ՀԱՅԵՐԵՆԻ ՔԵՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆtert.nla.am/archive/hay...

ՀԱՅԵՐԵՆԻ

ՔԵՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ

համառոտ

ձեռնարկ

This grammar booklet  includes the basic Armenian grammar  rules.    It aims  to expand vocabulary and develop conversation skills.   This  is not a complete Armenian grammar textbook.  By: Haykanush Melkonyan   

St. Leon Armenian School Fair Lawn, NJ  

 2011 

ՀԱՅԵՐԵՆ ԱՅԲՈՒԲԵՆ

Ա ա Բ բ Գ գ Դ դ Ե ե

Զ զ Է է Ը ը Թ թ Ժ ժ

Ի ի Լ լ Խ խ Ծ ծ Կ կ

Հ հ Ձ ձ Ղ ղ Ճ ճ Մ մ

Յ յ Ն ն Շ շ Ո ո Չ չ

Պ պ Ջ ջ Ռ ռ Ս ս Վ վ

Տ տ Ր ր Ց ց Ւ ւ Փ փ

Ք ք Օ օ Ֆ ֆ

ՀԱՅԵՐԵՆ ԱՅԲՈՒԲԵՆ

Ա - այբ

Բ - բեն

Գ - գիմ

Դ - դա

Ե - եչ

Զ - զա

Է - է

Ը - ըթ

Թ - թօ

Ժ - ժէ

Ի - ինի

Լ - լիւն

Խ - խէ

Ծ - ծա

Կ - կեն

Հ - հօ

Ձ - ձա

Ղ - ղատ

Ճ - ճէ

Մ - մեն

Յ - հի

Ն - նու

Շ - շա

Վ - վօ

Չ - չա

Պ - պէ

Ջ - ջէ

Ռ - ռա

Ս - սէ

Վ - վեւ

Տ - տիւն

Ր - րէ

Ց - ցօ

Ւ - հիւն

Փ - փիւր

Ք - քէ

Օ - օ

Ֆ - ֆէ

38 տառ

Ձայնաւոր տառեր

Ձoյլ ձայնաւորներ

Բաղաձայն տառեր

գ + ի + ր → գիր

գրել գրիչ

գիրք ձեռագիր

քայլ

երգ

քայլերգ

արեւ ծաղիկ արեւածաղիկ

բառ & բառ → բարդ բառ

բառ ա բառ → բարդ բառ

խաղալ

խօսիլ

երգել

ձագ + ուկ

մայր + իկ

գիր + իչ

գետ + ակ

մայրիկ

ձագուկ գրիչ

գետակ

որս + որդ աշակերտ + ուհի

մաքուր + ութիւն

որսորդ աշակերտուհի

մաքրութիւն

դպրոց + ական

դաս + արան հիւանդ + անոց

hինգ + երորդ

դասարան հիւանդանոց

դպրոցական hինգերորդ

հայ + երէն

անոյշ + եղեն

հայր + ենի

հայերէն հայրենի

անոյշեղեն

համ + եղ

լոյս + աւոր վախ + (կ)ոտ

սէր + ելի

սիրելի համեղ

վախկոտ լուսաւոր

Մեքսիկ(ա) + ացի

քաջ + աբար

Վարդան + անց

Մեքսիկացի

Վարդանանց

քաջաբար

ան + վերջ

վեր + սկսիլ

:):):):): անվերջ

վերսկսիլ

դժ + գոհ

տժ + գոյն ապ + երջանիկ

տ + գեղ

տժգոյն

դժգոհ տգեղ

ապերջանիկ

սար լեռ

հեռաձայն պզտիկ

արեւ

արեգակ

հեռախօս փոքր

ճերմակ

սպիտակ

սեւ

ճերմակ

պզտիկ

մեծ

մաքուր

աղտոտ

երկար

կարճ

սեր սէր

հոտ հօտ

Բառը ունի մէկ վանկ

եզակի թիւ + եր → յոգնակի թիւ

արջ + եր

↓

արջեր

գլխարկ + ներ

↓

գլխարկներ

Բառը ունի մէկեն աւելի վանկ

եզակի թիւ + ներ → յոգնակի թիւ

գառ → գառներ

դուռ → դուռներ

եզ → եզներ

թոռ → թոռներ

ծոռ → ծոռներ

լեռ → լեռներ

բեռ → բեռներ

ծունկ → ծունկներ

ձուկ → ձուկներ

մատ → մատներ

մուկ → մուկներ

նուռ → նռներ

հարս → հարսներ

մարդ → մարդիկ

կին → կանայք

անորոշ յօդ

մը

մ’

որոշիչ յօդ

ը

ն

Գիրք մը բեր → Գիրքը բեր

Գիրք մ’ունիմ → Գիրքն ունիմ

ս

դ

իմ գիրքը

քո գիրքը գիրքդ

գիրքս

Ուղղական

Հայցական

Սեռական

Տրական

Բացառական

Գործիական

գիրք գիրքեր

գիրք գիրքեր

գիրք-է գիրքեր-է

գիրք-ով գիրքեր-ով

գիրք-ի գիրքեր-ու

գիրք-ի գիրքեր-ու

Գիրքը գրախանութի մէջ է:

Գիրքերը գրախանութի մէջ են:

Ես գիրք մը գնեցի: Ես գիրքեր գնեցի:

Գիրքի գրուածքը Հայերեն է:

Գիրքերու գրուածքը Հայերեն է:

Նկարներ կան գիրքի մէջ:

Նկարներ կան գիրքերու մէջ:

Գիրքէ նոր բաներ սորուեցայ:

Գիրքերէ նոր բաներ սորուեցայ:

Գիրքով իմ դասը կը կարդամ:

Գիրքերով իմ դասերը կը կարդամ:

Ածականը գոյականին առջեւ կը դրուի

ու անոր մասին ծանոթութիւն կը տայ:

կանանչ խոտ

մայրական սէր բարձր լեռ

գեղեցիկ աղջիկ

պզտիկ տղայ

մեծ լիճ

դպրոցական շենք

մարմարե արձան

հայրական տուն

քարե պատ

1. դրական

2. բաղդատական ... աւելի, քան ...

Այս խնձորը մեծ է:

Այս տանձը աւելի մեծ

է, քան այս խնձորը :

ամենա-

-ագոյն

ամենէն

3. գերադրական

Այս խնձորը մեծագոյնն է:

Այս խնձորը ամենամեծն է:

Այս խնձորը ամենէն մեծն է:

մեծ աւելի մեծ ամենէն մեծը

փոքր նաւ

աւելի փոքր նաւ

ամենափոքր նաւը

Մակբայը բային առջեւ կը դրուի ու

անոր մասին ծանօթութիւն կը տայ:

գործողութեան ձեւ

-աբար -օրէն -ապես

Քաջաբար պաշտպանել

Խորապես ցաւակցել

Դանդաղօրէն բարձրանալ

գործողութեան տեղ

գործողութեան ժամանակ

գործողութեան չափ ու քանակ

ամենուր, հեռու,

առաջ, դիմաց, ետ,

դուրս, ներս, մէջտեղ,

վար, վեր ,...

այժմ, արդեն, առայժմ,

հիմա, շուտ, կանուխ,

ուշ, հետո, միշտ, երբեք,

այսօր, երեկ, վաղը,

ապա, դեռ, նախապես...

աւելի, շատ, քիչ,

բազմիցս, բոլորովին,

հաճախ, գրեթե, նորէն,

դարձեալ, կրկին ...

Թուականը առարկաններու թիւ կամ

թուային կարգ կը ցուցանէ:

վեց

եօթն

ութն

ինն

տասն

մէկ

երկու

երեք

չորս

հինգ

տասն + մէկ = տասնմէկ

քսան երեսուն քառասուն

հիսուն վաթսուն եօթանասուն

ութսուն իննսուն

հարիւր

հազար

երկու հարիւր

չորս հազար երեք հարիւր քսանմէկ

չորրորդ hինգերորդ

վեցերորդ

եօթերորդ

ութերորդ

իններորդ

տասերորդ

առաջին երկրորդ երրորդ

Դերանունը կը դրուի անուններուն տեղը՝ անոնք չկրկնելու համար:

անձերու անուններ

անձնական դերանուն

առաջին դէմք ես մենք

երկրորդ դէմք դուն դուք

երրորդ դէմք ան անոնք

եզակի թիւ հոգնակի թիւ

Ուղղական

Հայցական

Սեռական

Տրական

Բացառական

Գործիական

եզակի թիւ հոգնակի թիւ

Ես գրիչ ունիմ:

Գրիչը տուր զիս:

Իմ գրիչը կապոյտ է:

Հաճիս, գրիչ բեր ինծի համար:

Գրիչը վերցուր ինձմէ:

Մայրիկս կը հպարտանայ ինձմով:

ես մենք

զիս մեզ

իմ մեր

ինծի մեզի

ինձմէ մեզմէ

ինձմով մեզմով

Դուք դպրոց կ՛երթանք:

Ուսուցիչը կը բարեւէ ձեզ:

Ձեր դասարանը մեծ է: Հոն

սեղաններ կան ձեզի համար:

Ուսուցիչը գոհ է ձեզմէ: Ան

ձեզմով նամակ ուղարկեց

ծնողներուն:

Ուղղական

Հայցական

Սեռական

Տրական

Բացառական

Գործիական

եզակի թիւ հոգնակի թիւ

դուն դուք

քեզ ձեզ

քու ձեր

քեզի ձեզի

քեզմէ ձեզմէ

քեզմով ձեզմով

Ուղղական

Հայցական

Սեռական

Տրական

Բացառական

Գործիական

եզակի թիւ հոգնակի թիւ

ան անոնք

զայն զանոնք

անոր անոնց

անոր անոնց

անկէ անոնցմէ

անով անոնցմով

ինք

զինք

իր

իրեն

իրմէ

իրմով

իրենք

զիրենք

իրենց

իրենց

իրենցմէ

իրենցմով

Բայը ցոյց կը տայ գոյականին եվ

դերանունին ինչ ըլլալը կամ ինչ ընելը:

խաղալ

լողալ թռչիլ երգել

խօսիլ պարել

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ

յոգնակի թիւ

ներկայ

անցեալ

ապառնի

սահմանական

հրամայական

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

անցեալ ժամանակ

ներկայ ժամանակ

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

եմ ենք

ես եք

է են

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

էի էինք

էիր էիք

էր էին

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

անցեալ ժամանակ

ներկայ ժամանակ

կը կարդամ կը կարդանք

կը կարդաս կը կարդաք

կը կարդայ կը կարդան

սահմանական եղանակ

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

կարդացի կարդացինք

կարդացիր կարդացիք

կարդաց կարդացին

ապառնի ժամանակ

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

պիտի կարդամ պիտի կարդանք

պիտի կարդաս պիտի կարդաք

պիտի կարդայ պիտի կարդան

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

անցեալ ժամանակ

ներկայ ժամանակ

կը վազեմ կը վազենք

կը վազես կը վազեք

կը վազէ կը վազեն

սահմանական եղանակ

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

վազեցի վազեցինք

վազեցիր վազեցիք

վազեց վազեցին

ապառնի ժամանակ

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

պիտի վազեմ պիտի վազենք

պիտի վազես պիտի վազեք

պիտի վազէ պիտի վազեն

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

անցեալ ժամանակ

ներկայ ժամանակ

կը խօսիմ կը խօսինք

կը խօսիս կը խօսիք

կը խօսի կը խօսին

սահմանական եղանակ

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

խօսեցայ խօսեցանք

խօսեցար խօսեցաք

խօսեցաւ խօսեցան

ապառնի ժամանակ

առաջին դէմք

երկրորդ դէմք

երրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

պիտի խօսիմ պիտի խօսինք

պիտի խօսիս պիտի խօսիք

պիտի խօսի պիտի խօսին

երկրորդ դէմք

եզակի թիւ յոգնակի թիւ

հրամայական եղանակ

կարդա՛ կարդացէ՛ք

վազէ՛ վազեցէ՛ք

խօսէ՛ խօսեցէ՛ք

սահմանական եղանակ

հրամայական եղանակ

ապառնի ժամանակ

Շաղկապը երկու բառեր կամ երկու նախադասութիւններ կը կապէ իրարու :

Ես եւ դուն աշակերտ ենք:

Աստիճաններով վեր ու վար կ՛ընինք:

Ես հայ եմ, իսկ բարեկամս իտալացի է:

Հանդեսին աշակերտները կը երգեն կամ կը պարեն:

Ես կ՛երգեմ, բայց չեմ պարիլ:

Մայրս գիտեր թե Հանդեսն այսօր է:

Ես կը գամ, եթե ինծի օգնես:

Ես աշակերտ եմ, այսինքն՝ դպրոց կ՛երթամ:

Դպրոցը փակ է, քանի որ ձիւն կը գայ:

Համերգին ներկայ էի, թէպետ հիւանդ էի:

Խնձոր կը սիրեմ, նաեւ խաղող:

Այգի պիտի գնանք, միայն թե անձրեւ չգայ:

Բոլորը եկան,նոյնիսկ բարեկամները հեռուեն:

Ես ուժեղ եմ, որովհետեւ մարզանք կ՛ընեմ:

Ես ալ քեզ նման պարել պիտի սովորեմ:

ՍՏՈՐԱԿԷՏ

ՄԻՋԱԿԷՏ

ՎԵՐՋԱԿԷՏ

ԿԱԽՄԱՆ

ԿԷՏ

բառերը իրարմէ կը բաժնէ, նաեւ

խօսքին մէջ փոքր դադարի մը համար

կը դնենք

Տանձը, խնձորը եւ նարինջը պտուղներ են:

Եկեղեցիին մէջ, վարի հարկը, Հայ դպրոցն է:

նախադասութեան վերջավորութեան

կը դնենք

Ես հայ եմ: Իմ հայրենիքը Հայաստանն է:

խօսքին մէջ երկար դադարի մը

համար եւ չակերտէն առաջ կը դնենք

նախադասութեան վերջավորութեան

կը դնենք, երբ միտքը անաւարտ է

Բոլորը նստեցան. համերգը կը սկսէ:

Մայրիկը ըսաւ. «Գոհ եմ ձեզմէ»:

Ամեն բան վերջացաւ...

ԲՈՒԹ

ՇԵՇՏ

ԱՊԱԹԱՐՑ

ՊԱՐՈՅԿ

կը դնենք կը, մը եւ չի մասնիկներուն մեջ

ը եւ ի տառերուն տեղ, բաղաձայնեն

առաջ

Տանձ մը կը ուտէ: Տանձ մը կ՛ուտէ:

Տանձ մը չի ուտէ: Տանձ մը չ՛ուտէ:

Տանձ մը ունիմ: Տանձ մ՛ունիմ:

կը դնենք բառի վերջին տառի վրայ, բառը

չկրկնելու համար

Ես հայերեն կը խօսիմ, դուն անգլերեն կը խօսիս:

Ես հայերեն կը խօսիմ, դուն՝ անգլերեն:

հարցման նշան է, կը դրուի հարցումին

բառի վերջին ձայնաւորին վրայ

հրամայական նշան է, կը դրուի բառի

վերջին ձայնաւորին վրայ

Անունդ ի՞նչ է:

Անի՛, բարձր մի՛ խօսիր:

ԵՐԿԱՐ

ՄԵԾ ԳԾԻԿ

ՉԱԿԵՐՏ

բացականչական նշան է, կը դրուի բառի

վերջին ձայնաւորին վրայ, երբ զարմանք

կամ հուզում կ՛արտահայտենք

Ի՜նչ գեղեցիկ տեարան մըն է:

Վա՜յ, գիրքս տունը մոռցայ:

կը դնենք տողերու սկիզբը՝ խօսողներու

խօսքերը զատելու համար

– Մաման ո՞ւր գնաց:

– Մաման շուկայ գնաց:

չակերտի մէջ կ՛առնենք մէկու մը խօսքը,

երբ զայն նոյնութեամբ կրկնենք, նաեւ

գրուածքին անունը

Քոյրիկս հարցուց. «Մաման ո՞ւր գնաց»:

Թումանեանի «Գիքորը» կարդացած եմ:

ԳԾԻԿ կը դնենք բառին վանկերու միջեւ, երբ

բառը տողին վրայ չի տեղաւորում

Հայկի ընտանիքը եւ բարեկամները կոչուե -

ցան հայ:

անուն

առարկայ

ինչ ըլլալը

ինչ ընելը

Հայկը դպրոց կ՛երթայ:

Անին հիւանդ է:

Անձրեւ կը գայ:

Հայկը դպրոց կ՛երթայ, իսկ Անին

հիւանդ է ու դպրոց չի գնար:

տերեւ

դեղին տերեւ

գետին

խոնաւ գետին

Աշուն

ծառ թափուիլ

Տերեւները կը թափուին :

Դեղին տերեւները կը թափուին :

Դեղին տերեւները կը թափուին գետնին :

Աշնան դեղին տերեւները կը թափուին

գետնին :

Աշնան դեղին տերեւները ծառէ կը

թափուին գետնին :

Աշնան դեղին տերեւները ծառէ կը

թափուին խոնաւ գետնին :

Աշնան դեղին տերեւները ծառէ կը

թափուին խոնաւ գետնին,եւ ես կը սիրեմ

քայլել այդ տերեւներու մէջ :

Պարոյկ կը դնենք նախադասութեան

այն բառի վրայ, որուն հարցումը կը

վերաբերի կամ կ’օգտագործենք

հարցական բառեր:

Արամը դպրոց կ’երթայ:

Արա՞մը դպրոց կ’երթայ:

Արամը դպրո՞ց կ’երթայ:

Արամը դպրոց կ’երթա՞յ:

Արամը ի՞նչ կ’ընէ:

Արամը ե՞րբ դպրոց կ’երթայ:

Արամը որտե՞ղ հետ դպրոց կ’երթայ:

Ո՞վ դպրոց կ’երթայ:

Արամը քանի՞ տարի դպրոց կ’երթայ:

Արամը ինչպե՞ս դպրոց կ’երթայ:

Արամը ո՞ւմ հետ դպրոց կ’երթայ:

Արամը ինչո՞ւ դպրոց կ’երթայ:

Ո՞վքեր դպրոց կ’երթան:

Արամը եւ իր քոյրը դպրոց կ’երթան:

ԱՂՕԹՔ ԱՅԲԲԵՆԱՐԱՆԻ

Արարիչ Բովանդակ Գոյութեանց.

Դատաւոր Երկնից.

Զօրաւոր Էութիւն.

Ըստհուն Թագաւոր Ժամանակաց,

Իրաց, Լուսոյ, Խաւարի, Ծովուց,

Կենսականաց, Համայնից,

Ձայն Ղողանջական,

Ճեմարան Մտաց.

Յիսուս Նազովրեցի,

Շնորհ Ոգեշունչ.

Չարից Պաղատիչ,

Ջանադիր Ռաբբի.

Սրբոց Վկայարան,

Տեր մեՐ Ցանկալի.

Ւ Փառք Քրիստոսիդ: