· 2014-02-04 · 6 indice...
Post on 24-Jul-2020
0 Views
Preview:
TRANSCRIPT
2
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
3
4
TOMO I
DIAGNÓSTICO TERMAL: OURENSE, PROVINCIA TERMAL
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
5
Xunta de Galicia
Deputación de Ourense
Crecente Asociados
Todas as imaxes pertencen a Crecente Asociados, agás aquelas nas que se indica outra fonte
6
INDICE ANTECEDENTES......................................................................................................... 10
1 INVENTARIO DO PATRIMONIO BALNEARIO............................................................... 12
1.1 Hoteis Balneario........................................................................................... 20
1.2 Balnearios..................................................................................................... 34
1.3 Novos Proxectos Termais............................................................................... 52
1.4. Casas de Baños............................................................................................. 62
1.5. Pozas……………………………………………………………………………………………. 76
1.6. Mananciais/Fontes......................................................................................... 88
2 INVENTARIO DE RECURSOS NATURAIS, CULTURAIS E TURÍSTICOS COMPLEMENTARIOS.....................................................................................................
146
2.1 Espazos Naturais de Interese ………………………………………………………........ 147
2.2 Bens de Interese Cultural……………………………………………………………………. 151
2.3 Camiño de Santiago ……………………………………………………......................... 156
2.4 Outras rutas culturais e de peregrinación ……………………………………………. 159
2.5 Sendeirismo……………………………………………………………………………………… 160
2.6 Museos e Centros de Interpretación ………………………………………………...... 161
2.7 Festas de Interese Turístico, feiras e mercados.....………………………………… 165
2.8 Actividades deportivas e recreativas …………………………………………………... 168
2.9 Oferta turística …………………………………………………………………................... 170
3 INVENTARIO DE AXENTES TERMAIS………………………………………………………………… 176
3.1 Axentes directos …………………………………………………………......................... 177
3.2 Axentes indirectos......................................................................................... 185
3.3 Axentes institucionais.................................................................................... 202
4 INVENTARIO DE PRODUTOS TURÍSTICOS………………………………………………………… 210
4.1 Paquetes turísticos ……………………………………………………………………......... 211
4.2 Turismo Senior ……………………………............................................................. 222
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
7
5 DIAGNÓSTICO TERMAL PROVINCIAL………………………………………………………………. 230
5.1 As Augas minero-medicinais: características, distribución e beneficios para a saúde ………………………………………………………..................................
232
5.2 Tipoloxías do Patrimonio Balneario e actividade............................................ 241
5.3 Axentes Termais ……………………………………………………................................ 250
5.4 Produtos turísticos ……………………………………………...................................... 251
5.5 Prazas hoteleiras, demanda e perfil do turista ternal en Ourense................. 252
5.6. Acontecementos históricos……………………………………………………………… 256
6 ESCENARIO TURÍSTICO TERMAL………………….…………………………………………………. 260
6.1 Escenario Turístico Mundial …………………………………………………………........ 261
6.2 Escenario Turístico Europeo.......................................................................... 272
6.3 Escenario Turístico Español........................................................................... 280
6.4 Escenario Turístico Galego............................................................................ 287
6.5 Síntese............................................................................................................ 294
7 ENTREVISTAS CUALIFICADAS…………………………………………………………………………. 296
7.1 Entrevistas Individuais ……………………………………………………………………..... 297
7.2 Mesa de Traballlo 1: Balnearios e Augas Envasadas …………………………….. 298
7.3 Mesa de Traballo 2: Innovadores Termais..................................................... 299
8 DESTINOS E PRODUTOS COMPETIDORES……………………………………………………….. 302
8.1 Vila Real......................................................................................................... 303
8.2 Barcelona....................................................................................................... 309
8.3 Badajoz........................................................................................................... 319
9 DAFO............................................................................................................................ 325
10 DEFINICIÓN DE LIÑAS ESTRATÉXICAS DE ACTUACIÓN............................................ 332
ANEXOS (VER CD)
8
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
9
10
ANTECEDENTES
No contexto socioeconómico actual, a sensibilidade ambiental, a preocupación pola saúde e os
bos resultados do turismo (1.000 millóns de turistas no ano 2012), fan que o Turismo Termal se
consolide como unha das industrias con mellores perspectivas.
Ourense conta cun abundante número de augas minero medicinais, que foron a orixe histórica de
moitos núcleos de poboación, como a capital “Auriense” ou Baños de Molgas, entre outros.
Imaxes históricas do Balnearios de Cortegada, de Balneario de Molgas e de Cabreiroá.
Fonte: O Lecer das Augas (Alonso, Lindoso e Vilar, 2011)
Ao longo da historia estas augas aproveitáronse de formas moi diversas. Ademais do seu uso
como fontes e mananciais de uso tradicional, casas de baños, balnearios ou hoteis balneario; nos
últimos anos apareceron novas tipoloxías de infraestruturas, na fronteira entre o termal e o lúdico.
A todas estas instalacións, activas ou inactivas, hai que engadir a cultura popular, as
investigacións terapéuticas, os eventos en torno á auga ou a oferta turística asociada, sen
esquecer fabricantes, xestores e investigadores termais.
Recentemente, desenvolvéronse experiencias de valorización dese pasado termal. Entre elas,
cabe salientar a creación coa colaboración do Concello de Ourense da Asociación Europea de
Cidades Históricas Termais, a partires dos Encontros de Cidades Termais Europeas de
Termatalia. Asimesmo, abríronse museos e centros de interpretación asociados a esta
actividade, como é o Centro de Interpretación de As Burgas.
Por último, cómpre engadir as innovadoras formas de arte e negocio asociadas á auga. Entre
elas, atopamos a liña de cosmética Aqua Auriensis, elaborada integramente en Ourense a partir
de augas termais e ouro.
En suma, entendemos o Turismo Termal como unha actividade complexa, coa mesma potencia
que a propia auga para abrirse camiños. Agradecemos a posibilidade brindada de poder
contribuír a establecer as pautas para perfilar Ourense como un destino turístico termal e
formulamos a proposta “Ourense, Provincia Termal”
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
11
12
1. INVENTARIO DO PATRIMONIO BALNEARIO
Co fin de recoller sistemáticamente toda a información que vai repercutir na elaboración do
Diagnóstico Termal Provincial, no establecemento de liñas estratéxicas e na formulación de
propostas, confecciónanse como punto de partida fichas-resumo que permitan valorar a
situación individual de cada recurso. Estas fichas aportan datos referentes a diversos aspectos:
No referente á INFORMACIÓN BÁSICA:
Nome do recurso
Código: identificación numérica asignada ao recurso.
Imaxes
Localización: Concello no que se atopa o recurso, indicando se é membro da asociación
española Villas Termales.
Coordenadas GPS
Contacto. Enderezo, teléfono, web e correo electrónico.
Tipo de recurso: Na recollida de datos, detectouse a existencia de recursos moi
diferentes e o reto de intentar clasificalos. No Diagnóstico Termal Provincial profundarase
máis neste tema, pero en resumo a clasificación establecida para a confección das fichas
responde aos seguintes criterios:
Manancial/Fonte: recurso básico, vinculado fundamentalmente ao uso veciñal.
Poza: piscina de auga termal, xeralmente de iniciativa pública e uso gratuíto.
Casa de baños: instalación frecuente no Ourense dos séculos XIX e comezos de XX,
así denominada nalgunhas das guías galegas de balnearios de maior difusión.
Novos proxectos termais: instalacións turístico termais de explotación privada e cuxo
uso está suxeito ao pago da entrada, pero que non están clasificados como balnearios de
acordo á lexislación vixente. O termo “novos proxectos termais” é a denominación que
aparece na guía “Auga para os sentidos” da Xunta de Galicia en alusión tanto a este tipo de
instalacións como a novos balnearios que aínda non están operativos.
Balneario: establecemento que utiliza as aguas minero-medicinais declaradas de
utilidade pública con fins terapéuticos, recoñecido como centro sanitario polo Servizo
Galego de Saúde (Sergas) e suxeito ao disposto na normativa.
Hotel Balneario: establecemento que, reunindo os requisitos esixidos aos hoteis, conta
con instalacións balnearias, de acordo coa definición de balneario establecida na normativa
sectorial autonómica.
Ano de fundación: segundo a información contida en “O Lecer das Augas” (2011)
Actividade: segundo o recurso estea activo, inactivo ou pendente de apertura.
Usos industriais das augas: cosmética, enerxía, planta de envasado ou outros.
Asociacións: pertenza ás asociacións Balnearios de Galicia e Balnearios de España.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
13
No referente ás propiedades e indicacións das AUGAS:
Tipo de auga: composición das augas, segundo os datos da Asociación Balnearios de
Galicia. Para aqueles recursos sobre os que a antedita Asociación non recolle datos, se
recorre, por esta orde de consulta, ás seguintes fontes bibliográficas: Guía de Balnearios e
Fontes de Galicia (Ares e Vila, 1997), manual “As Augas Minerais en Galicia” (Xunta de
Galicia, 1995), web da Asociación Villas Termales e publicacións da Axencia de Turismo
de Galicia, do Instituto Ourensán de Desenvolvemento Económico (Inorde) ou do propio
recurso/concello.
Caudal: a fonte bibliográfica base é o manual “As Augas Minerais en Galicia”,
completando a información (naqueles casos en que non proporciona os datos) a partir das
publicacións da Axencia de Turismo de Galicia, do Inorde e da “Guía de Balnearios e
Fontes de Galicia”.
Temperatura de surxencia: se empregan as mesmas fontes de consulta que para o
caudal. En función da temperatura e, seguindo ao IGME, as augas poden ser:
Frías: menos de 20ºC e sinaladas con cor azul na ficha
Hipotermais: de 21 a 35ºC e con cor amarela na ficha
Mesotermais: de 36 a 45ºC e sinaladas con cor laranxa na ficha
Hipertermais: máis de 46ºC e sinaladas con cor vermella na ficha
Indicacións: seguindo á clasificación establecida pola Asociación Balnearios de Galicia,
establécense 12 tipos de indicacións. Os datos que non recolle esta Asociación, obtéñense
da consulta dos manuais “Guía de Balnearios e Fontes de Galicia” e “As Augas Minerais en
Galicia” ou das publicacións da Axencia de Turismo de Galicia, do Inorde ou do propio
recurso/concello.
Aplicacións: a partir da reagrupación das aplicacións que recolle a Asociación de
Balnearios de Galicia establecéronse 20 tipos de tratamentos. En concreto, fusionáronse
os tipos de baños (hidromasaxe/vapor/burbiullas/Niágara/jacuzzi) e os tipos de duchas
(circular/ escocesa/vichy/nasal) nos apartados xenéricos de “baños” e “duchas”
respectivamente. Os datos están elaborados a partir da información ofrecida na web da
Asociación de Balnearios de Galicia e na Guía de Balnearios e Fontes de Galicia.
14
No referente ao APROVEITAMENTO TURÍSTICO:
Categoría do aloxamento: clasificación de acordo ao número de estrelas.
Capacidade do aloxamento: cuartos e prazas das que dispón o hotel, segundo o
Rexistro de Empresas e Actividades Turísticas (REAT).
Inscrición no REAT: información sobre se o recurso ou non figura inscrito neste Rexistro,
como se verá, só os hoteis balneario posúen esta inscrición.
Distintivos de calidade: establecemento recoñecido coa marca Q, segundo a
información dispoñible na páxina web do Instituto para a Calidade Turística Española (ICTE)
Servizos: instalacións e servizos complementarios á estancia e á actividade termal.
Programas: tratamentos termais ofertados polo establecemento e enfocados a un
segmento específico da demanda.
Termalismo Social: Participación do establecemento nos programas de Termalismo
Social do IMSERSO, a Xunta ou a Deputación de Ourense.
Nota: No Anexo 06 recóllense unha táboa coa información recompilada a partir da consulta do REAT.
No referente aos DATOS INDUSTRIAIS (Inventario da Dirección Xeral de Enerxía e Minas)
Número-Nome
Estado: situación actual dos dereitos de aproveitamento (outorgados ou solicitados, se é o
caso).
Titular: persoa física ou xurídica que posúe os dereitos de aproveitamento das augas
minero medicinais.
Nota: No Anexo 07recóllense unha táboa coa información recompilada a partir do Inventario
facilitado pola D.X. Enerxía e Minas e no anexo 08 un inventario elaborado a partir do Censo
Catastral Mineiro da Cámara Oficial Mineira de Galicia.
No referente ao REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS
Número – Nome
Vixencia: Data de caducidade do recoñecemento como establecemento sanitario.
Oferta asistencial: tipos de servizos sanitarios recoñecidos ao balneario.
Nota: No Anexo 05 recóllense unha táboa coa información recompilada a partir dos datos
dispoñibles na web do Servizo Galefo de Saúde.
De modo complementario no anexo 09 inclúese unha comparativa dos datos destes 3 inventarios
e no anexo 10 datos das sondaxes realizadas nos últimos anos.
Por último, todo este labor de recollida de datos, completouse con traballo de campo para
contrastar a información in situ. Neste sentido salientan os anexos 12 e 13 sobre fontes.
Unha vez explicado o contido a analizar, preséntase nas seguintes páxinas o modelo de ficha.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
15
NOME DO RECURSO
CÓDIGO
DATOS XERAIS
CONCELLO Vila Termal CONTACTO Enderezo
Teléfono Web Correo electrónico
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Caudal (l/seg) Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
16
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
17
Como paso previo á exposición das fichas, inclúese un listado dos recursos analizados. Están
seleccionados a partir da relación de fontes incluída no manual “As Augas Minerais en Galicia”
(Xunta de Galicia, 1995) e completados e actualizados con novos recursos detectados a través
da consulta dos inventarios industriais, dos manuais turísticos e de notas de prensa.
CÓD. NOME CONCELLO TIPO
001 Balneario de Arnoia Arnoia Hotel Balneario
002 Baños de Molgas Baños de Molgas Hotel Balneario
003 Balneario de Laias Cenlle Hotel Balneario
004 Balneario de Lobios Lobios Hotel Balneario
005 Hotel Balneario de Cabreiroá Verín Hotel Balneario
006 Balneario de Requeixo/ Augas de Vilaza Monterrei Hotel Balneario
007 Balneario do Carballiño O Carballño Balneario
008 Balneario de Cortegada Cortegada Balneario
009 Balneario de Berán Leiro Balneario
010 Caldas de Partovia O Carballño Balneario
011 Balneario de Caldeliñas Verín Balneario
012 Augas de Fontenova Verín Balneario
013 Balneario de Bembibre Viana do Bolo Balneario
014 Balneario de Porteiro Xunqueira de Ambía Balneario
015 Termas de Outariz Ourense Novo Proxecto Termal
016 Termas da Chavasqueira Ourense Novo Proxecto Termal
017 Piscina termal As Burgas Ourense Novo Proxecto Termal
018 Termas de Prexigueiro Ribadavia Novo Proxecto Termal
019 Baños do Monte Cortegada Casa de Baños
020 Baños de Outeiro Ourense Casa de Baños
021 Baños de Mende Ourense Casa de Baños
022 A Moderna Casa de Baños Ourense Casa de Baños
023 Balneario Caldas de Santiago Ourense Casa de Baños
024 Fonte Bañiño Xunqueira de Ambía Casa de Baños
025 Baños de Bande Bande Poza
026 Área termal de Barbantes Cenlle Poza
027 Pozas de Outariz Ourense Poza
028 Pozas da Chavasqueira Ourense Poza
029 Burga do Muíño Ourense Poza
18
CÓD. NOME CONCELLO TIPO
030 A Regueira A Rúa Manancial/Fonte
031 Caldas de Brués Boborás Manancial/Fonte
032 Fonte Ponterriza Boborás Manancial/Fonte
033 Fonte da Veiga Castro Caldelas Manancial/Fonte
034 Fonte da Ponte Castro Caldelas Manancial/Fonte
035 Fonte Piñeira Castro Caldelas Manancial/Fonte
036 Bañadoiro Cortegada Manancial/Fonte
037 Augas S. Pedro de Rocas Esgos Manancial/Fonte
038 Fonte de Montefurado Larouco Manancial/Fonte
039 Fonte Alto do Rodicio Maceda Manancial/Fonte
040 Fonte Rañoa Maside Manancial/Fonte
041 Fonte Manzos Maside Manancial/Fonte
042 Fonte Santas Augas Melón Manancial/Fonte
043 Fonte San Bieito Melón Manancial/Fonte
044 Fonte Cesures O Barco de Valdeorras Manancial/Fonte
045 Fonte de Xagoaza O Barco de Valdeorras Manancial/Fonte
046 Bañiño de Arcos O Carballiño Manancial/Fonte
047 As Burgas (B.de Arriba, B.de Abaixo e Fervedoiro) Ourense Manancial/Fonte
048 Fonte do Tinteiro Ourense Manancial/Fonte
049 Augas de Santa Lucía Ourense Manancial/Fonte
050 Fonte de Quintas Punxín Manancial/Fonte
051 Bañiño de Quintas Punxín Manancial/Fonte
052 Fonte do Lavadoiro Punxín Manancial/Fonte
053 Poza dos Terreos Ribadavia Manancial/Fonte
054 Auga de Sousas Verín Manancial/Fonte
055 Manancial de Cabreiroá Verín Manancial/Fonte
056 Fonte do Sapo Verín Manancial/Fonte
057 Fonte de Abaixo Viana do Bolo Manancial/Fonte
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
19
INVENTARIO DO PATRIMONIO BALNEARIO
20
1.1. Hoteis Balneario
CÓD. NOME CONCELLO TIPO
001 Balneario de Arnoia Arnoia Hotel Balneario
002 Baños de Molgas Baños de Molgas Hotel Balneario
003 Balneario de Laias Cenlle Hotel Balneario
004 Balneario de Lobios Lobios Hotel Balneario
005 Hotel Balneario de Cabreiroá Verín Hotel Balneario
006 Balneario de Requeixo/ Augas de Vilaza Monterrei Hotel Balneario
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
21
BALNEARIO DE ARNOIA
001
DATOS XERAIS
CONCELLO Arnoia Vila Termal CONTACTO C/ Vila Termal, 1 32417 Arnoia
988 492 400 www.caldaria.es reservas@caldaria.es / comercial@caldaria.es
LOCALIZACIÓN GPS 15´ 36,6”N - 8º 9´ 13,3”O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 1995 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatadas, radiactivas, sulfuradas 4,2 Caudal (l/seg) 16 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
22
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO 50 Cuartos 95 Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante / Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00046 A Veiga 1 - OU/B/00047 A Veiga 2 ESTADO Outorgado aproveitamento (2) Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Caldaria Termal, S.L.U (2) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME C-32-000276 Servizo Sanitario Balneario de Arnoia VIXENCIA 09.03.2018 OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
23
BAÑOS DE MOLGAS
002
DATOS XERAIS
CONCELLO Baños de Molgas Vila Termal CONTACTO C/ Samuel González Movilla, 26
32701 Baños de Molgas 988 430 246 balneariomolgas@terra.es
LOCALIZACIÓN GPS 42º14'33,99"N 7º40'18,04"O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 1876 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatadas, radiactivas, oligometálicas 0,1 Caudal (l/seg) 40 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
24
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO 29 Cuartos 48 Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante / Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00064 Fuente Caliente (Balneario Baños de Molgas) ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Baños de Molgas, S.L. REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME C-32-000353 Servizo Sanitario Balneario Baños de Molgas VIXENCIA 18.09.2020 OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
25
BALNEARIO DE LAIAS
003
DATOS XERAIS
CONCELLO Cenlle Vila Termal CONTACTO 32459 Laias - Cenlle
988 280 409 / 988 280 488 www.caldaria.es reservas@caldaria.es -comercial@caldaria.es - comunicación@caldaria.es
LOCALIZACIÓN GPS 42º19’34.21”N - 8º1’44.92”O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 2001 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatadas, radiactivas, sulfuradas 3 Caudal (l/seg) 50 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
26
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO 98 Cuartos 196 Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00038 - Laias ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Caldaria Termal S.L.U REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME C-32-000247 – Servizo Sanitario Balneario de Laias VIXENCIA 09.03.2018 OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
27
BALNEARIO DE LOBIOS
004
DATOS XERAIS
CONCELLO Lobios Vila Termal CONTACTO Riocaldo, s/n 32870 Lobios
988 448 440 www.caldaria.es reservas@caldaria.es comercial@caldaria.es
LOCALIZACIÓN GPS 51’4.44”N - 8º06’27.57”O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 2002 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Cloruradas, bicarbonatadas 17 Caudal (l/seg) 60 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
28
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO 85 Cuartos 150 Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00060 – Río Caldo ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Caldaria Termal S.L.U REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME C-32-000247 – Servizo Sanitario Balneario de Laias VIXENCIA 12.06.2020 OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Imaxe obtida de turgalicia.com
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
29
HOTEL BALNEARIO DE CABREIROÁ
005
DATOS XERAIS
CONCELLO Verín Vila Termal CONTACTO Acceso Balneario de Cabreiroa - Cabreiroá – 32600 Verín
988 590 015 http://cabreiroa.es info@aguasdecabreiroa.com
LOCALIZACIÓN GPS 630856 - 4643074 TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN c. 1908 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, litínicas, acídulas 2 Caudal (l/seg) 18 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
30
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00002 Cabreiroá Principal – OU/B/00016 Cabreiroá nº2
OU/B/00086 Cabreiroá 3 ESTADO Outorgado aproveitamento (3) Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Aguas de Cabreiroá, S.A. (3) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Ver ficha 054 relativa ao manancial
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
31
BALNEARIO DE REQUEIXO/AUGAS DE VILAZA
006
DATOS XERAIS
CONCELLO Monterrei Vila Termal CONTACTO Requeixo - Monterrei LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado (pechada) Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, litínicas, fluoradas, sulfuradas 1,4 Caudal (l/seg) 20 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
32
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros
INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Houbo unha planta de envasado, inactiva desde 1961.Quedan restos dos seus xardíns e instalacións, en estado de abandono. Os veciños acuden a abastecerse da auga que brota por unha billa de ferro. Imaxe obtida de www.laregion.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
33
34
1.2. Balnearios
CÓD. NOME CONCELLO TIPO
007 Balneario do Carballiño O Carballño Balneario
008 Balneario de Cortegada Cortegada Balneario
009 Balneario de Berán Leiro Balneario
010 Caldas de Partovia O Carballño Balneario
011 Balneario de Caldeliñas Verín Balneario
012 Augas de Fontenova Verín Balneario
013 Balneario de Bembibre Viana do Bolo Balneario
014 Balneario de Porteiro Xunqueira de Ambía Balneario
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
35
BALNEARIO DO CARBALLIÑO
007
DATOS XERAIS
CONCELLO O Carballiño Vila Termal CONTACTO Avda. do Balneario /sn
32500 O Carballiño 988 270 926 / 988 273 332 http://www.arrakis.es/~balnegal/gal/d_carballino.htm
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 1900 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Radiactivas, sulfuradas 12 Caudal (l/seg) 23 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
36
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante / Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00072 Xardín do Carballiño - OU/B/00085 Baños de Carballiño
Parque S1,S2,S3 ESTADO Outorgado aproveitamento (OU/B/00085) Outorgada declaración (OU/B/00072) Solicitado aprov. Solicitada decl. (Parque S1,S2,S3) TITULAR Alaidono Amaro Breno (OU/B/00072) -Covaqui, S.L. (OU/B/00085)
Concello de Carballiño (Parque S1,S2,S3) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME C-32-000698 Servizo Sanitario Gran Balneario de Carballiño VIXENCIA 17.11.2017 OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
37
BALNEARIO DE CORTEGADA
008
DATOS XERAIS
CONCELLO Cortegada Vila Termal CONTACTO Fundación Balneario de Cortegada
R/ Calle Otero Novas s/n 639 389 095
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN Balneario novo – pendente de apertura
1937: Balneario vello ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Sulfuradas, bicarbonatado-sódicas 0,5 - 2 Caudal (l/seg) 40-44 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
38
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME Balneario de Cortegada 1
Balneario de Cortegada 2 ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración (2) TITULAR Fundación Balneario de Cortegada (2) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS A apertura está pendente de completar o equipamento do balneario. Os datos de caudal e temperatura corresponden aos facilitados pola Fundación Balneario de Cortegada
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
39
BALNEARIO DE BERÁN
009
DATOS XERAIS
CONCELLO Leiro Vila Termal CONTACTO Caldelas – Berán - Leiro
988 488 000 (Concello de Leiro) www.concellodeleiro.com info@concellodeleiro.com
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN Pendente de apertura ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Sulfurado-sódicas, bicarbonatadas, cloruradas, cálcicas, silicatadas Caudal (l/seg) 28 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
40
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00031 Alumbramiento principal (Balneario de Berán) ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Entidade Menor de Berán REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS O novo balneario está xa construido e pendente de concurso de xestión para a súa explotación
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
41
CALDAS DE PARTOVIA
010
DATOS XERAIS
CONCELLO O Carballiño Vila Termal CONTACTO Lg. Las Caldas – Partovia 32515 Carballiño
988 273 057 balneario@balneariocaldasdepartovia.es
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN Década de 1840 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Radiactivas, sulfuradas 5,05 Caudal (l/seg) 34 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario Traumatoloxía e deporte Vida cotiá
42
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00005 Fuente del Prado - OU/B/00006 Fuente del Interior -
OU/B/00007 Fuente de los Baños ESTADO Outorgado aproveitamento (3) Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Garriga e Hijos, S.L. (3) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Tras a demolición do vello balneario, ten comezado xa o proceso de edificación dun novo. Imaxe obtida de balnegal.com
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
43
BALNEARIO DE CALDELIÑAS
011
DATOS XERAIS
CONCELLO Verín Vila Termal CONTACTO Caldeliñas - Verín
988 411 896 (Concello de Verín)
LOCALIZACIÓN GPS 630273 - 4646733 TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN Finais do século XIX ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, litínicas, fluoradas, salinas, alcalinas Caudal (l/seg) 23 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
44
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME Balneario Caldeliñas ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Verín REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Pechou as súas portas en 1960 e actualmente está en estado de ruína
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
45
AUGAS DE FONTENOVA
012
DATOS XERAIS
CONCELLO Verín Vila Termal CONTACTO Av de Sousas, 32600 Verín
988 410 087
LOCALIZACIÓN GPS 630300 - 4644336 TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN c. 1907 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, carbónicas, fluoradas, litínicas 2,7 Caudal (l/seg) 20 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
46
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00001 Fontenova Manantial Principal
Manantial nº2 – Manantial nº 11 ESTADO Outorgado aproveitamento (OU/B/00001) Outorgada declaración Solicitado aprov. (Manant nº.2 /Manant nº 11) Solicitada declaración TITULAR Aguas de Fontenova,S.A. (3) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS O balneario pechou en 1962 e a planta de envasado ten diminuído o seu ritmo de produción.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
47
BALNEARIO DE BEMBIBRE
013
DATOS XERAIS
CONCELLO Viana do Bolo Vila Termal CONTACTO Bembibre – Viana do Bolo
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN Finais do século XIX ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Alcalinas, bicarbonatado-sódicas, litínicas, fluoradas, lixeiramente
sulfuradas 0,2 Caudal (l/seg) 15 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
48
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS De propiedade particular, permanece pechado desde mediados do século XX
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
49
BALNEARIO DE PORTEIRO
014
DATOS XERAIS
CONCELLO Xunqueira de Ambia Vila Termal CONTACTO Porteiro – Xunqueira de Ambia
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 1941 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, fluoradas Caudal (l/seg) 12 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
50
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS As augas foron descubertas no século XIX. Nun primeiro momento as instalacións consistían nun pilón de capacidade para dez persoas. O balneario foi aberto posteriormente, en 1941, e pechou en 1968. Trátabase dun pequeño edificio rectangular de planta baixa con fonte e cabinas de baños. Hoxe está en ruínas.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
51
52
1.3. Novos Proxectos Termais
CÓD. NOME CONCELLO TIPO
015 Termas de Outariz Ourense Novo Proxecto Termal
016 Termas da Chavasqueira Ourense Novo Proxecto Termal
017 Piscina termal As Burgas Ourense Novo Proxecto Termal
018 Termas de Prexigueiro Ribadavia Novo Proxecto Termal
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
53
TERMAS DE OUTARIZ
015
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO Lugar de Outariz, s/n – 32001 Ourense
988.36.46.50 www.termasoutariz.com termasoutarizrecepcion@yahoo.es
LOCALIZACIÓN GPS 42.349624ºN 7.915006º O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 2008 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódica, fluorada, sulfurada 14 Caudal (l/seg) 60 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
54
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante / Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00077 Outariz - OU/B/00083 Outariz Nº1, Nº2 ESTADO Outorgado aproveitamento (OU/B/00083) Outorgada declaración (OU/B/00077) Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Ourense (2) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
55
TERMAS DA CHAVASQUEIRA
016
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO Mercado da Feira, s/n - 32005 Ourense
988 214 821 www.termaschavasqueira.com
LOCALIZACIÓN GPS 42.34744º N 7.87848º O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 2001 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, fluoradas, litínicas, sulfuradas 2 Caudal (l/seg) 60 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
56
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante / Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00070 Caldas do Bispo ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Ourense REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
57
PISCINA TERMAL AS BURGAS
017
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO Praza das Burgas, s/n
988388108 (Concellería de Termalismo de Ourense) termalismo@ourense.es
LOCALIZACIÓN GPS 42.33463º N 7.86517º O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 2010 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Alcalinas, bicarbonatado-sódicas, fluoradas, litínicas 10 Caudal (l/seg) 64 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
58
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00075.1 Burgas de Arriba - OU/B/00075.2 Burgas de Abaixo ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración (2) Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Ourense REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS A temperatura de baño é de entre 37 e 38 graos Ver ficha 046 correspondente ás fontes
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
59
TERMAS DE PREXIGUEIRO
018
DATOS XERAIS
CONCELLO Ribadavia Vila Termal CONTACTO Lugar de Prexigueiro
32418 Ribadavia (Ourense) 988 47 09 50 http://www.termasprexigueiro.com termasprexigueiro@yahoo.es
LOCALIZACIÓN GPS 42.253585 N 8.167484 O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 2010 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbontadado-sódicas, sulfuradas 2 Caudal (l/seg) 41 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
60
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME Prexigueiro ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Ternas de Prexigueiro, S.L. REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
61
62
1.4. Casas de Baños
CÓD. NOME CONCELLO TIPO
019 Baños do Monte Cortegada Casa de Baños
020 Baños de Outeiro Ourense Casa de Baños
021 Baños de Mende Ourense Casa de Baños
022 A Moderna Casa de Baños Ourense Casa de Baños
023 Caldas de Santiago Ourense Casa de Baños
024 Fonte Bañiño Xunqueira de Ambía Casa de Baños
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
63
BAÑOS DO MONTE
019
DATOS XERAIS
CONCELLO Cortegada Vila Termal CONTACTO Rúa Otero Novas nº 1, 32200
www.cortegada.es 988 483 001 / 606 708 891 concello.cortegada@eidolocal.es
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Sulfurado, bicarbonatado-sódicas 0,5 Caudal (l/seg) 36 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
64
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
65
BAÑOS DE OUTEIRO
020
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO R/Baixada do Outeiro 32005 Ourense
988 388 100 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS Último terzo do século XIX TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Alcalinas, bicarbonatado-sódicas, fluoradas, litínicas 0,25 Caudal (l/seg) 39 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
66
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00073 (Baños de Outeiro) ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Comunidad de herederos de Emilio Santamaría Vilariño REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
67
BAÑOS DE MENDE
021
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO A Lonia - Ourense
988 388 100 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN Mediados do século XIX ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Alcalinas, bicarbonatado-sódicas, fluoradas, litínicas, silicatadas,
lixeiramente sulfurosas 3 Caudal (l/seg) 28 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
68
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Imaxe tomada de As Augas Minerais en Galicia, hoxe é de uso privado.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
69
A MODERNA
022
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO 988 388 100 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, fluoradas, litínicas, silicatadas 2 Caudal (l/seg) 49 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
70
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Imaxe da esquerda tomada de http://ourensenotempo.blogspot.com.es A casa de baños non se conserva, as imaxes corresponden a edificación que existiu no seu momento
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
71
BALNEARIO CALDAS DE SANTIAGO
023
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO Canedo - Ourense
988 388 100 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN Último terzo do século XIX ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Alcalinas, silicatadas, sulfhídricas 0,20 Caudal (l/seg) 39 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
72
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Existiu unha casa de baños, pero na actualidade non se conserva
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
73
FONTE BAÑIÑO
024
DATOS XERAIS
CONCELLO Xunqueira de Ambia Vila Termal CONTACTO Corvo (Vilariño) – Xunqueira de Ambia
988436069 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, fluoradas 0,5 Caudal (l/seg) 23 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
74
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Imaxe tomada de Guía de Balnearios e Fontes de Galicia As instalacións consistían nunha pequena construción na que estaban o manancial e tres pías para baño. Hoxe en día quedan ruínas, aínda que houbo proxectos de recuperación.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
75
76
1.5. Pozas
CÓD. NOME CONCELLO TIPO
025 Baños de Bande Bande Poza
026 Área termal de Barbantes Cenlle Poza
027 Pozas de Outariz Ourense Poza
028 Pozas da Chavasqueira Ourense Poza
029 Burga do Muíño Ourense Poza
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
77
BAÑOS DE BANDE
025
DATOS XERAIS
CONCELLO Bande Vila Termal CONTACTO Baños de Bande
988 443 001 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 2009 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, fluoradas, litínicas 14 Caudal (l/seg) 46 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
78
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS O uso das augas remóntase aos romanos
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
79
ÁREA TERMAL DE BARBANTES
026
DATOS XERAIS
CONCELLO Cenlle Vila Termal CONTACTO Barbantes Estación – Cenlle
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novos proxecto termal Balneario Hotel Balneario ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura ANO FUNDACIÓN 2013 USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Caudal (l/seg) Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
80
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME Os Penedos ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Cenlle REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
81
POZAS DE OUTARIZ
027
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO Outariz – Canedo – Ourense
988 388 100 (Concello de Ourense)
LOCALIZACIÓN GPS 42.34817º N 7.91240º O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura ANO FUNDACIÓN 2006 USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatadas, alcalinas, fluoradas, silicatadas. 14 Caudal (l/seg) 60 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
82
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00077 OUTARIZ - OU/B/00083 OUTARIZ Nº1, Nº2 ESTADO Outorgado aproveitamento (OU/B/00083) Outorgada declaración (OU/B/00077) Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Ourense (2) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
Consta de dúas partes, na superior están as "Pozas de Outariz" e na inferior as "Pozas de Canedo"
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
83
POZAS DA CHAVASQUEIRA
028
DATOS XERAIS
CONCELLO Vila Termal CONTACTO A Chavasqueira - Ourense
988 388 100 (Concello de Ourense)
LOCALIZACIÓN GPS 42.34744º N 7.87848º O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura ANO FUNDACIÓN 2001 USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, fluoradas, litínicas, sulfuradas 2 Caudal (l/seg) 60 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
84
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00070 Caldas do Bispo ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Ourense REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS A temperatura de baño é de 43 ºC Imaxe obtida de farodevigo.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
85
BURGA DO MUÍÑO
029
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO Quintela de Canedo
988 388 100 (Concello de Ourense)
LOCALIZACIÓN GPS 42.35165º N 7.90044º O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN 2006 ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, fluoradas, sulfuradas 20 Caudal (l/seg) 61 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
86
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME O Muíño Eiras Verdes ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Ourense REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
87
88
1.5. Mananciais / Fontes
CÓD. NOME CONCELLO TIPO
030 A Regueira A Rúa Manancial/Fonte
031 Caldas de Brués Boborás Manancial/Fonte
032 Fonte Ponterriza Boborás Manancial/Fonte
033 Fonte da Veiga Castro Caldelas Manancial/Fonte
034 Fonte da Ponte Castro Caldelas Manancial/Fonte
035 Fonte Piñeira Castro Caldelas Manancial/Fonte
036 Bañadoiro Cortegada Manancial/Fonte
037 Augas S. Pedro de Rocas Esgos Manancial/Fonte
038 Fonte de Montefurado Larouco Manancial/Fonte
039 Fonte Alto do Rodicio Maceda Manancial/Fonte
040 Fonte Rañoa Maside Manancial/Fonte
041 Fonte Manzos Maside Manancial/Fonte
042 Fonte Santas Augas Melón Manancial/Fonte
043 Fonte San Bieito Melón Manancial/Fonte
044 Fonte Cesures O Barco de Valdeorras Manancial/Fonte
045 Fonte de Xagoaza O Barco de Valdeorras Manancial/Fonte
046 Bañiño de Arcos O Carballiño Manancial/Fonte
047 As Burgas (B.de Arriba, B.de Abaixo e Fervedoiro) Ourense Manancial/Fonte
048 Fonte do Tinteiro Ourense Manancial/Fonte
049 Augas de Santa Lucía Ourense Manancial/Fonte
050 Fonte de Quintas Punxín Manancial/Fonte
051 Bañiño de Quintas Punxín Manancial/Fonte
052 Fonte do Lavadoiro Punxín Manancial/Fonte
053 Poza dos Terreos Ribadavia Manancial/Fonte
054 Auga de Sousas Verín Manancial/Fonte
055 Manancial de Cabreiroá Verín Manancial/Fonte
056 Fonte do Sapo Verín Manancial/Fonte
057 Fonte de Abaixo Viana do Bolo Manancial/Fonte
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
89
A REGUEIRA
030
DATOS XERAIS
CONCELLO A Rúa Vila Termal CONTACTO A Rúa
988 310 116 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,02 Caudal (l/seg) 13 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
90
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Aínda que se constatou durante o traballo de campo a existencia de dúas fontes neste concello, non se pudo averiguar se algunha delas é a fonte minero medicinal de A Regueira (ver anexos 12 e 13).
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
91
CALDAS DE BRUÉS
031
DATOS XERAIS
CONCELLO Boborás Vila Termal CONTACTO Brués (San Fiz) -Lugar de A Teixeira - 32521 Boborás
988 402 008 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS N 42º 26.561´ O 008º 09.463´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Sulfurado-sódicas, bicarbonatadas, fluoradas 4 Caudal (l/seg) 27 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
92
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS En verán ten afluencia de visitas.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
93
FONTE PONTERRIZA
032
DATOS XERAIS
CONCELLO Boborás Vila Termal CONTACTO Lugar de Ponterriza - Moldes (San Mamede)
988 402 008 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 25.261´ O 008º 07.135´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Sulfuradas, fluoradas 0, 03 Caudal (l/seg) 16 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
94
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
95
FONTE DA VEIGA
033
DATOS XERAIS
CONCELLO Castro Caldelas Vila Termal CONTACTO Sas de Penelas – Castro Caldelas
988 203 000 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42 21.878´O 007º 21.592´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,33 Caudal (l/seg) 14 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
96
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
97
FONTE DA PONTE
034
DATOS XERAIS
CONCELLO Castro Caldelas Vila Termal CONTACTO Sas de Penelas – Castro Caldelas
988 203 000 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 22.450´- O OO7º 24.367´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO C 0,33 Caudal (l/seg) 10 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
98
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia OBSERVACIÓNS Segundo informan os veciños antes esta auga empregábase para lavar, pero desde hai 2 ou 3 anos debido á construción dunha nova central, xa non é accesible.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
99
FONTE PIÑEIRA
035
DATOS XERAIS
CONCELLO Castro Caldelas Vila Termal CONTACTO O Burgo – Castro Caldelas
988 203 000 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 21.536´O - O O7º 24.029´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,01 Caudal (l/seg) 12 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
100
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
101
BAÑADOIRO
036
DATOS XERAIS
CONCELLO Cortegada Vila Termal CONTACTO Vilanova da Barca - Cortegada
988 483 001 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS N 42º 12.060´ O 008º 10.469´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,25 Caudal (l/seg) 17 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
102
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
103
AUGAS S.PEDRO DE ROCAS
037
DATOS XERAIS
CONCELLO Esgos Vila Termal CONTACTO Rocas – Esgos
988 29 00 00 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 20.460 ´O OO7º 42.992´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,25 Caudal (l/seg) 10 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
104
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Imaxes tomadas de www.turgalicia.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
105
FONTE DE MONTEFURADO
038
DATOS XERAIS
CONCELLO Larouco Vila Termal CONTACTO Seadur - Larouco
88 34 80 02 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,50 Caudal (l/seg) 12 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
106
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Non se conseguiu localizar esta fonte durante o traballo de campo (ver anexos 12 e 13).
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
107
FONTE ALTO DO RODICIO
039
DATOS XERAIS
CONCELLO Maceda Vila Termal CONTACTO Alto do Rodicio - Maceda
988 463 001 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 18.027´ O OO7º 36.228´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,05 Caudal (l/seg) 10 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
108
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
109
FONTE RAÑOA
040
DATOS XERAIS
CONCELLO Maside Vila Termal CONTACTO Lugar de Maside 32570 Maside
988 28 89 52 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS 42º 25.041´ O 008º 01.209´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Sulfuradas, alcalinas, fluoradas, boricatadas 0,10 Caudal (l/seg) 20 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
110
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME A Rañoa ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Maside REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Hoxe en día forma parte do Parque de A Rañoa, dotada de zona de esparcimento, piscinas e árbores. Antigamente o pilón de cantería permitía que tomasen o baño simultáneamente ata 12 persoas
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
111
FONTE MANZÓS
041
DATOS XERAIS
CONCELLO Maside Vila Termal CONTACTO Manzós – Louredo- Maside
988 28 89 52 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42 º 25.789´ - O 007º 58.594´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,20 Caudal (l/seg) 17 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
112
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
113
FONTE SANTAS AUGAS
042
DATOS XERAIS
CONCELLO Melón Vila Termal CONTACTO Lugar de O Retiro
988 481 620 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS N 42º 14.000´ O 008º 13.825´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,25 Caudal (l/seg) 10 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
114
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
115
FONTE SAN BIEITO
043
DATOS XERAIS
CONCELLO Melón Vila Termal CONTACTO Calvo Sotelo 1
988 481620 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 14.013´ O 008º 13.755 TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,04 Caudal (l/seg) 11 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
116
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
117
FONTE CESURES
044
DATOS XERAIS
CONCELLO O Barco de Valdeorras Vila Termal CONTACTO Cesures- O Barco de Valdeorras
988 320 202 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 24.051´ O 007º 00.954´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0, 14 Caudal (l/seg) 10 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
118
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
119
FONTE XAGOAZA
045
DATOS XERAIS
CONCELLO O Barco de Valdeorras Vila Termal CONTACTO Seadur - O Barco de Valdeorras
988 320 202 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0, 01 Caudal (l/seg) 12 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
120
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Non se conseguiu localizar esta fonte durante o traballo de campo (ver anexos 12 e 13).
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
121
BAÑIÑO DE ARCOS
046
DATOS XERAIS
CONCELLO O Carballiño Vila Termal CONTACTO Arcos – O Carballiño
988 53 00 07 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS N 42º 26.672´ O 008º 04.382´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Sulfuradas, bicarbonatadas, fluoradas 0,03 Caudal (l/seg) 20 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
122
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME O Baniño ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR María Amparo Quiroga Quiroga REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS En 1997 a primeira escola taller municipal acometeu a construcción dun tellado e un pequeño estanque de recollida de augas do manancial e creou un área de recreo no entorno. No último ano detectaronse vertidos no río Arenteiro ao seu paso por Arcos, procedentes dunha fosa séptica.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
123
AS BURGAS (B. DE ARRIBA, B. DE ABAIXO E FERVEDOIRO)
047
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO Praza das Burgas, s/n
988388108 (Concellería de Termalismo de Ourense) termalismo@ourense.es
LOCALIZACIÓN GPS 42.334822 N -7.8650107 O TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN Segunda metade do século XVII (Burga de Arriba)
Mediados do sécudo XIX (Burga de Abaixo) ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Alcalinas, bicarbonatado-sódicas, fluoradas, litínicas 10 Caudal (l/seg) 64 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
124
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00075.1 Burgas de Arriba - OU/B/00075.2 Burgas de Abaixo ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración (2) Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Ourense REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Na ficha 017 expónse o caso da Piscina Termal
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
125
FONTE DO TINTEIRO
048
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO 988 388 100 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, fluoradas, sulfuradas 0,02 Caudal (l/seg) 43 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
126
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME O Tinteiro ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Ourense REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Fonte termal a carón do río recentemente rehabilitada
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
127
AUGAS DE SANTA LUCÍA
049
DATOS XERAIS
CONCELLO Ourense Vila Termal CONTACTO Reza - Ourense
988 388 100 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 19.059´O 007º 50.775´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,02 Caudal (l/seg) 29 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
128
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
129
FONTE DE QUINTAS
050
DATOS XERAIS
CONCELLO Punxín Vila Termal CONTACTO Quintas-Punxin
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 22.181´ O 007º 59.837´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,04 Caudal (l/seg) 17 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
130
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Ao parecer a fonte foi tapada durante traballos de asfaltado.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
131
BAÑIÑO DE QUINTAS
051
DATOS XERAIS
CONCELLO Punxín Vila Termal CONTACTO Quintas-Punxín. LOCALIZACIÓN GPS N 42º 22.210´ O OO7º 59.825´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,33 Caudal (l/seg) 22 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
132
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME O Baniño ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Concello de Punxín REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Houbo un proxecto de construción dun enclave termal pero quedou paralizado.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
133
FONTE DO LAVADOIRO
052
DATOS XERAIS
CONCELLO Punxín Vila Termal CONTACTO Quintas-Punxin LOCALIZACIÓN GPS N 42º 22.132´ O 007º 59.815 TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 2,00 Caudal (l/seg) 23 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
134
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
135
POZA DOS TERREOS
053
DATOS XERAIS
CONCELLO Ribadavia Vila Termal CONTACTO Francelos - Ribadavia
988 47 61 87 (Concello) LOCALIZACIÓN GPS N 42º 16.673´ - O 008º 09.080´ TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,01 Caudal (l/seg) 17 Temperatura de surxencia (ºC) TIPO INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
136
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Recurso difícil de localziar e sen sinalización. É necesario atravesar unha vía de tren
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
137
AUGA DE SOUSAS
054
DATOS XERAIS
CONCELLO Verín Vila Termal CONTACTO Sousas - Verín
Euroinversiones Aguas de Sousas s.l.u. 988 510 304 info@aguasdesousas.com
LOCALIZACIÓN GPS 630946 - 464438 TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, litínicas, fluoradas 7,5 Caudal (l/seg) 20 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
138
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00003 Sousas - OU/B/00055 Sousas II ESTADO Outorgado aproveitamento (2) Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Euroinversiones Augas de Sousas, S.L.U. (2) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
139
MANANCIAL DE CABREIROÁ
055
DATOS XERAIS
CONCELLO Verín Vila Termal CONTACTO Acceso Balneario de Cabreiroa - Cabreiroá – 32600 Verín
988 590 015 http://cabreiroa.es info@aguasdecabreiroa.com
LOCALIZACIÓN GPS 630856 - 4643074 TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN Comezos do século XX ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO Bicarbonatado-sódicas, litínicas, acídulas 2 Caudal (l/seg) 18 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
140
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante/Bar Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME OU/B/00002 Cabreiroá Principal – OU/B/00016 Cabreiroá nº2
OU/B/00086 Cabreiroá 3 ESTADO Outorgado aproveitamento (3) Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR Aguas de Cabreiroá, S.A. (3) REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS Ver ficha 005 relativa ao hotel balneario
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
141
FONTE DO SAPO
056
DATOS XERAIS
CONCELLO Verín Vila Termal CONTACTO Basela - Verín
988 41 18 96 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS 631618 - 4645669 TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,02 Caudal (l/seg) 16 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía Caudal (l/seg) Temperatura de surxencia (ºC) APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
142
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
143
FONTE DE ABAIXO
057
DATOS XERAIS
CONCELLO Viana do Bolo Vila Termal CONTACTO Bembibre – Viana do Bolo
988 340 120 (Concello)
LOCALIZACIÓN GPS N 42º 10.885´ - O 007º 06.797 TIPO Manancial/Fonte Poza Casa de baños Novo proxecto termal Balneario Hotel Balneario ANO FUNDACIÓN ACTIVIDADE Activo Inactivo Pendente de apertura USOS INDUSTRIAIS Cosmético Enerxético Planta de envasado Outros ASOCIACIÓNS Balnearios de Galicia Balnearios de España AUGAS TIPO 0,07 Caudal (l/seg) 10 Temperatura de surxencia (ºC) INDICACIÓNS Cardioloxía e deporte Dermatoloxía Hepato-dixestivas Neuroloxía Pediatría Renais e urinarias Respiratorias Reumatoloxía Traumatoloxía e deporte Vida cotiá Xeriatría Xinecoloxía APLICACIÓNS Algaterapia Asento térmico Baño Cabina de xeo Chorros Ducha Electroterapia Fisioterapia/Rehabilitación Inxesta Inhalacións/Pulverizacións Maniluvios/Pediluvios Masaxe/Masoterapia Peloides/ Parafangos Piscina termal Presoterapia Sauna Termoterapia Terrarium Ultratone Vaporario
144
TURISMO CATEGORÍA ALOXAMENTO * ** *** **** ***** CAPACIDADE ALOXAMENTO Cuartos Prazas INSCRICIÓN REAT Si Non CALIDADE Q SERVIZOS Actividades no entorno Aluguer de material deportivo Golf Instalacións deportivas Piscina Restaurante Reunións/Congresos Vodas / Eventos Xardíns Ximnasio PROGRAMAS Enfermos crónicos Empresa Enolóxico Estética Familiar Gastronómico Parella Peregrinos Saúde/Relaxación Senior Xóvenes Outros TERMALISMO SOCIAL Imserso Deputación Xunta Outros INVENTARIO DE AUGAS MINERO.MEDICINAIS E TERMAIS (D.X. ENERXÍA E MINAS) NÚMERO - NOME ESTADO Outorgado aproveitamento Outorgada declaración Solicitado aproveitamento Solicitada declaración TITULAR REXISTRO DE CENTROS, SERVIZOS E ESTABLECEMENTOS SANITARIOS NÚMERO - NOME VIXENCIA OFERTA ASISTENCIAL Enfermería xeral Fisioterapia Hidroloxía Medicina xeral / de familia OBSERVACIÓNS
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
145
146
2. INVENTARIO DE RECURSOS NATURAIS, CULTURAIS E TURÍSTICOS
COMPLEMENTARIOS
O Patrimonio Balneario precisa de recursos complementarios para a creación de produto. Un dos
esforzos deste Plan pasará por propoñer novos produtos turísticos sustentados no valor
diferencial das augas termais e combinalos con outros recursos naturais, culturais ou inmateriais.
Para poder levar ese proceso de proposta e deseño é imprescindible analizar con que atractivos
conta a provincia, así como coñecer a oferta turística existente no territorio. Para iso, inclúese
neste punto unha relación dos seguintes tipos de recursos:
2.1. Espazos Naturais de Interese
2.2. Bens de Interese Cultural
2.3. Camiño de Santiago
2.4. Outras rutas culturais e de peregrinación
2.5. Sendeirismo
2.6. Museos e Centros de Interpretación
2.7. Festas de Interese Turístico, feiras e mercados
2.8. Actividades deportivas e recreativas
- Catamaráns
- Golf
- Hípica
- Centros BTT
2.9. Oferta turística
₋ Aloxamentos
₋ Spas
₋ Restauración e bares
₋ Empresas de Turismo Activo
₋ Servizos Culturais: Rutas e Visitas
₋ Q calidade
Deste modo, chegarase a ter unha visión global da realidade natural, cultural e turística de
Ourense e poderase abordar a creación de produto con unha visión global e innovadora.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
147
2.1. Espazos Naturais de Interese
O coñecemento dos espazos naturais presentes nun territorio, especialmente daqueles
recoñecidos por unha figura de protección, é clave desde tres puntos de vista: medioambiental,
urbanístico e turístico. Co fin de recompilar todos os atractivos naturais da provincia de Ourense,
analizáronse as seguintes fontes de información:
Rede Galega de Espazos Protexidos
Áreas protexidas por instrumentos internacionais
Sitios clasificados por Turgalicia como “sitios naturais de interese turístico”.
Rede Galega de Espazos Protexidos
A Rede Galega de Espazos Protexidos, desenvolvida no marco da Lei 9/2001 clasifica no seu
artigo 9 os bens e valores a protexer nas seguintes categorías: reserva natural, parque nacional,
parque natural, monumento natural, humedal protexido, paisaxe protexida, zona de especial
protección dos valores naturais, espazo natural de interese local e espazo privado de interese
natural. Neste mesmo artigo especifica que nun espazo natural poden coexistir distintas
categorías de protección se así o esixen as características do mesmo.
Cabe sinalar que no artigo 16, defínese o concepto de zona de especial protección dos valores
naturais, indicando que nesta categoría “incluiranse tamén as zonas especiais de conservación
que conforman a Rede Natura 2000, creada ao amparo das directivas CEE 79/409 e 92/43, e que
non posúan outra figura de protección das contempladas na presente lei”. Por ese motivo, non se
realiza neste inventario unha alusión específica á Rede Natura.
En concreto, e a partir da análise da información dispoñible no Instituto Galego de Estatística,
identificáronse os seguintes elementos protexidos na provincia de Ourense.
148
Elementos da Rede Galega de Espazos Protexidos na provincia de Ourense
NOME CONCELLO HECTÁREAS
PARQUES NATURAIS
Baixa Limia-Serra do Xurés Bande, Lobeira, Entrimo, Lobios, Muiños e Calvos de Randín
29345
O Invernadeiro Vilariño de Conso 5722
Serra da Enciña da Lastra Rubiá 3152
MONUMENTOS NATURAIS
O Souto de Rozabales Manzaneda 2
A Carballa da Rocha Rairiz de Veiga 1
A Pena Corneira Leiro, Carballeda de Avia e Avión 998
PAISAXES PROTEXIDAS
Val do río Navea Pobra de Trives e San Xoán de Rio 691
ZONAS DE ESPECIAL PROTECCIÓN DOS VALORES NATURAIS (ZEPVN)
A Limia Porqueira, Rairiz de Veiga, Sandiás, Sarreaus, Trasmiras, Vilar de Barrio, Vilar de Santos, Xinzo de Limia e Xunqueira de Ambia
6939
Baixa Limia Quintela de Leirado, Verea, Bande, Lobeira, Entrimo, Lobios, Muíños, Calvos de Randín e Padrenda
33920
Bidueiral de Montederramo Montederramo e Vilar de Barrio 1984
Canón do Sil Pantón, Sober, Nogueira de Ramuín e Parada de Sil
5914 *
Macizo Central O Bolo, Chandrexa de Queixa, Laza, Manzaneda, A Pobra de Trives, Viana do Bolo, Vilariño de Conso, Quiroga, Larouco. Montederramo e Castrelo do Val
45829
Pena Maseira A Gudiña e A Mezquita 5715
Pena Trevinca Carballeda de Valdeorras, A Veiga, Viana do Bolo, Manzaneda e O Bolo
24894
Pena Veidosa Carballedo e San Cristovo de Cea 2321 *
Río Támega Verín, Castrelo do Val, Laza, Oímbra e Monterrei 630
Serra da Enciña da Lastra Rubiá 1742
Serra do Candán Forcarei, Lalín, Silleda, Beariz e O Irixo 10699 *
Serra do Cando Cerdedo, Cotobade, Forcarei, A Lama e Beariz 5458 (2)
Veiga de Ponteliñarea Rairiz de Veiga e A Porqueira 160
ESPAZOS NATURAIS DE INTERESE LOCAL **
Voutureira San Cibrao das Viñas 184
Puzo do Lago Maside 31
* Suma total da superficie protexida, incluíndo hectáreas noutras provincias ou países
** Non incluídos dentro da Rede Galega de Espazos Protexidos
Fonte: Elaboración propia a partir de Instituto Galego de Estatística
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
149
Áreas protexidas por instrumentos internacionais
De acordo co artigo 49 da lei 42/2007, de 13 de decembro, do Patrimonio Natural e da
Biodiversidade, “terán a consideración de áreas protexidas por instrumentos internacionais todos
aqueles espazos naturais que sexan formalmente designados de conformidade con disposto nos
Convenios e Acordos internacionais dos que sexa parte España”.
Dentro do conxunto de tipos de áreas que cita nese mesmo artigo, en Galicia é posible atopar
humidais de Importancia Internacional, Areas Mariñas Protexidas do Convenio OSPAR e Reservas
da Biosfera.
En concreto, na provincia de Ourense foron identificados dúas reservas da biosfera.
Áreas protexidas por instrumentos internacionais na provincia de Ourense
NOME CONCELLO HECTÁREAS
RESERVAS DA BIOSFERA
Área de Allariz Allariz, A Bola, Rairiz de Veiga e Vilar de Santos 21.842
Gerês-Xurés
Lobios, Entrimo, Muiños, Lobeira, Calvos de Randín, Bande, Melgaço, Arcos de Valdevez, Ponte da Barca, Terras de Bouro e Montalegre 267.958*
*Suma total da superficie protexida, incluíndo hectáreas noutras provincias ou países
Fonte: Elaboración propia a partir de www.areadeallariz.com e www.reservabiosferageresxures.com
150
Sitios naturais de interese turístico
A pesares de non estar recollidos en ningún dos listados anteriores, teñen un especial atractivo
para o visitante, por iso Turgalicia os recolle na súa web.
Sitios naturais de interese turístico na provincia de Ourense
NOME CONCELLO
Lagoa da Serpe A Veiga
Lagoa de Ocelo A Veiga
Fonte: Elaboración propia a partir de Turgalicia
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
151
2.2. Bens de Interese Cultural
En virtude do artigo 1 da lei 8/1995, de 30 de outubro, de Patrimonio Cultural da Comunidade
Autónoma de Galicia, “o patrimonio cultural de Galicia está constituído por tódolos bens materiais
e inmateriais que, polo seu recoñecido valor propio, haxan de ser considerados como de interese
relevante para a permanencia e identidade da cultura galega a través do tempo”.
Por conseguinte, tanto para garantir a súa preservación como para deseñar produtos e
experiencias turísticas, faise necesario neste Diagnóstico coñecer aqueles elementos que gozan
deste recoñecemento.
A tal fin inclúese como punto de partida o listado de elementos catalogados como Bens de
Interese Cultural, coas súas correspondentes localizacións, clasificacións, disposicións legais e
data das mesmas.
Bens de Interese Cultural na provincia de Ourense
CONCELLO BIC CLASIFICACIÓN DISPOSICIÓN
LEGAL
DATA
DISPOSICIÓN
Allariz Igrexa de San Martiño de Pazó Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Allariz Igrexa de Santa Mariña de Augas Santas Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Allariz igrexa de Santiago Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Allariz Basílica da Asunción ("Forno da Santa")e castro
de Armea en Santa Mariña de Augas Santas
Conxunto
monumental
histórico-artístico
Decreto
1281/1963
16 de maio de
1963
Allariz
Seguintes zonas da vila: 1ª- Igrexa de
Santiago e toda a zona que comprende
as prazas e rúas que a rodean, 2ª-
Igrexa de San Estevo co seu atrio e as
rúas que o rodean, 3ª Convento Santa
Clara, Santuario de San Bieito e Campo
da Barreira, 4ª- Igrexa de San Pedro,
praza Juan Bosco e as súas entradas,
5ª- Rúa Xardín (antiga muralla
medieval), 6ª- Zona que comprende as
casas e balcón de Amoeiro, 7ª- Ponte e
Igrexa ( Santa María) de Vilanova co seu
alcance da vista sobre o río, 8ª- Acea
Rica, Paseo de Arnado e Alameda
Conxunto
histórico-artístico
Decreto
1319/1971
20 de maio de
1971
Allariz Igrexa de San Martiño de Pazó Contorno Decreto
41/1998
30 de xaneiro
de 1998
152
CONCELLO BIC CLASIFICACIÓN DISPOSICIÓN
LEGAL
DATA
DISPOSICIÓN
Bande Igrexa de Santa Comba o San Torcuato de
Bande
Monumento
nacional Real Orden
11 de agosto
de 1921
Bande / Lobeira Ponte romana "Ponte Pedriña" Monumento
histórico-artístico Decreto
31 de maio de
1944
Baños de
Molgas Capela de Santa Eufemia de Ambía
Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Barco de
Valdeorras, O Fortaleza do Castro Monumento Decreto
22 de abril de
1949
Boborás Igrexa de San Mamede de Moldes Monumento
histórico-artístico Decreto
5 de abril de
1946
Boborás Igrexa de San Xulián de Astureses Monumento
histórico-artístico Decreto
29 de marzo de
1946
Boborás Pobo dos Pazos de Arenteiro
Conxunto
histórico -
artístico
Decreto
2639/1973
17 de agosto
de 1973
Boborás Muíño de San Mamede de Moldes Monumento
histórico-artístico Orden
30 de
novembro de
1976
Bolo, O
/Manzaneda Santuario da Nosa Señora das Ermidas Monumento
Decreto
75/2006
20 de abril de
2006
Carballeda de
Avia Torre Nova Monumento Decreto
22 de abril de
1949
Carballiño, O Templo de Vera Cruz Monumento
histórico-artístico
Decreto
285/1995
5 de outubro de
1995
Cartelle Fortaleza de Sande Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Castro Caldelas Fortaleza de Castro Caldelas Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Castro Caldelas Núcleo antigo da Vila Conxunto
histórico
Decreto
30/1998
2 de xaneiro de
1998
Celanova Fortaleza de Vilanova Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Celanova Mosteiro de Celanova Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Celanova Casa de Curros, na que naceu o poeta
Manuel Curros Enríquez
Monumento
histórico-artístico orden
25 de febreiro
de 1976
Celanova Capela de San Miguel Monumento
nacional Real Orden
12 de abril de
1923
Cualedro Castro de Seceda Monumento Decreto
58/2011
10 de marzo de
2011
Esgos Igrexa de San Pedro de Rocas Contorno Decreto
49/1999
18 de febreiro
de 1999
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
153
CONCELLO BIC CLASIFICACIÓN DISPOSICIÓN
LEGAL
DATA
DISPOSICIÓN
Esgos Igrexa de San Pedro de Rocas
Monumento
arquitectónico-
artístico
Real Orden 20 de setembro
de 1923
Leiro Mosteiro de San Clodio e a súa ponte medieval Contorno decreto
24/2001
25 de xaneiro
de 2001
Leiro Mosteiro de San Clodio e a súa ponte medieval Monumento
histórico-artístico
Real Decreto
1198/1981
8 de maio de
1981
Lobeira Mámoa nº1 da Serra das Motas Zona
arqueolóxica
Artigo 40º.2
da Lei
16/1985 do
patrimonio
histórico
español
Resolución da
Dirección
Xeral de
Patrimonio
Cultural
25 de xuño de
1985
15 de marzo de
2011
Maceda Fortaleza de Maceda Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Manzaneda Fortaleza de Manzaneda Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Melón Mosteiro de Melón Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Merca, A Igrexa de San Pedro da Mezquita Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Montederramo Mosteiro de Montederramo Monumento
histórico-artístico Decreto
16 de marzo de
1951
Monterrei Castelo de Monterrei Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Muíños Torre de defensa Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Nogueira de
Ramuín Mosteiro de San Estevo de Ribas de Sil
Monumento
nacional Real Orden
12 de abril de
1923
Ourense Catedral de San Martiño Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Ourense Igrexa de San Francisco Monumento
histórico-artístico Decreto
16 de febreiro
de 1951
Ourense Pazo Episcopal Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Ourense Conxunto das fontes termais das Burgas Sitio Histórico Decreto
17/2007
8 de febreiro de
2007
Ourense Pazo dos Oca-Valladares (Liceo ) Monumento Decreto
222/2002
20 de xuño de
2002
154
CONCELLO BIC CLASIFICACIÓN DISPOSICIÓN
LEGAL
DATA
DISPOSICIÓN
Ourense Casco antigo da cidade
Conxunto
histórico -
artístico
Decreto
2505/1975
12 de setembro
de 1975
Ourense Cemiterio San Francisco Monumento Decreto
31/2000
11 de febreiro
de 2000
Ourense Museo Arqueolóxico Monumento
histórico-artístico
Decreto
474/4962
1 de marzo de
1962
Ourense Conxunto formado pola Ponte Vella e a capela da
Nosa Señora dos Remedios Decreto 647/1961
6 de abril de
1961
Ourense Claustro do convento de San Francisco Monumento
histórico-artístico Real Orden
20 de setembro
de 1923
Parada de Sil Mosteiro de Santa Cristina en Ribas de Sil Monumento Decreto
78/2009
2 de abril de
2009
Pereiro de
Aguiar Torre en Pereiro de Aguiar Monumento Decreto
22 de abril de
1949
Peroxa, A Castelo de Cinconogueiras Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Peroxa, A Castelo de Fontearcada Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Peroxa, A Castelo de Peroxa (A) Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Pobra de Trives,
A Ponte de Bibei
Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Porqueira Torre de Fiberda Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Rairiz de Veiga Castelo de Saínza Monumento Decreto 23 de abril de
1949
Ribadavia Convento de Santo Domingo de Ribadavia Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Ribadavia Igrexa de San Xes de Francelos Monumento
histórico-artístico Decreto
20 de abril de
1951
Ribadavia Vila de Ribadavia
Conxunto
monumental e
artístico
Decreto 17 de outubro
de 1947
San Cristovo de
Cea
Mosteiro de Oseira: igrexa, sala capitular e
claustro gótico
Monumento
nacional Real Orden
12 de abril de
1923
Sandiás Fortaleza de Sandiás Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Sarreaus/Vilar
de
Barrio/Xunqueira
de Ambía
pedra Alta de Cortegada ou Pedra Grande Ambía Zona arqueolóxica
Artigo 40º.2 da
Lei 16/1985 do
patrimonio
histórico español
Resolución da
Dirección Xeral
de Patrimonio
Cultural
25 de xuño de
1985
15 de marzo de
2011
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
155
CONCELLO BIC CLASIFICACIÓN DISPOSICIÓN
LEGAL
DATA
DISPOSICIÓN
Taboadela Torre de Toran Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Verea Mota Grande nº 1 Zona
arqueolóxica
Artigo 40º.2 da
Lei 16/1985 do
patrimonio
histórico
español
Resolución da
Dirección Xeral
de Patrimonio
Cultural
25 de xuño de
1985
15 de marzo de
2011
Viana do Bolo Torre da homenaxe Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Vilar de
Barrio/Xunqueira
de
Ambía/Sarreaus
pedra Alta de Cortegada ou Pedra Grande Ambía Zona
arqueolóxica
Artigo 40º.2 da
Lei 16/1985 do
patrimonio
histórico
español
Resolución da
Dirección Xeral
de Patrimonio
Cultural
25 de xuño de
1985
15 de marzo de
2011
Xinzo de Limia Fortaleza da Pena Monumento Decreto 22 de abril de
1949
Xunqueira de
Ambía Igrexa ex-colexiata de Santa María
Monumento
histórico-artístico Decreto
3 de xuño de
1931
Xunqueira de
Ambía/Vilar de
Barrio/Sarreaus
pedra Alta de Cortegada ou Pedra Grande Ambía Zona
arqueolóxica
Artigo 40º.2 da
Lei 16/1985 do
patrimonio
histórico
español
Resolución da
Dirección Xeral
de Patrimonio
Cultural
25 de xuño de
1985
15 de marzo de
2011
Xunqueira de
Espadañedo Igrexa de Santa María Contorno
Decreto
28/1998
22 de xaneiro
de 1998
Xunqueira de
Espadañedo Igrexa de Santa María
Monumento
histórico-artístico
Real Decreto
3049/1980
12 de
decembro de
1980
Fonte: Elaboración propia a partir de Dirección Xeral do Patrimonio Cultural
156
2.3. Camiño de Santiago
Dous son as rutas de pregrinación a Santiago que atravesan a provincia de Ourense O Camiño
do Sueste ou Vía da Prata e o Camiño de Inverno. Aínda que o seu grao de desenvolvemento e
recoñecemento é diferente, constitúen un patrimonio a ter en conta no futuro turístico da
provincia ourensá.
O camiño do sueste entra en Galicia por A Mezquita, pasa por Ourense e diríxese a Santiago;
sendo por tanto, o camiño xacobeo de maior percorrido en territorio galego.
A ruta presenta dous itinerarios desde A Gudiña ata a cidade de Ourense: a Verea Sur que
transcorre por Laza e a que vai polo val de Monterrei ata Verín. Estas dúas alternativas figuran
recollidas no seguinte mapa.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
157
A continuación amósanse os albergues de peregrinos que se atopan na parte ourensá do
Camiño do Sueste.
Albergues de peregrinos no Camiño do Sueste ao seu paso por Ourense
CONCELLO ALBERGUE PRAZAS
A Gudiña Albergue da Gudiña 24
Laza Albergue de Laza 36
Vilar de Barrio Albergue de Vilar de Barrio
24
Xunqueira de Ambía Albergue de Xunqueira de Asenmbía
24
Ourense Albergue de Ourense 46
Verín Albergue de Verín 26
Trasmirás Albergue de Viladerrei
30
Sandiás Albergue de Sandiás
24
San Cristovo de Cea Albergue de San Cristovo de Cea 42
Fonte: Elaboración propia a partir de www.xacobeo.es
158
O Camiño de Inverno ten a súa orixe nunha vía romana que conectaba As Médulas coa vía XVIII
do Itinerario Antonino.
O coñecemento deste itinerario é aínda moi inferior ao das outras rutas, carecendo polo
momento dunha rede hospitalaria ampla e precisando facer uso de casas de turismo rural ou
establecementos hoteleiros da zona. Na seguinte táboa recóllense albergues localizados nas
localidades polas que transcorre esta ruta.
Albergues de peregrinos no Camiño de Inverno ao seu paso por Ourense
CONCELLO ALBERGUE PRAZAS
Villamartín de Valdeorras Albergue de Vilamartín 30
O Barco Albergue de Xagoaza 20
Quiroga Albergue de Quiroga 150
A Rúa Casa da Solaina
Fonte: Elaboración propia a partir de http://caminodeinvierno.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
159
2.4. Outras rutas culturais e de peregrinación
Ademais das rutas asociadas ao Camiño de Santiago, existen outras rutas de interese
patrimonial ou paisaxística con potencial para dinamizar o sector turístico. No anexo 01
preséntase a información práctica que proporciona o Instituto Ourensán de Desenvolvemento
Económico (INORDE) na web de turismo da provincia.
Raihna Santa
Alfonso X El Sabio
Vía Romana
Vía Nova
O Ribeiro
Oriente Ourensán
Cidade de Ourense
Ribeira Sacra
160
2.5. Sendeirismo
Outro dos aspectos a ter en conta é a posibilidade de practicar actividades en contacto coa
natureza. Na seguinte táboa recóllense as principais rutas de sendeirismo na provincia de
Ourense.
Rutas de sendeirismo na provincia de Ourense
CONCELLO NOME
Vilariño de Conso PR-G118 ROTA DOS SOUTOS
Entrimo PR-G128 ROTA DO PAN
Manzaneda PR-G137 ROTA DOS SOUTOS DE CESURIS
Manzaneda PR-G138 ROTA VAL DO GLACIAR DE PRADA
PR-G143 ROTEIRO DO RÍO ARNOIA
Rubiá PR-G144 ROTA NATURAL DOS CASTROS A NIVIEIRA
Entrimo PR-G27 ROTA DE QUEGUAS
Lobios PR-G28 ROTA DE PADRENDO
Esgos PR-G4 CAMIÑO REAL DE SAN PEDRO DE ROCAS
PR-G7 ROTA DO FARO
Parada de Sil PR-G98 CANÓN DO SIL-SANTA CRISTINA
Fonte: Elaboración propia a partir de Turgalicia
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
161
2.6. Museos e Centros de Interpretación
Neste apartado inclúese unha relación dos museos, centros de interpretación e casas museos
distribuídos polo territorio ourensá, pois poden ser un activo de valor para complementar a
actividade termal. Salientan, entre outros, o Centro de Interpretación das Burgas e o Centro de
Interpretación "Aquae Querquennae Via Nova".
Museos e Centros de Interpretación na provincia de Ourense
CONCELLO MUSEO /CENTRO INTERPRETACIÓN CONTACTO
A Gudiña Área Panorámica de A Gudiña Av. Beato Sebastián de Aparicio s/n 988594003 administracion@concellogudiña.org
A Pobra de Trives
Centro de Interpretación Histórico Cultural
Santa Leonor. As Terras de Trives
Eumenio Ancochea 15 988330967 cihsantaleonor@hotmail.com http://www.turtrives.net
A Pobra de Trives
Museo da Escola e a Infancia Eumenio Ancochea 15 988330967 pdtrives@yahoo.com http://www.turtrives.net
Allariz Fundación Vicente Risco Rúa San Lorenzo 3 988440859 secretaria@fundacionvicenterisco.com http://www.fundacionvicenterisco.com
Allariz Museo de Arte Sacro de Santa Clara de
Allariz
Real Mosteiro de Santa Clara. Campo da Feira 14 988440702 34 627062473
Allariz Museo Galego do Xoguete Rúa O Portelo 4 988440859 cultura@allariz.com http://www.allariz.com
Allariz Museo Iconográfico "Fundación Aser Seara"
Rúa Castelao 10 988440859 cultura@allariz.com http://www.allariz.com
Amoeiro Casa Museo Otero Pedrayo
Cima de Vila 69 988281139 fernandovillapol@gmail.com http://fundacionoteropedrayo.org/
Baltar Casa da Cultura. Museo Nelson Zumel Avda. Sargento Seoane, 1 988466503 concello@concellodebaltar.com
Bande Centro de Interpretación "Aquae
Querquennae Via Nova"
988444401 aquae@telefonica.net
Bande Museo de Iconos 988443285 606060836
162
CONCELLO MUSEO /CENTRO INTERPRETACIÓN CONTACTO
Baños de Molgas
Museo de "Devanceiros"
Santuario dos Milagres 988463176 info@santuariomilagros.com http://www.santuariomilagros.com
Baños de Molgas
Museo Moncho Borrajo. Estación de
Ferrocarril
Estación de Ferrocarril s/n 988437538 ctc-inorde@inorde.com http://www.inorde.com
Castrelo do Val Centro de Interpretación do Patrimonio de
Castrelo do Val
Toural 3 988594003 administración@concellocastrelodoval.com http://www.castrelodoval.org
Castro Caldelas Museo Arqueolóxico e Etnográfico Praza da Torre s/n 988203358 info@castrocaldelas.es
Celanova Casa dos Poetas
Curros Enríquez 37 988451176 fundacion@currosenriquez.es http://www.currosenriquez.es
Chandrexa de Queixa
Centro de Identidade Galega
Celeiros s/n 988334000 concello.chandrexadequeixa@eidolocal.es http://www.concellodequeixa.org
Cualedro Centro de Interpretación dos Castros
Avda. de Portugal 35 988424004 correo.cualedro@fegamp.es http://www.cualedro.es
Esgos Monasterio de San Pedro de Rocas. Centro
de Interpretación da Ribeira Sacra
Estrada Esgos - Luintra, km3 661208729 http://www.concellodeesgos.com
Lobios Museo Numismático Estrada de Portugal 27 988488000 lobios@lobios.org http://www.lobios.org
Manzaneda Museo do Liño de San Miguel de Bidueira 988333043 cleperez@hotmail.com
Monterrei Centro de Interpretación do Viño de
Monterrei
Estrada de Albarellos 34 988418002 concello@monterrei.es
O Bolo Torre-Castelo do Bolo
Raíña Dona Urraca s/n 988323030 639300001 concellodeobolo@hotmail.com
O Carballiño Exposición Permanente da Emigración na
Comarca do Carballiño
C.C. do Carballiño. Avda. Pontevedra, km. 27 988530252 ccarballino@comarcasdegalicia.com
O Pereiro de Aguiar
Museo Oleico de Loñoá 988259385 concello.pereirodeaguiar@eidolocal.es
Ourense Centro de Interpretación das Burgas Rúa do Vilar, 8 988 388 100
Ourense Colección de Trenes Fernández Pacheco
Outeiriño
Rúa Progreso 30 2º 988385212 coleccion.tren@depourense.es http://www.depourense.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
163
CONCELLO MUSEO /CENTRO INTERPRETACIÓN CONTACTO
Ourense Espazo Expositivo Arturo Baltar Praza de San Cosme e Damián 988388100
Ourense Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense Rúa Obispo Carrascosa. s/n 988223884 mapour@xunta.es http://www.musarqourense.xunta.es
Ourense Museo Catedralicio de Ourense Praza do Trigo, s/n 988220992 http://www.diocesisourense.com
Ourense Museo Internacional de Cornamusas Campus Universitario-As Lagoas 988227300 rbo@realbanda.com http://www.realbanda.com
Ourense Museo Municipal de Ourense Rúa Lepanto, 8 988248970 museo.municipal@ourense.es http://www.ourense.es
Material divulgativo do Centro de Interpretación das Burgas
164
CONCELLO MUSEO /CENTRO INTERPRETACIÓN CONTACTO
Ribadavia Centro de Información Xudía de Galicia
Praza Maior 7 988471275 turismo@ribadavia.es http://www.ribadavia.com
Ribadavia Museo Etnolóxico
Rúa de Santiago 10 988471843 / +34 988471352 mu.etnoloxico.ribadavia@xunta.es http://museoetnoloxico.ribadavia-blog.xunta.es
Riós Centro de Interpretación da Castaña 988427690 alcalde@concelloderios.com http://www.concelloderios.es
San Cristovo de Cea
Lapidarium del Monasterio de Oseira Mosteiro de Oseira s/n 988282004 s.cisteroseira@planalfa.es http://www.mosteirodeoseira.org
Teixeira Casa do Viño A Peñiza 988207400
Verín Centro de Interpretación Museística
Edificio Casa da Xuventude. Avda. de Portugal 11 988414776 cimuseistica@verin.net http://www.cidadesdixitais.org
Viana do Bolo Museo Etnográfico - Torre do Castelo Rúa da Constitución s/n 988340120
Vilamarín Pazo de Vilamarín 988286026
Vilar de Santos Museo Etnográfico da Limia Rúa Celanova 63 988465872 patronato@museodalimia.com http://www.museodalimia.com
Vilariño de Conso
Museo Etnográfico de Vilariño de Conso Rúa do Museo, nº 3 988340302 concello.vilarinodeconso@eidolocal.es http://www.vilarinodeconso.es/
Vilardevós Centro de Interpretación do Contrabando Rúa Xacinto Santiago 23 988417232 rural@cdrportasabertas.org
Fonte: Elaboración propia a partir de Turgalicia
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
165
2.7. Festas de Interese Turístico, feiras e mercados
Unha das manifestacións culturais a considerar no deseño de produto, son as festas, tanto polo
seu poder de convocatoria como pola súa repercusión á hora de planificar outras propostas nas
datas e espazos dá súa celebración. O seguinte calendario recolle as datas orientativas das
Festas Interese Turístico Nacional (en negrita) e das Festas de Galicia de Interese Turístico.
Calendario de celebración de Festas de Interese Turistico na provincia de Ourense
XANEIRO/FEBREIRO/MARZO (ENTROIDO) Entroido de Verín
Entroido de Xinzo de Limia Entroido de Laza
Festa da Androlla e o Entroido de Viana do Bolo Folión Tradicional do Entroido de Manzaneda
ABRIL MAIO
1ª SEMANA 2ªSEMANA 3ª SEMANA 4ª SEMANA
Festa dos Maios (Ourense) Feira exposición exaltación do viño da zona do Ribeiro
(Ribadavia)
Romaría Etnográfica Raigame de Vilanova
(Celanova)
Festa do Peixe (Bande) *
*Opción xuño Posibilidade Festa do Boi (Allariz)*
*durante o Corpus XUÑO
Festa do Peixe (Bande) * *Opción maio
Posibilidade Festa do Boi (Allariz)*
*durante o Corpus XULLO
1ª SEMANA 2ªSEMANA 3ª SEMANA 4ª SEMANA Festa de Exaltación do Pan
de Cea (S.Cristovo de Cea)
AGOSTO 1ª SEMANA 2ªSEMANA 3ª SEMANA 4ª SEMANA
Feira do Pemento (Oímbra) Festa do Pemento (Arnoia)
Festa do Polbo (O Carballiño)
Festa "da Istoria" (Ribadavia)
SETEMBRO 1ª SEMANA 2ªSEMANA 3ª SEMANA 4ª SEMANA
Romaría de A Saínza (Rairiz de Veiga)
OUTUBRO NOVEMBRO
1ª SEMANA 2ªSEMANA 3ª SEMANA 4ª SEMANA Festa da Castaña e do
Cogomelo (Riós) Festa do Magosto
(Ourense)
DECEMBRO
Fonte: Elaboración propia a partir de Turgalicia
166
Do mesmo xeito, inclúese unha relación de feiras e mercados que teñen lugar na provincia,
indicando a súa distribución xeográfica e temporal.
Feiras e mercados na provincia de Ourense
FEIRAS ESPECIALIZADAS CONCELLO NOME DATA
A Gudiña Feira Forestal e Agroalimentaria Provincial
último fin de semana de outubro ou primeiro de novembro
A Rúa Feira do Viño de Valdeorras terceiro fin de semana de agosto Allariz Mercado de Artesanía "Arte de Man" segundo domingo de setembro Allariz Feira de Outono Segundo fin de semana de noviembro Allariz Feira do Doce Amendoado e Melindre primeiro fin de semana de setembro Castrelo de Miño Feira de Castrelo de Miño último domingo de cada mes Entrimo Feira de Entrimo primeiro domingo de cada mes Leiro Mercado artesanal último domingo de agosto Leiro Festa da Vendimia último domingo de agosto Montederramo Feira da Carne 12 de octubre Oímbra Feira do Pemento Primeiro domingo de agosto Ourense Termatalia FIn de semana setembro ou outubro Ourense Mercado das Flores Primeiro sábado de cada m es Ourense Funergal 22 e 23 de xaneiro
Ourense Galisenior - Salón Galego das Persoas Maiores 19 e 20 de novembro
Rairiz de Veiga Feria da Pereira primeiro domingo de agosto
Ribadavia Mercado Artesanal da Festa da Historia
último fin de semana de agosto ou primeiro de setembro
Ribadavia Feira do Viño de Ribeiro último fin de semana de abril ou primeiro de maio
Xinzo de Limia Salón Monográfico da Pataca Outubro (bianual) MOSTRAS
CONCELLO NOME DATA A Veiga Feira "Trevenatio" terceiro fin de semana de xullo Bande Feira Mostra de Produtos Endóxenos 12 e 13 de agosto
Ourense IMAXE - Salón de Perruquería e Estética 6 e 7 de novembro
Ourense Mostra da Oportunidade Do 5 ao 7 de febreiro
Ourense Vinis Terrae - Salón do Viño e Licores Galegos de Calidade 7 e 8 de xuño
Ourense Xantar - Salón Galego de Gastronomía e Turismo do 3 ao 7 de marzo
Ribadavia Mostra Internacional de Teatro segunda quincena de xullo MERCADOS SINGULARES
CONCELLO NOME DATA Ourense Feira de Antigüidades primeiro domingo de cada mes
Ourense Mercado Medieval última semana de xuño
FEIRA-MERCADO RURAL CONCELLO NOME DATA
Baños de Molgas Feira Rural de Baños de Molgas día 2 de cada mes Beariz Feira de Doade día 9 de cada mes Calvos de Randín Feira de Calvos día 2 de cada mes Cartelle Mercado de Cartelle días 4 e 18 de cada mes Castro Caldelas Feira de Castro Caldelas días 3 e 18 de cada mes Maceda Feria de Maceda días 4 e 20 de cada mes O Carballiño Feira de O Carballiño día 16 e último día de cada mes Verín Feira e Mercado Rural de Verín 3, 11 e 23 de cada mes Viana do Bolo Feira de Viana do Bolo 13 e 28 de cada mes Xinzo de Limia Feira Tradicional de Xinzo de Limia 14 e 27 de cada mes
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
167
MERCADOS CONCELLO NOME DATA
A Pobra de Trives Mercado da Pobra de Trives días 1 e 15 de cada mes A Veiga Mercado da Veiga días 9, 17 e 29 de cada mes A Gudiña Mercado de A Gudiña día 10 de cada mes A Merca Mercado de A Merca día 26 de cada mes A Mezquita Mercado de A Mezquita días 5 e 19 de cada mes A Peroxa Mercado de A Peroxa días 13 e 27 de cada mes A Rúa Mercado de A Rúa día 7 de cada mes e 30 de novembro Allariz Mercado de Allariz 1 e 15 de cada mes Amoeiro Mercado de Amoeiro día 14 de cada mes Avión Mercado de Avión días 12 e 22 de cada mes Baltar Mercado de Baltar día 8 de cada mes Bande Mercado de Bande días 13 e 28 de cada mes Beariz Mercado de Beariz día 19 de cada mes Vilamarín Mercado de Bouzas día 28 de cada mes. Carballeda de Avia Mercado de Carballeda de Avia día 5 de cada mes Carballeda de Valdeorras Mercado de Carballeda de Valdeorras días 10 e 20 de cada mes Celanova Mercado de Celanova todos os xoves Chandrexa de Queixa Mercado de Chandrexa de Queixa días 5 e 24 de cada mes Cortegada Mercado de Cortegada primeiro domingo de cada mes Muíños Mercado de Couso de Salas día 4 de cada mes Cualedro Mercado de Cualedro 5 e 18 de cada mes Larouco Mercado de Larouco día 14 de cada mes. Lobios Mercado de Lobios segundo domingo de cada mes O Pereiro de Aguiar Mercado de Loñoá primeiro domingo de cada mes Maside Mercado de Maside día 9 de cada mes Melón Mercado de Melón primeiro domingo de cada mes Montederramo Mercado de Montederramo días 12 e 28 de cada mes Muíños Mercado de Muguemeis día 3 de cada mes Nogueira de Ramuín Mercado de Nogueira de Ramuín día 25 de cada mes O Barco de Valdeorras Mercado de O Barco de Valdeorras día 6 de cada mes O Bolo Mercado de O Bolo días 8 e 26 de cada mes Ourense Mercado de Ourense días 7, 17 e 26 de cada mes Parada de Sil Mercado de Parada de Sil día 5 de cada mes Petín Mercado de Petín día 21 de cada mes Porqueira Mercado de Porqueira primeiro sábado de cada mes Porqueirós Mercado de Porqueirós día 4 de cada mes Ramirás Mercado de Ramirás terceiro domingo de cada mes Manzaneda Mercado de Reigada día 8 de cada mes Ribadavia Mercado de Ribadavia días 10 e 25 de cada mes Paderne de Allariz Mercado de Rioseco día 13 de cada mes
San Amaro Mercado de San Amaro cada 3 meses, ou domingo seguinte ao cambio de estación
San Cristovo de Cea Mercado de San Cristovo de Cea días 6 e 22 de cada mes San Xoán de Río Mercado de San Xoán de Río día 30 de cada mes Sarreaus Mercado de Sarreaus día 6 de cada mes Trasmiras Mercado de Trasmiras día 17 de cada mes Vilamarín Mercado de Vilamarín día 2 de cada mes Vilamartín de Valdeorras Mercado de Vilamartín de Valdeorras día 9 de cada mes Vilar de Barrio Mercado de Vilar de Barrio día 9 de cada mes Vilariño de Conso Mercado de Vilariño de Conso día 4 de cada mes Xunqueira de Ambía Mercado de Xunqueira de Ambía día 24 de cada mes Xunqueira de Espadanedo Mercado de Xunqueira de Espadanedo día 9 de cada mes Esgos Feira Agroalimentaria do Pinto primeiro fin de semana de agosto Manzaneda Feira de Manzaneda día 22 de cada mes
Fonte: Elaboración propia a partir de Turgalicia
168
2.8. Actividades deportivas e recreativas
A provincia de Ourense conta con oferta de actividades de aventura, tres campos de golf, catro
clubes de hípica, tres empresas que ofrecen rutas en catamarán (unha delas con sede en Lugo)
e un centro BTT. Este último foi recentemente inaugurado e conta cun total de 12 percorridos de
diferente dificultade, que suman 244 km, nos municipios de A Gudiña, A Mezquita, Riós, Viana do
Bolo e Vilariño de Conso.
Actividades deportivas, de aventura e recreativas na provincia de Ourense
GOLF
CONCELLO NOME CONTACTO
San Amaro Golf Pazo Da Touza (Pitch and Putt: 18)
690 684 182 golf@cimagolf.com www.cimagolf.com
Ourense Montealegre Club De Golf (Campo de Golf: 18)
988 256 118 administracion@montealegreclubdegolf.es www.montealegreclubdegolf.com
Maside Pozo Do Lago Golf (Pitch and Putt: 9)
606 365 535 -676 903 785 pozodolago@gmail.com www.pozodolago.com
CATAMARÁNS
CONCELLO NOME CONTACTO
Castrelo de Miño Catamarán CAstrelo de Miño 647 212 228 - 988 493 000 www.castrelo.travel/index.php?id=238
Ourense Viajes Pardo Juan XXIII, 1 988 21 51 00 www.riosil.com
Lugo Rutas polo río Sil Viajes Hemisferios
Praza da Constitución, 2 982 25 45 45 www.hemisferios.es
HÍPICA
CONCELLO NOME CONTACTO
Coles Club Hípico De Coles C.H.C A Barra (carretera de Santiago), s/n 607 73 96 07 www.clubhipicocoles.com
Allariz Hípica Os Invernadoiros Carretera de Celanova, s/n 988 44 20 06/ 988 44 01 26
Verín Club Hípico Monterrei Lugar As Poulas, s/n 619 472 646 - 626 055 161 www.hipicamonterrey.com
Cartelle Club Hípico O MUNDIL Nogueiró, s/n 988 49 11 11 www.omundil.com
CENTROS BTT
LOCALIZACIÓN NOME
Verín-Viana Portas de Galicia
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
169
TURISMO ACTIVO DEPORTIVO E EXPERIENCIAL
CONCELLO NOME CONTACTO
A Pobra de Trives Estación de Montaña Manzaneda
988 309 080 manzaneda@manzaneda.com www.manzaneda.com
Castrelo de Miño Escuela de Vela e Clube Nautico Castrelo De Miño
Avda. Alejandro Ferrer s/n 676 484 150/ 988 493 114 www.clubnauticocastrelo.es
Cenlle Gaels Centro de Ocio Baixada do Balneario, 32-Laias 627 922 265 www.gaels.es
Coles Paintball Cotogrande Paradela 649 67 11 16 www.paintballcotogrande.com
Cortegada Paintball Madness R/Bouza Brei, 5 , 1º 606 416 507 / 630 920 372 www.paintballmadness.es
Couso Sarreaus Paintball Couso
Aldea Couso Galán 988 302 845 /665 098 109 www.ruralmais.es/paintballcouso www.cousogalan.com
Esgos Ambulare Os Pensos 635 814 753 / 691 533 035 www.ambulare.es
Lobios Xuresactivo Lugar da Pontaxe, 9 988 448 138 / 697 689 635 www.xuresactivo.es
Monterrei Godocar Karting SL 988 259 537 / 619 760 492 www.godocar.com
Nogueira de Ramuín Acibros Parador de Santo Estevo, s/n 636 274 225 / 627 424 962 www.acibros.es
O Barco de Valdeorras Enoturismo Galicia O Barco de Valdeorras 676 101 649 http://www.enoturismogalicia.es
O Bolo Multiaventura Celavente S.L. Celavente, 42 696 704 861 / 649 061 995 www.celaventura.com
Ourense Lakatos Paintball Seixalvo, s/n 660 701 280 www.lakatospaintball.com
Ourense Aventurocio de Galicia
Av. Buenos Aires, 19 local 35 627 451 119 aventura@aventurocio.net www.aventurocio.net
Ourense Reserva natural privada Montes de Leboreirón
Avda. Buenos Aires, 110 Baixo 669 384 553 www.cazagalicia.es
Ourense Montaña y Acción Praza do Couto, 1 - 1º izqd. 609 110 066
Ourense "Bilurico Bike" C/ Ribeiriño 5, 616 667 446 www.bilurico.com
Xunqueria de Ambia Espadana Aventura O Barrio 647 764 402 / 616 204 809 www.paintballespadana.es
Fonte: Elaboración propia a partir de Turgalicia e Inorde
170
2.9. Oferta turística
Aloxamentos turísticos e restauración
A oferta hoteleira da provincia de Ourense conta con 315 establecementos e 8.940 prazas de
aloxamento, repartidas segundo amosa a seguinte táboa.
Aloxamentos turísticos na provincia de Ourense
TIPO CATEGORÍA ESTABLECEMENTOS CUARTOS PRAZAS
HOTEIS
5 estrelas 0 0 0
4 estrelas 10 649 1204
3 estrelas 10 354 730
2 estrelas 19 438 806
1 estrela 49 919 1601
PENSIÓNS 133 1337 2328
TURISMO RURAL 86 543 1064
CAMPAMENTOS DE TURISMO 8 - 1207
Fonte: Elaboración propia a partir de Instituto Galego de Estatística
Salientan no caso dos aloxamentos, a presencia de dous paradores na provincia: Santo Estevo e
Verín.
Por outra banda, segundo datos publicados en 2013 no anuario La Caixa, a provincia de Ourense
conta con 2.206 restaurantes e bares. Salientan os establecementos certificados coa marca Q de
calidade, recollidos na parte final deste apartado.
Como complemento, no anexo 02 inclúese a relación de aloxamentos, empresas de
intermediación e de restauración, segundo os datos dispoñibles no REAT.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
171
Aloxamentos con spa e spas urbalnos
Dada a súa especial relación co obxecto deste estudo, ofrécese a continuación un listado dos
aloxamentos dotados de spa e os spas urbanos da provincia.
Aloxamentos con spa e spas urbanos na provincia de Ourense
NOME TIPO CONTACTO
Allariz AC Villa de Allariz Hotel ****
Paseo do Arnado 1 988 554 040 vallariz@ac-hotels.com www.marriott.com/hotels/travel/vgoal-ac-hotel-vila-de-allariz/
A Pobra de Trivs As Maceiras Hotel **
988 331 027 988 330 034 988 332 497 asmaceirashotel@gmail.com www.asmaceiras.es
Viana do Bolo Hacienda Airabella Hotel * 659 524 133 info@haciendaairabella.es www.haciendaairabella.es
Ourense NH Ourense Hotel ****
Celso Emilio Ferreiro 24 988601111 nhourense@nh-hotels.com www.nh-hoteles.es/nh/es/hoteles/espana/ourense/nh-ourense.html
Nogueira de Ramuín Parador de Santo Estevo Hotel **** 988 010 110 sto.estevo@parador.es www.parador.es
O Barco de Valdeorras
Pazo do Castro Hotel **** 988 347 423 / 650 492 654 info@pazodocastro.com www.pazodocastro.com
A Mezquita Spa Vilavella Hotel **** 988 594 242 reservas@hotelspavilavella.es www.hotelspavilavella.es
Ourense Seoane´ss Spa Urbano Spa Urbano Rúa Samuel Eijan, 7 988 370 744
Ourense Aqua – Sport Trabazos - Spa Spa Urbano Celso Emilio Ferreiro, 28 988 234 813
Fonte: Elaboración propia a partir de Turgalicia e Inorde
172
Turismo cultural: rutas e visitas
Na seguinte táboa recóllense as empresas que prestan servizos de visitas guiadas en Ourense.
CONCELLO NOME CONTACTO
Allariz Reatur Portelo, 4 988 44 20 06
Allariz Xeitura: Xestión Integral do Patrimonio Cultural Rúa do Hospital 10 Baixo 651 01 74 16 http://xeitura.com
Allariz Fundación Ramón González Ferreiro Lugar de Paciños, 2 988 43 61 82 www.fundacionrgf.org
Celanova Fundación Curros Enríquez Curros Enríquez, 37 988 45 11 76 www.currosenriquez.es
Ribadavia Entretempos Praza Maior n°11 988 47 09 02 http://descubreribeiro.blogspot.com
Visit Ourense 675 55 85 45 www.visitourense.es
Padrón (A Coruña)
RUTAS MEIGAS
Lugar do Barco, 1 15917 Padrón A Coruña 659 38 03 26 www.rutasmeigas.com
Vigo (Pontevedra)
SENDEROS DE GALICIA
C/Barcelona, 33 Entresuelo 3 6203 Vigo Pontevedra 986 41 07 06 www.senderosdegalicia.com
Fonte: Elaboración propia a partir de Inorde
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
173
Q calidade
Como complemento ofrécese unha relación dos establecementos certificados coa marca Q de
calidade, entre os que se atopan os 3 balnearios do grupo Caldaria.
CATEGORÍA CONCELLO ESTABLECEMENTO
Aloxamentos rurais Piñor Casarellos
O Barco de Valdeorras Pazo do Castro
Balnearios
Arnoia Balneario Arnoia
Cenlle Balneario Laias
Lobios Balneario Lobios
Hoteis e
apartamentos
turísticos
Arnoia Hotel Balneario Arnoia
Cenlle Hotel Balneario Laias
Lobios Hotel Balneario Lobios
Leiro Hotel Monasterio de San Clodio
Nogueira de Ramuin Parador de Santo Estevo
Verín Parador de Verín
Servizos de
Restauración
Ourense A Taberna
Ourense Adega do Emilio
Ourense Mcdonalds Ourense Pontevella
Maside O Barazal
Servizos Turísticos
de intermediación
Ourense Viajes Airbus Galicia (Sucursal Celso Emilio
Ferreiro)
Ourense Viajes Pardo S.A
Turismo Activo Pobra de Trives Estación de Montaña de Manzaneda
Turismo Industrial Beade Terra do Castelo
Ribadavia Viña Costeira
Fonte: Elaboración propia a partir de ICTE
174
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
175
176
3. INVENTARIO DE AXENTES TERMAIS
Despois de analizar o Patrimonio Balneario de Ourense e de recompilar datos xerais sobre recursos e
oferta complementaria, é necesario saber que axentes desempeñan actualmente actividades
relacionadas coas augas termais. A tipoloxía destes axentes é moi variada, polo que se propón a
clasificación recollida no gráfico inferior para facilitar a recollida de datos e a extracción de conclusións.
Nun primeiro lugar atópanse aqueles axentes relacionados de modo directo co fenómeno turístico-
termal, é dicir, os xestores de produtos e recursos que motivan o desprazamento do turista termal.
En segundo lugar están os axentes que teñen unha relación de tipo indirecto, que pode ser de carácter
industrial ou de carácter científico/académico.
Os axentes industriais, nos se dedican directamente ao turismo, pero ou ben se nutren das augas
minero-medicinais para o seu obxecto empresarial (envasado de augas minerais, xeotermia,
cosmética), ou ben abastecen de produtos e servizos aos axentes turísticos (construción). Salienta o
dobre carácter provedor/transformador de boa parte deste grupo. Por exemplo, se ben a cosmética
termal é transformadora de augas, tamén constitúe un provedor de liñas de produtos para balnearios.
Dentro do grupo dos axentes científicos e académicos, salientan as Universidades e as ensinanzas
medias, que se ocupan da profesionalización do sector, e as iniciativas de investigación (industrial,
turística, termal ou médica) que permiten desenvolver novos produtos e servizos.
Por último, e de modo paralelo a todos estes axentes, están as institucións e as asociacións, con
capacidade de influír directa e indirectamente nos resultados dos axentes directos e indirectos a través
de decisión e estratexias de planificación.
INDIRECTOS
AXENTES TURISMO TERMAL
DIRECTOS
Balnerarios/Hoteis Balneario
Novos proxectos termais
Eventos
Comercializadores
INDUSTRIAIS
INSTITUCIONAIS
CIENTÍFICOS E
ACADÉMICOS
Envasado augas
Xeotermia
Construción
Cosmética ‐ Moda
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
177
3.1. Axentes directos
En primeiro lugar se ofrece información de cada un dos axentes relacionados directamente co
turismo termal. Entre estes atópanse os xestores de balnearios, hoteis balneario e novos
proxectos termais; os eventos en torno ao termalismo, dos que o máximo expoñente é na
actualidade a Feira Internacional Termatalia; e os axentes de viaxes que ofertan paquetes
turísticos de contido termal.
Nas seguintes páxinas exponse unha breve presentación de cada un destes axentes e da súa
situación actual.
No caso de balnearios, hoteis balneario e novos proxectos termais, inclúense soamente aqueles
que están actualmente en funcionamento. A estes habería que engadir, cando abran as súas
portas, os establecementos que están en proceso construtivo (Caldas de Partovia, Balneario de
Berán e Balneario de Cortegada).
No caso dos comercializadores, inclúese unha selección daqueles nos que se detectou a oferta
de produtos turísticos que inclúen actividades termais. Os datos refírense só a organización que
teñen a súa sede en Ourense, se ben constatouse a presencia de axencias de viaxes doutras
provincias que ofertas paquetes turísticos con contido termal. En calquera caso, é conveniente
valorar o papel que poderían ter outros comercializadores no deseño e venta de novos produtos
turísticos. A tal fin, recoméndase a consulta do anexo 02, onde figuran todos os intermediarios
turísticos da provincia; posto que segundo o elemento do Patrimonio Balneario a dinamizar,
podería ser interesante a colaboración de axencias localizadas nos municipios onde se atopa dito
Patrimonio.
178
O grupo Caldaria posúe os dereitos de aproveitamento dos mananciais de Laias, Río Caldo e A
Veiga 1 e a Veiga 2; este dous últimos correspondentes ao balneario de Arnoia. Ademais de
contar con 3 hoteis balneario, posúe un aloxamento de Turismo Rural tamén na provincia (Abadía
Caldaria).
Os seus establecementos termais participan nos programas de termalismo social estatais,
autonómicos e provinciais, ao tempo que deseñan e xestionan programas específicos para o mercado
libre; uns e outros son analizados no apartado “Inventario de Produtos Turísticos”. Paralelamente posúe
unha marca de cosmética termal, “De Balneis” e completa os seus servizos con infraestruturas para
reunións. Segundo a información contida no Informe Ardan de 2011, contaba nese ano cun total
de 179 empregados.
De acordo aos datos facilitados por Caldaria, durante os 9 primeiros meses de 2013, entre os
tres balnearios rexistraron un total de 21.516 habitacións ocupadas e 40.430 pernoctacións,
cunha ocupación media do 34,95%. O principal cliente provén de Galicia (65,64%), seguido de
Madrid (12,63%), Castela e León (7,94%), Asturias (5,15%), e Portugal (1,76%). A forma de reserva
predominante segue a ser a reserva directa (68,89%), seguida da reserva mediante axencia
(18,99%), internet (9,98%) e empresas (2,50%).
Recentemente o grupo Caldaria foi noticia por anunciar o peche temporal dos establecementos
de Arnoia e Lobios durante os meses de tempada baixa. Ao mesmo tempo, tamén foi
protagonista das noticias de prensa polo proxecto de construción do primeiro hotel-balneario de
Ourense. Segundo o xornal La Región este grupo hoteleiro posuiría xa o 60% da propiedade e o
proxecto materializaríase nun hotel balneario de 4 ou 5 estrelas.
Caldaria Arnoia Caldaria Laias Caldaria
Lobios Caldaria Abadía Caldaria www.caldaria.es
902 492 400 reservas@caldaria.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
179
O Balneario de Baños de Molgas conta co dereito de aproveitamento do manancial de Fuente
Caliente e dispón de aloxamento hoteleiro clasificado con unha estrela, e dotado de 29 cuartos
con capacidade para 48 persoas.
Aínda que participa nos programas de termalismo social do Imserso, da Xunta e da Deputación,
non se detectou a existencia de paquetes e programas deseñados polo propio Balneario para
atraer segmentos específicos da demanda.
Balneario de Baños de Molgas Baños de Molgas
988 430 246 www.balneariodemolgas.com
balneariomolgas@terra.es
180
O Gran Balneario de O Carballiño, fundado en 1900, posúe os dereitos de aproveitamento do
manancial de Baños de Carballiño. Ao longo súa historia pasaron polas súas instalacións
personaxes ilustres, como a escritora Emilia Pardo Bazán.
Ademais do propio edificio e da súa historia, o atractivo deste Balneario reside no entorno,
marcado pola presencia de dous parques: o do Balneario e un parque municipal de 32 ha que
rodea ao río Arenteiro.
Este establecemento carece de aloxamento propio, pero existe oferta hoteleira na vila. O Gran
Balneario participa en todos os programas de Turismo Social analizados (Imserso, Xunta,
Deputación) pero non oferta produtos e programas de estancia propios.
Balneario de O Carballiño Avda. del Balneario s/n – 32500 O Carballiño
988270926 www.arrakis.es/~balnegal/gal/d_carballino.htm
granbalneariocarballino@telefonica.net
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
181
Ibernisha é unha empresa de xestión e enxeñería termal dirixida por Pablo Villuendas, que
xestiona actualmente 3 instalacións en Ourense: Termas de Outariz, Termas da Chavasqueira e
Termas de Prexigueiro. A sociedade Termas de Prexigueiro S.L. ten solicitado os dereitos de
aproveitamento do Manancial de Prexigueiro; mentres que Pablo Villuendas, como persona física,
ten solicitado Augas Quentes.
A súa historia dentro do turismo termal ourensán comeza en 2001, cando o Concello de Ourense
inaugurou as Termas da Chavasqueira, inspiradas na tradición termal xaponesa. A súa xestión
saíu a concurso, resultando Ibernisha a empresa seleccionada e outorgándolle unha concesión
administrativa por 20 anos. En 2008 e tras a boa acollida deste primeiro proxecto, o Concello
inaugurou as Termas de Outariz, coa mesma filosofía oriental e cuxa xestión recaeu novamente
en Ibernisha.
A oferta termal de características xaponesas segue medrando na provincia. En 2006 a fundación
que rexía ata esa data o antigo balneario de Prexigueiro (integrada por representantes da
corporación de Ribadavia e do núcleo de Prexigueiro) cede a concesión á empresa Ibernisha.
Tras diversas intervencións, en 2010 inauguráronse as Termas de Prexigueiro, que desenvolven a
modesta remodelación efectuada en 1998 e dotan ao complexo dunha edificación ecolóxica que
aproveita a enerxía xeotérmica. Unha das innovacións mais interesantes é a incorporación da
viñoterapia nos seus tratamentos, a partir de uva mencía e treixadura. Non obstante, o proxecto
de Prexigueiro inicial aínda non está finalizado, prevéndose a construción dun balneario e dun
aloxamento.
Os datos facilitados, correspondentes ás cifras das Termas da Chavasqueira e de Outariz apuntan a un
total de 96.000 clientes (64.000 en Outariz e 32.000 en Chavasqueira). O tipo de cliente maioritario ten
entre 35 e 45 años, diferenciándose nos fins de semana un cliente de perfil máis familiar e xove e
durante a semana un cliente de maior idade.
Ibernisha Co.Ltd Termas da Chavasqueira: 988 214 821
Termas de Outariz: 988 364 650 Termas de Prexigueiro: 988 47 09 50
termasoutarizrecepcion@yahoo.es termasprexigueiro@yahoo.es
182
Na cidade de Ourense ten lugar a celebración de Termatalia (Feira Internacional de Turismo
Termal, Termalismo, Talasoterapia e Spa). Ademais da servir como presentación de novos
produtos e servizos, é un punto de encontro para profesionais, grazas a accións como
workshops, famtrips, xornadas, premios ou foros de inversores.
Trátase da única feira de turismo termal de España e dunha das catro feiras turísticas de nivel
internacional, o que supón unha clara fortaleza para Ourense. En 2013 participaron 327
expositores procedentes de 31 países e de 4 continentes.
Segundo os datos publicados no xornal 20 minutos a media de visitantes en edicións anteriores
oscilaba entre os 12.000 e os 15.000, mentres que o diario La Región cifra o número de
asistentes á edición de 2013 en 10.000 visitantes.
Segundo datos do xornal La Región, a organización da feira Termatalia (tendo en conta as
actividades que se organizan durante o ano) ten un orzamento que ascende a 300.000 euros: a
Xunta aporta 70.000 €, o concello aporta 24.000 € e a Deputación Provincial 10.500 €.
A próxima edición ten prevista a súa celebración en Arxentina, segundo se anunciou
reentemente.
Termatalia - Fundación Feiras e Exposicións Ourense Finca Sevilla S/N 32005 – Ourense
988 366 030 www.termatalia.com
termatalia@termatalia.com
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
183
Entretempos é unha axencia especializada en enoturismo na comarca do Ribeiro. Organiza
paquetes turísticos nos que se inclúen actividades como visitas a adegas, xantares entre viñedos,
degustacións ou rutas polo Ribeiro; combinadas nalgunhas ocasións co termalismo.
Ademais da súa actividade como axencia de viaxes, organiza obradoiros, cursos de cata, cenas
temáticas ou experiencias en familia. De modo complementario a esta actividade, posúe un
punto de venta de cosmética ecolóxica feita en Ribadavia, da marca “Naturavia”.
Imaxes tomadas de www.entretempos.com
Entretempos Pza. Maior 11 - 38400 Ribadavia
988.470 .902 / 699.062.427 www.entretempos.com
entretempos@entretempos.es
184
Monemú é un portal web inaugurado en 2012 que comercializada de modo online experiencias e
escapadas en Galicia. Ademais de ter orientación ao turismo de curta distancia, os paquetes que
vende están concibidos como bonos-regalo. Neste sentido teñen un prazo limitado desde o
momento da compra para proceder ao desfrute da actividade (de entre 3 meses e 1 ano).
Imaxes tomadas de www.monemu.com
Monemú 618 149 683
www.monemu.com hola@monemu.com
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
185
3.2. Axentes indirectos
Axentes indirectos industrias
Desde o enfoque adoptado neste estudo, entre os axentes industriais atopamos aquelas
organizacións que se benefician da auga minero-medicinal de modo non turístico.
Por tanto, estarían aquelas iniciativas empresariais que empregan as augas minero-medicinais
para ofrecer produtos de consumo ao mercado (augas envasadas, cosmética termal) e aquelas
que empregan os seus beneficios como fonte de enerxía (xeotermia). Unhas e outras poden ser
definidas como “axentes transformadores”.
Doutra banda, están os “axentes provedores” dos axentes directos, que gardan
fundamentalmente relación coa construción e a enxeñaría. A apertura dun establecemento
termal require, entre moitas actuacións, sondaxes previas e traballos de análise de augas. Unha
vez tomada a decisión de abrir un establecemento, hai numerosas necesidades construtivas e de
dotación de equipamentos específicas, como son, entre outros, bañeiras, chorros, cabinas,
piscinas ou mobiliario. Todo iso sen descoidar os traballos de control das augas e de mellora
continua.
O desexable é que todo o que se obtén a través da transformación das augas se converta nun
servizo ou produto que poida ser aproveitado pola oferta turística, pola demanda turística ou por
ambas. Por exemplo, que o aproveitamento xeotérmico das augas poida reducir os custos dos
establecementos balnearios; que a investigación en cosmética termal poida dotar aos
establecementos termais de produtos que comercializar; que o o éxito e a experiencia das
envasadoras de augas poidan contribuír ao prestixio das instalacións turísticas e así ata abarcar
ao máximo número de sectores posible.
Neste sentido, Ourense conta con empresas de referencia no mundo, fundamentalmente no
téxtil, que se inclúen neste estudo posto que poderían supor un camiño a explorar, como xa se
propoñía no PETOU en 2007 ou como se deduce do “Ourense Thermal Spa & Fashion Meeting”,
celebrado con motivo de Termatalia 2013.
186
Os beneficios para a saúde do manancial de Cabreiroá son coñecidos desde finais do século XIX.
Froito da fama das súas augas e tras o pulo recibido a partir da certificación das súas
propiedades por parte de Ramón y Cajal, abriuse a planta de envasado en 1906. Un ano máis
tarde da apertura da embotelladora, iniciouse a construción dun hotel-balneario que estaría
operativo ata 1936. Se ben este servizo pechou as súas portas, a actividade de envasado
continua activa hoxe en día, sendo propiedade de Hijos de Rivera desde 2006.
A clasificación de Cabreiroá como axente indirecto vén motivada polo súa situación actual, pero
debería converterse en axente directo, dadas as súas condicións históricas e patrimoniais e as
súas infraestruturas.
Da análise previa efectuada do inventario da Dirección Xeral de Minas, confírmase que Cabreiroá
ten outorgados os dereitos do Manancial Principal, do Manancial número 2 e do Manancial
número 3. Segundo datos do Ardan de 2011, Aguas de Cabreiroá proporciona emprego a 44
traballadores e, atendendo aos ingresos de explotación, sitúase como a quinta empresa do
sector galego de fabricación de bebidas non alcohólicas e a terceira na produción de augas
minerais (ver anexo 03)
Aguas de Cabreiroá, S.A. Cm de Cabreiroá, s/n - 32600 Verín
902117597 http://cabreiroa.es
info@aguasdecabreiroa.com
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
187
Euroinversiones Aguas de Sousas S.L.U é titular dos dereitos de aproveitamento das augas do
manancial Sousas e do manancial Sousas II.
Na planta hai actualmente 4 liñas de envasado que proporcionan capacidade para 75.000
botellas/hora e permiten dar emprego, segundo datos do Ardan de 2011, a 46 persoas.
Atendendo aos resultados do Informe do Ardan sobre o sector galego de produción de bebidas
refrescantes non alcohólicas e augas minerais, Euroinversiones Aguas de Sousas é a sétima
empresa por ingresos de explotación, a quinta se contabilizamos só as adicadas a augas
minerais (ver anexo 03)
Euroinversionaes Aguas de Sousas S.L.U.
Avd de Sousas, 126- 32600 Verín 988 410 230
www.aguasdesousas.com euroinversiones@aguasdesousas.com
188
Agua de Fontenova posúe os dereitos de aproveitamento das augas do Manancial Principal de
Fontenova e ten solicitada os mananciais número 2 e número 11.
En 2006 segundo a información recollida no Ardan, Fontenova S.A. posuía 15 traballadores;
nembargantes, se atendemos a información publicada no diario La Región a data 05 outubro de
2013, na actualidade conta con 5 traballadores e o seu ritmo de produción ten descendido.
En 1935 construíuse un balneario, que permaneceu activo ata a década dos 70. Desde entón, e
aínda que posúe protección especial dentro do plan de urbanismo do concello de Verín,
permanece pechado. Houbo un intento de cesión por parte do Concello pero non prosperou.
Agua de Fontenova S.A. Avd de los Balnearios, s/n 32600 Verín
988 410 155
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
189
Unha das principais empresas españolas en deseño e equipamento de establecementos termais,
balnearios, talasoterapia e spas é a ourensá Súbita, que conta cunha traxectoria de máis de 30
anos. Entre as súas referencias salientan en Ourense as Vilas Termais de Arnoia, Lobios e Laias.
Ademais conta con clientes no resto de Galicia (Terma de Cuntis, Balneario de Lugo, Hotel Carlos
I – Sanxenxo-, Mondariz), en España e en Portugal.
Imaxes tomadas de www.subita.es
Subita S.L. Balnearios, Spa y Wellness Carretera de Vigo nº88- 32001 Ourense
988 213 350 www.subita.es info@subita.es
190
Xeoaquis é unha empresa fundada en 2007 e adicada á xeotermia, á hidroloxía e ao termalismo.
Xeoaquis ofrece, entre outros servizos, a realización de estudios hidroxeolóxicos en xacementos
termais, prospección de augas termais, análise de augas, estudos isotópicos ou proxectos de
aproveitamento e de perímetros de protección de augas termais.
Entre outros traballos, teñen realizado melloras da captación termal de Outariz, traballos de instalación
de 3 equipos de monitoreo en tempo real das propiedades de tres fontes termais ourensás ou servizos
de dirección facultativa de prospección hidrotermal en Barbantes.
Imaxe dereita tomada de www.xeoaquis.com
Xeoaquis Avda. Buenos Aires, 17 Entresuelo, Oficina 4 - 32004 Ourense
988 101 280 www.xeoaquis.com
xeoaquis@xeoaquis.com
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
191
INGEO é unha empresa creada en 2007 e especializada en enerxía xeotérmica, incluíndo
enxeñería de deseño e optimización de campos de captación, testificación de propiedades
xeotérmicas, control de calidade e outros servizos similares. Desde o comezo das súas
andaduras ten deseñado máis de 80 instalacións e está considerada unha das 5 maiores
empresas do sector de Europa.
Forma parte de diversas asociacións e ten participado en varios proxectos, tanto en calidade de
xestor principal como en calidade de socio tecnolóxico. Na actualidade é representante para
Europa Occidental do Joint Committee EGEC, Consello Europeo de Enerxía Xeotérmica, e EHPA,
Asociación Europea de Produtores de Bombas de Calor. Ademais colabora na redacción de
estándares de normalización e é socio fundador de ACLUXEGA, a Asociación Clúster da
Xeotérmica Galega.
Imaxes tomadas de www.ingeo.es
Ingeo S.L. Parque Tecnolóxico de Galicia.
Tecnópole I - Local 11 San Cibrao das Viñas – 32901
988 368 193 - 647 495 785 - 647 495 795 www.ingeo.es
ingeo@ingeo.es
192
Iuvenor Lab é unha empresa con sede en O Carballiño, adicada ao desenvolvemento, fabricación,
envasado e comercialización de produtos dietéticos, cosméticos, fitoterapéuticos e de nutrición.
Entre os seus produtos salienta, para este estudo, a liña de cosmética Aqua Auriensis, promovida polo
Padroado Provincial de Turismo de Ourense e elaborada a base de auga termal e arxilas auríferas. En
concreto a liña se compón polo momento de dous produtos: “Auga Termal”, un vaporizador de augas
termais, e “Crema Oro”, elaborada a partir de aceite de casca de arroz, aceite de sémola de uva e
aceite de Rosa mosqueta.
Iuvenor Lab (cosmética) Polígono de Uceira - Parcela 11. 32500 O Carballiño
988 101 288 http://www.iuvenor.com.mx
andrea.vazquez@iuvenor.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
193
Sybaria de Amandi é unha firma de cosmética que emprega nas súas fórmulas os beneficios
antioxidantes e nutritivos da uva mencía de Rectoral de Amandi e o poder hidratante da auga mineral
natural Sousas.
Conta con distribuidores en Burela e Viveiro (Lugo), Fuengirola (Málaga). Zamora, Ourense, Palma de
Mallorca e Boiro (A Coruña).
Imaxes tomadas de www.sybaria.es
Laboratorios Sybaria S.L Santa Cruz de Arrabaldo 49, 32990 Ourense
988 384 200 www.sybaria.es info@sybaria.es
194
Adolfo Domínguez comezou a súa andadura en 1973 e desenvolveuse velozmente a partir dos
80, década na que aparece o slogan “la arruga es bella”. Os 90 son anos de internacionalización,
no que se abren tanto tendas propias como franquías. Actualmente está presente en 33 países e,
segundo informa o Ardan, contaba en 2011 con 1.766 traballadores.
Recentemente Adolfo Domínguez ten declarado que o termalismo é un dos referentes da cidade
de Ourense, chegando a afirmar que “A moda é unha segunda pel que coidamos como nos
axudan a coidarnos a primeira de nosas peles, as termas». Polo tanto, considérase o binomio
termalismo-moda como unha canle a explorar no futuro termal da provincia.
Imaxes tomadas de http://www.biuky.es (esquerda) e de www.adolfodominguez.com (dereita)
Adolfo Domínguez Avda. Buenos Aires, 17 Entresuelo, Oficina 4 - 32004
Ourense 988 101 280
www.adolfodominguez.com rrpp@adolfodominguez.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
195
A marca Roberto Verino nace en 1982 cando o seu fundador crea a súa primeira colección Pret-
à-Porter femenina. Só un ano máis tarde abre a súa primeira boutique en París e durante os
seguintes anos continúa a expansión ao tempo que recibe diversos recoñecementos.
En 1996 expande a súa actividade ao fundar unha adega, Terra do Gargalo, na que se elaboran
viños da denominación de orixe Monterrei, proxecto ao que seguiría o deseño de revestimentos
do fogar para a marca SALONI e o lanzamento dunha liña de fragrancias.
Imaxe tomada de www.robertoverino.com
Roberto Verino Pontevedra, 2-4 - Parque Tecnoloxico de Galicia -
32900 San Cibrao das Viñas www.robertoverino.com
robertoverino@robertoverino.com
196
A Sociedade Textil Lonia, foi constituída en 1997 por dous irmáns de Adolfo Domínguez. A súa
sede está na localidade de Pereiro de Aguiar e agrupa ás firmas Carolina Herrera e Purificación
García. En 2011 proporcionaba emprego a 1.750 traballadores, atendendo aos datos dispoñibles
no Ardan.
Segundo a información publicada en xullo de 2012 en www.economiadigital.es Textil Lonia
superou no exercicio de 2011 os 300 millóns de facturación e os 600 puntos de venta. O seu éxito
en épocas de crise, segundo afirma esta publicación, radica en gran medida na aposta pola
internacionalización.
Imaxe tomada de /www.perfumesmilano.com
Sociedad Textil Lonia Pa Empresarial Pereiro de Aguiar, s/n –
32900 Pereiro de Aguiar 988519444
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
197
Axentes indirectos: científicos e académicos
Os axentes científicos e académicos son outro dos piares estratéxicos para o desenvolvemento
do turismo termal. Ademais da importancia da investigación para o coñecemento e a eficiente
aplicación das augas, os estudos científicos son o motor clave para a innovación, fundamental
para configurar un sector termal punteiro e de referencia.
Asociada á investigación está a capacitación e a formación de profesionais competentes nas
materias asociadas ao termalismo. Ademais de bos equipamentos, é importante contar con
expertos en hidroterapia e xestores turísticos que satisfagan as expectativas do turista termal e
garantan a viabilidade das instalacións. Neste sentido a Universidade é un axente fundamental,
especialmente tendo en conta que en Ourense se imparten varios estudos e titulacións
asociados a esta materia.
198
En canto a formación, no Campus Universitario As Lagoas (Ourense) impártese un Máster
Universitario en Dirección e Planificación do Turismo Interior e de Saúde. Trátase dunha titulación
con validez en todo o Espazo Europeo de Educación Superior que aspira a consolidarse como
unha referencia internacional.
O Máster está dirixido a titulados universitarios, especialmente a aqueles que teñen unha
formación ou experiencia previa en materia de Turismo e que desexen adquirir ou ampliar as
súas competencias no campo da planificación, coordinación e xestión das modalidades de
Turismo Interior e de Saúde.
O profesorado está formado por académicos, investigadores e profesionais do turismo coa
finalidade de ofrecer unha visión multidisciplinar do fenómeno turístico, que permita formar ao
alumnado de acordo ás esixencias actuais do mercado laboral. A duración do Máster é dun ano
académico, que pode ser cursado de modo presencial ou semipresencial. Ás materias
impartidas, súmase a redacción dun Proxecto Fin de Máster e a realización de prácticas en
empresas/entidades do sector turístico.
Imaxes tomadas de http://masterturismoourense.blogspot.com.es
Máster en Dirección e Planificación do Turismo Interior e de Saúde Campus Universitario As Lagoas s/n · 32004 Ourense
988 368 865 · 988 368 700 www.masterturismoourense.es/ info@masterturismoourense.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
199
O obxectivo central do Grado en Turismo é a formación de profesionais da xestión empresarial e do aproveitamento
turístico dos recursos naturais e culturais. Este Grao, que comezou a impartirse no curso 2009‐2010, é a evolución da
Diplomatura en Turismo impartida desde 2003 como consecuencia da adaptación ao Espazo Europeo de Educación
Superior.
De acordo aos datos publicados polo xornal La Voz de Galicia en febreiro de 2013, se ben durante os últimos 12 anos
as Facultades de Ourense experimentaron un descenso global do 38% no número de matriculados, a Facultade de
Empresariais e Turismo rompe a tónica e rexistra un lixeiro incremento, pasando de 1.086 alumnos (curso 2011‐
2012) a 1.094 (curso 2012‐2013).
Imaxe tomada de ww.fectou.uvigo.es
Grao en Turismo Facultade de Ciencias Empresariais e Turismo
Campus Universitario As Lagoas s/n ‐ 32004 Ourense 988 368 700
www.fcetou.uvigo.es secretario.eto@uvigo.es
200
A Escola de Arte e Superior de deseño “Antonio Failde” é un centro público dependente da
Consellería de Educación da Xunta, que imparte titulacións de carácter oficial. A súa oferta
educativa componse de ensinanzas superiores de deseño e de ciclos formativos. Entre as
ensinanzas superiores atópase a formación en Deseño Gráfico e a titulación de Deseño de
Interiores. Pola súa banda, os ciclos dispoñibles versan sobre fotografía, ilustración e ebanistería.
Nos últimos tempos contémplase a posibilidade de ampliar a oferta educativa, onde podería ter
cabida algunha especialización vinculada co termalismo.
Imaxe tomada de www.ourense.es
Escola de Arte e Superior de Deseño “Antonio Faílde” Avda. da Universidade, nº 18 ‐ 32005 A Cuña – Ourense
988 238 365 / 988 391 073 www.escolarte.com info@escolarte.com
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
201
Dentro das ensinanza medias impartidas na cidade de Ourense, ten especial relevancia o Gran
Superior en estética Integral e Benestar que se oferta no IES 12 de Outubro. Esta titulación permite
formar man de obra cualificada para a aplicación de determinadas técnicas hidrotermais.
Imaxe tomada de www.edu.xunta.es
Grao superior en estética integral e benestar IES 12 de Outubro
988 213 722 ies.12.outubro@xunta.es
202
3.3. Axentes institucionais
Ademais dos axentes directos e indirectos expostos nas páxinas anteriores, existen unha serie de
axentes institucionais con influencia transversal na actividade termal. Os plans, políticas e as
decisións públicas poden influír tanto nos recursos, como nos axentes.
Neste apartado analizaremos os axentes que teñen actuacións específicas en materia de
planificación e turismo termal, con especial referencia a aquelas que están en curso no momento
de redacción deste Plan.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
203
A Axencia de Turismo de Galicia ten entre outras funcións a planificación da política de
ordenación e inspección, fomento e competitividade do turismo en Galicia.
Todas estas decisións de actuación van repercutir no sector turístico en xeral e na actividade
termal en particular, cando as medidas afecten ao Patrimonio Balneario. Sen ir mais lonxe, o
presente Plan, froito do esforzo conxunto da Axencia de Turismo de Galicia e Deputación de
Ourense, é unha mostra da capacidade de planificación desta entidade.
Outras iniciativas a ter en conta e que están a desenvolverse no momento actual, son o Clube de
Produto Turístico da Auga e o Plan Integral de Turismo de Galicia, analizados no apartado
“Escenario Turístico”.
Axencia de Turismo de Galicia Praza de Mazarelos, 15
15703 Santiago de Compostela 981 546 358
http://turismo.xunta.es secretaria.turismo@xunta.es
204
A Deputación de Ourense responsable, xunto coa Axencia de Turismo de Galicia, do deseño
deste Plan é un dos axentes clave para o sector das augas minero-medicinais en Ourense.
En concreto, dúas son as áreas que maior relación gardan desde a perspectiva deste estudo: o
Instituto Ourensán de Desenvolvemento Económico (Inorde) polas súas competencias en Turismo
e a Área de Benestar, polo seu papel nos programas de Termalismo Social.
Deputación Provincial de Ourense Rúa do Progreso, 32 – Ourense
988 385 100 www.depourense.es info@depourense.es
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
205
A Eurocidade Chaves-Verín ten como meta “proporcionar unha mellor calidade de vida á
poboación dos municipios de Chaves e de Verín a través da promoción do desenvolvemento
sostible”. Para isto, aposta por un novo modelo de cooperación que permita a posta en común
dos recursos, a través do planeamento e da xestión conxunta de servizos e equipamentos.
Entre os seus proxectos en curso están os seguintes, entre os que salienta o segundo:
Eurocidade Chaves-Verín II: Este proxecto aspira á “o funcionamento de unha ventá da
Eurocidade para prestación de servizos; oferta única de actividades deportivas, culturais e de ocio; aumento
dos tránsitos internos na Eurocidade; mellora da calidade de vida”.
Euro-Rexión Termal e da Auga: ten por obxectivo “consolidar unha estratexia
transfronteiriza común para o desenrolo coordinado da formación e investigación do sector
do turismo termal e da auga na Euro-Rexión Galicia-Norte de Portugal, como polo de
referencia da oferta termal de alta calidade de Europa”. A tal fin, entre as súas accións
contempla a creación dun Centro de Formación Turístico Termal e de Investigación da
Auga para o desenrolo da formación de calidade, así como a investigación e promoción de
Galicia-Norte de Portugal como destino de Saúde e Benestar.
Rede Ibérica de Entidades Transfronteiriças.: Ten por obxectivo “apoiar a posta en marcha
e consolidación dunha rede de entidades transfronteirizas en toda a fronteira luso-
española, que permita a obtención de sinerxías, o intercambio de boas prácticas e o
análise prospectivo e maior visibilidade da cooperación en Europa”. Algunhas das súas
actuacións son: a creación dun observatorio da fronteira, a constitución dun centro de
documentación transfronteiriza e a organización dun congreso.
Eurocidade Chaves-Verín Antiga Aduana Española
Avda. Portugal, Feces de Abaixo32699 Verín 988 416 017- 608 913 048
http://gl.eurocidadechavesverin.eu info@eurocidadechavesverin.eu
206
Os concellos, representados neste estudo de modo global pola Federación Galega de Municipios
e Provincias son outros dos axentes con competencias que teñen influencia directa sobre a
actividade termal.
Para facer unha aproximación aos concellos que na actualidade teñen unha maior iniciativa ternal
recorremos aos referidos no inventario da Dirección de Minas. O concello con maior presencia
neste rexistro é o de Ourense, que ten outorgada a declaración dos mananciais de Caldas do
Bispo, Burgas de Arriba, Burgas de Abaixo, Outariz e Outariz nº1, nº2 e solicitada a declaración
de O Tinteiro e O Muíño Eiras Verdes. O outro concello que ten outorgada algunha declaración é
Baños de Molgas (A Burga).
Ademáis existen concellos que teñen solicitadas declaracións, este é o caso de Muíños,
Xunqueira de Ambía, Verín, O Carballiño, Punxín, Maside e Cenlle.
A todos eles hai que engadir á Entidade Menor de Berán, que ten outorgado o aproveitamento de
“Alumbramiento Principal (Balneario de Berán)”.
Federación Galega de Municipios e Provincias Rúa Varsovia 4C, 6º andar - Área Central
15707 Santiago de Compostela 981 555 999
/www.fegamp.org correo@fegamp.org
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
207
Por último, existen unha serie de asociacións a diversa escala (municipal, comarcal, provincial,
rexional, nacional ou internacional) cuxas decisións e estratexias de cooperación tamén inciden
no termalismo. A modo ilustrativo salientamos as recollidas na parte superior.
Ourense está representado en todas estas asociacións e entidades con diverso grao de presenza
e compromiso que, como comentaremos en apartados posteriores, se debe reforzar.
Asociación Gallega de la Propiedad Balnearia
Ramón Cabanillas, 14 - 1. Oficina 1 -Santiago de Compostela 981 598 221
www.balneariosdegalicia.com info@balneariosdegalicia.com
European Historic Thermal Towns Association
City of Acqui Terme Tourist Board Piazza Levi 12 15011 Acqui Terme (AL) ITALY
+39 0144 770240 www.ehtta.eu
contact@ehtta.eu
Agrupación Empresarial Termal Innovadora de Galicia Ramón Cabanillas, 14 - 1º.Oficina 1-Santiago de Compostela
981 598 221 www.termaldegalicia.com info@termaldegalicia.com
Villas Termales Federación Española de Municipios y Provincias
Dirección de Accion Territorial C/ Nuncio, 8- 28005 Madrid
91 3643700 www.villastermales.com
accionterritorial@femp.es
Asociación Nacional de Balnearios (ANBAL) R/Rodríguez San Pedro, 56-3º Izda, 28015 Madrid
902 11 76 22 www.balnearios.org
208
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
209
210
4. INVENTARIO DE PRODUTOS TURÍSTICOS
Tras a análise dos produtos turísticos deseñados en torno ás augas minero-medicinais de
Ourense, constátase a existencia de dúas liñas na oferta de produtos: Paquetes Turísticos e
Turismo Senior. A seguinte figura clasifica os paquetes e ofertas que se poden atopar dentro de
cada unha delas.
Dentro dos Paquetes Turísticos diferéncianse tres tipos, segundo quen sexa o responsable da
súa oferta e coordinación. En primeiro lugar, atopamos aqueles que figuran na web de Turgalicia;
cómpre sinalar que o labor deste organismo limítase á promoción, sendo a responsable a
axencia de viaxes que os deseñou. En segundo lugar, os produtos ofrecidos polos balnearios e
organizados por eles directamente; neste apartado, só se atoparon ofertas nos establecementos
de Caldaria. E, en terceiro lugar, os paquetes turísticos ofrecidos por comercializadores
ourensáns que, se ben non figuran na web de Turgalicia, inclúen actividades relacionadas co uso
lúdico ou terapéutico das augas minero-medicinais provinciais.
No Turismo Senior incluímos aqueles programas en balnearios, impulsados por Administracións
Públicas, tanto con estancia como sen ela, nas que o obxectivo é facer partícipes dos beneficios
do termalismo a determinados sectores da poboación.
PRODUTOS DE TURISMO TERMAL
CALDARIA COMERCIALIZADORES OURENSÁNS
TURGALICIA
PAQUETES TURÍSTICOS TURISMO SENIOR
IMSERSO XUNTA DEPUTACIÓN
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
211
4.1. Paquetes turísticos
Os paquetes turísticos que o cliente potencial pode atopar a día de hoxe no mercado figuran
resumidos no seguinte cadro-resumo e desenvolvidos nas seguintes páxinas.
NOME RESPONSABLE PREZO BÁSICO TURGALICIA
Augas Termais e Viños do Ribeiro Viajes Viloria, S.A. 160 €
Laias e os Viños do Ribeiro Viajes Viloria, S.A. 160 € Priorado do Ribeiro Viajes Viloria, S.A. 123 € De viños pola Vía da Prata Viajes Viloria, S.A. 670 €
Auga e aventura no Parque do Xurés Viajes Viloria, S.A. 172 € CALDARIA
Estancias de Saúde Terapéuticas Caldaria 693 €
Estancias de Saúde Preventivas Caldaria 345 €
Estancias de Saúde Reparadoras Caldaria 345 € Programa Antiestrés 3 noites Caldaria 103,43 € /persoa/noite Programa Antiestrés 2 noites Caldaria 107 € /persoa/noite Maiores de 55 Caldaria 309 €
Xóvenes (18-35 anos) Caldaria 44 € / noite Peregrinos 1 noite Caldaria 69 €
Peregrinos 2 noites Caldaria 159 €
Turismo Termal Familiar (2 noites) Caldaria 43,10 € / adulto / noite Turismo Termal Familiar (1 noite) Caldaria 49,25 € / adulto / noite
Turismo Termal Familiar (Sen estancia) Caldaria 55 € / familia (xantar)
40 € / familia (merenda) Programas para empresa Caldaria Consultar Programas e Tratamentos de 1 día Caldaria Consultar Bono Regalo 52 Caldaria 52 €
COMERCIALIZADORES OURENSÁNS Especial 2 noches. Ribeiro de Sefarad Entretempos 155,00 €
Especial Pensión Completa. Ribeiro de Sefarad Entretempos 120,00 € Alojamiento + Viñobus + Bodega Entretempos 35,00 € Boni 1: Descanso e relax Entretempos 110,00 €
Bono 2: Relax e benestar Entretempos 753,00 € Bono 3: Paseos de relax Entretempos 85,00 € Termas, visita a bodegas, cata de vinos, 1 noche en Pazo de Esposende Monemú 35,00 €
Siente y vive una experiencia de 2 noches en Pazo da Almuzara y unas modernas termas japonesas ¡relájate!
Monemú 71,50 €
Fonte: Elaboración propia
212
Turgalicia
Na páxina web de Turgalicia existe un apartado chamado “experiencias únicas” no que se
recompilan produtos turísticos e se facilita a súa busca por xeodestinos ou por prezo. Ademais,
estes mesmos produtos contan cunha ligazón desde o apartado “goza destas experiencias”, no
que se presentan os recursos cabeceira de Galicia (Camiño de Santiago, faros e praias salvaxes,
paseando entre viñedos, mananciais, ruta da camelia, turismo mariñeiro, patrimonio oculto,
bosques, santuarios máxicos e lugares únicos).
Os 5 paquetes rexistrados durante a Análise xiran en torno aos establecementos do grupo
Caldaria, incluíndo pernoctacións nos seus aloxamentos (Laias, Abadía ou Lobios) e teñen como
axencia comercializadora a Viajes Viloria (a través das súa Destination Management Company
Galicia Incoming Services).
Salienta o papel do viño e as adegas do Ribeiro como complemento á actividade termal, estando
presentes as augas minero-medicinais e as visitas a adegas en 4 dos 5 paquetes. Nesta liña
merece unha mención especial o produto “De viños pola Vía da Prata”, no que nin o viño nin o
termalismo son o eixo central, senón que ambos complementan a outra experiencia (a
peregrinación a Santiago de Compostela).
Por último, o caso de “Aventura no Parque do Xurés” é a excepción a esta maridaxe de de viños
e augas termais, pois neste caso o binomio pasa a ser augas termais-rotas a cabalo.
Nas seguintes páxinas exponse unha ficha coa información básica sobre cada un destes
produtos.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
213
Estancia de 3 días / 2 noites no Balneario de Laias en réxime de media pensión (almorzo e cea)
Tratamento termal:
- 1 peeling corporal de sal e uva
- 1 ducha circular
- acceso libre e ilimitado ás piscinas de auga mineiromedicinal (2 interiores e 1 exterior)
Visita e cata á adega Viña Meín.
Prezo: 160 €/ persoa en cuarto dobre. Suplemento de 42 € en cuarto individual
Todo o ano (excepto Semana Santa, pontes e festivos)
Número mínimo de 2 persoas
Mais información: 902190160 info@galiciaincoming.com www.galiciaincoming.com
Estancia de 3 días / 2 noites no Balneario de Laias en réxime de media pensión (almorzo e cea)
Tratamento termal:
- 1 peeling corporal de sal e uva
- 1 ducha circular
- acceso libre e ilimitado ás piscinas de auga mineiromedicinal (2 interiores e 1 exterior)
Visita e cata á adega Viña Meín.
Prezo: 160 €/ persoa en cuarto dobre. Suplemento de 42 € en cuarto individual
Todo o ano (excepto Semana Santa, pontes e festivos)
Número mínimo de 2 persoas
Mais información: 902190160 info@galiciaincoming.com www.galiciaincoming.com
Augas termais e viños do Ribeiro
Laias e os viños do Ribeiro
214
Estancia de 3 días / 2 noites na Abadía Caldaria en réxime de media pensión (almorzo e cea)
Tratamento termal:
- acceso de 2 horas diarias á zona termal Alvea
- 1 peeling corporal de sal e uva
- acceso libre e ilimitado a dúas piscinas interiores de auga mineiro-medicinal
Visita e cata nas adegas Pazo Casanova e Viña Meín
Prezo: 123 € / persoa en cuarto dobre. Suplemento de 39 € en cuarto individual
Número mínimo de 15 persoas. Número máximo de 32
Mais información: 902190160 info@galiciaincoming.com www.galiciaincoming.com
2 noites de aloxamento en Verín/Ourense en media pensión
2 noites en Balneario de Laias en media pensión con 1 acceso ao circuíto termal
2 noites en hotel de 4* en Santiago (1 noite con almorzo incluído + 1 noite en media pensión)
Visitas e catas ás adegas Tapias Mariñán, Vía Arxéntea, Pazo Casanova, Viña Meín e Castro Brey
5 xantares en restaurantes (4 no Camiño + 1 en Santiago)
1 guía oficial para visita guiada de Santiago
Visita ás cubertas da Catedral de Santiago
Seguro turístico
Traslados en microbús a disposición durante o programa do Camiño ata a chegada a Santiago
Prezo: 820 € (mínimo 15 persoas) / 730 € (mínimo 20 persoas) / 670 € (mínimo 25 persoas)
Suplemento de 150 € dn cuarto individual
Número mínimo de 15 persoas para a realización da actividade
Mais información: 902190160 info@galiciaincoming.com www.galiciaincoming.com
Priorado do Ribeiro
De viños pola Vía da Prata
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
215
Estancia de 3 días / 2 noites no Balneario Lobios en réxime de media pensión (almorzo e cea)
Tratamento termal:
-1 chorro descontracturante.
-1 masaxe cuello / hombros).
- acceso libre e ilimitado a la piscina interior de auga mineiro medicinal
Ruta a cabalo
Prezo: 172 €/persoa. Suplemento de 42 € en cuarto individual
Número mínimo de 2 persoas
Mais información: 902190160 info@galiciaincoming.com www.galiciaincoming.com
Auga e aventura no parque do Xurés
216
Caldaria
Nos establecementos do grupo Caldaria ofrécense paquetes temáticos ao cliente orientados a
segmentos específicos da demanda. En concreto identificouse a seguinte oferta:
NOME ESTANCIA PREZO BASE*
Estancias de Saúde Terapéuticas 9 noites 693 €
Estancias de Saúde Preventivas 5 noites 345 €
Estancias de Saúde Reparadoras 5 noites 345 €
Programa Antiestrés 3 noites 3 noites 103,43 € /persoa/noite
Programa Antiestrés 2 noites 2 noites 107 € /persoa/noite
Maiores de 55 5 noites 309 €
Xóvenes (18-35 anos) 2 noites 44 € / noite
Peregrinos 1 noite 1 noite 69 €
Peregrinos 2 noites 2 noites 159 €
Turismo Termal Familiar (2 noites)** 2 noites 43,10 € / adulto / noite
Turismo Termal Familiar (1 noite)** 1 noite 49,25 € / adulto / noite
Turismo Termal Familiar (Sen estancia)** - 55 € / familia (xantar)
40 € / familia (merenda)
Programas para empresa - Consultar
Programas e Tratamentos de 1 día - Consultar
Bono Regalo 52 - 52 €
* O prezo pode variar segundo o Balneario no que se desfrute o programa, recóllese o prezo máis baixo
ofertado. Algúns paquetes teñen suplementos por habitación indivual ou descontos para acompañantes. ** Os programa de Turismo Termal Familiar están pensados para 2 adultos e 2 nenos. Consultar outras condicións
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
217
A maiores das ofertas presentadas na páxina anterior, ofértanse paquetes especiais de tempada
(Navidade, Fin de Ano, festivos ou similares) entre os que se atopan os seguintes:
o Pontes de outono
o Outono gastronómico
o Escapadas de outono
o Paquete fin de ano/Estancias de Nadal/ Cena de Reis
218
Comercializadores ourensáns
Se ben tense constatado a existencia doutros comercializadores (autonómicos ou nacionai) de
paquetes e produtos turísticos de contido termal en Ourense, expóñense só aqueles que nacen
na propia provincia.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
219
2 noites en Pazo de Esposende/Pazo dos Ulloa (aloxamento e almorzo)
Menú Especial Sefardí (xantar ou cea, a escoller) nos establecementos “rasgo” ("Vinoteca" e“O Birrán”)
Visita a un viñedo de sefarad e degustación de viño ribeiro
Acceso de 90 minutos ao circuíto das Termas de Prexigueiro
Prezo: 155 €
Máis información: 988 470 902 / 699 062 427 / entretempos@entretempos.es
1 noite en Pazo Carballo/Pazo de Esposende/Pazo dos Ulloa (aloxamento e almorzo)
Menú Especial Sefardí nos establecementos “rasgo” ("Vinoteca" e“O Birrán”)
Visita a un viñedo de sefarad e degustación de viño ribeiro
Acceso de 90 minutos ao circuíto das Termas de Prexigueiro
Prezo: 120 €
Máis información: 988 470 902 / 699 062 427 / entretempos@entretempos.es
1 noite nun pazo do Ribeiro
Visita panorámica ao Ribeiro en autobús, guía oficial e paradas nos principais monumentos
Degustación de viños en Ribadavia
Visita a unha adega, explicación en viña, degustación de viño e comida de vendima
Acceso de 90 minutos ao circuíto das Termas de Prexigueiro (actividade opcional)
Esta actividade ten prazas e datas limitadas. Necesaria reserva
Prezo: 35 € (incluíndo entrada a Termas de Prexigueiro)/ 30 € (sen acceso a Termas de Prexigueiro)
Suplemento habitación individual: 29,90€
Máis información: 988 470 902 / 699 062 427 / entretempos@entretempos.es
Especial 2 noches. Ribeiro de Sefarad
Especial Pensión Completa. Ribeiro de Sefarad
Alojamiento + Viñobus + Bodega
220
1 noite en Casa Grande do Ribeiro/Pazo de Esposende/Casa dos Ulloa/Casa da Solaina (con almorzo)
Tratamento nas termas de Prexigueiro:
₋ Masaxe relaxante completo (50 min)
₋ Acceso de 90 minutos ao circuíto das Termas de Prexigueiro
Prezo: 110,00 €
Máis información: 988 470 902 / 699 062 427 / entretempos@entretempos.es
6 noites en Balneario de Laias (cuarto dobre, media pensión)
Tratamento Termal: 2 ou 3 técnicas diarias de hidroterapia segundo prescrición médica
Uso libre das Piscinas termais
Prezo: 753,00 €
Máis información: 988 470 902 / 699 062 427 / entretempos@entretempos.es
1 noite en Casa Grande do Ribeiro/Pazo de Esposende/Casa dos Ulloa/ Casa da Solaina (con almorzo)
Acceso de 90 minutos ao circuíto das Termas de Prexigueiro
Visita a adega
Prezo: 85,00 €
Máis información: 988 470 902 / 699 062 427 / entretempos@entretempos.es
Bono 1: Descanso e relax
Bono 2: Relax e benestar
Bono3: Paseos de relax
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
221
1 noite en Pazo de Esposende (en cuarto dobre, inclúe almorzo)
Entrada ás Termas de Prexigueiro
Visita dúas adegas da zona do Ribeiro con cata de viños
Prezo: 35 €
Máis información: Monemú - 618 149 683 - www.monemu.com - hola@monemu.com
2 noites en Pazo Almuzara (en cuarto dobre, inclúe almorzos)
Sesión termal nas Termas da Chavasqueira: ircuito de contraste térmico e Ofuro
Regalo dun estuche de cosmética artesá natural
Prezo. 71,50
Máis información: Monemú - 618 149 683 - www.monemu.com - hola@monemu.com
Termas, visita a bodegas, cata de vinos, 1 noche en Pazo de Esposende
Siente y vive una experiencia de 2 noches en Pazo da Almuzara y unas modernas termas japonesas ¡relájate!
222
4.2. Turismo Senior
Nos últimos anos, da man da expansión do estado de benestar cobraron pulo os programas de
termalismo impulsados polas diferentes Administracións. No caso de Ourense atópanse iniciativas
promovidas polas Administracións Nacional, Autonómica e Provincial.
En concreto os produtos de Turismo Senior identificados en Ourense, son os que figuran recollidos
na seguinte táboa.
NOME PRAZAS OURENSE DURACIÓN PREZO BÁSICO
Programa de
Termalismo Social
(IMSERSO)
8773 (2007)
10 días 224,79 € – 328,98 €
12 días 272,66 € - 399,97 €
Benestar en
Balnearios
(XUNTA)
327 (2012) 10 días 316,64 € – 398,61 €
Programa Provincial
de Termalismo
Saudable
(DEUTACIÓN)
1353 (2013) 6 días 170 € -200 €
A continuación exponse unha breve descrición dos mesmos, insistindo no peso relativo do
Turismo Senior de Ourense dentro do panorama xeral nacional (Imserso) e autonómico (Xunta) e
comparando os diferentes programas provincias en Galicia (Deputacións).
No Anexo 04 información sobre cada un dos programas analizados.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
223
IMSERSO
O Programa está dirixo aos pensionistas da Seguridade Social polos conceptos de xubilación e
invalidez, en todo caso, e por concepto de viuvez ou doutras pensións para aqueles casos nos
que o solicitante supere os 60 anos de idade. En calquera suposto o solicitante ten que poder
valerse por si só para o desenvolvemento das actividades da vida cotiá e non posuír alteracións
de conduta que impidan a convivencia nun centro residencial nin enfermidade infecto contaxiosa.
Do mesmo xeito, poden participar os cónxugues sen esixencia de pensión nin idade.
Este Programa inclúe manutención en réxime de pensión completa, aloxamento en cuartos
dobres de uso compartido, tratamentos termais básicos (prescrición, tratamento e seguimento
médico), actividades de animación e seguro turístico (póliza colectiva).
Na temporada 2013 ofértanse estadías en quendas de 12 días/11 noites ou de 10 días/9 noites.
En 2013 participaron un total de 105 balnearios, distribuídos por Comunidades Autónomas como
amosa o seguinte gráfico. Cómpre sinalar que Ourense é unha das provincias de España con
máis balnearios participantes. En concreto, en canto a número de participantes encabezan a lista
Cáceres, Cantabria e Pontevedra (con 7 establecementos cada unha) seguidos por Granada,
Ourense, Zaragoza (con 6 establecementos participantes). No caso de Ourense,
establecementos contabilizados son: Arnoia, Molgas (H. Balneario), Molgas (H. Ansuiña),
Carballiño, Laias e Lobios.
Balnearios participantes no programa de Termalismo Social do IMSERSO por
Comunidades Autónomas (2013)
Fonte: Elaboración propia a partir de www.imserso.es
224
Ao tratar de contabilizar a distribución provincial das prazas, o último dato accesible é o do ano
2007, publicado no BOE número 306 do día 23 de decembro de 2006.
A partir dese dato, e mediante a división do número total de prazas por Comunidade Autónoma
entre o número total de establecementos participantes nesa Comunidade, obténse o número
medio de prazas por balneario, recollido no seguinte gráfico.
Distribución por Comunidades Autónomas do número medio de prazas por Balneario
do programa de Termalismo Social do IMSERSO por Comunidades Autónomas (2007)
Fonte: Elaboración propia a partir de Boletín Oficial do Estado
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
225
Xunta: Benestar en Balnearios
O Programa está dirixido a maiores de 65 anos ou a maiores de 60 en condición de pensionista
durante o prazo da solicitude. É requisito imprescindible que o solicitante resida en Galicia e que
se atope en condicións de participar no programa, pudendo valerse por si mesmo para as
actividades da vida cotiá. Ademais non poderá padecer enfermidades infecto-contaxiosas
activas nin trastornos mentais ou de conduta, non compensados, que poidan alterar a
convivencia durante o Programa. Outra das condicións é que precise de tratamento termal, sen
que exista contraindicación médica, e que realice todo o proceso de petición e adxudicación de
forma correcta (presentación da solicitude e documentación oportuna dentro do prazo, obtención
da puntuación necesaria para acceder ao destino solicitado e aceptación da praza e pago do
prezo nos prazos establecidos).
Na convocatoria de 2013 a duración da estadía é de 10 días/9 noites e participan un total de
trece balnearios, recollidos no gráfico da páxina seguinte con indicación das prazas por
establecemento. Ourense situase con 327 prazas e 5 establecementos, como a provincia con
máis oferta.
Benestar en Balnearios: balnearios participante e prazas por balneario (2012)
Fonte: Elaboración propia a partir de http://benestar.xunta.es
226
Deputacións
No caso de Ourense, a Deputación ofrece en 2013 dous tipos de programas en Balnearios entre os
meses de xullo e novembro :
Estancia en Balnearios: inclúe estancia de 6 días/5 noites, pensión completa, animación,
recoñecemento médico á chegada (voluntario) e 10 técnicas de balneario. Os balnearios nos
que se oferta esta modalidade, cos seus prezos correspondentes, son os seguintes:
o Balneario do Carballiño: 170 €/persoa
o Balneario-Hotel Baños de Molgas: 170 €/persoa
o Balneario Arnoia Caldaria: 190 €/persoa
o Balneario Laias Caldaria: 200 €/persoa
o Balneario Lobios Caldaria: 200 €/persoa
Tratamento en Balneario: 5 días e 10 técnicas de balneario nalgún dos seguintes
establecementos:
o Balneario do Carballiño: 60 €/persoa
o Balneario-Hotel Baños de Molgas: 60 €/persoa
Ámbalas dúas iniciativas están dirixidas a persoas empadroadas nalgún municipio da provincia,
maiores de 50 anos, válidas para as actividades da vida cotiá e que poidan recibir os tratamentos
balnearios sen contraindicacións médicas. Do mesmo xeito, poden beneficiarse dos programas os
seus acompañantes, aínda que non reúnan as condicións expostas. Os trámites para a inscrición
realízanse de forma virtual e os criterios de adxudicación veñen determinados pola idade e os
ingresos do solicitante.
Na seguinte páxina ofrécese un comparativo entre os programas con estancia organizados polas
distintas Deputacións de Galicia (todos de 6 días/5 noites). De modo complementario, no Anexo 04
ofrécese as condicións específicas para os Programas de cada Deputación, incluíndo as variantes
sen estancia.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
227
Comparativa dos programas galegos de Turismo Senior das deputacións (2013):
Establecementos e prazas
Comparativa dos programas galegos de Turismo Senior das deputacións (2013): Prezos
***Pontevedra:
Traslados en concellos con 10 o máis participantes
Opción a que os concellos se adhiran e aporten 10 euros
**
* Pontevedra: oferta *1 balneario +7 hoteis spa/ talasos
*
*
**
** Lugo: Na cifra de prazas inclúense as destinadas a tratamentos sen estancia
228
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
229
230
5. DIAGNÓSTICO TERMAL PROVINCIAL
Os recursos termais de Ourense e as súas posibilidades de contribución ao desenvolvemento
socioeconómico en xeral e turístico en particular non son unha materia nova de análise. Xa no material
documental da 1º Exposición sobre as posibilidades turísticas "Descubra Ourense" celebrada en 1965,
atópase unha referencia ás fontes minero-medicinais da provincia e aos seus beneficios terapéuticos.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
231
Posteriormente, estas posibilidades foron obxecto de estudo de diversos plans e proxectos, entre os
que salientamos o Plan de Acción e Fomento da Actividade Turística Ourensá, que incluía o termalismo
dentro da área estratéxica "Recursos Naturais" e o Plan Estratéxico 2010 no que Ourense Termal e
contemplado como un proxecto dinamizador.
232
5.1. As Augas minero-medicinais: características, distribución e beneficios para a saúde
Se comparamos a temperatura dos recursos termais de Ourense, fronte á das outras provincias
galegas, atendendo ao manual “As Augas minerais de Galicia”, Ourense é a provincia con maior
termalidade.
Se ben Lugo é a provincia con máis recursos, o grao medio de temperatura das augas de Ourense
(25,81 ºC) é superior ao de Pontevedra (17,82ºC), A Coruña (14,83 ºC) e Lugo (11,26ªC). Deste modo
Ourense é a única provincia galega cuxa temperatura media se sitúa por enriba dos 20ºC (temperatura
a partir da que as augas deixan de considerarse frías).
Distribución provincial das augas minero-medicinais galegas segundo a súa temperatura
Fonte: Elaboración propia a partir de “As Augas Minerais en Galicia” (Consellería de Industria e Comercio, 1995)
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
233
Atendendo ao caudal das augas galegas de máis de 35º C (mesotermais e hipertermais), vemos que
Ourense, cun total de 85,07 l/s é a provincia galega que produce por segundo un maior volume de
auga de termalidade elevada.
Caudal total das augas mesotermais e hipertermais galegas por provincia
Fonte: Elaboración propia a partir de “As Augas Minerais en Galicia” (Consellería de Industria e Comercio, 1995)
No conxunto da provincia xérase un total de 7.350.048 litros ao día de augas mesotermais e
hipertermais e un total de 11.547.360 litros de augas minero-medicinais con independencia da
temperatura.
Esta cifra é só unha referencia, a ela habería que engadir os resultados obtidos a partir de sondaxes
(como os recollidos no Anexo 10) e de estudos, como os realizados polo Doutor en Xeoloxía Pedro
Araujo con motivo do Plan Estratéxico de Turismo de Ourense. En ditos estudos, recollidos no Anexo 20
detectáronse 48 “anomalías xeotérmicas”, ou puntos nos que se presentan surxencias de auga termal
ou mineiro medicinal na cidade de Ourense, fronte aos 11 inventariados pola Consellería de Industria.
Sumando as 51 fontes que figuran no manual As Augas Minerais en Galicia”, as 37 novas anomalías
detectadas nos devanditos estudos do Doutor Araujo e as 27 sondaxes que recolle o Anexo 10,
estamos ante un total mínimo coñecido de 115 recursos de interese para o presente estudo.
A CORUÑA LUGO OURENSE PONTEVEDRA
Hipertermais
Mesotermais
8,8 l/s
2,5 l/s
85,07 l/s
16,11 l/s
234
Para facer unha aproximación análoga a anterior da situación de Ourense no marco español, tómase
como fonte bibliográfica o manual “Vademécum de Aguas Mineromedicinales Españolas” editado
polo Instituto de Salud Carlos III. Neste manual realízase unha análise de 94 augas de España,
distribuídas como amosa o seguinte mapa.
Aproximación á distribución das augas minero-medicinais en España
Fonte: Elaboración propia a partir de Vademécum de Aguas Mineromedicinales Españolas
Á vista da figura anterior, conclúese que Galicia (neste caso, con Pontevedra á cabeza) é a
comunidade que lidera o panorama nacional en canto a número de augas termais.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
235
Se analizamos a temperatura, en base ao citado manual, das augas españolas de máis de 45 ºC
(hipertermais), Barcelona é a provincia con máis recursos, seguida de Ourense e Pontevedra,
como amosa o seguinte gráfico.
Aproximación á distribución provincial das augas hipertermais en España
Fonte: Elaboración propia a partir de Vademécum de Aguas Mineromedicinales Españolas
O gráfico anterior vén confirmar a termalidade de Ourense, que concentra unha sexta parte da
totalidade das augas hipertermais analizadas no Vademécum. Un dato a salientar é que Lobios,
a cuxas augas este manual atribúe unha temperatura de 76,5ºC é quen ostenta a temperatura
máis elevada a nivel nacional.
236
Como complemento ao anterior, aportamos unha táboa resumo sobre caudais e temperaturas
estimadas da cidade de Ourense e doutras cidades termais de Europa.
Comparativa de superficie, temperaturas e caudais (l/día) de cidades termais de Europa
CIDADE KM 2 TEMPERATURA CAUDAL l/día
Ourense 84,5 + 66 3.000.000
Chaves 590,42 73 144.000
Caldas da Rainha 255,87 27 2.040.000
Dax 20 62 4.109.589
Aix-Les-Bains 12,62 70 1.800.000
Abano Terme/ Montegrottto 36 87 ?
Montecatini 17 33,5 2.592.000
Baden Baden 140,18 50-68 800,41
Budapest 525,16 21-78 70.000.000
Spa 39,85 32 ?
Bath 29 46ºC 1.106.400
Fonte: Plan Estratéxico do Termalismo de Ourense
Á vista dos datos expostos, Ourense conta cun caudal moi notable, superado só por Budapest e
ocupa o quinto posto en canto a grao de temperatura das augas, por detrás de Abano Terme,
Budapest; Chaves, Aix-Les-Bains e Baden Baden.
Ademáis, cómpre ter en conta que o dato de 3.000.000 l/día é superado na actualidade, grazas
aos estudos realizados recentemente polo Doctor Pedro Araujo.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
237
Na seguinte táboa ofrecese un listado das augas minero-medicinais de Ourense, obtida a partir
dos datos recompilados nas fichas e extraídos de As Augas Minerais en Galicia.
Comparativa de caudais das augas minero-medicinais de Ourense
NOME CONCELLO CAUDAL Burga do Muíño Ourense 20 Balneario de Lobios Lobios 17 Termas de Outariz Ourense 14 Pozas de Outariz Ourense 14 Baños de Bande Bande 14 Balneario do Carballiño O Carballiño 12 As Burgas (B. de Arriba, B. de Abaixo e Fervedoiro) Ourense 10 Piscina termal As Burgas Ourense 10 Auga de Sousas Verín 7,5 Caldas de Partovia O Carballiño 5,05 Caldas de Brués Boborás 4 Balneario de Arnoia Arnoia 4,2 Balneario de Laias Cenlle 3 Baños de Mende Ourense 3 Augas de Fontenova Verín 2,7 Manancial de Cabreiroá Verín 2 Hotel Balneario de Cabreiroá Verín 2 Fonte do Lavadoiro Punxín 2 A Moderna Casa de Baños Ourense 2 Pozas da Chavasqueira Ourense 2 Termas da Chavasqueira Ourense 2 Termas de Prexigueiro Ribadavia 2 Balneario de Cortegada Cortegada 0,5 - 2 Balneario de Requeixo Monterrei 1,4 Fonte de Montefurado Larouco 0,50 Baños do Monte Cortegada 0,5 Fonte Bañiño Xunqueira de Ambía 0,50 Bañiño de Quintas Punxín 0,33 Fonte da Veiga Castro Caldelas 0,33 Fonte da Ponte Castro Caldelas 0,33 Baños de Outeiro Ourense 0,25 Bañadoiro Cortegada 0,25 Augas S. Pedro de Rocas Esgos 0,25 Fonte Santas Augas Melón 0,25 Balneario de Bembibre Viana do Bolo 0,2 Balneario Caldas de Santiago Ourense 0,20 Fonte Manzos Maside 0,20 Fonte Cesures O Barco de Valdeorras 0,14 Baños de Molgas Baños de Molgas 0,1 Fonte Rañoa Maside 0,10 Fonte de Abaixo Viana do Bolo 0,07 Fonte Alto do Rodicio Maceda 0,05 Fonte de Quintas Punxín 0,04 Fonte San Bieito Melón 0,04 Fonte Ponterriza Boborás 0,03 Bañiño de Arcos O Carballiño 0,03 A Regueira A Rúa 0,02 Fonte do Tinteiro Ourense 0,02 Augas de Santa Lucía Ourense 0,02 Fonte do Sapo Verín 0,02 Fonte Piñeira Castro Caldelas 0,01 Fonte de Xagoaza O Barco de Valdeorras 0,01 Poza dos Terreos Ribadavia 0,01 Balneario de Berán Leiro - Balneario de Caldeliñas Verín - Balneario de Porteiro Xunqueira de Ambía - Área termal de Barbantes Cenlle -
Fonte: Elaboración propia a partir de “As Augas Minerais en Galicia” (Consellería de Industria e Comercio, 1995)
238
Do mesmo modo, ofrécense a continuación os datos referentes á temperatura.
Comparativa de temperaturas das augas minero-medicinais de Ourense
NOME CONCELLO TEMPERATURA As Burgas (B. de Arriba, B. de Abaixo e Fervedoiro) Ourense 64 Piscina termal As Burgas Ourense 64 Burga do Muíño Ourense 61 Balneario de Lobios Lobios 60 Pozas da Chavasqueira Ourense 60 Termas de Outariz Ourense 60 Termas da Chavasqueira Ourense 60 Pozas de Outariz Ourense 60 Balneario de Laias Cenlle 50 A Moderna Casa de Baños Ourense 49 Baños de Bande Bande 46 Balneario de Cortegada Cortegada 40-44 Fonte do Tinteiro Ourense 43 Termas de Prexigueiro Ribadavia 41 Baños de Molgas Baños de Molgas 40 Baños de Outeiro Ourense 39 Balneario Caldas de Santiago Ourense 39 Baños do Monte Cortegada 36 Caldas de Partovia O Carballiño 34 Augas de Santa Lucía Ourense 29 Balneario de Berán Leiro 28 Baños de Mende Ourense 28 Caldas de Brués Boborás 27 Fonte do Lavadoiro Punxín 23 Balneario do Carballiño O Carballño 23 Balneario de Caldeliñas Verín 23 Fonte Bañiño Xunqueira de Ambía 23 Bañiño de Quintas Punxín 22 Augas de Fontenova Verín 20 Balneario de Requeixo Monterrei 20 Fonte Rañoa Maside 20 Bañiño de Arcos O Carballiño 20 Auga de Sousas Verín 20 Manancial de Cabreiroá Verín 18 Hotel Balneario de Cabreiroá Verín 18 Bañadoiro Cortegada 17 Fonte Manzos Maside 17 Fonte de Quintas Punxín 17 Poza dos Terreos Ribadavia 17 Balneario de Arnoia Arnoia 16 Fonte do Sapo Verín 16 Fonte Ponterriza Boborás 16 Balneario de Bembibre Viana do Bolo 15 A Regueira A Rúa 13 Balneario de Porteiro Xunqueira de Ambía 12 Fonte de Xagoaza O Barco de Valdeorras 12 Fonte da Veiga Castro Caldelas 14 Fonte de Montefurado Larouco 12 Fonte Piñeira Castro Caldelas 12 Fonte San Bieito Melón 11 Augas S. Pedro de Rocas Esgos 10 Fonte Alto do Rodicio Maceda 10 Fonte Santas Augas Melón 10 Fonte Cesures O Barco de Valdeorras 10 Fonte de Abaixo Viana do Bolo 10 Fonte da Ponte Castro Caldelas 10 Área termal de Barbantes Cenlle -
Fonte: Elaboración propia a partir de “As Augas Minerais en Galicia” (Consellería de Industria e Comercio, 1995)
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
239
Unha vez constatada a termalidade da provincia de Ourense, é necesario analizar a distribución
territorial das augas minero-medicinais.
A primeira conclusión extraída da fase de inventario do Patrimonio Balneario, é que as augas
mesotermais e hipertermais de Ourense atópanse fundamentalmente na metade oeste da provincia.
Dentro desa metade, poderían diferenciarse dúas subzonas: unha vinculada ao curso do Río Miño (o
Ribeiro e a cidade de Ourense) e outra vinculada ao espazo natural de Lobios.
En canto ás augas minero-medicinais frías, existe unha zona de especial interese pola cantidade,
calidade e historia das augas, que é Verín e o seu entorno, na que se atopan asemade, as augas
hipotermais de Caldeliñas (23ºC)
No resto da provincia, atópanse mananciais de interese e, como casos illados, infraestruturas turístico-
termais abandonados que poderían ser a base de futuras iniciativas (por exemplo, Bembibre en Viana
do Bolo).
Principais focos das augas minero-medicinais en Ourense segundo a súa temperatura
Fonte: Elaboración propia
240
Ao longo da provincia de Ourense atópanse augas minero-medicinais que en conxunto permiten
cubrir, desde o punto de vista das súas indicacións médicas, a totalidade das categorías de doenzas
establecidas pola asociación Balnearios de Galicia.
En canto aos beneficios para a saúde, as indicacións máis frecuentes das augas de Ourense son as
dermatolóxicas, reumatolóxicas e hepato-dixestivas; seguidas nun segundo plano das indicacións
respiratorias, renais e contra os problemas da vida cotiá. Tamén se atopan na provincia, aínda que en
menor cantidade, augas indicadas para trastornos cardiolóxicos, pediátricos, traumatolóxicos,
xeriátricos, neurolóxicos e xinecolóxicos.
Debido á súa especial importancia, por tratarse de establecementos sanitarios recoñecidos polo
Sergas, exponse a continuación un cadro-resumo dos beneficios das augas dos balnearios de
Ourense.
Indicacións das augas dos balnearios activos de Ourense
Arnoia B.de Molgas Laias Lobios O Carballiño
Cardioloxía e deporte
Dermatoloxía
Hepato-dixestivas
Neuroloxía
Pediatría
Renais e urinarias
Respiratorias
Reumatoloxía
Traumatoloxía e deporte
Vida cotiá
Xeriatría
Xinecoloxía
Augas indicadas Augas sen indicacións
Fonte: Elaboración propia a partir de Balnearios de Galicia
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
241
5.2. Tipoloxías do Patrimonio Balneario e actividade
Atendendo á tipoloxía dos recursos inventariados, póñense de manifesto as diferentes formas de
explotación turístico-termal das augas minero-medicinais. Os tipos de recursos inventariados na
provincia de Ourense resúmense no seguinte gráfico.
Recursos minero-medicinais de Ourense segundo ao tipo de aproveitamento turístico
Fonte: Elaboración propia
242
A categoría máis común son as fontes e mananciais, que non xeran negocio nin desprazamentos
turísticos significativos. Nembargantes, as súas augas teñen valor termal e en moitas ocasións, están
asociadas a lendas, tradicións ou rituais que sobreviven no imaxinario colectivo. Asemade poden ser
consideradas unha reserva para o futuro, se contemplamos estas fontes como recursos que dinamizar
a partir de novas instalacións e servizos.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
243
Deixando a un lado esta categoría, aparecen outras tipoloxías: casas de baños, pozas, novos produtos
turísticos, balnearios e hoteis balneario. Non obstante, desde un punto de vista xurídico, as únicas
figuras que aparecen recollidas na lei e reguladas son os balnearios (anexo 05 sobre establecementos
sanitarios recoñecidos polo Servizo Galego de Saúde) e os hoteis balneario (anexo 06 sobre hoteis
balneario recollidos no Rexistro de Empresas e Actividades Turísticas).
Por unha banda, a Lei 5/1995, de 7 de xuño, de regulación das augas minerais, termais, de manancial
e dos establecementos balnearios da Comunidade Autónoma de Galicia define do seguinte modo os
balnearios no seu artigo 22:
“1. Os establecementos balnearios son aqueles que, estando dotados dos medios axeitados,
utilizan as aguas minero-medicinais declaradas de utilidade pública con fins terapéuticos e
preventivos para a saúde. Consideraranse establecementos sanitarios e, como tales, quedan
suxeitos ao disposto na lexislación sanitaria.
2. Corresponde á Consellería competente en materia de sanidade a competencia para
establecer os requisitos técnicos e as condicións sanitarias mínimas de apertura de balnearios,
así como o procedemento para outorgar a autorización sanitaria previa en canto á súa
creación, modificación ou peche.
Para os efectos da presente lei, as instalación que non cumpran os requisitos establecidos non
poderán ter a denominación de balneario.
3. Estes establecementos poderán dispoñer de instalacións de complemento turístico, de lecer
e industriais, que quedarán sometidas ás súas normativas específicas.”
Balneario de O Carballiño
244
Pola súa parte, a Lei 7/2011, do 27 de outubro, do turismo de Galicia, sinala no seu artigo 60:
“Son hoteis balneario aqueles establecementos que, reunindo os requisitos esixidos aos hoteis,
conten, ademais, con instalacións balnearias, de acordo coa definición de balneario
establecida na normativa sectorial autonómica.
Unicamente as empresas e os establecementos que, estando autorizados como
establecementos sanitarios, cumpran as condicións legalmente esixidas para exercer o dereito
de aproveitamento das augas mineromedicinais ou termais de Galicia poderán empregar na
súa denominación e oferta de servizos as palabras «balneario», «termas» e os seus derivados.”
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
245
Tras examinar o rexistro de establecementos sanitarios e comprobar que só 5 establecementos están
contemplados pola lexislación sanitaria, constátase a existencia dun baleiro legal en canto a unha serie
de tipoloxías que se repiten na provincia.
Nun primeiro lugar están as casas de baños. Ningún dos recursos desta tipoloxía está activo na
actualidade, senón que se trata de formas de aproveitamento propias de finais do século XIX e
comezos de XX que aparecen recollidas baixo esta denominación nalgunhas das guías de balnearios
de maior difusión de Galicia e que viron caducar o seu modelo co paso dos anos.
246
Alén das casas de baños, existen outras dúas tipoloxías que son as que máis están a medrar na
xeografía ourensá nos últimos tempos e que non responden a ningunha categoría de aproveitamento
turístico-termal definida nas normativas turística nin sanitaria. Se trata das “pozas” e “novos proxectos
termais”, así denominados en moitas publicación turísticas.
Por pozas entendemos aquelas piscina de auga termal localizadas xeralmente en espazos
axardinados e cuxa implantación responde normalmente á iniciativa pública, sendo o seu uso
gratuíto.
Pozas de Cenlle (imaxe suoerior) e Bande (imaxe inferior)
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
247
O termo “Novos Proxectos Termais” figura na guía “Auga para os sentidos” da Xunta de Galicia. Baixo
este termo a guía presenta infraestruturas diversas, desde balnearios aínda sen operar ata instalacións
privadas. Debido á falta dun termo que poder empregar para clasificar estes recursos, adóptase esta
denominación para este Diagnóstico. O problema de adxudicar un nome a estas instalacións
acrecentase cando se atende á parte final do antedito artigo da Lei de Turismo no que se establece
que ”unicamente as empresas e os establecementos que, estando autorizados como establecementos
sanitarios…poderán empregar na súa denominación e oferta de servizos as palabras «balneario», «termas» e os
seus derivados”.
Fonte: Guía “Auga para os sentidos” (Xunta de Galicia)
248
Tras coñecer a tipoloxía das instalacións existentes na provincia, o seguinte paso é diferenciar cales
destas infraestruturas están activas e cales carecen de uso. O seguinte gráfico sintetiza os resultados
ao respecto.
Recursos minero-medicinais da provincia de Ourense segundo a súa tipoloxia de
aproveitamento e a súa actividade
Fonte: Elaboración propia
O gráfico anterior constata a caducidade do modelo “casa de baños” e ao abandono de instalacións
balnearias sen aloxamento. Nembargantes, a presencia de 3 novos proxectos pendentes de apertura
(Berán, Caldas de Partovia e Cortegada) abren un novo horizonte ao futuro dos balnearios en Ourense.
En canto aos hoteis balneario, a excepción do caso de Cabreiroá e de Requeixo, están todos
operativos. Non obstante, a recente introdución de peches temporais nalgúns deles, fai necesaria a
introdución de estratexias empresariais que aseguren a súa viabilidade.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
249
Deixando a un lado as fontes, o perfil da instalación termal activa na actualidade (2013) responde ás
seguintes premisas.
Instalación nova: no 78% dos casos a súa inauguración é posterior ao ano 2000.
A forma de aproveitamento responde a novas tipoloxías: No 64% dos casos as instalacións
pertencenn ao modelo de pozas ou novos proxectos termais.
As súas augas son de caudal abundante: No 50% dos casos é igual ou superior a 10 l/s
As súas augas son de temperatura moi significativa: No 64% dos casos as augas son
hipertemais e no 14% dos casos, mesotermais.
250
5.3. Axentes Termais
Os axentes son unha das claras oportunidades de Ourense, tanto pola variedade dos campos
profesionais que abarcan como, sobre todo, polo prestixio e capacidade de repercusión de moitos
deles.
Entre os axentes turísticos, mención especial merece Termatalia. O mérito desta Feira Internacional é
incuestionable e axuda a posicionar Ourense no mapa mundial do Turismo Termal. Ademáis conta cun
elevado número de expositores, o que é unha clara oportunidade. Por todo iso, hai que traballar en
mellorar continuamente este evento e sacarlle o máximo partido.
No referente aos axentes indirectos, a provincia de Ourense conta con importantes envasadoras de
auga, como Cabreiroá ou Sousas (ver anexo 03). Este é un campo estratéxico pola relación directa de
augas envasadas e balnearios coa crecente concienciación social da importancia dunha alimentación
saúdable. Neste sentido, e aínda que non aparece recollido no Inventario de Axentes, non se pode
esquecer o papel doutras empresas do sector alimentario como Coren.
Seguindo co análise dos axentes industriais, a provincia conta con iniciativas innovadoras e con
grandes grupos empresarias de renome mundial. No mundo téxtil, atopamos representantes tan
sobranceiros como Lonia Téxtil, Adolfo Domínguez ou Roberto Verino. Paralelamente, existen
fabricantes de cosmética que empregan recursos termais e que comezan a consolidarse no mercado
(Iuvenor ou Sybaria). Todo isto, sen esquecer a xeotermia, a construción e a enxeñería, da man de
empresas de referencia no ámbito nacional e internacional como Xeoaquis, Subita ou Ingeo.
Outro dos axentes estratéxicos de Ourense é a Universidade e, en concreto o Campus da Auga que se
está a implantar. Esta iniciativa abre un camiño cara a innovación e a profesionalización que poderá
dotar de contido científico ao desenvolvemento termal de Ourense.
Finalmente, as institucións, por parte das que se observa un compromiso coa cultura termal, como
exemplifican a elaboración deste estudo, o Clube de Produto Turístico da Auga, a creación da
Eurocidade da Auga ou a implantación de novos programas de Termalismo Social. A estas hai que
engadir as asociacións que, se ben teñen resultados moi dispares en canto ao seu funcionamento,
constitúen un substrato importante para o intercambio de experiencias e o deseño de propostas.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
251
5.4. Produtos turísticos
Da análise comparada do Inventario de Produtos Turísticos e de Recursos Complementarios a
conclusión fundamental é que falta produto.
Se ben existen intermediarios (ver anexo 02), a oferta de paquetes turísticos que inclúan experiencias
termais é moi limitada. Nunha primeira aproximación ao motivo desta falta de paquetización, semella
que podería deberse á falta de entendemento entre axencias de viaxes e balnearios. O reto pasa por
afondar nesta cuestión e averiguar como facer interesante o turismo termal para ambos subsectores
e, por suposto, para o cliente final.
Por outra banda, os paquetes ofertados, incluíndo nesta conclusión tamén aos paquetes publicitados
na páxina web de Turgalicia, están moi vinculados ao viño. É unha boa estratexia, xa que a cultura do
viño é característica de Ourense (ten autenticidade), pero estanse a descoidar a diversificación e a
posta en valor doutros recursos que, como se viu no punto 1.2. poderían complementar e enriquecer o
produto (festas, rutas, turismo activo ou natureza, entre outras posibilidades).
En canto aos paquetes que ofrecen os propios establecementos balnearios, obsérvase que só o grupo
empresarial Caldaria é activo nesta cuestión. Non obstante, os servizos incluídos nos seus programas
préstanse fundamentalmente no propio balneario. Tal vez falta colaboración con outras empresas, do
entorno para ofrecer experiencias máis completas que se traduzan nunha maior satisfacción do
usuario e que axuden a crear visión de destino entre os axentes. De modo complementario ofrécense
unha táboa cos prezos de acceso aos circuítos termais.
INSTALACIÓN TERMAL
ACCESO
CIRCUITOS TERMAIS
(prezos por persoa en €)
BALNEARIO DE ARNOIA 15,70
BALNEARIO DE LAIAS 15,70
BALNEARIO DE LOBIOS 15,70
BAÑOS DE MOLGAS 15,00
TERMAS OUTARIZ 5,15
TERMAS PREXIGUEIRO 5,15
TERMAS CHAVASQUEIRA 3,80
BALNEARIO DE O CARBALLIÑO (non dispón deste servizo)
Por último, atendendo á situación do Turismo Senior, tanto os balnearios de Galicia en xeral, como os
de Ourense en particular, sitúanse por debaixo da media nacional en canto a prazas asignadas por
establecemento (segundo os últimos datos dispoñibles, correspondentes ao ano 2007). Esta situación
sálvase parcialmente polos programas de Termalismo Social da Xunta e das Deputacións. Neste
sentido cómpre salientar o recén estreado programa de Termalismo Saudable da Deputación de
Ourense que, se ben non chegou a ter o grao de participación desexable, simboliza unha firme aposta
polo termalismo por parte da Administración Provincial.
252
5.5. Prazas hoteleiras, demanda e perfil do turista termal en Ourense
Antes de analizar a demanda de turismo termal, ofrécese un gráfico sobre a distribución das prazas
dos establecementos hoteleiros de Ourense, diferenciando entre balnearios e outros hoteis.
Distribución das prazas de aloxamento en balnearios e noutros establecementos hoteleiros
(Ourense)
Aínda que só 4 dos 88 establecementos hoteleiros de Ourense son Hoteis Balneario, aglutinan o 12,7%
do total de prazas; o que da idea do seu elevado tamaño medio. O anexo 02 recolle a información
detallada sobre as prazas e cuartos en cada un deles, de acordo co Rexistro de Empresas e
Actividades Turísticas.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
253
Co fin de facer unha aproximación á demanda nos establecementos balnearios de Ourense,
recorremos as cifras facilitadas por Caldaria referidas ao total de clientes aloxados nos seus hoteis-
balneario durante os primeiros nove meses de 2013. Eses datos son contrastados co total de
pernoctacións rexistradas na provincia de Ourense neste mesmo período, segundo datos do Instituto
Nacional de Estadística. Cómpre sinalar que o grupo Caldaria representa a 3 dos 4 hoteis balneario da
provincia, polo que as conclusións extraídas son bastante cercanas á situación real.
Comparativa Pernoctacións Caldaria /Establecementos Hoteleiros (xan-set 2013)
CALDARIA TOTAL PROVINCIA %
XANEIRO 1.066 25.918 4,1
FEBREIRO 2.412 31.465 7,7
MARZO 6.510 41.647 15,6
ABRIL 4.992 36.857 13,5
MAIO 4.962 43.138 11,5
XUÑO 5.159 44.911 11,5
XULLO 3.661 43.565 8,4
AGOSTO 5.534 63.285 8,7
SETEMBRO 6.134 49.553 12,4
TOTAL 40.430 380.339 10,6
Fonte: Elaboración propia a partir de Caldaria e Instituto Nacional de Estatística
Á vista da táboa anterior, máis dun 10,6% dos turistas aloxados en establecementos hoteleiros de
Ourense (a porcentaxe aumenta se temos en conta os hóspedes de Baños de Molgas), elixiron hoteis
balneario como aloxamento. O interese por aloxarse en balnearios acentúase na primavera (entre
marzo e xuño) e no mes de setembro; o que confirma o papel do termalismo como foco de atracción
en períodos diferentes dos meses de xullo e agosto.
Contrastando estes datos co gráfico anterior, no hai un gran desequilibrio entre oferta e demanda. O
12,7% das prazas hoteleiras se concentran en balnearios, e teñen un nivel de demanda aproximado de
cerca do 11% (dato que aumentaría se tivesemos en conta os hóspedes de Baños de Molgas).
De modo complementario, e aínda que non inclúen pernoctas, as cifras das Termas da Chavasqueira
e de Outariz apuntan a un total de 96.000 clientes (64.000 en s Outariz e 32.000 en Chavasqueira).
254
Atendendo aos datos proporcionandos polo Inorde na Feira Termatalia 2013, o visitante de
Ourense responde ao seguinte perfil: en máis do 80% dos casos viaxa en familia ou en parella,
reside en núcleos urbanos, prefire Internet para organizar as súas viaxes e ten como motivacións
fundamentais o descanso e a tranquilidade. Na súa maioría, estes visitantes teñen entre 19-50
anos (máis do 75%), empregan o vehículo propio (máis do 70%), interésalles coñecer o medio e
os costumes (máis do 65%) e practican turismo itinerante (máis do 50%).
Da antedita preferencia polos desprazamentos en vehículo propio e en consonancia con diversos
estudos e estadísticas, establécese a área de influencia de Ourense como destino turístico, ao
espazo circundante que está a un máximo de 3 horas en automóbil.
Área de influencia turística do destino Ourense.
Fonte: Elaboración propia
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
255
O interese polo termalismo nos visitantes que se achegan ás oficinas de turismo de Ourense, segundo
os datos facilitados polo Servizo Provincial de Turismo da Xunta de Galicia vai en aumento desde
mediados de 2012.
Evolución das consultas totais e termais na oficina de turismo da área provincial de Ourense
Fonte: Elaboración propia a partir de datos faclitados polo Servizo Provincial de Turismo da Xunta de Galicia
Este crecente interese polo termalismo podería deberse, se analizamos as notas de prensa
dispoñibles na web do Concello de Ourense ás accións de promoción emprendidas no Plan de
Marketing do Termalismo que desenvolveu o Concello en colaboración co Instituto de Turismo de
España entre o 22 de outubro e o 30 de decembro de 2012.
Cómpre sinalar que, aínda que esa campaña fose a impulsora, o interese polos recursos termais non
desapareu unha vez rematada a campaña; posto que, como amosa o gráfico anterior, as consultas
termais continúan con valores elevados ata o fin da serie de datos (setembro 2013).
Consultas totais
Consultas termais
256
5.6. Acontecementos históricos
Froito do manexo de diversas fontes de información para a redacción deste Diagnóstico e do informe
arqueolóxico (ver anexo 28) xurde este epígrafe dedicado aos principais acontecementos históricos do
termalismo en Ourense e aos seus protagonistas e impulsores.
Os principais datos aparecen recollidos na seguinte táboa
ANO ACONTECEMENTO
1208 Primeiras referencias á utilización das augas termais en balnearios na cidade de Ourense
1699 Nacemento de Pedro Gómez de Bedoya, médico e hidrólogo
1763 Nacemento de Francisco da Silveira Pinto da Fonseca Teixeira, conde de Amarante e impulsor da Fonte de Sousas
1765 Manuscrito “Descripción de 54 fuentes minerales del Reyno de Galicia” (Pedro Gómez de Bedoya)
1773 Construción dunha pequena casa de baños en Riocaldo
1776 Defunción de Pedro Gómez de Bedoya, médico e hidrólogo
1815 Construción da Fonte en Sousas por orde de Silveira (Conde de Amarante) , quen tomara as augas en 1810 para curar unha doenza urinaria
1816 Real Decreto do 29 de xuño de 1816, primeira norma de aplicación xeral aos mananciais de augas minerais de España, na que se ordena o establecemento dun médico director en cada sitio termal importante do reino
1817 Regulamento de 28 de marzo de “Aguas y Baños Minerales” baseado no Real Decreto de 1816
1818 Construción dunhas piscinas para o baño no manancial do Campo e no da Pedra (Cortegada)
1821 Defunción de Francisco da Silveira Pinto da Fonseca Teixeira, conde de Amarante e impulsor da Fonte de Sousas
1828 Regulamento de 7 de outubro que actualiza a normativa de 1817
1831 Nacemento en Verín de José García Barbón, mecenas e empresario
1834 Regulamento de 3 de febreiro que senta as bases da organización balnearia en España, en especial no referente á intervención do Estado na conservación e explotación dos mananciais
1841 Cóbrense e péchanse as piscinas de Cortegada e constrúense catro casetas no interior
1842 O Concello Constitucional de O Carballiño constrúe o primitivo edificio do balneario de Caldas de Partovia
1859 Augas de Sousas declaradas de Utilidade Pública por iniciativa do concello
1859 Augas de Caldeliñas declaradas de Utilidade Pública
1866 Creación dunha “Liga de los Propietarios”
1867 Hermenegildo Guitián (Gobernador de Ourense) manda facer o paseo ata a fonte de Sousas
1869 Nacemento en Beariz de Daniel Vázquez-Gulías Martínez, arquitecto
1871 Un grupo de capitalistas crea unha “Asociación Nacional de la Propiedad Balnearia” (presidida polo vizconde Rías)
1871 Creación dun “Anuario Oficial de las Aguas Minerales de España”
1873 Comeza a construción do actual Balneario de Baños de Molgas
1874 Augas de Baños de Molgas declaradas de utilidade pública
1874 Regulamento de 12 de maio que modifica ao de 1834
1876 Creación da Sociedad Española de Hidrología Médica
1876 Inauguración do Balneario Baños de Molgas
1878 Primeiro número da “Revista de la Sociedad Española de Hidrología Médica”
1887 Nacemento do arquitecto Manuel Conde Fidalgo
1889 Real Orde de 18 de xullo que recoñece o dereito dos veciños ao uso gratuíto das augas mineromedicinais de Sousas e Caldeliñas
1892 Construción do pavillón de augas de Sousas
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
257
1900 Edición da “Gaceta Balneológica” pola “Asociación Nacional de la Propiedad Balnearia”
1900 Inauguración do actual Balneario O Carballiño
1900 Augas do manancial de Vilaza declaradas de utilidade pública
1904 García Barbón encarga informes sobre as augas de Cabreiroá e adquire fonte e terreos
1904 Augas de Fontenova declaradas de utilidade pública
1906 Aprobación dos estatutos da asociación definitiva
1906 Augas de Cabeiroá declaradas de utilidade pública
1906 Construción do Balneario de Cabreiroá
1906 Remátase a construción das instalacións de Vilaza
1907 Apertura do Balneario de Fontenova
1907 Vilaza medalla de ouro Exposición Nacional Madrid
1908 Modificacións importantes en Baños de Molgas
1908 Apertura do Balneario de Cabreiroá
1909 Defunción en Vigo de José García Barbón, mecenas e empresario
1912 Dotación dunha cátedra en Hidroloxía Médica na Universidade de Madrid
1913 Vilaza Gran Medalla de Ouro na exposición anexa ao “IX Congreso Internacional de Hidrología e Higiene” (Madrid)
1914 Vilaza Diploma de Gran Premio con medalla de ouro na “Exposición Internacional de Industrias Modernas, Alimentación y productos varios” (Londres)
1914 Vilaza Diploma de Gran Premio con medalla de ouro na “Exposición Internacional de Industrias, Agricultura y Comercio e Higiene” (Barcelona)
1914 Deseño do xardín da Burga de Abaixo
1924 Constitución da Entidade Local Menor de Berán
1926 Remodelación Baños de Molgas
1928 “Estatuto sobre Explotación de Manantiales de Aguas Mineromedicinales”, que sería ata 1973 a norma básica
1932 Nacemento en Santiago de Compostela de Luis Rodríguez Míguez, médico, escritor e profesor universitario
1935 Construción do Balneario de Fontenova
1936 Último número da “Revista de la Sociedad Española de Hidrología Médica”
1937 Construción do edificio do Balneario de Cortegada
1937 Defunción en A Coruña de Daniel Vázquez-Gulías Martínez, arquitecto
1941 Apertura do Balneario de Porteiro
1941 Balneario de Berán declarado de utilidade pública
1960 Peche do Balneario de Fontenova
1960 Peche do Balneario de Requeixo e da planta engarrafadora
1961 Peche do Balneario de Cabreiroá
1963 Construción da edificación tradicional do Balneario de Berán
1968 Peche do Balneario de Porteiro
1970 Construción do embalse de Frieira e peche do Balneario de Cortegada
1973 A Lexislación de Minas deroga (excepto nos aspectos sanitarios) a norma de 1928
1977 Escavacións nas que se achou unha piscina rectangular rodeada de 7 bañeiras na zona do Tinteiro
1982 Demolición da arqueta que albergaba o manancial de Sousas e construción dun pequeno pozo de pedra, cuberto de cristal
1984 Defunción do arquitecto Manuel Conde Fidalgo
1985 Constitución da Asociación Galega da Propiedade Balnearia
1987 Augas de Fontenova e de Vilaza adquiridas por José de Sousa Cintra
1989 Primeiros programas de axuda ao termalismo social a través do Imserso
258
1995 Lei 5/1995, de 7 de xuño, de regulación das augas minerais, termais, de manancial e dos establecementos balnearios da Comunidade Autónoma de Galicia
1995 Inauguración do Balneario de Arnoia
1995 Reapertura do Balneario de Cortegada
2000 Creación da Fundación Balneario de Cortegada
2001 Inauguración do Balneario de Laias
2001 Inauguración das Termas da Chavasqueira
2006 Hijos de Rivera, S.A. adquiriu o 100% de Augas de Cabreiroá, S.A.
2008 Inauguración das Termas de Outariz
2010 Inauguración da Piscina termal de As Burgas
2010 Inauguración das Termas de Prexigueiro
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
259
260
6. ESCENARIO TURÍSTICO TERMAL
Consideracións previas
Unha das principais problemáticas á hora de analizar o tema do turismo asociado aos recursos
minero-medicinais é a denominación. Segundo o país, a lexislación e o enfoque de estudo
atópanse os termos Turismo Termal, Turismo de Saúde, Turismo Médico e Turismo de Benestar
ou Wellness Tourism, entre outros. Estas diferentes concepcións dificultan o contraste de datos
cuantitativos a diferentes escalas.
Dado que se manexarán en moitos casos datos relativos ao Wellness, cómpre sinalar que o
informe The Global Wellness Tourism Economy, publicado en 2013 por SRI establece que o Spa
Tourism supón o 41% do Wellness Tourism, mentres que o 59% restante correspóndese, entre
outras actividades, con estancias en healthy hotels, fitness, yoga, viaxes a parques ou reservas
naturais ou gastos en restaurantes de comida orgánica.
Ademais desta dificultade na denominación, existe unha diferencia entre o significado do termo
“spa” na lingua inglesa e na galega que convén aclarar antes de afondar na análise do escenario
turístico.
En lingua inglesa spa significa “balneario” e procede da cidade homónima belga, famosa polos
seus baños.
En galego, segundo a Real Academia Galega, enténdese denominase “balneario” ao
“establecemento público onde se poden tomar baños de auga con propiedades medicinais ou
beber augas medicinais”. Deste modo, trátase dunha infraestrutura dotada de augas minero-
medicinais declaradas de utilidade pública e de instalacións nas que realizar tratamentos.
Pola súa banda, un spa é un centro con instalacións de hidroterapia, na que a auga carece de
propiedades minero medicinais e adoita ser aquecida de modo artificial.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
261
6.1. Escenario Turístico Mundial
Introdución
No panorama mundial as cifras do turismo veñen alentadas pola boa nova dos 1.000 millóns de
turistas internacionais, acadados o 13 de decembro 2012. O dato é máis alentador se se observa
a evolución do turismo internacional durante os últimos anos. Tan só 22 anos atrás, en 1990, a
cifra de turistas anuais internacionais era menos das metade da que temos hoxe en día.
Fonte: Organización Mundial do Turismo
O seguinte gráfico (tomado da OMT) sintetiza as tendencias do turismo internacional. Mentres
Europa continúa a ser o principal emisor e o principal receptor, cobran pulo as viaxes a
economías emerxentes. Para o ámbito deste Diagnóstico, salienta o feito de que a motivación
visita familia/amigos/saúde/outros, na que se encadraría o turismo termal, é a segunda, cun 27%.
Fonte: Organización Mundial do Turismo
262
Análise cuantitativo: oferta, demanda, emprego e facturación
Como se apuntou anteriormente, é difícil obter datos globais que se poidan manexar con
exactitude. Os distintos enfoques sobre conceptos como “Wellness”, “Turismo de Saúde”,
“Turismo Termal” ou “Turismo Médico” e as distintas tipoloxías de infraestruturas e servizos,
asociadas ás diferentes culturas, dificultan a comparación no eido internacional.
Unha vez explicado este hándicap, ofrécense os datos recompilados no informe The Global Spa
Economy elaborado en 2007 por SRI en canto a oferta. Como aclaración previa, cómpre recordar
a diferencia exposta na Introdución entre o diferente significado de “spa” entre o galego ou
castelán e o inglés.
O informe The Global Spa Economy elaborado en 2007 por SRI cifra a oferta mundial de “spas”
en 71.672. Non obstante, diferencia 5 categorías (day/club/salon spas, hotel/resort spas/
destination spas & health resorts, medical spas e other spas). Na seguinte táboa figuran os datos
por rexións e por tipos de establecemento.
Oferta mundial de Spas por rexións
Número
estimado
de Spas
Europa Asia-
Pacífico
Norte
Améric
a
Oriente
Medio-Norte
de África
Latinoaméri
caCaribe África
Day / Club / Salon Spas 45.113 14.933 10.805 15.355 440 3.381 199
Hotel / Resort Spas 11.489 4.297 2.944 2.090 441 1.539 178
Destination Spas & Health Resorts 1.485 1.202 82 138 7 48 8
Medical Spas 4.274 913 939 2.081 26 313 2
Other Spas 9.310 1.262 6.796 998 99 154 2
Total 71.672 22.607 21.566 20.662 1.014 5.435 389
Fonte: Elaboración propia a partir de The Global Spa Economy, 2007 (SRI)
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
263
A distribución xeográfica da demanda do Wellness Tourism aparece representada no seguinte
mapa. Europa encabeza o listado en canto a número de viaxes (con 203 millóns de
desprazamentos), sen embargo en canto ao gasto é Norte América quen lidera a clasificación
(181.000.000.000 $).
Segundo o informe The Global Wellness Tourism Economy, publicado en 2013 por SRI, no destino
Estados Unidos os turistas Wellness gastan un 130% máis con respecto ao gasto turístico medio.
En concreto, un turista internacional wellness gasta un 65% máis e un turista wellness nacional un
150% máis.
No caso de Estados Unidos, o turismo doméstico non só supera ao internacional en gasto, senón
que tamén o fai en número de viaxeiros. Segundo o antedito estudo de SRI, o 84% dos turistas
wellness proceden do propio país.
Fonte: The Global Wellness Tourism Economy, 2013 (SRI)
264
O estudo The Global Wellness Tourism Economy de SRI International (2013) sinala que o
Wellness tourism xera 11,7 millóns de empregos no mundo. Segundo o informe The Global Spa
Economy elaborado en 2007 tamén por SRI, o emprego xerado específicamente a partir da
industria dos Spa ascendía nese ano a 1.223.510 postos de traballo. Como se explicou con
anterioridade, esta cifra engloba actividades de diferente categoría, tal e como recolle a seguinte
táboa.
Emprego mundial en Spas por rexións
Número
estimado
de Spas
Europa Asia-
Pacífico
Norte
América
Oriente
Medio-Norte
de África
Latinoaméri
caCaribe África
Day / Club / Salon Spas 659.106 237.473 162.733 201.272 6.259 48.480 2.891
Hotel / Resort Spas 269.363 84.117 80.162 61.945 12.554 26.571 4.014
Destination Spas & Health Resorts 112.239 91.962 3.937 11.281 1.300 3.426 333
Medical Spas 51.843 9.248 12.430 26.332 331 3.478 25
Other Spas 130.958 18.927 104.387 6.400 494 740 10
Total 1.223.510 441.727 363.648 307.229 20.938 82.694 7.273
Fonte: Elaboración propia a partir de The Global Spa Economy, 2007 (SRI)
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
265
A facturación do Wellness Tourism no seu conxunto é de 430.000.000.000 $, distribuídos de
acordo ao seguinte esquema. A hospedaxe (93.400.000.000 $) supón, xunto ao transporte
(91.800.000.000 $) a actividade á que se destina unha maior parte do gasto turístico.
Fonte: The Global Wellness Tourism Economy, 2013 (SRI)
266
Análise cualitativa: tendencias
Desde unha perspectiva global, preséntanse a continuación as principais tendencias desta
actividade no plano internacional. Neste sentido, tal e como ilustra o seguinte gráfico obsérvase
unha crecente preocupación polos problemas da saúde e do benestar, desde a perspectiva dos
individuos, das actividades empresariais e dos gobernos.
Fonte: The Global Wellness Tourism Economy, 2013 (SRI)
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
267
Gasto sanitario e envellecemento
Desde o punto de vista turístico, son dous os aspectos do gráfico anterior que máis relación
gardan co turismo termal.
Por unha banda, o feito de que estea a medrar o gasto en saúde nos países da OCDE,
prevéndose a súa triplicación entre 2002-2020. O recoñecemento médico dos beneficios do
termalismo podería verse favorecido por este incremento no gasto sanitario.
Por outra banda, o dato de que en 2050 o número de maiores de 60 anos duplicarase dota dun
potente nicho de mercado para ao turismo termal.
O recentemente publicado artigo La Silver Économie, une opportunité de croissance pour la
France de Claire Bernard, Sanaa Hallal e Jean-Paul Nicolaï, da conta de que hoxe en día existen
no mundo 900 millóns maiores e de que en 2035 un de cada tres franceses será maior de 60
anos. Nesta liña reflexiona sobre como este envellecemento poboacional poderá ser aproveitado
por sectores como as tecnoloxías avanzadas, a robótica ou a domótica.
Este fenómeno, denominado, “La Silver Économie” ou economía de prata pode suporá nos
próximos anos un incremento do gasto en benestar, en adaptación e seguridade no fogar, en
transporte, en ocio e en saúde. De acordo aos datos de demanda manexados, o principal cliente
do turismo termal pertence ao segmento de maiores de 50 anos. En consonancia, é significativo
que na provincia de Ourense, máis da metade da poboación supera xa os 50 anos, polo que a
demanda potencial para as actividades turístico-termais é moi ampla.
Fonte: Elaboración propia a partir de datos do Instituto Nacional de Estatística
268
Complementariedade de actividades
Tanto se falamos de Turismo Termal como se falamos de Wellness Tourism (e en xeral, falando
de calquera tipoloxía de Turismo), é necesario ter presente que a súa planificación require
atender a outros recursos complementarios (gastronomía, cultura, deporte…). O turista ten cada
vez máis inquietudes e máis flexibilidade na organización das súas viaxes, polo que cómpre
facilitarlle actividades que poidan dinamizar a súa estancia. O seguinte gráfico ilustra aqueles
outros subsectores que se entrelazan co Turismo de Benestar/Wellness Tourism.
Fonte: The Global Wellness Tourism Economy, 2013 (SRI)
Polo tanto, á vista do esquema anterior, o Wellness Tourism conecta con: ecoturismo,
agroturismo, turismo deportivo, turismo de aventura, turismo gastronómico, turismo cultural e
turismo de voluntariado. Mención aparte merecen a conexión co turismo médico, pois ven a
reafirmar o valor médico das augas, e o carácter conectivo do turismo espiritual, polas
oportunidades que supón para Ourense a súa vinculación co Camiño de Santiago.
A fin de facilitar o manexo da información sobre os recursos provinciais de Ourense que poden
servir como complemento, inclúese no apartado 2 un inventario de recursos.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
269
Diversificación da oferta
Volvendo de novo ao gráfico empregado para analizar a facturación, obsérvase que aporta datos
útiles para descifrar o concepto anglosaxón de “Wellness Tourism”. Mentres na metade esquerda
sitúanse tipos de empresas e actividades turísticas xenéricas (compañías aéreas, aluguer de
automóbiles, axencias de viaxes, hoteis, restaurantes, souvenirs…), na metade dereita sitúanse
actividades específicas do wellness.
Fonte: The Global Wellness Tourism Economy, 2013 (SRI)
Deste modo, crece a preocupación polas novas modalidades de aloxamento que facilitan o retiro
e a relaxación (“ashrams” e “retreats”), pola cociña de alto nivel, saúdable e ecolóxica (“spa
cuisine”, “healthy cuisine” e “organic cuisine”), así como por outros aspectos, entre os que
salientan a meditación, o fitness, o coaching ou a vestimenta deportiva. Paralelamente, o estudo
Top 10 Global Spa & Wellness Trends Forecast elaborado po SpaFinder Wellness sinala a
tendencia a emprender estratexias de branding e rebranding baseadas no benestar.
270
Diversificación da demanda e novas tecnoloxías
Detrás das características específicas do “wellness” analizadas no punto anterior, e cruzándoas
coas conclusións obtidas a partir do manexo de diversas fontes, extráense unha serie de
conclusións sobre as tendencias globais do turismo en cando a oferta e demanda.
En xeral, as tendencias xerais do turismo avanzan cara a busca de experienciais máis individuais
e auténticas. Termos como “autenticidade”, “espiritualidade”, “relaxación”, “sostibilidade”,
“accesibilidade” ou “natureza”, son os que máis se repiten nos diversos estudos e publicacións.
Estas inquietudes da demanda conectan co que o estudo Top 10 Global Spa & Wellness Trends
Forecast denomina como “Earthing”, a necesidade de toma de contacto coa natureza.
Nesta busca de vivencias, crece de modo imparable a importancia das tecnoloxías na
planificación das viaxes, tanto na compra de produtos e servizos turísticos como na pescuda de
comentarios e recomendacións doutros viaxeiros en webs. Este uso das ferramentas
tecnolóxicas, non se limita ao momento previo á viaxe, senón que os móbiles facilitan a consulta
de información durante a estancia, segundo datos de Segitur 3 de cada 4 viaxeiros usa o
smartphone durante a súa estancia
O estudo de Mercado de Apps Turísticas elaborado por Segitur sinala as 20 aplicacións turísticas
máis descargadas do turismo, recollidas no seguinte gráfico.
Fonte: Estudio de mercado de Apps Turísticas (SEGITUR)
Á vista do gráfico anterior, conclúese que os recomendadores e buscadores de voos e hoteis son
as aplicacións de turismo máis demandadas. Salienta o feito de que as guías de turismo quedan
fóra dos 20 primeiros postos, sendo substituídas na súa misión polos recomendadores.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
271
Calidade
Outro aspecto de interese para o Turismo Termal é a norma ISO/TC 228 sobre Turismo e Servizos
Relacionados, que ten a súa presidencia en España. Dentro desta normativa encádrase a ISO/TC
228/WG2 Health Tourism Services. O fin da mesma é o establecemento de estándares
internacionais de calidade, orientando o seu contido en base tres proxectos: “medical spas”,
“thalassotherapy services” e “wellness spas”. No seguinte esquema recóllense os principais
participantes no seu desenvolvemento.
272
6.2. Escenario Turístico Europeo
Introdución
Segundo a OMT, as chegadas de turistas internacionais en Europa medraron un 5% durante os 8
primeiros meses de 2013 en referencia ao mesmo período de 2012. Esta taxa é moi alentadora,
considerando que se trata dun destino xa maduro e da situación económica. O crecemento
estivo liderado por Europa Central e Oriental (10%) e, en menor medida, pola Europa Meridional e
Mediterránes (6%).
O informe“Attitudes of Europeans towards Tourism” elaborado por Conducted by TNS Political &
Social a petición da Comisión Europea, extrae conclusións sobre as motivacións dos viaxeiros
que pernoctaron un mínimo de 4 noites fóra da seu país de residencia durante 2012. Á vista do
seguinte gráfico, o benestar, os balnearios e os tratamentos de saúde son citados no 12% das
ocasións como unha das razóns para emprender a viaxe.
Fonte: “Attitudes of Europeans towards Tourism” (Conducted by TNS Political & Social)
Segundo este informe, os turistas que máis citan a motivación banestar/balnearios/tratamento de
saúde son os habitantes de Letonia (37% sinalan esta motivación), Macedonia e Islandia (ambos
con 35%). No outro extremo, esta motivación é só atractiva para un 3% dos malteses e dos
daneses.
En canto ao perfil da demanda, os maiores de 55 anos os que mencionan este tipo de
actividades como unha motivación turística (15%), en contraste ao grupo 15-24 anos (8%).
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
273
Análise cuantitativo: oferta, demanda, emprego e facturación
A situación de Europa está parcialmente definida cuantitativamente en canto a cifras no apartado
anterior, grazas á división que se facía dos datos por áreas xeográficas. Deste modo, o Informe
The Global Spa Economy elaborado en 2007 por SRI, cifraba en Europa o número de Destination
Spas & Health Resorts en 1.202, o emprego xerado en 91.962 postos de traballo e os viaxes en
203 millóns (esta última cifra é para o conxunto do sector Wellness e non específica do subsector
balnearios).
Para reflectir un panorama máis actualizado (xa que os de SRI son de 2007) e para abordar a
análise desde o enfoque europeo, expóñense as cifras do sector proporcionadas pola a European
Spas Association (ESPA) durante o Thermal European Meeting celebrado en novembro de 2013
na localidade francesa de Enghien-Les-Bains.
Balnearios (Spa Communities and health Resorts) 1.400
Empregos (directos e indirectos) 750.000
Pernoctacións 200.000.000
Facturación 45.000.000.000 €
Fonte: Elaboración propia a partir de ESPA (Thermal European Meeting)
Tentando facer unha aproximación ao número de usuarios de balnearios en Europa, os datos
recollidos no informe Health Benefits: The market opportunities for health tourism in Englan falan
dun total de 186 millóns de pernoctacións e dunha estancia media de 6 días, o que nos da unha
cifra anual aproximada de 31.000.000 clientes.
Neste mesmo encontro a ESPA ofreceu datos a nivel nacional, dos que se desprende que a
grandes rasgos é Alemaña (seguida de Francia e Italia) quen lidera o sector. De feito, no país
xermano sitúase a actividade asociada aos balnearios como a terceira que máis contribúe ao
produto interior bruto; só por detrás dos automóbiles e o Turismo en termos xerais.
274
Análise cualitativa: tendencias
As tendencias do Turismo de Saúde seguen as pautas xerais das tendencias mundiais, pero
presenta algunhas características específicas, derivadas de iniciativas en marcha.
En primeiro lugar, a concepción do Turismo Senior e do Turismo para Todos como unha
estratexia de desestacionalización e con estudos recentes de casos concretos de boas prácticas.
En segundo lugar, as recentemente creadas European Innovation Partnership, con liñas
específicas de innovación no campo da auga e en envellecemento. E, en terceiro lugar, as
oportunidades que supón a nova Directiva de Asistencia Sanitaria Transfronteiriza (DAST).
Nas seguintes páxinas recóllense as principais características de cada unha destas iniciativas.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
275
Turismo Senior e Turismo para Todos
En setembro de 2013, o Centre for Strategy & Evaluation Services publicou o informe “Enhancing
the Competitiveness of Tourism in the EU. An Evaluation Approach to Establishing 20 Cases of
Innovation and Good Practice”. Este documento analiza a situación turística da Unión Europea,
con especial atención a casos de boas prácticas, e arroxa pistas sobre os aspectos a ter
presentes na planificación e na innovación turísticas.
Entre todas as conclusións que se poden extraer da súa lectura salienta a ampliación da
participación, a través do Turismo Senior e o Turismo para Todos, como unha das estratexias
clave para a desestacionalización e a diversificación do Turismo.
276
European Innovation Partnership
Trátase dun novo camiño para facer fronte aos grandes retos sociais a partir da innovación e
servíndose da cooperación entre todos os actores (públicos e privados) e a todos os niveis
(comunitario, nacional e rexional). Existen cinco liñas de traballo, recollidas no seguintes
esquema.
As liñas de innovación en envellecemento activo e na auga, están estreitamente vinculadas ao
sector do turismo termal e á un amplo número de actividades asociadas.
O prazo de solicitude para formar parte dos grupos de acción da EIP on Water está aberto ata ao
31 de decembro de 2013. Nas seguintes táboas figuran as áreas prioritarias para esta EIP e os
tipos de actores que poderían participar na experiencia.
Recentemente, o 21 de novembro celebrouse a EIP Water Annual Conference 2013, na que dun
total de 502 participantes, detectáronse 84 de nacionalidade española, sendo o número de
participantes relacionados con Galicia moi limitado.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
277
278
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
279
Directiva 2011/24/UE relativa á aplicación dos dereitos dos pacientes na asistencia
sanitaria transfronteiriza (DAST)
O 9 de marzo de 2011 foi publicada a Directiva 2011/24/UE relativa á aplicación dos dereitos dos
pacientes na asistencia sanitaria transfronteiriza (Anexo 14) e que ten por obxectivo facilitar o
acceso a unha asistencia sanitaria segura e de calidade, garantir a mobilidade intracomunitaria
dos pacientes e favorecer á cooperación entre os estados membro en materia sanitaria. O
seguinte gráfico sintetiza os piares sobre os que se sustenta iniciativa.
Fonte: Maravillas Izquierdo Martínez (Termatalia, 2013)
As prestacións sanitarias incluídas son todas aquelas que estean na carteira de servizos do país
de afiliación (isto é, o país emisor), con independencia do modelo de financiamento.
Esta Directiva que entrou en vigor o 25 de outubro, dá a oportunidade aos cidadáns dos países
europeos que si teñen incorporada esta directiva a solicitar atención sanitaria en España.
Desde un punto de vista termal, a situación para os países europeos está condicionada polo
recoñecemento do termalismo por parte do sistema de saúde.
280
6.3. Escenario Turístico Español
Introdución
Segundo os datos manexados polo Instituto de Estudos Turísticos, as perspectivas do turismo en
España para este ano 2013 son positivas. Durante os nove primeiros meses de 2013
rexistráronse 10.169.165 viaxeiros estranxeiros (un crecemento do 1,9% respecto ao mesmo
período do ano anterior). Ademais, o gasto turístico total incrementouse nun 7,1%, chegando aos
7.183 millóns de euros, cun incremento do 5,1% nos resultados do gasto turístico medio por
persoa (707 €) e do 2,1 % do gasto medio por día (116 €).
De acordo a estes datos, e segundo información publicada no diario El País, o ministro de
Industria, Enerxía e Turismo, D. José Manuel Soria, España podería rematar 2013 como terceiro
país en recepción de turistas internacionais; subindo unha posición e arrebatando o posto a
China.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
281
Análise cuantitativo: oferta, demanda, emprego e facturación
No referente ao número de balnearios no panorama nacional, o Observatorio do Termalismo
recolle a existencia de 113 balnearios en España, localizándose 5 en Ourense.
Desde o punto de vista da demanda, o motor principal de busca para a organización das
estancias en España é o portal de Turespaña (www.spain.info). Neste páxina web, dentro do
apartado “salud y belleza” existe un buscador de balnearios no que localizar a oferta por
Comunidades Autónomas. Os resultados que aquí se ofrecen varían con respecto aos do
Observatorio do Termalismo, indicando a existencia de 8 balnearios en Ourense e convertendo
así a esta provincia en líder nacional, xunto a Barcelona.
Imaxe tomada de www.spain.info
282
A seguinte figura expón o número de balnearios por provincia recollidos nas devanditas fontes
Distribución provincial dos balnearios en España
Fonte: Elaboración propia a partir de www.observatoriotermalismo.org e www.spain.info
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
283
En canto ás vilas termais, Ourense é a provincia con máis municipios que contan con esta
declaración, tanto a escala autonómica como a escala nacional. En concreto, son 10 as vilas
termais ourensás: Arnoia, Bande, Baños de Molgas, Boborás, Carballiño, Cortegada, Lobios,
Leiro, Ourense e Verín.
Distribución provincial de vilas termais en España
Fonte: Elaboración propia a partir de www.villastermales.com
A pesar desta boa posición de Ourense en canto a Vilas termais, é importante reflexionar sobre a
definición de “vila termal”. Nas Normas de Organización y Funcionamiento de la Sección de
Entidades Locales con Aguas Minerales y Termales, se recolle que:
“Artículo 6. Requisitos:
Para ser miembro de la Sección de Entidades Locales con Aguas Minerales y Termales, las entidades
locales interesadas deberán reunir los siguientes requisitos:
a) Tratarse de una entidad local asociada a la FEMP.
b) Disponer en su territorio de aguas declaradas o que se pretendan declarar como aguas
minerales o termales.
c) Disponer en su territorio de establecimientos balnearios o de plantas de envasado de aguas
minerales naturales, en funcionamiento o en proyecto de construcción.”
Da reflexión dos requisitos nace a dúbida de se estes servirán para caracterizar con claridade o
que debe entenderse por Vila Termal e xurde a proposta de reformar o artigo para esixir ás vilas
que conten con balneario, tres tipos de aloxamento, cinco técnicas e actividade
complementarias.
284
Ademais do número de balnearios e vilas termais é importante coñecer a oferta hoteleira
vinculada e os seus beneficios en termos de emprego e de demanda.
A asociación Balnearios de España, cifraba en 2010 o número aproximado de prazas hoteleiras
directas en 19.250 e o número de aproximado de prazas hoteleiras indirectas en 3.550; sumando
un total de 22.800 prazas. O emprego creado ascendía a 5.600 postos de traballo, mentres que o
número de clientes e de pernoctacións foron de 1.010.000 e 4.455.000, respectivamente. O
resultado final desde o punto de vista económico traduciuse nunha cifra global de facturación de
283 millóns de euros.
De acordo ao estudo de produto turístico Turismo de Salud (Instituto de Turismo de España,
2009) analiza a procedencia dos turistas internacionais que teñen por motivación principal a
saúde/wellness, e conclúe que os principais emisores son Reino Unido (30,3%) e Alemaña (29,8%)
seguidos moi de lonxe por Holanda, Irlanda, Bélxica, Francia, Suíza, Austria e Italia.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
285
Análisis cualitativo: tendencias
Entre as iniciativas máis recentes salientan as novas oportunidades xurdidas a consecuencia da
Directiva de Asistencia Sanitaria Transfronteiriza.
286
Mercado de Turismo Sanitario
En canto ás novas posibilidades que se abren no marco sanitario europeo, merece unha mención
especial o Cluster de Turismo de Saúde creado en España en 2013. Nesta agrupación,
representantes da saúde e do turismo suman as súas forzas para facer de España un referente
en turismo sanitario.
Recentemente publicouse o informe Turismo de Salud en España, elaborado pola Escuela de
Organización Industrial e no que se sinalan como principais focos de turismo de saúde os que
aparecen recollidos na seguinte factura.
Esta selección de zonas nas que se concentra a oferta de Turismo de Saúde xustificase do
seguinte modo:
- Zonas consolidadas de turismo, nas que a demanda internacional xerou unha masa crítica
de centros de asistencia sanitaria: Mallorca, Alacante e Costa do Sol
- Grandes urbes: Madrid e Barcelona
- Zonas próximas a fronteiras naturais: Badajoz
- Especializados en determinados tratamentos: Navarra, Asturias.
Desde o punto de vista da demanda, o devandito estudo sinala os seguintes mercados como os
principais emisores:
Fonte: Turismo de Salud en España ( Escuela de Organización Industrial)
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
287
6.4. Escenario Turístico Galego
Introdución
Con motivo da redacción do Plan Integral de Turismo de Galicia 2013/2016, presentouse
recentemente a seguinte situación xeral do sector turístico.
288
O número de viaxeiros aloxados en establecementos hoteleiros (tipoloxía na que se enmarcan,
entre outros, os hoteis balneario) en Galicia, presenta a seguinte evolución provincial.
Evolución provincial dos viaxeiros aloxados en establecementos hoteleiros
Fonte: Elaboración propia a partir de Instituto Galego de Estatística
Á vista dos datos anteriores, conclúese que a tendencia ao descenso de viaxeiros é común ás
catro provincias galegas desde o 2007. O ano 2010, Ano Santo Xacobeo, significou unha mellora
na cifra de viaxeiros en establecementos hoteleiros en todas as provincias (agás Pontevedra).
Este repunte dos datos non tería continuidade nos resultados do ano seguinte. Neste punto,
cómpre sinalar que en 2011 só Lugo e Ourense lograron mellorar as cifras rexistradas en 2009.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
289
A caída no numero de viaxeiros vén acompañada tamén dunha caída no número das pernoctacións.
Deixando a un lado o caso do Ano Santo 2010, todas as provincias viven un proceso de baixada
constante. Lugo é a provincia que máis estables logrou manter os resultados entre 2007-2011, se ben
en 2012 experimentou unha forte caída.
No caso de Ourense, o repunte no número de viaxeiros detectado en 2011 non estivo acompañado
dun repunte no número de pernoctacións, como se deduce do gráfico seguinte.
Evolución provincial das pernoctacións en establecementos hoteleiros
Fonte: Elaboración propia a partir de Instituto Galego de Estatística
A pesar do retroceso experimentado, tanto en viaxeiros como en pernoctacións, os datos de 2012
referentes á estadía media en establecementos hoteleiros de Ourense son os segundos máis elevados
a nivel autonómico, só por detrás de A Coruña.
Estadía media nos establecementos hoteleiros en 2012 por provincias
Fonte: Elaboración propia a partir de Instituto Galego de Estatística
A CORUÑA LUGO OURENSE PONTEVEDRA
290
Análise cuantitativo: oferta, demanda, emprego e facturación
Segundo os últimos datos presentados pola Axencia de Turismo de Galicia en Termatalia 2013,
en Galicia existen 21 balnearios que posúen un total de 2.862 prazas (o 52,3% en
establecementos hoteleiros de 4 estrelas e o 14,7% en establecementos hoteleiros de 5 estrelas)
e xeran un total de 1.400 empregos directos.
Os 21 balnearios galegos reciben cada ano ao redor de 150.000 usuarios, o que converte a
Galicia en primeiro destino de España, seguida por Cataluña e Aragón. Na actualidade os
ingresos anuais estimados do sector dos balnearios en Galicia estímase en 60 millóns de euros.
Segundo a memoria de Turgalicia de 2008, os aloxados en balnearios durante esa anualidade
gastaron 49,56 € no aloxamento (o maior gasto en aloxamentos) e 96,49 € en total de gastos por
persoa e día.
As expectativas para este 2013 son positivas, segundo datos da Asociación de Balnearios de
Galicia os establecementos aos que esta representa alcanzaron unha ocupación do 70% no mes
de xullo, o 75% en agosto e o 80% en setembro. O principal cliente dos balnearios de Galicia é o
propio galego (40%), seguido do turista procedente de Madrid (19%), Castela e León (12%),
Asturias (10%) e Cataluña (8%); pola súa banda, o visitante estranxeiro representa só o 6% do
total.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
291
Análisis cualitativo: tendencias
O panorama futuro do termalismo en Galicia, terá que estar integrado no marco xeral do Plan
Integral de Turismo de Galicia 2013/2016 e terá que contemplar as novas estratexias, entre as
que salienta o Clube de Produto Turístico da Auga.
Neste punto cómpre lembrar que Ourense salienta polos seus recursos termais, pero tamén
polos seus encoros. Neste sentido, e atendendo á información dispoñible en
http://sig.magrama.es/ , Ourense é a provincia galega con máis encoros, contando actualmente
con 43.
292
O Plan Integral de Turismo de Galicia
O Plan Integral de Turismo de Galicia atópase en fase de redacción, del sairán as liñas de acción
e plans de traballo. Os retos identificados para Galicia figuran recollidos na seguinte imaxe, que
vén confirmar a importancia do turismo experiencial, sostible e innovador.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
293
O Clube de Produto Turístico da Auga
Os obxectivos desta iniciativa son concienciar ao sector sobre a importancia do coidado do
recurso “auga”, articular unha oferta atractiva de experiencias relacionadas coa auga e impulsar
ao sector para acadar a mellora no uso, consumo e o aproveitamento sostible da auga.
Sobre esta base propón o seguinte modelo de xestión
294
6.5. Síntese
A seguinte táboa resumo facilita o manexo da información recollida nesta contextualización do
escenario turístico e a extracción de conclusións.
Balnearios 1.400 113 21 5
Prazas 238.000 * 19.250 2.862 489
Facturación 45.000.000.000 283.000.000 60.000.000
Demanda 31.000.000 1.010.000 150.000 50.000 *
Emprego directo 91.962 5.600 1.400 280*
Envasadoras 1.916 100 10 3
Produción augas envasadas (litros)
50.000.000.000 5.027.000.000 400.000.000 115.000.000*
* Estimación
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
295
296
7. ENTREVISTAS CUALIFICADAS
Durante a fase de redacción do proxecto Ourense Provincia Termal, mantivéronse entrevistas con
axentes relacionados co sector mediante vínculos de diversa índole. En total foron 45 os axentes
entrevistados, a través de entrevistas individualizadas e da organización de dúas mesas de
traballo.
Os datos facilitados durante estas entrevistas están incorporados nos diferentes apartados do
Diagnóstico e as conclusións xerais extraídas serven para orientar a formulación de liñas
estratéxicas e o contido das propostas.
Nas seguintes páxinas ofrécense datos xerais sobre as sesións mantidas1.
1 Desde estas páxinas quixéramos agradecer a todas elas e a todos eles a súa colaboración desinteresada.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
297
7.1. Entrevistas Individuais
Os axentes entrevistados de xeito individualizado figuran recollidos na seguinte táboa. Cómpre
sinalar que algúns foron entrevistados en máis dunha ocasión ou invitados ás Mesas de Traballo,
cando así se considerou oportuno.
NOME CARGO/INTERESE EN OUPT Nava Castro Directora da Axencia de Turismo de Galicia Manuel Baltar Presidente da Deputación de Ourense Rosendo Fernández Vicepresidente da Deputación de Ourense Carmen Pardo Deputada Autonómica José Manuel Rodríguez Xerente Inorde Javier Rodríguez Novoa Deputación - Planificación e Seguimento do Investimento Jose Juan Cerdeira Deputación Servizos Sociais Santiago López Piñeiro Xefe de Área de Turismo de Deporte e Natureza de Turespaña María del Carmen Yáñez Alcaldesa Lobios e Presidenta da Asociación de Villas Termales Agustín Fernández Alcalde de Ourense Argimiro Marnotes Fernández Alcalde O Carballiño Juan Manuel Jiménez Morán Alcalde de Verín José Ángel Vázquez Barquero Director Xeral de Emprego e Promoción Económica do Concello de Ourense Áurea Soto Concelleira de Urbanismo do Conello de Ourense Benigno Amor Xerente de Balnearios de Galicia Salustiano Mato de la Iglesia Reitor U. Vigo Alejandro Rubín Director Xerente Expourense Javier Soto Xerente Caldaria Pablo Villuendas Xerente Ibernisha Xoán Carlos Nóvoa Rodríguez Comisario de Augas da Confederación Hidrográfica do Miño - Sil Luis Rodríguez Míguez Profesor e escritor Ana Luisa Ladeiras Directora de CNS Consultores Roberto Verino Deseñador de moda José Luis Suárez Gutiérrez Copasa Jordi Gurri Aqualia Hotels Leopoldo Rodríguez Puga Portavoz BNG José Ignacio Gómez Díez Portavoz PSOE
298
7.2. Mesa de Traballlo 1: Balnearios e Augas Envasadas
De modo complementario ás entrevistas individualizadas, celebráronse dúas mesas de traballo.
A primeira, enfocada a Balnearios e Augas Envasadas, celebrouse no Hotel Balneario de Laias o
día 30 de outubro de 2013 a partir das 11:00 h. Aínda que houbo máis convidados, os axentes
que finalmente puideron participar son os recollidos na seguinte táboa.
PARTICIPANTE ENTIDADE REPRESENTADA
Antonio Garaloces Balnearios de Galicia
José Luis Gavela Fundación San Rosendo
Javier Soto Caldaria
Rafael Luaña Caldaria
Eduardo Laherran Balneario de Baños de Molgas
Manuel Fernández Balneario de Baños de Molgas
Carlos Garriga Caldas de Partovia
Avelino Luis de Francisco Fundación Balneario de Cortegada
Pablo Rivera Balneario de Caldeliñas
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
299
7.3. Mesa de Traballo 2: Innovadores Termais
A segunda mesa de traballo tivo lugar o día 6 de novembro de 2013 a partir das 17:00 h nun dos
últimos pisos da Torre de Ourense. Á sesión, á que estaban invitados os axentes innovadores,
acudiron finalmente os seguintes participantes.
NOME CARGO/ENTIDADE REPRESENTADA
Elisa Alén Facultade Ciencias Empresariais e Turismo
José Antonio Fraiz Brea Máster en Dirección e Planificación do Turismo de Ourense
Javier Rodríguez Novoa Deputación - Planificación e Seguimento do Investimento
Almudena Sánchez Zapata Balnearios de Galicia
Manuela Penín López Xefa Servizo Turismo Ourense
Emma González Termatalia
Emilio Cuíñas Turismo de Ourense
Nita Torres Termalismo Ourense
Chon Lorenzo Turismo de Verín
José Manuel González Subita
Alfredo Fernández Ingeo
José Ángel Cid Xeoaquis
Pablo Villuendas Ibernisha
Andrea Vázquez Iuvenor
María del Pilar Selas Viaxes Entretempos
María Elena Castro García E.C.IN ITINERE S.L
José María Eguileta Arqueólogo
Manuel Vecoña Arquitecto. D.X. Patrimonio Cultural
Elvira Carregado Arquitecta Municipal de Ourense
María Dolores Álvarez Bertólez Arquitecta
Rosa Suárez González Aparelladora municipal Celanova
Elena Repetskaya Fotógrafa
300
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
301
302
8. DESTINOS E PRODUTOS COMPETIDORES
Unha vez presentados os recursos, os axentes, os produtos e as tendencias xerais da actividade
turística e termal, cómpre saber que están a facer outros territorios termais, antes de formular
propostas eficaces.
Para a selección dos destinos competidores a analizar seguiuse o razoamento que recolle a
seguinte táboa
OURENSE COMO…. CASO DE ANÁLISE
Provincia de augas minero-medicinais abundantes e de elevada termalidade Barcelona
Destino de turismo de saúde do Noroeste peninsular Vila Real
Destino termal de interior e de fronteira Badajoz
Unha vez seleccionados os destinos, non se trata de realizar un inventario minero-medicinal de
cada un deles, senón de plasmar o que os caracteriza. A tal fin, selecciónanse os
establecementos de maior tradición ou aqueles máis innovadores e expóñense as experiencias
que están a desenvolver, con referencia aos paquetes e produtos turísticos que ofertan. Todo
isto servirá para completar e exemplificar as tendencias expostas no apartado “Escenario
Turístico” e para poder efectuar unha reflexión máis completa sobre a situación real do
termalismo en Ourense na fase DAFO.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
303
8.1. Vila Real
O primeiro destino a analizar é Vila Real, distrito portugués limítrofe con Ourense que goza dun
importante pasado termal e no que se están a rehabilitar e implantar novas infraestruturas. O
límite entre se este destino é competidor ou complementario de Ourense é difuso e dependerá
do enfoque tomado, en todo caso perfílase como o primeiro caso de estudo seleccionado.
No distrito de Vila Real a asociación Termas de Portugal sitúa os establecementos de Pedras
Salgadas, Vidago, Chaves e Caldas Santas de Carvalhelhos, analizados individualmente nas
seguintes páxinas.
Como nota aclaratoria, é necesario indicar que na zona norte de Portugal e tamén moi próximos
a Ourense hai outros establecementos de grande importancia, como Melgaço (que acometeu
recentemente un proceso de restauración) ou Águas do Gerês, moi próximo a Lobios e situado
no Parque Nacional de Peneda-Gerês. Tanto estas instalacións como outras, poderían ter sido
analizadas como “Produtos Competidores”, pero optouse por afondar no distrito de Vila Real.
Distribución de Termas de Portugal
(Imaxe tomada de www.termasdeportugal.pt)
Melgaço antes da rehabilitación
Melgaço despois da rehabilitación
304
Vidago
O hotel de Vidago, construído a comezos do século XX, é un dos referentes do termalismo e da
hotelería na Península Ibérica. Se ben cara a mediados do século XX viu decaer a súa gloria, nos
últimos anos as aportacións do grupo Unicer permitiron devolverlle o esplendor.
O resultado é un conxunto que aposta por manter o espírito da época dourada do termalismo
europeo sen renunciar aos avances do século XXI. AsÍ, no complexo atópase un edificio
maxestoso que alberga un sofisticado hotel (nomeado recentemente membro da "Leading Spa of
the World), campo de golf, un xardín e, por suposto, as instalacións termais.
O SPA conta con 20 salas de tratamentos e as súas augas benefÍcianse das firmas Clarins e
Aromatherapy Associates. Estas compañías, combinan as augas termais de Vidago coas súas
fórmulas, dando como resultado unha exclusiva carta de tratamentos.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
305
Pedras Salgadas Spa & Nature Park
Aínda que os beneficios das augas de Pedras Salgadas eran xa coñecidos con anterioridade, a
apertura das Termas data de 1879, converténdose nun destino de visita para as personalidades
portuguesas da época.
Recentemente tense producido unha gran transformación da man do grupo Unicer. Este grupo
de bebidas refrescantes é propietario da marca Auga de Pedras, captada en Pedras Salgadas e
caracterizada por ser auga con gas 100% natural (característica que só posúen o 0,5% das augas
envasadas a nivel mundial). A aposta da marca é o seu valor natural, xa que na propia web do
complexo turístico se fala de “unha clara asociación dos atributos da marca no universo dos
sentidos e no pracer de beber auga con vida”.
Froito desta filosofía naceu un esforzo de recualificación das instalacións e do entorno.
Remodeláronse o histórico edificio das Termas e o casino e inauguráronse as “eco-houses” e as
síntese dun conxunto turístico de 4 estrelas que se presenta na súa páxina web como un destino
para “un retiro familiar ou profesional, pleno de pureza e dun ambiente relaxante que rompe co
estrés cotiá”.
A oferta completase con 8 km de percorridos ao longo das 12 ha do Parque, con minigolf, paseos
en barca e coa posibilidade de celebrar eventos no casino para o que se conta coa colaboración
do servizo de catering do Vidago Palace e coa capela próxima.
Imaxes tomadas de www.pedrassalgadaspark.com
Ofrece paquetes para familias, parellas, escapadas ou especiais (Nadal, Fin de ano ou similares).
Ademais, e xa cun carácter máis específico, ofrece os paquetes “5 sentidos, 7 noites,”, “aventura
& emoción”, “natureza & benestar”, “Pedras en BTT” ou “Pedras Salgadas&Vidago Golf”.
306
Termas de Chaves
As Termas de Chaves, onde o uso da auga se remonta as Romanos (Aquae Flaviae) están
integradas no centro urbano e aproveitan a riqueza paisaxística do seu entorno para crear
produto. Estas instalacións atraen anualmente, segundo consta na súa web, a 5.000 usuarios
grazas a unha augas que nacen a 73ºC; sendo, non só as augas máis quentes da Península
Ibérica, senón tamén as augas bicarbonatado-sódicas máis quentes de Europa.
Trátase dun conxunto de edificios de dúas alturas, nos que se prescriben e realizan os
tratamentos. No exterior do recinto, atópanse a bouvete “Fonte das Colunas”, onde se efectúan a
cura mediante inxesta e a “Fonte do Povo” na que se recolle habitualmente a auga para uso particular.
O complexo non conta con aloxamento propio, pero, en colaboración con algúns hoteis de 3 ou 4
estrelas das proximidades, oferta os paquetes “Fins de Semana Saudáveis”, nos que por un
prezo único se ofrece aloxamento e 2 prácticas termais. Son os hoteis quen xestionan as reservas.
Recentemente as Termas de Chaves pecharon para emprender traballos de remodelación, tal e
como informa a ventá emerxente que se abre ao acceder á súa páxina web (reproducida máis
abaixo). Segundo o previsto, o proxecto terá un custo de 3,5 millóns de euros, e o complexo
volverán a abrir ao público no verán de 2014.
Imaxes tomadas de www.termasdechaves.com
Desde o punto de vista da innovación, a empresa Inovapotek-Pharmaceutical Research elaborou
en 2013 uha avaliación das augas termais de Chaves para a creación de produtos cosméticos. O
proxecto está financiado nun 75% por fondos comunitarios. Actualmente estase a traballar, por
exemplo, sobre as primeiras mostras de locións, cremas reparadoras ou cremas reafirmantes.
Entre as últimas estratexias de comercialización turística, salienta o lanzamento da “Campaña de
Primavera”, a través da cal o usuario podía beneficiarse entre o 18 de febreiro e o 31 de marzo
de 2013 de descontos de ata o 50% sobre os prezos dos tratamentos.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
307
Caldas Santas de Carvalhelhos
Trátase dun pequeno conxunto termal que se atopa nun parque de piñeiros e carballos, próximo
á planta engarrafadora de Água de Carvalhelhos. Hai un aloxamento, con 10 cuartos no edifico
principal e outros 10 nun edifico anexo, e nas inmediacións unha bouvete e un pequeno
balneario.
As Termas de Carvalhelhos abren entre xullo e setembro, estando indicada para enfermidades
da pel, das mucosas e dos aparellos dixestivo e renal. Contan con un médico que prescribe os
tratamentos oportunos en cada caso, en forma de inxesta ou de baño.
De acordo Segundo www.visitportugal.com a temperatura das augas é de 22ºC. Pese a estas
pequenas infraestruturas turístico-termais, a actividade principal na actualidade é o
engarrafamento de augas.
Imaxes tomadas de www.aguas.ics.ul.pt/ (esquerda) e www.carvalhelhos.pt (dereita)
308
Vila Real: Conclusións
O aproveitamento dos beneficios das augas deste distrito remóntase xa aos Romanos e
vinculase durante o século pasado ao máximo esplendor do termalismo.
Desde unha perspectiva actual e, concretamente desde a óptica deste estudo, o realmente
diferenciador deste destino é o seu labor de reinvención. Na actualidade, varias das Termas
analizadas, realizaron un notable esforzo para volver a poñer en valor a importancia do recurso (a
auga), renovando as instalacións e orientándose, non só ao turismo de saúde que busca os
beneficios terapéuticos das augas, senón tamén a un segmento máis preocupado pola
relaxación, a natureza e o benestar global.
Todas esta reformulación é posible grazas aos fondos europeos e á contribución económica dos
grandes grupos empresariais. En concreto, aos proxectos impulsados por un grupo portugués de
bebida refrescantes, posuidor de marcas de auga engarrafada que brotan dos mananciais do
lugar.
Aplicando estas conclusións ao caso de Ourense, os camiños de reflexión que se abren son os
seguintes:
¿Cal é, e cal debería ser o compromiso dos grupos empresarias co termalismo?
¿Como modernizar, reinventar e enfocar a oferta termal cara a novos segmentos de
demanda?
¿Que papel poden xogar os fondos europeos para o financiamento de propostas?
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
309
8.2. Barcelona
A provincia de Barcelona conta cun importante Patrimonio Balneario, non só pola súa cantidade,
senón tamén pola súa temperatura. Recordando a información recollida nos apartados de
Diagnóstico Termal Provincial e de Escenario Turístico, esta provincia catalá conta coa maior
cantidade de augas hipertermais de España (segundo o Vademécum de Aguas Minero
Medicinales de España) e co número máis alto de Balnearios (segundo o Observatorio do
Termalismo).
Ademais, nas diversas publicacións analizadas (estudo de produto turístico Turismo de Salud de
Turespaña, caso da cidade de Barcelona no informe sobre Turismo de Salud en España da EOI
ou diversas notas de prensa) aparece habitualmente citado como un dos principais destinos de
España para o Turismo Termal/Médico/de Saúde.
Tendo en conta que Ourense é unha das provincias que seguen a Barcelona en número de augas
hipertermais, e que, segundo a fonte de consulta, incluso supera a esta en número de balnearios
(en concreto, se consultamos o portal web de Turespaña); parece que Barcelona é un dos
destinos competidores de Ourense máis claros.
310
Hotel Balneario Broquetas e Balneario Vila de Caldes
Neste balneario, detéctase un amplo número de paquetes turísticos. Deste xeito, oferta tanto
paquetes especiais (Nadal, pontes, Fin de ano), como paquetes de estancias (para xoves, para
parellas, para familias ou ofertas de última hora). De entre todos eles, salientan as seguintes dúas
ofertas
Imaxes tomadas de www.balnearibroquetas.com
Ademais, da peculiaridade das iniciativas, salienta o feito de que indica que se inclúe nos
servizos actividades como “golf”, “excursións e saídas culturais” ou “mountain-bikes”, o que
indica unha certo grao de colaboración con outras empresas para a dinamización do sector.
Pola súa banda, o Balneario Vila de Caldes pertence ao mesmo grupo empresarial que Balneario
Broquetas (o grupo Broquetas), contando con paquetes turísticos das mesmas características,
aínda que con menor variedade.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
311
Balneari Termes Victoria
Entre os tratamentos, ademais de técnicas de hidroterapia, atópanse tratamentos e“tratamentos
sensacións”. Entre últimos sinalan unha clara adopción das tendencias do wellness analizadas no
apartado “Escenario Turístico Termal”.
Imaxe tomada de www.termesvictoria.com
Conta con ofertas para o público xeral (beleza, adelgazamento, circuítos termais, noite termal,
escapada romántica, maiores de 55, forfait romántico&relax), pero tamén conta con oferta
específicas para empresas (packs de media xornada, de xornada completa, de reunión e
descanso ou de reunión e habitación).
312
Banys Municipals Caldes D´Estrac
Localizados no centro do núcleo de poboación, os baños termais datan do século XIX e son os
únicos de Cataluña de titularidade pública. Aínda que o acceso está suxeito ao pago de entrada
(ver imaxe inferior), os habitantes de Caldes d'Estrac poden acceder de forma libre ao uso da
piscina.
Imaxes tomadas de www.balnearicaldetes.cat
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
313
Hotel Colón Thalasso-Termal
Este hotel ten unhas condicións particulares, xa que combina auga termal e talasoterapia; sendo
o único de Cataluña con esta duplicidade. Nas súas ofertas inclúe técnicas de ambos tipos,
ademais de paquetes de oferta de bonos-agasallo, con ou sen aloxamento.
Imaxes tomadas de www.hotel-colon.net
314
Gran Hotel Balneario Blancafort
O Gran Hotel Balneario Blancafort oferta paquetes para escapadas, saúde e beleza, longa
estancia e bonos-agasallo, con e sen aloxamento; os produtos máis innovadores que se detectan
da análise da súa páxina web son os incluídos dentro do apartado “Pack Emociones”. Polo de
agora o único produto ofertado dentro desta liña é o “velocidad&sensaciones”, que, como amosa
a seguinte imaxe, combina termalismo coa posibilidade de conducir un Ferrari no circuito de
Cataluña.
Imaxe tomada de http://balnearioblancafort.com
Por outra banda organiza excursións e ofrece actividades no entorno, en colaboración con outros
recursos da zona. En concreto oferta a posibilidade de practicar golf e tiro con arco, realizar
excursións en quad, rutas en bici, saídas a cabalo, visitas a viñas e adegas, viaxes en globo, e
servizo de chófer ata a Costa Brava. Nalgunhas destas actividades é o propio persoal do hotel o
que se encarga do transporte dos hóspedes.
Finalmente conta cun calendario de actividades dentro do propio hotel, como clases de
aquagym, cocktails ou shows, que se poden consultar desde a propia web.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
315
Termes La Garriga
Se ben o Observatorio do Termalismo contempa este establecemento no seu listado, o balneario
ten pechado a súas portas en agosto de 2012. Segundo a información publicada no xornal La
Vanguardia, o grupo Perelada (propietario do establecemento) anunciou o peche do hotel-
balneario en agosto dese mesmo ano alegando razóns económicas.
Atendendo aos datos publicados en www.revistadelvalles.com o descenso da facturación non foi
tan acusado na hotelería e restauración como no estrictamente balneario. Houbo unha tentativa
de reconvertelo a outro tipo de negocio, pero o réxime administrativo baixo o que operan os
balnearios complicou a estratexia.
Imaxe tomada de www.lavanguardia.com
316
Balneari Codina
Actualmente este balneario é o único que ofrece os seus servizos na localidade de Tona,
municipio que chegou a ter ata catro establecementos balnearios. O centro non conta con
aloxamento propio pero oferta paquetes con hoteis das proximidades.
Como particularidade, ofrece cursos de preparación de partos na auga; actividades para o
desenvolvemento das capacidades físicas, psíquicas e motrices dos bebés; e kiwat (unha
variante do masaxe reiki). Desde o punto de vista estético, ofrece peelings exfoliantes de lava
volcánica e peelings de figos e mel con hidromasaxe de leite e masaxe con crema de cacao.
Ademais de empregar o chocolate en baños, tamén o aplica en baños e mascarillas corporais.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
317
Barcelona: Turismo Médico
O interese polo Turismo Médico é unha das cuestións máis debatidas nos últimos anos.
Nembargantes, en lugares como a cidade Barcelona esta non é unha cuestión nova. O Barcelona
Centre Médic creouse en 1986 e agrupa unha importante oferta de médicos e centros sanitarios
co obxectivo de captar pacientes internacionais. A tal fin axudan ao enfermo na organización das
súas viaxes.
Outra iniciativa de Turismo Médico é MedicalStayBcn, cuxos servizos ao paciente van máis alá
das prestacións clínicas, dos desprazamentos e do aloxamento; pois ofrecen intérpretes de
idiomas e percorridos turísticos.
Como resultado destes esforzos, Turisme de Barcelona estima que no ano 2011 houbo 65.000
viaxeiros por saúde ou estética; salientando a presencia de rusos.
318
Barcelona: Conclusións
Na provincia de Barcelona obsérvase, como ocorre en Ourense, a existencia de establecementos
balnearios inactivos desde hai décadas. Ademais, ten experimentado recentemente novos
peches, como é caso de La Garriga.
Nese contexto, os Balnearios que permanecen activos realizan unha aposta clara polo produto
turístico e a segmentación; tratando de introducir experiencias innovadoras (tanto turísticas como
clínicas) e explorando novas posibilidades na creación de paquetes turísticos (cursos de parto na
auga, termalismo+automobilismo, balnearios como lugar de residencia ou termalismo nocturno).
Por outra banda, o campo do Turismo Médico, xa con certa tradición na cidade de Barcelona. Ao
seu amparo organízase todo un sector que está recollendo os seus frutos; por tanto, este turismo
é unha realidade. Sen embargo, nas iniciativas analizadas non se observan referencias
específicas ao termalismo.
Aplicando estas conclusións ao caso de Ourense, ábrense os seguintes camiños de reflexión:
¿Con que recursos podería ser atrativo combinar o termalismo no caso de Ourense?
¿Estase a realizar unha adecuada segmentación da demanda?
¿Ten sentido explorar novos campos, como partos na auga, motricidade na infancia ou o
papel dos balnearios como lugar de residencia?
¿É o Turismo Médico unha oportunidade real para Ourense?
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
319
8.3. Badajoz
Ao igual que Ourense, Badajoz é un destino de interior e de fronteira. Segundo o informe
“Turismo de Salud en España” elaborado polo Escuela de Organización Industrial e comentando
no epígrafe de “Escenario Turístico”, Badajoz é un dos destinos nacionais con máis posibilidades
para o Turismo Médico.
O recente interese por esta variante do turismo, motiva a elección de Badajoz como caso de
estudo. A análise efectuada, permitirá coñecer que proxectos se poden lanzar neste campo e
que papel podería xogar Ourense en Turismo Médico. Ademáis, analízanse as estratexias
seguidas polos dous balnearios que sitúa o Observatorio do Termalismo nesta provincia.
320
Badajoz: Turismo Médico e Retorno da Emigración
Segundo explica o informe Turismo de Salud da EOI, as especialidades que motivan a demanda
de turistas portugueses a esta provincia estremeña son a oftalmoloxía, o maxilofacial e a
reprodución asistida; non obstante, os desprazamentos non adoitan xerar estancias.
En 2009 creouse no eido do Turismo Médico, a plataforma Badajoz Centro Médico, que ten entre
os seus fins a comercialización do Turismo de Saúde. Esta rede integra a diversas organizacións
sanitarias, que comparten unha clara orientación ao mercado do país veciño, a cal queda
patente ao comprobar á tradución das súas páxinas web ao portugués, a existencia de acordos
con aseguradoras dese país ou a implantación de campañas de promoción.
Imaxe tomada de www.badajozcentromedico.com
Por outra banda, esta mesma fonte (EOI) informa no seu estudo da importancia que está a ter o
retorno de estremeños emigrados á rexión tras a xubilación. Desde o punto de vista médico,
supoñen outra oportunidade, pois asociado á súa idade está a demanda de servizos
relacionados coa dependencia. Neste informe, advírtese de que aínda que este non pode ser
considerado un turista estranxeiro, a oferta de saúde creada como consecuencia, pode ser
enfocada ao turismo internacional.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
321
Estación Termal de Alange
A orixe deste Balneario atópase na época dos romanos, tras atravesar diversos períodos de éxito
e esquecemento, durante os anos 70 o balneario vive un importante despegue, da man da
actualización de instalacións e servizos e do seu recoñecemento como Patrimonio da
Humanidade pola UNESCO (1993). Ademais de ampliarse os xardíns, construíuse o hotel Serena
(1989) e o Gran Hotel Aqualange (2006).
Actualmente integra construcións romanas e modernas infraestruturas e ofrece tanto
tratamentos tradicionais como terapias innovadoras de wellness e hidroterapia.
Imaxes tomadas de www.balneariodealange.com
Desde o punto de vista natural, salienta a flora dos xardíns, ao que na web adícase un apartado
específico. Entre a oferta de tratamentos inclúe, como amosan as seguintes imaxes, tratamentos
de ocio e médicos.
Imaxes tomadas de www.balneariodealange.com
322
Balneario El Raposo
O Balneario El Raposo está especializado na aplicación de lodos naturais, e salienta polo seu
compromiso coa innovación e a calidade. En 2008 certificouse coa marca Q de calidade. En
2010, xunto á Universidade de Vigo, presentouse un proxecto de I+D sobre a mellora tecnolóxica
dos peloides do Balneario El Raposo. Nese mesmo ano, presentouse ao CDTi, xunto a outras 3
empresas e 1 centro tecnolóxico agroalimentario, un proxecto sobre investigación de novos usos
alimenticios dos aceites esenciais na industria cárnica e vinícola. En 2011, certificouse co
Sistema de Xestión Ambiental ISO 14001 e co de Seguridade da Información (ISO 27001).
Desde o punto de vista de produto turístico, ofrece na súa web información sobre diversos
programas. Ademais dos relacionados con estancias de beleza, de saúde, de parella, de
descanso ou similares; salientan programas para doenzas específicas (en concreto para costas
e para pernas cansadas) e o programa Turismo Ecuestre, cuxo contido reprodúcese na seguinte
imaxe.
Imaxe tomada de www.balneario.net
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
323
Badajoz: Conclusións
A provincia de Badajoz garda estreitas semellanzas con Ourense polo seu carácter fronteirizo e
pola emigración. Posúe establecementos termais de referencia, nos que se observa un
compromiso coa vertente termal máis terapéutica a partir de programas deseñados para
doenzas específicas. Por outra banda, teñen participado en experiencias innovadoras e adoptado
normas ISO.
Ademais, as clínicas e establecementos sanitarios da saúde implantan iniciativas para o fomento
do Turismo Médico de orixe portugués, como a plataforma Badajoz Centro Médico, se ben polo
de agora non se traducen en estancias turísticas significativas. En estreita relación, estase a
tomar conciencia da oportunidade que supoñen os emigrantes retornados desde o punto de vista
da industria sanitaria.
Aplicando estas conclusións ao caso de Ourense, ábrense os seguintes camiños de reflexión:
¿Como aproveitar o factor “fronteira”?
¿Sería apropiada unha maior especialización terapéutica dos tratamentos en Balnearios?
¿Cal debe de ser o papel dos balnearios en I+D?
¿A emigración pode ser unha oportunidade a aproveitar? ¿en que forma pode beneficiar ao
Turismo Termal?
324
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
325
9. DAFO
FRÍO
Oferta termal pouco especializada, desde o puntos de vista terapéutico e turístico.
Inexistencia dunha infraestrutura de referencia que identifique á cidade de Ourense coa
“capital termal” de Galicia
Falta de cultura termal e perda do patrimonio balneario (natural –mananciais perdidos -,
arquitectónico e inmaterial - lendas e usos tradicionais)
Normativa desactualizada e moi enfocada aos entornos rurais, proliferación de modelos de
aproveitamento sen regulación (pozas e furos) e conseguinte sensación de desprotección
xurídica
Número reducido de produtos turísticos, derivado da falta de colaboración dos axentes e da
debilidade dos transportes públicos.
Descoñecemento dos recursos termais de Ourense en parte do mercado nacional e no
mercado internacional
Escasa presenza nas redes, o que dificulta o intercambio de experiencias a innovación e o
financiamento
326
Infraestruturas sen concluír por problemas burocráticos, financeiros ou de xestión (Berán,
Prexegueiro, Cortegada)
Baixa coordinación entre os axentes privados e falta de coordinación pública a distintas
escalas.
Xestión dispersa e inconsistente das iniciativas (PET.OU) ou abandono das mesmas (marcas
turísticas, proxectos sen executar)
Impactos medioambientais e falta de integración das infraestruturas termais no entorno.
Falta de financiamento público e privado , derivado da actual situación de crise e desanimo
do sector .
Competencia global
Debilidade de conexión aéreas internacionais
Desconfianza nos beneficios terapéuticos das augas por parte do sector sanitario.
Índice de desemprego e ausencia de alternativas que fixen á poboación local ao seu territorio.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
327
QUENTE
Abundancia de recursos termais de calidade.
O Río Miño é o mar de Ourense
Alta Velocidade ferroviaria
Entorno saudable e con valor natural e cultural (arquitectónico, festivo, gastronómico)
Situación xeográfica de Ourense, como cruce de camiños e como destino de fronteira.
Novas accesibilidades rodadas por estrada (como é o caso de Celanova)
Axentes industriais con experiencia exportadora e imaxe de marca (plantas de envasado de
augas, sector téxtil, sector alimentario)
Potencialidade da xeotermia para o aproveitamento sostible das infraestruturas turístico
termais.
Novos segmentos da demanda, novas motivacións
Fragmentación das vacacións
Presidencia da Asociación española de Villas Termales
328
Aprobación da Directiva Asistencia Sanitaria Transfronteiriza
Nicho de mercado Turismo Senior na propia poboación local (campioa en Seniors), que pode
ser un nicho de mercado para o turismo pero tamén para outras actividades (residencias,
investigación médica, tecnoloxías accesibles, alimentación equilibrada…)
Auxe do Turismo de Retirement
Poboación de orixe ourensá na emigración que pode actuar como cliente potencial durante as
súas visitas pero tamén como prescritor de Ourense nos seus países de residencia.
Campus da Auga, cun Mestrado propio en Turismo Termal e de Interior, que contribúe a
profesionalización e á investigación.
Poder desestacionalizador do Turismo Termal
Eurocidade da Auga Verín-Chaves
Novo programa FEDER 2014/20
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
329
OBXECTIVO
Á vista do DAFO anterior e tendo en conta a información manexada durante o Diagnóstico, este
Plan fíxase o seguinte OBXECTIVO CENTRAL:
“Poñer en valor turístico os recursos naturais e culturais de Ourense, estruturando a oferta, os
recursos e os servizos de tal xeito que conduzan á creación do destino OURENSE, PROVINCIA
TERMAL”
O obxectivo central, desagrégase en 3 OBXECTIVOS ESPECÍFICOS, e estes a súa vez nunha
serie de ámbitos a desenvolver mediante a adopción de actuacións concretas.
Obxectivo 1. Poñer en valor turístico os recursos naturais e culturais da provincia de
Ourense, coa sustentabilidade como criterio clave para acadar unha mellor calidade
de vida, a recuperación e preservación dos recursos naturais, e a contribución ao
desenvolvemento socioeconómico
Obxectivo 2. Articular os recursos, servizos e oferta termais como Produtos turísticos
competitivos, innovadores e desestacionalizadores.
Obxectivo 3. Crear o DESTINO OURENSE PROVINCIA TERMAL.
330
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
331
332
10. DEFINICIÓN DE LIÑAS ESTRATÉXICAS DE ACTUACIÓN
Para conquerir estes obxectivos propóñense 5 liñas estratéxicas:
LIÑA ESTRATÉXICA 1: PLANIFICACIÓN TERMAL
LEXISLACIÓN, PLANIFICACIÓN, E XESTIÓN INTEGRADA QUE ACOLLA A TODOS OS AXENTES E
ORDENE A COOPERACIÓN PUBLICO PRIVADA.
LIÑA ESTRATÉXICA 2: INFRAESTRUTURAS TERMAIS
MELLORA, DIVERSIFICACIÓN E CREACIÓN DE INFRAESTRUTURAS TERMAIS QUE
CARACTERICEN AO DESTINO, ADAPTADAS AOS SEUS ENTORNOS E CONTEMPLANDO AS
SÚAS ACCESIBILIDADES.
LIÑA ESTRATÉXICA 3: PRODUTOS TERMAIS
DESEÑO E INTEGRACIÓN DE PRODUTOS TURÍSTICOS DE BASE TERMAL QUE ENGLOBEN
TODOS OS POTENCIAIS RECURSOS OURENSÁNS, ENFOCADOS AOS DIVERSOS SEGMENTOS
DA DEMANDA.
LIÑA ESTRATÉXICA 4: COÑECEMENTO TERMAL
CULTURA, INVESTIGACIÓN E DESENVOLVEMENTO TERMAL.
LIÑA ESTRATÉXICA 5: PROMOCIÓN TERMAL
MARCA, IMAXE, COMERCIALIZACIÓN, E PARTICIPACIÓN EN REDES.
Cada unha destas liñas estratéxicas, articúlase nunha serie de liñas de actuación, que se
presentan nas seguintes páxinas, e en torno ás que se desenvolven as propostas.
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
333
LIÑA ESTRATÉXICA 1: PLANIFICACIÓN TERMAL
LEXISLACIÓN, PLANIFICACIÓN, E XESTIÓN INTEGRADA QUE ACOLLA A TODOS OS AXENTES E
ORDENE A COOPERACIÓN PUBLICO PRIVADA.
Un destino turístico e o froito dun marco legal apropiado, da planificación das actuacións e da
cooperación integrada do público e do privado (public–private partnership - PPP).
1.1. Adecuación do marco lexislativo
1.2. Planificación Territorial
1.3. Planificación Sectorial
1.4. Valorización Patrimonial dos Recursos
1.5. Finalización e posta en marcha de proxectos inacabados
1.6. Coordinación na xestión do Turismo Termal
334
LIÑA ESTRATÉXICA 2: INFRAESTRUTURAS TERMAIS
MELLORA, DIVERSIFICACIÓN E CREACIÓN DE INFRAESTRUTURAS TERMAIS QUE
CARACTERICEN AO DESTINO, ADAPTADAS AOS SEUS ENTORNOS E CONTEMPLANDO AS
SÚAS ACCESIBILIDADES.
Os produtos turísticos e a súa comercialización precisan ter como substrato infraestrutras
diferenciadas, localizadas en entornos atractivos e accesibles.
2.1. Rehabilitación e adecuación de infraestruturas existentes
2.2. Creación de novas infraestruturas sostibles
2.3. Acondicionamento dos entornos das infraestruturas termais
2.4. Mobilidade Sostible
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
335
LIÑA ESTRATÉXICA 3: PRODUTOS TERMAIS
DESEÑO E INTEGRACIÓN DE PRODUTOS TURÍSTICOS DE BASE TERMAL QUE ENGLOBEN
TODOS OS POTENCIAIS RECURSOS OURENSÁNS, ENFOCADOS AOS DIVERSOS SEGMENTOS
DA DEMANDA.
Os produtos turísticos de base termal combínanse con outros atractivos naturais ou patrimoniais
do entorno e teñen en conta a segmentación da demanda.
3.1. Deseño de produtos turísticos a desenvolver no curto prazo
3.1.1. A Auga coida de ti
3.1.2. A Auga divírtete
3.1.3. Auga é patrimonio
3.1.4. A Auga fonte de vida
3.1.5. Galicia baixo a chuvia
3.2. Proposta de produtos turísticos a desenvolver no medio/longo prazo
336
LIÑA ESTRATÉXICA 4: COÑECEMENTO TERMAL
CULTURA, INVESTIGACIÓN E DESENVOLVEMENTO TERMAL
A formación xunto coa investigación, tanto do futuro como do pasado termal, facilitan o fomento
da innovación e a conservación e difusión do Patrimonio Balneario e da Cultura Termal.
4.1. Formación
4.2.. Investigación
4.3. Innovación
4.4. Difusión da cultura termal
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
337
LIÑA ESTRATÉXICA 5: PROMOCIÓN TERMAL
MARCA, IMAXE, COMERCIALIZACIÓN, E PARTICIPACIÓN EN REDES
A marca e as estratexias de comercialización son claves para que todo o esforzo realizado nos
ámbitos do planeamento, as instalacións, o produto, a formación, a investigación e a innovación
sexan correctamente transmitidos e cheguen aos públicos obxectivos de modo claro e atractivo.
5.1. Marca
5.2.. Comercialización do destino Ourense Provincia Termal
5.3. Comercialización de novos produtos industriais que creen imaxe de destino
5.4. Participación en redes e establecemento de alianzas
338
TOMO I: DIAGNÓSTICO TERMAL
339
top related