¤Ù‹Á×Ígender.go.th/publication/book/islam1.pdf · 2015-04-21 ·...

โครงการพฒนาศกยภาพสตรตามวถอสลาม 14 จงหวดภาคใต

สำนกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว

โครงการพฒนาแหงสหประชาชาต

¤Ù‹Á×Í¡ÒÃ·Ó§Ò¹¡ÑºÊµÃÕÁØÊÅÔÁÊÓ¹Ñ¡§Ò¹¡Ô¨¡ÒÃÊµÃÕáÅÐÊ¶ÒºÑ¹¤ÃÍº¤ÃÑÇ

¡ÃÐ·ÃÇ§¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÊÑ§¤ÁáÅÐ¤ÇÒÁÁÑè¹¤§¢Í§Á¹ØÉÂ� 255 ¶¹¹ÃÒªÇÔ¶Õ á¢Ç§·Ø‹§¾ÞÒä· à¢µÃÒªà·ÇÕ ¡ÃØ§à·¾Ï 10400 â·ÃÈÑ¾·�: +66 2 642 7770 â·ÃÊÒÃ: +66 2 642 7770 E-mail: contact@owf.go.th Website : www.owf.go.th E-mail: thaigender@owf.go.th Website : www.gender.go.th

â¤Ã§¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒáË‹§ÊË»ÃÐªÒªÒµÔ (UNDP) »ÃÐ¨Ó»ÃÐà·Èä·Â ÍÒ¤ÒÃÊË»ÃÐªÒªÒµÔ ªÑé¹ 12 ¶¹¹ÃÒª´Óà¹Ô¹¹Í¡ ¡ÃØ§à·¾Ï 10200 â·ÃÈÑ¾·�: +66 2 304 9100 â·ÃÊÒÃ: +66 2 280 0556 E-mail: info.thailand@undp.org Website: www.th.undp.org

คมอการทำงานกบสตรมสลม

โครงการพฒนาศกยภาพสตรตามวถอสลาม 14 จงหวดภาคใตสำนกงานกจการสตรและสถาบนครอบครวโครงการพฒนาแหงสหประชาชาต

คมอการทำงานกบสตรมสลมฉบบน ทำขนเพอเปนแนวทางสำหรบ

ผตองการทำงานดานการพฒนากบกลมเปาหมายทเปนสตรมสลมในชมชน

ตางๆเนองจากศาสนาอสลามมกรอบแนวทางคำสอนทเครงครดและครอบคลม

ทกมตของวถชวตบนพนฐานของความศรทธาทเขมขนของชาวมสลม ทำให

การทำงานกบกลมเปาหมายบางกลมโดยเฉพาะกลมสตรมสลม สามารถเขาถง

ไดยากและมความละเอยดออนรวมทงมความนาทาทายในขณะเดยวกน ดงนน

การจะทำงานกบสตรมสลมในชมชนใหประสบผลสำเรจไดนน จำเปนตองอาศย

แนวทางเฉพาะทแตกตางไปจากการทำงานกบสตรในชมชนอนๆโดยทวไป

คมอการทำงานกบสตรมสลมไดพฒนาขนมาจากการรวบรวม

องคความรเกยวกบอสลามจากเอกสารทางวชาการ ตลอดจนการจดกจกรรม

การประชมหารอกบผนำศาสนา ผนำชมชนในระดบตางๆ และหนวยงาน

ทเก ยวของ ไดแก การเขาพบเพอขอคำแนะนำในแนวทางการทำงานจาก

ทานจฬาราชมนตร ผนำสงสดขององคกรมสลมในประเทศไทย การจดประชม

ตวแทนผ นำองคกรมสลม ไดแก กรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทย

กรรมการอสลามประจำจงหวด ตลอดจนนกวชาการมสลมจากสถาบนการศกษา

และกลมผแทนสตรมสลมจาก 14 จงหวดภาคใต ทำใหไดผลสรปเพอเปนคมอ

การทำงานกบสตรมสลมในการทจะใชศกยภาพของตนให เกดคณคา

ตอครอบครวชมชนและสงคมโดยสวนรวม

คำนำ

หนา

คำนำ

สวนท 1 ความรและความเขาใจเบองตนเกยวกบศาสนาอสลาม 9

เพอการทำงานในชมชนมสลม

1.1 ความรความเขาใจเกยวกบ“อสลามวฒนธรรม 9

และสนตภาพ”

1.2 ความรเกยวกบสทธและบทบาทสตรในอสลาม 16

(1) สทธการมอสระทจะเปนเจาของทรพยสน 17

(2) สทธทจะเลอกคครองและบอกเลก 17

(3) สทธในการศกษา 18

(4) สทธในการเปนตวของตวเอง 19

(5) สทธในการไดรบมรดก 19

(6) สทธในการแสดงความเหนทางการเมองและการม 20

สวนรวมในสาธารณะอสลาม

(7) สทธทจะไดรบความเคารพ 21

สวนท 2 สตรมสลมจะสามารถทำอะไรไดบางในชมชน 25

สตรมสลมในอดมคต 26

สารบญ

สวนท 3 สตรกบบทบาททางการเมองในทศนะอสลาม 33

1. สตรมสลมกบบทบาททางการเมอง 35

2. แนวคดสำคญของศาสนาอสลามทตองรในการทำงาน 40

กบสตรมสลม

2.1 ความเทาเทยมกนระหวางผหญงและผชาย 40

2.2 บทบาทของสตรในการพฒนาชมชนตามวถอสลาม 41

2.3 สตรกบการมสวนรวมทางการเมอง 41

2.4 สตรกบความเปนผนำตามวถอสลาม 41

2.5 สตรกบการทำงานนอกบาน 42

3. ขอถกเถยงในประเดนปญหาทางศาสนาเกยวกบบทบาท 42

และสทธสตรมสลม

3.1 สตรมสลมสามารถเปนผนำไดหรอไม? 42

3.2 สตรมสลมสามารถออกไปมบทบาทนอกบานไดหรอไม? 43

3.3 องคความรเกยวกบสทธของสตรมสลมเปนไปตาม 44

หลกการทแทจรงหรอไม?

สวนท 4 แนวรวมในการทำงานกบสตรมสลม 47

1. เชอมโยงองคกรเพอเปนแนวรวมในการทำงานกบ 47

สตรมสลม

2. ทกษะทางวฒนธรรมทจำเปนในการทำงานกบสตรมสลม 50

3. ขอพงปฏบตและขอพงระวงในการทำงานกบสตรมสลม 52

4. ขนตอนในการกาวขามประเดนขอทาทายในการทำงานกบ 54

สรป 55

หนงสอแนะนำใหอาน 56

ภาคผนวก 58

(1) แบบสอบถาม 58

(2) รายชอผเขารวมการประชมเชงปฏบตการ 60

(3) หนงสอทานจฬาราชมนตร 63

(4) ภาพประกอบ 64

สวนท 1ความรและความเขาใจเบองตน

เกยวกบศาสนาอสลามเพอการทำงานในชมชนมสลม

1.1 ความรความเขาใจเกยวกบ “อสลาม วฒนธรรม และสนตภาพ” ทำไมหวขอนจงสำคญในโลกเราปจจบน?

โดยรากศพทภาษาอาหรบ คำวา “อสลาม”นอกจากมความหมายถง

การยอมจำนนตออำนาจของพระผเปนเจา ซงเปนผสรางและกำหนดทกสง

ในจกรวาล“อสลาม”ยงหมายถงการสถาปนาความมนคงและความมสนตสขขน

ในสงคม อยางไรกตาม นบเปนเรองทนาเสยใจ ทในปจจบนภาพลกษณของ

มสลมในสายตาของสอและผทขาดความเขาใจในอสลามจำนวนไมนอย

มกเชอมโยงศาสนาอสลามกบความรนแรงและการกดขผ หญง หรอมองวา

ชาวมสลมมกเปนพวกเหนแกตวอยกบใครไมไดและรกแตพวกเดยวกนเอง

ดงนนการทำความเขาใจในหวขอ“อสลามวฒนธรรมและสนตภาพ”

จงนบเปนเรองทมความสำคญในสงคมปจจบน โดยเฉพาะอยางยง ผทจะตอง

ทำงานในชมชนมสลม ทงนเนองจากโลกเราปจจบนเตมไปดวยความเกลยดกลว

ความแตกตาง และเราเกลยดกนได ทำรายกนได ทงๆ ทไมเคยรจกกนมากอน

และโดยเฉพาะอยางยงเมอโลกทางวชาการในตะวนตกมกแปลแนวคด“ญฮาด”

ในภาษาอาหรบอยางผดๆวาเปนคำสอนสำคญของศาสนาอสลามซงหมายถง

การทำ“สงครามศกดสทธ”(holywar)อนเปนสาเหตสำคญประการหนงทได

สรางโรคเกลยดกลวอสลาม(Islamophobia)ขนในหมคนทไมใชมสลมทงๆท

ในความเปนจรง ดร. คอลด อะบ ฟะดล ศาสตราจารยทางนตศาสตรอสลาม

แหงมหาวทยาลยแคลฟอรเนยร ลอสแองเจลส ไดใหทศนะไววา ในทางเทววทยา

อสลาม สงครามไมเคยมความศกดสทธ แมวาสงครามนนจะเปนไปโดยชอบ

สวนท 1ความรและความเขาใจเบองตน

เกยวกบศาสนาอสลามเพอการทำงานในชมชนมสลม

ในการปกปองศาสนาเมอมสลมถกคกคามเอาชวตกตาม ในทางตรงขาม อสลาม

ไดมองและใหคณคาอยางยงยวดแกชวตมนษย โดยมองชวตมนษยนนยงใหญ

และศกดสทธทใครจะละเมดมได การสงหารชวตโดยไรขอบเขตและเหตผล

จงเปนบาปใหญในทศนะอสลามดงทพระผเปนเจากลาวไวในคมภรอล-กรอานวา

“หากผใดฆาผบรสทธแมเพยงคนเดยวเทากบเขาฆามนษยทงโลก และหากผใด

รกษาชวตมนษยแมเพยงคนเดยว เทากบเขารกษาชวตมนษยท งโลก”

(อล-มาอดะฮ:32)

ดงนน มสลมผยดมนในคำสอนของอสลามจงตองใหความเคารพ

ในคณคาของชวตมนษยและโดยเฉพาะอยางยง ตองรจกยอมรบในความหลากหลาย

ของสรรพสงซงลวนเปนสงสรรสรางจากองคพระผเปนเจามสลมจงไมอาจทจะ

รงเกยจหรอเกลยดชงผอน เพยงเพราะเขามความเชอและนบถอศาสนาตางไป

จากตน เพราะความเมตตาของพระผเปนเจานนไดลงมาครอบคลมมนษยทกผ

ทกคนดงดำรสของพระองคในคมภรอล-กรอานวา“และเรามไดสงเจา(มฮมหมด)

มาเพออนใด นอกจากเพอความเมตตาแกประชาชาตทงหลาย” (อล-อมบยาอ

21:107)

ทงนมาตรแมนพระผเปนเจาประสงคทจะสรางมนษยใหมความเหมอนกน

ทงหมด ยอมอยในอำนาจวสยของพระองคไดอยางแนนอนแตพระองคกลบทำให

มนษยมความแตกตางหลากหลายดงอล-กรอานไดกลาววา“และหากพระเจา

ของเจาทรงประสงคแนนอน พระองคจะทรงทำใหปวงมนษยเปนประชาชาต

เดยวกนแตพวกเขากยงคงมความคดเหนทแตกตางกน”(อล-กรอาน:ฮด:118)

ในคมภรอล-กรอานยงไดชชวนใหมนษยไดตระหนกถงความแตกตาง

หลากหลายไววา “และหนงจากสญญาณทงหลายของพระองคคอ การสราง

ชนฟาทงหลายและแผนดนและการแตกตางของภาษาของพวกเจาและผวพรรณ

ของพวกเจาแทจรงในการนแนนอนยอมเปนสญญาณสำหรบบรรดาผมความร”

(อล-กรอาน:อร-รม:22)

ดงนน หากเราลองพนจตรกตรองถงแสงรงอนสวยงามจากธรรมชาต

อนเปนสงสรรสรางจากพระผเปนเจานาจะใหบทเรยนอนมคณคาเพอเปน

กรอบคดในการทำความเขาใจและเคารพในความแตกตางหลากหลายทาง

วฒนธรรมทเราอยรวมกนในโลกเลกๆใบน

ชนเผาซลอฟรกาใต มแนวคด “ubuntu” ซ งมความหมายวา

“ทฉนเปนฉนไดนน เพราะวามเราอย และเพราะมเราอย ฉนจงเปนฉนได”

(Iambecauseweare,becausewearethereforeIam)ซงสอดคลอง

กบหลกการอสลามสอนในการสอนใหมสลมใชชวตอยรวมกบผอนอยางสนต

ภาพรงกนนำนบเปนภาพทเกยวโยงอยางใกลชดทสดกบยคหลงการ

เหยยดสผว (post-apartheid) ในอฟรกาใต เปนภาพทยำเตอนตวเราวา

เราไมสามารถทจะแยกตวเองออกไปจากผอนไดอยางสมบรณ เดดขาด สตางๆ

ทหลอมรวมกนกลายเปนสร งนน นบไดวาเปนตวแทนของคนตางเชอชาต

ตางเผาพนธทหลอมรวมกนกลายเปนชมชนแหงใหม เปนตวแทนของความหวง

ความสดใส ความมชวตชวา และความมเสร ความงดงามของแสงรงไมไดเกด

จากเพยงแคการทมสตางๆ มารวมกน หากแตเกดจากการทสตางๆ กนนน

ตางเขามาผสมผสานซงกนและกนอยางแนบเนยนและกลมกลนกลายเปนสรง

อนใหมทสวยสดงดงาม ในขณะทความเปนเอกลกษณ ความโดดเดน และ

ความสดใสของแตละสกยงคงอยและในขณะเดยวกนสรงทสมบรณทงหมดนน

กสรรสรางความเจดจรสใหกบสแตละสในภาพของรงกนนำ

นายอาศส พทกษคมพล จฬาราชมนตร ซงเปนประมขสงสดของชาว

มสลมในประเทศไทย ไดใหขอคดแกชาวมสลมเมอวนท 20 มถนายน 2553

หลงจากการเพงไดรบการโปรดเกลาฯใหดำรงตำแหนงจฬาราชมนตรวา

“ความตางเปนธรรมชาตอยางหนงของมนษย

เปนธรรมชาตของสรรพสงตางๆในโลกแตความตาง

เหลานนหากมความเขาใจระหวางกนและกนแลว

กไมไดเปนอปสรรคตอการทคนเรานนจะใชชวตรวมกน

อยางเปนปกตสขไดหากคนเรานนยอมรบเงอนไขในเรอง

ของความแตกตางทเปนอปสรรคผมเองกเชอวากระบวนการ

ทจะนำไปสตรงนไดกคอการจดการในเรองขององคความร”

นอกจากนนดร.อสมาอลลตฟจะปะกยาอธการบดมหาวทยาลย

ฟาฏอนไดใหทศนะเพอปลดลอกความตางศาสนาวา

มนษยทกคนตางถกสรางมาจากอลลอฮ(ซ.บ.)อยางเทาเทยมกน

มนษยทกคนลวนมพอคนเดยวกนคอทานนบอาดม

มนษยทกคนลวนแลวแตเปนประชาชาตของมฮมหมด(ซ.ล.)

ทานนบมฮมหมดไดรบคำสงจากอลลอฮวา ทกคนทเปนมนษย

ลวนคอพนองกน

ศาสนกในทกศาสนาตางประกาศตววาเราเปน“ศตรของมารราย”

เชนเดยวกน

ดงนน มนษยทกคนจงตองอยรวมกนอยางสนต แมจะมความแตกตางกน

ในทางชาตพนธ ภาษา หรอศาสนา วฒนธรรม เพราะแมแตสงคมมสลมเอง

กประกอบดวยความแตกตางหลากหลายมากมายและมการผสมผสานทาง

วฒนธรรมอยางลงตวเขากบอสลามไดอยางนาสนใจ ดงตวอยางเชน ชาวมสลม

เชอสายจนในภาคเหนอของไทย ไดมอตลกษณทหลากหลาย ทงมความเปน

มสลมความเปนจนและความเปนไทย(ทงไทยกลางและไทยภาคเหนอ)เปนตน

ดงสะทอนในปายทางเขาของมสยดในชมชนจนยนนานทเชยงใหมดงน

ภาษาอาหรบทถกวางอยเหนอสดของปายคอ โองการจากคมภร

อล-กรอาน แปลวา “และวาแทจรง บรรดามสยดนนเปนของอลลอฮ ดงนน

พวกเจาอยาวงวอนขอผใดเคยงคกบอลลอฮ”อล-กรอาน(72:18)

ตำแหนงเหนอสดอาจสงสญญะถงความสำคญอยางสงสดของ

อตลกษณทางศาสนาอสลามทมสลมยนนานทกคนจะตองยดถอตลอดไป

แตขณะเดยวกน ตำแหนงตรงกลางปายซงเปนศนยกลางทมความสำคญ

คอคำภาษาไทยวา“สเหราอสลามเชยงใหม”นบเปนสญญะบงบอกถงอตลกษณ

ของความเปนไทย ทชาวมสลมยนนานทกคนจะตองยดมนเชนกน ในฐานะท

บรรพบรษไดเลอกทจะอาศยอยบนแผนดนผนน

อกษรตอมาเปนภาษาจนทมขนาดใหญกวาอกษรอนๆ ซงเขยนไววา

“หย-แจว-หล-ปาย-ถง-ซงมความหมายวาสถานทละหมาดสำหรบชาวมสลม”

ประโยคดงกลาว ถงแมวาจะอยในตำแหนงลางสดแตมขนาดใหญกวาอกษร

ภาษาอ น สงสญญะใหมสลมยนนานทกคนใหตระหนกวา จะตองไมลม

แผนดนเกดและอตลกษณความเปนจนทมความสำคญไมแพกน

ภาษาจนเลกๆ ดานขวาบงบอกวามสยดแหงนสรางเสรจในปครสตศกราช

1917 ในขณะทอกษรไทยดานซายสดบงบอกโดยพทธศกราช 2459 ราวกบ

สงสญญะบอกคนรนตอมาวาพวกเขาจะตองอยรวมกบผคนทหลากหลายความเชอ

หลากหลายศาสนาทงพทธครสตและอสลาม

ดงนน ตวอกษรและตำแหนงจงเปนภาพตวแทนอตลกษณมสลมยนนาน

ทจะตองมการเสวนาปฏสมพนธกบผอนอยตลอดเวลา ผเขยนตความหมายจาก

ปายนวา บรรพชนมสลมยนนาน มงมาดปรารถนาทจะเหนการยดมนตอรอง

ประนประนอมของอตลกษณทหลากหลายดงเชนแผนปายน คอ มทงบคคลอนๆ

ในสงคมไทยไมวาจะเปนชาวพทธ หรอชาวครสต รวมทงมสลม กลมอนๆ

ทชาวมสลมยนนานจะตองมการสานเสวนาปฏสมพนธอยดวยกนตลอดเวลา

แตขณะเดยวกน เรากสามารถทจะอยรวมกนไดอยางสนตและมนคงภายใต

อตลกษณอนโดดเดนและหลากหลายของคนทกกลมในสงคม

สภามสลมโลก ไดเขยนคำขวญสำคญเพอใหขอคดและเตอนสตมสลม

ทวโลกวา“ดตอมสลมและดตอคนทงโลก”

สอดคลองกบททานAbdulGhaffarKhanผนำมสลมคนสำคญทตอส

เคยงบาเคยงไหลกบทานคานธดวยวธการสนตวธในประเทศอนเดย ไดกลาว

เพอสรางสำนกใหกบมสลมในการอยรวมกบผอนอยางสนตไววา

“การเปนมสลมคอ การเปนนกสรางสนตภาพทมง

แสวงหาแนวทางในการลดความขดแยง และฟมฟก

ความตงใจทด เพอการอยรวมกบผอนอยางสนต

พระผเปนเจาตองการใหเราอยรวมกบสงทพระองค

ทรงสรรสรางอยางสนตและสมานฉนท”

“ศาสดามฮมหมดถกสงมายงโลกนเพอสอนเราวา

สำหรบผทเปนมสลมแลวเขาจะไมสรางความเจบปวด

ใหกบผใด ไมวาจะดวยคำพดหรอการกระทำแตกลบ

สรรสรางคณประโยชนและความสขใหกบผอน

การศรทธาในพระผเปนเจา คอการใหความรกตอ

เพอนมนษย”

1.2 ความรเกยวกบสทธและบทบาทของสตรในอสลาม

อสลามมองวาผชายและผหญงตางมเกยรตศกดศรทเทาเทยมกน

ครงหนงอมมสะละมะฮภรรยาของทานนบมฮมหมด(ศ.ล.)ไดถามทานนบวา

“ทำไมอล-กรอาน พดถงแตผชาย ไมพดถงผหญงบางเลย?” จนกระทงวนหนง

พระผเปนเจาจงไดลงโองการมายงทานนบ โดยกลาวถงความเทาเทยมกนระหวาง

ผชายและผหญงวา

“แทจรงบรรดาผนอบนอมชายและหญง บรรดา

ผ ศรทธาชายและหญงบรรดาผ ภกดชายและหญง

บรรดาผสตยจรงชายและหญงบรรดาผอดทนชายและ

หญงบรรดาผถอมตวชายและหญงบรรดาผบรจาคทาน

ชายและหญง บรรดาผถอศลอดชายและหญง บรรดา

ผรกษาอวยวะเพศของพวกเขาทเปนชายและหญง

บรรดาผ รำลกถงอลลอฮ อยางมากท เปนชายและ

หญงนนอลลอฮไดทรงเตรยมไวสำหรบพวกเขาแลว

ซงการอภยโทษและรางวลอนใหญหลวง”(33:35)

นอกจากนน อล-กรอาน ยงไดกลาวถงความเทาเทยมของผชายและ

ผหญงไวอกในหลายๆโองการ(อายะฮ)ไดแก

“ผ ใดปฏบตความดไมวาจะเปนเพศชายหรอ

เพศหญงกตามโดยทเขาเปนผศรทธาดงนน เราจะให

เขาดำรงชวตทด และแนนอนเราจะตอบแทนพวกเขา

ซงรางวลของพวกเขาทดยงกวาทพวกเขาไดเคยทำไว”

(16:97)

“ผใดทกระทำความชวเขาจะไมไดรบการตอบแทน

เวนแตเยยงเชนนนและผใดกระทำความดจากเพศชาย

หรอเพศหญงกตามและเขาเปนผศรทธาดวยชนเหลานน

แหละพวกเขาจะไดเขาสวนสวรรค จะไดรบปจจยยงชพ

ในนนโดยปราศจากการคำนวณ”(40:40)

และมรายงานวานบ(ซ.ล.)กลาวไววา“มนษยทกคนตางมความเทาเทยมกน

(ทานเปรยบเทยบความเทาเทยมดงกลาวดงกานของหว) คนอาหรบไมไดดกวา

คนทไมใชอาหรบ คนผวขาวไมไดดกวาคนผวดำ และผชายไมไดดกวาผหญง

ผทเปนทชนชอบณทอลลอฮ(ซ.บ.)นนไดแกผทเกรงกลวพระองคและประกอบ

ในคณความด”

จะเหนไดวา ในทศนะอสลามนนมการปกปองสทธสตรในดานตางๆ

ไดแก

(1)สทธการมอสระทจะเปนเจาของทรพยสน

สตรมสลมมสทธทจะจดการเงนทองและทรพยสนของตวเอง

ไดอยางเปนอสระ มสทธทจะซอ ขาย กยม หรอทำสญญาตางๆ เธอสามารถ

บรจาคเงน หรอทำธรกจใดๆ ทถกตองตามหลกการศาสนา สทธดงกลาว

ไมสามารถแปรเปลยนไปได ไมวาเธอจะมสถานภาพเปนคนโสดหรอแตงงาน

เธอมสทธทจะบรจาคซะกาต และมสวนรวมในกจกรรมทางเศรษฐกจตางๆ

มากมาย

(2)สทธทจะเลอกคครองและบอกเลก

อสลามมองวาสถาบนการแตงงานเปนสงทสถาบนแหงคณความด

และมความงดงาม การแตงงานเปนการยนยอมพรอมใจของคนสองคน เพอ

หลอมรวมความสมพนธทางจตวญญาณ และอารมณทสมบรณในการมชวตอยใน

สงคมอล-กรอานระบไววา

“และจงอยกบพวกนางดวยด หากพวกเจาเกลยด

พวกนาง กอาจเปนไปไดวา การทพวกเจาเกลยด

สงหนง ขณะเดยวกน อลลอฮ ทรงใหมในสวนนน

ซงความดอนมากมาย”(4:19)

ทานนบ (ซ.ล.) กลาววา “ผหญงนนคอ คแฝดของผชาย” ดงนน

การพรอมใจกนของทงสอง เปนสงสำคญในการสรางความสขและความมนคง

ในครอบครว”

ดงนน อสลามจงสงเสรมใหผหญงไดเลอกคครองดวยตวเอง ควบคกบ

การเหนชอบของผปกครอง เคยมผหญงทถกพอแมบงคบใหแตงงานกบชาย

ทเธอไมชอบ ไดมารองเรยนตอทานนบ (ซ.ล.) และทานยอมรบในการรองเรยน

และใหยกเลกการแตงงานนน และสตรมสลมยงมสทธในการบอกเลกสาม

หากเธอไมไดรบการปฏบตทด อล-กรอานกลาวถงการหยารางวาตองเปนไปดวย

ความพอใจของทงสองฝาย

“แตถาทงสอง(สาม-ภรรยา)ตองการหยาอนเกด

จากความพอใจและการปรกษาหารอกนจากทงสองคน

แลวกไมมบาปใดๆแกเขาทงสอง”(2:227)

(3)สทธในการศกษา

อล-กรอาน และหะดษไดสงเสรมใหผหญงไดรบการศกษาอยาง

เทาเทยมผชายอสลามได เรยกรองใหมสลมทกคนใหแสวงหาความรโดยไมได

จำกดเพศแตอยางใดอล-กรอานไดเปรยบเทยบวาคนทฉลาดกบคนโงเขลา

ไรการศกษานนจะเทาเทยมกนไดอยางไร

ทานหญงอาอชะฮ ภรรยาของทานเองกเปนผรายงานวจนะของ

ทานหลายพนบทตอชนรนหลง และทานหญงกยงมชอเสยงในดานกวนพนธ

แพทยศาสตร และนตศาสตรอสลาม เชนเดยวกบอปนสยและสตปญญา

เมอทานศาสดาเสยชวตลงนางกไดเปนแมทพโดยไมมใครคดคานดวยเหตผลท

นางเปนผหญงเลยแมแตคนเดยว ผหญงหลายคนกมความรจนไดเปนนกวชาการ

และผเชยวชาญทางศาสนา

(4)สทธในการเปนตวของตวเอง

ในอสลามจะใหสทธผหญงในการรกษาสกลของตวเองโดยไมจำเปน

ตองเปลยนชอสกลตามสามเมอทำการแตงงานหรอเมอหยาขาดจากสาม สทธท

จะไดความสขทางเพศ (ตามทำนองคลองธรรมในสถาบนครอบครว) อสลาม

มองการมความสมพนธทางเพศภายใตสถาบนการแตงงานทถกตองนนเปนเรอง

ของธรรมชาต และความตองการทางจตใจทจะใหความสขซงกนและกนระหวาง

สามภรรยา ทำใหสถาบนครอบครวเกดความมนคงและสบทอดสมาชกใหกบ

สงคม มหะดษ รายงานไววา ขณะทสามจองมองภรรยาของเขาดวยความรก

ความพงพอใจนนอลลอฮ(ซ.บ.)จะมองเขาดวยความพงพอใจและความเมตตา

เชนกน

(5)สทธในการไดรบมรดก

สตรมสลมไดรบการคมครองโดยกฎหมายทจะไดรบมรดกจาก

ครอบครวซงจะเปนสทธอนชอบธรรมของเธอเองอล-กรอานไดกลาวเกยวกบ

เรองนไววา

“ผศรทธาทงหลาย ไมอนมตแกพวกเจา การท

พวกเจาจะเอาบรรดาหญงเปนมรดกดวยการบงคบ

และไมอนมตเชนเดยวกนการทพวกเจาจะขดขวาง

นางเพอพวกเจาจะเอาบางสวนของสงทพวกเจาไดให

แกพวกนาง..”(4:19)

(6)สทธในการแสดงความเหนทางการเมองและการมสวนรวมใน

สาธารณะอสลาม

ในยคแรกๆ สงเสรมใหผหญงไดเขาไปมสวนรวมและแสดงความ

คดเหนในทสาธารณะ เกยวกบกจกรรมทางการเมองและกจกรรมของสงคม

โดยสวนรวม สตรทมชอเสยงโดดเดนในบทบาทสาธารณะไดแก ทานหญง

อยชะอ และอมม ซะละมะฮ ในบทความของ ยศวด บณยเกยรต และวลลภา

นละไพจตรกลาววา“สตรในประวตศาสตรอสลามไดเคยแสดงความเหนในเรอง

ของกฎหมายประโยชนสาธารณะและเปนฝายขดแยงกบคอลฟะฮ(ผปกครอง

มสลม) จนกระทง คอลฟะฮ ตองยอมรบขอโตแยงของพวกเธอเหลานน”

ดงเชนทบนทกไวในสมยของคอลฟะฮ อมร อบน คอตตอบ สทธในการแสดง

ความคดเหนของสตรมสลมอาจจะมาจากการมสวนรวมในสงคม นบตงแตสมย

ตนๆ ทยงมการทำสงครามกนอยางกวางขวาง ผหญงมสลมเขารวมในกองทพ

ในฐานะพยาบาลรกษาผบาดเจบตระเตรยมเสบยง และรบใชนกรบ เมอพดถง

“การออกเสยง”อาจจะทำใหนกไปถงการปกครองระบอบประชาธปไตยทบคคล

มสทธในการออกเสยงเลอกผแทนราษฎรใหไปทำหนาทในสภา ในกรณนประเทศ

มสลมจำนวนมากใหสทธแกผหญงในการออกเสยงลงคะแนนเชนเดยวกบชาย

จะมเพยงไมกประเทศเทานนทกำหนดวาสตรทมสทธออกเสยงเลอกตงจะตอง

มการศกษาถงระดบทกำหนด หรอกำหนดระยะเวลาในอนาคตทจะใหสทธแก

สตรในการออกเสยงเลอกตงแตนกวชาการศาสนาหลายคนกลาววาอสลามให

สทธในการออกเสยงแกสตรทงนเพราะทงในอล-กรอานและซนนะฮไมเคยหาม

ไมใหสตรออกเสยงแสดงความคดเหนเลย

(7)สทธทจะไดรบความเคารพ

ในทศนะอสลาม จะตองปฏบตตอผหญงดวยความรก ความ

เอาใจใสและการใหเกยรตทานนบ(ซ.ล.)กลาวไววาหากผชายมการปฏบตตอ

สตรเปนอยางดยงเทาไหร ไมวาตอผเปนภรรยา ลกสาว พ-นองสาว พวกเขา

กจะยงเปนผมความศรทธามากยงขน

ในคตบะฮอำลาของทานนบ (ซ.ล.) ไดเตอนพวกเราถงภาระหนาท

การใหเอาใจใสและใหเกยรตตอผหญงทานไดกลาวไววา“จงยำเกรงตออลลอฮ

(ซ.บ.) ในเรองเกยวกบผหญง แททจรงแลวพวกทานแตงงานกบพวกเธอดวย

ความไววางใจในพระผเปนเจา และรางกายของพวกเธอ เปนทชอบดวยคำพด

แหงพระผเปนเจา ดงนน พวกทานจงมสทธเหนอตวนาง และพวกนางกมสทธ

เหนอตวพวกทานเชนเดยวกน”

ดงนนในผหญงทศนะอสลามจงเปนผทมเกยรตศกดศรมความอสระ

เปนของตวเอง ไดรบการคมครองโดยกฎหมาย เปนพลเมองทมเสรภาพ เปนบาว

ของอลลอฮ(ซ.บ.)และเปนผทมความรบผดชอบตอสงคมเปนคนทมความสามารถ

มหวใจมจตวญญาณและมสตปญญาเชนเดยวกบผชายและมสทธพนฐานทจะ

แสดงความสามารถในกจกรรมดานตางๆไดอยางเทาเทยมกบผชาย

สวนท 2สตรมสลม

จะสามารถทำอะไรไดบางในชมชน

ในสมยทานนบ(ซ.ล.)มสยดคอสถานทตอนรบผคนทกหมเหลาไมวา

จะเปนคนอาย เพศ ชาตพนธ หรอชนชนใดกตาม ทกคนตางเขามามสวนรวม

และอทศตนในกจกรรมของมสยด มสยดจงเปนศนยกลางเพอการเคารพ ภกด

ตออลลอฮ (ซ.บ.)การศกษาการถกเถยงเรองราวทางการเมองและการตดตอ

สมพนธกนระหวางผคน โดยสรป มสยดคอสถานทททำใหชมชนมชวตชวา

ขนมา

ดงทอล-กรอานไดกลาววา“และบรรดามอมนชายและบรรดามอมน

หญงนน บางสวนของพวกเขาตางเปนผชวยเหลออกบางสวน ซงพวกเขาจะใช

ใหปฏบตในสงทดและหามปรามในสงทไมชอบ”(9:71)

ดงนนสตรมสลมอาจมบทบาทในชมชนไดดงน

ดวามสยดมเครองมอ/อปกรณอำนวยความสะดวกหรอเออให

ผหญงเขามามสวนรวมในมสยดมากนอยเพยงใด

สรางกจกรรมการศกษาอยางสมำเสมอสำหรบผหญงในวย

ตางๆกน

หาพนททเหมาะสมใหเดกๆไดทำกจกรรมในมสยด

มสลมะฮควรมสวนรวมในการแสดงความคดเหนเสนอแนะตอ

กรรมการผบรหารมสยด/ชมชน เพอการปรบปรงและพฒนาคณภาพชวตของ

สมาชกในชมชนทงทางดานกายใจและอมานจตวญญาณ

พยายามเขาไปมสวนรวมในพนทสาธารณะตางๆของชมชนเชน

วทยชมชน เพอสงเสยงในประเดนทมาจากมมมองของผหญง ซงมกจะไมไดรบ

การพดถง เชน ประเดนสขภาพ ปญหาเดกและเยาวชน สงแวดลอมในชมชน

เปนตน

สวนท 2สตรมสลมจะสามารถทำอะไรไดบางในชมชน

สตรมสลมในอดมคต

ดร.มฮมหมดอาลอล-ฮาชมไดเขยนหนงสอทมชอเสยงเกยวกบมสลม

และมสลมะฮในอดมคตของอสลามไวอยางนาสนใจทใครอยากจะขอสรป

ใจความสำคญของหนงสอในทน ดงน ทานไดใหขอคดเก ยวกบมสลมะฮ

ในอดมคตไววาบทบาทของมสลมะฮนนไมใชเพยงแคอยบานดแลลกๆและ

เอาใจใสในงานบานเทานน มสลมะฮยงตองสวมบทบาทสำคญดจดงวรสตร

ในการเผยแพรอสลามและบทบาทอนๆ แทบทกมตของชวต เพอสรางความสข

ใหกบครอบครวและสงคมเปนทประจกษชดวามสลมะฮทเดนตามทางนำแหง

อสลามนนเตมไปดวยความบรสทธสรางสรรคมชวตชวาและตนตวอยเสมอ

เธอตางตระหนกรในหนาททมตอพระผเปนเจา ตอตวเอง ตอพอ-แม

ตอสามและลกๆ ตอญาตพนอง รวมทงเพอนบาน และสงคมโดยสวนรวม

เธอศรทธาในอลลอฮ (ซ.บ.) และวนฟนคนชพ เธอตนตวตอความเปนไปของ

โลกนและกบดกของซยตอน เธอสกการะตอพระผเปนเจา เชอฟงในคำสงใช

และหนหางจากคำสงหามของพระองค เธอยอมรบในการกำหนด ขอความ

คมครองและขอการอภยโทษจากพระองค เธอตระหนกภาระหนาททมตอ

อลลอฮ (ซ.บ.)ตอครอบครวและพยายามกระทำทกอยางเพอความพอพระทย

ของพระองคเธอเขาใจดถงความหมายของการเปนทาสรบใชอลลอฮ(ซ.บ.)และ

สนองตอบตอศาสนาทแทจรง เธอมความสขกบการทำความดและละเวนจาก

ความชวรายทงมวลเทาทเธอจะทำได

เธอตระหนกในหนาททมตอตวเธอเอง เธอเขาใจวาเธอคอมนษยท

ประกอบดวยรางกาย จตใจและจตวญญาณ ซงแตละสวนตางมความตองการและ

ขอผกพนของตวเอง ดงนน เธอจงพยายามทจะรกษาสมดลระหวางกาย จต และ

วญญาณเธอจงไมมงเพยงดานใดดานหนงแลวทำใหสวนทเหลอเสยหายโดยใช

อสลามเปนทางนำทมรากฐานจากอล-กรอานและซนนะฮททานรอซล(ศ.ล.)ไดให

ไวเปนแบบฉบบ

เธอเอาใจใสดแลรปรางภายนอกโดยไมไดใสใจอยกบการอวดโฉม

แตมงใหความสำคญกบคณคาภายใน เพอสรางความมสมดลทงทางดานรางกาย

และความคด ความมเหตผลและพฤตกรรมทงหลาย เธอจะไมยอมใหรางกาย

และจตใจหางเหนไปจากมตทางจตวญญาณเธออทศทมเทใหกบการพฒนาทาง

จตวญญาณและชำระลางผานการละหมาดการซเกรและการอานอล-กรอาน

เพอรกษาบคลกภาพทดของความเปนมสลมะฮ

เธอปฏบตตอพอ-แมดวยความเมตตาออนโยนและความเคารพ เธอรด

ถงสถานภาพของตวเองและหนาททเธอจะตองปฏบตตอทานทงสอง เธอใหการ

เชอฟงใหความเคารพและใหความรกเอาใจใสทานทงสองอยางเตมท

เธอคอภรรยาในอดมคตของสามทมความเฉลยวฉลาดใหความเคารพ

เชอฟงในสงทด อดทน และใหความรกและสงทสามพงพอใจ รวมถงการใหเกยรต

ตอครอบครวและญาตฝายสาม เธอปกปดความลบและใหการชวยเหลอแกเขา

สแนวทางทดงาม เกรงกลวตออลลอฮ (ซ.บ.) เธอเตมเตมหวใจของเขาดวย

ความสขสงบและชมชนใจ

เธอรกในลกๆ เปนแมท มแตความอาทร ใหความรกความเมตตา

ตอลกๆ สงสอนใหพวกเขาไดเตบโตเปนมสลมทสมบรณพรอมดวยความศรทธา

และการมทศนคตและศลธรรมทดงาม เธอใหความรก ความเมตตาและยตธรรม

ตอลกเขยหรอลกสะใภ รวมถงการใหขอแนะนำและการปฏบตดตอพวกเขา

เพอการสรางความรกและสายสมพนธทดตอกน

เธอเชอมสมพนธกบญาตๆ อยางสมำเสมอ และปฏบตตอพวกเขา

เปนอยางดและหมนยำเตอนใหพวกเขาอยในแนวทางของอสลาม

เธอเอาใจใสตอเพอนบานและปฏบตดตอพวกเขา เธอตระหนกดถง

สทธของเพอนบานทมตอเธอ ดงททานญบรลไดยำเนนอยางหนกแนนตอทาน

นบมฮมหมด (ซ.ล.) ใหปฏบตตอเพอนบานเหมอนดงคนในครอบครว ดงนน

เธอจงอยากใหเพอนไดรบสงดงามดงเชนทเธอปรารถนาอยากจะไดรบเชนกน

เธอจงรจกเอาใจเขามาใสใจเรา และละเลยไมใสใจในขอบกพรองหรอความผด

ทอาจจะทำใหเพอนบานรสกอบอาย

สำหรบเพอนพองพสาว-นองสาวในอสลามเธอมอบความสมพนธดวย

ความรกอนบรสทธแกพวกเขาเพออลลอฮ (ซ.บ.) เธอจงมแตความจรงใจ

ความอดทน และความเอออาทรตอพสาว-นองสาวรวมศาสนา และทกทาย

พวกเขาดวยความยมแยมและชนชมทกครงเมอพบกน

ในดานสงคม เธอคอกลมคนทเปนตวอยางขนสงของผมศลธรรมและ

ความรบผดชอบตอสงคม เพราะการเอาใจใสศกษาเขาถงหลกการอสลามอยาง

แทจรงดงนนเธอจงมนสยและจรรยามารยาทอนงดงามทขดเกลาจตวญญาณ

ของเธอใหสงสงและมลกษณะทางสงคมทโดดเดน เธอมองโลกในแงด มทศนคตทด

และมแตความจรงใจตอผคนโดยทวไป เธอไมเปนคนคดโกง หลอกหลวง หรอ

ชอบนนทาผอนลบหลง แตกลบแนะนำแตสงทดแกผอน รกษาคำมนสญญา

เธอเปนคนทไมชอบโออวด และชอบเอารดเอาเปรยบหรอชอบตดสนผอ น

เธอไมเคยช นชอบดใจเม อผ อ นประสบกบความยากลำบาก และไมชอบ

เหยยดหยามลอเลยนผอน เธอใหความสภาพ ออนนอมตอผอน และคอยตอส

เพอผลประโยชนของผอนและปกปองอนตรายทอาจเกดแกผอน คอยชวยเหลอ

ผทกำลงประสบกบความเดอดรอน ไมเคยเปนผทมแตความอจฉารษยาหรอ

หยงผยอง แตเปนผออนนอม ถอมตน เปนคนเขาคนไดงาย ราเรง ทำใหคนท

อยใกลมแตความสขอยเสมอและแตงตวดวยความสภาพเรยบรอยตามหลกการ

อสลาม

เธอสนใจในเรองราวทเกดขนตอสงคมมสลม ใหเกยรตแกแขก เอาใจใสผอน

มากกวาตวเอง หมนตรวจสอบนสยและพฤตกรรมของเธออยเสมอ วายงอยใน

กรอบหรอออกนอกลนอกกรอบอสลามมากนอยเพยงใด เธอใหเกยรตผอาวโส

ไมมองไปยงบานผอนนอกจากบานของตวเอง เธอจะเลอกงานทเหมาะสมกบ

ลกษณะความเปนผหญงและไมเลยนแบบผชาย

เธอเรยกรองเชญชวนผอนสสจธรรม หมนเพยรปฏบตแตความดและ

ละเวนความชว เธอเผยแพรเชญชวนดวยความฉลาดหลกแหลม เธอคบหาแต

หญงทดและไมรรอทจะชวยใหคนคนดกน

เธอเยยมเยยนคนปวยตามหลกคำสอนของอสลาม จงไมเปนทสงสย

เลยวามสลมะฮคอ ตวอยางของความงดงามอยางทสดของความเปนผหญงใน

สงคม นอกเหนอจากคณลกษณะทกลาวมาทงหมดขางตน มสลมะฮยงเปนผม

ความชาญฉลาดมหวใจอนบรสทธ และจตวญญาณอนสงสง และการตระหนก

อยางลกซงตอบทบาทของเธอตอชวตเพอนมนษยและจกรวาล

เปนทแนนอนวา ผหญงทมคณลกษณะขนสงทงทางการพฒนาดาน

สตปญญาจตใจ จตวญญาณและความมศลธรรมเหลาน ยอมเปนลกษณะ

อนสงสงของความเปนมนษยทสมควรไดรบการยกยอง ซงยอมแตกตางไปจาก

สงอนๆ ทมนษยสมควรยกยอง สงนนบเปนความสำเรจ ทางวฒนธรรมสำคญ

ของมนษยชาต ทแสดงถงการเตบโตและการแสดงบทบาททสำคญของการ

มชวตอย

นบเปนเรองทนาเศราใจเหลอเกน สงทเราเหนๆ อยในทกวนนเกยวกบ

มสลมะฮในโลกมสลมหลายๆ แหง กลบเปนไปในลกษณะตรงกนขาม ทงน

เนองจากมสลมโดยทวไปมกหนหางจากคำสอนอนบรสทธของอสลาม ทให

ภมคมกน ความเปนตนแบบ และความโดดเดนแกพวกเขา โดยเฉพาะอยางยง

มสลมะฮมกเปนเปาสำคญในการถกโจมตตลอดประวตศาสตรทผานมาในเรอง

การแตงกาย เพอใหพวกเธอจะไดเปลยนไปแตงกายแบบประหลาดๆ ใสเสอผา

ฟตๆ เพอใหพวกเธอดเปนเหมอนหญงตะวนตก ทงทางดานรปรางภายนอก

วธคดและความประพฤตทงหลาย ไดมสงคม องคกร และการเคลอนไหวตาง

อยางมากมายทพยายามจะทำใหมสลมะฮกลายเปนตะวนตก (westernization)

อยางไรกตามความพยายามดงกลาวยงคงประสบความลมเหลว อนเนองมาจาก

การตนตวทางดานการศกษาของมสลมะฮในความเขาใจอสลามอยางแทจรง

ทำใหคนจำนวนมากทสนบสนนการกลายเปนตะวนตกเรมถอยหางออกไปและ

เขาใจถงความคดและอารมณความรสกจากกนบงของมสลมะฮ ทมตอความ

ศรทธาในอสลาม

ความหวงอนยงใหญทอยากจะฝากไวกบมสลมะฮคอการตระหนกใน

บทบาทหนาทอนสำคญของตวเธอเอง การตองสรางความเขมแขงในการธำรง

อตลกษณของความเปนอสลามใหมากยงขน ไมวาพวกเธอจะอยทไหน หรออย

ในสภาพแวดลอมเชนไรกตาม เพราะดวยการยดมนในอตลกษณของความเปน

อสลามเทานน ทจะทำใหหมมวลมสลมะฮไดเกดความตระหนก มเปาหมาย

อนสงสง มความจรงใจ และอทศชวตใหกบอสลาม ซงมวฒนธรรมทโดดเดน

แตกตางออกไปจากผอน สงนจะเปนตวสรางคณปการตอการฟนฟประชาชาต

อสลาม (อมมะฮ) ทพวกเธอดำรงอยและจะไดชวยกนพฒนาสงคมประเทศชาต

ทพวกเธอไดอาศยสบๆ ไป ในคำเทศนาสดทาย หรอ คตบะฮอำลา ของทาน

นบมฮมหมด(ซ.ล.)ทานไดกลาวไวอยางกนใจวา

“จงยำเกรงตออลลอฮ (ซ.บ.) ในเรองเกยวกบ

ผหญง แททจรงแลวพวกทานแตงงานกบพวกเธอดวย

ความไววางใจในพระผเปนเจา และรางกายของพวก

เธอเปนทชอบดวยคำพดแหงพระผเปนเจา ดงนน

พวกทานจงมสทธเหนอตวนาง และพวกนางกมสทธ

เหนอตวพวกทานเชนเดยวกน “สทธของผหญงนน

ศกดสทธและสทธนนจะตองไดรบการปกปกษรกษา”

สวนท 3สตรกบบทบาททางการเมอง

ในทศนะอสลาม

กอนทจะเขาใจบทบาทของสตรมสลมกบการเมอง จำเปนทเราจะตอง

เขาใจในเบองตนถงแกนกลางของการเมองในทศนะอสลาม กลาวคอ อสลาม

มองวา การเมองจะตองเปนเรองของหลกการมชวตทด ความเทาเทยมและ

ความสมานฉนทในสงคม การรจกภาวะความเปนผนำและการเชอฟงผนำ

ความมสำนกรบผดชอบและความเปนพนองอนเปนสากล

ในคมภร อล-กรอาน ไดเรยกรองใหมนษยตอง “กำชบกนในความ

ดงามหามปรามกนในความชว”“ยดมนในความยตธรรม”“ตองการการม

สวนรวมจากสมาชกทกคนในสงคม”

ทานอมร อบน คอตตอบ หนงในผนำผทรงธรรมในประวตศาสตร

อสลามไดกลาววา “สงคมทมระเบยบจะเกดขนไมไดหากปราศจากผนำ และ

ผนำจะเกดขนไมไดหากไมมการเชอฟง” นกวชาการรฐศาสตรโดยทวไปมกให

คำนยามวา การเมองเปนเร องของอำนาจ (ในการจดสรรทรพยากร)

แตการแสวงหาอำนาจในทศนะอสลาม ตองไมเปนไปเพอตนเองหรอพวกพอง

หากอสลามมอง “อำนาจ” ในกรอบเชงศลธรรมทเขมขน และมนษยจะถก

สอบสวนจากพระผเปนเจาอยางแนนอนถงการไดมาและการใชอำนาจทไดมา

โดยมมมองของอสลาม คำวา “การเมอง” มความหมายตรงกบคำวา

“สยาซะฮ”ซงมาจากรากภาษาอาหรบวา“สะสะอ”“ยะสส”และ“สยาสะตน”

ซงหมายถง“การดแลเอาใจใส”หรอ“การบรหารดแลเรองราวตางๆ”ดงนน

คำวา “สยาซะฮ” จงหมายถง “ศลปะของการดแลบรหาร” หรอ “เรองราว

เกยวกบการบรหารปกครอง”

สวนท 3สตรกบบทบาททางการเมองในทศนะอสลาม

องคประกอบทงสามสวนคอ อสลาม การเมองการปกครอง และ

ประชาชน จงเปรยบเหมอนกบเตนท เสา และหมด ตวเตนท คอ อสลาม

เสาสำหรบตงเตนทใหยนอยไดกคอ การเมองการปกครอง และหมดกบเชอก

ทจะยดโยงตวเตนทไมใหลมกคอประชาชน

โดยสรป การเมองในทศนะอสลาม ไมใชเปาหมายของมนษย แตเปน

วธการทจะรบใชอลลอฮ(ซ.บ.)เพอสรางสรรสนตสขใหกบชวตดงนนการเมอง

จงเปนแหลงของความเมตตาและความยตธรรมสำหรบมวลมนษย

1. สตรมสลมกบบทบาททางการเมอง

ฮยฟาอญะวด(1998)ไดกลาวถงบทบาททางการเมองของสตรมสลม

ไวในหนงสอชอ “สทธของสตรมสลมในอสลาม : แนวทางทแทจรง” ไววา

อสลามมองวา การกระทำทกอยางของมนษยถอเปนหนาท ซงแบงไดเปน

2 แบบ คอ ฟรดอน กบ ฟรดกฟายะฮ และเรองราวทางการเมองจงถอเปน

หนาทของมวลมสลมทกคน

ฟรดอนหมายถงหนาทจำเปนเหนอมสลมทกคนทจะตองปฏบต เชน

การแสดงการยอมรบและจงรกภกดตอผนำ (บยอะฮ) และการปรกษาหารอ

(ชรอ)

ฟรดกฟายะฮ หมายถง หนาทจำเปนทจะตองมสมาชกในชมชนหรอ

สงคมใหการปฏบต เชน การญฮาดการบรหารกจการสาธารณะการกำชบกน

ในความดและหามปรามกนในความชว

สงทเปนความจำเปน (วาญบ) นน รวมถงเรองการเมองทตงอยบน

พนฐานแนวคดการเปนผแทนของพระผเปนเจาบนผนแผนดนหรอ“คอลฟะตลลอฮ”

ซงประกอบดวยทงชายและหญง เพอบรรลบญชาใชของอลลอฮ (ซ.บ.) ดงนน

ทงผชายและผหญงตางมหนาทและบทบาท ความรบผดชอบทางการเมอง

ในสงคมเทาเทยมกนและเปน“หนสวน”(เอาลยะอ)ซงกนและกนดงปรากฏ

ตวอยางในสงคมนครมะดนะฮยคเรมตนของอสลาม

1.1 ผหญงกบกจกรรมทางการเมองยคตนอสลาม

ยคเรมตนอสลามนน เมอมผเขารบอสลามทงชายและหญงตางตองม

บทบาทในทนท ในการปกปองอสลาม และคดคานตอตานความชวรายตางๆ

ในสงคมแมวาพวกเขาจะตองถกทรมานจากศตรของอสลามกตาม

นอกจากนน ผหญงยงมสวนรวมและมบทบาทในกจการสาธารณะ

ทงหลายในการสรางรฐอสลามเชนนซยบะอบนทกะบไดรวมออกทำสงคราม

หลายครง หรอผหญงมสวนรวมในการปรกษาหารอ (ชรอ) ในระดบตางๆ

ทเกยวกบกจการของสงคมโดยสวนรวมดงคมภรอล-กรอานไดกลาววา“กจการ

ของพวกเขาจะตองปรกษาหารอกนในระหวางพวกเขา”(ชรอ:38)และ

“จงปรกษาหารอกบพวกเขาในกจการทงหลาย

คร นเม อเจาไดตดสนใจแลว กจงมอบหมายแด

อลลอฮเถด แทจรงอลลอฮทรงรกใคร ผมอบหมาย

ทงหลาย”(อาลอมรอน:159)

ดงตวอยางสตรมสลมมากมายทมบทบาทในทางการเมองและทสาธารณะ

เชนทานหญงอสมาบนทยาซดอล-อนซอรเคยพดและถกเถยงในนามตวแทน

ผหญง โดยทาน รอซล (ซ.ล.) สนบสนนใหเธอไดแสดงความเหนและชนชมเธอ

ในความกลาแสดงออกหรออมมซะละมะฮทานหญงอยซะอตางเคยใหคำปรกษา

ในการแกวกฤตใหทานรอซล(ซ.ล.)ในหลายๆครง

จะเหนไดวาสตรมสลมยคเรมแรกของอสลามนนมลกษณะสำคญคอ

1)ไดรบการยอมรบในดานความสามารถทางดานการเมอง และม

สวนรวมในกจกรรมทางการเมองในทกๆกจกรรม

2) มจตสำนกทางการเมองและความรบผดชอบสงในสงคม

คำถามกคอ แลวทำไมผหญงจงถกทำใหหายไปจากพนทสาธารณะ

ถงแมวา อล-กรอาน และ อล-หะดษ ไดใหความชดเจนในเรองการสงเสรมให

ผหญงมบทบาทในสงคมอสลามตงแตยคเรมตน รวมถงแนวโนมในการตอตาน

ผหญงไมใหเขาสการเมอง ฮยฟาอ ญะวด มองวา สาเหตดงกลาวเกดจาก

การตความของพวกนกวชาการทตองการใหผหญงอยแตในบาน โดยมองวา

ผหญงไมมความสามารถในดานการจดการเรองราวทางสาธารณะ และผหญงมสลม

ไมเคยมสวนรวมทางการเมองตลอดประวตศาสตรอสลาม โดยนำขออางในการ

หามผหญงเขาสปรมณฑลสาธารณะและแวดวงการเมองจากหลายๆแหลงไดแก

1) อล-กรอาน ไดแก บทท 4: 34 ไดกลาววา “บรรดาชายนน คอ

ผททำหนาทปกครองเลยงดบรรดาหญงเนองดวยการทอลลอฮ(ซ.บ.)ไดทรง

ใหบางคนของพวกเขาเหนอกวาอกบางคน และดวยการทพวกเขาไดจายไปจาก

ทรพยของพวกเขาบรรดากลสตรนนคอผจงรกภกดผรกษาในทกสงทกอยางท

อยลบหลงสามเนองดวยสงทอลลอฮ(ซ.บ.)ทรงรกษาไว...”

นกวชาการทสนบสนนบทบาทของสตรทางการเมองเหนวา ขอความ

ในโองการดงกลาว เปนการใหอำนาจผชายเปนผนำและผปกครองในครอบครว

แตกไมไดเปนการหามไมใหผหญงมบทบาทในทางการเมองแตอยางใด

2) อล-หะดษ:ทานรอซล(ซ.ล.)ไดกลาววา“สตรทงหลายจงบรจาค

เนองจากฉนไดเหนผคนสวนใหญในนรกนนคอ ผหญง” จงมสตรถามวา “เพราะ

เหตใดจงเปนเชนนนเลา”รอซล (ซ.ล.)จงตอบวา“เพราะพวกทานชอบซบซบ

นนทาและไมชนชมสาม ฉนไมเคยเหนผใดทมความออนแอทงดานสตปญญา

และศาสนามากกวาพวกเหลาสตร”

นกวชาการทสนบสนนบทบาทของสตรทางการเมองเหนวาหลกฐาน

จากหะดษดงกลาวนน มสายรายงานทไมแขงแรง จงเปนหะดษทไมนาเชอถอ

เนองจากในยคหลงนบมฮมหมด(ซ.ล.)ไดมการปลอมและแตงเตมหะดษมากมาย

จงจำเปนตองทำการตรวจสอบหะดษใหถกตอง

3) ขอมลจากประวตศาสตรน น ไมมตวอยางสตรยคแรกๆ ท ม

ตำแหนงสงๆ ในสงคมมสลม แตมนกวชาการอางหลกฐานทางประวตศาสตรวา

สมยทาน อมร อบน คอตตอบ ทานไดแตงตงผหญงชอ อลชะฟาอ เปนผดแล

ดานการคาในนครมะดนะฮ(ซงเปนตำแหนงสงนาจะเทยบเทารฐมนตรพาณชย)

4) จากความเหนพองตองกนของเหลาบรรดาอลามาอ (อจมาอ) วา

ผหญงไมเหมาะสมทจะทำงานดานสาธารณะตางๆ

อยางไรกตาม กมหลกฐานวา ทานอหมามอะบหะนฟะฮ, อบน จารร

อล-ตะบาร ไมเหนดวยกบทศนะดงกลาว และยงไดใหทศนะวาผหญงสามารถ

เปนผพพากษาได เปนตน หรอแมแตสมยอสลามยคเรมตน เชน ทานหะซน

อลบศรย ไดกลาววา ทานนบมฮมหมด (ซ.ล.) ไดปรกษาหารอโดยไมไดเวนแม

กระทงสตร และพวกเธอกไดใหคำแนะนำอนเปนประโยชนจนทานนบ (ซ.ล.)

ไดปฏบตตามคำแนะนำของเธอ(จากศอเฮยะอล-บคอรเรองสงครามหดยบยะฮ)

มสลาฮะฮ (ประโยชนสาธารณะ) โดยการอางบรบททางสงคมวา การใหผหญง

ยงงานนอกบานมากจะทำใหทงครอบครวและสงคมเสยหาย แตกมนกวชาการ

ทโตแยงกบทศนะน โดยหยบยกประเดนเรองความสมดลทางเพศในการถกเถยง

คอ มองวากจการใดๆ ในสงคมจำเปนทจะตองมการชวยเหลอกน ทงเพศชาย

และเพศหญงซงพระผเปนเจาไดสรางใหมความสมดลกนทงในเรองจำนวนและ

ลกษณะเดน-ดอยของแตละฝาย ดงนน การรวมมอกนของทงสองเพศยอมจะ

กอใหเกดประโยชนแกสงคมโดยรวม มากกวาการมบทบาทของเพศใดเพศหนง

โดยฝายเดยว

ดงนน การทสตรมสลมหายไปจากพนทสาธารณะและปรมณฑลทาง

การเมองจงเปนเรองทถกสรางขนในภายหลงจากแหลงขอมลตางๆดงกลาว

ขางตน ซงไดมนกวชาการมสลมจำนวนไมนอยทไมเหนดวยกบทศนะดงกลาว

โดยเหนวาสตรมสลมสามารถมบทบาททางการเมองและสรางประโยชนใหสงคม

ในพนทสาธารณะไดดงเชนสตรมสลมในยคเรมตนของอสลาม

1.2 ผหญงกบการเมอง : เตรยมตวและเตรยมใจ

จะเหนไดวา สตรมสลมกบการจะเขาไปมบทบาททางการเมองนน

เปนเรองทยงคงเปนทถกเถยงในหมนกวชาการและสงคมมสลม ถงความพอดและ

ความเหมาะสม ดงนน สตรมสลมทจะตดสนใจเขาสแวดวงทางการเมองคงตอง

เผชญกบสงทาทายและปญหาอปสรรคอกมากมาย

ดงนนสตรมสลมจำเปนทจะตองเตรยมตวใหพรอมในหลายๆดานเพอให

การทำกจกรรมทางการเมองของพวกเธอ จะไดเปนทยอมรบจากชมชนและ

สงคมคอ

1) เตรยมพรอมในเรองการทำหนาทพนฐานในครอบครวใหสมบรณ

ตามคำสงใชของศาสนาอสลาม

2) การพฒนาองคความรตางๆ ทงในเรองหลกการอสลาม ตลอดจน

ดานการบรหารและพฒนาชมชนและสงคมอกทงตองรเทาทนการเปลยนแปลง

ของสงคมทอาจสงผลกระทบตอชมชนและสงคมโดยสวนรวม

3) รจกมความรเรมสรางสรรคในการสรางนวตกรรมใหมๆ ในการ

เปลยนแปลงชมชนและสงคมเพอใหมความเจรญกาวหนาโดยไมไดละเลยพนฐาน

หลกธรรมคำสอนของศาสนาอสลาม

4) รจกอดทน (ซอบร) ตอปญหาและอปสรรคตาง ๆ ในการทำงาน

โดยตระหนกอยเสมอวา ปญหาตางๆ นน เปนเพยงการทดสอบจากพระผเปนเจา

และความสำเรจอาจจะไมไดมาโดยงายดาย จนกวาจะผานการทดสอบดวย

ปญหาตางๆ

จงหวงวา สตรมสลมทงหลายทสนใจในการเขาสปรมณฑลทางการเมอง

จะไดเตรยมตวและเตรยมใจในการทำงานทสำคญและทาทายน โดยเฉพาะอยางยง

ในสภาพวกฤตของการเมองไทยปจจบน ทเตมไปดวยปญหาตางๆ มากมาย

ไมวาจะเปนเรอง การเขาสวงการเมองดวยการซอสทธขายเสยง การทจรต

คอรรปชน การมงแตผลประโยชนสวนตวมากกวาสวนรวม และการขาดความ

รบผดชอบเอาใจใสทกขสขของประชาชนภายหลงการไดรบการเลอกตงเปนตน

สตรมสลมจะไดสรางแบบอยางของการเมองทางเลอก ทเปนการเมองของ

เสยงบรสทธ และเปนการเมองทดงามบนพนฐานหลกคณธรรมและจรยธรรม

อนดงาม (อลเอยะซาน) เพอนำพาสงคมโดยสวนรวมกาวเขาสความดงามอยาง

แทจรง

2. แนวคดสำคญของศาสนาอสลามทตองรในการทำงานกบสตรมสลม

ทานนบมฮมหมด (ซ.ล.) กลาววา “ผหญงนนคอ คแฝดของผชาย”

ดงนน การพรอมใจกนของทงสองเปนสงสำคญในการสรางความสขและความ

มนคงในครอบครวและสงคม

ดงทไดกลาวแลวขางตนถงขอคดของ ดร.มฮมหมด อาล อล-ฮาชม

เกยวกบสตรมสลมในอดมคตของอสลามวา บทบาทของสตรมสลมนนไมใช

เพยงแคอยบานดแลลกๆ และเอาใจใสในงานบานเทานน สตรมสลมยงตองสวม

บทบาทสำคญดจดงวรสตรในการเผยแพรอสลามและบทบาทอนๆแทบทกมต

ของชวตเพอสรางความสขใหกบครอบครวและสงคมและไดเปนทประจกษชดวา

สตรมสลมทเดนตามทางนำแหงอสลามนนเตมไปดวยความบรสทธ สรางสรรค

มชวตชวาและตนตวอยเสมอ

ดงนน การทำงานกบชมชนมสลมจงจำเปนตองเขาใจความหมายของ

แนวคดตางๆเกยวกบบทบาทหญง-ชายในทศนะอสลามไดแก

2.1 ความเทาเทยมกนระหวางผหญงและผชาย

เปาหมายของชวตมนษยในทศนะอสลามนนคอการเกดมาเพอ

เคารพภกดตอพระผเปนเจา (อล-กรอาน 51:56) และทงผชายและผหญงตาง

มหนาทอยางเทาเทยมกนในการจะตองปฏบตในสงทดและยบยงในสงทชวราย

ในสงคม (อล-กรอาน 9:71) ดงนน ความเทาเทยมกนระหวางผหญงและผชาย

ในทศนะอสลามจงหมายถง การมศกดศรของความเปนมนษยทเทาเทยมกน

ในการทจะดำรงตนเพอสรรสรางความดใน3ดานไดแก

(ก)การถวายความจงรกภกดตอพระผเปนเจา(อบาดะฮ)

(ข)การสรางความจำเรญในแผนดน(อมาเราะฮ)และ

(ค)การดำเนนการปกครองทดในหมมวลมนษย(คลาฟะฮ)

ดงนนการสงเสรมความเสมอภาคในครอบครวตามวถอสลามจงเปน

สงจำเปนเพอเปนการเปดโอกาสใหสตรมสลมไดแสดงศกยภาพในดานอนๆ

นอกเหนอจากการมบทบาทหลกในครอบครว เพอชวยสรรสรางความดดานตางๆ

ในการมสวนพฒนาครอบครวชมชนและสงคมโดยสวนรวม

2.2 บทบาทของสตรในการพฒนาชมชนตามวถอสลาม

หมายถงการพฒนาความรและทกษะดานตางๆเชนหลกบรหาร

และการจดการชมชน-แนวคดดานการพฒนา–ทกษะการสอสารเปนตนเพอให

สตรมสลมไดเขามามสวนรวมในการพฒนาชมชนและสรางสงคมทด

2.3 สตรกบการมสวนรวมทางการเมอง

หมายถง การมบทบาทสนบสนนหลกการปกครองทดโดยการ

สรางคนดเปนผนำ และทำการคดเลอกผนำทดโดยมงเนนการปรกษาหารอ

ระหวางกนมากกวาการแขงขนอนนำมาซงความแตกแยกดงนน จงจำเปนทจะ

ตองสงเสรมการมสวนรวมของสตรในการเมองตามวถอสลามไดแกการประชม

ปรกษาหารอกนอยางสมำเสมอ เพอเสรมสรางศกยภาพของสตรทางดานการเมอง

โดยมงเนนการเพมพนความรและสรางเสรมหลกธรรมาภบาลในการปกครอง

2.4 สตรกบความเปนผนำตามวถอสลาม

หมายถง ความกลาแสดงออกในวถทางทถกตอง ดงามและ

เหมาะสมตามหลกการอสลาม โดยมสำนกในความรบผดชอบและปฏบตหนาท

เปนแบบอยางทดใหกบสงคมดวยความบรสทธใจเพอพระผเปนเจา ศาสนาอสลาม

จงไมไดมปญหาในการพฒนาสตรเพอเปนผนำยกเวนตำแหนงเดยวคอตำแหนง

ประมขสงสด(คอลฟะฮ)

2.5 สตรกบการทำงานนอกบาน

หมายถง ความจำเปนทสตรมสลมจะตองทำงานนอกบาน

โดยไมไดบกพรองตอหนาทหลกในการดแลครอบครว และระหวางการทำงาน

นอกบานยงคงยดถอวถอสลามอยางเครงครดในดานการแตงกาย มารยาท

ควบคกบความกลาแสดงออกในสงทถกตองดงาม

3. ขอถกเถยงในประเดนปญหาทางศาสนาเกยวกบบทบาทและสทธ

จากการประชมสมมนานกวชาการมสลมรวมกบกลมสตรมสลมในภาคใต

พบวา ยงคงมความคดเหนแตกตางกนบางในรายละเอยดปลกยอยเกยวกบ

หลกการอสลามไดแก

3.1 ขอบเขตของ “สถานะความเปนผนำ : สตรมสลมสามารถเปน

ผนำไดหรอไม?”

นกวชาการดานศาสนาอสลามทเขารวมประชมมความคดเหน

พองตองกนวา “ศาสนาอสลาม ไมไดมปญหาในการทจะพฒนาใหสตรเปนผนำ

ของสงคมยกเวนตำแหนงเดยวคอตำแหนงประมขสงสด(คอลฟะฮ)ทตองเปน

ผชายมสลมเทานน”

อยางไรกตาม ยงคงมประเดนทนกการศาสนาผเขารวมประชม

มความคดเหนแตกตางกนวา คำวา ตำแหนง “ประมขสงสด” (คอลฟะฮ) นน

หมายถงใคร นกวชาการศาสนากลมหนงใหคำนยามวา หมายถง ประมขสงสด

ของประเทศ ในขณะทนกวชาการศาสนาอกกลมหนงใหคำนยามวา หมายถง

ประมขสงสดของโลกมสลม (ซงมเพยงตำแหนงเดยวในโลก)ดงนนนกวชาการ

กลมนจงมองวาสตรมสลมสามารถเปนผนำประเทศไดเชนเดยวกนกบผชาย

3.2 บทบาทหลกสตรมสลม : สามารถออกไปมบทบาทนอกบาน

ไดหรอไม?

ผเขารวมประชมกลมหนงมความคดเหนวาสตรมสลมควรจำกด

บทบาทของตน โดยทำงานในบานและครอบครวใหสมบรณ ไมควรออกไปม

บทบาทในสงคมภายนอกใหมาก เพราะมตวอยางมากมายถงความเสยหายและ

ลมเหลวในการดแลสมาชกในครอบครว

ในขณะทผเขารวมประชมอกกลมหนงเหนวา โดยหลกการของ

ศาสนาอสลามไมไดหามใหผหญงออกไปมบทบาทนอกบาน หากสตรมสลมได

ปฏบตหนาทในบทบาทหลกภายในบานและครอบครวไดอยางสมบรณแลว

3.3 องคความรเกยวกบสทธของสตรมสลม : เปนไปตามความคดเหน

หรอหลกการทแทจรง?

มนกวชาการมสลมในสถาบนการศกษาแหงหนงไดตงขอสงเกต

ทนาสนใจวาองคความรเกยวกบสทธและบทบาทของสตรมสลมในสงคมมสลมนน

มการศกษาคนควาตามหลกฐานของอสลามและพบขอความรใหมๆมากมาย

แตเรายงสอนกบแบบเดมๆตามความคดเหนทเคยเรยนๆกนมาโดยไมไดศกษา

ถงพฒนาการของความรทางดานน จงทำใหสตรมสลมเสยสทธไปมากมาย

จากสทธทตนพงไดรบ

ดงนน จากขอถกเถยงทงหลายขางตน ทประชมจงมขอสรป

รวมกนวา สมควรทจะไดมการจดสมมนาทางวชาการเกยวกบสทธและบทบาท

ของสตรมสลม เพอใหมการถกเถยงทางวชาการกนอยางเขมขนมากกวาทเปนอย

ในปจจบน

สวนท 4แนวรวมในการทำงาน

กบสตรมสลม

1. เชอมโยงองคกรเพอเปนแนวรวมในการทำงานกบสตรมสลม

การสรางพนธมตรและแนวรวมทเขมแขง เปนสงสำคญและจำเปน

อยางยงในการทำงานกบสตรมสลม การมความสมพนธทดระหวางองคกรตางๆ

ทคอยสนบสนนจะชวยสรางความมนใจแกองคกรสตรมสลมในการทำงาน

ในประเทศไทยมองคกรหลกของมสลมตามพระราชบญญตบรหารองคกรศาสนา

อสลาม พ.ศ. 2540 ทคอยดแลกจการเกยวกบศาสนาอสลามในระดบตางๆ

ไดแก คณะกรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทย (โดยมทานจฬาราชมนตร

เปนประธาน) คณะกรรมการอสลามประจำจงหวด และคณะกรรมการอสลาม

ประจำมสยด

คำสอนของศาสนาอสลามใหความสำคญกบการเช อฟงผ นำ และ

การปรกษาหารอกน(ชรอ)ในการดำเนนงานใดๆกตามแมแตในทางดานการเมอง

การปกครอง ทำใหชมชนมสลมมระบอบการปกครองของตวเองทโดดเดน

เชอมโยงกนขององคกรในระดบตางๆ อยางแยกไมออก ดงนน ในการทำงาน

กบสตรมสลมซงเปนเรองละเอยดออนของสงคมมสลม จำเปนทจะตองมขนตอน

การดำเนนการทคำนงถงองคกรตางๆทเกยวของดงน

1.1 ขอคำแนะนำและปรกษาหารอผนำสงสดขององคกรศาสนา คอ

ทานจฬาราชมนตร

ทานจฬาราชมนตร(นายอาศสพทกษคมพล)ไดใหความเหนและ

ขอแนะนำโครงการวา

เหนดวยกบยทธศาสตรการพฒนาท เนนการพฒนาผหญง

เพราะผหญงมความสำคญตอการเปลยนแปลง ดงจะเหนไดวา

สวนท 4แนวรวมในการทำงานกบสตรมสลม

ผหญงมสวนรวมอยางมากในหลายภาคสวน และผหญงยงม

จำนวนมากกวาผ ชายในหลายภาคสวน ไมวาจะเปนระบบ

การศกษา โรงงานอตสาหกรรม แมแตในสวนยางพารา และใน

อนาคตหากเปนไปไดอยากใหพากลมผหญงมสลมไปดงาน

ประเทศมสลมตางๆบาง

การดำเนนงานโครงการฯ ไมนาจะมปญหาหากอยในกรอบของ

ศาสนาอสลาม เพราะบทบาทของผหญงในทศนะของอสลามนน

ไมมขอหามใหผหญงเรยนหนงสอหรอมการศกษาสงๆ หรอเปน

ผนำ

ปญหาความรนแรงในภาคใต รฐไมไดใชยทธศาสตรทจะใหผหญง

มาชวยลดความรนแรง ผ หญงไมไดรบความสนใจเลยจาก

เหตการณดงกลาว เพราะหากชวยได ผหญงจะมสวนชวย

ครอบครวไดมาก

สำหรบการดำเนนงานโครงการฯ ขอใหประสานกรรมการกลาง

อสลามประจำจงหวด รวมทงประสานกบสถาบนการศกษาทม

การเรยนการสอนทางดานอสลามศกษา เนองจากมบคลากร

ผเชยวชาญเกยวกบทางดานอสลาม และทานจฬาราชมนตร

ยนดทำหนงสอขอความรวมมอไปยงคณะกรรมการอสลาม

ประจำจงหวดตางๆใน14จงหวด

1.2 เช อมกบคณะกรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทย

(ฝายกจการสตรและฝายการศกษา)

คณะกรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทย เปนองคกรทมฐานะเปน

นตบคคลตามพระราชบญญตบรหารองคกรศาสนาอสลามพ.ศ.2540มอำนาจ

หนาทในการใหคำปรกษาแกรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยและกระทรวง

วฒนธรรม และใหคำปรกษาแนะนำแกคณะกรรมการอสลามประจำจงหวดและ

มสยด ตลอดจนมหนาทสงเสรมสนบสนนการจดกจกรรมทางศาสนาและ

การศกษาศาสนาอสลาม ปจจบนคณะกรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทย

ไดกำหนดโครงสรางการทำงานโดยมฝายกจการสตรและฝายการศกษา

ทเกยวของกบการพฒนาศกยภาพสตรมสลมในสงคมไทย

1.3 ขอความรวมมอไปยงคณะกรรมการอสลามประจำจงหวด

คณะกรรมการอสลามประจำจงหวดมฐานะเปนนตบคคลโดยอำนาจ

หนาทตามพระราชบญญตฯ ใหคำปรกษาและเสนอความเหนเกยวกบศาสนา

อสลามตอผวาราชการจงหวด นบเปนองคกรของศาสนาอสลามทมบทบาทสำคญ

ในการดแลชมชนมสลมในพนทอยางใกลชด ดงนน การทำงานกบสตรมสลม

จงจำเปนตองไดรบความรวมมอจากคณะกรรมการอสลามประจำจงหวด

1.4 ระดมความเหนจากนกวชาการดานอสลามศกษา ในประเดนสทธ

และบทบาทของสตรมสลม

เนองจากการทำงานกบสตรมสลมมบทบญญตทเฉพาะตามหลกการ

ของศาสนาอสลามดงนน จำเปนทจะตองแสวงหาความรวมมอจากนกวชาการ

ทางดานศาสนา เพ อใหคำแนะนำในการทำงานใหเปนไปตามวถอสลาม

เพอหลกเลยงความขดแยงทอาจจะเกดขนในชมชนตอไป

โครงการนไดเชญนกวชาการมสลมผนำมสลมจากองคกรตางๆทกระดบ

และกลมสตรมสลมเพอระดมความคดเหนเกยวกบคมอการทำงาน(ดรายละเอยด

ผเขารวมในภาคผนวก) โดยไดจดการประชมเชงปฏบตการเรอง “การจดทำ

แนวทางและคมอการดำเนนงานโครงการพฒนาศกยภาพสตรตามวถอสลาม

ใน 14 จงหวดภาคใต” ในวนท 18 มนาคม 2556 ณ หองประชมมสยด

บานเหนอต.คเตาอ.หาดใหญจ.สงขลาประกอบดวยผแทนจากองคกรตางๆไดแก

สำนกจฬาราชมนตรคณะกรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทยคณะกรรมการ

กลางอสลามประจำจงหวด วทยาลยอสลามศกษา มหาวทยาลยสงขลานครนทร

สถาบนอสลามและอาหรบศกษา มหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร ผแทน

สตรมสลมจากจงหวดภาคใตและองคกรพฒนาเอกชน รวมทงเจาหนาทจาก

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย เจาหนาทของสำนกงาน

โครงการพฒนาแหงสหประชาชาตประจำประเทศไทยและทปรกษาโครงการฯ

ทงน ผลสรปจากการสมมนาดงกลาวทำใหไดแนวทางเบองตน ในการ

ทำงานเพอเปนคมอการทำงานกบสตรมสลม

2. ทกษะทางวฒนธรรมทจำเปนในการทำงานกบสตรมสลม

ในการทำงานกบสตรมสลม ตองคำนงและใสใจกบประเดนความ

ละเอยดออนทางวฒนธรรม ซงอาจมทมาจากทงคำสอนศาสนาหรอจากมตทาง

วฒนธรรมของชมชน

2.1 คำกลาวทางศาสนาและวลทใชในชวตประจำวนทมกไดยน

อยเสมอๆ ในระหวางการทำงาน ไดแก

คำกลาว ความหมาย ใชในโอกาส

อสสลามอะลยกม ขอความสนตจงประสบแดทาน มสลมจะทกทายเมอ

พบกน

วะอะลยกมสลาม ขอความสนตจงประสบแดทาน ตอบรบการทกทาย

เชนกน

บสมลลาฮ ดวยพระนามของอลลอฮ การเรมตนกระทำ

การใดๆ

อลลอฮอคบร พระเจาผทรงยงใหญ อทาน

ซบฮานลลอฮ อลลอฮผบรสทธ อทาน

โดยทวไปคำกลาวเหลานใชสำหรบผทเปนมสลมเทานนดงนนหากผ

ทไมใชมสลม อาจใชคำกลาวตามหลกประเพณของตนเองเพอหลกเลยงความ

เขาใจผดจากมสลมบางคนทอาจมองวาเปนการพดลอเลยน

2.2 ความสมพนธระหวางเพศ

มสลมจะใหความระมดระวงอยางมากกบความสมพนธระหวางเพศ

โดยเฉพาะการปะปนกนอยางใกลชดระหวางเพศชายและหญงนนเปนสงทพง

หลกเลยง เนองจากหลกการโดยทวไปของอสลาม ไมอนญาตใหทงสองเพศอย

อยางปะปนกน โดยเฉพาะอยางยงการอยดวยกนสองตอสอง โดยทไมไดเปน

ญาตใกลชดกน (ซงไมสามารถแตงงานกนได) อาจมกรณยกเวนในโอกาสท

จำเปนจรงๆ เชน การประชม ซงตองแยกกลมผชายและกลมผหญงออกจากกน

เปนสดสวนทชดเจน

นอกจากนนยงมประเพณปฏบตโดยทวไปทพงตองระวงไดแก

ไมมการสมผสมอกนระหวางผหญงกบผชายเมอทกทายกน

(อนญาตไดเฉพาะกรณเปนเพศเดยวกนเทานน)

ผชายตองใหเกยรตผหญงดวยการลดสายตาลงตำ และไมจองมอง

ผหญงเปนเวลานาน

ตองหลกเลยงการพบปะพดคยระหวางเพศสองตอสองในทลบ

ตาคน หรอหากตองพดคยในหอง ควรมบคคลทสามรวมอยหรอเปดประตหองไว

คำกลาว ความหมาย ใชในโอกาส

อลฮมดลลลาฮ บรรดาการสรรเสรญทงหลาย สรรเสรญ/ดใจ

เปนสทธของอลลอฮ

อนชาอลลอฮ หากเปนความประสงคของ การพดถงเหตการณ

อลลอฮ ในอนาคตทยงไมเกดขน

มาชาอลลอฮ เพราะพระประสงคของอลลอฮ เมอรสกยนดในสงตางๆ

2.3 รปลกษณภายนอกและการแตงกาย

การทำงานในชมชนมสลมตองมการแตงกายทสภาพเรยบรอย

ทงสองเพศตองไมใสเสอผาทรดรปทรงและมองทะลไดถงขางใน ไมแตงหนา

ดวยเครองสำอางเครองหอมและเครองประดบจนเกนเลยในทสาธารณะ

2.4 อาหารการกน

มสลมมขอจำกดในการบรโภคอาหารทตองเปนทอนมตจากพระผเปนเจา

(ฮาลาล) เทานน ซงไมใชเพยงหามรบประทานสกรตามความเขาใจของคนโดย

ทวไปเทานนแตยงหมายรวมถงสตวอนทกชนดทไมไดผานการเชอดดวยนามของ

พระผเปนเจา สตวทตายเอง สตวทกนสตวอนเปนอาหาร เปนตน ดงนน

การทำงานกบสตรมสลมพงระมดระวงเรองการเตรยมอาหารเพอการบรโภค

ใหถกตองตามหลกการอสลาม

โดยสรปการทำงานกบชมชนตางวฒนธรรมใดๆกตามเชนชมชนมสลม

ตองใสใจกบความละเอยดออนในประเดนทางความเชอ ความศรทธาหรอ

ประเพณปฏบตของชาวมสลม ทมความแตกตางไปจากวธคด โลกทศน และ

วฒนธรรมของเราเอง เพอหลกเลยงความขดแยงและความรสกวาไมไดรบการ

เคารพจากคนทำงานอนอาจเกดขนไดในระหวางการทำงาน

3. ขอพงปฏบตและขอพงระวงในการทำงานกบสตรมสลม

3.1สรางความเขาใจในวตถประสงคของโครงการฯและผท มสวน

เกยวของทกภาคสวน

3.2กำหนดบทบาทสทธหนาทของสตรมสลมตามหลกการศาสนา

อสลาม

ใหความสำคญกบหนาทหลก (การสรางความเขมแขงใหกบ

สถาบนครอบครวและการดแลภายในบาน กอนหนาทรอง (การมบทบาท

ภายนอกครอบครว)

สรางจตสำนกใหมความตระหนกและเหนคณคาในการดำเนน

ชวตตามวถและวฒนธรรมอสลาม

3.3สงเสรมและสนบสนนผ นำสตรมสลม ใหเขาใจแนวทางการม

สวนรวมทางการเมองตามระบอบประชาธปไตย และตามหลกการศาสนาอสลาม

ศกษารปแบบการมสวนรวมทางการเมองตามระบอบประชาธปไตย

ศกษารปแบบการมสวนรวมทางการเมองตามแนวสภาซรอ

(การปรกษาหารอ)

3.4สรางความเขาใจและการยอมรบจากสถาบนครอบครวเพอใหการ

สนบสนนการดำเนนงานของโครงการเปนไปตามวตถประสงค

3.5สรางเอกลกษณของสตรมสลมในการดำเนนโครงการ ใหเปนแบบ

อยางและเปนทยอมรบของครอบครวชมชนและสงคม

3.6 สงเสรมการผลตสอทจะสนบสนนและประชาสมพนธในรปแบบตางๆ

เพอเผยแพรขอมล

3.7ขาวสารในรปแบบตางๆเชนวทยสอสงพมพโทรทศนวดทศน

เวบไซดฯลฯ

เผยแพรขอมลขาวสารใหสงคมสวนรวม ทงมสลมและชนตาง

ศาสนกไดทราบถงขอกำหนดของศาสนาอสลาม

จดระบบฐานขอมลทชดเจนและถกตองสการเผยแพรและ

ขยายผล

3.8ปรกษาผรทางดานศาสนาใหรอบคอบและควรมผรทางศาสนา

และกรรมการอสลามประจำจงหวดรวมเปนทปรกษาโครงการ

4. ขนตอนในการกาวขามประเดนขอทาทายในการทำงานกบสตร

มสลม

4.1ใหการศกษาดานอสลามศกษาเพอสรางความรความเขาใจทดขน

แกทงผชายและสตรมสลม เพอจะชวยสรางสมดลของการเนนแงมมทงทางดาน

การเคารพภกดในพระผเปนเจาและการทำงานเพอสงคม

4.2จดใหมการพดคยถกเถยงเกยวกบบทบาทของสตรมสลม ถงแมวา

จะยงไมมความเหนพองตองกนในหมมสลมเกยวกบบทบาทของสตรมสลมใน

อสลาม“ทแทจรง”แตจะยงคงเปนประโยชนเพอหาจดรวมจากคมภรอล-กรอาน

และแบบฉบบของทานศาสดาทไมใชเพยงอางจากประเพณทปฏบตตามๆกนมา

4.3แสวงหาและสรางนกวชาการทเปนสตรมสลม สตรมสลมถามหา

แนวทางตามวถอสลามเมอจะตองกลบไปสหลกเกณฑตามหลกนตศาสตร

อสลาม ดงนน การมสตรมสลมทเปนนกนตศาสตรอสลามจงมความจำเปน

เนองจากผหญงอาจมประสบการณของตนเองทแตกตางไปจากผชายทตองการ

เปดประเดนบางเรองสชมชนและสงคม

4.4จดใหมสถาบนตางๆทจะชวยสนบสนนสตรมสลมเพอใหมเวลา

ทำงานดานอนใหมากขนเชนสถานดแลเดกกลมศกษากลมเพอนเปนตน

สรป

พระผเปนเจาไดใหสทธมากมายแกสตรมสลม เพอจะไดมบทบาทอยาง

มเกยรตศกดศรและมความปลอดภยในสงคมนอกจากนนสตรมสลมยงมภาระ

หนาทตอสาม ครอบครวและสงคม ดงนน หากหนาทของสตรมสลมไดดำเนน

ไปอยางสมดลตามบญชาของพระผเปนเจาแลว ยอมนำไปสการมชวตทด

ในคมภรอล-กรอานไดยำเนนถงบทบาทหนาทของมสลมทงผชายและผหญง

ในการสงเสรมกนเพอการสรางความดงามตอสงคม และยบยงหามปรามกนใน

ดานการกระทำความชว นบเปนการสะทอนถงบทบาทความสามารถในการ

เปนผนำ ผหญงเคยงคกบผชายในการทจะชวยกนสรางสรรคชมชนและสงคม

หากทงสองเพศดำเนนชวตเปนไปอยางสมดลย

ดงนนโครงการพฒนาศกยภาพสตรตามวถอสลามจงนบเปนโครงการ

ทมความสำคญ และจำเปนในการจะชวยพฒนาทกษะความสามารถของ

สตรมสลมใหบรรลหนาท ของความเปนผสรางสรรคความดและชวยในการยบยง

ความชว เพอบรรลเปาหมายของชวตในการเกดมาเปนมสลม ตามหลกคำสอน

ของอสลามไดอยางแทจรง

กดามะฮ (แปลและเรยบเรยง).2549. บทบาทของมสลมะฮ กบบาง

คำถามตอการวางตวในสงคม.กรงเทพฯ:สมาคมนสตนกศกษาไทยมสลม

Aliyu,IbrahimAhmad.2010.Protection of Women’s Rights

Under the Shari’ah. Makkah, Kingdom of Saudi Arabia: Dakwah

CornerBookstore.

al-Hashimi,MuhammadAli.1996.TheIdealMuslimah:The

True Islamic Personality of the Muslim Woman.Riyadh,Kingdom

ofSaudiArabia:InternationalIslamicPublishingHouse.

Jawad,Haifaa.1998.The Rights of Women in Islam: An

Authentic Approach.London:MacmillanPress.

Mahmood,Saba.2005.Politics of Piety: The Islamic Revival

and the Feminist Subject. Princeton and Oxford: Princeton

universityPress.

Nik Noriani Nik Badli Shah. 2012. Justice in Islamic and

Western Legal-Political Thought: A Dual Heritage Affecting

Gender Justice in Malaysia.KualaLumpur:InternationalInstitute

ofAdvancedIslamicStudiesMalaysia.

Islamic Social Services Associations andWomen In Islam,

Inc..2005.Women Friendly Mosques and Community Centers:

Working Together to Reclaim Our Heritage.CanadaandUSA.:A

publicationofWomenInIslam.

หนงสอแนะนำใหอาน

ภาคผนวก

(1) แบบสอบถาม เรอง “การจดทำแนวทางและคมอการดำเนนงาน

โครงการพฒนาศกยภาพสตรตามวถอสลามใน14จงหวดภาคใต”

แนวคด/คำศพททควรเขาใจ (ใหตรงกน)

1)นยามศพทเกยวกบบทบาท-หญงชายตามวถอสลาม

(ก) ความเสมอภาคระหวางหญงชายตามวถอสลาม

………………………………………….....................………………………………

…………………….....................................................................................................

(ข) การสงเสรมความเสมอภาคในครอบครวตามวถอสลาม

………………………………………….....................………………………………

……………………...................................................................................................

(ค) การสงเสรมบทบาทของสตรในการพฒนาชมชนตามวถอสลาม

………………………………………….....................………………………………

…………………….....................................................................................................

(ง) การมสวนรวมทางการเมอง

………………………………………….....................………………………………

…………………….....................................................................................................

(จ) การสงเสรมการมสวนรวมของสตรในการเมองตามวถอสลาม

………………………………………….....................………………………………

…………………….....................................................................................................

ภาคผนวก

(ฉ) สตรกบความเปนผนำตามวถอสลาม

………………………………………….....................………………………………

…………………….....................................................................................................

(ช) สตรกบการทำงานนอกบาน

………………………………………….....................………………………………

…………………….....................................................................................................

(ซ) สทธสตรตามวถอสลาม

………………………………………….....................………………………………

…………………….....................................................................................................

(ฌ) พลเมองดตามแนวคดของอสลาม

………………………………………….....................………………………………

…………………….....................................................................................................

2) แนวทางทพงปฏบต และพงระมดระวงในการทำงานกบกลมสตร

มสลมในโครงการ

………………………………………….....................………………………………

…………………….....................................................................................................

(2) รายชอผเขารวมการประชมเชงปฏบตการเรอง “การจดทำแนวทาง

และคมอการดำเนนงานโครงการพฒนาศกยภาพสตรตามวถอสลามใน

14 จงหวดภาคใต” วนท 18 มนาคม 2556 ณ หองประชมมสยดบานเหนอ

ต.คเตาอ.หาดใหญจ.สงขลา

ชอ องคกร

1. ดร.วสทธบลลาเตะ ผอำนวยการศนยประสานงาน

สำนกจฬาราชมนตรประจำภาคใต

กรรมการอสลามประจำจงหวดสงขลา

2. อ.ซากยพทกษคมพล เลขานการจฬาราชมนตร

อาจารยประจำสถาบนสนตศกษา

มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขต

หาดใหญ

3. คณวระหดหมด กรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทย

กรรมการอสลามประจำจงหวดพทลง

4. ดร.ยโซะตาเละ ผอำนวยการวทยาลยอสลามศกษา

มหาวทยาลยสงขลานครนทรวทยาเขต

ปตตาน

5. ดร.มะรอนงสาแลมง อาจารยประจำภาควชาอสลามศกษา

วทยาลยอสลามศกษามหาวทยาลย

สงขลานครนทรวทยาเขตปตตาน

6. คณอสมาแอสน นกศกษาปรญญาเอกวทยาลยอสลามศกษา

มหาวทยาลยสงขลานครนทร

7. ดร.รอฮมนยมเดชา อาจารยประจำสถาบนอสลามและอาหรบ

ศกษามหาวทยาลยนราธวาสราชนครนทร

8. คณอบดลอาซซเจะมามะ รองประธานคณะกรรมการอสลาม

ประจำจงหวดนราธวาส

9. อ.วลภานละไพจตร ประธานฝายกจการสตร

มลนธเพอศนยกลางอสลามประเทศไทย

10.คณซาเราะหยงกลเชา ผแทนสตรมสลมจ.นครศรธรรมราช

11.คณมรนนยมรฐไกร ผแทนสตรมสลมจ.นราธวาส

12.คณไหวรยะเจรญเระ ผแทนสตรมสลมจ.สงขลา

13.คณชาบอายทธกาศ ผประสานงานโคงการ(จ.นครศรธรรมราช)

14.คณมยรแสงศร ผแทนสตรมสลมจ.ชมพร

15.อ.พนธยทธทศระเบยบ ทปรกษาสมาคมสตรจ.นครศรธรรมราช

16.คณลอมาขวญกำพวน ผแทนสตรมสลมจ.ระนอง

17.คณรตตยามนญดาหว ผแทนสตรมสลมจ.สตล

18.คณทพยพรจนทรเพชร ผแทนสตรมสลมจ.ตรง

19.คณเตะหาวอสาและ ผแทนสตรมสลมจ.ปตตาน

20.คณลลนลลตอรยพยฆ สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษยจงหวดสงขลา

21.คณศลลพรวนอมกล สำนกงานพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษยจงหวดสงขลา

22.คณอจฉราฉวหาสณหะ สำนกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษย

23.คณสมศรจงเปนสขเลศ สำนกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคง

ของมนษย

24.คณทวศกดดาโอะ พฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

จงหวดนราธวาส

25.คณศานตามนญดาหว พฒนาการศกษามลนธ

26.คณวปญจตเกตนต STEPProject

27.คณสรชดาจฑานนท STEPProject

28.คณตองตาเขยวไพศาล สำนกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาต

ประจำประเทศไทย

29.คณศรญยาตนวนรตนสกล สำนกงานโครงการพฒนาแหงสหประชาต

ประจำประเทศไทย

30.คณวไลทศนวรกล ทปรกษาโครงการ

31.ผศ.ณรงศกดจกรกรณ ทปรกษาโครงการ

32.ผศ.ดร.สชาตเศรษฐมาลน ทปรกษาโครงการ

(3) หนงสอทานจฬาราชมนตรไปยงคณะกรรมการอสลามประจำ

จงหวด14จงหวด

ทสฬ.1853.00.11/2555(ว)

1พฤศจกายน2555

เรอง โครงการหลกสตรการพฒนาภาวะผนำสำหรบสตรมสลมใน14จงหวด

ภาคใตฯ

เรยน ประธานคณะกรรมการอสลามประจำจงหวด...

ดวยกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย รวมกบ

องคการสหประชาชาตกำหนดดำเนนงาน“โครงการหลกสตรการพฒนาภาวะ

ผนำมสลมสำหรบสตรมสลมใน 14 จงหวดภาคใต : การมสวนรวมใน

กระบวนการพฒนาและการตดสนใจทางการปกครองและบรหาร”

ในระหวางปพ.ศ.2555-2558โดยมวตถประสงคเพอเปนการเสรมสรางทกษะ

และศกยภาพความสามารถใหกบสตรมสลมใน 14 จงหวดภาคใต ใหมบทบาท

สำคญในการพฒนาชมชนของตวเองและสงคมโดยสวนรวมและเสรมสราง

ความเขมแขงใหกบสตรมสลม เพอใหมบทบาทและสวนรวมในการตดสนใจเพอ

พฒนาชมชนและสงคมในทกๆดานตอไป

ในการนสำนกจฬาราชมนตรจงใครขอความกรณาจากทานโปรดให

ความรวมมอในการดำเนนงานโครงการดงกลาว ซงทางกระทรวงการพฒนาสงคม

และความมนคงของมนษย และองคการสหประชาชาต จะแจงรายละเอยด

ใหทราบในลำดบตอไป

จงเรยนมาเพอโปรดทราบและขอขอบพระคณเปนอยางสงมาณโอกาสน

ขอแสดงความนบถอ

(นายอาศสพทกษคมพล)

จฬาราชมนตร

(4) ภาพประกอบ

จากการสมมนาเชงปฏบตการเร อง “การจดทำแนวทางและคมอ

การดำเนนงานโครงการพฒนาศกยภาพสตรตามกบวถอสลามใน14จงหวด

ภาคใต” วนท 18 มนาคม 2556 ณ หองประชมมสยดบานเหนอ ต.คเตา

อ.หาดใหญจ.สงขลา

NOTE DATE : / /

สำนกงานกจการสตรและสถาบนครอบครว

โครงการพฒนาแหงสหประชาชาต

¤Ù‹Á×Í¡ÒÃ·Ó§Ò¹¡ÑºÊµÃÕÁØÊÅÔÁÊÓ¹Ñ¡§Ò¹¡Ô¨¡ÒÃÊµÃÕáÅÐÊ¶ÒºÑ¹¤ÃÍº¤ÃÑÇ

¡ÃÐ·ÃÇ§¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒÊÑ§¤ÁáÅÐ¤ÇÒÁÁÑè¹¤§¢Í§Á¹ØÉÂ� 255 ¶¹¹ÃÒªÇÔ¶Õ á¢Ç§·Ø‹§¾ÞÒä· à¢µÃÒªà·ÇÕ ¡ÃØ§à·¾Ï 10400 â·ÃÈÑ¾·�: +66 2 642 7770 â·ÃÊÒÃ: +66 2 642 7770 E-mail: contact@owf.go.th Website : www.owf.go.th E-mail: thaigender@owf.go.th Website : www.gender.go.th

â¤Ã§¡ÒÃ¾Ñ²¹ÒáË‹§ÊË»ÃÐªÒªÒµÔ (UNDP) »ÃÐ¨Ó»ÃÐà·Èä·Â ÍÒ¤ÒÃÊË»ÃÐªÒªÒµÔ ªÑé¹ 12 ¶¹¹ÃÒª´Óà¹Ô¹¹Í¡ ¡ÃØ§à·¾Ï 10200 â·ÃÈÑ¾·�: +66 2 304 9100 â·ÃÊÒÃ: +66 2 280 0556 E-mail: info.thailand@undp.org Website: www.th.undp.org

¤Ù‹Á×Ígender.go.th/publication/book/islam1.pdf · 2015-04-21 ·...

Documents

konsep ketuhanan dalam agama islam1.docx

tamil islam1

pengurusan islam1

presen grafica islam1

ï¼‹é½‰èŠ¤ã…†ã‡§ã……ã‡¯ï¼›p75ï½ž131...

Ø¬Ø¯Ù Ù ØÙ Ù Ù Ù Ù Ø± Ø¹Ù Ù ØÙ Ø¶...

Ø´Ø±Ø Ø§Ù Ø£Ø±Ø¬Ù Ø²Ø© Ø§Ù Ù Ù...

bioetika islam1.ppt

inovasi dalam pnp pendidikan islam1

ü ÿ ü ÿ ü þ þ ÿ ü ù û ù - tee · ü ÿ ü ÿ ü...

Ø§Ù„Ù…Ù‚Øµ ÙÙ‰ ØªØ³Ù„ÙŠØ...

clio v bja axs grü û ÿ ù ù ù ù . . . ! 0 2 + $ ! & #...

symantec netbackup リファレンスガイド -...

Ø¨Ù Ø¹Ù Ø§Ù Ù Ù Ù Ø§Ù - al-mustansiriya...

Ù–Ø¬Ù—Ø© Ø§Ù—Ù—ØºØ©...

· 2 ú ú ý ý ý üΦ ù ù ù' – ù ÿ ù – Γ ü...

bab-8-konsep-pendidikan-islam1 (1)

² Ù ½ ¤ § Ù Ã Ù -...

konkurs-ii-ciklus-2020 21 - objaven za...ã ü ù þ ý èù...

ahi carrier ÿ ù ù ù ÿ þ Ω ù ÿ ù.. · üτήσια...