประโยชนของตนเทานน

ในระบบกฎหมายแรงงานของสหรฐ สทธในการเจรจาตอรองรวมของแรงงานภาคเอกชนไดรบการคมครองเปนครงแรกเมอประธานาธบดแฟรงคลน ด รสเวลท ผานกฎหมายแรงงานสมพนธแหงชาต (National Labor Relations Act) ในป 1935 โดยหลกการ กระบวนการทคนงานรวมตวกนตอรองกบนายจางเกยวของกบ 3 เรองหลก คอ กฎเกณฑทก ากบความสมพนธ

57

ระหวางสองฝาย คาจางคาแรงและประเดนทเกยวของกบประโยชนของทงค เชน ลกษณะงาน ชวโมงการท างาน สภาพการท างาน ความปลอดภยในการท างาน การยตสญญาการจาง เปนตน กระบวนการเจรจาตอรองรวมนนย งเ กยวของกบการปรกษาหารอและการแลกเปลยนขอมลซงกนและกน โดยมเปาหมาย คอ สญญาสภาพการจางงานทก าหนดรายละเอยดตางๆ อนเปนผลจากการเจรจาตอรองรวมเอาไว ทงน กฎหมายในแตละประเทศก าหนดขอบเขตของประเดนทนายจางหรอฝายบรหารตองเจรจากบตวแทนลกจางแตกตางกนไป

ส าหรบหลกการเรองสทธในการเจรจาตอรองรวมของพนกงานรฐนน ไดรบการรบรองจากค าสงทางบรหารของประธานาธบดจอหน เอฟ เคนเนด ในป 1962 ซงมศกดและสทธตางจากกฎหมายแรงงานสมพนธแหงชาตทรบรองสทธของแรงงานในภาคเอกชน ในทางปฏบต รฐแตละรฐจงก าหนดสทธในการเจรจาตอรองรวมและสทธในการนดหยดงานของพนกงานรฐแตกตางกนไป เชน ในบางรฐ คนงานไมสามารถนดหยดงานได ตองใชกระบวนการไกลเกลยเมอเกดขอพพาทเทานน

สทธในการเจรจาตอรองรวมของพนกงานในแตละรฐจงไดมาจากการเรยกรอง กดดนและใชอทธพลทางการเมองในระดบทแตกตางกน ดงนน จงไมใชเรองแปลกทพลงตานการ

58

เปลยนแปลงจะเกดขนแตกตางกนไปในแตละรฐดวย เชน กฎหมายซงไดรบการเสนอแกไขโดยผวาการรฐโอไฮโอนนมความรนแรงกวาทวสคอนซนมาก ทงในแงของการลดอ านาจสหภาพแรงงานและกระทบสทธและสวสดการของพนกงานรฐแตการตอตานกลบนอยกวาและกฎหมายกผานไปไดอยางไมมปญหา

หลายคนอาจมองวาความขดแยงทก าลงเกดขนน เปนเพยงภาพสะทอนอทธพลทางการเมองทเพมขนของพรรครพบลกนภายหลงจากชยชนะในการเลอกตงกลางสมยในสองสภา แตหากมองใหลกซงไปกวานน มนกเปนภาพสะทอนความเชอพนฐานและมมมองทแตกตางกนของเดโมแครตและรพบลกนเกยวกบบทบาทและหนาทของสหภาพแรงงาน รวมทงสทธแรงงานในระดบรวมกลมและปจเจก

ในแงหนง อาจจะพดไดวาความพยายามท าลายสทธในการเจรจาตอรองรวมของพนกงานของรฐครงน เปนเพยงการสงสญญาณถงการกลบมาของฝายทเชอมนในระบบเสรนยมแบบสดโตง ทเชอเหมอนกบมารกาเรต แธตเชอร วา "there is no such thing as society (ไมมหรอก สงทเรยกวาสงคม)"

59

60

การโตกลบของฝายอนรกษนยม

(2): สมรภมวสคอนซน

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ

24 ม.ค. 2554

หนงวนหลงจากกฎหมาย 2011 Wisconsin Act 10 ผาน

สภาของรฐวสคอนซน ในวนท 11 มนาคม 2554 ประชาชนนบแสนคนเขารวมการเดนขบวนบนถนนครงใหญ (massive rally) ไปยงทท าการของเมองแมดสน (Madison) เมองหลวงของวสคอนซน เพอแสดงความเปนน าหนงใจเดยวรวมกบบรรดา "คนงาน" ซงปกหลกชมนมคดคานกฎหมายฉบบนมาเปนเวลากวา 2 สปดาหแลว

การเดนขบวนใหญครงนถอเปนการชมนมทใหญทสดเทาทเคยเกดขนในเมอง ทมประวตศาสตรการตอสของขบวนการแรงงานมาอยางยาวนานทสดแหงหน งของสหรฐ เพราะวสคอนซน คอ รฐแรกทใหสวสดการการวางงาน เงนชดเชยการบาดเจบจากการท างาน และกเปนแหงแรกทยอมรบสทธในการจดตงสหภาพแรงงานของพนกงานของรฐ

61

แมดสน วสคอนซน จงกลายเปนสมรภมทส าคญและเปนทจบตามองของนกสหภาพและนกกจกรรมแรงงานทวประเทศ หลงจากท "ฝายขวา" ไดเรมเปดฉากการตอส รอบใหมภายหลงการเลอกตงกลางสมย (midterm) ทครงนมสหภาพแรงงานพนกงานของรฐเปนเปาหมายส าคญ

ตรงขามกบความเขาใจทวไปทวาประเทศตนแบบ "เสรนยมใหม" อยางสหรฐอเมรกานน แรงงานสมพนธไมไดเปนประเดนทางการเมองในระดบชาต รวมทงสหภาพแรงงานไมมบทบาทส าคญในการเจรจาตอรองกบทนและรฐ ความจรงแลว สหภาพแรงงานพนกงานของรฐถอเปนกลมผลประโยชนทมอทธพลมากทสดกลมหนงในปจจบน เนองจาก สดสวนของแรงงานทเปนสมาชกสหภาพแรงงานนนมสงถงรอยละ 36% ของก าลงแรงงานทงหมด นอกจากน ลกษณะการผกขาดของบรการสาธารณะท าใหสหภาพแรงงานพนกงานของรฐมอ านาจตอรองทสง การผละงานแตละครงท าใหเกดผลสะเทอนในวงกวางในแงของการท าใหกจกรรมในชวตประจ าวนหยดชะงก

ในชวง 30 ปทผานมา สดสวนของสมาชกสหภาพแรงงานในภาคเอกชนนนลดลงจากรอยละ 33 ของก าลงแรงงานเปนรอยละ 15 ขณะทสดสวนในภาครฐกลบเพมขนอยางตอเนอง ยงไปกวานน ขณะทคนงานในภาคเอกชนมมากกวาคนงานใน

62

ภาครฐถงกวาหาเทา จ านวนสมาชกสหภาพแรงงานในภาครฐของสหรฐ กลบมจ านวนถง 7.6 ลานคน เมอเทยบกบ 7.1 ลานในภาคเอกชน

นคอ แนวโนมทก าลงเกดขนกบประเทศอตสาหกรรมทวโลก ในญป นและเยอรมน ชองวางระหวางจ านวนสมาชกของสหภาพแรงงานในสองภาคนแตกตางกนอยางมนยส าคญและกถางขนเรอยๆ ขณะทเศรษฐกจขนาดใหญจ านวนมาก ไมเพยงแตสหรฐ และญป นก าลงเผชญกบความเสยงจากหนสาธารณะเกนตว เราจงไดเหนการเผชญหนาระหวางรฐบาลกบสหภาพแรงงานพนกงานของรฐอยางตอเนอง ตงแตทฝรงเศสและกรซ

ในสหรฐ "การปฏรป" ทพงเปาไปทสหภาพแรงงานภาครฐรอบน กถกน าไปโยงกบปญหาการขาดดลงบประมาณ และถกอธบายวาเปนสวนหนงของความพยายามลดขนาดของรฐ อยางไรกตาม นกวเคราะหจ านวนมากตงขอสงเกตวา "การโตกลบของฝายทน" โดยการน าของวฒสมาชกจากพรรครพบลกนในฝงมดเวสตนน ไมนาจะเกยวของกบเรองงบประมาณมากไปกวาความพยายามจะท าลายสหภาพแรงงานพนกงานของรฐ ทเปรยบเสมอน "กางชนใหญ" ทขวางคอฝายทนซงตองการใหตลาดแรงงานมความ "ยดหยน" อยางเตมท เมอการจางงานในภาคเอกชนถกท าให "ยดหยน" และ "แขงขนได" ไปราบคาบแลว

63

แตแรงงานในภาครฐยงคงไดรบการปกปองสทธและสวสดการในระดบทดและมแตจะเพมอทธพลทางการเมองเพมมากขน เราตองไมลมวาแรงงานในสหภาพเหลานมบทบาทอยางส าคญ ทชวยสงใหนายโอบามาขนมาเปนประธานาธบดคนปจจบนได สถตทนาสนใจอกอน กคอ ตวแทนอาชพครนนมจ านวนมากถงรอยละ 10 ของผเขารวมประชมประจ าปของพรรคเดโมแครตในป 2008 ทเดยว พอล ครกแมน (Paul Krugman) นกเศรษฐศาสตรรางวลโนเบลป 2008 ไดวจารณวาการใชวกฤตหนสาธารณะเปนขออางในการออกกฎหมายเพอปฏรปโครงสราง ซงมวาระซอนเรนเพอท าลายกลมผลประโยชนทางการเมองทเปนอปสรรคขดขวางของฝายทนบรรษท (Corporation) ตามทนายสกอตต วอลคเกอร (Scott Walker) ผวาการรฐวสคอนซนและวฒสมาชกจากรพบลกนก าลงท านน สอดคลองกบสงทนกเขยนนาโอม ไคลน (Naomi Klein) ใชเรยกสงทสหรฐเคยท ากบอรกในป 2003 หรอ "ลทธชอก (Shock Doctrine)"

ทงครกแมนและไคลนออกมาแสดงความเหนวาการตอสทวสคอนซนสะทอนความพยายามของฝายทนในการผลกดนโครงสรางทางเศรษฐกจและการเมองทจะเออประโยชนใหกบฝายทนมากขน โดยใชเรองวกฤตการคลงเปนเพยงขออาง ครก

64

แมนยงชวากฎหมายทเสนอโดยนายวอลคเกอรมผลเกนกวาการยกเลกสท ธในการเจรจาตอรองแบบรวมกลม (collective bargaining rights) ของสหภาพแรงงาน หากพจารณาเนอหาของกฎหมายนอยางถถวนแลว จะพบวากฎหมายฉบบนยงเปดโอกาสใหเจาหนาทฝายบรหารตดสนใจตดหรอลดสวสดการดานการรกษาพยาบาลของคนงานโดยไมตองผานกระบวนการทางนตบญญต รวมถ งใ หอ านาจการตดสนใจแปรรปบรการสาธารณะ เชน โรงไฟฟากบผวาการรฐ โดยไมตองปรกษาหารอกบสหภาพแรงงานกอน

ในชวงทมการลงมตผานกฎหมายฉบบนในวสคอนซน ผแทนจากพรรคเดโมแครต 14 คน ท าการประทวงโดยเดนทางออกจากวสคอนซนไปพกในรฐขางเคยง คอ อลลนอยส เพอใหการลงมตในกฎหมายดงกลาวไมสามารถด าเนนไปไดตามขอก าหนดในเรององคประชม อยางไรกตาม นายวอลคเกอรกแกล าโดยการแยกสวนทเปนงบประมาณออกไป และผานกฎหมายสวนทเ กยวกบการจ ากดสทธของพนกงานของรฐ โดยไมจ าเปนตองพงการลงคะแนนเสยง ซงกยงเปนการตอกย าความเชอของฝายแรงงานและผสนบสนนวากฎหมายฉบบนเปนเพยงจดเรมตนของความพยายามท าลายขบวนการแรงงาน และการเปดฉากโตกลบรอบใหมของฝายทนในสหรฐ

65

ขณะทก าลงเขยนบทความชนน กฎหมายลกษณะเดยวกนก าลงเกดขนในหลายรฐ เชน โอไฮโอและอนเดยนา ขณะทผวาการวอลคเกอรเองกไดรบการสรรเสรญจากกลมทนวาเปน "ฮโร" คนใหมของสหรฐในอกฝงหนง ผคนจากหลากหลายอาชพ ตงแตเกษตรกร คร นกศกษาไปจนถงผ ก ากบและดาราภาพยนตรกเขาชมนมรวมกบคนงานในวสคอนซน รวมทงการชมนมในแบบเดยวกนกก าลง เ กดขนตามเมองตางๆ ท ววสคอนซนจนท าใหสมรภมวสคอนซนไดถกยกระดบขนเปนทจบตามองของทวโลก เปนทนาสนใจอยางยงวาการตอส ระหวางทนและขบวนการแรงงานรอบนจะด าเนนตอไปอยางไร.

66

67

การโตกลบของฝายอนรกษนยม

(จบ): เศรษฐศาสตรเพอนายทน

ของรพบลกน

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ 1

ม.ย. 2554

ปฏกรยาของคนอเมรกนทมองเหนขอบกพรองของระบบ

ทนนยมหลงจากวกฤตซบไพรมและเศรษฐกจตกต าในสหรฐ ท าใหเกดการ

เคลอนไหวเพอผลกดนใหเกดสวสดการสงคมมากยงขน ตวอยางทส าคญ คอ การปฏรประบบประกนสขภาพโดยผานกฎหมาย Affordable Care Act ในปทแลว ทตองการเพมประสทธภาพและความครอบคลมใหกบเมดแคร (Medicare) โครงการประกนสขภาพส าหรบผ ทมอายสงกวา 65 และคนพการ รวมทงเพมเตมสทธและประโยชนของคนกลมอนภายในชวงเวลา 4 ป

68

ถงแมประธานาธบดโอบามาตองใชความพยายามอยางสงในการผานกฎหมายดงกลาว แต "วกฤตหนสาธารณะ" ทก าลงเปนประเดนรอนส าหรบรฐบาลขณะนก าลงเปนปจจยส าคญทท าใหเ กดการหนหลงกลบของนโยบายแบบรฐสวสดการ รางขอเสนองบประมาณส าหรบปงบประมาณหนาจากฝายรพบลกนถงกบเสนอใหแปรรปโปรแกรมเมดแครไปสผ ใหบรการทเปนเอกชน

ภายใตระบบทนนยมทชคณคา "ปจเจกชนนยม" นน เมดแครเปนหนงในไมกโปรแกรมทมเคาโครงใกลเคยงกบโครงการภายใตระบบรฐสวสดการมากทสด ความจรง การเกดขนของเมดแครนนมเหตผลเชงประวตศาสตรทคอนขางเฉพาะเจาะจง เพราะโครงการนเกดขนในสมยของประธานาธบดลนดอน จอหนสน ซงถอวามอ านาจทางการเมองสงทสดคนหนงในประวตศาสตร หลงจากไดรบคะแนนเสยงอยางทวมทนในการเลอกตง ไมวาประธานาธบดจอหนสนจะมเจตจ านงในการสรางระบบประกนสขภาพทวหนาหรอไม ในทสด เขากท าใหเกดระบบประกนส าหรบคน 2 กลม คอ เมดแครส าหรบผสงอาย คนพการและเมดเคด (Medicaid) ส าหรบคนยากจนทสด ทงน ความพยายามทจะผลกดนใหเกดระบบประกนสขภาพทวหนาขนมาจากสองระบบน

69

กลมเหลวมาตลอดชวง 40 ปทผานมาดวยเหตผลส าคญ คอ ขออางในเรองของตนทนมหาศาลในแงของการบรหารจดการ

จากมมมองของผ ทสนบสนนนโยบายแนวสวสดการ ขอเสนอใหลดบทบาทของรฐในระบบประกนสขภาพขณะนเปนเพยงจกซอวเพยงตวเดยวของภาพใหญ นนคอ ความพยายามของฝายอนรกษนยมทจะผลกดนนโยบายแนวเสรนยมใหม โดยใชปญหาหนสาธารณะเปนขออาง

อนทจรง ภายใตการบรหารของประธานาธบดโอบามาหลงวกฤตเศรษฐกจ เราอาจมองความแตกตางระหวางนโยบายทเสนอโดยเดโมแครตและรพบลกนจากแวนอดมการณเศรษฐกจไดชดเจนขน ขณะทการจดการปญหาเศรษฐกจของนายโอบามาไดรบอทธพลจากเศรษฐศาสตรส านกเคนสเซยนทเนนการใชเครองมอทางการคลงอยางภาษและงบประมาณรายจายเปนหลก ขอเสนอจากตวแทนของรพบลกนกลบไดรบอทธพลจากส านกการเงนนยม (Monetarism) ทมองวาเปาหมายของการแทรกแซงควรจะเปนการควบคมอตราเงนเฟอ ไมใชการจางงานอยางทฝายเคนสเซยนใหความส าคญ

นโยบายแบบเคนสเซยนเกดขนจากขอเสนอเชงทฤษฎของจอหน เมยนารด เคนส (John Maynard Keynes) นกเศรษฐศาสตรชาวองกฤษทเหนวารฐบาลควรเขาแทรกแซงระบบ

70

เศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงในชวงทเกดเศรษฐกจตกต าเพอเพมอปสงคทแทจรงใหแกตลาด แนวนโยบายทประยกตจากขอเสนอของเคนสมสวนอยางมากในการฟนฟเศรษฐกจของประเทศอตสาหกรรมหลงจากวกฤตเศรษฐกจโลกในทศวรรษ 1930 จนถงหลงสงครามโลกครงทสอง สวน นกเศรษฐศาสตรทมอทธพลอยางสงตอส านกการเงนนยม คอ มลตน ฟรดแมน (Milton Friedman) ซงเชอวานโยบายการเงนเปนเครองมอทส าคญในการใชปองกนภาวะเศรษฐกจตกต า ซงขดแยงกบแนวความคดของเคนสทเชอวาในระหวางทเกดเศรษฐกจตกต านน การใชนโยบายการเงนจะไมกอใหเกดผลใดๆ รฐบาลจงควรใชงบประมาณแบบขาดดล เพอสรางการลงทนและการจางงานเอง

ถงแมฟรดแมนจะเสยชวตไปแลวในป 2549 แตแนวคดของฟรดแมนยงคงม อทธพลอยางสงตอนายทนและกลมอนรกษนยมทสนบสนนระบบเศรษฐกจแบบเสรนยม ฟรดแมนมความเชอสวนตววาเสรภาพสวนบคคลรวมถง "เสรภาพในการประกอบการ" นน เปนคณคาทส าคญทสดเหนอกวาความเสมอภาคหรอความเปนธรรม นอกจากน แนวคดของฟรดแมนทวาตลาดมกฎเกณฑทคลาย "กฎธรรมชาต" ของตนเองควบคมอย ยงสอดคลองกบอดมการณเศรษฐกจของฝายอนรกษทตองการ

71

ลดบทบาทของรฐลงใหนอยทสด และปลอยใหเอกชนด าเนนการเองทกอยาง

แนวคดของฟรดแมนเรองเสรภาพของเอกชนนนถกน ามาประยกตเปนรปธรรมในรางงบประมาณของสภาผแทนทผานการลงคะแนนของสภาลางไปเมอเดอนเมษายนทผานมา ภายในรางงบประมาณทเสนอโดยนายพอล ไรอน ผ แทนวสคอนซนจากพรรครพบลกนและประธานคณะกรรมการพจารณารางงบประมาณของสภาคนปจจบน มขอเสนอส าคญ 4 เรอง คอ ประการแรก ลดงบประมาณรายจายของรฐบาลลง โดยเนนทรายจายบรหารของหนวยงานรฐและการปรบลดพนกงานของรฐลง ประการทสอง ก าจดกฎระเบยบทควบคมธนาคารและภาคธรกจ ประการตอมา คอ การปฏรประบบภาษ และสดทาย แปรรประบบสวสดการของรฐ

ในขอเสนอทนายไรอนเปนผ รางและตงชอวา "เสนทางสความมงคง (Path to Prosperity)" นน มฐานคดวากฎเกณฑขอบงคบรวมทงภาษจ านวนมากทเกดขนภายหลงการบรหารของนายโอบามานนมความซบซอน ท าใหนกลงทนสบสนและมอสระในการด าเนนการตางๆ นอยลง จงตองก าจดกฎระเบยบเหลาน ออกไปและปฏรประบบภาษเสยใหม นอกจากน ในมมมองของนายไรอน สงทนากลวมากกวาการวางงาน คอ เงนเฟอ!

72

วกฤตหนสาธารณะเปนอปสรรคส าคญทประธานาธบดโอบามาก าลงเผชญหนาและวธการจดการกบหนสาธารณะเปนเงอนไขส าคญทอาจมผลตดสนใจวาเขาจะไดกลบมาท าหนาทประธานาธบดในสมยทสองอกหรอไม ทงน ประธานาธบดโอบามาเสนอแผนทจะลดภาระหนสาธารณะภายในระยะเวลา 12 ป โดยใชการหนงบประมาณในดานตางๆ รวมกบการเพมภาษไปพรอมกน ขณะททางขอเสนอจากขวรพบลกนนนสดโตงกวา คอ ใชเวลาเพยง 10 ปโดยไมมการปรบเพมภาษ แตใชการตดลดและโอนถายภาระตางๆ ออกไปจากภาครฐแทน

ถ งแมผลส ารวจ ท เ พง เ ผยแพรออกมาในวน ท 21 พฤษภาคม ไดแสดงใหเหนวาคนอเมรกนจ านวนถง 78% ไมเหนดวยกบการลดการอดหนนของรฐในโครงการเมดแคร รวมทงโครงการอนๆ เพอแกปญหาหนสาธารณะ แตขอเสนอแบบสดโตงจากฝายอนรกษนยมกลบผานความเหนชอบของสภาลางและไดรบเสยงสนบสนนถง 40% จากสภาสง เปนอยางผ เขยนไดอางค าพดของพอล ครกแมน และนาโอม ไคลน ไวในตอน (1) ของบทความชดนวา ฝายอนรกษไมเคยลงเลทจะใชยาขนานแรง เพอยดเยยดการปฏรปขนานใหญใหกบสงคม เมอใดกตาม ทเกดสงทพอจะเรยกวาไดวา "วกฤต"

73

พวกเขาไมเคยรรอทจะโนมนาวใจเราวาถงเวลาแลวทจะ "พลกวกฤตใหเปนโอกาส" แตค าถาม กคอ โอกาสส าหรบใคร?

74

75

ปญหาแรงงานไทย

76

วกฤตเศรษฐกจกบแรงงานไทย

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ 1

ม.ค. 2552

ถงแมประเดนการเลกจางคนงานจะถกพดถงมากขน

ตามสอตางๆ ในขณะน แตขอมลทปรากฎสวนใหญยงสะทอนมมมองแบบราชการทยดตดอยกบตวเลขเชงมหภาคและใหความส าคญกบขอหวงใยจากภาคธรกจหรอฝายผประกอบการ แตละเลยสภาพปญหาและความตองการของแรงงานผ ไดรบผลกระทบโดยตรงอกกลมหนง

ในมมมองของคนงานจ านวนไมนอย การโหมกระแสขาววกฤตเศรษฐกจโดยสอกระแสหลกอยางตอเนอง (แตผวเผนและฉาบฉวย) กลบท าใหขาวการเลกจางกลายเปนเรอง “พอเขาใจได” ในสามญส านกของคนทวไป และกลายเปนขออางใหกบนายจางสามารถลดคนงานหรอเลกจางเพอ “เพลยเซฟ” ในระยะไมปลอดภย

ในอกมมหนง ขอโตแยงของฝายนายจางอาจฟงดมน าหนก เมอกลาววาไมมใครตองการประสบปญหาจนกระทง

77

ตองปดกจการ รวมทงสงทก าลงเกดขนกบคนงานนนเปนสงทหลกเลยงไมได อยางไรกตาม แนวโนมทก าลงเกดขนในชวงครงหลงป 2551 กลบแสดงใหเหนวาโรงงานหลายแหงก าลงอางเหตผลในเรองวกฤตเศรษฐกจเพอน ามาตรการบางอยางทกฏหมาย เ ปดชอง ใ ห มาใ ช เ พอร กษา กจการของตนบนผลประโยชนของคนงาน

เชน กรณทนายจางจ านวนมากใชประโยชนจากกฎหมายคมครองแรงงานมาตรา 75 ทเปดโอกาสใหนายจางสามารถหยดกจการชวคราวได โดยไมตองจายคาแรงใหกบคนงานเตมจ านวน

กฎหมายคมครองแรงงาน มาตรา 75 ตาม พ.ร.บ. แกไขฯ ฉบบท 2 พ.ศ. 2551 ก าหนดใหนายจางทมความจ าเปนตองหยดกจการทงหมดหรอบางสวนเปนการชวคราว ตองจายเงนใหกบลกจางไมนอยกวารอยละ 75 ของคาจางตลอดระยะเวลาทนายจางมไดใหลกจางท างาน และจะตองท าการแจงใหลกจางและพนกงานตรวจทราบลวงหนาไมนอยกวา 3 วนท าการ

ในทางปฏบต นายจางจ านวนมากใหคนงานบางคนหรอบางกลมหยดงานชวคราวอยางสม าเสมอ โดยละเลยขอก าหนดตางๆ โดยเฉพาะการขออนญาตจากเจาหนาท หรอในบางกรณ กขอรองใหคนงานตกลงหยดงานชวคราวในลกษณะสมครใจเพอ

78

แลกเปลยนกบการจายคาชดเชยให แตต ากวาทกฏหมายก าหนด (เชน เสนอวาจะจายให 50 เปอรเซนตของคาแรง) โดยใหเหตผลวาเศรษฐกจไมด ถาไมชวยกนโรงงานกอาจอยไมรอด

ขอสงเกตของผมกคอ เจตนารมณของผ รางกฎหมายฯ คงไมไดตองการใหฝายนายจางใชมาตรา 75 เปนเครองมอในการผอนปรนภาระตนทนเนองมาจากปญหาเศรษฐกจตกต าอยางแนนอน การใชวธการนจงนาจะเขาขายละเมดสทธของคนงาน

นอกจากเรองการใชวธการตามมาตรา 75 แลว ฝายแรงงานเองยงไดแสดงความวตกตอพฤตการณอกหลายลกษณะของนายจางทไมเคยปรากฏมากอนเชน การคดคนงานออกโดยไมชแจงหลกเกณฑใหทราบ การเลกจางทพงเปาไปทกรรมการลกจางหรอกรรมการสหภาพ รวมทงการพยายามโยกยายการผลตออกไปจางเหมาชวง เนองจากแรงงานเหมาชวงเปนกลมทไมมอ านาจตอรอง เพราะไมถอวาเปนพนกงานของบรษทจงไมไดรบสวสดการตามกฏหมาย

อาจกลาวไดวากระแส “ความเชอมน” วาเศรษฐกจไทยจะซบเซาอยางหนกในปหนาไดกลายเปนปจจยหลกทเออใหแรงงานสมเสยงตอการถกละเมดสทธมากยงขน

79

ส าหรบขบวนการแรงงานเอง ปญหาทนาวตกกงวลอกประการคอ คนงานสวนใหญโดยเฉพาะในโรงงานทไมมสหภาพแรงงานหรอทไมไดเปนสมาชกของสหภาพฯ ยงขาดความรความเขาใจเกยวกบสทธทตนควรไดรบจากนายจางเมอถกเลกจาง

ในสภาพเศรษฐกจและบรรยากาศเชนปจจบนน จงถอวาแรงงานตกอยในสภาวะทเปราะบางและไรความมนคงอยางสง ยงไปกวานน อ านาจตอรองของฝายแรงงานทมไมมากอยแลว กลบลดลงและแทบสญเสยความสามารถในตอส เรยกรองสทธไปอยางสนเชงเมอเกดขอพพาทดานแรงงานขน เพราะการณกลบปรากฏวากระบวนการไตสวนของศาลแรงงานกลบยดเยอยาวนานหลายปจนคนงานไมสามารถแบกรบตนทนของเวลาและคาใชจายได ขอเทจจรงนกลบกลายเปนผลดกบฝายนายจางและอาจเปนแรงจงใจใหนายจางเลอกทจะฝาฝนกฏหมายแรงงาน

ดงนน สงคมโดยเฉพาะอยางยง ภาคสวนทมบทบาทเกยวของโดยตรงอยางหนวยงานของรฐ สอมวลชนและขบวนการแรงงานเองจะตองชวยกนสอดสองดแลการเลกจางทก าลงเกดขน เพอไมใหเกดการเอาเปรยบคนงานอยางทฝายแรงงานก าลงหวาดวตก

เจาหนาทของหนวยงานทเกยวของอยางกรมสวสดการและคมครองแรงงานจะตองขามใหพนจากกรอบความคดแบบ

80

ส าเรจรปทถกเสนอตามหนาหนงสอพมพ และจะตองพจารณากรณการเลกจางเปนรายกรณ ไมยดตดอยกบตวเลขในลกษณะมหภาคทไมไดสะทอนความเปนจรงในระดบคนงาน

สวนนกขาวทตงใจดและพยายามจะเสนอขาวคนงานถกเลกจาง กจะตองไปไกลเกนกวาการเสนอขาวแบบ “วงเวยนชวต” ทเนนสะทอนภาพความทกขยากของคนงานเพยงคนเดยวหรอครอบครวเดยวและผบรโภคสอกไมไดเขาใจตนตอของปญหาอยางแทจรง สอจะตองหนมาเพมบทบาทการใหความรกบแรงงานเรองสทธ สะทอนปญหาเชงโครงสรางหรอเชงระบบใหสงคมรบทราบ รวมทงเปนกระบอกเสยงใหกบแรงงานเพอผลกดนขอเรยกรองเชงนโยบายไปสรฐบาล

สดทาย ขบวนการแรงงานเชนสหภาพแรงงานในโรงงานตางๆ จะตองเปนก าลงส าคญเพอสอดสองตดตามการเลกจางในโรงงานของสมาชกอยางใกลชด ในเบองตน สหภาพจะเปนผตรวจสอบทดเยยมวานายจางไดปฏบตตามขนตอนทกฎหมายก าหนดหรอไม นอกจากน สหภาพจะตองมบทบาทส าคญในการใหความรกบสมาชกคนงานเกยวกบสทธและการปฏบตทตนพงไดรบจากนายจาง

ทส าคญทสด การรวมตวเชอมโยงเครอขายระหวางสหภาพแรงงานจะชวยสรางอ านาจตอรองและท าใหการผลกดน

81

ขอเรยกรองในระดบนโยบายเขมแขงมากขน อยางนอยวนน เรากรแลววาหนาตาของรฐบาลเปนอยางไรและจะตองตอรองกบใคร.

82

83

เศรษฐกจฟนตวหรอไม อยทการม

งานท า

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ 1

ต.ค. 2552

เมอประมาณกลางเดอนกนยายนทผานมา นายเบน เบอรนนเก ประธานเฟดของสหรฐ ไดกลาวอยางระมดระวงเกยวกบการฟนตวของเศรษฐกจสหรฐวา "จากมมมองทางเทคนค พบวาเศรษฐกจสหรฐมแนวโนมขยายตวขนในขณะน และมความเปนไปไดอยางมากวาภาวะเศรษฐกจถดถอยรนแรงทสดนบตงแตชวง ทศวรรษท 1930 จะสนสดลง แตในอกมมมองหนง กพบวาเศรษฐกจยงคงอยในภาวะทเปราะบางและออนแอ ...เนองจากอตราวางงานพงขนอยางตอเนอง..."

รายงานการวเคราะหวกฤตภาคการธนาคารของกลมนกเศรษฐศาสตร จากกองทนการเงนระหวางประเทศหรอไอเอมเอฟ เมอวนท 14 กนยายน 2552 กสอดคลองกบทาททระมดระวงของนายเบน เบอรนนเก เมอกลาวถงการฟนตวของเศรษฐกจโลก

84

และชใหเหนวาการฟนตวนน อาจตองใชระยะเวลาพกใหญ เนองจากภาวะเศรษฐกจถดถอยไดท าใหเกดการลดลงของการผลต การจางงาน รวมถงผลก าไรหรอการลงทนในอนาคต สงผลใหการฟนตวทจะเกดขนอาจเปนไปอยางเชองชากวาทคาดการณกน

ในบรบทของสหรฐ อปสรรคส าคญของการฟนตวทางเศรษฐกจ กคอ อตราวางงานทสง ส านกงานสถตแรงงานของสหรฐ ระบวา ในเดอนสงหาคมทผานมา ประชากรกวา 7.5 แสนคน ตองกลายเปนแรงงาน "ทถกบนทอนก าลงใจ" (discouraged worker) คอ เลกลมความตงใจทจะหางาน เพราะเชอวาไมมงานเพยงพอส าหรบตน ดงนน รฐจ าเปนตองออกมาตรการ เพอสรางงานใหมและการฟนฟขวญและก าลงใจของคนงานเหลานอยางเรงดวน

ส าหรบประเทศไทย ผบรหารนโยบายและนกวจยอาวโสสวนใหญพงเปาไปทปจจยทางดานนโยบาย การเงน การคลงและสถานการณการสงออกเมอถกถามถงโอกาสทเศรษฐกจไทยจะฟนตว อาทเชน นายโอฬาร ไชยประวต ทปรกษากตตมศกด สถาบนวจยนโยบายเศรษฐกจการคลง กลาวเมอตนเดอนน วา เศรษฐกจไทยไดผานจดต าสดไปแลว! และการฟนตวจะเปนรป

85

ตว U แตกมความเสยงจะเปนรปตว L ได หากด าเนนนโยบายการเงนผดพลาด

นายธนวรรธน พลวชย ผ อ านวยการศนยพยากรณเศรษฐกจและธรกจ มหาวทยาลยหอการคาไทย กลาวในท านองเดยวกน วา ปญหาวกฤตเศรษฐกจไทยในขณะน นาจะผานจดต าสดไปแลว! และคาดวาเศรษฐกจไทยอาจฟนตวเปนรปตว U ทงน การฟนตวจะขนอยกบปจจยอยางเชนเศรษฐกจโลก ความคลองตวในการเบกจายงบไทยเขมแขง รวมทงสถานการณทางการเมอง

ในมมมองของภาครฐและภาคธรกจเอกชนนน เปนทเขาใจไดวาการสรางความเชอมนใหกลบคนมาใหมคงจะเปนสง ส าคญล าดบตน อยางไรกตาม สงทลอแหลมและอนตรายมาก กคอ ความพยายามสรางความเชอมนมากเกนไปจนละเลย "ความเปนจรง" ทางเศรษฐกจและสงคม อาจท าใหเศรษฐกจไทยฟนตวบนโครงสรางทบดเบยวมากยงขน "ความเปนจรง" ดงกลาว กคอ สถานการณการเลกจางทนาเปนหวง สภาพการท างานทสมเสยงและไรความมนคงของแรงงาน โดยเฉพาะกลมแรงงาน "นอกระบบ"

ในภาคอตสาหกรรมของไทย การปดตวลงของสถานประกอบการทมการจางงานขนาดใหญยงคงปรากฏใหเหนอยาง

86

ตอเนอง กรณลาสด คอ บรษทผ ผลตกรอบประต หนาตางอะลมเนยมและผลตภณฑอะลมเนยมสงออกแหงหนงในนคมอตสาหกรร มนวนคร (ซงไดรบการสนบสนนจากคณะกรรมการสงเสรมการลงทน หรอบโอไอเปนระยะเวลากวา 20 ป) ไดประกาศเมอไมกวนกอนหนานวาจะหยดกจการและจ าเปนตองเลกจางคน งานจ านวนมากกวา 5,500 คน!

จากรายงานสถานการณแรงงานรายไตรมาสของกระทรวงแรงงาน ถงแมสถตการปดกจการและเลกจางคนงานในไตรมาสท 2 (เดอนเมษายนถงมถนายน) ของป 2552 จะลดลงเมอเปรยบเทยบกบไตรมาสแรก (มกราคมถงมนาคม) กลาวคอ จากจ านวนสถานประกอบการทเลกกจการ 272 แหง หรอจ านวนลกจางถกเลกจาง 23,712 คน ลดลงเปน 101 แหง หรอจ านวนผถกเลกจาง 10,199 คน แตเมอรวมตวเลขของคนงานทถกเลกจางในชวง 6 เดอนเขาดวยกน พบวาสถานการณยงอยในขนทนาเปนหวงมาก

เมอพจารณาในเชงสาขา คนงานสวนใหญ หรอประมาณรอยละ 70 ของคนงานทถกเลกจางเปนแรงงานในภาคการผลต ซงไมสามารถปรบตวในแงของการฝกทกษะเพมเตมและหางานใหมไดดเทากบ แรงงานในภาคบรการ อาทเชน การเงนหรอการทองเทยว ซงมสดสวนของการปดกจการต ากวามาก นอกจากน

87

สถานประกอบการทปดกจการและเลกจางคนงานกวารอยละ 60 อางสาเหตการขาดทนและขาดสภาพคลองในการด าเนนงาน รองลงมา คอ เลกกจการเพราะมค าสงซอลดลง คดเปนประมาณรอยละ 28.71

จงน าไปสค าถามวา "จดต าทสดทผานไปแลว" ส าหรบเศรษฐกจไทย ทแทจรงแลว คออะไร? หรอวาการฟนตวทางเศรษฐกจทกลาวถงกนนนจะมตวตนอยแตในมมมอง "ทางเทคนค" ในความหมายเดยวกบทประธานเฟดของสหรฐใช และกลาวถงในตอนตนบทความ

ส าหรบแรงงานไทยในปจจบน จดทต าทสดของวกฤตส าหรบพวกเขายงคงไมผานพนไปอยางแนนอน ตราบใดทพวกเขายงตองประสบกบความสมเสยงตางๆ ไมวาจะเปนความเสยงทนายจางของตนจะหยดกจการชวคราวตามอ าเภอใจและ ตอรองใหรบคาตอบแทนทต ากวา 75% โดยอางปญหาทางเศรษฐกจ หรอแยกวานน กอาจจะถกเลกจางโดยทนายจางไมบอกกลาวลวงหนา หรอไมไดรบคาจางและคาชดเชยตามทกฎหมายก าหนด ซงหมายถงตนทนทงเวลาและตวเงนทจะตองเพมขนเพอใชตอส เรยก รองสทธทตนควรไดรบตามกฎหมาย

ยงไมตองกลาวถงคนงานอกจ านวนกวา 24 ลานคน หรอคดเปนรอยละ 62.8 ของก าลงแรงงานทงหมดทถกเรยกวา

88

แรงงาน "นอกระบบ" ซงเปนกลมทไมสามารถเขาถงสทธและการคมครองสวสดการตามทกฎหมาย ก าหนด ทก าลงเพมจ านวนขน เนองจากการปรบตวของภาคธรกจ เพอลดภาระตนทนทามกลางสภาวะการแขงขนรนแรง ไมวาการตความ "การฟนตวทางเศรษฐกจ" จะแตกตางกนไปอยางไรส าหรบผ ก าหนดนโยบาย นกการเมองและนกวชาการ ส าหรบคนงานทหาเชากนค า ดชนช วดการฟนตวทางเศรษฐกจมเพยงตวเดยวทแมนย าทสด นนคอ การมงานทมนคงท า

เหตผลนเองละมง คนไทยจงมกไมเชอถอนกการเมองและนกเศรษฐศาสตร แตใชวธสอบถามเอาจากคนขบแทกซ หรอตรวจสอบจากราคาไขไกในตลาดใกลบาน!

89

90

ชวยกนท าลายอคตเรองคาจางขน

ต าในสงคมไทย

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ

28 ก.ค. 2554

เปนเรองดทการหาเสยงของหลายพรรคใหญอยางเพอไทยและประชาธปตย ท าใหเกดบรรยากาศตนตวและความสนใจของผคนทจะถกเถยงและหาความรเกยวกบผลดและผลเสยของนโยบายตางๆ โดยเฉพาะเรองทไดรบความสนใจในวงกวางในตอนนคอ การขนคาจางขนต าเปน 300 บาทตอวน ถงแมพนทสวนใหญของสอจะถกฝายทนชวงชงไปและท าใหเรามกไดยนและไดอานความคดเหนในลกษณะทคดคานกบนโยบายนเปนสวนใหญกตาม

ในความเปนจรง เรองผลกระทบของการเพมคาจางขนต าเปนประเดนทท าใหเกดววาทะในสงคมอตสาหกรรมมานานแลวและกยงคงเกดขนสม าเสมอ อยางในสหรฐอเมรกา กมววาทะเกยวกบการเพมคาจางขนต าตลอดชวงสองทศวรรษทผานมา

91

ในชวงปลายป 2549 เมอผแทนจากพรรคเดโมแครตเสนอใหขนอตราคาจางขนต าของรฐบาลกลางจาก 5.15 เปน 7.25 ดอลลารสหรฐ กท าใหเกดการถกเถยงในวงกวางเกยวกบผลกระทบตอการจางงาน แตในทสดกเกดการแกไขกฎหมาย The Fair Labour Standard Act ทก าหนดคาจางขนต าทวประเทศ โดยใชระยะเวลาทงหมดในการขนคาจางรวม 2 ปคอระหวางป 2550 – 2552 และท าเปนล าดบขนตอนถง 3 ครง

ในวงการเศรษฐศาสตรเอง การอภปรายถงผลกระทบของการขนคาจางขนต ากยงไมน าไปสขอสรปทแนชดวาจะกอใหเกดการจางงานลดลงหรอไม ถงแมนกเศรษฐศาสตรในอดตมกจะปกใจเชอวาการเพมคาจางขนต าจะท าใหเกดการจางงานลดลง เชน ในชวงปลายทศวรรษ 1970s หรอทศวรรษ 2510 การส ารวจนกเศรษฐศาสตรวชาชพในวารสาร American Economic Review ชใหเหนวานกเศรษฐศาสตรรอยละ 90 เชอวาการเพมคาจางขนต าจะท าใหการวางงานเพมขน โดยเฉพาะกบคนงานท เ รยกวา “ไ ร ฝมอ” ซ ง จะถก กดกนออกจากตลาดแรงงาน แตในระยะหลง นกเศรษฐศาสตรจ านวนมากขนกพยายามหาขอพสจนวาการขนคาจางขนต าอาจไมไดท าใหการจางงานลดลงเสมอไป ขนอยกบบรบทเชน พนทและอตสาหกรรม

92

ขอโตแยงของนกเศรษฐศาสตรกระแสหลกทเชอวาการเพมคาจางขนต าจะท าใหเกดการวางงานเพมขนนน มาจากตรรกะของพวกเขาวาการขนคาจางขนต าท าใหคนงานไรฝมอมคาจางหรอ “ราคา” สงกวาทควรจะเปน เมอเปรยบเทยบกบคนงานทมทกษะสงกวา จะวาไปแลว นเปนตรรกะทสะทอนแนวคดทหมกมนกบผลตภาพการผลตจนเกนไปและมองคนงานเปน “ปจจยการผลต” แทนทจะเปนมนษยทมชวต มครอบครวและมศกดศรไมตางจากนายจางและมนษยเงนเดอนคนอน

คงจะไมเ ปนการกลาวเกนจรงเลย ถาจะพดวานกเศรษฐศาสตรกระแสหลกมกไมสนบสนนการก าหนดคาจางขนต าอยแลว เพราะขดกบหลกการพนฐานเรองการแขงขนเสรทพวกเขาเชอ เมอใดกตามทมการเสนอใหขนคาจาง นกเศรษฐศาสตรกมกหยบยกทฤษฎการก าหนดราคาสนคาวา “ผประกอบการจะจายคาจางไมมากไปกวามลคาของงานทไดรบจากชวโมงท างานทเพมขน” ส าหรบพวกเขา ระดบคาจางในตลาดจงเปนคาจางท “ถกตองเหมาะสม” อยแลวเพราถกก าหนดมาจากตลาด อยางไรกตาม หากพจารณาใหลกซงแลว ขอโตแยงดงกลาวนไมมความสมเหตสมผลเลย เนองจากระดบคาจางทใชอยในปจจบนเองกไมไดเกดขนจากกลไกตลาดแตอยางใด แตเปนผลผลตของชดการควบคม แทรกแซงและการก ากบของรฐหรอกฎหมายจ านวน

93

มาก ในกรณของประเทศไทย คาจางทใชอยกถกก าหนดจากคณะกรรมการไตรภาคหรอคณะกรรมการคาจางกลาง ซงเกดขนจากกฎหมายและระเบยบตางๆ ทใหอ านาจคณะกรรมการชดน รวมถงอ านาจตอรองระหวางฝายนายจางและลกจาง การกลาววานโยบายเพมคาจางขนต าซงเปนการตดสนใจโดยฝายบรหารนนเปนการบดเบอนกลไกตลาดจงเปน “ค าโกหกทแนบเนยน” ของผ ทคดคานการขนคาแรงเทานน

จะเหนวาอคตในเรองคาจางขนต านนตงบนฐานทแขงแกรงและยากจะท าลายของมายาคตเรอง “กลไกตลาดในฐานะราคาทเปนธรรม” ซงถอเปนมายาคตทฝงรากลกทสดในทฤษฎเศรษฐศาสตร และแพรหลายจนกลายเปน “ความจรง” ทคนจ านวนมากแมกระทงนกวชาการสายกาวหนาทมแนวโนมจะสนบสนนฝายแรงงานกตามยงอางถงโดยไมตองพสจน ตราบใดกตามทผคนจ านวนมากยงเชอไดอยางสนทใจวาคาจางคาแรง ซงเปนผลตอบแทนของการท างานของคนงานควรทจะถกก าหนดจากความเตมใจทจะจายของผผลตและกลไกตลาดแลวละก กเปนเรองทเขาใจไดไมยากวาท าไมววาทะเกยวกบนโยบายขนคาจางขนต าเปนวนละ 300 บาทในปจจบนแลว จงเตมไปดวยขอโตแยงในทางคดคานตอนโยบายน ไมวาจะเปนความกงวลเรอง “ความสามารถในการแขงขน” ของผประกอบการหรอเรองเงน

94

เฟอของพวกมนษยเงนเดอน แตแทบจะไมมใครพดถงความจ าเปนทจะตองสรางหลกประกนคณภาพชวตขนพนฐานใหกบคนงานเลย ทง ท เราทกคนกทราบด (โดยไมตองมความรเศรษฐศาสตรแมแตนอย) วาระดบคาจางขนต าทเปนอยนนยงไมสะทอนคาครองชพทเปนจรงในชวตประจ าวนในปจจบน

สดทาย สงทเปนเรองเศราทสดกคอ สงคมเราปลอยใหววาทะเรองคาจางขนต า ถกฝายทนเบยงเบนจากเรอง “คาจางทเปนธรรม” ไปเปนประเดนเรองความอยรอดของธรกจและโยนค าถามกลบมายงคนงานวาจะเลอกงานทแยหรอตกงาน ? สงคมแบบไหนกนทเสนอทางเลอกประเภทนใหกบคนท างาน?

95

96

ประเดนสทธมนษยชน

97

ท าไมความยากจนจงถอเปนการ

ละเมดสทธมนษยชน!

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ

17 มนาคม 2553

กลยาณมตรทานหนงเคยบนใหฟงวาเขาเองไมสจะเหนดวยนก ทองคกรพฒนาเอกชนมกกลาววา ความยากจนเปนการละเมดสทธมนษยชนรปแบบหนง

ประสบการณจากการท างานท าใหผมมนใจวาปฏกรยาเชนน ไมไดเปนเปนเรองเฉพาะตวบคคล แตมรากฐานมาจากความเขาใจเรองสทธมนษยชน กบการพฒนาในสงคมไทยทยงไมเปนไปในทศทางเดยวกน

ถาจะกลาวอยางอปมาอปไมย กคอ สาเหตทประเดนความยากจนไมเคยถกพจารณาในมมมองสทธมนษยชนนนเกดจาก ขอตอของสายโซทขาดหายไป 2 ชน นนคอ หวงโซทผกพนรฐกบภารกจในการสงเสรมและคมครองสทธในมตตางๆ ของ

98

ประชาชน รวมทงหวงโซทรอยรดการพฒนาในมตทางเศรษฐกจเขากบมตทางสงคมและ วฒนธรรม

จนกระทงปจจบน รฐบาลไทยไดลงนามและใหสตยาบนในกตการะหวางประเทศและอนสญญาเกยวกบ สทธตางๆ รวม 6 ฉบบ ซงฉบบทเกยวของกบ "เรองปากทอง" โดยตรง คอ กตการะหวางประเทศวาดวยสทธทางเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรม (International Covenant of Economic, Social and Cultural Rights - ICESCR) ซงไทยไดเขาเปนภาคในป 2542 และมผลบงคบใชตงแตเดอนธนวาคมของปนน

ตามหลกการ รฐบาลจงมพนธกรณทจะตองด าเนนมาตรการอยางเหมาะสม เพอท าให สทธในการมงานท าและมเงอนไขการท างานทเหมาะสมเปนธรรม สทธทจะกอตงสหภาพแรงงานและสทธทจะหยดงาน สทธทจะไดรบสวสดการ และการประกนดานสงคม สทธทจะมมาตรฐานชวตทดเพยงพอ สทธในสาธารณสข การศกษาและวฒนธรรม ฯลฯ เกดขนเปนจรงอยางเตมท โดยเรมจากระดบของทรพยากรทมอย และด าเนนการใหเกดความคบหนาขนไปเปนล าดบขน อยางไมมการเลอกปฏบต

อยางไรกตาม ในทางปฏบต เปาหมายของนโยบายเศรษฐกจมหภาคของไทยยงถกก าหนดจากฐานคดดานการพฒนาท คบแคบ และละเลยทจะสงเสรมและคมครองสทธตางๆ

99

แมกระทงสทธทางเศรษฐกจอยางสทธในการมงานท า และมเงอนไขการท างานทเปนธรรม

น ไ ม ใ ช ป ญห าข อ ง ผ ก า ห นดน โ ยบ าย ห ร อน กเศรษฐศาสตรในประเทศไทยเปนการเฉพาะ แตเกดขนในหลายประเทศทกระบวนการก าหนดนโยบายถกครอบง า โดยความคดแบบกระแสหลกทหมกมนกบตวเลขอตราเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและ บชากลไกตลาดมากเกนไป เพราะหลงในมายาคตวาการแขงขนเสรของระบบตลาดนนเปนขอเทจจรง แทนทจะเปนเพยงสมมตฐานในทางทฤษฎ

จะวาไปแลว ความลมเหลวของรฐในการด าเนนนโยบาย เพอลดความเหลอมล าและประกนความเปนอย ทดใ หกบประชาชน โดยเฉพาะกลมคนชายขอบทมฐานะยากจนในแตละประเทศ ไมวาจะเปนเดกยากจน ผหญงในชนบท คนพการและชนกลมนอย ถกหยบยกขนมาเปนประเดนเรองธรรมาภบาลของการด าเนนนโยบายของรฐในดาน การพฒนา ภายหลงเกดวกฤตเศรษฐกจทวโลกครงลาสด

ผลการศกษาลาสดของสหประชาชาตเ กยวกบวกฤตเศรษฐกจกบการศกษา ทเปดเผยอยางเปนทางการ เมอวนท 19 มกราคมทผานมา ไดแสดงใหเหนวาชองวางระหวางงบประมาณทตองการส าหรบดานการศกษากบ จ านวนทรฐบาลจดใหจรงนน

100

ก าลงขยายกวางขนเรอยๆ ทวโลก โดยเฉพาะชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ ซงท าใหเดกจ านวนมากไมมโอกาสไดเขาเรยน

นกวชาการและนกเคลอนไหวดานสทธ จงเกดความตนตวอยางมากในชวงหลงวกฤต ในการทบทวนกรอบความคดของการพฒนาทางเศรษฐกจของรฐ ทงน งานวจยใหมชนหนงทนาสนใจ คอ Rethinking Macro Economic Strategies from a Human Rights Perspective - Why MES with Human Rights (ทบทวนยทธศาสตรเศรษฐกจมหภาคจากมมมองทางดานสทธมนษยชน) ซ งเ ปนการท างานรวมกนของนกวชาการดานเศรษฐศาสตร สงคมวทยาและสทธมนษยชน รวมทงการพฒนาจากมหาวทยาลยในสหรฐ องกฤษ และแอฟรกาใต ตามล าดบ

รายงานนไดเสนอการวเคราะหทใหมและรอบดานอยางยง ในแงของการประเมนและตรวจสอบนโยบายเศรษฐกจมหภาค จากมมมองของการคมครองสทธทางดานเศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมโดยการด าเนนนโยบายและมาตรการของรฐ ตามกรอบของกตการะหวางประเทศ โดยในรายงานวจยน มบทหนงทแนะน าแนวคด พ นฐานเ กยวกบสท ธมน ษยชนใหกบนกเศรษฐศาสตร และอกบททแนะน าศพทวชาการในการวเคราะหเศรษฐกจมหภาคใหกบนกสทธ มนษยชน ทส าคญ ทมนกวจยไดน าเสนอเครองมอทพฒนาขน เพอใชในการวเคราะหปญหาท

101

เกดขนในปรมณฑล ซงประเดนทางเศรษฐกจและสทธมนษยชนมาพบกน

ผมจงไดแนะน าใหกลยาณมตรคนดงกลาวกลบไปอานรายงานวจยฉบบน อยางไรกตาม กอนจากกน ผมไดทงทายไวแบบทเลนทจรง วา ผมเหนดวยอยางยงกบเขา เพราะทถกตองควรจะเปน "ความยากจนถอเปนการละเมดสทธมนษยชนทรนแรงทสดรปแบบหนง ทรฐบาลมหนาทรบผดชอบ"

102

"สทธชมชน แปลวา บานก"

เผยแพรครงแรกในคอลมนมมมองบานสามยาน กรงเทพธรกจ 26

ม.ย. 2552

หลายคนคงจ าไดวา เมอไมนานมานหลงจากทศาลปกครองจงหวดระยองไดประกาศ ใหพนทรอบนคมอตสาหกรรมมาบตาพด อนไดแก ต าบลเนนพระ ต าบลมาบขา ต าบลทบมา ซงตงอยในอ าเภอเมองและต าบลบานฉาง ในอ าเภอบานฉางเปนเขตควบคมมลพษนน ค าตดสนดงกลาวไดกอใหเกดกระแสสนบสนนและคดคานเปนคลนสองระลอก คอ เกดความปตในกลมผไดรบผลกระทบโดยตรงจากมลพษ กลมตอส เรยกรองเพอสทธชมชนและนกอนรกษสงแวดลอม กอนจะตามมาดวยกระแสคดคานของธรกจทองเทยว ผประกอบการในนคมอตสาหกรรม และกลมทนขนาดใหญ

ในชวงนน เสยงตอตานจากฝายหลงดเหมอนจะไดรบการประสานอยางดจากนกการเมอง-เจาของธรกจ ผบรหารบางคนของสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย โดยเฉพาะจากกลมอตสาหกรรมเหลก รวมทง “มอบ” ของประชาชนอกกลมหนง จน

103

ท าใหดเหมอนวาการพจารณาของศาลปกครองยงไมรอบดานเพยงพอและหนวยงานของรฐจ าเปนจะตองเขามาอทธรณค าตดสนครงน

จะเปนเพราะกระแสทดทานการยนอทธรณจากภาคประชาชนหรอไมกมอาจทราบได แตผลทสดปรากฏวาทประชมคณะกรรมการสงแวดลอมเหงชาต (สวล.) ซงมนายกรฐมนตรเปนประธานนนมมตใหอทธรณค าตดสนเพยงประเดนทศาลระบวาคณะกรรมการฯ ละเวนปฏบตหนาทเทานน

ส าหรบสอมวลชนเองพบวามจ านวนไมนอยทน าเสนอความขดแยงนในลกษณะ “เหรยญสองดาน” เขาท านองวา “ผลกระทบจากนโยบายการพฒนายอมมทงไดและเสย” เทานน ซงตองถอเปนเรองทอนตรายมาก เพราะนอกจากสอก าลงปฏเสธทจะท าหนาทตรวจสอบนโยบายรฐแลว สอยงชวยตอกย าค าตอบแบบขอไปทของนกธรกจและผ ก าหนดนโยบายทขาดความรบผดชอบ ซงนยมใชคาถารกษาทกโรควา “ทกอยางในโลกมสองดานเสมอ มไดตองมเสย” โดยไมสนใจวาใครคอคนไดและใครเสย จ านวนเทาใด

ผมคดวาเราไมสามารถน าจ านวนเสยงสนบสนนมาเปรยบเทยบแบบงายๆ กบเสยงคดคานได แตจ าเปนตองมการแยกแยะใหชดเจนวากลมตางๆ ทเขามาเกยวของ มกลมใดบาง

104

เปน “ผมสวนไดเสย (stakeholders)” ซงจะตองมสวนรวมในการตดสนใจเกยวกบปญหาโดยตรง และกลมใดบางเปนเพยง “กลมผลประโยชน (interest groups)” ทพยายามสรางแรงกดดนเพอปรบเปลยนนโยบายใหเปนประโยชนกบตนหรอปองกนการสญเสยในอนาคต ซงความสบสนในการแยกแยะ “ผมสวนไดเสย” ออกจาก “กลมผลประโยชน” ในกรณของมาบตาพดท าใหสงคมสบสนประเดนของผลกระทบจากการพฒนาอตสาหกรรมกบเรองการทองเทยวและการลงทนของจงหวดระยอง ขอเทจจรงทส าคญทเราตองตระหนกคอผลกระทบดานลบทางสงแวดลอม ทางสงคมและสขภาพของผคนไดเกดขนจรง ไมมใครปฏเสธไดและผ ทกอใหเกดผลกระทบเหลานตองรบผดชอบ

เมอพดถงประเดนนมงานวจยทชอ “อนาคตระยอง เ สนทางสสงคมสขภาพ ” ซ งสนบสนนโดยส านก งานคณะกรรมการสขภาพแหงชาต ไดท าการประเมนผลกระทบของการพฒนาอตสาหกรรมทมาบตาพดและจงหวดระยองอยางรอบดานแสดงใหเหนวา การพฒนาอตสาหกรรมทผานมาจนกระทงปจจบนไดกอใหเกดผลกระทบอยางรนแรงตอปจจยก าหนดสขภาพ 4 ดาน คอ ดานสงแวดลอม ทรพยากร สงคมและเศรษฐกจ

105

ในดานสงแวดลอม ประชาชนในเขตมาบตาพดตองรบผลกระทบของปญหามลพษอยางรนแรงทงดานอากาศ น า ความเสยงจากอบตภยสารเคมและกากของเสยทถกน ามาทงตามทสาธารณะ ในสวนของมลภาวะทางอากาศ อนตรายจากสารอนทรยกอมะเรงนนถอวาเขาขนวกฤต อยางทเหนในกรณตวอยางของคณลงนอย ใจตง ชาวมาบตาพดทตองสญเสยสมาชกในครอบครวหลายคนไปดวยโรคมะเรง ขณะทภรรยากก าลงปวยดวยโรคนในปจจบน

ในดานทรพยากร ชาวระยองทไดรบผลกระทบประสบกบปญหาขาดแคลนน า และความเสอมโทรมของทรพยากรชายฝงอยางรนแรง ขณะทในดานสงคม การพฒนาอตสาหกรรมและเมองไดท าลายความเปนชมชนทองถนและสถาบนครอบครวลง รวมทงมปญหาตางๆ ทมากบการขยายเมองตามมา ไมวาจะเปนปญหายาเสพตด การตดเชอเอดส การลวงละเมดทางเพศ ฯลฯ

สดทาย ในทางเศรษฐกจ การพฒนาเศรษฐกจทมงแตสนองความตองการของภาคอตสาหกรรมไดท าลายโครงสรางทางเศรษฐกจทเคยสมดลของระยองลง กลาวคอ จากในป 2524 ทภาคเกษตรกรรม อตสาหกรรม เหมองแร การคาและบรการเคยสรางผลผลตไดในสดสวนทใกลเคยงกน ประมาณ รอยละ 36, รอยละ 35 และรอยละ 29 ตามล าดบ ปรากฏวาในป 2549

106

สดสวนดงกลาวไดเปลยนไปเปนรอยละ 3, รอยละ 79 และรอยละ 18 ซงกลายไปเปนโครงสรางทบดเบยวมาก

งานวจยนยงชใหเหนขอมลทนาตกใจในแงของความเหลอมล า และการกระจกตวของรายได รวมทงระบบการจดเกบและจดสรรภาษทไมเปนธรรม เพราะการขยายตวทางเศรษฐกจเกดขนในอตสาหกรรมหลกเพยงไมกประเภท ซงสวนใหญเปนอตสาหกรรมทพงพาการน าเขา จากนนปญหาการกระจกตวของรายไดยงถกซ าเตมจากระบบภาษทเงนภาษกวารอยละ 80 ถกจดเกบเขากรงเทพฯ เพราะบรษทเหลานจดทะเบยนในกรงเทพฯ ดงนน หากเปรยบเทยบสดสวนของผลผลตทเกดขนในระยองกบงบประมาณทไดรบการจดสรรแลว ปรากฏวา ระยองไดรบจดสรรงบประมาณคดเปนเพยงรอยละ 2.71 ของผลตภณฑมวลรวมภายในจงหวดเทานน!

ประสบการณและบทเรยนจากมาบตาพดและระยองนนไมไดเปนเรองใหมส าหรบประวตศาสตรการพฒนาของประเทศไทยแตอยางใด การพฒนาเศรษฐกจทมงเนนแตผลตภณฑมวลรวมประชาชาตและใหความส าคญกบคาเฉลยของรายไดตอหวไดพสจนใหเหนนบครงไมถวนแลววาผดพลาดและอนตราย เพราะไมไดสนใจชมชนและมนษย รวมทงไมเคารพวสยทศนและความตองการของชมชนผเปนเจาของทองถน ในกรณของมาบตา

107

พด สงทภาครฐเรยกวา “ความเจรญ” เกดขนบนตนทนมหาศาล นนคอ การลมสลายของภาคเกษตรกรรม ความยากจน การท าลายชมชนและลดคาความเปนมนษยของคนในเขตนคมอตสาหกรรมใหกลายเปนเพยงปจจยการผลต

ในเมอภาครฐออนแอและเชองชาเกนกวาทจะเรยนรและแกไขความผดพลาดอนเกดจากแนวทางการพฒนาของตน ผมคดวาเปนหนาทของชมชนซงเปนเจาของพนทและเปนผ ไดรบผลกระทบของการพฒนาโดยตรงทจะตองตอสและเรยกรองเพอสทธในการก าหนดชะตาชวตตนเอง อยางเชนทชาวมาบตาพดแสดงใหเราเหน

สดทายนผมขออนญาตจบบทความโดยอางองประโยคงายๆ แตไดใจความ ซงตดมาจากสทรพจนอนค าคายและลกซงของคณ “กรณอมา พงษนอย” ภรรยาของคณเจรญ วดอกษร ทไดกลาวเอาไวในโอกาสครบรอบ 5 ปการเสยชวตของคณเจรญ วดอกษร “นกตอส เพอสทธชมชนบอนอก” เมอวนอาทตยท 21 มถนายน 2552 วา ”สทธชมชน แปลงายๆ วา “บานก” และ สทธมนษยชนกแปลวา “มงกคน กกคน”

108