20110609 wolfert van borssele

Duurzaamheid als kans voor Rotterdam

Melanchthon

9 juni 2011

www.twitter.com/jan_rotmans

feiten over klimaatverandering

uitstoot snel toegenomen vanaf ca. 1950

vooral door verbranding van fossiele brandstoffen

in mindere mate door ontbossing

Uitstoot van CO2 is toegenomen

12 April 2006

Emissie van CO2

Source: CDIAC, ORNL

drijvende krachten achter toenameP

opul

atio

n, b

illio

ns

Ene

rgy

use

per

capi

ta,

GJ/

yr

concentratie in CO2 gemeten sinds 1958

atmosferische concentratie CO2 met 25% toegenomen

concentratie is momenteel 391.2 ppmv

Concentratie van CO2 is toegenomen

From: Keeing and Whorf 2000

Metingen op vulkaan Mauna Loa

CO2 concentratie is toegenomen

CO2-concentratie in atmosfeer

gemiddelde temperatuur toegenomen met 0.7 ˚C valt binnen de natuurlijke variabiliteit van het klimaat

klimaat is resultaat van lange temperatuurreeks

Temperatuur is toegenomen

Temperatuurstijging sinds 1880

Observed warming

laatste 160.000 jaar op basis vanijsboringen

Time (thousands of years)

160 120 80 40 Now

–10

0

10

100

200

300

400

500

600

700

CO2 in 2100(with business as usual)

CO2 now

Green – carbon dioxide

Red – temperature

CO

2 c

on

cen

trati

on (

ppm

v)

klimaatvariaties over de laatste 400.000 jaar

CO2

T

CH4

Causal relationship?

Toekomstprojecties temperatuurstijging

Regionale temperatuurs projectie

fysisch-chemisch-biologische verbanden tussen CO2-emissie, CO2-concentratie en temperatuur

goed bekend en vrij nauwkeurig te berekenen

Arrhenius toonde reeds in 1896 in laboratorium

aan dat er causaal verband bestaat tussen

variatie in atmosferische concentratie van CO2

en temperatuursschommelingen

Zekerheden

allerlei terugkoppelingen die het temperatuurssignaal

kunnen versterken of verzwakken

snelheid van klimaatverandering is onzeker

regionale verdeling van temperatuursstijging

regionale verdeling van neerslagverandering

Onzekerheden

Bewijs?

hét bewijs is er nog niet, maar wel bijna

(95% zeker)

consensus onder klimaatwetenschappers:

mens beïnvloedt het klimaat

12 April 2006

Menselijke factoren geven verklaring

Sterke Aanwijzingen

– de tien warmste jaren van de laatste honderd jaar waren na 1990

– de gemiddelde temperatuur in Europa steeg met 1 °C sinds 1900

– vrijwel alle gletsjers smelten, zijn gemiddeld met 30% afgenomen

– 65% van alle rampen na 1980 had te maken met weersextremen

– ijs op de Noordpool is met 50% afgenomen sinds 1979

– voorjaar in Nederland is met ca. twee weken vervroegd

– in Nederland regelmatig extreem hoge waterstanden met twee grote

overstromingen in 1993 en 1995 en sindsdien 5 bijna-overstromingen

kans dat bovenstaande op toeval berust is bijzonder klein

zeespiegelstijging afgelopen eeuw is 10-20 cm grote regionale verschillen

belangrijkste oorzaak temperatuurstijging oceaan

Zeespiegel is gestegen

Zeespiegelstijging

Zeespiegelstijging versus Temperatuurstijging

Mountain glaciers have generally receded world-wide

Mountain glaciers have generally receded world-wide

Glaciers

1992 Melt Extent

Afsmelten van Groenland: 1992 - 2002

2002 Melt Extent

Greenland ice sheet melt area increased on average by 16% from 1979 to 2002.The smallest melt extent was observed after the Mt. Pinatubo eruption in 1992

Stijgt sneller dan verwacht

Toekomstprojectie Zeespiegelstijging

Klimaatverandering

hebben we dit al niet eerder gehoord?

drie grote verschillen

- hoe meer we te weten komen hoe ongeruster we worden

- beste en bekendste onderzoekers zijn het meest ongerust

- plotselinge veranderingen vormen bedreiging

ontstaat nieuwe economie

rondom duurzaamheid

ontstaat mondiale economie rondom schone energie

duurzame energie: wind, zon, biomassa, warmte

snelst groeiende industrie ter wereld

2010: 243 miljard dollar (30% groei t.o.v. 2009)

China 55 miljard Duitsland 42 miljardAmerika 35 miljardItalië 17 miljard

Nederland 1 miljard?

Schone Energie Economie

Mondiale economische machtsstrijd

Obama

“ Het land dat de duurzame energie-economie

domineert zal het land zijn dat de wereldeconomie

domineert en Amerika moet dat land zijn ”

Nieuwe, duurzame economie huidige omzet van duurzaamheids sector is 1400 miljard dollar

omzet verdubbelt de komende 10 jaar, levert ca. 100 miljoen ‘groene’ banen op: duurzame energie, chemie afvalverwerking, waterhuishouding, landbouw, diensten

duurzame energie: 20 miljoen nieuwe banen duurzame biomassa: 15 miljoen nieuwe banen duurzame bouw: 10 miljoen nieuwe banen

sectorenelectrisch vervoer

duurzaam bouwen

klimaatadaptief ontwikkelen

duurzame energie

groene chemische industrie

zilte landbouw

duurzame diensten

duurzame kennis

Duurzame economische sectoren

Nieuwe schone maakindustrie

nieuwe maakindustrie in Nederland

water, energie, klimaat, ruimte, C2C

we gaan weer dingen maken, maar dan

schoon, milieuvriendelijk en natuur gericht

‘leren-werken-ondernemen’ innovatiecampussen

Stichting Urgenda

Duurzaamste stadion ter wereld?

Dutch Research Institute For Transitions

drijvende wijk/stad

Dutch Research Institute For Transitions

Floating City

water recreation

ecology:wetlands

technology: floating foundation

energy: decentral heat/cold storage

mobility: floating highway, water taxi

living / working units

STADSOASE

Conclusie

klimaatverandering grootste opgave voor wereld

zwaarst getroffen worden kwetsbare gebieden

voor Nederland biedt dit unieke kansen

in Rotterdam ontstaat klimaateconomie