6. sınıf kuvvet ve hareket

KUVVET VE HAREKET

KUVVET NEDİR? Hareket eden bir cismi durduran, duran bir

cismi hareket ettiren, cisimlerin şekil, yön ve doğrultularını değiştiren etkiye kuvvet denir.

Uzunluğu cetvelle ölçeriz ve birimi metredir, zamanı kronometreyle ölçeriz ve birimi saniyedir. Peki sizce kuvveti ne ile ölçeriz ve ölçüm sonucumuzda kuvvetin birimi ne olur ?

Daha önceden de kulağınızın aşina olduğu gibi kuvvetin birimi Newton’dur ve biz kuvveti dinamometre ile ölçeriz.

Dinamometre, maddelerin esneklik özelliklerinden faydalanılarak yapılmıştır. Dinamometrede esneklik özelliği gösteren madde yaydır.

Peki yayın üzerine kuvvet uygulanırsa ne olur?

Yayın üzerine kuvvet uyguladığımızda şekil değişimine uğrar ve esneklik özelliği sayesinde uygulanan kuvvet kaldırıldığında yay eski şekline geri döner. Dinamometreyi ucundan çektiğimizde veya yük astığımızda içindeki yay, üzerine uygulanan kuvvet kadar uzar. Bu uzama miktarı Newton birimiyle söylendiğinde uygulanan kuvvet ölçülmüş olur.

Kuvveti Belirleyen Dört Temel Özellik

1. Uygulama Noktası: Kuvvetin uygulandığı cisimdir.

2. Doğrultusu: Kuvvetin yönü ve zıttı doğrultusunu verir.

3. Yönü: Kuvvetin hangi yönde olduğunu belirtir. Harita üzerinde kullanılan yönlerle aynıdır.

4. Şiddeti(Büyüklüğü): Kuvvetin dinamometre ile ölçülen büyüklüğüdür.

Dipnot; Yön ve doğrultu aynı değildir. Yön tek, doğrultu çift taraflıdır. Kuzey yön, kuzey-güney ise doğrultudur.

Sizce bu resimde tek kişi mi yoksa dört kişi mi bu kayayı hareket ettirmeyi başarabilir?

Tabi ki de dört kişi bu kayayı hareket ettirmeyi başarır. Çünkü aynı anda kayaya birden fazla etki eden kuvvet bulunmaktadır.

BİLEŞKE KUVVET İki ya da daha fazla kuvvetin bir cisme yaptığı etkiyi

tek başına yapabilen kuvvete Net kuvvet (Bileşke Kuvvet) denir. Bileşke kuvvet R sembolü ile gösterilir. Bir cisme uygulanan kuvvetler, uygulanma doğrultusuna, yönüne ve büyüklüğüne göre çizilirse bileşke kuvvet gösterilebilir.

Şimdi bileşke kuvvetin nasıl bulunduğuna bakalım…

a- Aynı yöndeki kuvvetlerin bileşkesi: Bir cisme etki eden doğrultuları ve yönleri aynı kuvvetlerin bileşkesini bulmak için kuvvetler toplanır. Cisim, bileşke kuvvetin yönünde hareket eder.

b- Zıt yöndeki kuvvetlerin bileşkesi: Bir cisme etki eden doğrultuları aynı yönleri zıt ise, kuvvetlerin bileşkesini bulmak için kuvvetler çıkarılır. Bileşke kuvvetin yönü büyük kuvvetin yönüdür. Cisim, büyük kuvvetin yönüne doğru hareket eder.

Bazen birden fazla kuvvet uygulandığında kuvvetler birbirinin etkisini yok eder.

Cisim duruyorken birbirinin etkisini yok eden kuvvetler etkisinde kalırsa o cisim hareket etmez. Bu durumda kuvvetlerin bileşkesi sıfırdır.Bu şekilde bileşkesi sıfır olan kuvvetlere, dengelenmiş kuvvetler denir.

Tersi bir durum da doğrudur. Bileşke kuvvet, sıfır değilse bu kuvvetlere, dengelenmemiş kuvvetler denir.

Hız, birim zamandaki yer değiştirme miktarıdır. Yönü belirtilmelidir.

Sürat, birim zamanda alınan yoldur. Yönü belirtilmez.

Araba saatte 100 kilometre ile gidiyor diyorsak bu sürattir. Fakat araba batıya doğru saatte 100 kilometre ile gidiyor dersek bu hızdır. Hızın mutlaka yönü belirtilmelidir.