2555 - silpakorn university...จ 53054203 : major : architecture . key word: funeral ceremony /...

ก

พนทเปลยนผานจากสภาวะหนงไปสอกสภาวะหนง ระหวางพนทปจจบน กบพนทหลงความตาย

โดย นางสาวงามเพชร อมพรวฒนพงศ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสถาปตยกรรม ภาควชาสถาปตยกรรม

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2555

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

ข

พนทเปลยนผานจากสภาวะหนงไปสอกสภาวะหนง ระหวางพนทปจจบน กบพนทหลงความตาย

โดย นางสาวงามเพชร อมพรวฒนพงศ

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสถาปตยกรรม ภาควชาสถาปตยกรรม

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ปการศกษา 2555

ลขสทธของบณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร

สำนกหอ

สมดกลาง

ค

SPATIAL TRANSITION OF STATUS BETWEEN PRESENT MOMENT AND AFTERLIFE

By Miss Ngampetch Ampornvattanapong

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree Master of Architecture Program in Architecture

Department of Architecture Graduate School, Silpakorn University

Academic Year 2012 Copyright of Graduate School, Silpakorn University

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร อนมตใหวทยานพนธเรอง “ พนทเปลยนผานจากสภาวะหนงไปสอกสภาวะหนง ระหวางพนทปจจบน กบ พนทหลงความตาย ” เสนอโดย นางสาวงามเพชร อมพรวฒนพงศ เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาสถาปตยกรรมศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาสถาปตยกรรม …….................................................................. (ผชวยศาสตราจารย ดร.ปานใจ ธารทศนวงศ) คณบดบณฑตวทยาลย วนท........เดอน...............................พ.ศ..............

อาจารยทปรกษาวทยานพนธ รองศาสตราจารย ดร.วระ อนพนทง คณะกรรมการตรวจสอบวทยานพนธ

........................................................ประธานกรรมการ (ผชวยศาสตราจารย ดร.อภรด เกษมศข) ................../................../..................

........................................................กรรมการ (ศาสตราจารยเกยรตคณอรศร ปาณนท) ................../................../..................

........................................................กรรมการ (รองศาสตราจารย ดร.วระ อนพนทง) ................../................../..................

สำนกหอ

สมดกลาง

ง

53054203 : สาขาวชาสถาปตยกรรม ค าส าคญ : พธกรรมเกยวกบการตาย / นยยะ / สภาวะการเปลยนผาน

งามเพชร อมพรวฒนพงศ : พนทเปลยนผานจากสภาวะหนงไปสอกสภาวะหนง ระหวางพนทปจจบน กบ พนทหลงความตาย อาจารยทปรกษาวทยานพนธ : รศ.ดร. วระ อนพนทง. 143 หนา.

การศกษาครงนมวตถประสงคเพอทดลองและออกแบบทวางทางสถาปตยกรรม ทมผลตอสภาวะอารมณความรสกและกระบวนการดานความคด ในดานกายภาพและความหมายเชงนามธรรมของพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา เพอรองรบการประกอบพธกรรมใหเปนไปตามขนตอน อกทงสามารถตอบสนองตอสภาวะเปลยนผานดานอารมณความรสกของผ ใชพนท และสอสารความหมายในแงของปรชญาความเชอและนยยะเกยวกบพธกรรม ภายใตแนวคดขดแยงกบรปแบบพนทประเพณนยมในปจจบนเปนรปแบบทเกดจากการตความสงทเปนนามธรรม ซงในทนกลาวถงปรชญาความเชอในมตตางๆโดยพจารณาจากพนฐานทแสดงออกถงความคด เหตผล และอารมณความรสก อนมบทบาทและความส าคญตอผ ใชพนทประกอบพธกรรม เพอสอสารผานเครองมอและทวางทางสถาปตยกรรม

การออกแบบเชงทดลอง พนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา ภาพรวมของโครงการแสดงออกถงนยยะการจากไปของชวต ทเปลยนแปลงรปทรงและการรบรทวาง จากสภาวะสญเสยสสภาวะยอมรบความจรงและระลกถง โดยใชระนาบ แสงเงา และการเคลอนไหว เปนเครองมอออกแบบ โดยประกอบดวย 3 พนทหลกคอ พนทตงศพบ าเพญกศล สอสารการเปลยนแปลงของชวต พนทฌาปนกจ สอสารการสงผตายสโลกหนา(สวรรค) และพนทเกบอฐ สอสารการเชอมโยงระหวางคนเปนกบคนตาย ซงเชอมโยงกนภายใตเนอหาและกจกรรมทตางกน การสรางความตอเนองของพนทดวยการเปลยนแปลงของทวางทเกดจากสภาวะอารมณความรสกของผ ใชและทศนะคตความเชอของพธกรรม อกทงกจกรรมทมความสมพนธกน สะทอนผานรปแบบทางกายภาพและการรบรของทวาง ทสอดคลองกบเนอหาและกระบวนการความรสกของผใช น าไปสการรบรและเขาใจมตปจจบนกบมตหลงความตายในแงทดขน

ภาควชาสถาปตยกรรม บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศลปากร ลายมอชอนกศกษา............................................... ปการศกษา 2555 ลายมอชออาจารยทปรกษาวทยานพนธ...........................................

สำนกหอ

สมดกลาง

จ

53054203 : MAJOR : ARCHITECTURE

KEY WORD : FUNERAL CEREMONY / IMPLICATION / TRANSITION STATE

NGAMPETCH AMPORNVATTANAPONG : SPATIAL TRANSITION OF STATUS

BETWEEN PRESENT MOMENT AND AFTERLIFE. ADVISOR : ASSOC.PROF. WEERA

INPANTANG, Ph.D. 143 pp.

This research aims to experiment and design architectural space influencing

emotional state, feeling and cognitive process on physical and abstract meaning of space for

funeral ceremony in Buddhism in order to facilitate the flow of ceremony’s procedures. In

addition, this architectural space is also able to respond transition state of space user’s

emotion and feeling as well as convey the meaning in the light of philosophy, belief and

implication regarding ceremony under the concept conflicted to current traditional area form.

This type of area is the interpretation of abstract matters mentioning several dimensions of

philosophy and belief in this regard by considering on the basis of expressing ideas, reasons,

emotion and feeling playing important role to users of ceremonial areas. These dimensions

are consisted of physical dimension, in order to convey through tools and architectural space.

For experimental design of funeral ceremony area in Buddhism, the overall picture of

this project expresses implication of death transiting form and perception of area from state of being

lost to state of accepting truth and reminding by using plane, light and shadow and movement as the

design tools. The project is consisted of 3 main areas including: area for merit making ceremony for

the deceased conveying changing of life; area for cremation ceremony conveying sending the

deceased to the next world(heaven); and area for storing ashes conveying the linkage between

living people and deceased that is connected under different contents and activities.

The creation of continuity of the areas by using transition of space generated by state of

emotion and feeling of space users and ceremony’s belief as well as related activities is reflected

through physical form and perception of space corresponding to contents and feeling process of

space users leading to better understanding and perception on present world and afterlife world.

Department of Architecture Graduate School, Silpakorn University

Student's signature ...................................... Academic Year 2012

Thesis Advisor's signature .......................................

สำนกหอ

สมดกลาง

ฉ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธฉบบน สามารถส าเรจลลวงไปไดดวยความชวยเหลออยางดยงของ รองศาสตราจารย ดร.วระ อนพนทง อาจารยผควบคมวทยานพนธ ซงทานไดใหค าปรกษาและค าแนะน าอนเปนประโยชนตอการท าวทยานพนธมาโดยตลอด และขอขอบพระคณ ผ ชวยศาสตราจารย ดร.อภรด เกษมศข ศาสตราจารย เกยรตคณอรศร ปาณนท ทไดกรณาสละเวลามารวมเปนคณะกรรมการสอบวทยานพนธในครงน

นอกจากนผวจยขอขอบคณ นางสาวเจนจรา ขนทอง นายภรวฒน ไชยมสข นายสฏษพงษ ทองคง นางสาวจนดาวรรณ ผองใส นางสาวมลลกา ป เพชร ส าหรบความรก ก าลงใจ และความชวยเหลอเปนอยางดมาโดยตลอด อกทงเพอนๆสาขาแนวความคดในการออกแบบ คณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยศลปากร รน11 ทกๆทาน ส าหรบค าปรกษาทกๆดานในการท าวทยานพนธครงน

สดทายนผ วจยใครขอกราบขอบพระคณ นางจรญ อมพรวฒนพงศ และบคคลในครอบครวของขาพเจาทกๆทาน อกทงอาจารยคณะสถาปตยกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย ส าหรบโอกาสดานการศกษา และเปนก าลงใจใหค าปรกษาชแนะ ใหการสนบสนนในการจดท าวทยานพนธครงนจนส าเรจลลวงดวยด

สำนกหอ

สมดกลาง

ช

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ......................................................................................................... ง บทคดยอภาษาองกฤษ .................................................................................................... จ กตตกรรมประกาศ ........................................................................................................... ฉ สารบญภาพ ................................................................................................................... ฎ บทท 1 บทน า .............................................................................................................. 1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา .................................................... 1 ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา ............................................ 2 สมมตฐานของการศกษา ........................................................................... 3 ขอบเขตการศกษา .................................................................................... 3 ขนตอนและวธการศกษา ........................................................................... 3 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ ......................................................................... 4 ความจ ากดในการศกษา ............................................................................ 4 2 วงจรการเกดพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา .......................................... 6 ความหมายและความส าคญของพธกรรมในพทธศาสนา ............................. 6 ปจจยทสงผลใหเกดพธกรรมในพทธศาสนา......................................... 6 ววฒนาการความเชอสประเพณเกยวกบชวตและพธเกยวเนองกบความตาย . 8 วตถประสงคของพธกรรมเกยวกบการตาย .......................................... 10 ววฒนาการพธกรรมเกยวกบการตายในประเทศไทย ................................... 10 สรปปญหาและการเปลยนแปลงทเกดขนกบพธกรรมศพในปจจบน .............. 13 3 ล าดบขนตอนและปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวเนองกบการตายในพทธศาสนา 15 ความหมายของชวตและความตาย ............................................................ 15 ความหมายของ “ชวต” ...................................................................... 15 ความหมายของค าวา “ตาย” หรอ “ความตาย” .................................... 16 สรป .................................................................................................. 18

สำนกหอ

สมดกลาง

ซ

บทท หนา เนอหาและล าดบขนตอนพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา ................ 18 สรปเนอหาและล าดบของพธกรรม ...................................................... 23 ความสมพนธระหวางเนอหาของพธกรรมกบสภาวะอารมณของผ ทยง มชวตอย ........................................................................................... 25 สภาวะอารมณความรสกของผประกอบพธกรรม.................................. 26 ความสมพนธระหวางนยยะของพธกรรมและสภาวะอารมณความรสก .. 26 4 การศกษาพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย จากอดต-ปจจบน .................... 28 ยคกอนประวตศาสตร................................................................................ 28 ยคประวตศาสตร ...................................................................................... 30 ฌาปนสถาน ต.ปาขาด อ.สทงพระ จ.สงขลา ....................................... 31 ฌาปนสถาน วดบานขาว อ.ระโนด จ.สงขลา ....................................... 36 ฌาปนสถานวดระฆงโฆสตาราม เขตบางกอกนอย กทม ...................... 39 สรป ........................................................................................................ 44 5 การรบรทเกยวของกบงานสถาปตยกรรม............................................................ 47 มนษยและการสมผสรบร ........................................................................... 47 การรบรทางการมองเหน .................................................................... 48 การจดระเบยบในการรบร .................................................................. 49 การรบรความลก ............................................................................... 51 การรบรทางมโนทศน ................................................................................. 51 การรบรจนตภาพของทวาง ................................................................. 52 กรณศกษาอาคารตวอยางทเกยวของกบการรบร ......................................... 54 กรณศกษา National September 11 Memorial & Museum ............... 54 กรณศกษา The Jewish Museum with the Berlin Museum ............... 55 กรณศกษา Bruder Klaus Field Chapel ............................................ 57 สรปการศกษากรณศกษา................................................................... 58 6 พฒนาแนวคดในการออกแบบ........................................................................... 59 การสงเคราะหและแนวคดในการออกแบบ .................................................. 59 ความหมายและทมาของพธกรรม ....................................................... 59

สำนกหอ

สมดกลาง

ฌ

บทท หนา แนวความคดในการออกแบบ (Conceptual Design) ......................... 60 ตความปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวกบการตายสการทดลองออกแบบ 61 ความหมายของความตาย .................................................................. 61 ปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวกบการตาย .................................... 61 การตความหมายของปรชญาความเชอส Key–Word ในการออกแบบ .. 62 สรปค าส าคญ Key–Word ในการออกแบบ ......................................... 64 กระบวนการทดลอง .................................................................................. 65 ทดลองคนหารปแบบและระบบสญลกษณทางสถาปตยกรรม ............... 66 สรางรปแบบของพนทจากความตองการดานการใชงานและค าส าคญ ... 72 การเลอกทตงโครงการและวเคราะหบรบททตงโครงการ ............................... 81 แนวคดในการเลอกทตงโครงการ ........................................................ 81 การเลอกทตงโครงการ ....................................................................... 82 7 การออกแบบสถาปตยกรรม .............................................................................. 88 ทดลองออกแบบรวมกบทตงโครงการ ......................................................... 88 ทดลองออกแบบพนทผานเครองมอทางสถาปตยกรรม ......................... 88 ขอสงเกตในการทดลองออกแบบ ........................................................ 102 น าจดเดนของทตงโครงการมาชวยสงเสรมและพฒนารปแบบพนท ............... 103 การท างานรวมกนระหวางทตงโครงการและภาพรวมของโครงการ ........ 103 ทดลองออกแบบการสอสารภาพรวมของโครงการ ................................ 104 พฒนารปแบบการสอสารค าส าคญของพธกรรม .................................. 108 ขอสงเกตในการทดลองออกแบบ ........................................................ 121 พฒนาการออกแบบและรปลกษณทางสถาปตยกรรม .................................. 122 พฒนารปลกษณและรปแบบการสอสารทางสถาปตยกรรม .................. 122 สรางการเชอมโยงของพนททงโครงการ ............................................... 125 ผลงานการออกแบบ .................................................................................. 127 ลกษณะกจกรรมและการใชสอยภายในโครงการ.................................. 127 การรบรภาพรวมของโครงการ ............................................................. 128

สำนกหอ

สมดกลาง

ญ

บทท หนา 8 สรปและขอเสนอแนะการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย ........... 135 สรปการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย ............................ 135 ขอเสนอแนะของการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย .......... 141 รายการอางอง ................................................................................................................. 142 ประวตผวจย ................................................................................................................... 143

สำนกหอ

สมดกลาง

ฎ

สารบญภาพ

ภาพท หนา 1 แสดงแผนภาพปจจยและการเกดขนของพธกรรมในพทธศาสนา .................... 7

2 แสดงแผนภาพการเกดขนของพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา ........... 9 3 1.แสดงภาพไหดนเผาใสกระดกแลวฝงดนตงขน บ.เมองบว ต.เมองบว อ.เกษตรวสย จ.รอยเอด , 2. แสดงภาพภาชนะดนเผาบรรจศพแบบ ”แคปซล” ททงกลารองไห บ.เมองบว อ.เกษตรวสย จ.รอยเอด ............. 11 4 แสดงภาพหนตงบอกเขตศกดสทธ (ซาย) และปกเปนรปครงวงกลมรอบๆ

“รพญานาค” แสดงหลมฝงศพ (ขวา) ทแขวงซ าเหนอ สาธารณะรฐ ประชาธปไตยประชาชนลาว ................................................................ 29

5 แสดงรปแบบของการปดลอม และการเนนความส าคญของพนท .................... 30 6 แสดงภาพรวมของพนทฌาปนสถาน ต.ปาขาด อ.สงหนคร จ.สงขลา ............. 31 7 แสดงแผนผงฌาปนสถาน และความสมพนธของพนทประกอบพธกรรม

ต.ปาขาด ........................................................................................... 32 8 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล ฌาปนสถาน ต.ปาขาด ........................................................................................... 32 9 แสดงแผนภาพระดบของพนททสอสารถงล าดบความส าคญของพนทตงศพ บ าเพญกศลฌาปนสถาน ต.ปาขาด ..................................................... 33 10 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจ ฌาปนสถาน ต.ปาขาด ........ 33 11 แสดงแผนภาพล าดบของพนทฌาปนกจศพ ฌาปนสถาน ต.ปาขาด ............... 34 12 แสดงภาพพนทเกบอฐ ฌาปนสถาน ต.ปาขาด .............................................. 35 13 แสดงแผนภาพล าดบของพนท ฌาปนสถาน ต.ปาขาด .................................. 35 14 แสดงภาพรวมของพนทฌาปนสถาน วดบานขาว อ.ระโนด จ.สงขลา.............. 36 15 แสดงแผนผงฌาปนสถาน และความสมพนธของพนทประกอบพธกรรม วดบานขาว ........................................................................................ 36 16 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล วดบานขาว ............ 37 17 แสดงแผนภาพล าดบของพนทตงศพบ าเพญกศลและฌาปนกจศพ วดบานขาว 38 18 แสดงภาพพนทเกบอฐ วดบานขาว ............................................................... 39

สำนกหอ

สมดกลาง

ฏ

ภาพท หนา 19 แสดงแผนภาพล าดบของพนทเกบอฐ วดบานขาว ......................................... 39 20 แสดงภาพรวมของพนทฌาปนสถานวดระฆงโฆสตาราม เขตบางกอกนอย กทม ........................................................................ 40 21 แสดงแผนผงฌาปนสถาน และความสมพนธของพนทประกอบพธกรรม วดระฆงโฆสตาราม ............................................................................ 40 22 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล วดระฆงโฆสตาราม 41 23 แสดงแผนภาพล าดบความส าคญของพนทตงศพบ าเพญกศล วดระฆงโฆสตาราม ............................................................................ 41 24 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจ วดระฆงโฆสตาราม ............. 42 25 แสดงแผนภาพล าดบความส าคญของพนทฌาปนกจ วดระฆงโฆสตาราม ...... 43 26 แสดงภาพพนทเกบอฐ วดระฆงโฆสตาราม ................................................... 43 27 แสดงแผนภาพการเปลยนแปลงและความสมพนธของพนทประกอบ พธกรรมกบปจจยอนๆ......................................................................... 46 28 แสดงการรบรภาพและพน ........................................................................... 49 29 แสดงหลกความสมบรณ ............................................................................. 50 30 แสดงหลกของการรวมกลม.......................................................................... 50 31 แสดงรปแบบกจกรรมทสงผลตอการรบรทางจนตภาพ ................................... 52 32 แสดงสภาพแวดลอมและเอกลกษณทางกายภาพทสงผลตอการรบรทาง จนตภาพ............................................................................................ 53 33 แสดงแนวคดการสะทอนความทรงจ าสพนทในการออกแบบ จากกรณศกษา .. 55 34 แสดงการสอสารทางกายภาพของพนท จากกรณศกษา ................................. 55 35 แสดงการสอสารความหมายผานรปแบบทางสถาปตยกรรม จากกรณศกษา ... 56 36 แสดงการสรางความรสกผานรปแบบทวางและองคประกอบ จากกรณศกษา .. 57 37 แสดงการรบรกายภาพภายนอกและความสมพนธกบพนทและบรบท ............. 58 38 แสดงการรบรภายในผานรปแบบของทวางและพนผวของวสด ....................... 58 39 แสดงแผนภาพสรปการเกดขนของพธกรรม ................................................... 60 40 แสดงแผนภาพกระบวนการสรางแนวความคดในการออกแบบ ...................... 61

สำนกหอ

สมดกลาง

ฐ

ภาพท หนา 41 แสดงแผนภาพกระบวนการตความนยยะของพธกรรมสค าส าคญ ในการออกแบบ 1 ............................................................................... 63 42 แสดงแผนภาพกระบวนการตความนยยะของพธกรรมสค าส าคญ ในการออกแบบ 2 ............................................................................... 64 43 แสดงแผนภาพกระบวนการตความนยยะของพธกรรมสค าส าคญ ในการออกแบบ 3 ............................................................................... 64 44 แสดงแผนภาพสรปค าส าคญ (Keyword) ในการออกแบบ ............................. 65 45 แสดงแผนภาพกระบวนการและเครองมอในการออกแบบ .............................. 66 46 แสดงการทดลองเรอง “การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)” ดวยเครองมอทางสถาปตยกรรมผานระนาบแนวตง .............................. 67 47 แสดงการทดลองเรอง “การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)” ดวยเครองมอทางสถาปตยกรรมผานระนาบแนวนอน ............................ 68 48 แสดงการทดลองเรอง “การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)” ดวยเครองมอทางสถาปตยกรรมผานเสน .............................................. 68 49 แสดงการทดลองเรอง “การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา)” ดวยเครองมอทางสถาปตยกรรมผานเสน .............................................. 69 50 แสดงการทดลองเรอง “การเคลอนไปยงทสง (ททดกวา)” ดวยระนาบแนวตงนอน ....................................................................... 69 51 แสดงการทดลองเรอง “การเคลอนไปยงทสง (ททดกวา)” ดวยเสน .................. 70 52 แสดงการทดลองเรอง “การเชอมโยง” ดวยระนาบแนวตง .............................. 70 53 แสดงการทดลองเรอง “การเชอมโยง” ดวยระนาบแนวนอน ............................ 71 54 แสดงการทดลองเรอง “การเชอมโยง” ดวยเสน .............................................. 71 55 แสดงแผนภาพการใชงานของพนทประกอบพธกรรม สภาวะความรสก และค าส าคญ (Keyword) ของพธกรรม ............................................... 73 56 แสดงแผนภาพความตองการรปแบบพนทของค าส าคญ (Key-word) เรองการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ....................................... 74

57 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต จากรปแบบพนททไดจากการวเคราะห ....... 74 58 แสดงแผนภาพการท างานระหวางพนทใชสอยและค าส าคญ (Keyword) ....... 75

สำนกหอ

สมดกลาง

ฑ

ภาพท หนา 59 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต การท างานระหวางพนทใชสอย

และค าส าคญ ..................................................................................... 75 60 แสดงแผนภาพความตองการรปแบบพนทของค าส าคญ (Keyword) เรองการเคลอนไปยงทสง (พนทททดกวา) ........................................... 77

61 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต จากรปแบบพนททไดจากการวเคราะห ....... 77 62 แสดงแผนภาพการท างานระหวางพนทใชสอยและค าส าคญ (Keyword) ....... 78 63 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต การท างานระหวางพนทใชสอย

และค าส าคญ ..................................................................................... 78 64 แสดงแผนภาพความตองการรปแบบพนทของค าส าคญ (Keyword)

การเชอมโยง ...................................................................................... 79 65 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต จากรปแบบพนททไดจากการวเคราะห ....... 79 66 แสดงแผนภาพการท างานระหวางหนาทใชสอยและค าส าคญ (Keyword) ..... 80 67 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต การท างานระหวางพนทใชสอย

และค าส าคญ .................................................................................... 80 68 แสดงต าแหนงตวเลอกของทตงโครงการ ....................................................... 82 69 ภาพถายทางอากาศแสดงทตงโครงการ ........................................................ 83 70 แสดงภาพถายทตงโครงการจากทศตะวนตกเฉยงเหนอ ................................. 83 71 แสดงภาพถายทตงโครงการจากทศตะวนออกเฉยงใต ................................... 84 72 แสดงบรบทโดยรอบของทตงโครงการ ........................................................... 85 73 แสดงภาพอาคารไมหลงเกา (ศาลาการเปรยญ) ทอยภายในทตงโครงการ ...... 85 74 แสดงการเคลอนไหวของบรบทรอบทตงโครงการ ........................................... 86 75 แสดงการรบรและความสมพนธกบบรบทของทตงโครงการ ............................ 86 76 แสดงเสนทางการเขาถงทตงโครงการ ........................................................... 87 77 แสดงแนวคดการจดวางพนทของค าส าคญ (Keyword) แตละพธกรรม

ลงสทตงโครงการ ................................................................................ 89 78 แสดงจดเชอมโยงและต าแหนงพนทของค าส าคญ (Keyword) แตละพธกรรม

บนทตงโครงการ ................................................................................. 90 79 แสดงการใชระดบในการทดลองสรางการรบรภาพรวมของโครงการ................ 91

สำนกหอ

สมดกลาง

ฒ

ภาพท หนา 80 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต การท างานของต าแหนงพนทและ

ค าส าคญของพธกรรม ......................................................................... 91 81 แสดงการใชระดบสรางการรบรค าส าคญเรอง “การเปลยนแปลง

(จากมรปเปนไมมรป)” ....................................................................... 92 82 แสดงการเคลอนตวของพนทค าส าคญเรอง “การเปลยนแปลง

(จากมรปเปนไมมรป)” ....................................................................... 93 83 แสดงแนวคดการรบรดวยการเคลอนตวของดวงอาทตย (แสง-เงา)

ในเวลาเชา-เยน ................................................................................. 94 84 แสดงการทดลองหาต าแหนงการเจาะชองเปดเพอสรางการรบรเรองแสงของ

พนทภายในในรอบ 1 ป ตามการเคลอนตวของดวงอาทตยทออมเหนอ และออมใต ........................................................................................ 94

85 แสดงพนทใชงานและการรบรแสง-เงา ของพนทภายในตามการเคลอน ตวของดวงอาทตย .............................................................................. 95

86 แสดงพนท 3 มตภาพรวมของค าส าคญ (Keyword) เรองการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ดวยเครองมอหลกในการออกแบบ ...................... 95

87 แสดงการใชระดบสรางการรบรค าส าคญเรอง “การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา)” .................................................................................. 96

88 แสดงแนวคดการสรางการรบรพนทดวยการเคลอนตวของดวงอาทตย (แสง-เงา) .......................................................................................... 97

89 แสดงการเคลอนตวของพนทค าส าคญเรอง “การเคลอนไปยงพนทสง (พนททดกวา)” .................................................................................. 97

90 แสดงพนท 3 มตภาพรวมของค าส าคญ (Keyword) เรองการเคลอนไปยง พนทสง (พนททดกวา) ดวยเครองมอหลกในการออกแบบ ..................... 98

91 แสดงการใชระดบสรางการรบรค าส าคญเรอง “การเชอมโยง” ....................... 99 92 แสดงสญลกษณของบคคลทจากไปโดยใชระดบเปนเครองมอ........................ 99 93 แสดงการเคลอนตวของพนทพธกรรมของค าส าคญเรอง “การเชอมโยง” ........ 100 94 แสดงพนทใชงานและการรบรแสง-เงา ของพนทภายใน ................................. 101

สำนกหอ

สมดกลาง

ณ

ภาพท หนา 95 แสดงพนท 3 มตภาพรวมของค าส าคญ (Keyword) เรองการเชอมโยง

ดวยเครองมอหลกในการออกแบบ ............................................................... 101 96 แสดงการรวมตวและการเชอมโยงของพนททง 3 ค าส าคญ (Keyword) ......... 102 97 แสดงแนวคดการปรบพนทแตละค าส าคญ (Keyword) ใหท างานรวมกบ

ทตงโครงการ ...................................................................................... 104 98 แสดงขนตอนการเปลยนแปลงทางกายภาพการจากไปของชวตมนษย ............ 105 99 แสดงแผนภาพการท างานรวมกนระหวางพนทใชงานของแตละพนท

ค าส าคญ (Keyword) กบทตงโครงการ ................................................ 105 100 แสดงแผนภาพแนวคดการสอสารภาพรวมของโครงการ

“การจากไปของชวตคนคนหนง” ........................................................ 106 101 แสดงแผนภาพการออกแบบภาพรวมของโครงการผานเครองมอหลก

ทใชในการออกแบบ ............................................................................ 106 102 แสดงแผนภาพการท างานของภาพรวมทงหมดผานเครองมอหลก

ในการออกแบบ .................................................................................. 107 103 แสดงแนวคดการปรบรปแบบการรบรของพนทตามการเคลอนตวของดวงอาทตย 109 104 แสดงการคนหาต าแหนงการเปลยนแปลงของเงาอาคารเดมภายในทตงโครงการ 109 105 แสดงการปรบต าแหนงของมวลแตละพนทใหสอดคลองกบเงาอาคารเดม

ทตกกระทบภายในทตงโครงการ .......................................................... 110 106 แสดงแนวคดการรบรแสงของพนทภายในทสมพนธกบทวางภายนอก

ตามการเปลยนแปลงของชวงเวลาเชา-เยน ........................................... 110 107 แสดงแนวคดการสรางรปแบบกายภาพของการสอสารพนทโดยใชระดบ

ในการสอสารค าส าคญเรองการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ...... 111 108 แสดงการพฒนาแนวคดการสรางรปแบบการสอสารพนทโดยใชระดบใหสอด-

คลองกบการจดวางพนทตามต าแหนงการเปลยนแปลงของแสงและเงา.. 112 109 แสดงการเชอมโยงของพนทภายในและภายนอกดวยการเคลอนตว

ของระนาบตอเนอง ............................................................................. 112

สำนกหอ

สมดกลาง

ด

ภาพท หนา 110 แสดงกระบวนการสรางพนท 3 มต ของพนทค าส าคญเรองการเปลยนแปลง

(จากมรปเปนไมมรป) ทเกดจากการท างานรวมกบทตงและ เครองมอหลกในการออกแบบ .............................................................. 113

111 แผนภาพแสดงแนวคดค าส าคญ (Keyword) การเคลอนไปยงทสง (ททดกวา) 114 112 แสดงการทดลองคนหารปแบบการเคลอนตวทสอสารค าส าคญ ..................... 114 113 แสดงรปแบบการเคลอนตวเขาสจดศนยกลางดวยระนาบตอเนอง

ซงเปนรปแบบทสามารถสอสารค าส าคญไดดทสด ................................ 115 114 แสดงการทดลองสรางการปดลอมทชวยสงเสรมการรบรและการใชงาน

ดวยระนาบแนวตง .............................................................................. 115 115 แสดงการปรบรปแบบพนทใหสอดคลองกบระบบความเชอของพธกรรม

ผานระดบและการเคลอนตวของดวงอาทตย (แสง-เงา) ........................ 116 116 แสดงการสรางพนท 3 มต ค าส าคญ (Keyword) การเคลอนไปยงทสง

(พนททดกวา) ทเกดจากการท างานรวมกบทตงโครงการ และเครองมอหลกในการออกแบบ ...................................................... 117

117 แสดงแนวคดของค าส าคญเรองการเชอมโยงระหวางบคคลทยงอย กบบคลทจากไป. ................................................................................ 118

118 แสดงแนวคดการดงน าเขามาชวยสงเสรมค าส าคญ เรองการเชอมโยง. ........... 118 119 แสดงการคนหารปแบบการเชอมโยงระหวางพนทใชงานกบน า (บรบท)

ดวยระดบ ......................................................................................... 118 120 แสดงรปแบบพนทของค าส าคญ (Keyword) เรองการเชอมโยงโดยใชระนาบ

ตางระดบเปนเครองมอ ....................................................................... 119 121 แสดงเครองมอการเคลอนท (Movement) ของพนททสอสารค าส าคญ

ของพธกรรม ....................................................................................... 119 122 แสดงการสอสารพนทผานเครองมอของการเคลอนตว (Movement)

ของพนททสอสารค าส าคญของพธกรรม ....................................................... 120 123 แสดงการเกดเงาบนผนน าทสงเสรมการสอสารค าส าคญ (Keyword)

ในเรองการเชอมโยง ............................................................................ 120

สำนกหอ

สมดกลาง

ต

ภาพท หนา 124 แสดงการสรางพนท 3 มต ค าส าคญ (Keyword) เรองการเชอมโยง ทเกดจาก

การท างานรวมกบทตงโครงการ และเครองมอหลกในการออกแบบ ........ 121 125 แสดงการสอสารภาพรวมของของโครงการและการท างานรวมกนของ

ค าส าคญทง 3 .................................................................................... 121 126 แสดงการพฒนารปแบบกายภาพของพนทภายในค าส าคญ (Keyword)

การเปลยนแปลง................................................................................. 122 127 แสดงรปแบบ 3 มตของภายในพนทพธกรรม ค าส าคญ (Keyword)

การเปลยนแปลง................................................................................. 122 128 แสดงการพฒนารปแบบกายภาพภายนอกของพนทประกอบพธกรรม

ในวนสนลมหายใจ และวนตงศพบ าเพญกศล ค าส าคญ (Keyword) การเปลยนแปลง................................................................................ 123

129 แสดงการพฒนารปแบบการรบรเรองกลนของพนทประกอบพธกรรมในวน ฌาปนกจ ค าส าคญ (Keyword) การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) .... 124

130 แสดงการปรบรปแบบการรบรทางกายภาพของอาคารเดม ภายในทตงโครงการ 124 131 แสดงจดเปลยนผานของพนทในโครงการ ...................................................... 125 132 แสดงจดเปลยนผานของพนตงศพบ าเพญกศลไปสพนทฌาปนกจ .................. 126 133 แสดงการเปลยนผานของพนตงศพบ าเพญกศลไปสพนทฌาปนกจ ................ 126 134 แสดงจดเปลยนผานของพนทฌาปนกจไปสพนทเกบอฐ ................................ 126 135 แสดงการเปลยนผานของพนทฌาปนกจไปสพนทเกบอฐ ............................... 127 136 แสดงรปแบบกจกรรมและการใชงานของพนทภายในโครงการ ....................... 127 137 แสดงความสมพนธของพนทใชงานภายนอกและภายใน ................................ 127 138 แสดงทศนยภาพสอสารถงการจากไปของชวตมนษย ..................................... 128 139 แสดงทศนยภาพจดน าสายตาในการเสอสารภาพรวมของโครงการ................. 129 140 แสดงทศนยภาพและการสอสารค าส าคญผานทวางภายในของพนท

ประกอบพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล ค าส าคญเรองการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ......................................................................... 130

141 แสดงทศนยภาพและการสอสารค าส าคญผานทวางภายในของพนทประกอบ พธกรรมในวนฌาปนกจ ค าส าคญเรองการเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) . 130

สำนกหอ

สมดกลาง

ถ

ภาพท หนา 142 แสดงทศนยภาพและการสอสารค าส าคญผานทวางภายในของพนท

ประกอบพธกรรมในวนท าบญอฐ ค าส าคญเรองการเชอมโยง (ระหวางคนทอยกบบคคลทจากไป) ................................................... 131

143 แสดงทศนยภาพการสอสารค าส าคญ และการเชอมโยงกบบรบท ของพนทประกอบพธกรรมในวนท าบญอฐ ............................................ 131

144 แสดงทศนยภาพของการเชอมโยงระหวางกจกรรมในชมชนและ โครงการในเวลาตอนเชา ..................................................................... 132

145 แสดงทศนยภาพของการเชอมโยงระหวางกจกรรมในชมชนและโครงการ ในเวลาตอนเยน .................................................................................. 132

146 แสดงแบบจ าลอง 1 ..................................................................................... 133 147 แสดงแบบจ าลอง 2 ..................................................................................... 133 148 แสดงแบบจ าลอง 3 ..................................................................................... 134 149 แสดงแบบจ าลอง 4 ..................................................................................... 134

สำนกหอ

สมดกลาง

1

บทท 1 บทน า

1. ความเปนมาและความส าคญของปญหา ความเปนมนษยชาตของคนเรานน เหนไดจากการอยรวมกนในสงคมจงด ารงชวตอย

ไดและสบเผาพนธกนตอมา ทกคนในสงคมตางกมวงจรชวตทเปลยนแปลงไปตามวยตางๆของอาย ตงแตแรกเกดจนเตบใหญและตายจากโลกไป มนษยเกอบทกชาตทกภาษาตางมความรสกและคดเชนเดยวกนวา ชวงการปรบเปลยนสภาพ จากอยางหนงไปสอกอยางหนง เปนชวงวกฤตในชวตของแตละบคคล เปนสงทท าใหเกดความกงวลและความไมมนใจในตนเอง ดงนนการทจะบรรเทาความเดอดรอนใจกคอการท าใหเปนทรบทราบกนในหมคนทอยรวมกนในสงคม กบการ

ขอความชวยเหลอจากอ านาจนอกเหนอธรรมชาตบนดาลใหเกดความเปนสรมงคล นนคอการจดใหมพธกรรมขนในชวงทมการเปลยนแปลงจากวยหนงไปสอกวยหนง1 ความตายและการตาย (death and dying) จงเปนขนตอนการเปลยนแปลงสดทายของชวตคน ททกคนเกดมาตองเผชญและไมอาจหลกเลยงได พธกรรมเกยวกบการตายจงเปน

ชวงระยะเวลาแหงการเปลยนผานระหวางชวตกบความตาย ซงนอกจากจะมการเปลยนแปลงทางดานกายภาพแลว ยงเปนการเปลยนสถานะภาพทางสงคม ซงมไดเปนบทบาทของคนทมชวตอกตอไป สงผลกระทบในระดบครอบครวและในระดบสงคมทตองมการปรบเปลยน เพอรบการสญเสยของสมาชกทจากไป พธกรรมเกยวกบการตายจงมไดมความหมายเฉพาะผตาย หากยงส าคญทงดานสงคมและจตใจแกผ ทยงมชวตอยเบองหลง อกทงสะทอนใหเหนถงปรชญาการ

ด ารงชวต ความเชอ คานยมของคนในสงคมไทยทยดถอสบตอกนมา ซงในปจจบนรปแบบพธกรรมไดปรบเปลยนไปตามสภาพแวดลอมและสงคมสมยใหม ท าใหปรชญาค าสอนทสอดแทรกอยในพธกรรมคอยๆเลอนหายไปดวย เนองจากคนในสงคมปจจบนยดตดกบรปแบบทเนนความหรหรา มหนามตาทางสงคม และหลงใหลกบความเจรญทางวตถและเทคโนโลยจนลม

ความหมายทแทจรงของพธกรรม

1ปราณ วงษเทศ, พธกรรมเกยวกบการตายในประเทศไทย (กรงเทพฯ: คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร, 2534), 3.

สำนกหอ

สมดกลาง

2

พนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายจงเปนพนทสดทายของผตาย กอนทรางจะสลายหรอปรบเปลยนไปสสภาวะอน สะทอนใหเหนถงความสมพนธระหวางผ ทจากไปกบบคคลทยงมชวตอย เปนพนทรองรบสภาวะเปลยนผานดานความรสกและเปนพนทตอรองความสมพนธใหยด

ระยะเวลาออกไปเพอท าใจยอมรบความจรงใหกบผ ทยงมชวตอย ซงพนทประกอบพธกรรมทมอยทวไปในปจจบน มรปแบบทท าตอๆกนมาในรปแบบประเพณนยม ถกออกแบบมาเพอรองรบการท าพธกรรมใหเปนไปตามล าดบขนตอนในพทธศาสนาเทานน ยงไมมการออกแบบเพอตอบสนองสภาวะทางดานจตใจของผสญเสยซงตกอยในความโศกเศราเสยใจ และพนทยงไมมการออกแบบ

ใหท างานรวมกบพธกรรมในแงความหมายและปรชญาทแฝงอยในพธกรรม การศกษาระหวางพนทปจจบนกบพนทหลงความตายนจงมวตถประสงคเพอ ทดลองและออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย เพอรองรบการประกอบพธกรรม อกทงสามารถตอบสนองตอสภาวะอารมณความรสกของผ ใชพนท และสอสารความหมายในแงของปรชญาความเชอเกยวกบพธกรรมการตายในพทธศาสนา ซงเปนหวใจของการประกอบพธกรรม

ผานเครองมอและทวางทางสถาปตยกรรม 2. ความมงหมายและวตถประสงคของการศกษา 2.1 ศกษาเรองราวเกยวกบการตายตามหลกพทธศาสนา ดานความหมาย สภาวะอารมณ พธกรรม ปรชญา และความเชอ 2.2 ศกษาหลกทฤษฎการรบรวาดวยการรบรในรปแบบตางๆ และจตวทยาทเกยวของกบความรสก เ พอน าเอาหลกการดงกลาวมาทดลองสรางทวางและองคประกอบทาง

สถาปตยกรรม ทสามารถสอสารและสรางการรบรในรปแบบตางๆ 2.3 พฒนาแนวความคดจากการตความเนอหาและปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา 2.4 ออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา ทสอดคลองกบสภาวะอารมณของผใชและสะทอนถงความหมาย ปรชญาความเชอของพธกรรม

สำนกหอ

สมดกลาง

3

3. สมมตฐานของการศกษา พนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายไมเพยงสรางขนเพอประโยชนใชสอยในการรองรบพธกรรมขนตอนตางๆอยางทเปนอยเทานน แตยงสามารถออกแบบโดยใชระบบสญลกษณและการสอสารใหสมพนธกบสภาวะอารมณความรสกของผ ใชพนทในแตละกจกรรมได ทงยงสามารถสอสารความหมายในแงปรชญาความเชอได ทงนการอานความหมายของพนทขนอยกบระดบความสามารถในการรบรของแตละบคคล ซงมมากนอยแตกตางกนไป

4. ขอบเขตการศกษา 1. ศกษาเฉพาะเรองราว พธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนาเทานน

2. เลอกวด 1 แหง เพอเปนทตงโครงการในการทดลองออกแบบพนทรองรบพธกรรมเกยวกบการตาย 5. ขนตอนและวธการศกษา 5.1 การเกบรวบรวมขอมลจากเอกสาร หนงสอ งานวจยทเกยวของ 5.1.1 ศกษาเนอหาทเกยวของกบพธกรรมการตายในพทธศาสนา อนประกอบไป

ดวย ความเปนมาและการเกดของพธกรรม ล าดบขนตอนของการประกอบพธกรรม ความหมายและปรชญาความเชอของพธกรรม และระบบสญลกษณทเกยวเนองกบปรชญาความเชอในพทธศาสนา 5.1.2 ศกษาหลกการและทฤษฎการรบรอนประกอบดวย การรบรดวยสมผส การรบรดวยภาษา การรบรดวยอารมณ การรบรดวยเหตผล รวมทงจตวทยาทเกยวของกบสภาวะ

อารมณความรสกของมนษย 5.2 การวเคราะหขอมล 5.2.1 วเคราะหความสมพนธและมตทเกยวของกบความตาย ในแงของปรชญาและความหมายของพธกรรม ตความเพอสรปหวใจหลกของการประกอบพธกรรม

5.2.2 วเคราะหสภาวะอารมณ ของผใชพนทตามขนตอนของการประกอบพธกรรม เพอใหเขาใจการเชอมโยงระหวางสภาวะอารมณกบพนทประกอบพธกรรม

สำนกหอ

สมดกลาง

4

5.2.3 น าเอาหลกทฤษฎทเกยวของมาวเคราะหรวมกบพนทหรออาคารตวอยางทออกแบบใหมการสอสารเรองราวใหกบผ ใช เพอคนหาเครองมอและแนวทางในการทดลองออกแบบ

5.3 การสงเคราะหขอมลสการทดลองและออกแบบ 5.3.1 น าเอาประเดนทไดจากการตความปรชญาความเชอของพธกรรม มาทดลองสรางพนททางดวยเครองมอทางสถาปตยกรรม โดยยงไมก าหนดขอจ ากดทางดานบรบท แบงพนทออกเปน 3 สวน คอ พนทงศพบ าเพญกศล พนทฌาปนกจ พนทเกบอฐ

5.3.2 ก าหนดทตงและบรบทของโครงการทมเนอหาสนบสนนในการออกแบบ 5.3.3 ออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา ภายใตเงอนไขและแนวคดในการออกแบบผานเครองมอทางสถาปตยกรรมทสามารถตอบวตถประสงคหลกของโครงการ 5.4 การเสนอแนะ จดเปนผลสรปขอดขอเสย ตลอดจนแนวทางในการศกษาคนควา

เพมเตมส าหรบผ ทสนใจในหวขอการศกษาครงนตอไป 6. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 6.1แนวทางการออกแบบทเกดจากการตความเนอหานามธรรม เปนรปแบบทางสถาปตยกรรมทตอบสนองตอประโยชนใชสอย และความรสกของผใช 6.2 สามารถขยายผลการศกษาใหสอดคลองกบพนททางสถาปตยกรรมอนๆออกไป เพอเปนประโยชนตอการพฒนาทางสถาปตยกรรม

6.3 ผลการศกษาเปนแนวทางหรอองคความรใหมเพอใหผ ทสนใจสามารถน าไปประยกตใชในการออกแบบได 7. ความจ ากดในการศกษา 7.1 การศกษาในเรองของปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนาในวทยานพนธฉบบน ผศกษาจะไมกลาวถงรายละเอยดและทมาของความเชอทงหมด จะเลอกกลาวถงเพยงเนอหาทมความสมพนธหรอทเกยวโยงไปสความรสกของผประกอบพธกรรมเปนสวนใหญ

สำนกหอ

สมดกลาง

5

7.2 เนองจากการศกษาเกยวกบการสรางพนททตอบสนองตอการรบรและความรสกของมนษยนน ตองอาศยการสมผสพนทในขนาดใกลเคยงกบความจรงจงจะวดผลทางดานอารมณความรสกได ซงในการทดลองออกแบบในวทยานพนธฉบบนมขนาดโครงการทใหญ จงไม

สามารถสรางพนทในขนาดทใกลเคยงกบความจรงได จงตองอาศยการอางองพนทของอาคารตวอยาง และการสรางรปทรงสามมตจากโปรแกรมในการออกแบบเพอเปนเครองมอสรางการรบรใหใกลเคยงกบความจรงใหมากทสด

สำนกหอ

สมดกลาง

6

บทท 2

วงจรการเกดพธกรรมเกยวกบการตาย

1. ความหมายและความส าคญของพธกรรม พธกรรม คอ สงทคนในสงคมมความเหนและปฏบตรวมกน ซงเปนการกระท าทถกสมมตขนอยางเปนล าดบขนตอนมระเบยบและวธการทชดเจน พธกรรม มาจาก ค าวา วธ รวมกบ กรรม หมายถงการปฏบตเพอกอใหเกดประโยชนอยางใดอยางหนง เพอเปนสอหรอสญลกษณทจะน ามาสความส าเรจในสงทคาดหวงไว ท าใหเกดความสบายใจ และเปนก าลงใจใน

การด ารงชวต พธกรรมเกดขนภายหลงศาสนา ศาสนาเกดขนแลวจงมพธกรรมเกดขนตามมาเปนรปธรรมทใชสอสารกบคนหมมากในสงคม มปรชญาธรรมแฝงไวในการปฏบตเพอเปนหวใจหลกของการประกอบพธกรรม โดยมจดมงหมายใหคนเขาใจหลกธรรมค าสอนในพทธศาสนาอยางไมรตว เพราะคนเรามความรและสตปญญาตางกน ทานภกขวษณกลาววา “ไอควเตย ไอเดยต า

ปญญานม” คนสตปญญาสงนนกสามารถเขาใจหลกปรชญาของศาสนาไดงาย แตคนพวกทสตปญญาคอนขางต าลงไปนนสามารถทจะเขาใจหลกศาสนาอนลกซงนนยาก 1 ศาสนาพทธจงสอดแทรกหลกธรรมไวในการประกอบพธกรรมตางๆ เพอใหคนซมซบและเขาใจหลกธรรมค าสอนในพทธศาสนามากขน โดยวธการทางออมนนเอง

ทานภกขโพธ แสนยานภาพ กลาววา “ประเพณพธกรรมเปรยบเสมอนเรอทมไวใหคนนงพายเขามาหาฝงคอ ศาสนา” แตเมอขนฝงไดแลวจงสละเรอเสย อยามวเมาตดอยในเรอนน ถายงตดอยในเรอกไมไดขนฝงสกท2 ชใหเหนวาพธกรรมเปนเพยงเครองมอหนงทจะน าเราไปส

หลกธรรมค าสอนซงเปนแกนแทของศาสนา ปจจยทสงผลใหเกดพธกรรม มนษยเกดมาทามกลางธรรมชาตมวถชวตผกพนกบธรรมชาต ไมวาจะเปนทอยอาศย

เครองนงหม อาหาร และการประกอบอาชพ ลวนมความเกยวโยงและสมพนธกบธรรมชาตทงสน ตงแตเกดมาลมตาดโลกสงแรกทมนษยเหนกอนสงอนใดคอธรรมชาตรอบๆตวมนษย และธรรมชาตตางๆ ไดแก ความมด ความสวาง ความหนาว ความรอน ดวงอาทตย ดวงจนทร แมน าล าธาร ฟารองฟาผา แผนดนไหว ภเขาไฟระเบด เปนตน

1สเมธ เมธาวทยกล, สงกปพธกรรม (กรงเทพฯ: โอเดยนสโตร, 2532), 1. 2เรองเดยวกน.

สำนกหอ

สมดกลาง

7

มนษยเชอวาธรรมชาตเหลานนมตวตน มอ านาจพเศษสามารถกอทงคณประโยชนและโทษแกมนษยได แตมนษยยงไมสามารถทจะเขาใจธรรมชาตบางอยางไดหมด เพราะมนษยขาดความร และขาดความเจรญทางดานวชาการ เมอเกดปรากฏการณธรรมชาตขนมนษยจงเกรงกลว

กบเหตการณทเกดขนเพราะไมรสาเหตวาเกดจากอะไร ไมรจกวธปองกนและแกไข มนษยจงเกดความรสกยอมรบและเชอวาอ านาจของธรรมชาตเกดจากการกระท าของสงศกดสทธทดลบนดาลใหเกดขน ดงนนการนบถอธรรมชาตจงนบเปนขนแรกแหงความเชอของมนษย และเปนปจจยหนงทก าหนดวถชวตของมนษย เปนวฒนธรรมอยางหนงทมนษยสยบตอสงเหนอธรรมชาต ซงเปนสง

ทมนษยไมสามารถควบคมได เมอเกดความเชอขนมนษยจงมการออนวอนขอรองในสงทตนคดวาจะชวยได เนองจากวทยาศาสตรยงไมเจรญกาวหนา จงตองมการแสดงออกดวยการกระท าทถกสมมตขนอยางเปนขนตอนและมระเบยบวธ เพอเปนสงทท าใหเกดความสบายใจในการด าเนนชวตนนคอ การประกอบพธกรรม ครนเมอมคนจ านวนมากมความเชอในสงเดยวกนจงเกดขนเปนประเพณของสงคมนนไป พธกรรมคอยๆปรบเปลยนและสอดแทรกเนอหาในการการปฏบต

มากขน ถกปรบใหมความสอดคลองกบหลกธรรมค าสอนในพทธศาสนา เปนระเบยบแบบแผนทงทางตรงและทางออมในสงคมทสบตอมาตงแตอดตถงปจจบน

ภาพท 1 แสดงแผนภาพปจจยและการเกดขนของพธกรรมในพทธศาสนา ทมา : จากการศกษาวเคราะห

ความเชอ

ภต,ผ,ปศาจ

เทวดา,เทพเจา เจาท,เจาปา,

เจาเขา

ความคด/ความรสก

นามธรรม รปธรรม

พธกรรม

ปฏบต/ระบบสญลกษณ

ค าสอนในพทธศาสนา

พธกรรม

ปฏบต/ระบบสญลกษณ

ค าสอนในพทธศาสนา

ประเพณ

(วถชวตคนในสงคม)

รปธรรม

8

2. ววฒนาการความเชอสประเพณเกยวกบชวตและพธเกยวเนองกบความตาย มนษยทกคนตางมวงจรชวตทมการเปลยนแปลงไปตามชวงอาย ตงแตแรกเกดจนเตบโตเปนผใหญและตายจากไป มนษยทกชาตทกศาสนาตางกมความคดและรสกเชนเดยวกนวา ในชวงของการเปลยนแปลงจากอยางหนงไปสอกอยางหนงของชวตแตละบคคล เปนชวงวกฤตทท าใหมนษยเกดความวตกกงวลและไมสบายใจ จงพยายามทจะหาวธเพอชวยบรรเทาความเดอดรอนใจและท าใหตนเองสบายใจ โดยการขอความชวยเหลอจากอ านาจเหนอท าธรรมชาตเพอ

ความเปนสรมงคล ซงจดใหมการท าพธกรรมในชวงการเปลยนแปลงของชวต ดวยสงคมไทยเปนสงคมทมระบบคานยมทสนบสนนการสรางความกลมกลนระหวางมนษยกบจกรวาล อกทงความเชอทางศาสนากสอนใหคนรบรถงการเวยนวาย ตาย เกด ในโลกน และโลกหนา จงใหความส าคญเปนพเศษในเรองการเกด การอย และการตาย ซงเหนไดจาก

พธกรรมตางๆนบแตเดกยงอยในทองแมจนกระทงขนสดทายของชวตคอการตาย อนเปนพธกรรมทไมไดมความหมายเฉพาะผ ทตายไปแลวเทานน หากยงมความส าคญทงทางดานสงคมและจตใจแกบรรดาลกเมยและญาตพนองผอยสบวงศตระกลตอมาอกดวย3 พธกรรมเกยวกบการตายจงเปนพธกรรมทคนในสงคมใหความส าคญ และปฏบตสบตอกนมาจนถงปจจบน นบเปนชวงวกฤตสดทายของชวตทมความส าคญทสดซงสงผลกระทบทง

ในระดบปจเจกบคคลและในระดบสงคม ทตองมการปรบเปลยนกบสภาวะการสญเสยของบคคลทจากไป สงผลใหเกดความเปลยนแปลงดานความสมพนธในครอบครว กจกรรมทางสงคม อารมณความรสก อกทงกจกรรมดานอนๆซงบคคลทยงมชวตอยตองเผชญ การตายของบคคลหนงนนยอมหมายถงการเกดของอกคนหนงดวย คอคนทตองมารบบทบาทหนาทแทนบคคลทจาก

ไป เมอมการตายเกดขนในครอบครวหรอในชมชนทอาศยอย การตายของบคคลนนยอมสงผลตอสภาพจตใจ กอใหเกดความวตกกงวลแกคนในสงคมและชมชนทอาศยอยรวมกน เพราะคนทยงมชวตอยตางเชอกนวาความตายเปนเรองลกลบ กลววาการตายของคนในชมชนจะท าใหตนเองไดรบความเดอดรอนหรอเกดเรองรายๆขน เนองดวยคนสมยกอนมความรคอยขางนอย จงพยายามหาวธแกปญหาความหวาดกลวและความสะเทอนใจทเกดขนจากการสญเสย รวมทงหา

วธปองกนเหตรายตางๆทจะเกดขนตามมาจากการสญเสยของบคคลใกลชดและบคคลในสงคม ดวยเหตผลดงกลาวจงท าใหเกดประเพณพธกรรมเกยวกบการท าศพ ซงมลกษณะและรปแบบ

3ปราณ วงษเทศ, พธกรรมเกยวกบการตายในประเทศไทย (กรงเทพฯ: คณะ

โบราณคด มหาวทยาลยศลปากร, 2534), 3.

9

ในการปฏบตแตกตางกนออกไปตามปจจยหลายๆอยาง เชน ยคสมย เทคโนโลย สภาพสงคมภมศาสตร ฯลฯ แตมวตถประสงคทคลายๆกนคอ การพยายามเชอมโยงระหวางโลกของคนทมชวตอยกบโลกของบคคลทจากไปหรอโลกทมนษยเชอวาเปนทอยใหมของผตาย เพอใหผตายจาก

ไปสโลกทดและมความสขทสด ซงสะทอนใหเหนถงความเชอเกยวกบชวตหลงความตายวา ความตายมใชเปนเพยงจดสนสดของชวตโดยสมบรณเทานน แตยงคอการเปลยนสภาพจากโลกทอาศยอยหรอจากสงทมชวตอยไปสโลกหนงหรออกสภาวะหนง ซงพธกรรมประกอบดวยพธเกยวกบการแยกตว หรอแยกคนตายออกจากคนเปน คอ วธการรวมตวของผตายในโลกใหมหรอในสภาพใหม

กบบทบาทใหมทตางไปจากโลกของคนเปน และพธเกยวกบการเปลยนสภาพ4 ซงชใหเหนวาพธกรรมเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพของผตายนน เปนพธกรรมทเกยวเนองกบการจดการศพผตายใหถกกจจะลกษณะ สวนพธกรรมเกยวกบการแยกตวหรอรวมตวของผตายในโลกใหมนน เปนพธกรรมทเกยวเนองกบสภาพจตใจของผ ทยงมชวตอยทมตอผ ตาย ซงดไดจากภาพท 2 ชใหเหนถงความสมพนธระหวางพธกรรมกบวตถประสงคการเกดขนของพธกรรม

ภาพท 2 แผนภาพแสดงการเกดขนของพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา ทมา : จากการศกษาวเคราะห

4ปราณ วงษเทศ, พธกรรมเกยวกบการตายในประเทศไทย (กรงเทพฯ: คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร, 2534), 6.

ความตาย

คนตาย

คนทอย

ความตายมใชเพยงจดสนสดของชวต โดยสมบรณแบบเทานน แตคอการเปลยนจากสภาพทางโลก

ทอาศยอยไปอกสภาวะหนง

พธกรรม

พธกรรมเกยว กบการแยกตว

(นามธรรม/ความเชอ)

พธกรรมเกยวกบการเปลยนแปลงสภาพ

(รปธรรม/การ

ปฏบต)

10

วตถประสงคของพธกรรมเกยวกบการตาย พธกรรมเกยวกบการตายจดขนเพอเปนการปลอบประโลมญาตมตรซงก าลงตกอยในสภาวะของการสญเสย โดยมพธศพเปนพนทตอรองความสมพนธระหวางผตายกบบคคลทยงมชวตอย อกทงเปนการจดการกบศพผตายใหเปนกจจะลกษณะแสดงออกถงคณคาและความมอยของชวตมนษย และเปนการยนยนการสนตวตนของผตายจากสถานภาพในสงคม และเปนการยนยนสถานภาพทางสงคมทเปลยนไปของบคคลทมชวตอย

3. ววฒนาการพธกรรมเกยวกบการตายในประเทศไทย เมอมนษยทกผทกนามหลกลหนความตายไปไดไมพน การพรากจากกนดวยความตาย

หรอการสญเสยเพอนรวมโลกรวมสงคมไปโดยการตายจงเปนความจรงทหลกเลยงมได(Necessary Truth) เสมอหนากนในทกกาลทกบานประวตศาสตรสงคมแหงมนษยชาต สตวอนตายไปกทอดทงซากสงขารไวตามยถากรรม เวนแตจะถกสตวอนน าเอาซากศพไปเปนอาหาร หรอจดการเพอประโยชนอยางอน แตส าหรบมนษยการจดการตอซากสงขารมเรองราวมากมายหลายเงอนปมกวานน ในสงคมมนษยการตายหรอความตายเปนภาวะตรงขาม

กบการมชวต เปนเรองใหญทตองการความรเพอเตมแตงความรสกนกคดและแบบแผนการประพฤตปฏบตส าหรบคนทยงมชวตอยไดยดถออางอง เพอสบวถชวตสงคมกนตอไป ภาพปรากฏในลทธพธงานศพและพธกรรมทเกยวของกบคนตายนน เปนเรองเกยวของกบวถชวตและระบบคด อนเชอมโยงกบความเปนมา ความเปนอย ความเปนไปของมนษยและ

สงคมวฒนธรรมนนๆ5 การจดการกบวกฤตการณการตายของมนษยในยคสมยดกด าบรรพนนมความเชอในเรองของวญญาณ โดยมความเชอวามนษยเรานนมวญญาณอยในรางกายของแตละคน และเมอตายไปวญญาณทอยในรางกายของแตละบคคลกจะเปลยนรปกลายเปนผ ซงอยในโลกทตางจากโลกของคนเปน เมอมคนตายคนในสมยนนจงตองมการปฏบตหรอท าพ ธทเปนไปในทาง

ปองกนเหตรายหรอความเดอดรอนทเกดขนจากคนตายหรอผตามความเชอ โดยการเซนไหวหรอน าอาหาร เสอผาและขาวของเครองใชไปวางไวทหลมศพของผตาย เพอใหผตายไดกนไดใชเหมอนเชนตอนทยงมชวตอย โดยเชอวามนษยเรามาจากบาดาลทางน าทอยใตพนดน เมอคนตายกคอ

5อภธาน สมใจ, งานศพลานนา ปราสาทนกหสดลงคสไมศพ (เชยงใหม: สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม, 2541), 11-12.

11

การกลบไปสดนเดมในบาดาลทมนาคพทกษอย คนมฐานะทางสงคม เชน หวหนาเผาพนธหรอหมอผ เมอตายไปคนทงชมชนรวมกนท าพธศพใหญโต แตถาคนทวไปตายลงกทงใหแรงกากน6 การใสสงของในหลมศพเชอวาผ ตายจะไดน าตดตวไปใชในชนบาดาล สงของเหลานนลวน

แสดงออกถงฐานะทางสงคมของผตายและคนทอยในสงคมนน วธการปฏบตดงกลาวจงนบเปนพธกรรมแรกเรมทคนมชวตอยปฏบตกบคนตาย หลมศพจงถอเปนทบชาอยางแรกของมนษย ตอมาไดพบหลกฐานการท าพธกรรมศพครงทสอง เรมจากในครงแรกเปนการน าศพไปฝงแลวปลอยใหเนอหนงยอยสลายไปกบดนจนเหลอแตกระดก การฝงศพครงทสองเรมจากการ

น าศพผตายไปฝงไวในระยะเวลาหนงเพอใหเนอหนงเนาเปอยไปตามธรรมชาตเหลอเพยงแตชนสวนของกระดก แลวจงขดขนมาอกครง โดยการน าชนสวนของกระดกทขดขนมาไดใสภาชนะ เชน ไห หมอดน ภาชนะหน เมอน าชนสวนของกระดกใสภาชนะเรยบรอยจงท าพธฝงใหมพรอมกบขาวของเครองใชตางๆทใชเซนไหวศพของผตาย การปฏบตดงกลาวแสดงใหเหนวาคนในสมยนนเชอในเรองภตผวญาณบรรพบรษ โดยคดเหนวาคนเปนกบคนตายยงสามารถตดตอกนได ยงไม

มการแบงโลกนกบโลกหนา

ภาพท 3 ก. แสดงภาพไหดนเผาใสกระดกแลวฝงดนตงขน บ.เมองบว ต.เมองบว อ.เกษตรวสย

จ.รอยเอด ข. แสดงภาพภาชนะดนเผาบรรจศพแบบ “แคปซล” ททงกลารองไห บ.เมองบว อ.เกษตรวสย จ.รอยเอด ทมา : สจตต วงษเทศ, พระเมร ท าไม? มาจากไหน, พมพครงท2 (กรงเทพฯ: มตชน, 2551), 17-18.

6สจตต วงษเทศ, พระเมร ท าไม? มาจากไหน, พมพครงท2 (กรงเทพฯ: มตชน,2551), 15.

ก ข

12

หลงจากในยคดกด าบรรพเขาสยคสมยกอนประวตศาสตรหรอยคทนกวชาการเรยกกนวายคหวเลยวหวตอของประวตศาสตรจนถงสมยประวตศาสตรตอนตน ประมาณ 2,000 ปมาแลว จากหลกฐานทางโบราณคดไทยพบวาการจดการกบศพหรอการปลงศพไดมการ

เปลยนแปลงและพฒนารปแบบวธการ จากการฝงเปนการเผารางผตายใหเหลอเพยงกระดกแลวจงเกบกระดกมาประกอบพธ ซงการเผาศพนบเปนววฒนาการและการเปลยนแปลงของคนในสมยกอนประวตศาสตร ทชใหเหนถงการพฒนาตนเองเขาสชวงหวเลยวหวตอของประวตศาสตร พทธศตวรรษท ๑๒-๑๓ สงคมเกดการพฒนามการตดตอกบตางประเทศมากขน จง

ไดรบอทธพลความเชอของศาสนาฮนดและศาสนาพทธเขามา เกดการผสมผสานระหวางความเชอดงเดมกบความเชอทรบเขามาใหม ซงความเชอดงเดมของคนในยคกอนประวตศาสตรทนบถอเรองผวญญาณกยงคงอย โดยมความเชอใหมในระบบศาสนาทเนนในเรองกฎแหงกรรม เรองของการเวยน วาย ตาย เกด และเรองของโลกนและโลกหนา เชอวาดวงวญญาณของผตายจะไดไปเกดใหม ซงมบทบาทควบคกบความเชอดงเดม เมอสงคมเกดการพฒนา รปแบบของพธกรรม

เกยวกบศพเรมมรปแบบวธการทชดเจนและเปนล าดบขนตอนมากขน จงนบเปนปจจยอยางหนงทสงผลใหพธกรรมปรบเปลยนและมระเบยบแบบแผนทแตกตางกนไป ซงไดแยกพธกรรมเกยวกบศพออกเปน 3 ประเภท คอ การจดพธศพเจานายชนสงหรอพระมหากษตรย การจดพธศพพระสงฆ และการจดพธศพของสามญชนทวไป ซงพธกรรมของเจานายชนสงและพระสงฆมพธรตองและ

ความละเอยดซบซอน มเครองสกการะศพและมปราสาทแหศพเพอชวยสงเสรมใหสมฐานะของผตาย สวนงานศพของสามญชนทวไปไมมพธรตองมากมาย จดตามฐานะทางสงคมในอดตของผตาย ไมมการใสปราสาทศพ การจดพธค านงถงความถกตองและจารตประเพณเปนหลก ตอมาภายหลงจนถงปจจบนการจดพธศพไมวาจะมความแตกตางตามลกษณะของการตาย หรอมความแตกตางทางสถานภาพทางสงคมและชนชนของผตาย เรมมการปรบเปลยน

จนมความคลายคลงกนไมแตกตางกนมากเหมอนในอดต มการใสปราสาทศพชกลากไปสทเผา ท าบญอทศสวนกศลและการจดเลยงแขกผมารวมงาน และทส าคญคอไมผดจารตประเพณและสมเกยรตของผตาย ซงพธกรรมดงกลาวประกอบขนเพออธบายความหมายและปรชญาความเชอในพทธศาสนาทสะทอนถงความเชอเกยวกบโลกนโลกหนาและชวตหลงความตายเปนหลก โดย

มงหวงเชนเดยวกนคอ การจดการใหผตายไดไปอยในโลกหนา (สวรรค) อยางดทสด

สำนกหอ

สมดกลาง

13

4. สรปปญหาและการเปลยนแปลงทเกดขนกบพธกรรมศพในปจจบน จะเหนไดวาพธกรรมศพทถกจดขนใหกบผตายนน มความส าคญทงผตายและส าคญตอความรสกสภาพจตใจของผ ทยงมชวตอยเบองหลง พธกรรมศพหรอพธกรรมเกยวเนองกบการตายในพทธศาสนาทยดถอและปฏบตสบตอกนมาเปนเวลายาวนานนน มวตถประสงคหลกในการจดการรางผตายใหเปนกจจะลกษณะและไดไปอยในททดทสดตามความเชอ และเปนการปลอบประโลมญาตมตรใหยดระยะเวลาออกไปเพอทจะท าใจจากสภาวะการสญเสย ทส าคญคอ

เปนตวบงชใหเหนถงหลกธรรมค าสอนและปรชญาในพทธศาสนา ซงพธกรรมดงกลาวแสดงออกถงระบบความคด ความเชอดงเดม ความร เหตผล อกทงอารมณความรสกตอการมชวตและการตายของมนษย พธกรรมเกยวกบการตายไดปรบเปลยนไปตามสภาพสงคมทกยคทกสมย ซงใน

ปจจบนรปแบบและเนอหาของพธกรรมเกยวกบการตายเรมมบทบาทและความส าคญนอยลง รปแบบถกรวบรดล าดบขนตอนและวธการใหยอลง ตามก าลงทรพยและเวลาของคนในสงคมทเปลยนแปลงไป ท าใหคณคาและความส าคญของชวตกอนและหลงความตายคอยๆลดลง คนในสงคมปจจบนปฏบตและประกอบพธกรรมตอๆกนมา โดยขาดความรความเขาใจเนอหาและความหมายทแทจรงของพธกรรมทสอดแทรกอย ดงทแสง จนทรงามไดกลาวไววา “พธกรรมเปน

แคกรอบส าหรบถนอมรกษาศาสนาไว หรอเพอเปนเครองแสดงออกของศาสนา แตพธกรรมมกอยไดนานกวาสงทมงหมายจะรกษาไว”7 ซงสรปเหตปจจยทท าใหความส าคญและบทบาทของพธกรรมเปลยนแปลงไป ดงน 1. คนในสงคมปจจบนมความรและความเชอในเรองวทยาศาสตรมากขน ซงขดแยง

และคอนขางแปลกแยกกบความเชอของวฒนธรรมเดม เมอความรและความเชอของคนสมยใหมไมตรงกบความเชอเดม จงท าใหการประกอบพธกรรมของคนในสงคมปจจบน ปฏบตกนโดยขาดความเขาใจความหมายและปรชญาค าสอนในพทธศาสนาซงเปนประเพณและวฒนธรรมทสบตอกนมายาวนาน 2. พธกรรมในปจจบนคอยๆปรบเปลยนไปตามวถชวตของคนในสงคมสมยใหม สงคม

แหงคานยม ธรกจและอตสาหกรรม ท าใหพธกรรมศพทเคยเปนพธกรรมของญาตพนองและคนในชมชนซงมความส าคญตอสภาพจตใจของบคคลทอยเบองหลง กลายมาเปนพธกรรมทเนนความสะดวกรวดเรว มธรกจหรอบคคลอนเขามาจดการพธกรรมศพแทน พธกรรมศพทเคยเปนพธทบง

7แสง จนทรงาม, ศาสนศาสตร (กรงเทพฯ: ไทยวฒนาพานช, 2534), 131.

สำนกหอ

สมดกลาง

14

บอกถงความชวยเหลอซงกนและกนของคนในสงคม แสดงออกถงความรก ความมน าใจและรวมมอกนของญาตพนองและคนในชมชนคอยๆหางหายไป เปนพธกรรมทจดขนเพอเนนหนาตาทางสงคมและความหรหรามากขน ความหมายและการแสดงออกถงคณคาของชวตมนษย

กลายเปนการประกอบพธกรรมเพอใหถกตองตามประเพณวฒนธรรมและความเชอทางศาสนาเพยงการปฏบตและรปแบบเทานน ยงขาดซงความรความเขาใจแกนแทของพธกรรม

สำนกหอ

สมดกลาง

15

บทท 3

ล าดบขนตอนและปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวเนองกบการตาย 1. ความหมายของชวตและความตาย ความรเรองพธศพในสงคมมนษยจะตองเรมตนกนดวยพนฐานความรเรององคประกอบสองดานของ สงทเหนเปนอย กบ สงทไมเหนเปนอย (Being and Not Being) หรอ ชวต กบ ความตาย1

ชวตและความตายเปนสงเกยวเนองกน การทจะท าความเขาใจเรองเกยวกบความตายนนจงตองมความจ าเปนทจะเขาใจในเรองของการมชวตหรอความหมายของชวตเสยกอน ความเขาใจเกยวกบการมชวตของสงคม วถชวต และวฒนธรรมนนจะน ามาสกรอบในการท าความ

เขาใจมมมองและความคดทเกยวเนองกบความตายไดชดเจนยงขน ซงไดรบอทธพลความเชอทางลทธศาสนาในรปแบบของการอธบายเรองชวตและความตายไววา เปนสภาวะการเปลยนผานตอเนองกนไปจากอดตมาสปจจบน และจะสงตอไปในอนาคต เปนเรองราวการเดนทางในวงจรชวตทยาวนานไมมทสนสด2 1.1 ความหมายของ “ชวต” “ชวต” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน ไดใหความหมาย “ชวต” วามรากศพทมาจากภาษาบาลวา “ชวะ” แปลวา อย หรอ เปนอย วหาร แปลวา อย หรอ เปนอย เชนกน เชนค าวาพรหมวหาร เปนอยอยางพระพรหม นอกจากนชวตยงหมายถง ความเปนไป ด าเนน

เคลอนไหว สด ตรงกนขามกบค าวาหยด นง ไมเคลอนไหว เหยวแหง ตาย โดยสรปแลว ชวตคอความเปนอย “ชวต” ในภาษาองกฤษตรงกบค าวา “Life” หมายถง กลมสงมชวต คอ พช สตว

และคน ทางพทธศาสนาใหความหมายเกยวกบชวตไววา ชวต เกดขนไดดวยองคประกอบหลายๆอยางมาประกอบเขาดวยกน ซงมความเกยวเนองและเชอมโยงกนอยางเปนระบบ ประกอบเขาดวยกนอยางลงตวและเหมาะสม และมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ไม มตวตน

1อภธาน สมใจ, งานศพลานนา ปราสาทนกหสดลงคสไมศพ (เชยงใหม: สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม, 2541), 13. 2เรองเดยวกน, 15.

สำนกหอ

สมดกลาง

16

เปนอสระ มอยและหายสลบกนไป ซงกลาวไดวาเมอมสงหนงอกสงหนงจงเกดขนตามมา และเมอสงหนงขาดหายไป อกสงหนงกจะหายและไมมอยเชนกน หรอสรปไดวาชวตคอความไมมแนนอนและไมเทยงแท

ในทศนะของพทธศาสนาเชอวา มนษยทมชวตอยไดดวยการรวมของธาตตางๆ อนประกอบดวย ธาตดน ธาตน า ธาตลม ธาตไฟ ประกอบเขาเปนกาย ซงแปลวา หมหรอกลม ฉะนนกายกคอการรวมหมของธาตตางๆนนเอง3 ซงธาตตางๆเกยวพนกบสวนตางๆของรางกาย ดงน ธาตดนอนเกยวพนกบกระดกและเนอหนง ธาตน าเกยวพนกบเลอดและของเหลวภายในรางกาย

ธาตลมเกยวพนกบลมหายใจและการหมนเวยนภายในรางกาย ธาตไฟเกยวพนกบระบบยอยอาหารและความรอนภายในรางกาย4

1.2 ความหมายของค าวา “ตาย” หรอ “ความตาย” “ตาย” ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถานไดใหความหมายไววา “การสนใจ การสนชวต การไมเหนอยตอไป การเคลอนไหวไมได” “ตาย” ในทางพทธศาสนาหมายถง “การจต ความเคลอนไป ความหายไป ท าลายไป ดบจต ท าลายขนธ ความทอดทงรางกาย และขาดชวตนทรยของสรรพสตว” “ตาย” ในทางการแพทย การตายของรางกาย คอ การหยดท าหนาทของอวยวะ

เพอการด ารงชวต เชน การเตนของหวใจ ความตายของหวใจ คอ การทหวใจหยดเตนจรงๆทดสอบโดยการใชเครองตรวจคลนหวใจ ความตายของสมอง คอ การไมสามารถรบรและตอบสนองตอการกระตนตรวจสอบไดทางรางกายกอนลงความเหนวาบคคลนนถงแกความตาย ทศนะคตและความคดเหนเกยวกบความตาย ปราณ วงษเทศ มความคดเหนเกยวกบความตายวา ความตายมใชเพยงจดสนสดของชวตโดยสมบรณเทานน แตยงคอการเปลยนสภาพจากโลกทอาศยอยหรอจากสงทมชวตอย ไปสอกโลกหนงหรออกสภาวะหนง5

ดงตฤณ ไดสรปความหมายของความตายทพระพทธเจาทรงตรสไววา “กมรณะ

เปนไฉน? มรณะคอความเคลอน ภาวะของความเคลอน ความแตกท าลาย ความหายไป มฤตย

3อนนต เสนาขนธ, ตายเปนตาย/พระภกษชยานนโท (กรงเทพฯ: พฆเณศ, 2520), 5. 4พระมหางามพล กตตโสภโณ, ลมหายใจสดทาย (กรงเทพ: ซนมนทร, 2552), 34-35. 5ปราณ วงษเทศ, พธกรรมเกยวกบการตายในประเทศไทย (กรงเทพฯ: คณะโบราณคด มหาวทยาลยศลปากร, 2534), 6.

สำนกหอ

สมดกลาง

17

ความตาย ความท ากาละ ความท าลายแหงรปรปนาม ความทอดทงซากศพไว ความขาดแหงชวตจากหมสตวหนงๆ” ไววา ความรแจงเหนจรงของผ มญาณหยงรตลอดสาย ความตายไมใชการยต ทวาเปนการเคลอนจากความเปนอยางหนง เมอถงจดแหงความสนสภาพการเปนสตวชนดหนงๆ

โดยทอดทงซากเดมไวในโลกน ทงซากศพไวแลวผละไปเปนสตวในภพภมอนตามกรรมแหงตน6 อนนต เสนาขนธ มความคดเหนและใหความหมายเกยวกบการตายไววา การตายคอการคนของเกา มนษยและสตวทถอก าเนดมาในโลกน กไมไดเอารางมาดวยมแตดวงจตเทานนทมาเกด มาเอารางทอยในโลกนไปใช คลายกบเรายมรางในโลกนใชชวระยะเวลาหนง ครน

เมอเราตายจตดบจากโลกนไปแลว เรากทงรางนคนไวกบโลกน การตายไมไดหมายถง การสญรางหรอการสนลมหายใจไปเลย เพราะสงเหลานนทงหลายไมมสญ แตเปนการเปลยนสภาพจากสภาพหนงไปสทสภาพหนงหรอเปลยนจากสถานทหนงไปอยอกสถานทหนงเทานน เมอคนตายสงแรกทสลายคอธาตลม รางกายทเคยเบากหนกลงเพราะลมไดหมด

ไป สงตอไปกคอธาตไฟ รางกายทเคยอบอนกกลายเปนรางทเยนเฉยบ ธาตน ากตามมาเปนล าดบตอไป หลงจากตายแลวรางกายกขนอดเฟอ น าเหลอง น าลายไหลออกตามทวารตางๆตามผวหนง เมอน าออกไปหมดรางกายกแหง เหลอแตธาตดนคอ ผวหนง เอน กระดก และในทสดสงเหลานนกกลายเปนดน นคอการตายทหมายถงการเปลยนแปลง

การตายหมายถงการเปลยนสถานท คนตายตายจากบานยายไปอยสถานทฌาปนกจหรอปาชา จากนนธาตของรางกายกแยกไปสสถานเดมของมน ลมไปสลม ไฟไปสไฟ น าไปสน า ดนไปสดน7

6ดงตฤณ, เสยดายคนตายไมไดอาน (กรงเทพฯ: ดเอมจ, 2548), 129.

7อนนต เสนาขนธ, ตายเปนตาย/พระภกษชยานนโท, 56-58.

สำนกหอ

สมดกลาง

18

1.3 สรป ชวตและความตายเปนสงทมความสมพนธเกยวเนองกนตลอดการมชวตหนงของความเปนมนษยทเปนไปตามกฎของธรรมชาต ซงเปนการเปลยนแปลงตลอดชวงการมชวต จากสภาวะอยางหนงไปสสภาวะอกอยางหนงซงมความหมายตรงกนขามกน ทงในดานตวตนทางสงคม รปลกษณหรอสรระรางกาย และรปนาม จงพอสรปไดวา “ชวต” หมายถง การมตวตนทปรากฏในสงคม อนประกอบดวย

อวยวะสวนตางๆของรางกายซงมการเปลยนรปและเปลยนแปลงไปตามเวลา “ความตาย” หมายถง กระบวนการของการเปลยนแปลงจากการมชวตอยไปสการสญหรอสลายหายไป เปนการปรบเปลยนจากการด ารงอยหรอมองเหนรปทางกายภาพ สการสญสลายไปไมปรากฏรปของการมชวตหรอรางกายทสมบรณ และคอยๆสลายกลบคนสความเปน

ธรรมชาต ซงอาจสรปไดวาเปนการเปลยนแปลงสภาพจากการมรปรางเปนไมมและไมปรากฏรปรางทางสงคมนนเอง 2. เนอหาและล าดบขนตอนพธกรรมเกยวกบการตาย การประกอบพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนามขนตอนและการปฏบตตอผตายมากมายและซบซอน ในทนจงของกลาวและแยกพธกรรมออกเปน 4 กลมใหญๆ ตามระยะเวลาของการประกอบพธกรรมในปจจบน ซงประกอบดวย วนสนลมหายใจ วนตงศพบ าเพญกศล วนฌาปนกจ และวนหลงฌาปนกจ ซงแตละกจกรรมทปฏบตตอผตายมเนอหาวธการทแตกตางกน

ออกไปดงน 2.1 วนถงแกกรรม หรอ วนสนลมหายใจของผตาย ตามปรชญาความเชอในพทธศาสนาใหความหมายเกยวกบชวตไววา รางกายของ

มนษยเกดจากการรวมหมของธาตตางๆเขาดวยกน ประกอบดวย ธาตดน ไดแก กระดกและเนอหนง ธาตน า ไดแก น าเลอด น าเหงอ และของเหลวในรางกาย ธาตลม ไดแก ลมหายใจ และธาตไฟ ไดแก ความรอนความอบอนในรางกาย สงเหลานลวนมความสมพนธเกยวโยงกน อาจกลาวไดวาหากขาดสงหนงสงใด อกสงหนงกไมสามารถอยไดเชนกน ซงน ามาสการสลายหรอตายนนเอง เมอมการตายเกดขนจงมการจดการเกยวกบผตาย เพอปองกนอนตรายของผผตายตามความเชอ

ในสมยกอน และเปนการแสดงความรกความนบถอแกผตาย ประกอบดวยขนตอนตางๆคอ

สำนกหอ

สมดกลาง

19

การอาบน าศพ เปนพธขนตนทปฏบตตอศพ โดยมวตถประสงคหลกเพอชะลางเชอโรคและสงสกปรกออกจากศพ และมความเชอวาการอาบน าศพจะท าใหผ ตายไปสโลกใหมอยางบรสทธ และเปนการกระท าทใหลกหลานไดแสดงออกถงความรกความกตญญตอผตาย

การแตงตวศพ เมอท าพธอาบน าศพเรยบรอยแลวกจะมการหวผม ทาแปง ประพรมน าหอมใหกบผตาย โดยมวธการหวผมคอ ตองหว 3 ครง บางคนกวาตองหว 2 ซก คอขางหนาและขางหลง โดยมความหมายวา หวครงหนงส าหรบคนตาย สวนอกครงหนงส าหรบคนเกด โดยสอนใหคนเรานกถงการกระท าในอดตตงแตเกดจนกระทงตาย เมอหวเสรจเรยบรอยแลว

ตองท าการหกหวเปน 2 สวน และจงน าไปทงโดยมความหมายถงความไมแนนอนของชวต ตองพบเจอกบการตายเปนเรองธรรมดา หลงจากนนกท าการการ นงผาใหศพ โดยใชผาขาวนง 2 ชน ชนในเอาชายพกไวขางหลง ชนนอกเอาชายพกไวขางหนา เสอใสกระดมกลบขางหลง แลวหมผาเฉวยงบา8 ซงปรศนาธรรมของการนงผา 2 ครงคอ ครงแรกแสดงถงการตาย ครงทสองแสดงถงการเกด สอนใหเหนถงชวตทมการเกดและตายเปนของคกน ในปจจบนเปลยนแปลงไปเปนการแตงตว

ดวยเสอผาแบบธรรมดาทวไป การรดน าศพ ท าหลงจากอาบน าและแตงตวศพเรยบรอยแลว โดยใชน าอบหอมรดบรเวณฝามอดานขวาของผตาย โดยมวตถประสงคคอ เปนการขอขมาศพและเปนปรศนาธรรมวา คนตายแลวถงใครจะเอาน าอบน าหอมมาชบสกเทาไหร กไมกลบมาฟนขนได เปนทางใหสงเวช

สลดใจกนความประมาทมวเมาในชวต9 การตราสง หลงจากรดน าศพกจะเปนพธหอและมดศพหรอการตราสง โดยมธรรมเนยมทท ากนมาตงแตในอดต นนคอการเอาเงนหรอหมากพลใสในปากศพ โดยมความเชอวาเปนการมอบใหผตายเปนคาอาหารและคาเดนทางไปสวรรค อกทงสอนใหคนใชเงนอยางมประโยชนและมสต หลงจากนนกน าขผงปดตาปดปากศพ เพอปองกนความนาเกลยดนากลว

ของสภาพศพ และแฝงหลกค าสอนไววาใหคนเรารจกส ารวม หลงจากนนจงท าการตราสง โดยการมดศพเปนเปลาะ 3 เปลาะ คอ คอ มอ ซงแฝงปรศนาธรรมเกยวกบการผกมดตราสงใน 3 ต าแหนงนวา หวงทคอหมายถงหวงของลก หวงท

8ดนย ไชยโยธา, ลทธ ศาสนา และระบบความเชอ (กรงเทพฯ: โอ.เอส.พรนตงเฮาส

, 2538), 237. 9เสถยรโกเศศ, ประเพณเนองในการตาย (กรงเทพฯ: ศยาม, 2539), 40.

สำนกหอ

สมดกลาง

20

มอหมายถงหวงทรพยสมบต หวงทเทาหมายถงหวงภรรยา ทง 3 หวงนแสดงใหเหนถงตณหาของมนษย เมอท าการมดศพเรยบรอยแลวใชผาขาวหอแลวมดดวยดายดบ การเบกโลง เปนหนาทของสปเหรอ โดยเรมจากน าน ามนตพรมทโลงศพ จด

เทยน 8 เลมปกตดไวทปากโลง วางอาหารเครองเซนไหว 8 กระทงระหวางชองทจดเทยนไว แลวใชมดสบลงทฝาของโลง 3 ครง ในต าแหนงกลางโลงและสลบซายขวา เพอเปนการสอสารกบผตายวาศรษะอยทางน หลงจากนนน าเครองเซนทงหมดใสลงในโลง เปนอนเสรจพธเบกโลง น าศพบรรจโลงแลวปดฝาโลงตงโลงหนหวไปทางทศตะวนตก ซงตามคตความเชอทางพทธศาสนาเชอวา การ

นอนหนหวไปทางทศตะวนตกเปนทศของคนตาย ทศตะวนออกเปนทศของคนเปน โดยแฝงหลกธรรมค าสอนไววา การตายคอการเสอมและสลายหายไปเหมอนเชนเดยวกบพระอาทตยทตก การตามไฟ เปนการจดตะเกยงทางศรษะของศพตลอดเวลา โดยเชอวาเปนการจดไวแทนไฟธาตของผตาย แฝงหลกธรรมไววาใหคนเรามปญญา เพราะปญญาเปนแสงสวางทท าใหเกดความสข เมอตงศพตามไฟศพเรยบรอยแลวกท าการสวดมาตกา ซงเปนการสวดศพในวน

สนลมหายใจ เมอสวดจบแลวเจาภาพจะถวายเครองไทยธรรมเปนอนเสรจพธ 2.2 วนตงศพบ าเพญกศล จดขนโดยมวตถประสงคเพออทศสวนบญสวนกศลใหกบผตาย ญาตพนองและบคคล

ใกลชดไดรวมแสดงความรก และความกตญญแกผตาย ทส าคญกวานนคอ เปนการยดระยะเวลาปลอบประโลมจตใจใหกบญาตมตรของผตายกอนทจะฌาปนกจ เพอท าใจยอมรบความจรงจากการสญเสย การตงศพบ าเพญกศล อาจตงศพไวทบานหรอทวดขนอยกบความสะดวกและ

ความตองการของญาตผตาย ซงระยะเวลาในการตงศพนนขนอยกบฐานะทางครอบครวและสถานะภาพทางสงคมของผตาย โดยจะมการนมนตพระสงฆมาสวดพระอภธรรม การสวดศพหรอการสวดพระอภธรรม มวตถประสงคเพอใหบคคลทยงมชวตอยเบองหลง ไดฟงและไดพจารณามรณสตกรรมฐาน10 คอใหผ ทยงมชวตอยไดระลกถงความตายเขาใจความตายวาเปนเรองธรรมดาททกคนตองเผชญ เขาใจถงความไมเทยงสงขาร อกทงเปนการ

ปลอบประโลมเพอใหยอมรบความจรง เมอสวดพระอภธรรมเรยบรอยแลวกจะท าการถวายเครองไทยธรรมเปนอนเสรจพธ

10ดนย ไชยโยธา, ลทธ ศาสนา และระบบความเชอ, 240.

สำนกหอ

สมดกลาง

21

2.3 วนฌาปนกจศพ (วนเผา) การฌาปนกจศพนบเปนพธกรรมสดทายของศพ โดยพธและขนตอนตางๆในวนฌาปนกจศพนนลวนแสดงออกถงการท าหนาทครงสดทายของญาตพ นองและการสงผตายไปสโลกหนาอยางดทสด โดยตามความเชอในสมยโบราณนนก าหนดวนหามเผาไวคอ วนพฤหสบด วนศกร และวนพระ แตในปจจบนความเชอดงกลาวไดคลายลงมาก วนเผาศพจงขนอยกบความสะดวกและความตองการของเจาภาพ ตามความเหมาะสมและความจ าเปน

พธการเผาศพของชาวไทยพทธสวนใหญมพธปฏบตทคลายคลงกน แตอาจมความแตกตางกนบางเลกนอยตามวฒนธรรมในทองถน โดยประกอบดวยขนตอนตางๆดงน การเคลอนศพไปสพนทฌาปนกจ (ปจจบนเรมหายไป) หากตงศพบ าเพญกศลทบาน กอนจะยกศพออกจากบานเพอน าไปฌาปนกจนน ตองนมนตพระสงฆมาสวดใหบญกบ

ผตายเสยกอน แลวจงน าศพเคลอนออกจากบานไปสฌาปนกจโดยมพระสงฆและสามเณรอยหนาขบวนจงศพ พธกอนฌาปนกจ เมอศพถงฌาปนกจเรยบรอยแลวน าศพไปไวบนศาลาหรอพนทตงศพ เพอท าพธกอนฌาปนกจ โดยปจจบนจะเรมจากพธอานประวตและคณงามความดของผตายและยนไวอาลยเพอเปนการระลกถงผตาย ตอจากนนกท าพธสวดมาตกาบงสกลและถวาย

ปจจยไทยธรรม ตอดวยการทอดผาบงสกลซงเปนล าดบสดทาย โดยเรยงล าดบการทอดผาบงสกลจากประธานในพธจนถงผมารวมงาน เมอทอดผาบงสกลเสรจสปเหรอกจะยกโลงลงมาเปดฝา ตดเชอกตราสงและผาทหอศพออก และคว าหนาศพเพอไมใหศพลกขนนงในขณะเผา ตอจากนนจงยกศพหามเวยนรอบเชงตะกอนหรอทเผา 3 รอบ โดยเวยนจากทางซายไปขวา มญาตพนองผตาย

ถอดอกไมจนทนเดนตามไป ซงแฝงปรศนาธรรมไววา ชวตมนษยวนเวยนอยกบเหต 3 อยาง ไดแก กเลส กรรม วบาก ไมมทสนสด การเดนเวยนซายมความหมายถงการเดนสวนเหตทง 3 เพอน าไปสการหลดพน เมอเวยนครบ 3 รอบ น าโลงศพวางบนเชงตะกอน ถาในปจจบนกจะวางศพหนาพนทเตาเผากอน ตอมาเจาภาพจะทงสตางค 32 เหรยญ โดยมความเชอวาเปนการเชาทอยใหกบ

ผตายในโลกหนา แฝงปรศนาธรรมไววา สตางค 32 เหรยญ เปรยบเชนอวยวะ 32 ประการของมนษย เมอตายไปรางกายยอมกลบคนสธรรมชาต แลวจงทบน ามะพราวเพอลางหนาศพ โดยเชอวาเปนน าทบรสทธทสด ท าใหผ ตายจากไปดวยความสะอาดบรสทธและไปสภพภมใหมทด หลงจากนนจงท าการเผาศพ

สำนกหอ

สมดกลาง

22

ในปจจบนการเผาศพไดมความเปลยนแปลงไป โดยจะมการเผาหลอกกอน คอใหประธานและแขกผมารวมงานวางดอกไมจนทนใหเสรจเรยบรอยเสยกอน แลวจงท าการเผาจรง เมอไฟไหมศพแลวสปเหรอจะท าการชกฟน 3 ทอน เพอเปนการบอกใหรวาวญญาณผตายไดออก

จากรางเรยบรอยแลว หลงจากนนจงแยกยายกนกลบบาน 2.4 วนหลงฌาปนกจศพ (วนเกบอฐ และ วนท าบญอฐ) การเกบอฐ ท าหลงจากการฌาปนกจศพแลว ในปจจบนจะท ากนในวนถดไป แต

ถาในอดตอาจจะท าภายหลงจากเผา 3-7 วน เพราะสมยกอนเผากบฟนจงตองรอใหไฟดบสนทเสยกอน ซงในวนเกบอฐลกหลานจะตองจดเตรยมอาหารคาวหวานมาดวย เพอเปนการเล ยงวญญาณผตาย โดยจดธปเทยนเรยกวญญาณผตายใหมากนอาหารทไดจดเตรยมไวให หลงจากนนกจะท าพธบงสกล 2 ครง ซงครงแรกเปนการบงสกลตาย โดยลกหลานจะชวยกนเกลยเศษ

กระดกเปนรปคนหนหวไปทางทศตะวนตก เพอสมมตวาตาย เสรจแลวพระสงฆจะสวดบงสกลตาย โดยบทสวดมความหมายวา “สงขารหรอชวตทงหลายนนไมเทยง มการเกดขนและการเสอมไปเปนเรองธรรมดา การสงบแหงสงขารนนยอมน ามาสความสข” เมอพระสงฆบงสกลตายเรยบรอยแลว จงเกลยกระดกและจดรปคนขนใหมอกครง โดยครงนใหหนหวไปทางทศตะวนออก สมมตวาเกดและโปรยดอกไมประพรมน าหอม แลวจงนมนตพระสงฆมาสวดบงสกลเปนอกครง โดยบทสวดม

ความหมายวา“รางกายนคงไมนานจะตองนอนทบซงแผนดน เมอวญญาณปราศจากรางกาย กเปรยบเสมอนทอนไมทไรซงประโยชน” เมอท าการบงสกลเรยบรอยแลวจงน ากระดกใสภาชนะทมฝาปดไปเกบรกษาไวทโบสถหรอศาลาวด หากครอบครวมฐานะคอยขางดกจะสรางธาตส าหรบเกบกระดกไวภายในวด สวนเถาถานทเหลอรวบรวมแลวหอผาขาว น าไปลอยลงสแมน าและจะม

การท าบญอฐทเกบรกษาไวภายหลง การท าบญอฐ เปนการท าบญเพออทศสวนบญสวนกศลไปใหกบผตายหลกจากเผาและเกบกระดกเรยบรอยแลว โอกาสทจะมการท าบญอฐนนไดแก ในวนเกบอฐ วนครบรอบวนตาย และโอกาสส าคญตางๆในรอบป เชน วนสงกรานต วนสารท ในโอกาสทญาตระลกถงผตาย11 การท าบญใหกบผตายนนถอเปนเรองส าคญมาก เพราะชาวพทธเชอวาผตายจะไดรบสวนบญสวน

กศลทสงไปให

11สเมธ เมธาวทยกล, สงกปพธกรรม, 142.

สำนกหอ

สมดกลาง

23

สรปเนอหาและล าดบขนตอนของพธกรรม จากการศกษาวเคราะหขนตอนและเนอหาของการประกอบพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา ชใหเหนถงการผสมผสานระหวางวฒนธรรมและระบบความเชอดงเดมในยคกอนประวตศาสตรและอทธพลของคตธรรมและปรชญาในพทธศาสนา ทงในรปแบบของการปฏบตตอผ ตาย และรปแบบนามธรรมทเกดจากระบบความเชอและนยยะทสอดแทรกในเนอหาของพธกรรม ซงลวนแสดงออกถงระบบความคด เหตผล อารมณความรสกของมนษยทมตอสภาวะ

การตายของบคคลใกลชดและบคคลในสงคม โดยมวตถประสงคคอ การจดการรางผตายใหไปอยในพนทใหมทดทสด และเปนพธกรรมรองรบสภาวะอารมณเปลยนผานของผ ทยงมชวตอยเบองหลง จงขอสรปเนอหาของปรชญาความเชอและคตธรรม ตามขนตอนของพธกรรม 4 ขนตอนใหญๆดงน

พธกรรมในวนสนลมหายใจมวตถประสงคหลกคอ สอนใหคนเขาใจสจธรรมของชวตมการเกดขนและดบสลายไปเปนเรองธรรมชาต พธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศลมวตถประสงคหลกคอ ใหคนเขาใจการเปลยนแปลงของชวต เปนพธกรรมทใชตอรองและยดระยะเวลาความโศกเศราออกไปเพอใหยอมรบและเขาใจการเปลยนแปลงทเกดจากการตายของบคคลใกลชด

พธกรรมในวนฌาปนกจมวตถประสงคหลกคอ ใหญาตพนองไดท าหนาทครงสดทายใหกบผตายเพอไปสโลกหนา (ตามคตความเชอ) อยางดทสด พธกรรมในวนหลงฌาปนกจมวตถประสงคหลกคอ (1) วนเกบอฐสอนใหคนพจารณาการเกดและการตายซงวนเวยนไปไมจบสน และแสดงออกถงการเกดใหมของผตายซงสงผลใหผ ท

อยเบองหลงหมดหวงและคลายความกงวล (2) วนท าบญอฐแสดงออกถงการเชอมโยงระหวางบคคลทยงมชวตอยกบบคคลทจากไปในสภาวะของการระลกถง ซงเปนการแสดงความรกความกตญญตอผตาย

สำนกหอ

สมดกลาง

24

ตารางท 1 แสดงเนอหาปรชญาความเชอและล าดบขนตอนของพธกรรมเกยวกบการตาย

พธกรรม ปรชญาและความเชอ คตธรรมและหลกธรรม สรปวตถประสงคหลก

1.วนสนลมหายใจ - การอาบน าศพ - การหวผม,แตงตวศพ - รดน าศพ - ใสเงนในปากศพ - ปดตาปดปากศพดวยขผง - มดตราสง - การเบกโลง - ตามไฟศพ

-ไปสโลกใหมอยางบรสทธ -ความไมเทยงของชวต …………………………... -เปนคาเดนทางสสวรรค …………………………... …………………………… -เปนการชทางใหผตาย -จ ด ไ ว แทน ไฟธ าต ข อ งผตาย

-เ ปนการแสดงความรกความกตญญแกผตาย -ใหนกถงการกระท าในอดต -ใหใชชวตอยางไมประมาท -สอนใหใชเงนอยางมสต -ใหรจกส ารวมตวเอง -ใหเหนถงตนหาของมนษย -ปลอยวางจากสงทไมด -สอนใหคนมปญญา เพราะจะน ามาซงความสข,เจรญ

สอนใหคนเขาใจสจธรรมของชวต มการเ กด แก เ จ บตาย เปนเรองธรรมชาต

2.วนตงศพบ าเพญกศล - ตงศพบ าเพญกศล - สวดพระอภธรรม

-อทศสวนบญกศลใหผตาย -อทศบญกศลแกผตาย

-ปลอบประโลมญาตมตร -สอนใหเขาใจสจธรรมของความตาย

ใหยอมรบและเขาใจการเปลยนแปลงทเกดจากการสญเสยและการตาย

3.วนฌาปนกจ -การเคลอนศพไปสพนทฌาปนกจ -สวดมาตกาและทอดผาบงสกล -ยกศพเวยนรอบทเผา 3 รอบ -โยนสตางค 32 เหรยญ -ลางหนาดวยน ามะพราว -วางดอกไมจนทน

…………………………... …………………………... -การเวยน วาย ตาย เกดไมจบสน -การเชาทอยใหกบผตายในโลกหนา -ไปสโลกหนาอยางบรสทธ …………………………...

…………………………... …………………………... …………………………... -ชวตทตองคนสธรรมชาต …………………………... -แสดงออกถงการสงผตายเปนครงสดทาย

ใหญาตพนองไดท าหนาท ค ร งสด ทายใหกบผ ตาย ซงเปนการสงผตายไปสโลกหนาหรอท อย ใหมอยางดทสด

สำนกหอ

สมดกลาง

25

-ท าการเผาโดยหนศรษะศพไปทางทศตะวนตก

-การตายคอการเคลอนไป สนไปเหมอนพระอาทตย

-ใหเหนถงการเปลยนแปลงของชวตทคอยๆหายไป

4.วนหลงฌาปนกจ -เกบอฐหรอเกบกระดก -พธบงสกล การแปรรปอฐ

-วญาณไดไปเกดยงภพภมใหมแลว

-ใหพจาณาถงการเกดและการตาย

ใหพจารณาการตายและการเกดใหม

-ท าบญอฐ -ผ ตายจะได รบสวนบญกศลทสงไปให

-เปนการแสดงออกถงความรกและความระลกถงผตาย

ใ หญ า ต พ น อ ง ไ ดแสดงออกถง ความรก ระลกถง และเปนการเชอมโยงระหวางคนเปนกบคนตาย

ทมา : จากการศกษาวเคราะหของผวจย 3. ความสมพนธระหวางเนอหาของพธกรรมกบสภาวะอารมณของผทยงมชวตอย พธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนานนประกอบดวยเนอหาและวธการในการปฏบตทมความละเอยดและมขนตอนของพธกรรมทซบซอนมากมาย ซงภายในล าดบขนตอนของ

การประกอบพธกรรมเกยวกบการตายนน แฝงดวยเนอหาของปรชญาความเชอซงเกดขนจาก ความรสกกลวของมนษยทมตอปรากฏการณตางๆในธรรมชาตและสงทไมสามารถมองเหนได ท าใหมนษยเกดความเชอเกยวกบปรากฏการณเหนอธรรมชาต และพธกรรมยงแฝงดวยคตธรรมในพทธศาสนา ซงเกดขนจากความคดและเหตผลทถกสรางขนเพอตอบสนองดานความรสก และสรางระบบความคดใหกบคนในสงคม ซงทงสองอยางนลวนมความสมพนธและเกยวโยงกบ

ความรสก และความคดของมนษย การจดพธกรรมเกยวกบการตายจงมอทธพลตอการรบรและความรสกของผ รวมประกอบพธกรรม ซงก าลงตกอยในสภาวะของการเปลยนผาน จากอยางหนงไปสอกอยางหนงโดยตรง

สำนกหอ

สมดกลาง

26

3.1 สภาวะอารมณความรสกของผประกอบพธกรรม เมอมการตายเกดขนในครอบครวหรอกลมสงคมทอยรวมกน ยอมสงผลกระทบใหเกดความระส าระสายของความสมพนธตอบคคลทยงมชวตอย อกทงยงสงผลกระทบตอสภาพจตใจและอารมณความรสกซงกอใหเกดความวตกกงวล ความเครยดจากการสญเสยสมาชกทจากไป การประกอบพธกรรมศพนนจงเปนสงทสะทอนใหเหนถงความสมพนธระหวางผ ทจากไปกบผ ทยงมชวตอย ซงผลกระทบดานสภาวะจตใจทเกดขนนนสงผลกระทบมากนอยตางกนตาม

ความใกลชดและความสมพนธกบผตาย ผ ทมความสมพนธและใกลชดกบผตายโดยตรง เชน พอ แม ลก ป ยา ตา ยาย ฯลฯ ยอมสงผลกระทบทางดานจตใจโดยตรง ซงกระบวนการของสภาวะจตใจทเกดจากการตายของบคคลทยงมชวตอยเบองหลงหรอบคคลใกลชดกบผ ตายนน มกระบวนการทางดานจตใจทเปลยนผานจากสภาวะหนงไปสอกสภาวะหนง ดงน

เมอมการตายเกดขน การสญเสยดงกลาวจะน ามาซงสภาวะอารมณของความโศกเศรา เสยใจ โดยเฉพาะหากเปนการเสยชวตของบคคลใกลชดหรอบคคลในครอบครว สภาวะอารมณเศราโศกเสยใจจากการสญเสยนน เปนปฏกรยาและกระบวนการดานจตใจทเกดขนตามปกต ซงปฏกรยาทางดานจตใจในขนแรกนน จะเกดความรสกตกใจ ไมเชอ และปฏเสธเหตการณทเกดขนเนองจากไมสามารถยอมรบความจรงได ขนทสอง เปนระยะของการซมเศรา

มอารมณเศราโศกซงแสดงออกทางดานพฤตกรรมคอ การรองไห คร าครวญ และนกถงผ ทจากไป ขนทสาม เปนระยะของการปรบสภาพทางจตใจ ใหยอมรบกบเหตการณทเกดขน โดยคอยๆท าความเขาใจและท าใจยอมรบความจรง ขนทส เปนระยะของการกลบคนสปกต ซงเปนสภาวะของการยอมรบความจรง กลบสการด ารงชวตตามปกต ขนทหา เมอเวลาผานไป หลงจากทยอมรบ

ความจรงกบเหตการณทเกดขนไดแลว ในบางชวงเวลาหรอบางสถานการณอาจเกดสภาวะของการคดถง และระลกถงผตาย ขนกบสถานการณ เวลา และโอกาสทผ มชวตอยไดพบเจอ 3.2 ความสมพนธระหวางนยยะของพธกรรมและสภาวะอารมณความรสก กระบวนการเปลยนแปลงดานสภาวะอารมณความรสก และล าดบขนตอนของการ

ประกอบพธกรรม มความสมพนธกนโดยมระยะเวลาเปนปจจยในการเปลยนผาน ซงสรปไดดงน วนสนลมหายใจ เปนขนตอนทใชระยะเวลาในการประกอบพธกรรมภายในหนงวน โดยนยยะของพธกรรมคอ ใหคนเราเขาใจสจธรรมของชวตมนษย มการเกด แก เจบ ตาย เปนเรองสามญททกคนตองพบเจอ ซงมความเกยวเนองกบสภาวะอารมณทางดานจตใจของญาตพนอง

และบคคลใกลชดในกระบวนการขนแรกและขนทสองคอ เกดความรสกตกใจ ไมเชอ และปฏเสธตอเหตการณทเกดขน มอาการเศราโศก เสยใจ รองไห คร าครวญ

สำนกหอ

สมดกลาง

27

วนตงศพบ าเพญกศล เปนขนตอนทใชระยะเวลาในการประกอบพธกรรม 3-7 วน หรออาจมากหรอนอยกวานขนอยกบความประสงคของผจดงาน โดยนยยะของพธกรรมคอ ใหคนเราเขาใจถงการเปลยนแปลงของชวตมนษย ซงมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ตงแตแรกเกด

จนกระทงตายจากไป อนมความเกยวเนองกบสภาวะอารมณและจตใจของญาตพนอง และบคคลใกลชดในขนทสามคอ เปนสภาวะของการปรบสภาพจตใจใหยอมรบกบเหตการณทเกดขน คอยๆปรบจากสภาวะอารมณเศราโศกเสยใจเปนสภาวะของการยอมรบความจรง วนฌาปนกจและวนเกบอฐ เปนขนตอนทใชระยะเวลาในการประกอบพธกรรม

ภายในหนงวน โดยนยยะของพธกรรมคอ เปนการสงผตายไปสทอยใหมหรอโลกใหมอยางดทสด สงผลใหญาตพนองและบคคลใกลชดของผตายหมดหวง เนองจากไดท าหนาทสงผตายเปนครงสดทายไดอยางดทสด ซงมความเกยวเนองกบสภาวะอารมณทางดานจตใจในขนทสคอ เปนระยะของการกลบคนสสภาวะปกต ยอมรบความจรงกบเหตการณทเกดขน วนท าบญอฐ เปนขนตอนทใชระยะเวลาในการประกอบพธกรรมภายในหนงวนตาม

ชวงเวลาทผประกอบพธกรรมสะดวก โดยนยยะของพธกรรมคอ การไดสงสวนบญสวนกศลไปใหกบผตาย แสดงออกถงการเชอมโยงระหวางโลกของคนทยงมชวตอยกบโลกของคนทจากไป ซงมความเกยวเนองกบสภาวะอารมณดานจตใจในขนสดทายคอ เปนสภาวะของการระลกถงผตาย ซงขอสรปความสมพนธระหวางสภาวะอารมณความรสกของผ ทยงมชวตอยกบนยยะ

ของพธกรรมตงแตวนสนลมหายใจจนถงวนท าบญอฐตามตารางดงตอไปน ตารางท 2 สรปความสมพนธของนยยะและสภาวะอารมณความรสกของการประกอบพธกรรม พธกรรม นยยะของพธกรรม สภาวะอารมณความรสก

-วนสนลมหายใจ ใหเขาใจสจจะธรรมของชวต เศราโศก,เสยใจ,สญเสย

-วนตงศพบ าเพญกศล ใหเขาใจการเปลยนแปลงของชวต ท าใจยอมรบความจรง

-วนฌาปนกจ การสงผตายไปสโลกหนาอยางดทสด ยอมรบความจรง

-วนเกบอฐ ใหพจารณาการตายและการเกดใหม ยอมรบความจรง

-วนท าบญอฐ การเชอมโยงระหวางคนเปนกบคนตาย คดถงและระลกถง

ทมา : จากการศกษาวเคราะหของผวจย

สำนกหอ

สมดกลาง

28

บทท 4 การศกษาพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย จากอดต-ปจจบน

อยางทไดกลาวมาแลวเกยวกบววฒนาการของพธกรรมเกยวกบการตายในเนอหาของบททผานมา แสดงใหเหนถงววฒนาการของระบบความเชอและการประกอบพธกรรมทสบทอดมาตงแตยคกอนประวตศาสตร อาจกลาวไดวาพธกรรมเกยวกบการตายในปจจบนมทมาและเนอหาทปรบเปลยนมาจากของเดมในอดตราว 10,000 ปมาแลว ซงเนอหาและหวใจหลกของการประกอบพธกรรมยงคงเนอหาเดมเกยวกบการจดการศพหรอรางผตายใหอยในโลกหนาอยางด

ทสด ไมไดมการเปลยนแปลงไปแตอาจมรายละเอยดของเนอหาเพมมากขนหลงจากทไดรบศาสนาเขามา สงทมการเปลยนแปลงไปตามววฒนาการและยคสมยอยางเหนไดชดเจนกคอ วธการปฏบตและการจดการศพหรอรางผตาย มล าดบขนตอนทละเอยดและซบซอนมากขน ซงการเปลยนแปลงดงกลาวสงผลใหรปแบบของพนททเกยวกบศพหรอทเรยกกนวาพนทประกอบ

พธกรรม คอยๆปรบเปลยนและพฒนาใหมความชดเจน เปนพนทเฉพาะและมความศกดสทธทใชส าหรบการประกอบพธกรรมมาจนถงปจจบน ในบทนจงขอรวบรวมและวเคราะหเนอหาเกยวกบพนทของการประกอบพธกรรมศพ ทมการปรบเปลยนจากอดต-ปจจบน อกทงรปแบบสญลกษณตางๆทสอสารถงระบบความเชอและคตธรรมในพทธศาสนา เพอเปนขอมลและเนอหาทจะน าไปสการทดลองและออกแบบ รปแบบของพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายจากอดต-ปจจบน จากการศกษาเนอหาของพธกรรมเกยวกบการตาย จงสรปและแบงการวเคราะหพนทประกอบพธกรรมเปน 2 ยคหลกๆคอ ยคกอนประวตศาสตร หรอ ยคทยงไมมระบบของศาสนาเขา

มาเกยวของ และ ยคประวตศาสตร หรอ ยคทไดรบศาสนาเขามามบทบาทในประเทศไทย 1. ยคกอนประวตศาสตร ยคกอนประวตศาสตรหรอยคทยงไมไดรบศาสนาเขามาใชในประเทศไทย แบงออกเปน 2 ชวง คอ ในยคสมยดกด าบรรพ และ ยคสมยกอนประวตศาสตร ซงมววฒนาการทตอเนองกนดงน ในยคดกด าบรรพตามหลกฐานทางโบราณคดพบวา พนทประกอบพธกรรมเกยวกบ

การตายนนมเพยงพนททใชส าหรบฝงศพผตายเทานน เมอมคนตายในหมบานหรอในเผาพนธของ

สำนกหอ

สมดกลาง

29

ตน กจะมการเกบศพไวหลายวนหลายคน เพอเปนการสงวญญาณและบอกเลาเรองราวเผาพนธของตน แลวจงแหศพไปฝงในพนทศกดสทธกลางหมบาน ซงอาจเปน ถ า ผา เพง ฯลฯ ยงไมมการประกอบพธกรรมอะไรมากนก จะมกเพยงแตการน าดอกไมและขาวของเครองใชของผตายไปใสไว

ในหลมฝงศพ พนทหรอบรเวณทใชฝงศพนน จะมเสาไมปกไวเปนเครองหมายลอมรอบ ซงตอมาในยคสมยกอนประวตศาสตรววฒนาการการปลงศพ ไดรบอทธพลจากชมพทวป ท าใหวธการปลงศพเปลยนไปเปนการปลงศพดวยไฟหรอการเผาศพใหเหลอเพยงเถากระดก แลวจงน าไปฝงยงพนทศกดสทธกลางหมบาน ซงตอมาพนทส าหรบฝงศพนน จากเดมใชเสาไมปก

ไวเปนเครองหมายลอมรอบ เปลยนมาเปนแผนหนแทงเลกบางใหญบาง ซงแทงหนนคนในปจจบนเรยกหนตง ซงตอไปเมอรบพทธศาสนาแลวเรยกวา เสมาหน หรอ ใบเสมา1

ภาพท 4 แสดงภาพหนตงบอกเขตศกดสทธ(ซาย) และปกเปนรปครงวงกลมรอบๆ “รพญานาค” หลมฝงศพ (ขวา) ทแขวงซ าเหนอ สาธารณะรฐประชาธปไตยประชาชนลาว

ทมา : สจตต วงษเทศ, พระเมร ท าไม? มาจากไหน, พมพครงท2 (กรงเทพฯ: มตชน, 2551), 17. วเคราะหพนทฝงศพในยคกอนประวตศาสตร จากหลกฐานทางโบราณคดเกยวกบพนทฝงศพของมนษยในยคกอนประวตศาสตรนนมลกษณะพนทเปนพนทเปดโลง ซงมการแสดงขอบเขตของการใชพนทดวยการสรางเครองหมายไวเปนจดลอมรอบ อกทงท าใหทวางเกดเปนพนทเฉพาะ ซงพนทดงกลาวสวนมากถกจดวางเปน

ทวางรปวงกลมหรอครงวงกลม เพอเนนใหพนทสวนกลางทถกลอมรอบมความส าคญและดศกดสทธขน จากพนทวางทวไปกลายมาเปนพนททมความหมายและเปนทเคารพบชา

1สจตต วงษเทศ, พระเมร” ท าไม? มาจากไหน, พมพครงท2 (กรงเทพฯ: มตชน,

2551), 16.

30

ภาพท 5 แสดงรปแบบของการปดลอม และการเนนความส าคญของพนท ทมา : จากการศกษาวเคราะหของผวจย

2. ยคประวตศาสตร ยคประวตศาสตรหรอยคทไดรบศาสนาเขามาใชในประเทศไทยนน รปแบบและวธการเกยวกบการท าศพมล าดบขนตอนทชดเจนมากขน สงผลใหพนทประกอบพธกรรมหรอพนททม

ความเกยวของกบคนตายนน มความเฉพาะเจาะจงและสอดคลองกบรปแบบพธกรรมทมการปรบเปลยนไปตามยคสมย ซงประกอบดวย พนททใชส าหรบประกอบพธกรรมในวนสนลมหายใจและตงศพบ าเพญกศล พนททใชส าหรบการเผาศพ และพนทส าหรบเกบกระดกผตายหลงจากเสรจสนการเผาเรยบรอยแลว

พนททใชส าหรบตงศพบ าเพญกศล ไดพฒนามาจากสมยยคดกด าบรรพทมการเกบศพไวหลายวนหลายคนเพอสงวญญาณผตายและบอกเลาเรองราวของเผาพนธของตน ท าใหเกดพนทรองรบกจกรรมดงกลาวขน พนทส าหรบเผาศพ หรอ ในปจจบนเรยกวา พนทฌาปนกจ มการพฒนามาจากการจดการรางผตายจากการฝงใหเนอหนงสลายมาเปนการเผาเพอใหเหลอเพยงเถากระดก

พนทส าหรบเกบกระดก หรอ อฐ มววฒนาการมาจากสมยยคกอนประวตศาสตรทมการน ากระดกทเหลอจากการยอยสลายของเนอหนงเรยบรอยแลว มาเกบไวในภาชนะดนเผาหรอภาชนะหน ซงในปจจบนเรยกภาชนะดงกลาววา “โกศ” ในการวเคราะหพนทประกอบพธกรรมในยคประวตศาสตรหรอยคทไดรบศาสนาเขา

มาใชแลว จะขอยกตวอยางกรณศกษาของพนทตวอยางทมอยในประเทศไทยยอนหลงไปประมาณ100ปทแลวจนถงปจจบน ซงยงพอหลงเหลอพนทจรงใหผ วจยสามารถเขาไปศกษายงสถานทจรงได เพอเปนขอมลในการทดลองออกแบบ เนองจากมเนอหาทสอดคลองและมความคลายคลงกบพนทในปจจบนมากทสด ซงไดเลอกพนทในการศกษาไว 3 พนทซงมลกษณะของ

31

พนททแตกตางกนตามการพฒนาของยคสมย ประกอบไปดวย 1.)พนทแบบเปด 2.)พนทแบบปดหรอโรงทม 3.)พนทแบบปด(จดวางเปนกลม) 2.1 ฌาปนสถาน ต.ปาขาด อ.สทงพระ จ.สงขลา (พนทแบบเปด) ทตงของฌาปนสถาน ต.ปาขาด ตงอยตดกบทะเลสาบสงขลา รายลอมไปดวยตนไมและธรรมชาตรอบๆทตง ซงเปนฌาปนสถานกลางของหมบานสมยกอนสงครามโลกครงทสอง มอายประมาณ 90-100 ป ซงในปจจบนยงมการใชงานอยบางเปนครงคราว

ภาพท 6 แสดงภาพรวมของพนทฌาปนสถาน ต.ปาขาด อ.สงหนคร จ.สงขลา ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 5 ตลาคม 2554

รปแบบและผงของพนท รปแบบของพนทโดยรวมเปนลกษณะพนทเปด แทรกตวกบธรรมชาตของทตง ลกษณะการใชงานของพนทโดยรวมมความเชอมโยงและสมพนธกน มการแบงขอบเขตของแตละพนทดวยลกษณะของกจกรรมทแตกตางกน ซงในบางพนทสามารถปรบเปลยน

การใชงานตามกจกรรมทเกดขน ซงผงของพนทถกออกแบบใหมพนทสวนกลางและกระจายกจกรรมหรอพนทอนๆออกไปรอบๆ ซงประกอบดวยพนทประกอบพธกรรมหลกๆคอ พนทประกอบพธในวนตงศพบ าเพญกศล พนทประกอบพธในวนฌาปนกจ และพนทส าหรบเกบอฐ ซงมรายละเอยดดงน

32

ภาพท 7 แสดงแผนผงฌาปนสถาน และความสมพนธของพนทประกอบพธกรรม ต.ปาขาด

1. พนทตงศพบ าเพญกศล รปแบบ ประกอบดวย 3 สวน คอ พนทส าหรบตงศพ พนทส าหรบพระสวด และพนท

ส าหรบผ ประกอบพธกรรม รปแบบของพนทประกอบดวยสวนทปกคลมและสวนทเปดโลง มลกษณะการเชอมโยงพนทดวยรปแบบของกจกรรมทมความสมพนธกน

ภาพท 8 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล ฌาปนสถาน ต.ปาขาด ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 5 ตลาคม 2555

ล าดบ การเขาถงพนท คอ จากพนทส าหรบผประกอบพธกรรมไปยงพนทของพระสงฆและพนทตงศพผตาย โดยมระดบในการแบงทวางเพอแสดงล าดบความส าคญของการใชงานและการรบรของแตละพนท

33

ระบบความเชอทสงผลตอรปแบบทางสถาปตยกรรม ทศทางของพนทส าหรบตงโลงศพหนหวไปทางทศตะวนตก ซงสอดคลองกบความเชอทวาทศตะวนตกเปนทศของคนตาย โดยเปรยบการตายคอการเคลอนไป สนไปเหมอนพระอาทตย

ภาพท 9 แสดงแผนภาพระดบของพนททสอสารถงล าดบความส าคญของพนทตงศพบ าเพญ กศล ฌาปนสถาน ต.ปาขาด

2. พนทประกอบพธฌาปนกจ รปแบบ พนทเปนพนทเปดไมมสงปกคลม ทเผาศพเปนฐานอฐกอขนมาสองดานเรยกวาเชงตะกอน โดยใชฟนเปนเชอเพลงในการเผา ต าแหนงของเชงตะกอนตงอยกลางลานโลงโดยพนทรอบๆเปนพนทส าหรบชาวบานทมารวมประกอบพธกรรม ซงผ ทมารวมพธกรรมสามารถ

รบรและสมผสการประกอบพธกรรมไดผานประสาทสมผสทางตาไดโดยตรง

ภาพท 10 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจ ฌาปนสถาน ต.ปาขาด ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 5 ตลาคม 2554

34

ล าดบ การเขาถงเปนลกษณะการเขาสศนยกลาง สงเสรมใหพธกรรมมความส าคญ ระบบความเชอทสงผลตอรปแบบทางสถาปตยกรรม การวางผงและต าแหนงของพนทเผาศพตงอยทางทศตะวนตกของทตง ซงสอดคลองกบความเชอคอการสงผตายไปสโลกใหม

โดยเชอวาทศตะวนตกเปนทศของคนตาย โดยเปรยบการตายคอการเคลอนไปสนไปเหมอนพระอาทตย แลวจะขนใหมหรอมชวตใหมในวนตอไป

ภาพท 11 แสดงแผนภาพล าดบของพนทฌาปนกจศพ ฌาปนสถาน ต.ปาขาด

3. พนทเกบอฐ รปแบบ ไดรบอทธพลจากรปแบบของทเกบกระดกในยคกอนประวตศาสตร ซงในยคนนไดมการยกยองพนทฝงศพทเรยกวา ปาชา หรอสสานในปจจบนนน ใหเปนพนทศกดสทธ เมอไดรบพทธศาสนาเขามาพนทดงกลาวจงถกสรางใหเปนสถปเจดยหรอเปนพทธสถาน ท าใหรปแบบ

ทเกบกระดกมรปแบบทสรางเลยนแบบพระสถปเจดยและปราสาท มยอดแหลมและมฐานรองรบ ในอดตใชกบพระภกษสามเณรและเชอราชวงศเทานน ตอมามการแพรหลายและน ามาใชกนในกลมชาวบานบคคลธรรมดา ซงต าแหนงทตงของสถปนน อยในบรเวณพนทโลงแทรกตวไปกบบรบทภายในทตง มทงรปแบบสถปทมขอบเขตอยางชดเจนเพอใชเกบกระดกของบรรพบรษใหอยในบรเวณเดยวกน และสถปทอยในพนทโลงไมมขอบเขตทชดเจน ซงรปแบบพนทดงกลาว

แสดงออกถงฐานะทางสงคมของผตาย

35

ภาพท 12 แสดงภาพพนทเกบอฐ ฌาปนสถาน ต.ปาขาด ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 5 ตลาคม 2554

ล าดบ การเขาถงพนทเปนลกษณะการเขาหาจดศนยกลาง มพนทโดยรอบเปนของแตละสถป ซงลกษณะการจดวางสถปจะถกจดเรยงเปนแถวยาวในทศทางเดยวกน ระบบความเชอทสงผลตอรปแบบทางสถาปตยกรรม รปแบบของทเกบอฐทมลกษณะคลายกบปราสาทนน มความสอดคลองกบคตความเชอคอ ปราสาทหรอวมานเปนทอยของเทวดาและเทพบนสวรรค ซงเปนศนยกลางของเขาพระสเมรตามแนวคดของไตรภม เปน

สญลกษณทแสดงออกถงการยกยองผตายใหมทอยใหมดงเทพเทวดาทอยบนสวรรค ซงสอดคลองกบความคดของญาตพนองผตายทประสงคใหผตายไดมชวตหลงความตายทด ไดอยในโลกใหมหรอสวรรคตามคตความเชอนนเอง

ภาพท 13 แผนภาพแสดงล าดบของพนท ฌาปนสถาน ต.ปาขาด

36

2.2 ฌาปนสถาน วดบานขาว อ.ระโนด จ.สงขลา (พนทแบบปดหรอโรงทม) ทตงฌาปนสถาน วดบานขาว อ.ระโนด จ.สงขลา ตงอยภายในบรเวณวดซงอยกลางหมบาน รายลอมไปดวยทงนาและชมชนชนบท มอายประมาณ 25 ป เปนฌาปนสถานทสรางขนใหมแทนทเผาศพแบบเชงตะกอน

ภาพท 14 แสดงภาพรวมของพนทฌาปนสถาน วดบานขาว อ.ระโนด จ.สงขลา ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 28 กนยายน 2554

รปแบบและผงของพนท ลกษณะการวางผงของพนทมขอบเขตของแตละพนทแตละกจกรรมทชดเจนอาคารเปนรปแบบปด ซงพนทประกอบพธกรรมนนแบงออกเปน 2 พนท คอ พนทประกอบพธกรรมตอนทยงมรางผตายอย ประกอบดวย พนทตงศพบ าเพญกศลกบพนทฌาปนกจ

ศพซงอยในพนทเดยวกน และพนทส าหรบเกบอฐ ซงทง 2 พนทแยกออกจากกนอยางชดเจน ท าใหความเชอมโยงและความส าพนธในการประกอบพธกรรมลดนอยลง

ภาพท 15 แสดงแผนผงฌาปนสถาน และความสมพนธของพนทประกอบพธกรรมวดบานขาว

37

1. พนทตงศพบ าเพญกศลและพนทฌาปนกจ รปแบบ พนทตงศพบ าเพญกศลและพนทฌาปนกจถกออกแบบใหอยในพนทเดยวกน ซงเรยกรปแบบนวาโรงทม เนองดวยยคสมยเปลยนไปท าใหววฒนาการเกยวกบการปลงศพ

เปลยนไปดวย จากวธการเผาศพดวยเชงตะกอนหรอเผาในพนทแบบเปดเหนการเผาศพกนสดๆ คอยๆเปลยนมาเปนพนทเผาศพแบบเปนกจจะลกษณะมากขน เปนพนทรปแบบปดไมสามารถมองเหนศพทก าลงถกเผา ซงวสดทใชในการเผายงใชไมฟนเชนเดม สงผลใหพนทประกอบพธกรรมทงสองพนทถกรวมใหอยในพนทเดยวกน ดวยปจจยดานงบประมาณและเทคโนโลยทจ ากดของ

การกอสรางในยคสมยนนๆ

ภาพท 16 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล วดบานขาว

ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 28 กนยายน 2554 ล าดบ การเขาถงพนทคอ เขาถงจากพนทโถงสวนกลางทางดานทศตะวนออกซงเปนพนทส าหรบผมารวมประกอบพธกรรมสามารถปรบเปลยนได โดยมแกนไปสพนทตงศพและพนท

เผาศพทางทศตะวนตก ภายในประกอบไปดวย 4 สวนคอ พนทส าหรบผ รวมพธกรรม พนทส าหรบพระสงฆ พนทส าหรบตงศพ และพนทส าหรบเผาศพ ซงทง 4 พนทแบงหนาทใชงาน และการเขาถงดวยระดบทแตกตางกนจากทต าไปสทสงกวาตามการใชงานและล าดบการใหความส าคญของแตละพนทกจกรรม

38

ภาพท 17 แสดงแผนภาพล าดบของพนทตงศพบ าเพญกศลและฌาปนกจศพ วดบานขาว ระบบความเชอทสงผลตอรปแบบทางสถาปตยกรรม การหนแกนอาคารในแกนของทศตะวนออกและทศตะวนตก โดยใหต าแหนงทางเขาอยทางทศตะวนออกและพนทส าหรบฌาปนกจศพอยทางทศตะวนตกซงสอดคลองกบความเชอคอ การสงผตายไปสโลกใหมโดยเชอวาทศตะวนตกเปนทศของคนตาย โดยเปรยบการตายคอการเคลอนไป สนไปเหมอนพระอาทตย

รปแบบของยอดเมรเผาศพ มลกษณะรปแบบเปนปลองสเหลยมพงขนสทสง ยอดมลกษณะเหมอนยอดของปราสาท ซงเปนทอยของเหลาเทพเทวดา สอดคลองกบระบบความเชอวา ผตายจะไดไปอยยงโลกใหมทดกวา หรอสวรรคนนเอง

2. พนทเกบอฐ

รปแบบ พนทอยในพนทปดลอม รปแบบของทเกบกระดกถกออกแบบใหเปนสวนเดยวกบผนงอาคารหรออยในผนงอาคารนนเอง ซงรปแบบดงกลาวสงผลมากจากปจจยในดานสถานะและการเปนอยของคนในชมชน อกทงปจจยในดานพนททมความจ ากด ท าใหรปแบบของพนทมการใชพนทและงบประมาณตามปจจยดงกลาว ซงทเกบอฐถกออกแบบใหอยในพนทปดลอมเดยวกบพนทส าหรบประกอบพธกรรมในวนส าคญทางพทธศาสนา ซงมความสอดคลองกบ

กจกรรมเกยวกบการท าบญอฐและการอทศสวนบญสวนกศลไปใหผตายไดในทกโอกาสของวนส าคญทางพทธศาสนาดวย

39

ภาพท 18 แสดงภาพพนทเกบอฐ วดบานขาว ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 28 กนยายน 2554 ล าดบ เนองจากพนทเกบอฐเปนสวนหนงของผนงอาคารไมมขอบเขตของแตละ unit หรอของแตละอฐ การเขาถงพนทจงไมมล าดบของการเขาถงทชดเจน ซงการเขาถงพนทดงกลาวเปนลกษณะการเขาถงจากพนทสวนกลางทใชรวมกนโดยมทเกบอฐลอมรอบ ระดบของพนทอยในระดบทต ากวาสายตาบงคบใหผประกอบพธกรรมตองนงลงกบพนราบเพอประกอบพธกรรม

ระบบความเชอทสงผลตอรปแบบทางสถาปตยกรรม รปแบบดงกลาวยงไมไดถกออกแบบใหสอดคลองกบระบบความเชอของการประกอบพธกรรม เนองจากปจจยในดานตางๆทจ ากด ท าใหพนทมหนาทเพยงรองรบการประกอบพธกรรมเพยงอยางเดยว

ภาพท 19 แสดงแผนภาพล าดบของพนทเกบอฐ วดบานขาว 2.3 ฌาปนสถานวดระฆงโฆสตาราม เขตบางกอกนอย กทม. (พนทแบบปด) ฌาปนสถานวดระฆงโฆสตาราม ตงอยฝงธนบรกรงเทพมหานคร เปนฌาปนสถานทกอตงภายหลงมวดแลว ซงวดระฆงโฆสตารามเปนวดในพระอารามหลวงมประวตความเปนมาทยาวนานเรองโบราณสถานตงแตสมยอยธยา ท าใหฌาปนสถานวดระฆงเปนทรจกและเปนท

พนทปดลอม

40

รองรบการจดพธศพส าหรบบคคลทมหนามตาทางสงคมและของคนในละแวกขางเคยง ทตงของฌาปนสถานตงอยตดกบบรเวณวดระฆงซงมขอบเขตเปนของตวเอง บรบทโดยรอบเปนชมชน

ภาพท 20 แสดงภาพรวมของพนทฌาปนสถานวดระฆงโฆสตาราม เขตบางกอกนอย กทม. ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 17 สงหาคม 2554

รปแบบและผงของพนท การจดวางผงของพนทเปนลกษณะแยกตวอาคารเปนกลมกอน ซงมขอบเขตของแตละพนทอยางชดเจน โดยมพนทฌาปนกจเปนพนทสวนกลางและลอมรอบดวยพนทหรออาคารทใชส าหรบตงศพบ าเพญกศล เชอมโยงการใชงานดวยทวางรอบๆ

พนทฌาปนกจ สวนพนทส าหรบเกบอฐผ ตายนนอยในบรเวณภายในขอบเขตของวดระฆง เนองจากพนทเกบกระดกมขนกอนทจะสรางฌาปนสถานดงกลาว

ภาพท 21 แสดงแผนผงฌาปนสถาน และความสมพนธของพนทประกอบพธกรรมวดระฆงโฆส ตาราม

41

1. พนทตงศพบ าเพญกศลและพนทฌาปนกจ รปแบบ พนทเปนลกษณะพนทปดลอมโดยรอบ รองรบการประกอบพธกรรมตงศพบ าเพญกศลได 3 ศพ ภายในพนทประกอบดวย พนทส าหรบตงศพ พนทสวดศพ และพนทส าหรบ

ผ รวมประกอบพธกรรมซงเปนพนททสามารถปรบเปลยนได รปแบบภายนอกเปนรปแบบสถาปตยกรรมไทยรวมสมย ซงมองคประกอบและรายละเอยดของลกษณะประเพณนยม โดยมการเชอมโยงพนทและกจกรรมดวยเสนทางสญจรและลกษณะของการวางผง

ภาพท 22 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล วดระฆงโฆสตาราม

ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 17 สงหาคม 2554 ล าดบ เนองจากรปแบบของพนทเปนลกษณะพนทปดลอมอยางชดเจน ท าใหรปแบบการเขาถงพนทมความเปนพนทเฉพาะ ล าดบการเขาถงพนทเปนลกษณะการเขาถงสพนท

สวนกลางทสามารถปรบเปลยนไดตามกจกรรม โดยมพนทตงศพบ าเพญกศลเปนพนทหลกในการก าหนดทศทางของการประกอบพธกรรม

ภาพท 23 แสดงแผนภาพล าดบความส าคญของพนทตงศพบ าเพญกศล วดระฆงโฆสตาราม

42

ระบบความเชอทสงผลตอรปแบบทางสถาปตยกรรม เนองจากรปแบบภายนอกและภายในของพนทตงศพบ าเพญกศลเปนรปแบบสถาปตยกรรมไทยแบบประเพณนยม หรอรปแบบทท าตอๆกนมา รปแบบดงกลาวจงไมไดมความสอดคลองหรอมทมาจากระบบความเชอ

ของพธกรรมดงกลาวโดยตรง 2. พนทประกอบฌาปนกจ

รปแบบ เปนรปแบบสถาปตยกรรมไทยรวมสมย ไดรบอทธพลจากการสรางพระเมรของชนชนสง ซงในอดตใชส าหรบเผาศพเจานายหรอพระมหากษตรยเทานน รปแบบเปนการ

จ าลองมาจากเขาพระสเมรโดยมการจนตนาการจากภเขาหมาลย ตอมารปแบบดงกลาวไดคอยๆแพรเขามาอยในวดส าคญๆในกรงเทพฯ และเปนทนยมใชกนในสงคมจนถงปจจบน ซงลกษณะรปแบบโดยรวมของพนทเผาศพเปนลกษณะพนทปดลอมสามารถเชอมโยงกบภายนอกได

ภาพท 24 แสดงภาพพนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจ วดระฆงโฆสตาราม ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 17 สงหาคม 2554 ล าดบ การเขาถงพนทเปนลกษณะเขาสจดศนยกลาง โดยมพนทวางลอมรอบพนทท

ใชส าหรบฌาปนกจ แกนของพนทส าหรบประกอบพธกรรมฌาปนกจมแกนหลกของทางเขาอยทางทศตะวนออกมงสทศตะวนตกซงเปนพนทส าหรบเผาศพ และแกนในทางทศเหนอและทศใตเปนพนททางออกส าหรบผ รวมพธกรรม โดยใชระดบเปนตวสรางความส าคญและแยกการล าดบการใชงานของพนทดงกลาว

43

ภาพท 25 แสดงแผนภาพล าดบความส าคญของพนทฌาปนกจ วดระฆงโฆสตาราม ระบบความเชอทสงผลตอรปแบบทางสถาปตยกรรม ลกษณะผงและต าแหนงของพนทเผาศพอยในแกนของทศตะวนตก ซงสอดคลองกบความเชอทแสดงออกถงการสงผตายไปสโลกใหม โดยเปรยบการตายคอการเคลอนไปเชนเดยวกบพระอาทตยทลบแลวขนใหม รปแบบภายนอกของเมรเปนสญลกษณทสอถงปราสาทของทาวสกกะหรอพระอนทรทอย ณ ศนยกลางของจกรวาล รปแบบและการตกแตงทางสถาปตยกรรม จงมการตกแตงใหสมแก

ฐานนดรภาพแหงสมมตเทพตามความเชอ อกทงรปแบบของหลงคาทมลกษณะทรงยอดแหลม สอถงยอดเขาพระสเมรซงเปนทตงแหงเมองสวรรคตามคตความเชอทสอดคลองกบการสงผตายไปยงสวรรคซงเปนทอยทดทสด 3. พนทเกบอฐ

รปแบบ พนทเปนลกษณะพนทเปด รปแบบของพนทเกบกระดกถกออกแบบใหเปนสวนเดยวกบก าแพงวด เนองจากขอจ ากดทางดานพนท ลกษณะของพนทโดยรวมเปนพนทสาธารณะ แตเมอมการท าพธกรรมเกดขนพนทดงกลาวกจะเปลยนเปนพนทเฉพาะทใชส าหรบประกอบพธกรรม

ภาพท 26 แสดงภาพพนทเกบอฐ วดระฆงโฆสตาราม ทมา : จากการเกบขอมลของผวจย วนท 17 สงหาคม 2554

1.พนทเตาเผา

2.พนทท าพธกอนเผา

Space หนาพนทฌาปนกจ

44

ล าดบ การเขาถงพนทเปนการเขาถงจากพนทสารธารณะ มการครอบครองพนทดวยกจกรรมทเกดขน ไมมล าดบของการเขาถงทชดเจน ระบบความเชอทสงผลตอรปแบบทางสถาปตยกรรม รปแบบดงกลาวยงไมได

สอดคลองกบระบบความเชอ เนองจากปจจยดานพนททจ ากด ท าใหรปแบบทเกดขนตอบสนองตอการประกอบพธกรรมเทานน 3. สรป จากการศกษาพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายจากอดตจนถงปจจบน ท าใหเหนววฒนาการของระบบความเชอและรปแบบพนททางสถาปตยกรรมทเปลยนแปลงและแตกตางกนไปตามยคสมย ซงปจจยทสงผลใหเกดการเปลยนแปลงดงกลาวสรปไดดงน (ภาพท 27

หนา 46) 1. ปจจยทางดานสภาพแวดลอมทางภมศาสตร เชน ดน ฟา อากาศ แมน า ตนไม ฯลฯ

ในอดตสภาพแวดลอมทางดานภมศาสตรมความอดมสมบรณ มตนไมและทรพยากรธรรมชาตหนาแนน สงผลใหรปแบบทางสถาปตยกรรมมลกษณะพนทแบบเปด ไมมการปดลอมอยางชดเจน เพอสรางความสมพนธและเชอมโยงกบบรบทโดยรอบ ขอบเขตของพนทเกดขนจากรปแบบการใช

งานของแตละกจกรรม ตอมาสภาพแวดลอมและธรรมชาตเปลยนแปลงไปจากอดต ตนไม แมน าล าคลอง ปาเขา เรมลดนอยลง สงผลใหรปแบบของพนททมการเชอมโยงกบธรรมชาตและบรบทโดยรอบคอยๆเปลยนแปลงเปนพนทปดลอม มขอบเขตของพนทชดเจนมากยงขน ท าใหพนทในปจจบนมความเปนพนทเฉพาะและมหนาทใชสอยทเฉพาะเจาะจง อกทงขอจ ากดทางดานพนทท

ชดเจน ท าใหรปแบบทางสถาปตยกรรมทเกดขนมการลดทอนรายละเอยดลงใหเปนแคพนททตอบสนองตอการใชงาน ซงท าใหระบบสญลกษณตางๆในงานสถาปตยกรรมคอยๆขาดหายไป 2. ปจจยทางดานสภาพแวดลอมดานวฒนธรรม เชน วถชวตการเปนอย สงคม ฯลฯ ในอดตวถชวตและการเปนอยอยทามกลางธรรมชาต ไมวาจะเปนทอยอาศย การประกอบอาชพ อกทง ปจจยอนๆในการด ารงชวตลวนตองพงพาธรรมชาตทงส น สงผลใหรปแบบพนททาง

สถาปตยกรรม มการจดวางผงหรอการจดวางพนทใหมความสมพนธกบพนทโดยรอบ สอดแทรกไปกบธรรมชาต มการสรางระบบสญลกษณแบบงายๆจากธรรมชาต เพอบงบอกถงขอบเขตและความเปนพนทเฉพาะเพอเปนการใหความส าคญกบพนทประกอบพธกรรมดงกลาว ในยคตอมาวถชวตและการด ารงชวตของมนษยเปลยนไป มการพงพาธรรมชาตนอยลง ระบบความเชอดงเดม

เกยวกบการประกอบพธกรรมคอยๆปรบเปลยนไป สงผลใหพนทเปนลกษณะของการท าซ าหรอ

45

รปแบบประเพณนยม ซงขาดความรความเขาใจความหมายและทมาของรปแบบและระบบสญลกษณดงกลาว 3. ปจจยทางดานสภาพแวดลอมทางสงคม เชน ฐานะ บทบาท คานยม เศรษฐกจ

การศกษา เทคโนโลย ฯลฯ คนในอดตมความรนอย ขาดเทคโนโลยทจะเขามามบทบาทในการการด ารงชวต ท าใหตองพงพาธรรมชาตและภมปญญาทตนมอย บทบาทในสงคมมลกษณะการอยรวมกนเปนกลม มการพงพาอาศยซงกนและกน สงผลใหรปแบบทางสถาปตยกรรมถกสรางขนดวยวสดทางธรรมชาต ใชภมปญญาชาวบานในการกอสราง ความแขงแรงคงทนอาจมไมมากนก

เนองจากยงขาดความรและเทคโนโลยททนสมย รปแบบภายนอกยงไมมเอกลกษณทบงบอกถงความเปนพนททชดเจน แตพนทสามารถรองรบการประกอบพธกรรมไดตามขนตอน ตอมาในสภาพแวดลอมทางสงคมเปลยนไปจากเดม คนในสงคมมความรและการศกษาเพมมากขน ท าใหวทยาศาสตรและเทคโนโลยเขามามบทบาทในการด ารงชวต มนษยไมตองพงพาธรรมชาตเหมอนเชนในอดต ท าใหบทบาทของคนในสงคมขาดการพงพาอาศยกน มการรวมกลมกนนอยลง เนอง

ดวยเทคโนโลยททนสมยมากขนท าใหพนทมความคงทนแขงแรงมากขน คานยมและบทบาททเปลยนไปท าใหรปแบบมลกษณะพนททเปนสวนตวมากขน มการปดลอมและมขอบเขตของพนทชดเจนกวาในอดต ซงปจจยตางๆเหลานมเวลาเปนตวขบเคลอนใหรปแบบ ระบบความเชอ และระบบ

สญลกษณตางๆเปลยนแปลงไป ในทนจงขอสรปรายละเอยดของพนทประกอบพธกรรมทมการพฒนาและเปลยนแปลงจากอดตจนถงปจจบน ใหเหนถงองคประกอบยอยๆของพนทกจกรรมหลก เพอน าขอมลดงกลาวมาใชในการทดลองออกแบบพนททางสถาปตยกรรมตอไป จงขอสรปไวดงน 1. พนทในวนสนลมหายใจ ประกอบดวย พนทตงศพ พนทตงโลงบรรจศพ พนทส าหรบผมารวมประกอบพธกรรม

2. พนทตงศพบ าเพญกศล ประกอบดวย พนทตงศพ พนทเคารพศพ พนทส าหรบพระสวดอภธรรม พนทส าหรบผมารวมประกอบพธกรรม 3. พนทฌาปนกจ ประกอบดวย พนทตงศพท าพธ พนทเผา พนทท าพธกรรมกอนเผา พนทส าหรบผมารวมประกอบพธกรรม

4. พนทเกบอฐ ประกอบดวย พนทเกบอฐผตาย พนทส าหรบผประกอบพธ

46

ภาพท 27 แสดงแผนภาพการเปลยนแปลงและความสมพนธของพนทประกอบพธกรรมกบปจจย อนๆ

47

บทท 5

การรบรทเกยวของกบงานสถาปตยกรรม การรบรในงานสถาปตยกรรม สงส าคญทจะท าใหผ ใชหรอบคคลภายนอกเขาใจหรอ

รบรในงานสถาปตยกรรมไดนน ตองอาศยประสาทสมผสในการรบร เนองจากมนษยเราใชชวตอยทามกลางสงแวดลอมรอบๆตวไมวาจะเปน บคคล สตว สงของ กจกรรมตางๆ ปรากฏการณทางธรรมชาต หรอแมแตสงทจบตองไมได เชน ภาษา วฒนธรรมในสงคม ฯลฯ เนองจากมนษยอยทามกลางสงแวดลอมทมความหลากหลายจงจ าเปนตองใชประสาทสมผสในการรบร การรบรทางประสาทสมผสนนจงถอเปนความสามารถขนตนทท าใหมนษยเรยนรสงตางๆรอบๆตวและปรบตว

เขากบสภาพแวดลอมได เมอเราถกเราดวยสภาพแวดลอมรอบๆตว กจะท าใหเกดความรสกจากการสมผสโดยอวยวะสมผสของรางกาย โดยอวยวะรบรสมผสมหนาทรบรสงแวดลอมทแตกตางกนไปผานสงทเรยกวาการรบร (Perception) ซงเปนการเชอมโยงระหวางระบบสมผสกบสงแวดลอมทเปนสงเรา ท าใหมนษยเกดการจดจ าและเรยนรสงตางๆในธรรมชาต

การรบร หมายถง การสมผสทมความหมาย (Sensation) การรบรเปนการแปลความหมายหรอการตความหมายของความรสกจากการสมผสสงเราทไดรบ มาเปนสงทมความหมายหรอเปนทเขาใจ โดยอาศยประสบการณเดมทมเปนตวชวยตความหรอแปลความหมายของการรบร 1. มนษยและการสมผสรบร อวยวะรบสมผสของรางกายมนษย เปนเครองมอหลกทมนษยใชในการท าหนาท รบสารหรอรบสงเรารอบๆตว ซงเรยกอวยวะดงกลาววาเครองรบ (Receptors) ทางจตวทยาไดแยก

ประเภทของเครองรบในรางกายมนษยออกเปน 5 ประเภท ซงท าหนาทแตกตางกนออกไป ประกอบดวย ประสาทสมผสทางตา ใหความรสกสมผสทางดานการมองเหน คนสวนใหญมความรสกทางนยนตาเปนเครองรบทส าคญทสด โดยมหนาทในการรบสงเราและสงกระแส

ประสาทไปยงสมอง ซงสมผสทปรากฏแกนยนตาเรานนมทงวตถหรอภาพ แสงสตางๆ ทงในความสวางและความมด ในระยะใกลและระยะไกล

48

ประสาทสมผสทางห ใหความรสกสมผสทางการไดยน เสยง เสยงทเกดจากการสนสะเทอนหรอการเคลอนไหวของแหลงทเกดของเสยง ลกษณะสงเราทท าใหเกดเสยงนนมความสมพนธกบลกษณะของการสมผสทเขามาในหของมนษยนนคอ ความดงของเสยง ระดบของ

เสยง และคณภาพของเสยง เมอหรบเสยงเขามากจะท าการขยายและแปลงสงทเขามาในระบบประสาท และจงสงความรสกไปยงสมองเพอแปลงออกมาเปนความรสกและความหมายของเสยงนนๆ ประสาทสมผสทางจมก ใหความรสกสมผสทางการไดกลน ซงมความส าคญมาก

ส าหรบสตวในบางชนดเพอใชในการบอกต าแหนงและทศทาง ส าหรบมนษยนนการสมผสทางกลนเปนสวนทไว และเปนสวนชวยใหคนเกยวของและสมพนธกบสงแวดลอมไดเรวยงขน ดงนนประสาทสมผสทางการไดกลนจงมประโยชนเทาๆกบอวยวะสมผสอนๆในรางกาย ประสาทสมผสทางลน ใหความรสกสมผสทางการรบรรสซงแบงออกเปน 2 แบบคอ การรบรรสทวไปคอ การรบรในขณะทอาหารเขาปาก และการรบรรสเฉพาะคอ เกดการกระตนตอ

บางจดภายในชองปาก ซงการรบรรสทวไปนนตองอาศยการรบรกลนเขามาแทรกดวย หากการรบรทางกลนมความตดขดกจะสงผลใหการรบรรสสมผสมประสทธภาพนอยลงดวย ประสาทสมผสทางผวหนง ใหความรสกสมผสทางการรสกเจบรอน หนาว และความกดดน ซงผวหนงมความไวตอการสมผสสงเรามาก เมอมการรบสงเราจากภายนอกเขามากจะ

เปลยนเปนสอเพอน าไปกระตนปลายประสาท ชวยในการรสกสมผสของมนษย 1.1 การรบรทางการมองเหน ในการออกแบบงานสถาปตยกรรมนนสวนมากถกสอสารผานรปราง รปทรง สสน

กายภาพภายนอกและภายในอาคาร หรอระบบสญลกษณตางๆทถกตความออกมาในรปแบบทางสถาปตยกรรม การรบรในงานสถาปตยกรรมนนสวนมากมความเชอมโยงกบการรบรทางตา เพราะการรบรทางตานนสามารถรบรไดงายและสามารถเขาใจความหมายไดงายกวาประสาทสมผสดานอนๆ แตการรบรไดดนนมไดเกดจากการรบรทางตาเพยงอยางเดยว หากยงตองอาศยประสาทสมผสในสวนอนๆมาท างานรวมกน เพอเกบขอมลและตความหมายไดอยางสมบรณมาก

ยงขน การรบรทางตา (Visual Perception) มความส าคญในเรองความทรงจ ามาก มนษยมกใชการรบรทางตาเปนตวบนทกภาพ

หรอขอมลเพอเปนการเรยนรสงตางๆ การรบรทางตาและการจดจ าของมนษยนนจงเปนของคกน เนองจากการเรยนรสงตางๆรอบตวตองอาศยพนฐานทเกดขนจากการมองเหนเพอสรางการจด

49

จ าเปนสวนใหญ งานสถาปตยกรรมกเชนเดยวกนตองอาศยการสรางรปแบบเพอเปนการสอสารการรบรใหกบผใชเชนกน 1.2 การจดระเบยบในการรบร มนษยมกจะมลกษณะของการจดสงทรบรออกเปนหมวดหมหรอเปนกลมกอน ซงมนษยจะมลกษณะการรบรภาพรวมหรอสวนรวมมากกวารายละเอยดปลกยอย รปแบบการรบรดงกลาวไดแกการรบรเกยวกบภาพและพน (Figure and ground) สงตางๆทเรามองเหนเปนรป

เปนรางขนนนเกดขนจากเสนทประกอบกนขนเปนรปมาตดกบพน ซงในการจดหมวดหมของภาพและพนนนไมจ าเปนตองเกดจากเสนเพยงอยางเดยว แตอาจเกดขนจากการตดกนของสกได ภาพ (Figure) หมายถง สงทกอใหเกดการสมผสกอน เปนจดทเนนถงความส าคญใหกบผ รบร หรออาจหมายถงสวนทโดดเดนอยเบองหนาออกมาจากสวนของพน ซงมขอบเขต

จ ากดและมรปรางทชดเจน พน (Ground) หมายถง สงทมความส าคญในล าดบรองลงมา มความหมายหรอใหความรสกทนอยกวา พนจงมลกษณะของการมองเหนทเลอนรางอยภายหลงภาพ เปนสวนทปรากฏตดตอกนโดยไมมขอบเขตจ ากด

ภาพท 28 แสดงการรบรภาพและพน ทมา : จ าเนยร ชวงโชต, จตวทยาการรบรและเรยนร (กรงเทพฯ: การศาสนา, 2516), 103.

ผ รบรจะสามารถมองเหนและแยกแยะไดวาสงใดเปนภาพสงใดเปนพน แตในบางครงผรบรกอาจจะมองเหนภาพและพนสลบกนได ขนอยกบประสบการณและความทรงจ าเดมซงมความส าคญตอการรบรภาพและพน ซงการเกดการรบรในลกษณะของภาพและพนนนเกดจากเหต

ปจจยทส าคญ 2 ประการ คอ

50

หลกของความสมบรณ การรบรภาพนนมสวนเนองมากจากการทคนเราพยายามทจะมองเหนสงตางๆเปนสงทงายและชดเจน เปนทเขาใจ ซงนกจตวทยาพบวาการรบรภาพในลกษณะทไมครบถวนสมบรณนน บคคลมแนวโนมทจะสามารถรบรหรอมองเหนภาพทสมบรณ

โดยการปด หรอเปนการประสานสวนทขาดและไมสมบรณเขาดวยกนท าใหเกดภาพหรอรปรางทสมบรณมความหมาย ซงขนอยกบประสบการณของแตละบคคล

ภาพท 29 แสดงหลกความสมบรณ

ทมา : จ าเนยร ชวงโชต, จตวทยาการรบรและเรยนร (กรงเทพฯ: การศาสนา, 2516), 110. หลกของการรวมกลม การรบรหรอการเหนภาพและพนแยกออกจากกนนน เกดจากการรวมกลมขององคประกอบตางๆรวมกนกลายเปนโครงรป การรวมกลมขององคประกอบตางๆนนอาจมความคลายคลง ความใกลชดหรอความตอเนองกนทงในเรองของขนาด รปทรง ทศทาง ส

ฯลฯ อยางใดอยางหนงหรอหลายอยางพรอมกนท าใหเกดเปนภาพของการรบรนน

ภาพท 30 แสดงหลกของการรวมกลม

ทมา : จ าเนยร ชวงโชต, จตวทยาการรบรและเรยนร (กรงเทพฯ: การศาสนา, 2516), 106.

51

1.3 การรบรความลก การรบรความลกนนเกดจากทบคคลมองเหนวตถเปนลกษณะ 3 มต สามารถแยกถงระยะไดวาสงใดอยใกลไกล สงส าคญทท าใหบคคลสามารถรบรความลกไดนนเนองจากการใชตาทงสองขางมองพรอมๆกน ซงตาทงสองขางอยในต าแหนงทตางกนท าใหภาพทรบดวยตาดานซายและดานขวานนไมเหมอนกน ความแตกตางดงกลาวเกดการแยกแยะและมองเหนความลกได การรบรหรอแยกแยะความลกนนไมจ าเปนตองเกดจากการมองดวยตาทงสองเพยงอยางเดยว เรา

สามารถรบรความลกดวยตาขางเดยวไดเชนกน ซงตองอาศยปจจยดงตอไปน (1) การซอนกน เปนการทวตถหนงบงซอนอกวตถหนง ท าใหวตถทอยดานหลงเกดภาพการมองเหนทไมสมบรณ ท าใหเกดการรบรวาวตถแรกหรอวตถทมมองเหนภาพสมบรณนนอยในระยะใกลกวา (2) ทศนยภาพ ความลกทเกดจากทศนยภาพนนมความส าคญตอการรบรความลกมาก ซงทศนยภาพนนสงผลให

เกดการเปลยนแปลงในเรองของ ขนาด เสน ระนาบแนวนอน ความหยาบละเอยด ความชดเจน ซงเปนตวสรางความลกและความใกลไกลของวตถ (3) แสงและเงา การทวตถไดรบแสงและเกดเงากระทบบนตววตถและพนนน ท าใหวตถเกดมตและชวยใหรบรความลกได (4) การเคลอนไหว ในการด ารงชวตนนเรามการเคลอนไหวหรอเคลอนทอยเสมอ ทงการเคลอนไหวทางดานรางกายและศรษะรวมทงสงตางๆ การเคลอนทจากทหนงไปยงอกทหนงนนท าใหเกดการรบรภาพตอเนองกน

ไปดวย การเปลยนแปลงทเกดขนในการรบรในขณะทเราก าลงเคลอนไหว เชน หากเคลอนทไปยงทศทางใดทศทางหนงวตถทอยไกลจะเคลอนทไปพรอมกบการเคลอนทของเรา แตวตถทใกลจะเคลอนทไปในทศทางตรงกนขาม 2. การรบรทางมโนทศน ในการด าเนนชวตของมนษย มนษยสามารถเรยนรและจดจ าสงตางๆรอบตวได สามารถรบรไดถงความหมาย ความรสกและทศนคตทเกยวของกบสงตางๆเหลานนไดดวยประสาทสมผส รบรและประสบการณความจ า ทม ส ง ทมนษยเ รยนรและจดจ านนมกม

ความสมพนธกนอยางเปนระบบ ท าใหเกดการจะจดระเบยบในการรบรหรอทเรยกวาระบบมโนทศน (conceptual system) ซงเกดขนภายในจตของมนษยมความซบซอนเนองจากเปนการประมวลประสบการณของกระบวนการรทงหมด ซงจากการศกษาระบบมโนทศนทเกยวของกบลกษณะทางกายภาพนนมโครงสรางทส าคญ 3 ประการคอ

52

จนตภาพ คอ ภาพทเกดจากความนกคดหรอสงทคดวาควรจะเปนจากการรบรทางกายภาพนนๆ ผานประสาทสมผสของมนษยซงอาศยประสบการณเดมและความรสกนกคดในการสรางและจนตนาการจนตภาพขนมา

ระยะทางและขอบเขต คอ สวนทบอกถงต าแหนงและความสมพน ธขององคประกอบทเกดขนเปนจนตภาพ ความหมาย คอ สงทมสวนชวยสงเสรมใหสงทปรากฏในจนตภาพ เกดความชดเจนและเกดความเขาใจไดวา คออะไร มหนาทอยางไร สงผลตอทศนคตและสภาวะอารมณเชนใด

โครงสรางทง 3 ประการน ตางมความสมพนธตอกน ซงระยะทาง ของเขต และความหมายนนตางเปนสวนหนงของจนตภาพ ซงความสมพนธดงกลาวสงผลใหเกดระบบมโนทศนทชดเจนมากยงขน 2.1 การรบรจนตภาพของทวาง รปแบบกจกรรมและการรบรจนตภาพของทวาง การรบรทวางหรอความเปนสถานทนนตองอาศยการสมผสและการเขาถงพนท การเขาใจความเปนพนทไมใชแคการรบรจากภาพทมองเหนเพยงอยางเดยว กจกรรมภายในพนทยงเปนตวสรางความหมายและความเขาใจในการรบรพนทนนๆดวย อกทงกจกรรมยงเปนตวชวยบอกขอบเขตและต าแหนงของทวางเชนโรงเรยน การรบรทวางหรอความเปนสถานทของโรงเรยนนนอาจไมไดขนอยกบรปแบบและ

องคประกอบของอปกรณภายในอาคารเรยนเพยงอยางเดยว หากยงประกอบดวยรปแบบของกจกรรมทเกดขนภายในพนท ทมความสมพนธกบรปแบบของพนทนน ท าใหผ รบรสามารถรบรบรรยากาศของทวางและความเปนพนทไดอยางสมบรณมากยงขน

ภาพท 31 แสดงรปแบบกจกรรมทสงผลตอการรบรทางจนตภาพ ทมา : Oliver Rossi, Schoolboy, accessed February 21, 2013, available from http://corbisimages.com

53

สภาพแวดลอมและเอกลกษณทางกายภาพและจนตภาพ บคคลสามารถคาดคะเนหนาทใชสอยของทวางไดจากลกษณะทางกายภาพและสงแวดลอมโดยรอบ การออกแบบสภาพแวดลอมใหสอดคลองกบกจกรรมนนสงผลใหเกดการเรยนรและการจดจ าใหกบ

ผ ใช ซงอาจเกดจากการสรางสงเราเพอใหเกดความเขาใจในการรบร เชน สสน รปราง ขนาด ฯลฯ เชน ท าใหเราสามารถรบรไดวาเปนอาคารอะไรจากรปแบบทางกายภาพของอาคาร หรอจ าไดวาทางเขาหลกของตวอาคารตองอยทางดานถนนหลก หรอแมแตเอกลกษณทางกายภาพนนๆซงบงบอกวาสงนนเปนอะไร มกจกรรมอะไร และมประโยชนใชสอยอยางไร เช นยานตลาดซง

ประกอบดวยองคประกอบยอยๆมารวมกนท าใหเกดลกษณะเฉพาะ สงเสรมใหเกดพฤตกรรมตามแนวทางทตองการ และสงผลกระทบตอประสบการณทเกดขนโดยสามารถประเมนไดจากจนตภาพทรบร

ภาพท 32 แสดงสภาพแวดลอมและเอกลกษณทางกายภาพทสงผลตอการรบรทางจนตภาพ ทมา : Market Thailand, Market Thailand, accessed February 21, 2013, available from http://corbisimages.com ความหมายดานอารมณและความหมายดานประโยชนใชสอย ความหมายดาน

อารมณเปนความรสกและทศนคตทบคคลมตอสงทเรยนร ซงเปนสวนส าคญของระบบมโนทศนและมความส าคญกบสภาพแวดลอมกายภาพ โดยกลาววาความหมายทางดานอารมณนนมความส าพนธใกลชดกบความหมายดานประโยชนใชสอย มกปรากฏรวมกนในค าอธบายสภาพแวดลอมกายภาพ1 เชนการจดเครองใชตางๆในบานไมเปนระเบยบท าใหหองเกดความรสก

1 วมลสทธ หรยางกร, พฤตกรรมมนษยกบสภาพแวดลอม, พมพครงท6

(กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2549), 174.

54

อดอด คบแคบ ไมนาอย สงเกตไดวาการเขาใจสภาพแวดลอมกายภาพนนตองอาศยซงความรสกหรอความคดเหนเฉพาะของผใชพนทหรอผใชอาคารดวย 3. กรณศกษาอาคารตวอยางทเกยวของกบการรบร อาคารตวอยางทเลอกมาศกษาวเคราะหนน เปนอาคารตวอยางทถกออกแบบขนเพอแสดงออกถงยคสมย วฒนธรรม การพฒนาทางดานเศรษฐกจและเทคโนโลย ซง สอสาร

ความหมายและวตถประสงคของการใชงานผานระบบสญลกษณและรปแบบทางสถาปตยกรรม กรณศกษาทเลอกยกตวอยางมานพจารณาถงการสรางการรบรและความรสกใหกบผ ใชผานทวางและรปแบบทางสถาปตยกรรม เพอเปนแนวทางน ามาประยกตและเปนขอมลในการทดลองออกแบบ 3.1 กรณศกษา National September 11 Memorial & Museum หลงจากทตก World Trade Center ทงสองตกถลมลงในเมอง New York ท าใหเกดการสญเสยทงสถาปตยกรรมและประชากรจ านวนมากในเมอง New york ท าใหเกดโครงการประกวดแบบสถาปตยกรรมขนเพอสรางแทนตกทงสองทสญเสยไป โดยโครงการทไดรบการ

คดเลอกใหชนะการประกวดคอโครงการ National September 11 Memorial & Museum ซงเปนสถานทร าลกเหตการณทเกดขน โดยการออกแบบของสถาปนกชอ Michael Arad รปแบบกายภาพและการสอสารความหมาย รปแบบสถาปตยกรรมทเกดขนมาแทนต าแหนงTwin Tower ทถลมไปนนคอสระน า2 สระ ทเกดขนในต าแหนงเดมของตกทงสอง ซงเปนจดศนยกลางของสถานทร าลกแหงน การออกแบบสระน าทมฐานกวางเทากบฐานตกเดมนน เปนการสะทอนเงาของสภาพแวดลอมโดยรอบเพอตอบแนวคดทผออกแบบตงใจใหผ ใชรบรถงภาพความทรงจ าการจากไปของตกทงสอง (ภาพท

33 หนา 55) บรเวณโดยรอบของขอบสระนนถกออกแบบใหเปนน าตกทไหลลงสพนทสวนกลาง และในบรเวณขอบสระทกดานจะถกจาลกดวยชอของผ ทจากไปจากเหตการณทงหมด เสยงของน าทตกลงชาๆท าใหพนทแหงนเปนจดศนยกลางของการร าลก เมอคอยๆเดนเขาสพนทเสยงของน าทสมผสกคอยๆดงขน ท าใหกลบเสยงและความวนวายของบรบทโดยรอบออกไป ดงเอาความคดของผ ใชพนทดงลงสความสงบนง เพอร าลกถงผ ทจากไป

ซงรปแบบพนทดงกลาวเปนการสรางความทรงจ าและประสบการณรบร เพอใหผ ใชเกดความรสกรวมกบพนท โดยอาศยความเปนสถานทและบรบทโดยรอบชวยสรางความทรงจ า และดงกายภาพของน ามาเปนเครองมอในการออกแบบซงมคณสมบตการสะทอน และคณสมบตของเสยงท

55

เกดขน ชวยสงเสรมใหการสอสารความหมายและการรบรตอบตอวตถประสงคของการร าลกไดชดเจนมากยงขน

ภาพท 33 แสดงแนวคดการสะทอนความทรงจ าสพนทในการออกแบบ จากกรณศกษา ทมา : Michael Arad, 9/11 Memorial, accessed February 21, 2013, available from

http://www.911memorial.org/lesson-plans

ภาพท 34 แสดงการสอสารทางกายภาพของพนท จากกรณศกษา ทมา : Michael Arad, 9/11 Memorial, accessed February 21, 2013, available from http://www.911memorial.org 3.2 กรณศกษา The Jewish Museum with the Berlin Museum Jewish Museum ตงอย ณ กรงเบอรลน ออกแบบโดยสถาปนกชอ Deniel Libeskind เกดขนจากการตอตานจกรพรรดนยมของเยอรมนท าใหเกดการสญเสยขน เปนอนสรณสถานท

แสดงออกถงความหายนะและการท าลายลางของชาวยว ล าดบของเนอหาทสอสารผานรปแบบทางสถาปตยกรรม การสอสารเนอหาผานพนททางสถาปตยกรรมเปนการน าเรองและเหตการณจรงมา

สรางล าดบเนอหาทางดานประสาทสมผส เพอใหผ ใชสามารถรบรและมความรสกรวมกบเหตการณจรงทเกดขน ซงรปแบบของพนทมการออกแบบใหรปทรงและกายภาพภายนอกมความ

56

ขดแยงกบบรบทของเมองเพอเปนการแสดงออกถงรอยแผลของชาวยว การรบรภายในพนทออกแบบใหเปนเสนทางหกเลยวไปมาซงทวางถกบบใหเปนพนทแคบเขาหากนโดยวสดเปนคอนกรตเปลอย เพอสอสารใหรบรถงความเจบปวดและความขดแยงของผอยในเหตการณ และ

ชองแสงทถกเจาะใหมลกษณะเปนเสนยาวและเฉยงสลบกนไปมานนท าใหเกดแสงผานเขามาในบางจดของพนทภายใน สรางความรสกกดดนใหกบผ เขาชมและเปนการสรางความรสกรวมเกยวกบเหตการณทชาวยวโดนทรมานกอนทจะเสยชวต

ภาพท 35 แสดงการสอสารความหมายผานรปแบบทางสถาปตยกรรม จากกรณศกษา ทมา : Robert Wallis, Jewish Museum, accessed February 22, 2013, available from http://corbisimages.com

ชองทางเดนระหวางอาคาร เปนลกษณะพนทเปดโลงระหวางผนงอาคารภายนอกทงสองดาน พนทถกบบเขาหากนท าใหเกดทวางทแคบและชะลดสงเพอสรางความรสกอดอดใหกบผเขาชม พนของทางเดนนนออกแบบแผนเหลกรปทรงคลายหนาคนวางเรยงซอนกนเตมพนท เมอเดนเขาสพนทดงกลาวกจะเกดเสยงกระทบกนของแผนเหลกเปนเสยงทฟงแลวไมไพเราะ ซง

ผออกแบบพยายามทจะสอสารถงเสยงความเจบปวดของชาวยวทโดนทรมานและถกประหาร ซงสงเราทถกสรางขนจากรปแบบทางสถาปตยกรรมดงกลาว สามารถสอสารใหผ ใชรบรและเกดความรสกรวมกบเหตการณจรงทเกดขนไดโดยอาศย รปทรงและวสดเปนตวสอสารใหรบรถงความขดแยง ความรนแรงและความเจบปวดทเกดขน อกทงใชวสดและการเคลอนไหวของผ ใชมาเปนสวนทท าใหเกดเสยงสงเสรมใหการสอสารความรสกมความชดเจนยงขนตามแนวคด

ของผออกแบบ

57

ภาพท 36 แสดงการสรางความรสกผานรปแบบทวางและองคประกอบ จากกรณศกษา ทมา : Robert Wallis, Jewish Museum, accessed February 22, 2013, available from http://corbisimages.com

3.3 กรณศกษา Bruder Klaus Field Chapel Bruder Klaus Field Chapel เปนโบสถทสรางอยบนพนทโลงกวางในชมชน

เกษตรกรรม บรบทโดยรอบแวดลอมไปดวยธรรมชาตในประเทศเยอรมน สถาปนกผออกแบบ คอ Peter Zumthor ซงไดรบรางวล Pritzker Prize ในป 2009 เปนทยอมรบกนในวงการสถาปตยกรรม ซงในการออกแบบอาคารดงกลาวมแนวคดในการออกแบบ โดยใหเปนพนทศนยกลางของคนในชมชน ซงในการกอสราง โบสถหลงนใชวสดในทองถน และมเกษตรกรในทองถนเปนผชวยกนสรางขนใหเสรจสมบรณ การรบรของอาคารหลงนถกออกแบบใหภายในพนท

รบรถงความสงบและความเปนสถานทนนๆ การออกแบบและการสอสารความหมาย การสอสารความหมายและการสรางการรบรใหกบผ ใชอาคาร เรมจากการออกแบบ

กายภาพภายนอกทเรยบงายเปนรปทรงสเหลยมทรงสง และดงความรสกของผ ใชเขาสพนทวางภายใน โดยภายในถกออกแบบเปนรปแบบทวางทเปดขนสทองฟา มแสงเปนตวชวยสอสารและเชอมโยงระหวางภายนอกและภายใน แสงทสาดสองเขามาสรางเสนแกนใหเกดขนเพอสอสารกบผ ใชใหรสกสงบ และเชอมโยงกบพระผ เปนเจาในศาสนาครสต ซงพนผวของผนงภายในของอาคารใชไม

ในทองถนสรางบลอกในการเทคอนกรต และเมอคอนกรตแหงจงท าการเผาไมทงเหลอเพยงรองรอยของไมเปนพนผวอยบนคอนกรต และทส าคญคอกลนทหลงเหลอจากการเผาไมทเกดขนภายใน เปนตวชวยสอสารถงความเปนถนทนน

58

การออกแบบโบสถหลงดงกลาว เปนการสรางประสาทสมผสในการรบรพนทภายใน ผานประสาทสมผสการมองเหนรปทรงและทวางภายนอกและภายใน ประสาทสมผสการไดกลนของวสดและวธการทน ามาใช เปนการสรางประสบการณรบรใหกบผ ใชรสกสงบและรสกถงความ

เปนพนทของตน อกทงรปแบบทสอดคลองตอการใชงานทเหมาะสมตอวถชวตของคนในทองถน

ภาพท 37 แสดงการรบรกายภาพภายนอกและความสมพนธกบพนทและบรบท ทมา : Megan Sveiven, Bruder Klaus Field Chapel / Peter Zumthor, accessed February 22, 2013, available from www.archdaily.com/106352/bruder-klaus-field-chapel-peter-zumthor

ภาพท 38 แสดงการรบรภายในผานรปแบบของทวางและพนผวของวสด ทมา : Megan Sveiven, Bruder Klaus Field Chapel / Peter Zumthor, accessed February 22, 2013, available from www.archdaily.com/106352/bruder-klaus-field-chapel-peter-zumthor 3.4 สรปการศกษากรณศกษา จากการศกษากรณศกษาหรอพนทตวอยาง โดยเปนการศกษาลกษณะการสรางพนท

และรปแบบทางสถาปตยกรรม ทสอสารแนวคดและความหมายดวยเครองมอทางสถาปตยกรรม ซงจากกรณศกษาเปนแนวทางการออกแบบทมความสอดคลองกบโครงการในเรองของการตความหมายจากสงทเปนนามธรรมออกมาเปนสญลกษณหรอการสอสารทวาง ซงรปแบบและวธการดงกลาวสามารถน ามาเปนแนวทางในการคนหาเครองมอเพอท าการออกแบบพนททางสถาปตยกรรมตอไป

59

บทท 6 พฒนาแนวคดในการออกแบบ

ในบทนจะอธบายถงการก าหนดแนวคดในการออกแบบ และท าการทดลองเพอคนหาแนวทางและองคประกอบทางสถาปตยกรรมทสอดคลองกบแนวความคด และตอบสนองตอความรสกของผ ใช รวมไปถงการเลอกทตงโครงการทมความสอดคลองกบวตถประสงคและแนวความคด การวเคราะหบรบทตางๆทชวยสงเสรมในการทดลองออกแบบ

1. การสงเคราะหและแนวความคดในการออกแบบ 1.1 ความหมายและทมาของพธกรรม อดตมนษยมวถชวตผกพนกบธรรมชาต ไมวาจะเปนทอยอาศย เครองนงหม อาหาร และการประกอบอาชพ แตเนองจากมนษยขาดความรและความเจรญทางดานวชาการ เมอเกดปรากฏการณตางๆในธรรมชาตรอบๆตว รวมไปถงธรรมชาตของมนษยทเปลยนแปลงไปตามชวง

อาย สงผลใหมนษยเกดความวตกกงวล ความกลว และเกดความไมสบายใจกบเหตการณทเกดขน เนองจากไมรสาเหตและวธปองกนแกไข ท าใหเกดความรสกยอมรบและเชอวาเหตการณดงกลาวเกดจากอ านาจของธรรมชาตและการกระท าของสงศกดสทธ ความเชอดงกลาวจงสงผลใหมนษยพยายามหาวธทท าใหตนเองสบายใจขน โดยการแสดงออกดวยการกระท าทถกสมมตขน เพอเปนสงทจะกอใหเกดความสบายใจในการด าเนนชวตนนกคอ การประกอบพธกรรม ครน

เมอมคนจ านานมากเชอในสงเดยวกนจงเกดขนเปนประเพณของสงคมนน อกทงมการปรบเปลยนและสอดแทรกเนอหาใหสอดคลองกบเนอหาและหลกค าสอนในศาสนา เกดความเชอมโยงระหวางความเชอดงเดมและความเชอในศาสนาขนซงเปนหวใจของพธกรรม พธกรรมจงหมายถง สงทมนษยสรางขนมาเพอปฏบตรวมกน เพอเปนสอสญลกษณท

จะน ามาสผลทางดานจตใจ มใชสงทมนษยท าตามสญชาตญาณ พธกรรมเปนตวก าหนดและแสดงออกพฤตกรรม ซงชใหเหนถงวธคด วธการทมระเบยบแบบแผน และขนตอนทชดเจน พธกรรมจงถอเปนระบบสญลกษณอยางหนงทแสดงออกถง วถชวต คานยม และความเปนถนทนนๆ จากการวเคราะหขางตนไดพจารณาวา “ปรชญาความเชอเกยวกบพธกรรม” นาจะ

เปนเครองมอทจะน ามาใชในการออกแบบเนองจาก ความเชอเกดขนจากระบบความคดและ

60

ความรสกของมนษย อนเปนทมาของการเกดพธกรรม ซงในการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบความตายในวทยานพนธฉบบน มวตถประสงคเพอตองการสรางพนททสอดคลองตอสภาวะอารมณความรสกของผ ใชพนท “ปรชญาความเชอ” จงเปนเครองมอทมความสมพนธกบ

สภาวะอารมณและความรสกของผใชพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายโดยตรง

ภาพท 39 แสดงแผนภาพสรปการเกดขนของพธกรรม 1.2 แนวความคดในการออกแบบ (Conceptual Design) การสงเคราะหขางตน น ามาสการก าหนดกรอบของแนวความคดในการออกแบบ ของพนทประกอบพธกรรมเกยวกบ

การตาย ดงน “ ออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายตงแตวนสนลมหายใจ – วนท าบญอฐ ซงการออกแบบพนทดงกลาวจะเปนการออกแบบพนทขนใหม ดวยแนวคดขดแยงกบรปแบบพนทประกอบพธกรรมแบบประเพณนยมในปจจบน แตยงคงไวซงประโยชนใชสอยและล าดบ

ขนตอนเดมของการประกอบพธกรรม จากการตความเนอหาสงทเปนนามธรรม ซงในทนกลาวถงปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา ออกมาเปนรปแบบพนททางสถาปตยกรรมทสามารถรองรบการประกอบพธกรรม อกทงตอบสนองตอสภาวะอารมณความรสกของผใช และสอสารในแงของปรชญาความเชอซงเปนหวใจหลกของการประกอบพธกรรม”

61

ภาพท 40 แสดงแผนภาพกระบวนการสรางแนวความคดในการออกแบบ 2. ตความเนอหาปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวกบการตายสการทดลองออกแบบ 2.1 ความหมายของความตาย “ความตาย” หมายถง กระบวนการของการเปลยนแปลงจากสภาวะหนงไปสอก

สภาวะหนง จากการมชวตอยไปสการสญหรอสลายหายไป เปนการปรบเปลยนจากการด ารงอยหรอมองเหนรปทางกายภาพ สการสญสลายไปไมปรากฏรปของการมชวตหรอรางกายทสมบรณ และคอยๆสลายกลบคนสความเปนธรรมชาต ซงอาจสรปไดวาเปนการเปลยนแปลงสภาพจากการมรปรางทางกายภาพของความเปนมนษยเปนไมมรปรางและไมปรากฏรปรางทางสงคมนนเอง 2.2 ปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวกบการตาย การประกอบพธกรรมเกยวกบการตายนนแบงออกเปน 4 ขนตอนใหญๆ ตามระยะเวลาของการประกอบพธกรรมในปจจบน ซงประกอบดวย วนสนลมหายใจ วนตงศพบ าเพญกศล วนฌาปนกจ และวนหลงฌาปนกจ ซงในแตละขนตอนของพธกรรมประกอบไปดวยเนอหา

ของปรชญาความเชอมากมาย ซงสรปปรชญาความเชออนเปนหวใจหลกของแตละกจกรรมดงน พธกรรมในวนสนลมหายใจ มวตถประสงคหลกคอ สอนใหคนเขาใจสจธรรมของชวตมการ เกดขนและดบสลายไปเปนเรองธรรมชาตทมนษยทกคนตองเผชญ พธกรรมในวนต งศพบ าเพญกศล มวตถประสงคหลกคอ ใหคนเขาใจการเปลยนแปลงของชวต ทมการเกด แก เจบ ตาย เปนเรองธรรมดา ซงเปนพธกรรมทใชตอรองและ

ยดระยะเวลาความโศกเศราออกไปเพอใหยอมรบและเขาใจการเปลยนแปลงทเกดจากการตายของบคคลใกลชดหรอบคคลทจากไป และรบรถงผลกระทบทเกดขนของการจากไป

62

พธกรรมในวนฌาปนกจ มวตถประสงคหลกคอ ใหญาตพนองไดท าหนาทครงสดทายใหกบผตาย เพอสงผตายไปสโลกหนา (ตามคตความเชอ) อยางดทสด พธกรรมในวนหลงฌาปนกจ มวตถประสงคหลกคอ (1) วนเกบอฐสอนใหคน

พจารณาการเกดและการตายซงวนเวยนไปไมจบสน และแสดงออกถงการเกดใหมของผตายซงสงผลใหผ ทอยเบองหลงหมดหวงและคลายความกงวลใจ (2) วนท าบญอฐแสดงออกถงการเชอมโยงระหวางบคคลทยงมชวตอยกบบคคลทจากไปในสภาวะของการระลกถง คดถง ซงเปนการแสดงความรกความกตญญตอผตายดวย

ตารางท 3 สรปความสมพนธของปรชญาความเชอในพธกรรม และสภาวะอารมณความรสกของ บคคลทยงมชวตอย

พธกรรม ระยะเวลา นยยะของพธกรรม สภาวะอารมณความรสก

-วนสนลมหายใจ 1 วน ใหเขาใจสจจะธรรมของชวต เศราโศก,เสยใจ,สญเสย

-วนตงศพบ าเพญกศล 3-7 วน ใหเขาใจการเปลยนแปลงของชวต ท าใจยอมรบความจรง

-วนฌาปนกจ 1 วน การสงผตายไปสโลกหนาอยางดทสด ยอมรบความจรง

-วนเกบอฐ 1 วน ใหพจารณาการตายและการเกดใหม ยอมรบความจรง

-วนท าบญอฐ 1 วน การเชอมโยงระหวางคนเปนกบคนตาย คดถงและระลกถง

ทมา : จากการศกษาวเคราะหของผวจย 2.3 การตความหมายของปรชญาความเชอสค าส าคญ (Keyword) ในการออกแบบ จากวตถประสงคและปรชญาความเชอของแตละพธกรรมทแตกตางกนนน พบวาความแตกตางของแตละกจกรรมมหวใจหลกของการประกอบพธกรรมทสอดคลองและสมพนธกนตามลกษณะและการปฏบตของพธกรรม ซงแบงออกเปน 3 ประเดนหลกๆคอ 2.3.1 พธกรรมในวนสนลมหายใจ และพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล เปนการประกอบพธกรรมในชวงทศพยงตงอยใหเหนเปนรปธรรม ซงทงสองกจกรรมมความสมพนธและเชอมโยงกนในแงนยยะของพธกรรม คอ เพอใหคนทมชวตอยเขาใจสจธรรมของชวต ซงมการเปลยนแปลงตลอดเวลา มเกดขน ตงอย และดบไป นยยะของพธกรรมนสงผลตอ

63

สภาวะทางดานจตใจคอ เพอใหคนทอยเบองหลง คลายความโศกเศรา และยอมรบความจรงจากการสญเสยและเปลยนแปลงได จงไดตความนยยะของพธกรรมทง 2 ออกมาในเรองของ “การเปลยนแปลง” ของชวตมนษยนนกคอ “การเปลยนแปลง จากมรปเปนไมมรป” ซงเปนการ

เปลยนแปลงในลกษณะของการปรากฏรปรางทางกายภาพของรางกายมนษยจนไมสามารถมองเหนและรบรกายภาพของความเปนมนษย

ภาพท 41 แสดงแผนภาพกระบวนการตความนยยะของพธกรรมสค าส าคญในการ ออกแบบ 1

2.3.2 พธกรรมในวนฌาปนกจศพและวนเกบอฐ เปนการประกอบพธกรรมในชวงระยะเวลาระหวางการมอยทางกายภาพของศพกบการสลายไปทางกายภาพ คอการเผาศพสการสญสลายไปของรางกายตามการประกอบพธกรรม ซงทงสองกจกรรมมความสมพนธและเชอมโยงกนในแงนยยะของพธกรรม คอ ใหผ ทยงมชวตอยไดพจารณาถงการตายและการเกดใหม

โดยการสงผตายไปสททดทสด หรอสวรรคตามความเชอเดมในอดต นยยะของพธกรรมดงกลาวเชอมโยงกบสภาวะความรสกของผ ทยงมชวตอยเบองหลง คอ การยอมรบความจรงจากการสญเสย จงไดตความนยยะของพธกรรมทง 2 ดงน สวรรคทางการรบรกายภาพของมนษยมความคดและเขาใจตรงกนวา สงทตนเรยกวาสวรรคนน คอ พนททอยสงขนไปบนทองฟาซงไมสามารถมองเหนและจบตองได แตมนษย

สามารถรบรไดวาทศทางของพนทดงกลาวนนอยบนทสงหรอบนทองฟา ซงตามคตความเชอทจะสงผตายไปสสวรรคหรอพนททดทสดส าหรบผตายนน ไดตความออกมาในเรองของ “การเคลอนไปยงทสง” (พนททดกวา) นนกคอการสรางการรบรใหคอยๆเคลอนทในระดบทสงขนสทองฟา ซงมความสอดคลองกบความเชอในการสงผตายไปเกดสโลกใหมทด และไปสสวรรค

64

ภาพท 42 แสดงแผนภาพกระบวนการตความนยยะของพธกรรมสค าส าคญในการออกแบบ 2 2.3.3 พธกรรมในวนท าบญอฐ เปนการประกอบพธในระยะเวลาทศพไมม

รปรางทางกายภาพแลว ซงพธกรรมดงกลาวมนยยะของพธกรรม คอ เปนการอทศสวนบญสวนกศลไปใหผตาย ซงเปนการสอสารหรอการเชอมโยงระหวางบคคลทยงมชวตอยกบบคคลทจากไปในสภาวะอารมณของการระลกถงและคดถง จงไดตความนยยะของพธกรรมออกมาในเรองของ “การเชอมโยง” ซงเปนความสมพนธทเกดขนผานบคคลทยงมชวตอยสบคคลทจากไป แสดงออก

ถงการกระท าหรอการสงตออยางใดอยางหนงไปใหกบผตาย

ภาพท 43 แสดงแผนภาพกระบวนการตความนยยะของพธกรรมสค าส าคญในการออกแบบ 3 2.4 สรปค าส าคญ (Keyword) ในการออกแบบ ค าส าคญ (Keyword) ในการออกแบบแบงออกเปน 3 ประเดนหลกๆ คอ (ภาพท 44 หนา 65)

65

1. พธกรรมในวนสนลมหายใจ และในวนตงศพบ าเพญกศล ค าส าคญ (Keyword) ทสอสารถงสจจะธรรมและการเปลยนแปลงของชวตมนษยซงมความตายเปนจดสนสด คอ “การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)” 2. พธกรรมในวนฌาปนกจและวนเกบอฐค าส าคญ (Keyword) ทสอสารถงการสงผตายไปสโลกใหมทดทสด หรอสวรรค คอ “การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา)” 3. พธกรรมในวนท าบญอฐค าส าคญ (Keyword) ทจะสอสารถงการอทศสวนบญสวน

กศลไปใหผตาย คอ “การเชอมโยง (ระหวางบคคลทยงมชวตอยกบบคคลทจากไป)”

ภาพท 44 แสดงแผนภาพสรปค าส าคญ (Keyword) ในการออกแบบ ทมา : จากการศกษาวเคราะห

3. กระบวนการทดลองออกแบบ เมอไดสรปแนวความคดและค าส าคญ (Keyword) ในการออกแบบทวางของพนท

ประกอบพธกรรมเกยวกบการตายแลว ในกระบวนการตอไปเปนการน าค าส าคญ (Keyword) ของโครงการซงประกอบดวย 3 ประเดนหลกๆคอ (1) การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) (2) การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) (3) การเชอมโยง มาทดลองสรางรปแบบทางกายภาพของพนททสามารถสอความหมาย ซงแสดงออกถงความรสก ความสมพนธ และการระลกถงของบคคลทยงม

ชวตอยตอบคคลทจากไป ผานรปแบบและระบบสญลกษณทางสถาปตยกรรม ตามแนวความคดและวตถประสงคหลกของโครงการ

66

3.1 ทดลองคนหารปแบบและระบบสญลกษณทางสถาปตยกรรม การทดลองเรมแรกมวตถประสงคเพอคนหาลกษณะกายภาพทางสถาปตยกรรม ในลกษณะทสามารถมองเหนไดดวยสภาวะปกตทางสายตามนษย ทสอดคลองและสอสารค าส าคญ (Keyword) ของทง 3 พธกรรมหลกๆ ในการทดลองครงนเปนการทดลองทยงไมค านงถงเรองการใชงานของพนท โดยทดลองผานเครองมอทางสถาปตยกรรมทสอดคลองกบการรบรดวยการมองเหน ซงจากหลกทฤษฎนนการรบรทางตาเปนประสาทสมผสแรกทมนษยสามารถรบรและ

เขาใจลกษณะรปทรงทางกายภาพไดดทสด เครองมอทางสถาปตยกรรมทใชในการทดลองประกอบดวย ขนาด , ระดบ , การปดลอม , ลกษณะ , รปทรง , ต าแหนง โดยการทดลองดงกลาวใชระนาบแนวตง ระนาบแนวนอนและเสน เปนตวกลางในการสรางรปแบบทวางทางสถาปตยกรรม

ภาพท 45 แสดงแผนภาพกระบวนการและเครองมอในการออกแบบ ทมา : จากการศกษาวเคราะห

67

ค าส าคญ 1 (Keyword) การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ทดลองสรางรปแบบและระบบสญลกษณของพนท ทสอสารการเกดและการดบไปของชวตอนเปนเรองสามญททกคนตองพบเจอ ในค าส าคญ (Keyword) เรองการเปลยนแปลง

(จากมรปเปนไมมรป) ซงเปนลกษณะการเปลยนแปลงของขนตอนของการมชวตจนกระทงตายจากไปของมนษย ดวยการทดลองผานตวกลางและเครองมอทางสถาปตยกรรม ซงจากการทดลองพบวา การสรางการรบรโดยใชระนาบแนวตง ระนาบแนวนอน และเสนแนวตง เปนตวกลาง

พนฐานในการทดลองสรางพนทนน เครองมอทท าใหตวกลางทางสถาปตยกรรมสามารถสรางการสอสารค าส าคญ (Keyword) การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ไดนน คอ เครองมอในเรองของขนาดทคอยๆเปลยนจากขนาดใหญไปสขนาดเลก ระดบทมการเปลยนแปลงจากสงไปต า หรอระดบทมการเคลอนตวจากระดบดานบนลงสระดบดานลางหรอใตพนดน และเครองมอในเรอง

ของต าแหนงและทศทางทมความเชอมโยงกบลกษณะการเปด – ปด ของพนท ซงจากการทดลองรปแบบทสามารถสอสารเรองการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ไดชดเจนและเปนแนวทางในการพฒนาตอไดคอ การทดลองผานระนาบแนวตง เครองมอทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดคอ เครองมอในเรองของขนาด (Model A1) , ระดบ ต าแหนงทศทาง และขนาด (Model A7) , ขนาด

ระดบ และคณสมบตของระนาบ (Model A8)

ภาพท 46 แสดงการทดลองเรอง “การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)” ดวยเครองมอทาง สถาปตยกรรมผานระนาบแนวตง

68

การทดลองผานระนาบแนวนอน เครองมอทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดคอ เครองมอในเรองของระดบ (Model B1) , ขนาด ระดบ และต าแหนงทศทาง (Model B4)

ภาพท 47 แสดงการทดลองเรอง “การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)” ดวยเครองมอทาง

สถาปตยกรรมผานระนาบแนวนอน การทดลองผานเสน เครองมอทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดคอ เครองมอในเรองของขนาดและระดบ (Model C2) , คณสมบต (Model C3)

ภาพท 48 แสดงการทดลองเรอง “การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)” ดวยเครองมอทาง สถาปตยกรรมผานเสน ค าส าคญ 2 (Keyword) การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) การทดลองสรางรปแบบและระบบสญลกษณของพนท ทสอสารถงการสงผตายไปสโลกใหมหรอสรวงสวรรค ในค าส าคญ (Keyword) เรองการเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา)

ผานตวกลางและเครองมอทางสถาปตยกรรมนน พบวาการสรางรปแบบการรบรทางกายภาพทสอสารค าส าคญนน ตองอาศยเครองมอในเรองของระดบเปนส าคญ เพอสรางการรบรของการเคลอนตวจากพนททต ากวาไปสพนททสงกวา โดยอาศยเครองมอในเรองของต าแหนงและทศทางเปนตวสรางรปแบบของการเคลอนตวจากจดหนงไปสทจดหนงดวยลกษณะตางๆ เชน การเคลอนไปสจดศนยกลาง การเคลอนไปตามเสนของแนวแกน ซงรปแบบจากการทดลองทสอสารเรองการ

เคลอนไปยงทสง (ททดกวา) ไดชดเจนและเปนแนวทางในการพฒนาตอ

69

การทดลองผานระนาบแนวตง เครองมอทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดคอ เครองมอในเรองของระดบ ขนาด และการเปด-ปด (Model A3) , ระดบและรปทรง (Model A5)

ภาพท 49 แสดงการทดลองเรอง “การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา)” ดวยเครองมอทาง สถาปตยกรรมผานเสน การทดลองผานระนาบแนวนอน เครองมอทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดคอ เครองมอในเรองของระดบและขนาด (Model B1) , ระดบและต าแหนงทศทาง (Model B4)

ภาพท 50 แสดงการทดลองเรอง “การเคลอนไปยงทสง (ททดกวา)” ดวยระนาบแนวตงนอน

การทดลองผานเสน เครองมอทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดคอ เครองมอในเรองของระดบ (Model C1) , ระดบและต าแหนงทศทาง (Model C2)

70

ภาพท 51 แสดงการทดลองเรอง “การเคลอนไปยงทสง (ททดกวา)” ดวยเสน ค าส าคญ 3 (Keyword) การเชอมโยง การทดลองสรางรปแบบและระบบสญลกษณของพนท ทสอสารถงความสมพนธของบคคลทยงมชวตอยตอบคคลทจากไป ในค าส าคญ (Keyword) เรองการเชอมโยง ผานตวกลาง

และเครองมอทางสถาปตยกรรมนน พบวาการสรางรปแบบการรบรของค าส าคญ (Keyword) ซงเปนลกษณะการเชอมโยงของ 2 สงเขาดวยกนนน ในการทดลองดวยตวกลางพนฐานทางสถาปตยกรรมทแตกตางกนนน ระนาบในแนวตงและระนาบแนวนอนสามารถสรางการเชอมโยงไดดกวาเสน เนองจากระนาบสามารถสรางการปดลอมและขอบเขตไดดกวา ซงเครองมอท

สามารถสรางการสอสารค าส าคญไดคอ เครองมอในเรองของระดบ คณสมบต และต าแหนงทศทาง ซงเปนตวกลางสรางการรบรของการเชอมโยงได ซงรปแบบทสามารถสอสารและน าไปพฒนาตอได คอ การทดลองผานระนาบแนวตง เครองมอทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดคอ เครองมอในเรองของต าแหนงและทศทาง (Model A1)

ภาพท 52 แสดงการทดลองเรอง “การเชอมโยง” ดวยระนาบแนวตง

71

การทดลองผานระนาบแนวนอน เครองมอทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดคอ เครองมอในเรองของระดบและคณสมบตของระนาบ (Model B3)

ภาพท 53 แสดงการทดลองเรอง “การเชอมโยง” ดวยระนาบแนวนอน การทดลองผานเสน เครองมอทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดคอ เครองมอในเรองคณสมบตและต าแหนงทศทาง (Model C4)

ภาพท 54 แสดงการทดลองเรอง “การเชอมโยง” ดวยเสน ขอสงเกตในการศกษาทดลอง จากการทดลองพบวารปแบบทางกายภาพทสรางขนจากตวกลางและเครองมอทางสถาปตยกรรม เพอทจะสอสารค าส าคญ (Keyword) ในการอกแบบของแตละพนทนน เปนรปแบบ

ของการคนหาระบบสญลกษณและลกษณะเฉพาะทางกายภาพทสามารถสอสารความหมายทสอดคลองกบค าส าคญ (Keyword) ได ซงจากการทดลองในครงนสงเกตไดวาการสอสารค าส าคญ (Keyword) ของทง 3 พนทนน ไมสามารถจะสอสารหรออธบายกายภาพของพนทผานการท างานของเครองมอเพยงชนดเดยวไดอยางชดเจน ซงจ าเปนตองอาศยเครองมอหลากหลายชนดเพอ

72

สรางระบบสญลกษณ และรปแบบทางกายภาพใหสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ของแตละพนทไดอยางชดเจนมากยงขน 3.2 สรางรปแบบของพนทจากความตองการดานการใชงานและค าส าคญ (Keyword) จากการตความ การทดลองครงนมวตถประสงคในการทดลองเพอคนหารปแบบความตองการของการ

ใชพนทแตละพธกรรม ในเรองของลกษณะการปดลอมพนท , การเปด-ปดระหวางภายนอกและภายใน , การปกคลมของพนท จากขอมลการวเคราะหความตองการดานประโยชนใชสอยและสภาวะอารมณของพนทประกอบพธกรรม เพอน ารปแบบดานความตองการในเรองของการใชพนทมาท างานรวมกบรปแบบทางกายภาพทสอสารค าส าคญ (Keyword) ในการออกแบบ

โดยขนตอนเรมจากการวเคราะหความตองการรปแบบการใชพนทของแตละพธกรรม ภายใตเงอนไขของระยะเวลาการใชพนทจรง ความตองการของผใช และความตองการดานสภาวะอารมณและความรสก ซงประกอบดวย พธกรรมในวนสนลมหายใจ พธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล พธกรรมในวนฌาปนกจ พธกรรมในวนเกบอฐ และพธกรรมในวนท าบญอทศสวนกศลใหกบผ ตาย (ภาพท 55) ซ งน าผลจากการว เคราะหดงกลาวมาทดลองสรางรปแบบพนททาง

สถาปตยกรรม (พนท 3 มต) โดยใชระนาบแนวตงและระนาบแนวนอนเปนตวกลางสรางพนท เมอไดรปแบบพนทตามความตองการดานการใชงานของแตละกจกรรมแลว ในขนตอนตอไปเปนการน ารปแบบพนทดงกลาวมาท างานรวมกบรปแบบกายภาพทสอสารค าส าคญ (Keyword) ของแตละพธกรรมทเลอกมาจากการทดลองในเรองของรปแบบและระบบสญลกษณทางสถาปตยกรรม

ในครงทผานมา

73

ภาพท 55 แสดงแผนภาพการใชงานของพนทประกอบพธกรรม สภาวะความรสก และค าส าคญ (Keyword) ของพธกรรม ค าส าคญ 1 (Keyword) การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) จากการวเคราะหค าส าคญ 1 (Keyword) นน พนทใชงานแบงออกเปน 2 พนทหลกๆ คอ 1. พนทประกอบพธกรรมในวนสนลมหายใจ ความตองการรปแบบพนทในลกษณะ

พนทเปดเชอมโยงกบภายนอก มขอบเขตของพนทชดเจนรสกเปนสวนตว ตองการรปแบบพนทปกคลมในสวนของพนทใชงานของผ รวมพธกรรม โดยใชปรมาตรหรอขนาด ( Volume) ของพนททแตกตางกนเปนตวสรางการเชอมโยงระหวางภายนอกและภายใน ใหรสกสบายและไมอดอด 2. พนทประกอบพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล ความตองการรปแบบพนทใน

ลกษณะพนทแบบเปดเชอมโยงกบภายนอก รสกถงความเปนสวนตว และเนองจากระยะเวลาการใชพนททตอเนองเวลานานท าใหตองการการปกคลมพนท และมปรมาตรหรอขนาด (Volume) ของทวางทแตกตางกนตามล าดบความรสกและการใชงานของผใชพนท (User) การท างานระหวางหนาทใชสอย (Function) กบค าส าคญ (Keyword) ไดเลอกรปแบบพนททสามารถสรางการรบรเกยวกบค าส าคญ (Keyword) ได จากการทดลองในเรองของ

รปแบบและระบบสญลกษณทางสถาปตยกรรมในครงทผานมา (ภาพท 56) มาท างานรวมกบ

74

รปแบบความตองการดานพนทใชสอย (ภาพท 58) คอ รปแบบทสอถงการเปลยนแปลงจากมรปเปนไมมรปของระนาบแนวตงทคอยๆแนบชดกบพนดนดวยขนาดทคอยๆหายไปหรอเลกลง และการรบรระหวางภายนอกกบภายในทคอยๆนอยลง

ภาพท 56 แสดงแผนภาพความตองการรปแบบพนทของค าส าคญ (Keyword) เรองการ เปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ทมา : จากการศกษาวเคราะห

ภาพท 57 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต จากรปแบบพนททไดจากการวเคราะห

75

ภาพท 58 แสดงแผนภาพการท างานระหวางพนทใชสอยและค าส าคญ (Keyword)

ภาพท 59 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต การท างานระหวางพนทใชสอยและค าส าคญ (Keyword)

76

ค าส าคญ 2 (Keyword) การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) จากการวเคราะหค าส าคญ 2 (Keyword) นน พนทใชงานแบงออกเปน 2 พนทหลกๆ คอ 1. พนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจ ตองการลกษณะพนทแบบเปด ไมปดลอม มสงปกคลมในบางสวนของพนทส าหรบผ รวมประกอบพธกรรม ซงสามารถสอสารกบพนทภายนอกไดโดยตรง

2. พนทประกอบพธกรรมในวนเกบอฐ ตองการพนทลกษณะเปดไมปดลอม แตใหความรสกเปนสวนตว มสวนปกคลมในบางพนทของการประกอบพธกรรม การท างานระหวางหนาทใชสอย (Function) กบค าส าคญ (Keyword) ไดเลอกรปแบบพนททสามารถสรางการรบรเกยวกบค าส าคญ (Keyword) จากการทดลองในเรองของรปแบบและระบบ

สญลกษณทางสถาปตยกรรมในครงทผานมา (ภาพท 60) มาท างานรวมกบความตองการของรปแบบพนทใชงาน (ภาพท 62 หนา 78) ซงในการเลอกรปแบบไดท าการตงค าถามเพมกบค าส าคญ (Keyword) ของการเคลอนไปยงทสงวาเปนลกษณะของการเคลอนในรปแบบใด เพอเปนการสรางกรอบความชดเจนใหกบค าส าคญ (Keyword) คอการเคลอนไปยงทสงในลกษณะการเคลอนแบบคอยๆวนเขาสศนยกลาง ในลกษณะพนทต าไปสพ นททสงกวา และคอยๆเคลอนจาก

พนทปดไปสพนทเปด ซงตความลกษณะดงกลาวมาจากเนอหาของระบบความเชอการเวยน วาย ตาย เกด ซงเปนลกษณะการเคลอนตวในรปแบบวงกลม

77

ภาพท 60 แสดงแผนภาพความตองการรปแบบพนทของค าส าคญ (Keyword) เรองการเคลอน ไปยงทสง (พนทททดกวา) ทมา : จากการศกษาวเคราะห

ภาพท 61 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต จากรปแบบพนททไดจากการวเคราะห

78

ภาพท 62 แสดงแผนภาพการท างานระหวางพนทใชสอยและค าส าคญ (Keyword)

ภาพท 63 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต การท างานระหวางพนทใชสอยและค าส าคญ (Keyword) ค าส าคญ 3 (Keyword) การเชอมโยง จากการวเคราะหค าส าคญ 3 (Keyword) การเชอมโยง ประกอบดวยพนทประกอบพธกรรมในวนท าบญอทศสวนกศลใหกบผตาย (ท าบญอฐ) (ภาพท 64) ซงความตองการดานการ

ใชสอยพนท ตองการพนทในลกษณะพนทเปด ใหความรสกเปนสวนตว สามารถสอสารระหวางพนทกบผใชไดโดยตรง

79

การท างานระหวางหนาทใชสอยกบค าส าคญ (Keyword) (ภาพท 66) ไดท าการตงค าถามเพมในสวนของค าส าคญ (Keyword) การเชอมโยง วาเปนลกษณะการเชอมโยงรปแบบใด เพอสรางความชดเจนใหกบการสอสารความหมาย โดยใหลกษณะการเชอมโยงเปนรปแบบการ

เชอมโยงจากระดบพนทดนสระดบใตพนดน และคอยๆตดประสาทสมผสการรบรภายนอกออกไปเขาสภายในพนท เพอใหเกดความสงบของการเชอมโยง ซงตความมาจากการการเชอมโยงระหวางบคคลทยงมชวตอย ซงอยในระดบพนโลกปกต กบบคคลทจากไป ซงอยในรปแบบพนททมองไมเหน หรอใตพนดน

ภาพท 64 แสดงแผนภาพความตองการรปแบบพนทของค าส าคญ (Keyword) การเชอมโยง ทมา : จากการศกษาวเคราะห

ภาพท 65 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต จากรปแบบพนททไดจากการวเคราะห

80

ภาพท 66 แสดงแผนภาพการท างานระหวางหนาทใชสอยและค าส าคญ (Keyword)

ภาพท 67 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต การท างานระหวางพนทใชสอยและค าส าคญ (Keyword)

81

ขอสงเกตในการศกษา จากการทดลองสรางรปแบบพนทดวยความตองการดานประโยชนใชสอยหรอการใชพนทและค าส าคญ (Keyword) จากการตความของพธกรรม สงเกตไดวารปแบบทไดจากการทดลองผานองคประกอบทางสถาปตยกรรม (Element) เพอสรางการสอสารและการใชงานของพนทนน ยงไมสามารถตดสนไดวาพนทดงกลาวสามารถตอบตอการรบรของค าส าคญ (Keyword) แตละพนทไดจรง จงมการตงสมมตฐานจากการทดลองวาการท างานรวมกบบรบทของทตง

โครงการ จ านวนผ ใช และขนาดของพนทจรง จะสามารถชวยสรางการสอสารทมความสอดคลองกบความเปนจรง และสามารถสรางการรบรไดชดเจนมากยงขน เนองจากความรสก (Sensory) ไมไดเกดขนจากตวมนเอง แตตองอาศยพนทหรอสภาพแวดลอมรอบๆเปนตวชวยตดสนและสรางความชดเจนใหกบการรบรดวย ในขนตอนตอไปจงเปนการเลอกพนทตงโครงการเพอเปนปจจยท

ชวยสงเสรมใหการสอสารทางสถาปตยกรรม มความสมบรณและมความชดเจนมากทสด 4. การเลอกทตงโครงการและวเคราะหบรบททตงโครงการ

4.1 แนวคดในการเลอกทตงโครงการ เนองจากแนวคดการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายน เปนการออกแบบพนทขนมาใหมจากการตความเนอหาของพธกรรม โดยมหลกเกณฑและทมาในการเลอกทตงโครงการจากปจจยเรองการเปลยนแปลงของสงคมเมองและคานยมในปจจบน ท าใหการ

ประกอบพธกรรมเกยวกบการตายขาดความเขาใจและความรสกรวมเกยวกบพธกรรม อกทงพนทรองรบการประกอบพธกรรมยงขาดความสมพนธกบเนอหาของพธกรรมและความรสกของผ ใช หลกเกณฑในการเลอกทตงโครงการออกแบบประกอบดวย 1. ทตงโครงการมลกษณะเปนชมชนเมอง

2. พนทดงกลาวอยในบรเวณวด หรอบรเวณละแวกใกลเคยงกบวด 3. พนทมความตองการโครงการ (Program) เขาไปตงภายในพนท 4. พนทสามารถสอสารกบภายนอกได เชน ตดเสนทางคมนาคม หรอมมมมองทเชอมโยงออกสภายนอก

82

4.2 การเลอกทตงโครงการ จากแนวคดและเกณฑในการเลอกทตงโครงการเพอท าการออกแบบ ไดท าการเลอกพนทในกรงเทพฯ ยานฝงธนบร ในเขตบางกอกนอย ใหเปนต าแหนงของพนทหลกในการเลอกหาพนทตงโครงการ เนองจากเปนเขต (Zone) ทมชมชนหนาแนน และมวดตงอยเปนจ านวนมาก จงไดท าการหาขอมลวดทยงขาดพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายในเขตบางกอกนอย ซงจากการหาขอมลไดเลอกวดทมความตองการตามเกณฑดงกลาวมา 3 วด คอ วดเพลงวปสสนา (จรญ

สนทวงค) วดใหมยายแปน (บางขนนนท) และวดวเศษการหรอวดฉมทายกาวาท (พรานนก)

ภาพท 68 แสดงต าแหนงตวเลอกของทตงโครงการ จากการศกษาขอมลและลงพนทพบวา วดใหมยายแปน (บางขนนนท) มคณสมบตและมศกยภาพในการเปนทตงโครงการมากทสด เนองจากวดใหมยายแปนมบรบทโดยรอบท

สอดคลองกบความตองการของโครงการ (Program) คอมพนทอยตดเสนทางคมนาคม มมมมองท

83

สามารถเชอมโยงสภายนอก และทส าคญคอวดใหมยายแปนเปนจดศนยรวมของคนในชมชนและยงขาดพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย ดงนนจงขอสรปวา พนททเลอกมาเปนทตงโครงการ คอ พนทบรเวณวดใหมยายแปน

(บางขนนนท) ซงในขนตอนตอไปจะเปนการวเคราะหบรบทและรายละเอยดตางๆของทตงโครงการ เพอเปนประโยชนในการออกแบบตอไป

ภาพท 69 ภาพถายทางอากาศแสดงทตงโครงการ

ภาพท 70 แสดงภาพถายทตงโครงการจากทศตะวนตกเฉยงเหนอ

84

ภาพท 71 แสดงภาพถายทตงโครงการจากทศตะวนออกเฉยงใต ประวตความเปนมา วดใหมยายแปนสรางขนประมาณป พ.ศ.2390 ในสมยรชกาลท 3 ซงตามค าบอกเลาสนนษฐานวาคณยายแปนเปนผบรจาคทดนและสรางวด ภายในวดประกอบดวยอาคารเสนาสนะ มอโบสถกวาง 9 เมตร ยาว 23 เมตร กฏสงฆจ านวน 8 หลง หอระฆงคอนกรต พนทปฏบตธรรม

และทส าคญคอศาลาการเปรยญไม ซงเปนอาคารทตงอยในทตงโครงการทจะท าการออกแบบโครงการ ลกษณะทางกายภาพและบรบทโดยรอบของทตงโครงการ ลกษณะทตงโครงการเปนพนทราบลม อยตดกบพนทวดใหมยายแปน ภายในทตงโครงการประกอบดวยศาลาการเปรยญของวดเปนอาคารไม 2 ชน สรางเมอป 2479 มอายประมาณ 77 ป ขนาดอาคารกวาง 12 เมตร ยาว 21 เมตร อาคารหลงนมประวตความเปนมาทส าคญตอคนในชมชนและเปนสถาปตยกรรมทมคณคาของวดใหมยายแปน ในปจจบนเปนพนท

ส าหรบพระสงฆสามเณรใชส าหรบพกผอนและศกษาธรรมะในบางโอกาส บรบทโดยรอบทตงโครงการ A ทศตะวนออกเฉยงเหนอ ตดกบคลองบางกอกนอย ซงเปนเสนทางคมนาคมทางน า

สายส าคญของชมชนบางกอกนอยตงแตอดตจนถงปจจบน ซงเสนทางดงกลาวมการเคลอนไหวของการคมนาคมอยตลอดในเวลากลางวน มบานเรอนอาศยอยหนาแนนในบรเวณรมฝงคลองบางกอกนอย

B ทศตะวนตกเฉยงใต ตดกบบรเวณวดใหมยายแปนและชมชนบรเวณวด มบานเรอนอาศยอยหนาแนน อกทงทศตะวนตกเฉยงใตเปนทางเขาหลกทสามารถเขาสทตงโครงการ

C ทศตะวนออกเฉยงใต ตดกบเสนทางหลกของการคมนาคมทางบก มรถผานไปผานมาตลอดเวลา เปนมมมองทบคคลภายนอกสามารถมองเขาสภายในทตงโครงการไดอยางชดเจน D ทศตะวนตกเฉยงเหนอ ตดกบชมชนวดใหมยายแปน

85

ภาพท 72 แสดงบรบทโดยรอบของทตงโครงการ

ภาพท 73 แสดงภาพอาคารไมหลงเกา (ศาลาการเปรยญ) ทอยภายในทตงโครงการ

86

ภาพท 74 แสดงการเคลอนไหวของบรบทรอบทตงโครงการ

ภาพท 75 แสดงการรบรและความสมพนธกบบรบทของทตงโครงการ

ความสมพนธบรบทกบ site (สงคมและการใช

งาน)

ความสมพนธบรบทกบ site (มมมอง) การรบรและความสมพนธกบบรบทภายนอก

นอย มาก

การเคลอนไหว

นอย มาก

คมนาคมทางน า

คมนาคมทางบก

87

ภาพท 76 แสดงเสนทางการเขาถงทตงโครงการ

ทพกผอนของชมชนและสามเณรในวด

ชมชน

วด

ถนน

จดทจะสรางความตอเนองระหวางชมชนกบ site

88

บทท 7 การออกแบบสถาปตยกรรม

1. ทดลองออกแบบรวมกบทตงโครงการ ในการทดลองครงนเปนการทดลองสรางรปแบบทางสถาปตยกรรมบนพนทและบรบททมคณสมบตของการเปนทตงโครงการ เพอใหรปแบบของพนททางสถาปตยกรรมมล าดบของการ

รบรทใกลเคยงกบความเปนจรงมากทสด และสามารถสรางการรบรทสอดคลองกบปจจยในดานอนๆนอกเหนอจากองคประกอบทางสถาปตยกรรม 1.1 ทดลองออกแบบพนท ผานเครองมอทางสถาปตยกรรม (ระดบ แสง-เงา การเคลอนตว) จดวางต าแหนงและออกแบบภาพรวมของโครงการ วตถประสงคในการทดลองออกแบบ เปนการสรางพนททางสถาปตยกรรมทมความสมพนธกน ทงในเรองหนาทใชสอยหลก

การสอสารค าส าคญ (Keyword) ของพธกรรม และการท างานรวมกบบรบทของทตงโครงการ ผานเครองมอและองคประกอบทางสถาปตยกรรม ซงจากการวเคราะหทตงของโครงการในเรองการเคลอนไหว การรบร และการเชอมโยงกบบรบทโดยรอบของโครงการ ไดจดวางพนทประกอบพธกรรมของทง 3 ค าส าคญ (Keyword) ลงบนทตงโครงการ โดยมแนวคดใหอาคารไม (ศาลาการ

เปรยญ) ซงเปนสถาปตยกรรมทเลอกเกบไวในทตงโครงการ ท าหนาทเปนจดเชอมโยงและเปนจดเปลยนผานระหวางพนทหนงไปสอกพนทหนง โดยจดวางพนทของแตละพธกรรมตามความตองการทางกายภาพของค าส าคญ (Keyword) แตละพนท (ภาพท 77) ดงน

1. (Zone A) เปนพนททมการเคลอนไหวของบรบท ทงการเคลอนไหวของสายน า การคมนาคม และกจกรรมของชมชนรมฝง สงผลใหเกดการเปลยนแปลงของกายภาพและบรบทโดยรอบทตง

โครงการตลอดเวลา จงจดวางพนทดงกลาวใหเปนต าแหนง (Zone) ของพนทประกอบพธกรรมในวนสนลมหายใจและวนตงศพบ าเพญกศล ค าส าคญ (Keyword) การเปลยนแปลง (จากมรป

เปนไมมรป) คอการเปลยนแปลงทางกายภาพของมนษยจนไมสามารถมองเหนกายภาพของความเปนมนษยหรอการตายจากไป โดยวเคราะหจากลกษณะทางกายภาพของพนททมความ

สอดคลองกบการสอสารค าส าคญของพธกรรม 2. (Zone B) เปนพนททมลกษณะทางกายภาพของบรบททมการเคลอนทจากจดหนงไปยงอกจดหนง ของการคมนาคมบนถนนขนสสะพานขามแมน า ซงระดบของทตงโครงการอยในระดบทต า

89

กวา จงไดจดวางใหพนทดงกลาวเปนต าแหนง (Zone) ของพนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจและวนเกบอฐ ค าส าคญ (Keyword) การเคลอนทไปยงท สง (พนททดกวา) คอการสรางการรบรใหคอยๆเคลอนตวขนสพนทสงบนทองฟา ซงสอดคลองกบความเชอในการสงผตายสสรวง

สวรรค โดยมองเหนวากายภาพดงกลาวจะเปนตวชวยสงเสรมใหพนทสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ใหมความชดเจนยงขน 3. (Zone C) อยในต าแหนงพนททมการเคลอนไหวและการเปลยนแปลงของกายภาพโดยรอบทตงโครงการนอยทสดเนองจากพนทอยตดกบตวชมชนและวด จงจดวางใหพนทดงกลาวเปนพนทใน

สวนของพนทเกบอฐและประกอบพธกรรมอทศสวนกศลใหกบผตาย ค าส าคญ (Keyword) การ

เชอมโยง เปนการสอสารหรอระลกถงระหวางบคคลทยงมชวตอยกบบคคลทจากไป เนองจากพนทมความนงสงบชวยสงเสรมการเชอมโยงไดดขน

ภาพท 77 แสดงแนวคดการจดวางพนทของค าส าคญ (Keyword) แตละพธกรรมลงสทตง โครงการ

90

ภาพท 78 แสดงจดเชอมโยงและต าแหนงพนทของค าส าคญ (Keyword) แตละพธกรรมบนทตง โครงการ จากการวางต าแหนง (Zoning) ของพนทพธกรรมทสอดคลองกบค าส าคญ (Keyword)

ทง 3 แลว ไดวเคราะหหาจดรวมของค าส าคญ (Keyword) ซงพบวาค าส าคญทง 3 พธกรรม มลกษณะของการเปลยนผานระหวางของ 2 อยาง หรอเปลยนผานจากจดหนงไปสอกจดหนง ดงน 1. ค าส าคญ (Keyword) การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) เปนการเปลยนผานดานกายภาพ จากการเหนรปเปนไมเหนรปรางทางกายภาพของรางกายมนษย 2. ค าส าคญ

(Keyword) การเคลอนไปยงพนทสง (พนททดกวา) เปนการเปลยนผานดานพนท จากพนทท

ต ากวาไปสพนททสงกวาหรอดกวา 3. ค าส าคญ (Keyword) การเชอมโยง เปนการเปลยนผานดานความรสก ระหวางคนทยงมชวตอยกบคนทจากไป ในการทดลองสรางกลมกอน (Mass) ของพน ทแตละค าส าคญของพ ธกรรม (Keyword) ไดใชระดบมาเปนเครองมอรวมในการสรางภาพรวมของการรบรพนททงโครงการ ซง

เปนเครองมอรวมทมคณสมบตในการสรางการสอสารของพนทในเรองค าส าคญของแตละพธกรรม (ภาพท 79)

91

ภาพท 79 แสดงการใชระดบในการทดลองสรางการรบรภาพรวมของโครงการ

ภาพท 80 แสดงการทดลองสรางพนท 3 มต การท างานของต าแหนงพนทและค าส าคญของ

พธกรรม

92

ออกแบบสรางการสอสารค าส าคญของแตละพนทประกอบพธกรรม เมอทดลองสรางรปแบบพนทในภาพรวมของโครงการ จากเครองมอทางสถาปตยกรรม (ระดบ) และความสอดคลองกบบรบททตงโครงการ ในกระบวนการตอไปจะเปนการทดลองออกแบบลกลงไป

ในแตละพนทของค าส าคญแตละพธกรรม (Keyword) โดยใชระดบ , แสง-เงา , การเคลอนตว เปนเครองมอในการสรางรปแบบพนทของแตละพธกรรมใหสามารถสอสารค าส าคญ (Keyword) ของแตละพธกรรมออกมาในแงของกายภาพทางสถาปตยกรรมใหมความชดเจนทสด ดงน 1. พนทประกอบพธกรรมในวนสนลมหายใจและตงศพบ าเพญกศล ค าส าคญ

(Keyword) การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ใชระดบเปนเครองมอสรางการรบรของพนท จากการรบรในภาพรวมของ Keyword การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ดวยทวาง 2 ระดบ ไดท าการแบงทวางแตละสวน (Mass) ออกเปน 5 พนทหลกๆ ตามความตองการดานประโยชนใชสอยของพนทประกอบพธกรรมในวนสนลมหายใจ-วนตงศพบ าเพญกศล โดยใชระดบทแตกตางกนในการสอสารกายภาพ

ของทวางแตละสวน (Mass) ใหคอยๆกดลงสใตพนดน เพอใหผใชรบรกายภาพภายนอกของพนททคอยๆหายไป และการรบรพนทภายในทคอยๆตดประสาทสมผสทางตาออกจากบรบทภายนอก (ภาพท 81)

ภาพท 81 แสดงการใชระดบสรางการรบรค าส าคญเรอง “การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)”

93

ใชการเคลอนตว (Movement) เปนเครองมอสรางการรบรของพนท จากรปแบบกายภาพของพนททคอยๆลดระดบลงสพนดน ลกษณะการเคลอนตวของพนท จงถกออกแบบใหเปนลกษณะการเคลอนตวจากระดบพนดนลงสระดบใตพนดน คอยๆตดประสาท

สมผสทางตาโดยใหการรบรบรบทภายนอกคอยๆเคลอนหายไปตามระดบของพนท (ภาพท 82)

ภาพท 82 แสดงการเคลอนตวของพนทค าส าคญเรอง “การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)”

ใชแสง-เงา เปนเครองมอสรางการรบรของพนท เนองจากแสงเงาและเวลาเปนผลลพธซงกนและกนอนสงผลใหเกดการเปลยนแปลง แสง-เงาทเกดจากการเคลอนตวของดวงอาทตยจงเปนกายภาพทสอสารถงเวลาและการเปลยนแปลงไดดทสด โดยท าการทดลองใหการเคลอนตวของดวงอาทตยเปนตวก าหนดชองเปดของทวางแตละสวน (Mass) จากการรบรแสงใน

ชวงเวลาเชา-เยน (ภาพท 83) ทสอดคลองกบทวางแตละสวน (Mass) ทใชระดบในการสรางพนทกายภาพภายนอก ตามล าดบการเขาถงของพนททคอยๆลดหลนหายไปสพนดน ซงสอดคลองกบกายภาพการตกและหายไปของดวงอาทตย (ภาพท 84) เปนตวสอสารในเรองการเปลยนแปลงของชวตมนษยทคอยๆหายไปไมเหนรปรางทางกายภาพ

94

ภาพท 83 แสดงแนวคดการรบรดวยการเคลอนตวของดวงอาทตย (แสง-เงา) ในเวลาเชา-เยน

ภาพท 84 แสดงการทดลองหาต าแหนงการเจาะชองเปดเพอสรางการรบรเรองแสงของพนท

ภายในในรอบ 1 ป ตามการเคลอนตวของดวงอาทตยทออมเหนอและออมใต

95

ภาพท 85 แสดงพนทใชงานและการรบรแสง-เงา ของพนทภายในตามการเคลอนตวของดวง อาทตย

ภาพท 86 แสดงพนท 3 มตภาพรวมของค าส าคญ (Keyword) เรองการเปลยนแปลง (จากมรป เปนไมมรป) ดวยเครองมอหลกในการออกแบบ

96

2. พนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจและวนเกบอฐ ค าส าคญ (Keyword) การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) ใชระดบเปนเครองมอสรางการรบรของพนท จากการท างานในภาพรวมของค า

ส าคญ (Keyword) เรองการเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) เปนการสอสารระหวางระดบทต ากวาไปสระดบทสงกวา จงแบงพนทเปน 3 ระดบ คอ พนทระดบใตพนดน พนทระดบพนดน และพนทระดบเหนอพนดน (ภาพท 87) โดยการตความรปแบบจากระบบความเชอเกยวกบโลกทง 3 (โลก นรก สวรรค)

ภาพท 87 แสดงการใชระดบสรางการรบรค าส าคญเรอง “การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา)”

ใชแสง-เงา เปนเครองมอสรางการรบรของพนท โดยใชการเคลอนตวของดวงอาทตยหรอแสง-เงา (ภาพท 88) เปนเครองมอในการแบงพนทออกเปน 4 สวน ตามทศทง 4 โดยใหพนทระดบใตพนดนอยในทศตะวนตก ซงเปนชวงเวลาตอนเยนซงสอดคลองกบการตกและ

หายไปของดวงอาทตย สอสารถงสภาวะการตายหรอพนทของการจากไป พนทระดบพนดนอยทางทศใตและทศเหนอ ซงเปนชวงเวลากลางวนซงสอดคลองกบการเคลอนตวจากการเกดขนไปสการตกของดวงอาทตย สอสารถงสภาวะปกตของการมชวตอย หรอสภาวะของการเปลยนผานไปสอกสถานะหนง และพนทระดบเหนอพนดนอยทางทศตะวนออก ซงเปนชวงเวลาตอนเชาซงสอดคลองกบการเกดขนของดวงอาทตย สอสารถงสภาวะของการเกดใหม

97

ภาพท 88 แสดงแนวคดการสรางการรบรพนทดวยการเคลอนตวของดวงอาทตย (แสง-เงา)

ใชการเคลอนตว (Movement) เปนเครองมอสรางการรบรของพนท การเคลอนทจากพนทต าสดไปสพนทสงสดในลกษณะเดนวนเปนวงกลม ซงการสรางลกษณะและรปแบบพนทดงกลาวสอสารถงการเคลอนจากสภาวะความตายสสภาวะของการไปสพนทใหมหรอทศของการเกดใหมและสวรรคตามความเชอ

ภาพท 89 แสดงการเคลอนตวของพนทค าส าคญเรอง “การเคลอนไปยงพนทสง (พนททดกวา)”

98

ภาพท 90 แสดงพนท 3 มตภาพรวมของค าส าคญ (Keyword) เรองการเคลอนไปยงพนทสง

(พนททดกวา) ดวยเครองมอหลกในการออกแบบ 3. พนทประกอบพธกรรมในวนท าบญอฐ ค าส าคญ (Keyword) การเชอมโยง ใชระดบเปนเครองมอสรางการรบรของพนท จากภาพรวมในการสอสารค าส าคญ (Keyword) เรองการเชอมโยง ซงเปนการเชอมโยงระหวางบคคลทยงมชวตอยกบบคคลท

จากไป โดยแบงพนทออกเปน 2 สวน คอสวนทสามารถรบรไดหรอพนทระดบพนดน (คนทยงมชวตอย) และสวนทไมสามารถรบรได คอ พนทใตพนดน (คนทจากไปไมเหนรปรางทางกายภาพ) โดยพนทระดบพนดนและพนทใตพนดนถกเชอมโยงในแนวแกนเดยวกน เพอใหพนทระดบใตพนดนเปนพนทเฉพาะทหยดนงและใหความรสกสงบ (ภาพท 91) ออกแบบสญลกษณแทนบคคลทจาก

ไป โดยใชองคประกอบทางสถาปตยกรรมในลกษณะของแทงสเหลยม ซงมระดบยอดพ งสงขนสระดบพนดน เพอสอสารถงชวตมนษยซงตอนมชวตอยมรปนามหรอสถานะทางสงคมทแตกตางกน สดทายกตองกลบคนสธรรมชาตหรอการตาย

99

ภาพท 91 แสดงการใชระดบสรางการรบรค าส าคญเรอง “การเชอมโยง”

ภาพท 92 แสดงสญลกษณของบคคลทจากไปโดยใชระดบเปนเครองมอ

100

ใชการเคลอนตว (Movement) เปนเครองมอสรางการรบรของพนท สรางการเชอมโยงของพนททง 2 โดยการเคลอนตวจากพนทระดบพนดนลงสพนทระดบต ากวาพนดน คอยๆตดประสาทสมผสของกายภาพภายนอกออกไปเขาส พนททไมสามารถรบรกายภาพ

ภายนอก เพอสรางการเชอมโยงระหวางผ ใชพนทกบพนทภายใน โดยทศทางของการเคลอนตว (Movement) อยในแกนของทศตะวนออกและทศจะวนตกซงเปนทศทสอสารถงการเกดและการตายของชวตมนษย (ภาพท 93)

ภาพท 93 แสดงการเคลอนตวของพนทพธกรรมของค าส าคญเรอง “การเชอมโยง”

ใชแสงเงา เปนเครองมอสรางการรบรของพนท การสรางการรบรพนทผานเครองมอในเรองของแสง-เงา เปนการสรางพนทใหรบรแสงและเงาภายในพนทของแตละหนวย (Unit) ทเปลยนไปตามชวงเวลา โดยเงาทเกดขนจากแทงสเหลยมซงแทนสญลกษณบคคลทจาก

ไปเปนตวสรางขอบเขตของพนทภายใน (ภาพท 94)

101

ภาพท 94 แสดงพนทใชงานและการรบรแสง-เงา ของพนทภายใน

ภาพท 95 แสดงพนท 3 มตภาพรวมของค าส าคญ (Keyword) เรองการเชอมโยง ดวยเครองมอ หลกในการออกแบบ

102

1.2 ขอสงเกตในการทดลองออกแบบ ในการทดลองออกแบบพ น ทลงบนทต ง โครงการสง เกตไดวา รปแบบทางสถาปตยกรรมทเกดขนของทง 3 พนทค าส าคญ (Keyword) เกดรปแบบทตอบสนองตอการใชพนทและการรบรค าส าคญ (Keyword) ของแตละพนทไดด แตลกษณะของการสอสารเปนการสอสารผานรายละเอยดยอยๆของแตละพนท จงตงสมมตฐานวาหากดงลกษณะเดนของทตงโครงการมาชวยสงเสรมค าส าคญ (Keyword) เพอใหแนวคดถกถายทอดลงสทตงโครงการ และม

การท างานรวมกนระหวางทตงโครงการกบพนททท าการทดลองออกแบบ

ภาพท 96 แสดงการรวมตวและการเชอมโยงของพนททง 3 ค าส าคญ (Keyword)

103

2. น าจดเดนของทตงโครงการมาชวยสงเสรมและพฒนารปแบบพนท การทดลองทผานมาสงเกตไดวารปแบบ วธการ และเครองมอ ทน ามาทดลองสรางพนทนน ท าใหเกดรปแบบพนททสามารถตอบสนองตอประโยชนใชสอยและการรบรของแตละค าส าคญของพธกรรม (Keyword) ไดด แตพนททง 3 ยงขาดการท างานในภาพรวมทสอสารถงการจากไปของชวตมนษยในลกษณะภาพรวมทงหมดของโครงการ และตงสมมตฐานวาหากดงจดเดนของทตงโครงการมาชวยสงเสรมพนทแตละค าส าคญของพธกรรม (Keyword) จะสามารถสราง

ลกษณะเฉพาะใหกบพนทในการสอสารค าส าคญ (Keyword) ไดลงตวและมความชดเจนมากยงขน 2.1 การท างานรวมกนระหวางทตงโครงการและภาพรวมของโครงการ ปรบเปลยนต าแหนงของแตละพนทค าส าคญ (Keyword) ใหมความสอดคลองกบทตงโครงการเพอใหทตงโครงการกบค าส าคญ (Keyword) มการท างานรวมกน โดยเรมจากน าค าส าคญ (Keyword) ทง 3 มาวเคราะหหาคณสมบตและลกษณะเดนของทตงโครงการทชวงสงเสรมตอพนทในการออกแบบได ซงแบงลกษณะของพนทออกเปน 3 ลกษณะ คอ (1) พนททอยตดกบแมน า ซงมการเชอมโยงกบธรรมชาต (2) พนททมสถาปตยกรรมหรออาคารเกาทบงบอกถง

รองรอยการเปลยนแปลงของกจกรรม วถชวต และประวตศาสตรของคนในชมชน (3) พนททมความเชอมโยงกบพนทภายนอก (ชมชนเมอง) ซงเปนต าแหนงทเปดออกสภายนอกมากทสด จงไดน าเอาลกษณะเดนของแตละพนทมาชวยสงเสรมพนทแตละค าส าคญ (Keyword) ใหมความสอดคลองกบทตงโครงการ โดยมแนวคดการปรบต าแหนงของพนทดงน (ภาพท 97)

1. พนทตงศพบ าเพญกศล สอสารการเปลยนแปลงทางกายภาพของมนษยทมความตายเปนจดสนสด ค าส าคญ (Keyword) เรองการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ใหอาคารเดม (ศาลาการเปรยญ) ทอยบนทตงโครงการซงชใหเหนถงรองรอยการเปลยนแปลงในอดต-ปจจบน 2. พนทฌาปนกจ สอสารการสงผตายไปยงโลกหรอการเกดใหมทดกวา ค าส าคญ

(Keyword) เรองการเคลอนไปยงทสง (ททดกวา) ใหต าแหนงของพนททมการเชอมโยงกบภายนอกและเปนพนทเปดมากทสด ชวยสงเสรมใหการสรางจดน าสายตาสทสงมความชดเจนยงขน 3. พนทเกบอฐ สอสารการระลกถงบคคลทจากไป ค าส าคญ (Keyword) เรองการ

เชอมโยง ใหต าแหนงของพนทตดแมน าชวยสงเสรมใหเกดการเชอมโยงกบธรรมชาต เพอใหคณสมบตของน าเปนตวชวยสอสารค าส าคญ (Keyword) ใหสามารถสอสารทดยงขน

104

ภาพท 97 แสดงแนวคดการปรบพนทแตละค าส าคญ (Keyword) ใหท างานรวมกบทตงโครงการ 2.2 ทดลองออกแบบการสอสารภาพรวมของโครงการ ดวยการท างานรวมกนระหวางทตงโครงการกบค าส าคญในการออกแบบ (Keyword)

เมอวางต าแหนงของแตละพนทแลวไดท าการออกแบบภาพรวมทงหมดของโครงการ ซงมกรอบของแนวคดในการสอสารถง “การจากไปของชวตคนคนหนง ทคอยๆหายกลบคนสธรรมชาตตามความเชอ และเปนการปรบสภาวะความรสกของผ ใชพนทใหคอยๆยอมรบความจรง” โดยทดลองออกแบบภาพรวมของโครงการดวยเครองมอหลกๆ 4 อยาง คอ ระดบ การ

เคลอนไหว การเปด-ปด ของพนท และแสง-เงา โดยสอสารลกษณะของพนทตามความตองการของแตละค าส าคญของพธกรรม (Keyword) คอ ระดบ ของพนททสอสารถงการหายไปทางกายภาพจนไมสามารถรบรกายภาพได การเคลอนไหว ทตอบสนองตอความตองการสรางการรบรของแตละค าส าคญ (Keyword) ภายใตการสอสารภาพรวมของระดบทสอสารถงการจากไปของชวต

การเปดปดของพนท มลกษณะพนทเปดไปสพนทปดลอม คอยๆตดการรบรจากภายนอก แสงเงา ทมความสอดคลองกบการ เปด-ปด ของพนท ในลกษณะของพนททรบรแสงตลอดวนไปสการรบรแสงเฉพาจด ซงการสอสารของการรบรเรองแสงเงา มความสอดคลองกบ

ระยะเวลาของการใชพนทของแตละกจกรรมทง 3 พนทค าส าคญ (Keyword)

105

ภาพท 98 แสดงขนตอนการเปลยนแปลงทางกายภาพการจากไปของชวตมนษย

ภาพท 99 แสดงแผนภาพการท างานรวมกนระหวางพนทใชงานของแตละพนทค าส าคญ

(Keyword) กบทตงโครงการ

1 2 3

106

ภาพท 100 แสดงแผนภาพแนวคดการสอสารภาพรวมของโครงการ “การจากไปของชวตคนคน หนง”

ภาพท 101 แสดงแผนภาพการออกแบบภาพรวมของโครงการผานเครองมอหลกทใชในการ ออกแบบ

107

ภาพท 102 แสดงแผนภาพการท างานของภาพรวมทงหมดผานเครองมอหลกในการออกแบบ

108

2.3 พฒนารปแบบการสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) ของแตละพนทดวยเครองมอทางสถาปตยกรรม หลงจากสรางแนวคดและออกแบบภาพรวมทงหมดของโครงการแลว ในขนตอนตอไปเปนการออกแบบรายละเอยดการรบรค าส าคญ (Keyword) ของแตละพนท โดยพฒนารปแบบจากการทดลองสรางการสอสารพนทดวยระดบ , แสงเงา , การเคลอนตว , การเปด-ปด ในครงท

ผานมา มาพฒนารปแบบและสรางการรบรใหสอดคลองกบจดเดนของทตงโครงการ เพอชวยสงเสรมใหแตละพนทมประสทธภาพในการสอสารและท างานรวมกบทตงโครงการภายใตเครองมอหลกในการออกแบบ ดงน 1. พนทประกอบพธกรรมในวนสนลมหายใจและตงศพบ าเพญกศล ค าส าคญ

(Keyword) การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) พฒนารปแบบใหท างานรวมกบจดเดนของทตงโครงการ จากการทดลองออกแบบในครงทผานมาเปนรปแบบการสรางการรบรของการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ในลกษณะการเลาเรองแบบเสนตรง จงไดท าการพฒนารปแบบการสอสารค าส าคญเรองการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) ใหมความสอดคลองกบทตงโครงการ และอาคารเดม (ศาลา

การเปรยญ) ทอยภายในทตงซงจะเปนตวชวยสงเสรมใหการสอสารของรปแบบพนทมมตทสอสารการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) มากยงขน โดยการพฒนาพนทดวยเครองมอหลกในการออกแบบ ซงใชแสงเงาเปนเครองมอหลกในการสรางการรบรของพนท ใหสอสารแนวคดในเรองของการเปลยนแปลงทางกายภาพของชวตมนษย จากมรปเปนไมมรป

จดวางต าแหนงของกลมกอน (Mass) และทวางทางสถาปตยกรรมดวยการรบรแสงและเงา โดยมแนวคดในการปรบต าแหนงของพนทแตละกลมกอน จากลกษณะการสอสารในแนวแกนเสนตรงเปนการจดวางต าแหนงของพนทแตละกอนตามทศทางการเปลยนแปลงของ

เวลาหรอการเคลอนตวของดวงอาทตย โดยใหอาคารเดม (ศาลาการเปรยญ) ทสอสารถงการเปลยนแปลงและสอถงเรองราวจากอดต-ปจจบนของบรบทและทตงโครงการ เปนจดศนยกลางสรางการสอสารเรองการเปลยนแปลง โดยปรบต าแหนงของแตละพนทใหอยในต าแหนงเดยวกบเงาทเกดขนของอาคารเดม (ศาลาการเปรยญ) ซงมการเปลยนแปลงไปในแตละชวงเวลาจากเวลาเชา-กลางวน-เยน เพอใหกายภาพภายนอกของพนทท างานรวมกบอาคารเดมและบรบทของทตง

โครงการ สรางพนทภายในใหมความสอดคลองกบพนทภายนอกทเกดจากเงาซงกอใหเกดพนทท ากจกรรมของคนในชมชนทมการเปลยนแปลงของกจกรรมไปตามชวงเวลาดวย กายภาพภายใน

109

ของทง 3 พนททเกดจากต าแหนงของแสงและเงานน มความสมพนธกบกายภาพภายนอกของทวางแตละสวน (Mass) โดยใหพนทภายในแตละพนทรบรแสงตามชวงเวลาการเปลยนแปลงของดวงอาทตย พนททางทศตะวนออกรบรแสงทสาดเขามาในพนทในเวลาตอนเชาซงสอดคลองกบ

การปรากฏรปทางกายภาพ พนทในทศเหนอรบรแสงในเวลากลางวนสอดคลองกบกายภาพทคอยลดรป และพนทในทศตะวนตกรบรแสงในเวลาตอนเยนหรอชวงเวลาทพระอาทตยตก ซงมความสอดคลองกบกายภาพภายนอกของพนททไมปรากฏรปและหายลงสพนดน โดยการรบรแสงภายในของแตละพนทนนมความตอเนองกนตามชวงเวลาทเปลยนแปลงไป จากเชา -เยน ซง

สอดคลองกบการใชงานของพนทตงศพบ าเพญกศล (ภาพท 103)

ภาพท 103 แสดงแนวคดการปรบรปแบบการรบรของพนทตามการเคลอนตวของดวงอาทตย

ภาพท 104 แสดงการคนหาต าแหนงการเปลยนแปลงของเงาอาคารเดมภายในทตงโครงการ

110

ภาพท 105 แสดงการปรบต าแหนงของมวลแตละพนทใหสอดคลองกบเงาอาคารเดมทตกกระทบ

ภายในทตงโครงการ

ภาพท 106 แสดงแนวคดการรบรแสงของพนทภายในทสมพนธกบทวางภายนอกตามการ เปลยนแปลงของชวงเวลาเชา-เยน

111

ใชระดบเปนเครองมอสรางการสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) จากแนวคดการสรางรปแบบกายภาพของการสอสารพนทโดยใชระดบทแตกตางกนในการสอสารกายภาพของทวางแตละสวน (Mass) ใหคอยๆกดลงสใตพนดน (ภาพท 107) เพอใหผ ใชรบร

กายภาพภายนอกของพนททคอยๆหายไป และการรบรพนทภายในทคอยๆตดประสาทสมผสทางตาออกจากบรบทภายนอกนน ไดพฒนาแนวคดดงกลาวใหท างานรวมกบรปแบบของพนทแตละสวนทเกดจากการจดวางพนทตามต าแหนงการเปลยนแปลงของแสงและเงา โดยใหระดบของพนทแตละสวน (Mass) สอดคลองกบการเกดขนและหายไปของดวงอาทตย ซงมความสมพนธ

กบปรชญาความเชอทเปรยบการเปลยนแปลงของชวตสความตายเสมอนเชนพระอาทตยทขนและลบหายไป โดยใหในสวนของพนททปรากฏรปทางกายภาพหรอมระดบสงสดอยทางทศตะวนออกซงเปนทศของการเกดขนและคอยๆลดระดบลงสระดบใตพนดนในต าแหนงของทศตะวนตกซงเปนทศของการลบและหายไปของดวงอาทตย

ภาพท 107 แสดงแนวคดการสรางรปแบบกายภาพของการสอสารพนทโดยใชระดบในการสอสาร

ค าส าคญเรองการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)

112

ภาพท 108 แสดงการพฒนาแนวคดการสรางรปแบบการสอสารพนทโดยใชระดบ ใหสอดคลอง

กบการจดวางพนทตามต าแหนงการเปลยนแปลงของแสงและเงา ใชการเคลอนตวเปนเครองมอสรางการเชอมโยงและการสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) สรางการเชอมโยงของทวางแตละสวน (Mass) ใหเปนพนทเดยวกน และมการสอสารเรองราวเดยวกน โดยใชการเคลอนตวของระนาบทตอเนองกนเชอมโยงจากพนทภายนอกเขาสภายใน และจากทวางแตละพนทใหเปนพนทเดยวกน (ภาพท 109)

ภาพท 109 แสดงการเชอมโยงของพนทภายในและภายนอกดวยการเคลอนตวของระนาบ ตอเนอง

113

ภาพท 110 แสดงกระบวนการสรางพนท 3 มต ของพนทค าส าคญเรองการเปลยนแปลง (จากมรป เปนไมมรป) ทเกดจากการท างานรวมกบทตงและเครองมอหลกในการออกแบบ 2. พนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจและวนเกบอฐ ค าส าคญ (Keyword) การ

เคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) จากรปแบบการสรางพนทของค าส าคญ (Keyword) การเคลอนไปยงพนทสง (พนททดกวา) จากรปแบบการทดลองสรางพนทดวยเครองมอทางสถาปตยกรรมในครงทผานมา ไดท าการพฒนาและปรบรปแบบใหมความสมพนธและสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) ใหมความลงตวและชดเจนมากขนผานเครองมอในการออกแบบ ดงน ใชการเคลอนตว (Movement) เปนเครองมอสรางการเชอมโยงและสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) จากรปแบบการเคลอนทในการสอสารค าส าคญ เรองการเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) ในลกษณะการเคลอนทจากพนทต าสดไปสพนทสงสดในลกษณะ

เดนวนเปนวงกลม ซงสอสารถงการเคลอนจากสภาวะความตายสสภาวะของการไปสพนทใหม

114

หรอทศของการเกดใหมและสวรรคตามความเชอ ในขนตอนตอไปเปนการทดลองคนหาความหลากหลายของลกษณะการเคลอนทจากทต าขนสทสงทสอดคลองและสรางความชดเจนในการสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) โดยทดลองผานระนาบตางระดบและระนาบตอเนอง

(ภาพท 112) ซงจากการทดลองไดเลอกน าลกษณะการเคลอนตวไปสจดศนยกลางดวยระนาบตอเนองมาใชเปนรปแบบหลกของการสอสารพนท ซงลกษณะของการเคลอนตวเขาสจดศนยกลางเปนการเปนการใหความส าคญกบพนทหลกทจะน าสายตาขนสทสง ซงลกษณะการเคลอนตวแบบวนเขาสจดศนยกลางยงเชอมโยงกบระบบความเชอของการเวยน วาย ตายเกด ในเนอหาของ

พธกรรมดวย

ภาพท 111 แผนภาพแสดงแนวคดค าส าคญ (Keyword) การเคลอนไปยงทสง (ททดกวา)

ภาพท 112 แสดงการทดลองคนหารปแบบการเคลอนตวทสอสารค าส าคญ

115

ภาพท 113 แสดงรปแบบการเคลอนตวเขาสจดศนยกลางดวยระนาบตอเนอง ซงเปนรปแบบท

สามารถสอสารค าส าคญไดดทสด ใชการเปด-ปดของพนทสรางการสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) จากการสรางรปแบบของการเคลอนตวในพนทแลว ไดทดลองสรางการปดลอมของพนทดวยระนาบ

แนวตง เพอคนหาลกษณะของการปดลอมทสรางการรบรใหพนทหลกมความส าคญ โดยการคอยๆลดทอนการปดลอมจากมากสดใหเหลอการปดลอมทเปนลกษณะพนทเปดตามความตองการของการใชพนทและกจกรรม แตยงคงความเปนขอบเขตและความเปนพนทเฉพาะได และระดบของการปดลอมทชวยสงเสรมใหน าสายตาขนสพนทสง (ภาพท 114)

ภาพท 114 แสดงการทดลองสรางการปดลอมทชวยสงเสรมการรบรและการใชงานดวยระนาบ แนวตง ใชระดบเปนเครองมอสรางการสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) ปรบ

รปแบบใหสอดคลองกบลกษณะการเคลอนตวจากพนทต าขนสพนทสงในรปแบบการเคลอนไปสจดศนยกลาง โดยน ารปแบบจากการทดลองในครงทผานมาในเรองของการใชระดบและการแบงพนทใหสอสารถงโลกทง 3 (โลก นรก สวรรค) โดยพนทต าสดอยทางทศตะวนตก พนทสงสดอยทางทศตะวนออกซงเปนทศของการเรมตนใหมหรอพนทของการเกดขนใหม โดยใชระนาบ

116

แนวนอนสรางการเคลอนตวของพนทเขาสจดศนยกลาง (พนทเผา) และใชระนาบแนวตงสรางการรบรเพอน าสายตาขนสทสงบนทองฟา (ภาพท 115)

ภาพท 115 แสดงการปรบรปแบบพนทใหสอดคลองกบระบบความเชอของพธกรรมผานระดบ และการเคลอนตวของดวงอาทตย (แสง-เงา)

117

ภาพท 116 แสดงการสรางพนท 3 มต ค าส าคญ (Keyword) การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) ทเกดจากการท างานรวมกบทตงโครงการ และเครองมอหลกในการออกแบบ 3. พนทประกอบพธกรรมในวนท าบญอฐ ค าส าคญ (Keyword) การเชอมโยง จากแนวคดการทดลองสรางรปแบบพนทครงทผานมาของค าส าคญ (Keyword) การ

เชอมโยง ซงเปนการเชอมโยงระหวางบคคลทยงมชวตอยกบบคคลทจากไป (ภาพท 117) โดยใชระดบในการเชอมโยงระหวางพนทระดบพนดนลงสใตพนดน เพอสรางการสอสารใหรบรถงการเชอมโยงไปสพนทของบคคลทจากไป ในการทดลองออกแบบครงนไดท าการพฒนารปแบบดงกลาวใหมความสอดคลองกบบรบทของทตงโครงการ โดยการดงเอาธรรมชาต (น า) ในบรบทเขา

สพนทของโครงการ เพอชวยสงเสรมการเชอมโยงและการกลบคนสธรรมชาตของบคคลทจากไป (ภาพท 118,119) อกทงดงคณสมบตของน ามาชวยสรางการสอสารและการรบรพนทใหรสกสงบน าไปสการเชอมโยงของพนทภายใน ดวยการใชระดบเปนเครองมอหลกในการออกแบบพนททสอสารการเชอมโยงสพนทของบคคลทจากไป ซงสมพนธกบการกลบคนสธรรมชาต ใชระดบเปนเครองมอสรางการสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) โดย

การทดลองคนหารปแบบการเชอมโยงระหวางพนทใชงานกบบรบทของพนทโครงการ (น า) ซงจากการคนหารปแบบทตอบตอวตถประสงคของการเชอมโยงนน ไดเลอกใชรปแบบการเชอมโยงโดยใชระนาบตางระดบทคอยๆลดหลนลงสระดบแมน าเดมของบรบทในรปแบบขนบนได เพอดงคณสมบตของน าในเรองเสยงทชวยสรางอารมณความรสกสงบและการล าลกถง อกทงสอสารถง

การเชอมโยงไปสพนทของบคคลทจากไปหรอพนททกลบคนสธรรมชาต

118

ภาพท 117 แสดงแนวคดของค าส าคญเรองการเชอมโยงระหวางบคคลทยงอยกบบคลทจากไป

ภาพท 118 แสดงแนวคดการดงน าเขามาชวยสงเสรมค าส าคญ เรองการเชอมโยง

ภาพท 119 แสดงการคนหารปแบบการเชอมโยงระหวางพนทใชงานกบน า (บรบท) ดวยระดบ

119

ภาพท 120 แสดงรปแบบพนทของค าส าคญ (Keyword) เรองการเชอมโยงโดยใชระนาบตางระดบ เปนเครองมอ

ใชการเคลอนตว (Movement) เปนเครองมอสรางการสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) จากแนวคดของการเคลอนตวจากพนทระดบพนดนลงสระดบใตพนดน ซง

คอยๆตดประสาทสมผสของกายภาพภายนอกออกไป เพอสรางการเชอมโยงระหวางผ ใชกบพนทภายใน ซงจากรปแบบดงกลาว ไดพฒนาและปรบรปแบบทศทางแนวแกนของการเคลอนท (Movement) ใหมการเคลอนจากทศตะวนออกซงอยในระดบพนดนลงสทศตะวนตกในระดบใตพนดน (ภาพท 121) เพอใหรปแบบของการเคลอนตวมความสมพนธกบกายภาพของพนททมการ

เชอมโยงกบน า (บรบท) อกทงสมพนธกบความเชอซงเปนทศของการหายหรอจากไป

ภาพท 121 แสดงเครองมอการเคลอนท (Movement) ของพนททสอสารค าส าคญของพธกรรม

+_0.00

WEST

EAST

120

ภาพท 122 แสดงการสอสารพนทผานเครองมอของการเคลอนตว (Movement) ของพนททสอสาร ค าส าคญของพธกรรม ใชแสงและเงาเปนเครองมอสรางการสอสารค าส าคญของพธกรรม (Keyword) จากการสรางความสมพนธระหวางพนทใชงานกบน าซงเปนบรบทของทตงโครงการนน มแนวคดในการดงคณสมบตของน าในเรองของการสะทอนของผนน ามาใชในการสอสารค าส าคญ (Keyword) เรองการเชอมโยง โดยใชแทงสเหลยมซงแทนสญลกษณของบคคลทจากไป ใหมความ

สงจากพนทใชงานในระดบใตพนดนขนสพนทของน าในระดบพนดน เพอใหเงาของแทงสเหลยมทตกกระทบลงบนผนน า สอสารและสะทอนใหระลกถงบคคลทจากไป ซงสอดคลองกบการเชอมโยงระหวางบคคลทยงมชวตอยกบบคคลทจากไป

ภาพท 123 แสดงการเกดเงาบนผนน าทสงเสรมการสอสารค าส าคญ (Keyword) ในเรองการ เชอมโยง

121

ภาพท 124 แสดงการสรางพนท 3 มต ค าส าคญ (Keyword) เรองการเชอมโยง ทเกดจากการ ท างานรวมกบทตงโครงการ และเครองมอหลกในการออกแบบ 2.4 ขอสงเกตในการทดลองออกแบบ การพฒนารปแบบพนทในการทดลองออกแบบในครงน สงเกตไดวารปแบบทาง

สถาปตยกรรมทเกดขนสามารถท างานรวมกนอยางเปนระบบทงในแงของการสอสารภาพรวมของโครงการ การสอสารของค าส าคญแตละพนท (Keyword) และการท างานของพนทใชสอยในโครงการ สามารถตอบวตถประสงคของโครงการได ซงในขนตอนตอไปอาจเปนการพฒนารปแบบเพอใหมความสมบรณตอเนอง และลงตวมากยงขน ในลกษณะการเชอมโยงของเสนทางสญจรจากพนทหนงไปสอกพนทหนง และลกษณะการใชงานทงภายในและภายนอกทมความสมพนธกน

อกทงมรายละเอยดของการใชงานของแตละพนทหลกๆทชดเจนมากยงขน (ภาพท 125)

ภาพท 125 แสดงการสอสารภาพรวมของของโครงการและการท างานรวมกนของค าส าคญทง 3

122

3. พฒนาการออกแบบและรปลกษณทางสถาปตยกรรม ในขนตอนสดทายของการออกแบบเปนการพฒนารปแบบพนท และรปลกษณทางสถาปตยกรรม เพอใหมความสมบรณตอเนองและลงตวมากยงขน อกทงลกษณะการเชอมโยงดานการใชงานจากพนทหนงไปสอกพนทหนง และลกษณะการใชงานทงภายในและภายนอกทมความสมพนธกน รวมไปถงรายละเอยดการใชงานของแตละพนทหลกๆทมความชดเจนมากยงขน 3.1 พฒนารปลกษณและรปแบบการสอสารทางสถาปตยกรรม พนทประกอบพธกรรมในวนสนลมหายใจวนตงศพบ าเพญกศล ค าส าคญ (Keyword) การเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป) เนองจากพนทดงกลาวมลกษณะและความตองการของการใชพนทภายในในการประกอบพธกรรมตลอดทงวน และเปนระยะเวลานานกวา

พนทอนๆ จงไดท าการพฒนากายภาพของพนทภายในใหมความสอดคลองกบรปแบบกายภาพภายนอก ทสอสารถงการเปลยนแปลงของชวตมนษย และพฒนารปแบบกายภายนอกใหมรปแบบทลงตวและเรยบงายเพอใหการสอสารของพนทมความชดเจนมากทสด

ภาพท 126 แสดงการพฒนารปแบบกายภาพของพนทภายในค าส าคญ (Keyword) การ

เปลยนแปลง

ภาพท 127 แสดงรปแบบ 3 มตของภายในพนทพธกรรม ค าส าคญ (Keyword) การเปลยนแปลง

123

ภาพท 128 แสดงการพฒนารปแบบกายภาพภายนอกของพนทประกอบพธกรรมในวนสนลม หายใจ และวนตงศพบ าเพญกศล ค าส าคญ (Keyword) การเปลยนแปลง

พนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจ ค าส าคญ (Keyword) การเคลอนไปยงพนทสง (พนททดกวา) ไดท าการพฒนาการสอสารของพนทดวยการน าการรบรเรองกลนเขามาใชในการสอสารและสรางความรสกใหพนทมความสมบรณมากยงขน เนองจากสมยกอนกลนของไม

จนเปนเสมอนสญลกษณอยางหนงทสอสารถงการสงผตายไปสพนทใหมและเปนสญลกษณของวนฌาปนกจ แตในปจจบนวธการฌาปนกจเปลยนไปท าใหสญลกษณเรองกลนหายไป จงมแนวคดทจะพฒนาพนทดงกลาวใหสมผสและรบรกลนของไมหอมตลอดทงป เพอเปนการสรางสญลกษณในการสอสาร และสรางอารมณรวมใหกบผประกอบพธกรรม โดยเลอกพนธไมหอมยนตนทออกดอกตามชวงเวลาตางๆในรอบปมาปลกรอบพนท ซงกลนของไมหอมจะเปลยนแปลงไป

ตามฤดและระยะเวลาของการออกดอก (ภาพท 129)

124

ภาพท 129 แสดงการพฒนารปแบบการรบรเรองกลนของพนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจ ค าส าคญ (Keyword) การเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา)

อาคารเดมทอยภายในทตงโครงการ (ศาลาการเปรยญ) เนองจากอาคารเดมทอยภายในทตงโครงการ มรปแบบของอาคารเปนอาคารไมทรงไทย ซงมรปแบบทแตกตางกบสถาปตยกรรมทถกสรางขนมาใหม จงมแนวคดทจะสรางความกลมกลนใหการสอสารในภาพรวมของทงโครงการมรปแบบสถาปตยกรรมทสอดคลองกบกายภาพทงหมดของโครงการ โดยไม

ท าลายเอกลกษณและคณคาของอาคารเดมททมอย โดยเลอกวธการสรางกรอบอาคารขนมาเพอสรางกายภาพของอาคารใหมความรวมสมย โดยใชวสดทชนดเดยวกบอาคารเดม

ภาพท 130 แสดงการปรบรปแบบการรบรทางกายภาพของอาคารเดม ภายในทตงโครงการ

ตนไมเดม

ตนไมดอกหอม

125

3.2 สรางการเชอมโยงของพนททงโครงการ ใหมความสมพนธกนทงรปแบบ การรบร และการใชพนท ภายใตแนวคดการสรางภาพรวมของโครงการประกอบดวย 3 พนทหลกๆคอ

1. พนทประกอบพธกรรมในวนสนลมหายใจ และวนตงศพบ าเพญกศล

2. พนทประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจและวนเกบอฐ 3. พนทเกบอฐ ซงการใชงานของแตละพนทเกดขนในชวงเวลาและสภาวะอารมณทแตกตางกน โดยเปนพนทเปลยนผานระหวางกจกรรมแตละประเภททส าคญ ทตองเชอมตอซงกนและกนทง 3 พนท

โดยเปนการเขาถงทสามารถเกดการเคลอนทจากพนทหนงสพนทหนงไดโดยสะดวก ตามการจดพนททสอดคลองกนของพนททงหมด และยงแสดงถงการเปลยนผานของชวงเวลาทเกดตอผใชงานได ทงการใชองคประกอบตางๆ คอ ระดบ แสงเงา และการเคลอนท โดยพนทเปลยนผานของโครงการนม 2 จดหลกๆ คอ พนทสนลมหายใจไปสพนตงศพบ าเพญกศล และพนฌาปนกจไปสพนทเกบอฐ

ภาพท 131 แสดงจดเปลยนผานของพนทในโครงการ

1.จากพนทตงศพบ าเพญกศล สพนทฌาปนกจ โดยใชการเคลอนตวของแสงเปนตวสรางการเปลยนผานจากพนทหนงสพนทหนง ซงใหแสงในชวงเวลา 12.00 – 14.00 น. ทสาดเขามาสพนทดานหนาของพนทตงศพ เปนตวน าไปสพนทฌาปนกจ ซงเปนพนททจะสงผตายไปสการเกดใหม หรอการเคลอนไปยงทสง ซงเปนแสงทสอดคลองกบชวงเวลาของการเคลอนศพไปสพนทประกอบพธกรรม

126

ภาพท 132 แสดงจดเปลยนผานของพนตงศพบ าเพญกศลไปสพนทฌาปนกจ

ภาพท 133 แสดงการเปลยนผานของพนตงศพบ าเพญกศลไปสพนทฌาปนกจ

2.จากพนทวนฌาปนกจและเกบอฐ สพนทเกบอฐ โดยใชระนาบการเคลอนตวเปนการเชอมโยงพนท ซงเปนการสอสารถงการเชอมโยงของชวตใหม และการตาย หรอคนกลบสธรรมชาต ซงเปนสงทมอยแบบคขนาน

ภาพท 134 แสดงจดเปลยนผานของพนทฌาปนกจไปสพนทเกบอฐ

127

ภาพท 135 แสดงการเปลยนผานของพนทฌาปนกจไปสพนทเกบอฐ 4. ผลงานการออกแบบ 4.1 ลกษณะกจกรรมและการใชสอยภายในโครงการ

ภาพท 136 แสดงรปแบบกจกรรมและการใชงานของพนทภายในโครงการ

ภาพท 137 แสดงความสมพนธของพนทใชงานภายนอกและภายใน

128

4.2 การรบรภาพรวมของโครงการ

ภาพท

138 แสดงทศนยภาพส

อสารถงการจากไปของชวตมนษย

128

129

ภาพท

139 แสดงทศนยภาพจดน าสายตาในการเส

อสารภาพรวมของโค

รงการ

129

130

ภาพท 140 แสดงทศนยภาพและการสอสารค าส าคญผานทวางภายในของพนทประกอบพธกรรม ในวนตงศพบ าเพญกศล ค าส าคญเรองการเปลยนแปลง (จากมรปเปนไมมรป)

ภาพท 141 แสดงทศนยภาพและการสอสารค าส าคญผานทวางภายในของพนทประกอบพธกรรม ในวนฌาปนกจ ค าส าคญเรองการเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา)

131

ภาพท 142 แสดงทศนยภาพและการสอสารค าส าคญผานทวางภายในของพนทประกอบพธกรรม ในวนท าบญอฐ ค าส าคญเรองการเชอมโยง (ระหวางคนทอยกบบคคลทจากไป)

ภาพท 143 แสดงทศนยภาพการสอสารค าส าคญ และการเ ชอมโยงกบบรบทของพน ท ประกอบพธกรรมในวนท าบญอฐ

132

ภาพท 144 แสดงทศนยภาพของการเชอมโยงระหวางกจกรรมในชมชนและโครงการในเวลาตอน เชา

ภาพท 145 แสดงทศนยภาพของการเชอมโยงระหวางกจกรรมในชมชนและโครงการในเวลาตอนเยน

133

ภาพท 146 แสดงแบบจ าลอง 1

ภาพท 147 แสดงแบบจ าลอง 2

134

ภาพท 148 แสดงแบบจ าลอง 3

ภาพท 149 แสดงแบบจ าลอง 4

135

บทท 8 สรปและขอเสนอแนะในการออกแบบ

1. สรปการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย การศกษาครงนมวตถประสงคเพอทดลองและออกแบบทวางทางสถาปตยกรรม ทมผลตอสภาวะอารมณความรสกและกระบวนการดานความคด ทางกายภาพและความหมายเชง

นามธรรมของพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา เพอรองรบการประกอบพธกรรมใหเปนไปตามล าดบขนตอน อกทงสามารถตอบสนองตอสภาวะเปลยนผานดานอารมณความรสกของผ ใชพนท และสอสารความหมายในแงของปรชญาความเชอของพธกรรม โดยพจารณาจากพนฐานทแสดงออกถงความคด เหตผล และอารมณความรสก อนมบทบาทและ

ความส าคญตอผ ใชพนทประกอบพธกรรม ซงประกอบดวยมตทางกายภาพ มตทางจตวทยา มตความหมายเชงสญลกษณ เพอสอสารผานเครองมอและทวางทางสถาปตยกรรมทมความสอดคลองและสมพนธกบบรบท จากการศกษาเนอหาพธกรรมเกยวกบการตาย เพอเปนแนวทางในการสรางรปแบบและทวางทางสถาปตยกรรม ซงสรปไดวาพธกรรมเกดขนจากการทมนษยรสกกลวและยอมรบกบ

ปรากฏการณทเกดขนในธรรมชาต รวมไปถงธรรมชาตของมนษยทเกดการเปลยนแปลงไปตามชวงอาย ซงมนษยเชอวาเหตการณดงกลาวเกดจากอ านาจของธรรมชาตและการกระท าของสงศกดสทธ ความเชอดงกลาวจงสงผลใหมนษยพยายามหาวธทจะท าใหตนเองสบายใจขน โดยการแสดงออกดวยการกระท าทถกสมมตขนอยางเปนล าดบขนตอน เพอเปนสงทจะท าใหเกด

ความสบายใจในการด าเนนชวตนนกคอ การประกอบพธกรรม พธกรรมเกยวกบการตายจงเปนพธกรรมทคนในสงคมใหความส าคญ และปฏบตสบตอกนมาจนถงปจจบน ซงนบเปนชวงวกฤตสดทายของการเปลยนแปลงตามวงจรชวต ทสงผลกระทบทงในระดบบคคลและสงคม ในการประกอบพธกรรมเกยวกบการตายนนมวตถประสงคหลก คอ การพยายามเชอมโยงระหวางโลกของคนทยงมชวตอยกบโลกของบคคลทจากไป เพอให

ผตายจากไปสโลกทดและมความสขทสด สะทอนใหเหนถงความเชอเกยวกบชวตหลงความตายวา ความตายมใชเปนเพยงจดสนสดของชวตโดยสมบรณเทานน แตยงคอการเปลยนสภาพจากโลกทอาศยอยหรอจากสงทมชวตอยไปส อกโลกหนงหรออกสภาวะหนง และสะทอนใหเหนถง

สำนกหอ

สมดกลาง

136

ความสมพนธระหวางผ ทจากไปกบผ ทมชวตอย ซงสงผลกระทบทางดานจตใจ สภาวะอารมณ และความรสกโดยตรงกบบคคลทอยเบองหลง พนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายจงเปนพนทรองรบสภาวะอารมณความรสก

ของผ ทอยเบองหลง ซงจากการศกษาพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายจากอดตจนถงปจจบน ท าใหเหนววฒนาการของระบบความเชอและรปแบบพนททางสถาปต ยกรรมทเปลยนแปลงซงมความแตกตางไปตามยคสมยและปจจยตางๆทเกยวของ สงผลใหพนทประกอบพธกรรมในปจจบนเปลยนแปลงไป จากอดตซงมลกษณะพนทเปด มการเชอมโยงและท างาน

รวมกนระหวางพนทกบบรบทโดยรอบ มการสรางระบบสญลกษณดวยวสดในธรรมชาตเพอสอสารถงขอบเขตและความส าคญของพนทประกอบพธกรรม ซงในปจจบนมการเปลยนแปลงไปตามเวลาและยคสมย สงผลใหพนทมลกษณะความเปนพนทเฉพาะในการประกอบพธกรรมมากขน มขอบเขตพนทชดเจน และมความคงทนถาวร แตรปแบบพนทขาดการเชอมโยงกบธรรมชาตและบรบทโดยรอบ ลกษณะของรปแบบเปนลกษณะของการท าซ าตอๆกนมาหรอเปนรปแบบ

ประเพณนยม ซงขาดความเขาใจในความหมายและทมาของรปแบบและระบบสญลกษณทเกดขนในงานสถาปตยกรรม ท าใหพนประกอบพธกรรมในปจจบนเปนเพยงพนททตอบสนองตอการใชงาน รปลกษณภายนอกทเกดขนเปนเพยงแคระบบสญลกษณทบงบอกถงคานยมของคนในสงคมนนๆ ซงขาดความสมพนธกบเนอหาของพธกรรม

จากการวเคราะหเนอหาตางๆทเกยวของกบพธกรรมเกยวกบการตายนน ไดพจารณาและสรปวา “ปรชญาความเชอเกยวกบพธกรรม” นาจะเปนเครองมอทจะน ามาใชในการออกแบบ เนองจาก ความเชอเกดขนจากระบบความคดและความรสกของมนษย อนเปนทมาของการเกดพธกรรม ซงในการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบความตายในวทยานพนธฉบบน มวตถประสงคเพอตองการสรางพนททสอดคลองตอสภาวะอารมณความรสกของผ ใช “ปรชญา

ความเชอ” จงเปนเครองมอทมความสมพนธกบสภาวะอารมณความรสกของผ ใชพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายโดยตรง น ามาสการก าหนดกรอบแนวความคดในการออกแบบสถาปตยกรรมเชงทดลอง ของพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายดงน “ ออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย

ตงแตวนสนลมหายใจถงวนท าบญอฐ ซงการออกแบบพนทดงกลาวจะเปนการออกแบบพนทขนมาใหม ดวยแนวคดขดแยงกบรปแบบพนทประกอบพธกรรมแบบประเพณนยมในปจจบน ซงยงขาดการสอสารดานจตใจของผสญเสยซงตกอยในสภาวะโศกเศรา แตยงคงไวซงประโยชนใชสอยและล าดบขนตอนของการประกอบพธกรรม จากการตความเนอหาสงทเปนนามธรรม ซงใน

สำนกหอ

สมดกลาง

137

ทนกลาวถงปรชญาความเชอของพธกรรมเกยวกบการตายในพทธศาสนา ออกมาเปนรปแบบพนททางสถาปตยกรรมทสามารถรองรบการประกอบพธกรรม อกทงตอบสนองตอสภาวะอารมณความรสกของผ ใช และสอสารในแงของปรชญาความเชอซงเปนหวใจหลกของการประกอบ

พธกรรม” พฒนาแนวความคดสการออกแบบโดยการตความเนอหาปรชญาความเชอสค าส าคญ (Keyword) ทางกายภาพในการออกแบบ ซงจากวตถประสงคและปรชญาความเชอของแตละพธกรรมทแตกตางกนนน พบวาความแตกตางของแตละกจกรรมมหวใจหลกของการประกอบ

พธกรรมทสอดคลองและสมพนธกนตามลกษณะและการปฏบตของพธกรรม ซงแบงออกเปน 3 ประเดนหลก คอ 1. พธกรรมในวนสนลมหายใจ และพธกรรมในวนตงศพบ าเพญกศล เปนการประกอบพธกรรมในชวงทศพยงตงอยใหเหนเปนรปธรรม ซงทงสองกจกรรมมความสมพนธและเชอมโยงกนในแงนยยะของพธกรรม คอ เพอใหคนทมชวตอยเขาใจสจธรรมของชวต ซงมการ

เปลยนแปลงตลอดเวลา มเกดขน ตงอย และดบไป นยยะของพธกรรมนสงผลตอสภาวะทางดานจตใจคอ เพอใหคนทอยเบองหลง คลายความโศกเศรา และยอมรบความจรงจากการเปลยนแปลงได จงไดตความนยยะของพธกรรมทง 2 ออกมาเปนค าส าคญของพธกรรมในเรอง “การเปลยนแปลง” ของชวตมนษยซงมความตายเปนจดสนสดนนกคอ “การเปลยนแปลง จากมรปเปนไมมรป” 2. พธกรรมในวนฌาปนกจศพและวนเกบอฐ เปนการประกอบพธกรรมในชวงเวลาระหวางการมอยทางกายภาพของศพกบการสลายไปทางกายภาพ ซงทงสองกจกรรมม

ความสมพนธและเชอมโยงกนในแงนยยะของพธกรรม คอ ใหผ ทยงมชวตอยไดพจารณาถงการตายและการเกดใหม โดยการสงผ ตายไปส ททดทสด หรอสวรรคตามความเชอเดมในอดต นยยะของพธกรรมดงกลาวเชอมโยงกบสภาวะความรสกของผ ทยงมชวตอยเบองหลง คอ การยอมรบความจรงจากการสญเสย จงไดตความนยยะของพธกรรมทง 2 ดงน สวรรคทางการรบรกายภาพของ

มนษยมความคดและเขาใจตรงกนวาสงทตนเรยกวาสวรรคนนหมายถง พนททอยในระดบสงขนไปบนทองฟาซงไมสามารถมองเหนไดแตมนษยสามารถรบรไดวาทศทางของพนทดงกลาวอยบนทสงหรอทองฟานนเอง ตามคตความเชอทจะสงผตายไปสสวรรคซงคดวาเปนพนททดทสดส าหรบผตายนนไดตความออกมาเปนค าส าคญของพธกรรมในเรองของ “การเคลอนไปยงทสง” (พนททดกวา)

สำนกหอ

สมดกลาง

138

3. พธกรรมในวนท าบญอฐ เปนการประกอบพธในระยะเวลาทศพไมมรปรางทางกายภาพแลว ซงพธกรรมดงกลาวมนยยะ คอ การอทศสวนบญสวนกศลไปใหผตาย ซงเปนการสอสารหรอการเชอมโยงระหวางบคคลทยงมชวตอยกบบคคลทจากไปในสภาวะอารมณของการ

ระลกถงผตาย จงไดตความนยยะของพธกรรมออกมาเปนค าส าคญของพธกรรมในเรองของ “การเชอมโยง” การออกแบบและการสอสารผานรปแบบสถาปตยกรรมเรมดวยการออกแบบภาพรวม

ทงหมดของโครงการกอน แลวจงท าการออกแบบในรายละเอยดการรบรค าส าคญ (Keyword) ของพนท ทง 3 โดยการออกแบบภาพรวมของโครงการเปนการออกแบบภาพรวมใหสอสารถงการจากไปของชวตมนษย อยางมล าดบขนตอน ซงเปนการคอยๆหายไปในเรองของกายภาพทสลายกลบคนสธรรมชาต ซงมแนวคดใหพนทสอสารการรบรทคอยๆตดประสาทสมผสการรบรในรปแบบ

ตางๆจากมากสดไปหานอยสด โดยใชระดบเปนเครองมอหลกในการออกแบบกายภาพภายนอกของโครงการ ใหกลมกอนของแตละพนทมระดบทคอยๆเคลอนตวหายไปจนไมสามารถรบรกายภาพภายนอก และออกแบบการรบรภายในของพนททสอสารถงการเชอมโยงระหวางชวตของการเกดใหมและโลกหลงความตาย โดยใหแสงเงาทเปลยนแปลงไปตามชวงเวลาเปนเครองมอในการสอสารการเปดปดและการเปลยนแปลงของพนท จากพนทเปดไปสพนทปด เชนเดยวกบการ

ตายทคอยๆเปลยนรปจนไมสามารถมองเหนรปรางทางกายภาพของความเปนมนษย การออกแบบการรบรค าส าคญ (Keyword) ของแตละพนทภายใตภาพรวมการจากไปของชวตมนษย ประกอบดวยค าส าคญ (Keyword) หลกๆของทง 3 พนทดงน พนทตงศพบ าเพญกศล (ประกอบพธกรรมวนสนลมหายใจและวนตงศพบ าเพญกศล)

ซงสอสารถงค าส าคญ (Keyword) เรองการเปลยนแปลงของชวต (จากมรปเปนไมมรป) มวตถประสงคในการสรางการรบรพนท โดยใหผ ใชเขาใจสจธรรมของชวต ซงมแนวคดในการออกแบบพนทจากกายภาพภายนอกเขาสพนทภายในใหรบรถงกายภาพของการเปลยนแปลงของพนททคอยๆหายไปอยางเปนล าดบขนตอน โดยใชแสงเงาเปนเครองมอหลกในการสรางการรบรของพนท ซงจดวางต าแหนงของพนทตามทศทางของแสงเงาทเกดจากอาคารเดมภายในทตง

โครงการทมการเปลยนแปลงไปตามชวงเวลาและการเคลอนตวของดวงอาทตย โดยออกแบบพนททางทศตะวนออกทมความสอดคลองกบการเกดขนของดวงอาทตยใหมระดบพนทสงสด และคอยๆลดระดบพนทต าลงสทางทศตะวนตกซงสอดคลองกบการลบไปของดวงอาทตย เปนการสอสารถงการเปลยนแปลงของชวตมนษยจากเกดจนกระทงตาย โดยการเคลอนตวเขาสพนท

ภายในของแตละพนท รบรกายภาพของแสงทแตกตางกนไปตามชวงเวลา โดยพนททางทศ

สำนกหอ

สมดกลาง

139

ตะวนออกรบรแสงทสาดสองเขามาในชวงเวลาเชา และการรบรแสงคอยๆเคลอนไปสพนททางทศอนๆตามชวงเวลา ซงในการออกแบบพนทเปนการสรางกระบวนการรบรระหวางพนทภายนอกและพนทภายในทมความสมพนธกนเพอสอสารถงกายภาพและความรสกทคอยๆเปลยนแปลงไป

จากมรปเปนไมมรปของชวตมนษย พนทฌาปนกจ (ประกอบพธกรรมในวนฌาปนกจและวนเกบอฐ) ซงสอสารถงค าส าคญ (Keyword) ของการเคลอนไปยงทสง (พนททดกวา) มวตถประสงคใหผ ใชรบรถงการท าหนาทครงสดทายใหกบผตายไดไปสสวรรคหรอทอยใหมอยางดทสด โดยมแนวคดในการออกแบบ

พนทใหมการเคลอนตวของทวางจากทต าขนสทสง ในลกษณะการเคลอนเขาสจดศนยกลางและน าสายตาขนสพนทเปดบนทองฟา โดยใชระดบเปนเครองมอหลกในการออกแบบ ซงแบงพนทออกเปน 3 ระดบซงสอสารถง 3 โลก (โลก นรก สวรรค) โดยการเคลอนตวของพนทเคลอนตวจากพนทต าสดซงอยในต าแหนงทางทศตะวนตกสอสารถงความตาย และคอยๆเคลอนเขาสจดศนยกลางของพนทในระดบสงสดในต าแหนงทางทศตะวนออก สอสารถงการเรมตนใหมหรอพนท

การเกดใหมของบคคลทจากไป โดยมระนาบเปนตวสรางการเชอมโยงของการเคลอนตวจากพนทระดบพนดนสพนทประกอบพธกรรมเผาศพผตาย พนทเกบอฐ (ประกอบพธกรรมท าบญอฐ) สอสารถงค าส าคญ (Keyword) ของการเชอมโยง ซงเปนการเชอมโยงระหวางคนทมชวตอยกบบคคลทจากไป มวตถประสงคใหผ ใชรสก

ใกลชดและสอสารกบผ ทจากไป ซงมแนวคดในการออกแบบพนทใหเชอมโยงกบธรรมชาต (น า) ทเปนบรบทของทตงโครงการ โดยใชระดบเปนเครองมอหลกในการออกแบบใหผ ใชเดนเขาสพนททคอยๆต าลงสใตพนดนและเชอมโยงกบน า เพอสอสารถงการเชอมโยงไปสพนทของบคคลทจากไปหรอการกลบคนสธรรมชาต เปนการคอยๆตดการรบรภายนอกออกไปเขาสพนทภายใน สรางการเชอมโยงไปสพนทเกบอฐ ออกแบบแทงสเหลยมสง (ทเกบอฐ) ใหคอยๆลดหลนไปตามระดบของ

พนท แทนสญลกษณบคคลทจากไป เงาของแทงสเหลยมดานบนทตกกระทบลงผนน าสะทอนใหระลกถงบคคลทจากไป และสะทอนบคคลทยงมชวตอยใหเหนถงทอยสดทายของชวตมนษย ในการเชอมโยงของพนททง 3 นน ไดแบงพนทของการเปลยนผานออกเปน 2 จดตามขนตอนของการประกอบพธกรรม คอ 1. การเชอมโยงของพนทตงศพบ าเพญกศลไปสพนท

ฌาปนกจ สรางการเชอมโยงโดยการเคลอนตวจากพนทภายในออกสพนทภายนอก โดยใชแสงเปนเครองมอหลกในการสรางจดเปลยนผานของพนท ซงใหแสงในชวงเวลาเทยงถงบาย (ชวงเวลาของการเคลอนศพไปฌาปนกจ) ทสาดสองเขามาสทางออกของพนท สอสารถงการมชวตใหมหรอการเกดใหม ในพนทฌาปนกจ ค าส าคญในเรองการเคลอนไปยงพนทสง (พนททดกวา) 2. พนท

สำนกหอ

สมดกลาง

140

ฌาปนกจไปสพนทเกบอฐ มแนวคดทจะเชอมโยงระหวางพนทของการเคลอนไปยงพนทสงหรอการเกดใหม (พนทฌาปนกจ) ไปสโลกหลงความตายหรอการกลบคนสธรรมชาต (พนทเกบอฐ) โดยใชการเคลอนตวของระนาบเปนเครองมอหลกในการสรางการเชอมโยงจากพนทระดบเหนอ

พนดน (พนทการเกดใหม) ไปสพนทระดบใตพนดน (พนทหลงความตายหรอการกลบคนสธรรมชาต) ทคอยๆมการตดการรบรภายนอกเขาสพนทภายในของการเชอมโยงกบน าซงเปนบรบทของทตงโครงการ จากการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายขางตน เปนการทดลองคนหา

รปแบบและกระบวนการทางความคดในการออกแบบพนททางสถาปตยกรรม ทเกดจากการตความสงทเปนนามธรรมออกมาเปนรปธรรมหรอกายภาพทางสถาปตยกรรม เพอสรางกระบวนการการสอสารดานความรสก และการรบรความหมายปรชญาความเชอของพธกรรม โดยอาศยประสาทสมผสและประสบการณรบรของแตละบคคล การออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายภายใตแนวคดและวธการดงกลาว ชวยสงเสรมใหการประกอบพธกรรมมเนอหา

ของปรชญาความเชอทางศาสนา ท าใหพธกรรมมความหมายมากยงขน ชวยสงเสรมคานยมใหคนในสงคมคอยๆปรบเปลยนและซมซบหวใจของการประกอบพธกรรมทมากกวาการปฏบตตอผตายเพยงเทานน อกทงพนททเกดจากการออกแบบยงชวยสอสารและสรางกระบวนการทางความคด ความรสกใหรบรมตปจจบนและมตหลงความตายในแงทดขน ผานรปแบบทวางทางสถาปตยกรรม

ซงจากผลการออกแบบ เครองมอทน ามาใชสรางรปแบบพนททางสถาปตยกรรม ประกอบดวย ระดบ แสงเงา และการเคลอนท ในการท างานของเครองมอทใชในการออกแบบสามารถสรางรปแบบทางสถาปตยกรรมทสะทอนแนวคดของพนทไดในเรองของการสอการความหมายแตละพนทและค าส าคญผานกายภาพภายนอกและภายใน ซงการเชอมโยงความรสกจากพนทพธกรรมหนงไปสทพนทอกพธกรรมหนง โดยมชวงเวลาในการประกอบพธกรรมทไม

ตอเนองกน ท าใหพนทในการออกแบบยงไมสามารถตอบไดวาในแตละพนทประกอบพธกรรม สามารถสรางความตอเนองในเรองของการรบรในชวงเวลาของการใชงานไดตรงตามแนวคดมากนอยเพยงใด โดยการสอสารพนทอาจจะตองอาศยเครองมออยางอนมาชวยสรางความชดเจนในการสอสารใหมความสมบรณมากยงขน

สำนกหอ

สมดกลาง

141

2. ขอเสนอแนะของการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย 2.1 แนวทางการสรางทวางและรปแบบทางสถาปตยกรรมเพอสอสารตอการรบรและอารมณความรสกของผ ใชพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตายนน นอกเหนอจากประเดนเรองปรชญาความเชอของพธกรรมแลวยงมประเดนอนๆทนาสนใจ ซงสามารถน ามาเปนเครองมอในการออกแบบทวางใหมมตและความหลากหลาย อกทงสามารถสรางกระบวนการสอสารในรปแบบอนๆ

ประเดนทหยบยกขนมาเปนเครองมอในการสรางทวางในครงนจงเปนแคแนวทางหนงในการออกแบบพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย ซงในการออกแบบครงนยงมความสนใจทจะหยบยกประเดนในเรองของสภาวะอารมณความรสกทเกดขนกบผ ใชโดยตรง มาเปนเครองมอหนงในการสรางพนทเพอสอสารกบผใช ใหการสอสารผานทวางทางสถาปตยกรรมมความสมบรณ

มากยงขน 2.2 การออกแบบและการสอสารของทวางทางสถาปตยกรรมทเกดขนอาจมรปแบบทแตกตางกนไป ตามปจจยของสภาพแวดลอมและบรบททตงโครงการ ซงเปนปจจยหนงทชวยสงเสรมการรบร การออกแบบทวางเพอการสอสารกบผ ใชพนทนน จงจ าเปนตองศกษาเรองราวและจดเดนของทตงและบรบทเพอสรางความสอดคลองและความส าพนธกบรแบบพนท เพอให

รปแบบการสอสารของทวางทางสถาปตยกรรมทเกดขนมรปแบบของความเปนพนทนนๆ 2.3 การศกษาการสรางพนทประกอบพธกรรมเกยวกบการตาย เพอสอสารและตอบสนองตอสภาวะอารมณความรสกของผ ใชพนทนน เปนเพยงแนวทางการศกษาตวอยางหนงของพนทสะเทอนอารมณความรสกเทานน จากกระบวนการและแนวคดของการสรางพนท

ดงกลาว ยงสามารถน าไปปรบใชในการสรางพนทอนๆทตอบสนองตอการรบรและความรสกของผใชได 2.4 ผ วจยมความมงหวงวาขบวนการศกษาและออกแบบพนทดงกลาว จะเปนประโยชนตอผ ทสนใจในการน าไปศกษาตอ และหวงเปนอยางยงวาการสรางสรรคทวางทางสถาปตยกรรม ดวยการตความเนอหาจากนามธรรมใหเปนรปธรรมหรอกายภาพทาง

สถาปตยกรรมน จะเปนแนวทางหนงในการน าไปพฒนาเพอการออกแบบสถาปตยกรรมทมคณคาตอไป

สำนกหอ

สมดกลาง

142

รายการอางอง ดนย ไชยโยธา. ลทธ ศาสนา และระบบความเชอ. กรงเทพฯ : โอ.เอส.พรนตงเฮาส, 2538. ดงตฤณ. เสยดายคนตายไมไดอาน. กรงเทพฯ : ดเอมจ, 2548. ปราณ วงษเทศ. พธกรรมเกยวกบการตายในประเทศไทย. กรงเทพฯ : คณะโบราณคด

มหาวทยาลยศลปากร, 2534. พระมหางามพล กตตโสภโณ. ลมหายใจสดทาย. กรงเทพ : ซนมนทร, 2552. วมลสทธ หรยางกร. พฤตกรรมมนษยกบสภาพแวดลอม. พมพครงท6. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย, 2549.

สจตต วงษเทศ. พระเมร ท าไม? มาจากไหน. พมพครงท2. กรงเทพฯ : มตชน, 2551. สเมธ เมธาวทยกล. สงกปพธกรรม. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร, 2532. เสถยรโกเศศ. ประเพณเนองในการตาย. กรงเทพฯ : ศยาม, 2539. แสง จนทรงาม. ศาสนศาสตร. กรงเทพฯ : ไทยวฒนาพานช, 2534. อนนต เสนาขนธ. ตายเปนตาย/พระภกษชยานนโท. กรงเทพฯ : พฆเณศ, 2520.

อภธาน สมใจ. งานศพลานนา ปราสาทนกหสดลงคสไมศพ. เชยงใหม : สถาบนวจยสงคม มหาวทยาลยเชยงใหม, 2541. Baker, Geoffrey Howard. Le Corbusier : an analysis of form. London : Van Nostrand Reinhold (International), 1989.

Clark, Roger H. Precedents in architecture. New York : Van Nostrand Reinhold, c1985. Creighton, Thomas H. The architecture of monuments : the Franklin Delano Roosevelt

memorial competition. New York : Reinhold, c1962. Curtis, William J.R. Le Corbusier : ideas and forms. Oxford : Phaidon, 1986. Forty, Adrian. Concrete and culture : a material history. London : Reaktion, 2012.

Herzog & de Meuron. Architectures of Herzog & de Meuron. New York : Peter Blum Edition, c1994. Neufert, Ernst. Architects' data. Oxford : BSP Professional Books, 1991, 1980. Zumthor, Peter. Atmospheres : architectural environments, surrounding objects. Boston :

Birkhauser, 2006. Zumthor, Peter. Thinking architecture. Boston : Birkhauser, c2006.

สำนกหอ

สมดกลาง

143

ประวตผวจย

ชอ – สกล นางสาวงามเพชร อมพรวฒนพงศ ทอย 118 / 97 ถนนสามคค ต าบลคอหงส อ าเภอหาดใหญ จงหวดสงขลา 90110

โทรศพท 089 – 463 – 4204 Email : pik_doraemon1@hotmail.com ประวตการศกษา พ.ศ. 2552 ส าเรจการศกษาสถาปตยกรรมศาสตรบณฑต วชาเอกเทคโนโลย- สถาปตยกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย อ าเภอเมอง จงหวดสงขลา

พ.ศ. 2553 ศกษาตอระดบปรญญามหาบณฑต สาขาวชาสถาปตยกรรม มหาวทยาลยศลปากร วงทาพระ เขตพระนคร กรงเทพฯ

สำนกหอ

สมดกลาง