6. sınıf sosyal bilimler 2. Ünite 1. bölüm harita ve Ölçek

DÜNYA BİR KAĞIDA NASIL SIĞAR?Harita Nedir?Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün kuşbakışı görünümünün belli bir ölçek dahilinde küçültülerek bir düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen çizime harita denir.

Dikkat..!!! Bir çizimin harita olabilmesi için mutlaka şu 3 özelliği taşıması gerekir:1.Kuşbakışı görünüme göre çizilmiş olması :Haritası çizilen alanın tam tepeden görünüşü kuşbakışı olarak adlandırılır. 2. Bir düzleme aktarılmış olması :Kağıt,duvar,deri parçası gibi…3.Bir ölçeğe göre küçültülmüş olması: Haritalardaki küçültme oranına ölçek denir. Başka bir ifade ile harita içindeki uzunluk veya alanların, gerçek uzunluk veya alanlara oranını gösterir. Haritanın ölçeği, çizilecek haritanın özelliğine veya haritanın kapsam ve amacına göre seçilir.

ÖLÇEK VE ÖLÇEK ÇEŞİTLERİÖlçek:Haritalarda uygulanan küçültme oranına ölçek denir.Ölçek Çeşitleria)Kesir ölçek: Küçültme oranının kesirli sayılarla ifade edildiği ve haritalarda en çok kullanılan ölçek şeklidir. 1/5000, 1/50.000, 1/ 2.000.000 gibi…

Kesir ölçeklerde pay her zaman 1’dir. Payda ise haritası çizilen alanın kaç defa küçültüldüğünü gösterir.Kesir ölçeklerde ölçek ile ölçek paydası arasında ters orantı vardır.

b) Çizik yada Çizgi ölçek: Eşit dilimlere ayrılmış bir çizgi üzerinde harita üzerindeki uzunlukların gerçek uzunluklara oranının gösterildiği ölçeklerdir.Çizik ölçeklerde sıfırın solunda yer alan kısım, daha küçük uzunlukları göstermek için kullanılır.

ÖLÇEK HESAPLAMA

Kroki: Herhangi bir yerin kuşbakışı görünüşünün ölçeksiz ve kabataslak olarak düzleme aktarımıdır. Harita ile arasındaki fark krokinin ölçeksiz, haritanın ölçekli olmasıdır.

Örnek 1: Türkiye'nin doğusu ile batısı arasındaki kuş uçuşu uzaklık yaklaşık 1500 km.dir.Bu uzaklık bir Dünya haritasında 25 cm ile gösterilmişse haritanın ölçeği aşağıdakilerden hangisidir?A) 1/10.000.000 B) 1/400.000 C) 1/2.000.000 D)1/6.000.000

Örnek 2: Bir yelkenli Çanakkale’den çıktığı mavi yolculukta önce İzmir’e sonra da Antalya Limanı’na uğruyor. 1/80.000.000 ölçekli haritaya göre Çanakkale-İzmir arası 6 cm, İzmir-Antalya arası 2 cm’dir. Buna göre yelkenlinin yolculuğu gerçekte toplam kaç km’dir?A) 800km B) 10 km C)1600km D)75km

Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi

Gerçek Uzunluk= 80+20=100 km’yi cm’ye çevirmeliyim100km=10000000cm 5 sıfır ekledim

Harita Uzunluğu= 5cmÖlçek Paydasını Bulmak İçin

H.U/G.U=ÖP 5/10.000.000= 1/2.500.000

En baştaki ve en sondaki rakamlar toplanarak GERÇEK UZUNLUK elde edilir

1 tanesi 1 cm ise çizginin tamamı 5cm’dir

Çizgi Ölçeğin boyu bize Harita Uzunluğunu Verir

Örnek 3:Aşağıdaki çizgi ölçekleri kesir ölçeğe

çeviriniz.

Harita Çeşitleri1. Kullanım amaçlarına göre:A. İdari ve Siyasi Haritalar: Ülkelerin başka ülkelerle olan

sınırlarının gösterildiği haritalara siyasi; ülkelerin kendi içindeki illeri, eyaletleri, bölgeleri gösteren haritalara idari haritalar denir.

B. Beşeri ve Ekonomik Haritalar: Nüfus, göç, yerleşme, tarım, hayvancılık, turizm, sanayi vb. dağılışını gösteren haritalardır.

C. Fiziki Haritalar: Yeryüzü şekillerinin fiziki yapısını, dağılışını ve yükseltilerini gösteren haritalardır.

D. Özel Haritalar: Belli bir konu için özel olarak hazırlanan haritalardır. Örnek: Türkiye toprak haritası, Karadeniz Bölgesi bitki haritası…

Bütün haritalardan yararlanılarak;-Uzaklık bulunabilir -Alan

hesaplanabilir- Yön tayin edilebilir -Konum

belirlenebilir

2. Ölçeklerine göre haritalar:A. Büyük Ölçekli Haritalar:Planlar: Ölçekleri 1/20.000’e kadar olan haritalardır. Şehir imar planları, kadastro haritaları bu türdendir.B. Küçük ölçekli haritalar: Ölçeği 1/500.000’den daha küçük olan haritalardır. Bu haritalar kıtaların, ülkelerin, dünyanın tamamını veya bir bölümünü gösterir. Atlaslar, duvar haritaları küçük ölçeklidir.

Büyük ölçekli haritalar Küçük ölçekli haritalar

Ölçek paydası küçük1/18.000

Ölçek paydası Büyük1/400.000

Gösterilen alan darÖrneğin İstanbul

Gösterilen alan GenişÖrneğin Asta Kıtası

Ayrıntı fazla Ayrıntı AzKüçültme ve Bozulma Az Küçültme ve Bozulma Fazla

Dikkat !!! *Kesir ölçeklerde, paydadaki rakam büyüdükçe ölçek küçülür ve haritaların ayrıntıları azalır.*Paydadaki rakam küçüldükçe ölçek büyür ve haritaların ayrıntıları artar.

Örnek 4:Aşağıdaki tabloda haritaları küçük ölçekten

büyük ölçeğe doğru sıralayınız.A 1/20.000

F 1/40.000

B 1/650.000 G 1/155.000.000

C 1/3.000 H 1/25.000

D 1/75.000 I 1/369.000.000

E 1/9.600.000 J 1/852

Örnek 5:Aşağıdaki tabloda haritaları ayrıntısı çok olandan az

olana doğru sıralayınız.A 1/9.000

F 1/440.000

B 1/580.000 G 1/105.000

C 1/325.000 H 1/25.000.000

D 1/6.000 I 1/68.900.000

E 1/18.500.000 J 1/4