ค ำถำม 37skmo.moph.go.th/sites/default/files/37 คำถาม... · 2019-12-25 ·...

1

ค ำถำม

พบบอย 37

2

เกยวกบ PM2.5

รำง ณ วนท 27 พฤศจกำยน 2562

3

สำรบญ

หนำ หมวด 1: สถำนกำรณและนโยบำยดำนมลพษทำงอำกำศและสขภำพ Q1.1: ฝนละออง PM2.5 คออะไร มสาเหตมาจากอะไร? Q1.2: ทวโลกมความตนตวเรองปญหามลพษทางอากาศมผลกระทบตอสขภาพอยางไรบางองคการอนามยโลกไดแสดงเจตนารมณในการแกไขปญหาการเจบปวยและการตายจากมลพษทางอากาศอยางไรบาง มขอเสนอตอประเทศสมาชกในการผลกดนรวมกนอยางไร?

Q1.3: ปญหาการเจบปวยและการตายจากมลพษทางอากาศทวโลกมแนวโนมการเจบปวยและการตายจากมลพษทางอากาศอยางไร?

หมวด 2: ผลกระทบตอสขภำพ Q2.1: PM2.5 มกลไกการเกดโรคอยางไร และสงผลกระทบตอสขภาพอยางไร? Q2.2: เมอรบสมผส PM2.5 เขาสรางกายแลว รางกายสามารถขบออกมาไดหรอไม? Q2.3: ความรนแรงของผลกระทบตอสขภาพจาก PM2.5 ขนอยกบองคประกอบใดบาง? Q2.4: วธสงเกตอาการของตนเองหรอคนใกลชดวาเรมมปญหาสขภาพทอาจเปนผลกระทบจาก PM2.5 และถามอาการขนมาแลวควรท าอยางไร?

Q2.5: ใครเปนกลมเสยงทจะไดรบผลกระทบจาก PM2.5? Q2.6: PM2.5 มผลกระทบตอสตวเลยงอยางไร และมวธปองกนสตวเลยงไม ใหไดรบผลกระทบอยางไร?

หมวด 3: กำรปองกนผลกระทบตอสขภำพ Q3.1: ประชาชนจะปองกนตนเองจากฝนละอองขนาดเลกไดอยางไร? Q3.2: หากตองเดนทางหรอเขาไปท างานในพนทเสยง (ระดบสสม สแดง) จะดแลตนเองอยางไร และสามารถอยนอกอาคารไดนานกชวโมง?

Q3.3: ชวงเวลาใดทจะสามารถจดกจกรรมกลางแจงได? Q3.4: ในชวงฝน นกเรยนสามารถท ากจกรรมทอยกลางแจงไดหรอไม? Q3.5: การลางจมกชวยลดฝนละอองไดหรอไม และมขนตอนการลางจมกอยางไร? Q3.6: ค าแนะน าส าหรบผออกก าลงกายกลางแจงเปนประจ า? Q3.7: การใชงานหนากากในการปองกนฝนละออง? Q3.8: การสงเกตหนากากปลอม? Q3.9: การใชวาสลนทาในรจมกชวยดกจบฝนละอองหรอละอองเกสรดอกไมไดหรอไม?

4

Q3.10: ในชวงมฝนสามารถวงมาราธอนไดหรอไม? Q3.11: Nasofilter (แผนกรองรจมก) สามารถใชปองกน PM2.5 ไดหรอไม? Q3.12: การกนอาหาร วตามน หรอสมนไพรชวยตานภยฝนไดหรอไม?

หมวด 4: กำรจดสภำพแวดลอมปองกนฝนละออง Q4.1: ภายในอาคาร/หาง/บาน ม PM2.5 หรอไม? Q4.2: การปดประตและหนาตางในชวงทมฝนสง และจ าเปนตองอยในบานทงวน โดยไมมเครองปรบอากาศจะมอากาศหายใจหรอไม หรอควรตดตงเครองกรองอากาศหรอเครองฟอกอากาศเพอเพมอากาศภายในบาน?

Q4.3: คอนโดชนบนมอากาศดกวาชนลางหรอไม? Q4.4: การฉดน าบรเวณหนาบานชวยปองกนฝนละอองเขาบานไดหรอไม? Q4.5: PM2.5 เขาไปในรถยนตระหวางทเปดแอรและขบรถไดหรอไม และหากอยในรถจะปลอดภยจาก PM2.5หรอไม?

Q4.6: มวธลด PM2.5 ในบานอยางไร? Q4.7: เครองฟอกอากาศและเครองปรบอากาศชวยลด PM2.5 ไดหรอไม หากตองการเลอกรน/ยหอทมประสทธภาพตองพจารณาสงใดบาง และการตดตงเครองฟอกอากาศทถกตองควรตดตงอยางไร?

Q4.8: การปลกตนไมชวยลดฝนละอองไดอยางไร? หมวด 5: กำรรำยงำนขอมลคณภำพอำกำศ Q5.1: คา AQI คออะไร แตกตางจากคา PM2.5 อยางไร? Q5.2: เราสามารถเชคขอมล PM2.5 ไดจากทไหนบาง และจะรไดอยางไรวาสถานการณ PM2.5 ในแตละวนจะเปนอยางไร และระดบไหนถงเรยกวา วกฤต?

Q5.3: ท าไมคา AQI จากเวบไซต aqicn.org และ PM2.5 จากเวบไซต airvisual.com จงมคาไมเทากบเวบไซต air4thai.pcd.go.th ของกรมควบคมมลพษ?

Q5.4: สถานตรวจวด PM2.5 ของประเทศไทย? Q5.5: ท าไมถงรายงานคา PM2.5 ดวยคาเฉลย 24 ชวโมงตอวน? Q5.6: เครองมอตรวจวดคณภาพอากาศแบบ sensor เชอถอไดหรอไม? Q5.7: วธสงเกตสภาพอากาศทเปนอนตรายตอสขภาพ?

5

Q5.8: คามาตรฐานฝนละอองขนาดเลกของแตละประเทศตางกนอยางไร และประเทศไทยใชคามาตรฐาน

หมวด 1: สถำนกำรณมลพษทำงอำกำศ

และนโยบำยดำนมลพษทำงอำกำศและสขภำพ

Q1.1: ฝนละออง PM2.5 คออะไร มสำเหตมำจำกอะไร?

A1.1: ฝนละออง (Particle Matter) หมายถง อนภาคของแขงหรอหยดละอองของเหลวทแขวนลอยใน

บรรยากาศ ซงมขนาดแตกตางกนตงแต 100 ไมครอนลงมา เกดขนไดเองตามธรรมชาต และเกดจากกกจกรรม

ตาง ๆของมนษย บางชนดมขนาดใหญจนมองเหนไดดวยตาเปลา เชน ฝนจากโรงโมหน ฝนจากโรงไม แตบาง

ชนดมขนาดเลกมากจนมองไมเหน ซงฝนละอองขนาดเลกมผลกระทบอยางมากตอสขภาพของประชาชน

ฝนละอองขนำดเลก แบงยอยออกไดเปน 2 ชนด คอ ฝนละอองขนาดไมเกน 2.5 ไมครอน (PM2.5) และ

ฝนละอองขนาดไมเกน 10 ไมครอน (PM10)

PM2.5 ประกอบดวยค าวา PM ทยอมาจาก Particulate Matters เปนค าเรยกคามาตรฐานของฝนละออง

ขนาดเลกทเปนอนตรายตอสขภาพ ซงม 2 ชนด ไดแก PM10 และ PM2.5 สวนตวเลข 2.5 นน มาจาก ขนาดของ

ฝน มหนวยเปนไมครอน

ดงนน PM2.5 กคอ ฝนละอองขนาดเสนผาศนยกลางไมเกน 2.5 ไมครอน มขนาดเลกประมาณ 1 ใน 25

สวนของเสนผาศนยกลางของเสนผม ขนจมกไมสามารถกรองได ลอยในอากาศไดนานและไกลถง 1 ,000

กโลเมตร และอาจมสารพษทเกาะมาดวย หากฝนละอองขนาดเลก PM2.5 ลองลอยอยในอากาศปรมาณมาก จะ

เหนทองฟาเปนสหมน หรอเกดเปนหมอกควน

6

ปญหาฝนละอองขนาดเลกในประเทศไทยมสาเหตมาจากปจจยทควบคมไดและปจจยควบคมไมได ดงน

ปจจยทควบคมได ปจจยทควบคมไมได กจกรรมของมนษย:

การเผาในทโลง เชน เผาเศษวสดการเกษตร เผาขยะ การจราจร การเผาไหมเชอเพลงอตสาหกรรม การกอสรางอาคาร การสบบหร การใชเตาปงยางทท าใหเกดควน สถานประกอบการตาง ๆ เชน อซอมรถ พนสรถ

สภาพอตนยมวทยา: อากาศเยนและแหง ความกดอากาศสง สภาพอากาศนง ท าใหฝนละอองขนาดเลกไมแพรกระจาย ฝนละอองแขวนลอยไดนาน

ทงน สาเหตของฝนละอองขนาดเลกมความแตกตางกนตามแหลงก าเนดในแตละพนท

1) พนทภำคเหนอ มกเกดจากปญหาไฟปาและการลกลอบเผาในทโลง เชน การเผาเศษวชพช การเผา

เศษวสดทางการเกษตรประกอบกบภมประเทศทมลกษณะเปนแองกระทะและมภเขาลอมรอบ ซง

ในชวงหนาแลงอากาศแหง ความกดอากาศสง ท าใหเกดสภาวะอากาศปด ความรนแรงของปญหาจง

เพมขน

7

2) ในเมองใหญ เชน กรงเทพมหำนคร ปรมณฑล และเมองหลกในภมภำคตำง ๆ มแหลงก าเนดหลกมา

จากรถยนตทวงบนทองถนน และเครองยนตทเผาไหมไมสมบรณ รวมถงการตดเครองยนตขณะจอด

อยกบท โดยเฉพาะในชวงทการจราจรหนาแนนและตดขด ท าใหเกดการสะสมตวของมลพษทาง

อากาศในปรมาณมาก

นอกจากนยงเกดจากการเผาไหมตาง ๆ ในบานเรอนหรอกจกรรมชมชน เชน การจดเตาถานในบานเรอน

การปงหรอยางอาหาร ท าใหมการสะสมมลพษทางอากาศในปรมาณสงขน ท าใหเปนอนตรายโดยเฉพาะในหองท

ไมมชองระบายอากาศ รวมถงปฏกรยาเคมในอากาศ เชน กาซซลเฟอรไดออกไซด (SO2) ออกไซตของไนโตรเจน

(NOX) และสารอนทรยระเหยงาย (VOCs) ท าปฏกรยากบสารอนในอากาศเกดเปนฝนละเอยดได

(แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ)

Q1.2: ทวโลกมควำมตนตวเรองปญหำมลพษทำงอำกำศมผลกระทบตอสขภำพอยำงไรบำง องคกำรอนำมย

โลกไดแสดงเจตนำรมณในกำรแกไขปญหำกำรเจบปวยและกำรตำยจำกมลพษทำงอำกำศอยำงไรบำง ม

ขอเสนอตอประเทศสมำชกในกำรผลกดนรวมกนอยำงไร?

A1.2: ประเดนดานมลพษทางอากาศและสขภาพเปนประเดนหนงททวโลกใหค าความส าคญและไดก าหนดเปน

นโยบายทตองรวมกนจดการทงในภาคสงแวดลอมและสขภาพ โดย

1) เปำหมำยกำรพฒนำทยงยน (Sustainable Development Goals: SDGs) ใหความส าคญกบ

มลพษอากาศและสขภาพ โดยก าหนดในเปาหมายหลายสวนทงในหลายสวน ทงการพฒนาเมองอยาง

ยงยนเพอลดมลพษอากาศในบรรยากาศ (SDG11) การใชพลงงานสะอาดเพอลดมลพษทางอากาศใน

ครวเรอน (SDG7) การลดผลกระทบจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (SDG13) อนน าไปสการ

ลดการเจบปวยและเสยชวตอนเนองมาจากมลพษทางอากาศทวโลก (SDG3.9) และขอตกลงอนท

สอดคลอง เชน ขอตกลงปารส (Paris Agreement) ซงย าใหเหนความจ าเปนในการบรณาการขาม

8

ภาคสวน เพอบรรลเปาหมายขางตนรวมกนเพอการคมครอง ดแลสขภาพประชาชน อนเปนหวใจ

ส าคญของการพฒนา โดยเฉพาะในกลมเปราะบาง

2) องคกำรอนำมยโลกไดใหความส าคญและก าหนดใหประเดนมลพษทางอากาศและการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศเปน 1 ใน 5 ประเดนขบเคลอนส าคญของในป 2019 – 2023 และไดจดท าแผน

ระดบโลกในการเพมความสามารถในการรองรบผลกระทบตอสขภาพจากมลพษอากาศ ป 2016 -

2019 และจดท า Roadmap to Enhance Global Responds แผนนไดรบการรบรองในการประชม

สมชชาอนามยโลก สมยท 68

3) การประชมระดบโลกขององคการอนามยโลก เรอง มลพษทางอากาศและสขภาพ ครงท 1 เมอวนท

30 ตลาคม – 1 พฤศจกายน 2561 ทางองคการอนามยโลก เนนย าความส าคญในการลดจ านวน

ผเสยชวตจากมลพษทางอากาศใหได 2 ใน 3 ภายในป 2573 โดยอาศยความรวมมอจากทกประเทศ

ในการแกไขปญหามลพษทางอากาศอยางจรงจงและเรงดวน โดยเฉพาะผลกระทบตอเดก ซงเปน

ก าลงส าคญของประเทศในอนาคต โดยมขอเสนอใหประเทศสมาชกรวมกนด าเนนการตอไปน

1) พฒนาขอมลหลกฐานทางวทยาศาสตรของมลพษทางอากาศและสขภาพ

2) ท าใหไดตามเปาหมายในการลดจ านวนผเสยชวตจากมลพษทางอากาศใหได 2 ใน 3 ภายในป

2573 และ

3) พฒนามาตรการส าคญในการปรบปรงคณภาพอากาศทงในบรรยากาศและในครวเรอน จาก

แหลงก าเนดตาง ๆ ทงอตสาหกรรม ขนสง พลงงาน เกษตรกรรมและครวเรอน รวมทงการสรางความตระหนก

แกทกภาคสวน เพอบรรลเปาหมายการพฒนาทยงยน ทงดานสขภาพ การเขาถงพลงงานทสะอาด คณภาพ

อากาศในเมองและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

(แหลงทมา: การประชมระดบโลกขององคการอนามยโลก เรอง มลพษทางอากาศและสขภาพ ครงท 1 เมอวนท 30

ตลาคม – 1 พฤศจกายน 2561)

Q1.3: ปญหำกำรเจบปวยและกำรตำยจำกมลพษทำงอำกำศทวโลกมแนวโนมกำรเจบปวยและกำรตำยจำก

มลพษทำงอำกำศอยำงไร?

A1.3: มลพษทางอากาศเปนหนงในปจจยเสยงดานสงแวดลอมทกอใหเกดปญหาสาธารณสขทส าคญใน

ระดบโลก ซงเปนสาเหตท าใหเกดการเสยชวต 7 ลานคนตอป โดยเฉพาะโรคหวใจขาดเลอด โรคปอดอดกน

เรอรง หอบหดและมะเรงปอด โดยองคการวจยโรคมะเรงนานาชาต (International Agency for Research on

9

Cancer: IARC) ระบวามลพษทางอากาศเปนปจจยเสยงทกอใหเกดมะเรงในมนษยได ซงจากรายงานสถานการณ

การเกดโรคมะเรงปอดในป 2561 พบวา ประชากรทวโลกเสยชวตเนองจากมะเรงปอดสงถง 1.8 ลานคน และม

รายงานการพบผปวยรายใหมดวยโรคนประมาณ 2.1 ลานคน

โดย 4.3 ลานคนทวโลก พบวาการเสยชวตทก ๆ ป เปนผลมาจากการไดรบสมผสกบมลพษอากาศภายในบาน เชน จากเชอเพลงทท าอาหาร และ 3 ลานคนทวโลก พบปจจยการเสยชวตทไดรบสมผสจากฝนละอองทพบในมลพษทางอากาศ และสถานการณในเอเชยตะวนออกเฉยงใต พบวารอยละ 63 ยงมการใช เชอเพลง เชน ถาน ไม ในการท าอาหาร ซงเปนปจจยหนงของการเสยชวต ซงเมอเทยบกบคา Guideline ของWHO เทยบกบคา PM10 จะพบวาสวนของเอเชยตะวนออกเฉยงใตเปนพนททมปญหาเรองมลพษทางอากาศคอนขางสง

(แหลงทมา: องคการอนามยโลก , 2562)

10

หมวด 2 ผลกระทบตอสขภำพ

Q2.1: PM2.5 มกลไกกำรเกดโรคอยำงไร และสงผลกระทบตอสขภำพอยำงไร?

A2.1: เมอรางกายรบสมผส PM2.5 จะกอใหเกดอาการในระยะสน เชน

ไอหรอจาม หากมอาการไอหรอจามแรง ๆ อาจท าใหเสนเลอดฝอยในจมกแตก และท าใหไอเปนเลอด

หรอจามเปนเลอดได ทงนควรประเมนตนเองดวยวามอาการปวยอนรวมดวยหรอไมเพอหาสาเหตทแทจรง

นอกจากน อาการไอหรอจามเปนเลอดยงอาจเกดกบผเปนโรคภมแพ ไซนสอกเสบได

(นพ.ฉนชาย สทธพนธ, 2562 ; รศ.นพ.นธพฒน เจยรกล, 2562)

ระคายเคองผวหนง ผน คน

ระคายเคองตา แสบตาหรอตาแดง หากเปนผทมความผดปกตกบดวงตาอยแลว เชน ตอลม ตอเนอ

หรอภมแพขนตา หรอผใชคอนแทคเลนสประจ า รวมไปถงผทมภาวะตาแหง อาจท าใหมอาการระคายเคองตา

หรอตาแดงมากกวาปกต (รศ.นพ.ศกดชย วงศกตตรกษ, 2562 ; นพ.นพวฒ ตรพรชยศกด, 2562)

และเมอหายใจเอา PM2.5 เขาสรางกาย จะเขาสปอดไปจนถงถงลมปอด ท าใหปอดอกเสบ การท างานของ

ปอดมประสทธภาพลดลง และเขาสกระแสเลอดได ซงหากไดรบสมผสในระยะยาวจะสงผลตอระบบตาง ๆ ของ

รางกาย ทงน ขนอยกบปรมาณ ความเปนพษ และระยะเวลาทรบสมผส ไดแก

ระบบหวใจและหลอดเลอด: อาจท าใหเกดเหตรนแรงเฉยบพลนกบกลามเนอหวใจได รวมทง หวใจวาย

หวใจเตนผดจงหวะ หวใจเตนแรงขน และมความเสยงทจะตายจากภาวะหวใจหยดเตนเฉยบพลน นอกจากนน

ยงท าใหเกดภาวะหลอดเลอดสมองตบจนถงตายได เนองจากการสมผสกบมลพษในอากาศเปนระยะยาวเพม

ความเสยงทจะท าใหหลอดเลอดแดงในสมองแขงตว ท าใหความดนโลหตสงขน และเลอดมความหนดเพมขน ซง

ลวนเปนปจจยเสยงทท าใหเกดลมเลอดในสมองได

ระบบทางเดนหายใจ: ท าใหเกดโรคเกยวกบปอดและระบบทางเดนหายใจและทท าใหโรคก าเรบขน

ซงรวมถงโรคหอบหด โรคปอดอดกนเรอรง

โรคมะเรงปอด โดย International Agency for Research on Cancer; IARC ไดระบวา Outdoor

Air pollution เปนสารกอมะเรงในมนษย

รบกวนการท างานของรางกายในการหลงอนซลน ซงเปนตวน าน าตาลจากเลอดเขาสเซลลตาง ๆ ท าให

น าตาลไมถกเคลอนยายจากเลอดไปสเซลล สงผลใหระดบน าตาลในเลอดสงกวาปกต ท าใหเกดโรคเบาหวาน

มผลตอการคลอดกอนก าหนด น าหนกทารกแรกคลอดต า และการผดปกตของทารกแรกคลอด (Stieb

และคณะ, 2555 ; Stolbach Kim และ Kabir, 2558) และอาจมผลกระทบตอพฒนาการและระบบสมองของ

11

ทารก ซงหากหญงตงครรภอยในพนททมมลพษทางอากาศสงระหวางตงครรภ หรอสบบหรหรอไดรบควนบหร

จากบคคลใกลชด มโอกาสท PM2.5 จะเขาสกระแสเลอดกอใหเกดความบกพรองในการล าเลยงอาหารและ

ออกซเจนผานรกทไปเลยงตวออนในครรภ สงผลใหทารกมน าหนกนอยหรอคลอดกอนก าหนดได (Feng และ

คณะ, 2559) ทงน ยงมงานวจยระบวามลพษทางอากาศท าใหหญงตงครรภเสยงแทงพอ ๆ กบการสบบหร และ

ยงพบอนภาคมลพษทางอากาศทรกของทารกในครรภดวย โดยประเมนผลกระทบในระยะสนของมลพษทาง

อากาศ พบวา PM2.5 ทเพมขน 10 µg/m3 เฉลย 3 วนและ 7 วน มความสมพนธกบความเสยงในการแทงเพมขน

แตไมมนยส าคญทางสถต (Claire L.Leiser และคณะ, 2561)

อยางไรกด ยงไมมผลงานวจยรองรบวาคนทสดฝนเขาไปจะท าใหเปนโรคอวน แตทงน คนอวนนนมความ

เสยงตอโรคระบบหวใจและหลอดเลอด หากรางกายไดรบ PM2.5 ในระยะยาว อาจกระตนใหเกดอาการผดปกต

ของระบบไหลเวยนโลหตได (Scott Weichenthal และคณะ, 2557) รวมทง ยงไมมขอมลแสดงใหเหนชดเจนถง

ความสมพนธตอระบบสบพนธของเพศชาย (นพ.วทวส ศรประชย, 2562)

(แหลงทมา:

1. Claire L.Leiser และคณะ. (2561). Acute effects of air pollutants on spontaneous pregnancy loss:

a case-crossover study.

2. Scott Weichenthal, Jane A. Hoppin and Francois Reeves. (2557). Obesity and the

Cardiovascular Health Effects of Fine Particulate Air Pollution.)

Q2.2: เมอรบสมผส PM2.5 เขำสรำงกำยแลว รำงกำยสำมำรถขบออกมำไดหรอไม?

A2.2: รางกายมกลไกในการก าจดสารมลพษหากเขาสรางกายในเบองตน สวนใหญกจะอยในระบบทางเดน

หายใจสวนตนเรมจากทจมก ซงกจะมขนจมกในการดกจบไว พอลกลงมาทหลอดลมจะมเซลลคอยดกจบคอยพด

โบกขบออกไปโดยมการหลงสารคดหลง (mucus) ส าหรบใชดกจบ ซงกจะดกจบฝนทใหญกวา 2.5 ไมครอนได

แตพวกฝนทเลกกวา 2.5 ไมครอน หรอ PM2.5 จะสามารถเขาไปในระบบทางเดนหายใจสวนลกได เชน ไปทถง

ลมฝอย ซงเปนบรเวณทแลกเปลยนอากาศดทมออกซเจนและอากาศเสยทมคารบอนไดออกไซด ในบรเวณน

รางกายจะไมมการหลงสารคดหลงเหลานนออกมา เพราะผนงถงลมฝอยบางมาก หากสารคดหลงเหลานนถกขบ

ออกมา จะไปรบกวนการแลกเปลยนกาซ แตรางกายของเรายงมระบบภมคมกนทยงคอยท าหนาทก าจดสง

แปลกปลอมอย ซงกจะเปนพวกเซลลเมดเลอดขาวหรอพวกแมคโครฟาจ แตอยางไรกตามสารเคมบางตวก าจด

ยากและใชเวลาก าจดนาน ซงถาเราไดรบเขาไปเยอะ กอาจจะเกดการสะสมและเกดเปนอนตรายตอสขภาพใน

ระยะยาวได ขณะเดยวกน ถามนสามารถซมผานหนงถงลมฝอยและเดนทางไปตามระบบไหลเวยนเลอ ดของ

รางกาย มนกอาจจะสามารถไปสะสมทอวยวะสวนอนไดดวยเชนกน

12

ในระยะแรก ๆ แมวารางกายจะมการหลงสารคดหลงบรเวณหลอดลมฝอยไดด แตถาไดรบสมผสไปเปน

ระยะเวลานาน ๆ รางกจะถกกระตนใหมการหลงสารพวกนนมากขน ขณะเดยวกนผนงหลอดลมกจะคอย ๆ

หนาขน จนมขนาดแคบลง และปวยเปนโรคหอบหด (Asthma) หรอโรคทางเดนหายใจอน ๆ ตามมา ซงสวน

ใหญกจะมการพฒนาของอาการหลงจากเขาสวยกลางคน ซงโรคหอบหดกอนตรายเชนกน เพราะถาปวยเปนโรค

นแลวมการไดรบสารมลพษทางอากาศบางตว เชน ฝนละออง กาซโอโซน หรอ กาซซลเฟอรไดออกไซด เขาไป

มนจะไปกระตนใหอาการของโรคหอบหดหรอโรคทางเดนหายใจนนมความรนแรงมากขน ซงคนกลมนตองมการ

เฝาระวงอยางเปนพเศษ

(แหลงทมา ขอมลประกอบการสมภาษณ รายการ:.....)

Q2.3: ควำมรนแรงของผลกระทบตอสขภำพจำก PM2.5 ขนอยกบองคประกอบใดบำง?

A2.3: เนองจาก PM2.5 ในแตละจดแตละเวลาอาจไมเทากน ผลกระทบตอสขภาพจงขนอยกบหลายองคประกอบ

ไดแก

1) “ปรมาณของฝนละออง” ในพนทนน ๆ วาม PM2.5 สงหรอไม เชน รมถนน หรอจดททางราชการ

ประกาศวามคา PM2.5 สง

2) “ชวงเวลา” กบ “ระยะเวลา” ทสมผส

3) “ชนดกจกรรมทท า” ในพนททมคา PM2.5 สง เชน ออกก าลงกาย ท างานหนก เปนตน จะมความเสยง

มากกวากจกรรมทใชแรงนอย

4) “ลกษณะของบคคล” โดยเฉพาะกลมเสยง ไดแก เดกเลก ผสงอาย หญงตงครรภ กลมทมโรคประจ าตว

ทไวตอผลกระทบ เชน โรคระบบทางเดนหายใจ โรคหวใจและหลอดเลอด เปนตน

ดงนน ผทอาศยอยในพนทหรอท างานอยบรเวณพนททคาฝนละอองสงและไดรบสมผสฝนละอองเปน

เวลานาน รวมทงกลมเสยงจงมความเสยงทจะไดรบผลกระทบตอสขภาพจากฝนละอองมากกวา

(แหลงทมา:

1. กรมอนามย. มาตรฐานคาเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพจากฝนละอองขนาดเลกกวา 10 ไมครอน

2. กรมควบคมโรค. ฝน PM2.5

Q2.4: วธสงเกตอำกำรของตนเองหรอคนใกลชดวำเรมมปญหำสขภำพทอำจเปนผลกระทบจำก PM2.5 และ

ถำมอำกำรขนมำแลวควรท ำอยำงไร?

A2.4: ประชาชนสามารถสงเกตอาการเบองตนทอาจเกดจากการรบสมผสฝนละอองขนาดเลก ไดดงน

13

ระคายเคองตาหรอแสบตา

ปวดศรษะ คลนไส อาเจยน หรอแสบจมก

ระคายเคองผวหนง

อดอดแนนหนาอก หายใจไมสะดวก โดยเฉพาะผทมโรคหอบหด ผสงอาย หรอเดกทเปนโรคระบบ

ทางเดนหายใจ อาจมอาการก าเรบ และเสยงทจะมอาการทรดหนกได

และเมอเกดอาการเหลานแลว ประชาชนตองคอยดแลสขภาพของตนเองและคนในครอบครวอยางใกลชด

เพอไมใหอาการรนแรงมากขน หากรนแรงจนไมสามารถรกษาอาการใหทเลาลงได ควรรบไปพบแพทย

(แหลงทมา: กรมอนามย. ประกาศกรมอนามย เรอง คาเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพฝนละอองขนาดเลกในบรรยากาศ)

Q2.5: ใครเปนกลมเสยงทจะไดรบผลกระทบจำก PM2.5?

A2.5: กลมเสยงทจะไดรบผลกระทบจาก PM2.5 เนองจากมความออนแอและภมตานทานต า คอ เดกเลก เพราะ

ปอดยงพฒนาไมเตมท อตราการหายใจถ และมผวหนงบอบบางกวาผใหญทมสขภาพรางกายสมบรณ และเดก

มกใชเวลาท ากจกรรมนอกบานหรออาคาร เชน สนามเดกเลน สนามกฬา ลานกจกรรม ฯลฯ และยงเคลอนไหว

มากกวาผใหญ เชน การวงเลน การกระโดด การปนปาย ท าใหเดกมการหายใจเอาปรมาตรอากาศเขาสรางกาย

สงกวาผใหญ นอกจากน เดกเลกอาจไดรบผลกระทบตอสขภาพในระยะยาวได เชน โรคหลอดเลอดหวใจ รวมทง

ยงสงผลกระทบตอพฒนาการทางระบบประสาทและความสามารถทางปญญาของเดก

นอกจากกลมเดกเลกยงมกลมเสยงอน ๆ อก ไดแก กลมนกเรยน กลมหญงตงครรภ กลมผสงอาย

เนองจากกลไกการปองกนระบบทางเดนหายใจจะลดลงตามอาย ท าใหไวตอการเปนโรคหรอตดเชอระบบ

ทางเดนหายใจมากขน รวมทงกลมผทมโรคประจ าตว และกลมประชาชนทท างานนอกอาคาร เชน ต ารวจจราจร

คนขบมอเตอรไซดรบจางและรถตกตก กรรมกรกอสราง พนกงานรกษาความปลอดภย พอคาแมคารมถนน

พนกงานกวาดถนน พนกงานเกบขยะ คนขบรถ กระเปารถเมลรอน ครอาจารยท ยนรอรบนกเรยนอยหนา

โรงเรยน ซงเปนกลมทอยนอกอาคารเปนเวลานาน มโอกาสไดรบฝนละอองสง

(แหลงทมา: กรมอนามย. แนวทางการเฝาระวงพนทเสยงจากมลพษอากาศ กรณฝนละอองขนาดเลก)

14

Q2.6: PM2.5 มผลกระทบตอสตวเลยงอยำงไร และมวธปองกนสตวเลยงไมใหไดรบผลกระทบอยำงไร?

A2.6: เมอสตวเลยงสดดมอากาศทมฝนละอองขนาดเลกมากเกนและเปนเวลานาน อาการของสตวทเกดขนได

คอ ไอ หายใจล าบาก อาปากหายใจ หายใจเสยงดงกวาปกต หายใจถ เหงอกซด ซม ออนแรง ระคายเคองตา ม

น าตาไหล มน ามกมาก กนอาหารลดลง และหวน าบอย ซงถาหากวาสตวเลยงมอาการดงกลาว ใหรบพาไปพบ

สตวแพทย

วธปองกนสตวเลยงไมใหไดรบผลกระทบจากฝนละอองขนาดเลกมดงน

1. ดดฝนบานและทนอนของสตวเลยงบอย ๆ

2. งดสบบหรหรอหลกเลยงการจดธปภายในบาน

3. ถพนบอย เพอขจดคราบฝน

4. อาบน าใหสตวเลยงบอย ๆ

5. หลกเลยงพาสตวเลยงออกไปวงเลนนอกบาน โดยเฉพาะรมถนน หรอในวนทมฝนสง

6. ควรเลยงในบาน

7. ลางบานสตวเลยงบอยขน

(แหลงทมา: จฬาลงกรณมหาวทยาลย. อาการในสตวเลยงและวธปองกนภยจากฝน PM 2.5)

15

หมวด 3: กำรดแลและปองกนสขภำพ

Q3.1: ประชำชนสำมำรถปองกนตนเองจำกฝนละอองขนำดเลกไดอยำงไร?

A3.1: แมมลพษทางอากาศจะสงผลกระทบตอสขภาพ แตประชาชนกสามารถปองกนได โดยปองกนไมให

มลพษทำงอำกำศเขำสรำงกำยหรอใหเขำนอยทสด และดแลไมใหเกดอนตรำยตอสขภำพ ดงน

1) ตดตามสถานการณคณภาพอากาศ การประกาศแจงเตอนพนททตองเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพ

จากมลพษอากาศจากสอตาง ๆ หรอชองทางอน ๆ ในพนท ไดแก โทรทศนทองถน วทยชมชน เปนตน โดยให

สงเกตสเปนหลก หากเปนสสมและสแดง ซงเปนคาฝนละอองทเกนมาตรฐานและมผลกระทบตอสขภาพควร

ปฏบตตนตามค าแนะน าอยางเครงครด

2) ประเมนตนเองวาเปนกลมเสยงหรอไม เชน มอาชพอยกลางแจงตองสมผสฝนเปนเวลานานหรออาศย

ในพนทเสยง เดกเลก ผสงอาย หญงมครรภ ผปวยโรคภมแพ หอบหด เยอบตาอกเสบ หวใจและหลอดเลอด

หากพบวาเขาขายกลมเสยงใหหลกเลยงการสมผสฝนและตองดแลปองกนตนเองเปนพเศษ

3) ในชวงทฝนละอองสง ควรลดระยะเวลาการท ากจกรรมนอกบาน

4) ถาจ าเปนตองเขาไปในพนทเสยงฝนสง ใหสวมหนากากอนามยหรอหนากาก N95 และตองใสใหถกวธ

5) หากมอาการระคายเคองตาหรอแสบตา ไมควรขยตา ใหลางตาดวยน าสะอาด ส าหรบผทเปนตอลม

ตอเนอ หรอภมแพบรเวณดวงตา รวมทงผทใสคอนแทคเลนส ควรหาแวนตาทมขอบดานบนและดานขาง และ

หากมอาการผดปกต เชน คนตามาก ตาแดงมาก มขตาสเขยวหรอเหลอง หรอตามวลง ใหรบไปพบจกษแพทย

(รศ.นพ.ศกดชย วงศกตตรกษ, 2562 ; นพ.นพวฒ ตรพรชยศกด, 2562)

6) ปดประตหนาตางใหมดชด ท าความสะอาดบานอยเสมอ โดยการเชด/ถ แบบเปยก และเปดพดลมให

อากาศหมนเวยน

7) หลกเลยงการออกก าลงกายในชวงเชา และบรเวณทมฝนสง เชน รมถนน และหามสวมใสหนากาก

ปองกนฝนทกชนดขณะออกก าลงกายโดยเดดขาด หรอเปลยนมาออกก าลงกายในบาน

8) ดมน าสะอาด และดแลสขภาพใหแขงแรง

9) สงเกตอาการผดปกตของรางกายและคนในครอบครว หากพบวามอาการไอ แนนหนาอก วงเวยน

ศรษะ คลนไส อาเจยน ผนแดง หรออาการผดปกตทางรางกายอน ๆ ควรรบไปพบแพทยทนท

10) มสวนรวมในการลดปรมาณมลพษทางอากาศ เชน ลดการใชน ามนดเซล ใชรถสาธารณะ ไมเผาขยะ/

ใบไม และปลกตนไมเพอเพมพนทสเขยว เปนตน

ทงน กลมเสยงควรดแลตวเองหรอไดรบการดแลอยางใกลชด ดงน

16

กลมเสยง กำรดแลตนเอง

กลมเดกเลก พอแม ผปกครองควรดแลเดกเลกเบองตน ดงน

ใหหลกเลยงการท ากจกรรมนอกอาคาร

ดมน าสะอาดใหเพยงพอ 6 แกวตอวน

เดกทมโรคประจ าตว ควรดแลอยางใกลชด เตรยมยาประจ าตวใหพรอม หากพบวาม

อาการผดปกตใหรบพาไปพบแพทย

กลมนกเรยน โรงเรยนควรแจงสถานการณ/ใหความร ผานชองทางตาง ๆ เชน เสยงตามสาย เพอให

นกเรยนรบรและปฏบตตนไดถกตอง

หลกเลยงการท ากจกรรมนอกอาคาร

กรณตองออกนอกอาคารเปนเวลานาน ควรสวมหนากากปองกน PM2.5

ขอความรวมมอรานอาหาร/รานคาแผงลอย ทงในและนอกโรงเรยน ปงยางโดยใช

เตาไรควน

กลมผสงอาย ควรลดเวลาการท ากจกรรมนอกบาน หากจ าเปนตองออกนอกอาคารใหสวมหนากาก

ปองกน PM2.5 และไมอยนอกบานเปนเวลานาน

ดมน าสะอาดใหเพยงพอ 6 - 8 แกวตอวน

เตรยมยาและอปกรณทจ าเปนใหพรอม

ใหสงเกตอาการ หากพบวามอาการผดปกต (ไอบอย หายใจล าบาก หายใจถ เจบหนาอก

แนนหนาอก เมอยลาผดปกต) ใหรบแจงบคคลใกลชดและไปพบแพทยทนท

กลมผทม

โรค

ประจ าตว

ลดการท ากจกรรมนอกอาคาร

ดมน าสะอาดใหเพยงพอ 6 - 8 แกวตอวน รบประทานอาหารใหครบ 5 หม

ควรเตรยมยาประจ าตวและอปกรณทจ าเปนใหพรอม

ใหสงเกตอาการ หากมอาการผดปกต (ไอบอย หายใจล าบาก หายใจถ เจบหนาอก

แนนหนาอก เมอยลาผดปกต) ใหรบแจงบคคลใกลชดและไปพบแพทยทนท และปฏบต

ตามค าแนะน าของแพทยอยางเครงครด

17

กลมเสยง กำรดแลตนเอง

คนทท างาน

นอกอาคาร/

กลางแจง

ควรสวมหนากากปองกนฝนละออง

ลดระยะเวลาอยในพนทเสยง และพกนานขน

หากมโรคประจ าตว ควรเปลยนไปท าหนาทอนชวคราว

(แหลงทมา: กองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย)

Q3.2: หำกตองเดนทำงหรอเขำไปท ำงำนในพนทเสยง (ระดบสสม สแดง) จะดแลตนเองอยำงไร และ

สำมำรถอยนอกอำคำรไดนำนกชวโมง?

A3.2: หากจ าเปนตองออกนอกอาคารในวนทฝนสง (มากกวา 50 มคก./ลบ.ม.) ประชาชนควรใสหนากาก

ปองกนฝนละออง และอยนอกอาคารใหนอยทสด โดยเฉพำะกลมเสยง เพอลดปรมาณฝนละอองทเขาส

รางกาย

อยางไรกด หากตองเขาไปในพนทเสยงฝนละออง ควรปฏบตตวดงน

1. ตดตามสถานการณคณภาพอากาศจากสอตางๆ เชน เวบไซตกรมควบคมมลพษ กรมอนามย

2. ปรบแผนการเดนทางหรอการท ากจกรรมกลางแจง เชน อาจเลอนเวลาในการเขาไปในพนทเสยง หาก

เลยงไดควรงดเขาไปในพนทเสยง โดยเฉพาะในพนทสแดง

3. ใสหนากากปองกนฝนละออง

4. ถาจ าเปนตองเขาไปในพนทนน ควรลดระยะเวลาการสมผสฝนละอองใหนอยทสด ควรสวมหนากาก

ปองกนฝนละออง

5. เมอกลบถงบาน ใหอาบน า ลางมอ ลางหนาใหสะอาด

(แหลงทมา: กองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย)

Q3.3: ชวงเวลำใดทจะสำมำรถท ำกจกรรมกลำงแจงได?

18

A3.3: ประชาชนทวไปสามารถท ากจกรรมกลางแจงไดเมอ PM2.5 อยในระดบสฟาและสเขยว ซงเปนระดบทม

คณภาพอากาศด แตถา PM2.5 อยในระดบสเหลองขนไป ประชาชนควรหลกเลยงการท ากจกรรมกลางแจง ทงน

ชวงเวลา ขอใหประชาชนตดตามสถานการณจาก Air4Thai

ส าหรบประชาชนกลมเสยงสามารถท ากจกรรมกลางแจงหรอท ากจกรรมทตองใชแรงมากไดเมอ PM2.5

อยในระดบสฟา แตถา PM2.5 อยในระดบสเขยวขนไป ควรหลกเลยงหรอลดการท ากจกรรมดงกลาว

(แหลงทมา: กรมอนามย. ประกาศกรมอนามย เรอง คาเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพฝนละอองขนาดเลกในบรรยากาศ)

Q3.4: ในชวงฝน นกเรยนสำมำรถท ำกจกรรมทอยกลำงแจงไดหรอไม?

A3.4: ความเหมาะสมในการท ากจกรรมกลางแจงของนกเรยน ใหดจากมาตรการการปองกนผลกระทบตอ

สขภาพในการจดการของโรงเรยนตามระดบฝนละออง PM2.5 ดงน

ระดบ AQI ระดบ PM2.5 (มคก./ลบ.ม.)

มำตรกำรส ำหรบโรงเรยน

0 - 25 (Good)

0 - 25 นกเรยนทกคน : ท ากจกรรมไดตามปกต

26-50

(Moderate)

26-37 1. นกเรยนทกคน : ท ากจกรรมไดตามปกต 2. นกเรยนทปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจและหลอดเลอด เชน

หอบหด : ใหพจารณาลดการเรยนพลศกษาและกจกรรมกลางแจง

51 -100

38-50 1. นกเรยนทกคน : ลดการท ากจกรรมนอกอาคาร

19

ระดบ AQI ระดบ PM2.5 (มคก./ลบ.ม.)

มำตรกำรส ำหรบโรงเรยน

(Unhealthy for Sensitive

group)

2. นกเรยนทปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจและหลอดเลอด เชน หอบหด : ใหพจารณายกเวนการเรยนพลศกษาและกจกรรมกลางแจง

คร : สอสารขอมลสถานการณมลพษทางอากาศและวธการปองกนตนเองแกนกเรยนทกเชา

101-200

(Unhealthy)

51-90 1. นกเรยนทกคน : ควรเรยนในชนเรยน ส าหรบกจกรรมกลางแจงอนๆอาจจะไดรบการพจารณายกเลกตามความเหมาะสม

2. นกเรยนชนอนบาล : - ใหเรยนในหองเรยน ปดประต หนาตางใหสนท เขาแถวในชน

เรยน - ยกเลกการออกก าลงกายกลางแจง ส าหรบกจกรรมกลางแจงอน

ๆ และอาจจะไดรบการพจารณายกเลกตามความเหมาะสม 3. นกเรยนทปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจและหลอดเลอด เชน

หอบหด ควรใหอยภายในอาคารในหองปลอดฝน งดการออกก าลงกายกลางแจง และตองไดรบการดแลจากครอยางใกลชด

คร : สอสารขอมลสถานการณมลพษทางอากาศและวธการปองกนตนเองแกนกเรยนในชวงเชา / บาย

201 ขนไป

(Very Unhealthy)

91 ขนไป 1. นกเรยนทกคน : - ควรอยภายในอาคาร หรอหองเรยน และปดประตและหนาตางให

สนท - ลดระยะเวลาการท ากจกรรมกลางแจง เชน การเขาแถวหนาเสา

ธง และการออกก าลงกายกลางแจง นกเรยนสามารถออกมาพกในชวงพกเบรคหรอพกกลางวนได แตไมควรอยกลางแจงเปนเวลานาน

2. เดกเรยนชนอนบาลและนกเรยนทปวยดวยโรคระบบทางเดนหายใจและหลอดเลอด เชน หอบหด : - ควรอยภายในอาคาร หรอหองเรยนทมประตและหนาตางปดสนท

หรอหองปลอดฝนทมเครองปรบอากาศ/เครองฟอกอากาศ - งดการท ากจกรรมหรอออกก าลงกายกลางแจง - ตองไดรบการดแลจากครอยางใกลชด

คร : สอสารขอมลสถานการณมลพษทางอากาศและวธการปองกนตนเองแกนกเรยนในชวงเชา/ เทยง/ บาย

20

(แหลงทมา: กรมอนามย. มาตรการการปองกนผลกระทบตอสขภาพในการจดการของโรงเรยนตามระดบฝนละออง PM2.5)

Q3.5: กำรลำงจมกชวยลดฝนละอองไดหรอไม และมขนตอนกำรลำงจมกอยำงไร?

A3.5: การลางจมกสามารถชวยลดผลกระทบตอสขภาพจากการรบสมผสฝนละอองไดเบองตน การลางจมกถอ

เปนการท าความสะอาดโพรงจมกดวยการชะลางเอาน ามก หนอง สงสกปรกในโพรงจมกออกไป การลางจมกยง

ชวยลดจ านวนเชอโรค มลพษ ฝนละออง สารกอภมแพ สงระคายเคอง และสารทเกดจากปฏกรยาของรางกายท

มตอสารกอภมแพในโพรงจมก รวมไปถงไซนส นอกจากนการลางจมกยงชวยปองกนการลกลามของเชอโรคจาก

จมกและไซนสขนไปหชนกลาง หรอลงไปสปอดไดดวย

ขนตอนการลางจมก ดงน

1. อนน าเกลอกอนลางจมกเสมอ แลวน าน าเกลอเทใสภาชนะปากกวาง เชน ชาม

2. ใชกระบอกฉดยาดดน าเกลอประมาณ 10 - 15 ซซ ส าหรบผใหญ และปรมาณ 5 ซซ ส าหรบเดก

3. นงโนมตวไปขางหนาและกมหนาเลกนอยใหอยเหนอภาชนะรองรบน าเกลอ เรมลางจมกขางทโลงกวา

กอน

4. น าปลายกระบอกฉดยาใสเขาไปในจมกเลกนอย อาปากแลวหายใจเขาเตมทแลวกลนหายใจไว

5. ดนกระบอกสบเบา ๆ ใหน าเกลอไหลเขาจมกชา ๆ หลงจากทน าเกลอไหลออกจากจมกหรอปากแลว

จงจะหายใจได

6. ดนน าเกลอเขาไปในโพรงจมกทกทศทาง และควรลางโพรงจมกสลบขางไปมา

7. ในการลางแตละครงควรลางจนกวาจะรสกวาจมกโลง ไมมน ามก หรอสงสกปรกอย ในจมก และ

น าเกลอทไหลออกมาเหมอนกบน าเกลอทฉดเขาไปในโพรงจมก

8. หลงจากลางจมก สามารถสงน ามกหรอน าเกลอทคางอยในโพรงจมกไดตามปกต และสามารถบวน

น าเกลอและน ามกสวนทไหลลงคอรวมทงเสมหะในคอออกมาได

(แหลงทมา: โรงพยาบาลศรราช ปยการณย)

Q3.6: ค ำแนะน ำส ำหรบผออกก ำลงกำยกลำงแจงเปนประจ ำ?

21

A3.6: ค าแนะน าในการออกก าลงกายกลางแจงชวงฝนสง

1. ตดตามสถานการณคณภาพอากาศจากสอตาง ๆ เชน เวบไซตกรมควบคมมลพษ กรมอนามย หรอ

ชองทางอน ๆ ในพนท ไดแก โทรทศนทองถน วทยชมชน เปนตน

2. หากมระดบฝนละอองขนาดเลกสงเกนคามาตรฐาน ควรหลกเลยงการออกก าลงกายกลางแจง

โดยเฉพาะในชวงเชา เพราะเปนชวงทมคาฝนสงมาก และบรเวณรมถนน รวมทงบรเวณทมการกอสรางตาง ๆ

3. เปลยนมาออกก าลงกายในบานหรออาคารแทน

ทงน ขณะออกก ำลงกำยหำมใสหนำกำกปองกนฝนละอองโดยเดดขำด เพราะจะท าใหรางกายตอง

หายใจแรง เรวขน สงผลใหระบบหวใจและหลอดเลอดท างานหนกมากขนและอาจเปนอนตรายได

(แหลงทมา: กองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย)

Q3.7: กำรใชงำนหนำกำกในกำรปองกนฝนละออง?

A3.7: หากตองไปในพนทเสยงทมฝนสง จ าเปนตองใสหนากากปองกนฝนละออง เพราะสามารถชวยลด

ผลกระทบจากการไดรบสมผส PM2.5 ได ดงนน จงควรเลอกและใสหนากากปองกนฝนละอองใหถกวธ

กำรเลอกหนำกำกปองกนฝนละออง

1) สงเกตวนหมดอาย

2) ขนาดเหมาะ ครอบไดกระชบจมกและใตคาง

3) ไมหก งอ บดเบยว เปอนหรอฉกขาด ไมมกลนฉน

4) มสายรดสองสาย

1. หนำกำกอนำมย(Surgical masks) ผลตขนจากใยสงเคราะห เชน

พอลพรอพลน (Polypropylene) ทมความปลอดภยตอผใช โดยหนากากอนามย

ทมคณภาพจะตองมชนกรองอยางนอย 3 ชน เพอชวยปองกนเชอโรค มลพษหรอ

ของเหลวจากภายนอก และชวยดดซบสารคดหลงหรอความชนทมาจากผใช

สามารถปองกนฝนละอองขนาดเลกไดถง 3-5 ไมครอน

2. หนำกำกกรองอำกำศ (Respirators) ในมาตราฐานของ สมอ. เรยกวา

“อปกรณปกปองทำงเดนหำยใจ” คอ อปกรณทมตวกรองไวในตวเพอกรองอนภาค

ดดซบกาซและไอในขณะเดยวกน มแบบใชแลวทง ซงออกแบบทท าใหไมจ าเปนตอง

ดแลรกษาหลงใชงาน และทงไปเมอรสกวามแรงตานทานการหายใจสงเกนไป หรอดด

ซบหมดสภาพ หรอเสยรปทางกายภาพ หรอมสงบงชวาไมเหมาะสมทจะใชงานอกตอไป เชน หนากาก N95

22

ตำรำงเปรยบเทยบระหวำงหนำกำกอนำมย (Surgical masks) กบ หนำกำกกรองอำกำศ (Respirators)

ชนดหนำกำก หนำกำกอนำมย (Surgical masks) หนำกำกกรองอำกำศ (Respirators)

รปภำพ

กำรใชงำน กำรออกแบบสวมใส : ไมแนบกระชบกบ

ใบหนำ มชองวางระหวางใบหนากบหนากาก

ท าใหอากาศทไมถกกรองไหลผานเขาสระบบ

ทางเดนหายใจได

กำรออกแบบสวมใส : แนบกระชบกบใบหนำ ดวย

สายรดศรษะหรอสายคลองห และแถบอลมเนยม

ส าหรบปรบใหเขากบรปจมก มความแนบกระชบกบ

ใบหนา เพอใหอากาศทเราหายใจเขาไปถกกรองจะ

ผานชนกรองของหนากากโดยไมรวตามชองวาง

ระหวางหนากากกบใบหนาผสวมใส

ชวยดกอนภำคขนำดใหญจำกผสวมใส เชน

น าลายหรอน ามก ไปสบรรยายกาศโดยรอบ

หรอสภาพแวดลอมในการท างาน หรอใน

บรเวณปลอดเชอ รวมถงอาจใชเพอชวยลด

ความเสยงจากการกระเดนหรอละอองของ

เลอด (Blood) ของเหลวในรางกาย (Body

fluid) สารคดหลง (Secretion) และของ

เสยจากการขบถาย (Excretion) เขาสปาก

และจมกของผสวมใส

ชวยกรองอนภำคปนเปอนจำกอำกำศ เมอสวมใส

อยางแนบกระชบชวยลดการรบสมผสอนภำคหรอ

เชอโรคทอาจหายใจเขาไป เชน ฝนละอองขนาด

เลก PM2.5 อนภาค แกส หรอไอระเหย เชอรา

ไวรสกอโรคระบบทางเดนหายใจเฉยบพลนรนแรง

(SARS) ไวรสไขหวดใหญ (Influenza Virus) ไวรส

ไขหวดนก(Avian Flu) ไวรสอโบลา (Ebola Virus)

แ บ ค ท เ ร ย ก อ โ ร ค ว ณ โ ร ค ( Mycobacterium

tuberculosis) เปนตน

วธสวมใส 1. น าบานพบคว าลง ใหขอบทมแถวลวด อย

ดานบน 2. ดงสายรดทงสองขางคลองห 3. กดแถบลวดใหแนบสนจมก 4. ดงหนากากใหคลมถงใตคาง

วธสวมใส 1. สวมหนากากใหกระชบกบใบหนา ดงสายรดทงสอง

ขางคลองห หรอบางรนใหดงสายรดทงสองใหโอบรดทศรษะใหแนน

2. กดโครงลวดใหแนบสนจมก 3. ทดสอบการแนบสนทของหนากาก (Fit test) โดยใช

มอสองขางโอบรอบหนากากหายใจออกแรงกวาปกต ถาแนบสนทกบใบหนาจะไมมการรวของลมหายใจ

23

ชนดหนำกำก หนำกำกอนำมย (Surgical masks) หนำกำกกรองอำกำศ (Respirators)

ปองกนเชอโรคหรออนภำคขนำดเลกไดถง

5 ไมครอน

ปองกนเชอโรคหรออนภำคขนำดเลกไดถง 0.3

ไมครอน

หนำกรองอำกำศ (Respirators) มหลายยหอ หลายขนาด หลายรปแบบ สามารถเลอกไดโดยพจารณา

จากประสทธภาพการกรอง ขนาดทกระชบกบใบหนา เนองจากไมมหนากากเฉพาะกลม และรปแบบตาง ๆ ของ

หนากากทออกแบบมาเพอเพมความสบายขณะสวมใส

หนำกำกรองอำกำศทไดรบกำรรบรองประสทธภำพกำรกรองตำมมำตรฐำนสำกล เชน

- มาตรฐานประเทศสหรฐอเมรกา (USA)

หนวยงาน NIOSH

ระดบมาตรฐาน N95, Surgical N95, N99, N100, R95, P95, P99, P100

- มาตรฐานประเทศจน (China)

มาตรฐาน GB2626-2006

ระดบ KN90, KP90, KN95, KP95, KN100, KP100

- มาตรฐานไตหวน (Taiwan)

มาตรฐาน CNS15980:2017

ระดบ Class A, Class B

- มาตรฐานสหภาพยโรป (Europe)

มาตรฐาน EN149:2001

ระดบ FFP1, FFP2, FFP3

- อน ๆ ไดแก มาตรฐานออสเตรเลย AS/NZS

ลกษณะกำรออกแบบเพอใหกระชบกบใบหนำ ไดแก

Cup Shape (รปทรงถวย) คงรป คอนขางแขง กระชบใบหนา ไมสมผสกบใบหนา

Flat fold 2 Panel (พบสองชน) สวมใสสบายกวาแบบ Cup Shape สะดวกในการเกบและพกพา

V-shaped pleats (พบสองชน) โคงรบใบหนา ปกปดมดชด สะดวกในการจดเกบและพกพา

Flat fold 3 Panel (พบสามชน) แนบกระชบใบหนา ปกปดมดชด เวลาหายใจจะไมยบเขา-ออก

เนองจากตรงกลางเปนโครงแขง สะดวกในการจดเกบและพกพา

24

นอกจากน ยงมทงแบบมวาลวระบายอากาศกบแบบไมมวาลวระบายอากาศ ซงวาลวระบายอากาศจะ

ชวยระบายความรอนและความชนทสะสมภายในหนากาก โดยวาลวจะเปดตอนทเราหายใจออก และปดตอนท

หายใจเขา ท าใหมประสทธภาพในการกรองอากาศเชนเดม แตระบายอากาศไดดขน

ทงน หนากากกรองอากาศ (Respirators) สามารถใชซ าได แตควรเปลยนเมอใสแลวหายใจล าบากมาก

ขน หรอฉกขาด ใสแลวไมกระชบดงเดม เปอนสารคดหลง หรอเปยก

แตหากใสหนากากกรองอากาศ แลวมอาการหายใจไมสะดวก **แนนหนาอก เมอยลา หรอปวดศรษะ

ใหถอดหนากากออกและเปลยนวธปองกนตนเอง เชน เขาไปอยในอาคารหรอหลกเลยงการเขาไปในพนททมฝน

สง เปนตน ถาจ าเปนตองเขาไปในทมฝนสงไมสามารถหาหนากากกรองอากาศได สามารถใชหนากากอนามย

แทนได แมประสทธภาพจะไมเทากบหนากากกรองอากาศ แตกยงสามารถใชบรรเทาการปองกนฝนละอองได

ค ำแนะน ำกำรใชหนำกำกปองกนฝนละอองในแตละกลมเสยงดงน

ประเภท หนำกำก

ภำพ

เดกเลก ผสงอำย

หญงมครรภ และกลมทมโรคประจ ำตว

ผทออกก ำลงกำย

กลมผท ำงำนนอกอำคำรเปนเวลำนำน

เชน ต ารวจ จราจร คนขบมอเตอรไซดรบจางและรถตกตก

แรงงานกอสราง พอคาแมคารมถนน

คนกวาดถนน 1. หนากาก อนามย

X

2. หนากาก กรองอากาศ (Respirators) - ชนด N95**

1) แบบพบได : พบเกบได

งายตอการพกพา

ปรกษาแพทยกอนสวมใส เนองจากผปวยทมโรคหลอดเลอด หวใจหรอโรคปอด เหนอยกวาปกต

X

25

2) แบบพบไมไดและมวาลว : หายใจสะดวก เนองจากม

วาลวระบายความชน

ปรกษาแพทยกอนสวมใส เนองจากผปวยทมโรคหลอดเลอด หวใจหรอโรคปอด เหนอยกวาปกต

X

ผลกกำรทดสอบประสทธภำพกำรกรองอนภำคของหนำกำกประเภทตำง ๆ รวมทงกำรใชวสดเสรม เชน ทช

ช หรออน ๆ โดย รองศาสตรจารย ดร.พานช อนตะ หวหนาหนวยวจยสนามไฟฟาประยกตในงานวศวกรรม

Research Unit of Applied Electric Field in Engineering (RUEE) มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา

วทยาเขตดอยสะเกด ในการทดสอบประสทธภาพแผนกรองอนภาคขนาดเลกนใชเครอง Atomizer Aerosol

Generator ของบรษท TSI โมเดล 3076 ประสทธภาพการกรองเฉลยทอนภาคขนาดเลกกวา 0.3 ไมครอน

(Filter test)

26

หมายเหต กระดาษทชชทใชในการทดสอบ เปนแบบกระดาษทชชดดซบ (กระดาษดดซบในครว)

27

หมายเหต หนากากผา เปนแบบทมขายในตลาดทวไป

หมายเหต หนากากกรองอากาศ เชน N95 มประสทธภาพปองกนฝนไดตงแต 95% ทอนภาค 0.3 ไมครอน

28

คนสวนใหญมกจะเลอกชอหนากากปองกนฝนทมประสทธภาพการกรองสง ๆ ทเขยนตามฉลากวา

สามารถกรอง PM2.5 ได 99 % และไดรบรองมาตรฐานตามสถาบนตาง ๆ นอกจากเราจะพจารณาในเรอง

ประสทธภาพแลว ขนาดและรปแบบของหนากากทเหมาะสม กระชบและเขากบใบหนา กเปนสงส าคญทจะตอง

น ามาพจารณาเลอกดวย หากประสทธภาพการกรองของหนากากสงจรงแตใสแลวไมกระชบพอดกบใบหนาก

เทากบวาหนากากไมไดท าหนาทกรองฝนใหเลย เพราะมการรวบรเวณทหนากากไมแนบสนทกบใบหนา

ตวอยางในรปน ประสทธภาพการกรองของวสดหนากากตวน 99.50 % แตพอเอามาใสกบหนาแลวทดสอบการ

แนบสนทของหนากากกบใบหนา (Respirator Fit Test) ผลปรากฏวา “ไมผาน” เนองจากหนากากมขนาด

ใหญกวาใบหนา ใสแลวไมกระชบ ท าใหประสทธการกรองจาก 99.47 เหลอ 20-30%

ตวอยาง การทดสอบการแนบสนทกบใบหนา

ดงนนกำรเลอกใชหนำกำกปองกนฝนควรเลอก 2 หลกกำรส ำคญดงน

1. แผนกรองอำกำศ (Filter test) พจารณาจากเครองหมำยรบรองมำตรฐำน

2. กำรแนบสนทของหนำกำกกบใบหนำ (Respirator Fit Test) เลอกขนาดทเหมาะสมกบ

ใบหนาเพอใหครอบกระชบ (แบบ 3D) และท าการทดสอบการแนบสนทของหนากากกบ

ใบหนา (Fit test) ในการใสทกครง โดยใชมอทงสองขางโอบรอบหนากาก จากนนลองหายใจ

ออกแรง ๆ กวาปกต ถาหนากากยงแนบสนทจะไมมการรวของลมหายใจออกมา)

(แหลงทมา:

1. รศ.ดร.พานช อนตะ หวหนาหนวยวจยสนามไฟฟาประยกตในงานวศวกรรม Research Unit of Applied

Electric Field in Engineering (RUEE) มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลลานนา วทยาเขตดอยสะเกด

ทงน กอนและหลงการใสหนากากทกครงตองลางมอใหสะอาด รวมทงหามใชหนากากรวมกบคนอน

และหามน าไปซกแลวน ามาใชใหม เนองจากเปนหนากากทใชไดครงเดยว

**สำมำรถหำซอหนำกำกไดทตวแทนจ ำหนำยของบรษท รำนขำยยำ และรำนวสดกอสรำง**

29

2. 3M แผนกผลตภณฑส าหรบอาชวอนามย และความปลอดภยสงแวดลอม บรษท 3เอม ประเทศไทย จ ากด. The

Trusted Safety Products.

3. พญ. วรรณวนช เสถยนธรรมมณ. วธเลอกหนากาก N95. 2562. https://www.honestdocs.co/choose-

mask-pm25.

4. กองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย

Q3.8: วธสงเกตหนากากปลอม?

A3.8: วธสงเกตหนากาก N95 ปลอม สามารถสงเกตไดดงน

1. รำคำ หนากาก N95 ของปลอมจะมราคาถกกวาปกต ซงโดยทวไปจะมราคาอยทประมาณ 35 – 50

บาท/ชน ขนอยกบรนและยหอของหนากาก ทงนควรซอจากแหลงทเชอถอได

2. บรรจภณฑ เชน กลองทบรรจหนากากอนามย N95 ของยหอ 3M ใหสงเกตเทปทแปะอยทกลอง โดย

จะมแสงสะทอนสฟาออกมาเมอเราเคลอนไหวกลอง เพราะเปนฟลมททางบรษท 3M ผลตขนมาเพอปองกนการ

ปลอมแปลงสนคา

3. หนำกำก มจดสงเกตดงน

หนากากอาจมความบางกวาปกต มกลนเหมน

คณภาพการพมพบนหนากาก ถงบรรจหนากาก และรปแบบตวอกษร (Font) ทพมพบนวาลว

ของจรงจะมความคมชดมากกวาของปลอม

หากเปนหนากากทมวาลว สของวาลวดานในหนากากของจรงจะมสเหลองเขมกวาของปลอม

4. ตรวจสอบรหสสนคำทเวบไซต เชน หากตองการตรวจสอบวาหนากากนนไดรบการรบรองจาก

NIOSH จรงหรอไม สามารถตรวจสอบไดท https://wwwn.cdc.gov/niosh-cel/ หรอ หนากาก N95 ยหอ

3M สามารถน ารหสสนคาไปตรวจสอบไดท safeguard.3m.com เปนตน

นอกจากนยงตองสงเกตหนากากอนามยของปลอมดวย โดยสามารถสงเกตไดทบานพบและแถบลวดปรบ

กระชบดงจมก หากเปนหนากากอนามยของจรงบานพบลงจะอยดานนอกและขอบทมแถบลวดจะอยดานบน

แถบลวดตองยดแนน ไมมสวนใดยนออกจากหนากาก ไมมกลนฉน

(แหลงทมา:

1. Thai-Safety บรษท ผลธญญะ จ ากด (มหาชน)

2. พญ. วรรณวนช เสถยนธรรมมณ. (2562). วธเลอกหนากาก N95. https://www.honestdocs.co/choose-

mask-pm25.

3. Centers for Disease Control and Prevention. (2562). The National Personal Protective

Technology Laboratory (NPPTL). wwwn.cdc.gov/NIOSH-CEL/.

30

4. 3M safe Guard. Validation. (2562). safeguard.3m.com/Guest#/Validation.

5. Great Join Marketing Sdn. Bhd. (2560). How to recognize a fake 3M N95 8210 Respirator in a

minute?. https://www.greatjoinmarketing.com/single-post/2017/06/22/How-to-recognize-a-

fake-3M-N95-8210-Respirator-in-a-minute-1.)

Q3.9: กำรใชวำสลนทำในรจมกชวยดกจบฝนละอองหรอละอองเกสรดอกไมไดหรอไม?

A3.9: กำรใชวำสลนทำในรจมก ไมไดชวยดกจบสกดฝนละอองเขำสรำงกำย และถำใชในปรมำณมำกอำจ

กอใหเกดกำรระคำยเคองได

• กลไกการออกฤทธ กลไกการออกฤทธของปโตเลยม เจลล คอ ตวยาจะเคลอบผวหนงเปนฟลมบาง ๆ ป

องกนผวหนงมใหสญเสยความชน รวมถงชวยปกปองไขมนในบรเวณผวหนง จงท าใหผวหนงออนนม คงสภาพท

แขงแรง ทรวมถงการชวยฟนสภาพของผวหนงใหดมากขน

• ความไมพงประสงค รบกวนกระบวนการขบของเสยออกจากรขมขนทผวหนงและ/หรอจากบาดแผลท

ทาปโตรเลยม เจลล จงอาจสงผลใหเกดการอดตนของรขมขน และ/หรอ การสมานตวของแผลชาลง และ

ปโตเลยม เจลล อาจท าลายและขดขวางการสรางสารคอลลาเจน (Collagen), สารอลาสตน (Elastin, โปรตน

ชนดหนงทชวยใหผวหนงเกดการยดหยน) รวมถงเนอเยอเกยวพนของรางกาย จงอาจสงผลใหเซลลผวหนง

แกตวเรว นอกจากนนการทาปโตเลยม เจลลยงท าใหรสกเหนยวเหนอะหนะ และสามารถท าใหผวหนงบรเวณ

ทายาจบสงสกปรก เชน ฝน แบคทเรย ไวตามรขมขน จนอาจเกดการระคายเคองตอผวหนงสวนททายาได

(แหลงทมา: ศนยเฝาระวงและตอบโตความเสยงเพอเพมความรอบรดานสขภาพ ระดบกระทรวง : สาสขชวร (Risk

Response For Health Literacy Center: RRHL))

Q3.10: ในชวงมฝนสงสำมำรถวงมำรำธอนไดหรอไม?

31

A3.10: ไมได ควรหลกเลยงหรองดกจกรรมดงกลาวกอน เพราะการวงแขงขนมาราธอนตองใชเวลาวงกลางแจง

เปนเวลานานกวาปกต ซงในขณะวงอตราการหายใจจะเพมมากขน สงผลใหรางกายตองหายใจลกขน หายใจเรว

ผลระยะสนทเกดขนตอรางกายทนท คอ ระคายเคองทางเดนหายใจ เจบคอ น ามกไหล สวนผลในระยาว คอ

เพมความเสยงตอภาวะหวใจวาย หลอดเลอดในสมองตบ ปอดอดกนเรอรง เปนตน

(แหลงทมา: นพ.อดม อศวตมางกร กองกจกรรมทางกายเพอสขภาพ กรมอนามย)

Q3.11: Nasofilter (แผนกรองรจมก) สำมำรถใชปองกน PM2.5 ไดหรอไม?

A3.11: ไมได จากการศกษาวจยทางคลนกเกยวกบแผนกรองจมก ซงเปนแผนกรองเมมเบรน 2 ชน พบวา

สามารถปองกนภมแพจากละอองเกสรหรออนภาคทมขนาดเทากบเกสรดอกไม (ขนาดใหญกวา 10 ไมครอน)

เทานน และชวยลดอาการทางจมกโดยรวม (total nasal symptom score: TNNSS) คอ คดจมก น ามกไหล

คนจมก ระคายเคอง และจาม

ขอมลเพมเตม

1) เวบไซตของจฬาลงกรณมหาวทยาลย https://www.chula.ac.th/news/16235/ศ.นพ.ฉนชาย

สทธพนธ รองคณบดฝายวางแผนและพฒนา คณะแพทยศาสตร จฬาฯ สาขาวชาอายรศาสตรโรค ระบบการ

หายใจและภาวะวกฤต เปดเผยวาในทางการแพทยมอปกรณซงเรยกวาตวกรองจมก (Nasal Filter) มลกษณะ

คลายแผนกรองใสเขาไปในรจมกทงสองขาง มคณสมบตในการชวยลดฝน ควนหรอ สงแปลกปลอมเขาผานลม

หายใจเขาไปในจมกได จากขอมลทางการแพทยใชอปกรณนมงลดการ หายใจเอาสารทท าใหเกดภมแพเขาส

รางกายทางจมกได เชน ฝนละออง เกสรดอกไม แตขอเนนย าวา ถาลมเขาจมกไดนอยลงเราจะหายใจทาง

ปากมากขน ซงการหายใจทางปากจะท าใหฝนเขารางกายได เชนกน และขณะนยงไมมขอมลทมากพอจะยนยน

การใช Nasal Filter ควบคกบหนากากอนามย

32

2) ป 2017 วามบรษทสตารทอพในสงกด Indian Institute of Technology (IIT) Delhi สถาบน

ชนน า ของอนเดย พฒนาแผนกรองฝน PM2.5 ท าจากนาโนไฟเบอร ใชปดแครจมก ในชอ "Nasofilter"

มจ าหนายทาง Amazon ราคาเพยงชนละประมาณ 5 บาท (http://nosk.com.my/what-isnosk.php) ทถก

ออกแบบมาสส าหรบพอดกบในรจมกเพอป องกนสารก อภมแพ เกสรดอกไม สารมลพษทางอากาศ

ซงนกประดษฐ อาย 25 ป ชอปราทก ชารมา (Prateek Sharma) กลาววาสามารถ ปองกน PM2.5 ไดถง 95%

และยนยนวา”แผนกรองรจมก” ของเขานนใสงายไมอดอด ไมท าใหพดไม ชด ไมเหมอนหนากากอนามยทปดบง

ใบหนาไปครงหนงซงในการเขาไปท าธรกรรมบางสถานททาน อาจถกขอใหถอดหนากากออก รวมทงหนากาก

ชนด N95 อาจท าใหเสยงพดออ หากใชแตส าหรบ “แผนกรองรจมก” แลวจะไมมปญหาเหลาน ราคาของแผนก

รองรจมกนจะอยในระดบทคนอนเดยสวนใหญมก าลงซอได คอประมาณ 16 เซนตสหรฐฯ ใชไดนาน 8 ชวโมงต

อแผน หลงจากประสทธภาพกจะลดลงตองเปลยนแผนใหม ทงนยงไมมผลตขายในรานขายยาทวไป แตสามารถ

สงซอออนไลนได

3) ในป 2014 เคยมการศกษาวจยทางคลนกเกยวกบแผ นกรองจมกผลตในประเทศเดนมาร ก

ชอการคา Rhinix เปนแผนกรองเมมเบรน 2 ชนทผลตมาเพอปองกนภมแพในฤดกาลทมละอองเกสรหรอ

อนภาคทมขนาดใหญกวา 10 ไมครอน โดยเปรยบเทยบระหวางกลมทสวมแผนกรองจรงกบแผนกรอง หลอก

(Placebo) พบวาแผนกรองชวยลดอาการทางจมกโดยรวม (total nasal symptom score:TNNSS) อยางม

นยส าคญ ประกอบดวยคดจมก น ามกไหล ระคายเคอง คนจมกและจาม

(แหลงทมา: ศนยเฝาระวงและตอบโตความเสยงเพอเพมความรอบรดานสขภาพ ระดบกระทรวง : สาสขชวร (Risk

Response For Health Literacy Center: RRHL))

Q3.12: กำรกนอำหำร วตำมน หรอสมนไพรชวยตำนภยฝนไดหรอไม?

A3.12: การกนอาหารทมประโยชนชวยเสรมภมรางกายใหแขงแรงเพอตานฤทธมลพษ ดงนน ควรเลอก

รบประทานอาหารใหหลากหลายครบ 5 หม โดยเฉพาะอาหารทมสารตานอนมลอสระ เพอชวยปกปองหรอ

ยบยงความเสยหายของเซลลทเกดขนจากสารอนมลอสระ ในกรณทรบประทานอาหารไมเพยงพออาจเลอกกน

วตามนเสรม แตไมควรรบประทานเกนปรมาณทก าหนด ควรอยภายใตค าแนะน าของแพทยและเภสชกร

เนองจากอาจสมพนธกบการเพมความเสยงตอสขภาพได

อาหารทมคณสมบตชวยตานอนมลอสระ ไดแก

33

วตำมน ประโยชน ตวอยำงอำหำร วตามนเอ และเบตา-แคโรทน

จะชวยสงเสรมระบบทางเดนหายใจและร ะบ บ ภ ม ค ม ก น ข อ ง ร า ง ก า ย ช ว ย ใ หประสทธภาพการท างานของปอดใหดขน

แหลงอาหารจากสตว เชน น ามนตบปลา ตบสตว เนอสตว ไข นม และผลตภณฑจากนม แหลงอาหารจากพช ผกใบเขยวเขม ผกและผลไมสเหลองหรอสม เชน ต าลง ผกบง แครอท ฟกทอง มนเทศเหลอง มะมวง มะละกอสก เปนตน

วตามนบ 2 ชวยขจดอนมลอสระ ชวยปองกนเซลลถกท าลาย

เนอสตว ไข นม

วตามนซ ขจดอนมลอสระตาง ๆ ทงในและนอกเซลล ปองกนการเกดปฏกรยาออกซเดชน ปองกนการเสอมของเนอเยอเซลล และลดภาวะการอกเสบทอาจเกดจากฝนได

พบมากผลไมและผกใบเขยวตาง ๆ เชน ฝร ง มะขามปอม มะขามเทศ เงาะ มะละกอ สม โอ พรกหวาน คะน า บ ร อ ก โ ค ล ด ง น น ช ว ง น ต อ ง เ น นรบประทานพชผกผลไมใหเพยงพอวนละ 400 กรม หรอประมาณ 5-7 ก ามอ

วตามนอ ก าจดอนมลอสระทเกดขนจากปฏกรยาตาง ๆในรางกาย ตานการอกเสบ และชวยสรางเสรมภมคมกนโรค

น ามนพชตาง ๆ เชน น ามนขาวโพด น ามนร าขาว น ามนถวเหลอง ถวเมลดแหง อโวคาโด ฯลฯ

โอเมกา-3 มการศกษาวจยทางคลนกในกลมผใหญและผสงอายทอาศยในแหลงทมฝน PM2.5 สง พบวาการไดรบน ามนปลา 2 กรม/วน ชวยลดผลเสยตอสขภาพของฝนนได

พบมากในปลาตาง ๆ เชน ปลาทะเล หรอปลาน าจด เชน ปลาท ปลาดก ปลาชอน ฯลฯ อาหารทะเล ถว นม

ซลโฟราเฟน (Sulforaphane)

ก าจดสารพษและตานมะเรงได มรายงานการศกษาวจยทางคลนกทงในกลมวยรนและวยผใหญ พบวาการไดรบสารซลโฟราเฟนจากบรอกโคล อาจชวยลดผลเสยตอสขภาพจากฝน PM2.5 ได

พบมากในบรอกโคล และผกตระกลกะหล าตาง ๆ เชน กะหล าปล กะหล าดอก คะนา กวางตง ผกกาดขาว

ตวอยำงเมนอำหำร

ชวงนทฝนสงผลกระทบ ควรเลอกรบประทานเมน เชน แกงจดต าลง ผดผกบงไฟแดง ฟกทองผดไข ผด

บรอกโคล กะหล าปล กะหล าดอก แครอทลวก บรอกโคลลวกจมน าพรก เมยงปลากบผกกาดขาด และอาหาร

วางอาจเปน มะละกอ ฝรง มะมวง มนเทศ มนหวาน นอกจากน อาหารทอดมไปดวยสารตานอนมลอสระ เชน

34

ชาเขยว มะเขอเทศ ชวยขบสารพษออกจากรางกาย ชวยปองกนการเสอมของเซลล ขงเปนพชสมนไพรทม

สรรพคณทดเสรมสรางการท างานของระบบภมคมกนในรางกาย

นอกจากน ยงมสมนไพรทมหลกฐานวาสามารถใชปองกนอาการเจบปวยจากโรคทางเดนหายใจใน

ภาวะฝน ไดแก

หญาดอกขาว มการศกษาทพบวาหญาดอกขาวสามารถลดปรมาณกาซคารบอนมอนอกไซดทคงคาง

ในปอดของผทสบบหรไดมากกวากลมทไมไดรบหญาดอกขาว ผทมอาการระคายเคองทางเดนหายใจจากภาวะ

ฝนสามารถใชหญาดอกขาวในรปแบบชาชงได โดยสามารถดมชาหลงอาหารวนละ 3 - 4 ครง แตหญาดอกขาวม

ปรมาณโพแทสเซยมสงควรหลกเลยงการใชในผปวยโรคหวใจและโรคไต

รางจด ชวยลางพษ โดยมการศกษาพบวารางจดชวยลดความเสยงตอการเกดพษเรอรงจากตะกวท

มกพบปนเปอนมากบไอเสยของรถทใชน ามนเบนซน โดยรางจดสามารถลดการตายของเซลลสมอง และชวย

ยบยงการลดลงของสารตานอนมลอสระในสมองได วธรบประทานคอ ครงละ 2 - 3 กรม วนละ 3 ครง หลง

อาหาร ควรระวงการใชในผปวยทมความผดปกตของตบหรอไต และไมควรรบประทานตดตอเกน 1 เดอน

มะขามปอม มการศกษาพบวามะขามปอมชวยลดผลกระทบจากกาซซลเฟอรไดออกไซด โดยชวย

ปรบแรธาตในรางกายใหสมดลหลงไดรบกาซพษดงกลาว นอกจากน มะขามปอมยงอดมไปดวยสารตานอนมล

อสระ สามารถลดอาการอกเสบ อาการระคายเคอง และบรรเทาอาการไอไดด ซงรบประทานไดทงแบบผลสด

ผลแหง และชาชง

ขมนชนและขง มการศกษาพบวามฤทธ ต านอนมล อสระ และฤทธต านการอกเสบท ด

โดยสารเคอรควมนในขมนชนสามารถปองกนการท าลายเซลลระบบทางเดนหายใจ และสารมารถปกปอง

ทางเดนหายใจ หวใจ และหลอดเลอดจากฝนพษทเกดจากน ามนดเซลได สามารถรบประทานทงในรปแบบขมน

สด หรอผงแหงเพอดแลสขภาพในชวงทเกดมลพษทางอากาศได โดยรบประทานวนละ 3 - 4 ครง ไมเกน 9

กรม/วน ไมควรใชในผปวยทมทอน าดอดตนและนวในถงน าด ส าหรบขง สามารถรบประทานไดทงขงสด หรอใน

รปแบบชาชง

รวมทง ควรดมน าสะอาดอยางนอยวนละ 8 - 10 แกว นอนหลบพกผอนใหเพยงพอ ใสหนากากเมอ

ออกภายนอกอาคารหรอบานเรอนไปในทกลางแจง

(แหลงทมา: 1. ส านกโภชนาการ กรมอนามย

2. PiOne. (2560). สารอนมลอสระในรางกายคออะไร?. https://pione.co.th/ipl-solutions/what-is-free-radical/.

3. พญ.ธศรา วรสมย. (2561). มลภาวะรอบตว..ภยรายสรางอนมลอสระ ท าลายถงระดบเซลล ผเชยวชาญช

แอสตาแซนธน (Astaxanthin) สารสแดงชวยได. https://www.ryt9.com/s/prg/2859304.

35

4. ภญ.ศตพร สมเลศ และดร.ภญ.ดวงแกว ปญญาภ. (2562). สมนไพรกบการดแสสขภาพในสภาวะฝนพษ PM2.5.

DTAM newsletters, 2(6) เดอนมนาคม, 3.)

36

หมวด 4: กำรจดสภำพแวดลอมปองกนฝนละออง

Q4.1: กำรปดประตและหนำตำงในชวงท มฝนสง และจ ำเปนตองอยในบำนทงวน โดยไมม

เครองปรบอำกำศ จะมอำกำศหำยใจหรอไม หรอควรตดตงเครองกรองอำกำศหรอเครองฟอกอำกำศ

เพอเพมอำกำศภำยในบำน?

A4.1: ยงมอากาศส าหรบการหายใจอยางปกต การใชชวตอยภายในบานทงวน โดยการปดประต/

หนาตาง และไมมเครองปรบอากาศ สงผลใหปรมาณออกซเจนภายในหองลดลงเพยงเลกนอยเทานน

ไมไดอยในระดบทสงผลกระทบตอสขภาพของผทอาศยอยในหอง เนองจากอากาศภายนอกยงสามารถซม

ผานเขามายงภายในหอง/บานได แตการใชชวตอยในสภาพดงกลาว อาจสงผลใหเกดอาการอดอด

เนองจากไมมอากาศหมนเวยน การเปดพดลมเพอใหอากาศภายในหอง/บานเกดการเคลอนท จะชวยลด

ความอดอดได นอกจากนหากหองดงกลาวมแสงแดดสองถงหรอมความรอนเขามาจากภายนอก การปด

ประต/หนาตางภายในบานอาจสงผลใหเกดการสะสมของความรอนภายในหอง/บาน ดงนนจงจ าเปนตอง

เปดหนาตางเพอระบายความรอนและระบายอากาศเปนบางครง ในชวงเวลาทมฝนนอย เชน ชวงเวลา

กลางวน

สวนการตดตงเครองกรองอากาศหรอเครองฟอกอากาศนนไมไดชวยเพมอากาศภายในบาน

เนองจากถกออกแบบมาเพอลดปรมาณฝนละอองภายในหองเทานน ดงนน หากตองปดประต/หนาตาง

และอยในบานทงวน เพมการตดตงเครองปรบอากาศเคลอนทหรอพดลมไอเยน จะสามารถลดความรอน

และท าใหรสกสบายขน ทงน การใชพดลมไอเยนควรมการเปลยนน าเปนประจ า เพอลดการสะสมของเชอ

แบคทเรยในน า

(แหลงทมา: ผศ.ดร.ประพทธ พงษเกยรตกล มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร)

Q4.2: ภำยในอำคำร/หำง/บำน ม PM2.5 หรอไม?

A4.2: ม PM2.5 ภายในอาคาร/หาง/บาน มแหลงก าเนดหลกมาจากภายนอกอาคารเปนสวนใหญ ทงน

PM2.5 สามารถเดนทางเขามาสอาคารได โดยเดนทางผานชองเปดตาง ๆ ของอาคาร ดงนน ปรมาณฝน

PM2.5 ภายในอาคาร มกจะแปรผนตรงกบปรมาณฝน PM2.5 ภายนอก หากปรมาณฝนภายนอกสง จะ

37

สงผลให PM2.5 ภายในอาคารสงดวย นอกจากน PM2.5 ภายในอาคาร ยงเกดจากกจกรรมตาง ๆ ภายใน

อาคารเอง เชน การท าอาหารโดยใชเชอเพลงแขง การสบบหรภายในอาคาร การจดธป เปนตน

(แหลงทมา: ผศ.ดร.ประพทธ พงษเกยรตกล มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร)

Q4.3: คอนโดชนบนมอำกำศดกวำชนลำงหรอไม?

A4.3: ไมแตกตาง โดยปกตแลวคณภาพอากาศมการเปลยนแปลงตามระยะทางทหางจากแหลงก าเนด

หาก บรเวณชนลางอยใกลถนน (นอยกวา 10 เมตร) อาจไดรบผลกระทบของฝนจากถนน สงผลใหบรเวณ

ชนลางอาจมปรมาณฝนสงกวาชนบน หากคอนโดดงกลาวไมไดอยใกลกบแหลงก าเนด (เชน ถนน การเผา

ในทโลง หรอ โรงงานอตสาหกรรม) PM2.5 ทบรเวณชนลาง และชนสงของคอนโด มกมแนวโนมความ

เขมขนใกลเคยงกน ส าหรบอาคารทมความสงไมเกน 100 เมตร

(แหลงทมา: ผศ.ดร.ประพทธ พงษเกยรตกล มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร)

Q4.4: กำรฉดน ำบรเวณหนำบำนชวยปองกนฝนละอองเขำบำนไดหรอไม?

A4.4: ไมสามารถปองกนได การดกจบฝน PM2.5 โดยใชละอองน า เปนหลกการหนงทใชในการก าจดฝน

ละอองทวไป อยางไรกตามการก าจดฝนดงกลาว จ าเปนตองใชปรมาณน ามากเพยงพอ และมการควบคม

อยในพนททจ ากด การฉดน าหนาบานไปยงในอากาศ โดยไมมการควบคมขนาดของละอองหยดน า พนท

การฉด และปรมาณน าทใช ละอองหยดน าทเกดขนอาจมขนาดใหญเกนไปจนไมสามารถดกจบฝน PM2.5

ไดเนองจากแรงตงผวของน า ทงนความชนทเพมขน อาจท าใหปรมาณ PM2.5 ในบรรยากาศบรเวณหนา

บานลดลงไดเพยงเลกนอย

การฉดน าท าความสะอาดบรเวณพนถนน จะชวยในการลดฝนทลอยขนมาจากการทรถยนตวง

ผานไดมากกวาการฉดน าไปในอากาศ

(แหลงทมา: ผศ.ดร.ประพทธ พงษเกยรตกล มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร)

38

Q4.5: PM2.5 เขาไปในรถยนตระหวางทเปดแอรและขบรถไดหรอไม และหากอยในรถจะปลอดภยจาก

PM2.5หรอไม?

A4.5: ไมแตกตาง ปรมาณฝน PM2.5 ภายในรถยนต มกมปรมาณความเขมขนเทากบปรมาณ PM2.5

ภายนอกรถขณะทมการเปดประตครงสดทาย เมอท าการเปดเครองปรบอากาศภายในรถ อากาศภายใน

รถยนตจะถกหมนเวยนผานฟลเตอรกรองอากาศ ซงสงผลใหฝน PM2.5 ถกดกจบบางสวน อยางไรกตาม

ฟวเตอรของระบบปรบอากาศในรถยนตนนไมไดมความละเอยดมากพอส าหรบการดกจบฝน PM2.5 แบบ

ประสทธภาพสง จงท าใหปรมาณฝน PM2.5 ภายในรถยนตนน มคาสงใกลเคยงกบภายนอก

อยางไรกตาม เนองจากพฤตกรรมการใชรถยนตสวนใหญในหนงวนมกไดรบสมผส PM2.5 ภายใน

รถยนตเพยงระยะเวลาทสน (1 - 2 ชม./วน เทานน) อาจสงผลใหเกดผลกระทบตอสขภาพเลกนอย

(แหลงทมา: ผศ.ดร.ประพทธ พงษเกยรตกล มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร)

Q4.6: มวธลด PM2.5 ในบำนอยำงไร?

A4.6: ประชาชนสามารถลดปรมาณฝนในบานดวยวธ 3ส 1ล ดงน

1ส. สะสำง โดยคดแยกสงของทไมจ าเปนหรอไมใชแลวออกไป เพราะจะเปนแหลงสะสมฝน

เชน อปกรณทช ารดใชงานไมได หนงสอพมพเกา นตยสาร วารสาร เปนตน โดยเฉพาะหองทอยเปน

ประจ าควรมเฟอรนเจอรและสงของใหนอยชนทสด จะท าใหท าความสะอาดทวถง ทกซอกทกมม

2ส. สะอำด ใชผาชบน าเชดท าความสะอาดเฟอรนเจอรภายในบาน เชดถท าความสะอาดพน

และตามซอกมมตาง ๆ เพอปองกนการฟงกระจายของฝน รวมทงลางอปกรณเครองใชตาง ๆ เชน พดลม

เครองปรบอากาศและแผนกรองอากาศ มงลวด ใหสะอาดอยเสมอ และยงชวยยดอาย การใชงานของ

อปกรณเครองใชดงกลาวดวย สวนเครองนอนควรซกท าความสะอาดผาปทนอน ปลอกหมอนเปนประจ า

รวมทงควรซกท าความสะอาดผามานดวย

3ส. สรำง ประชาชนควรสรำงสขนสยในการดแลและท าความสะอาดบานอยางสม าเสมอ

โดยเฉพาะในชวงทมฝนละอองสง อาจจะตองเพมความถในการท าความสะอาดบานมากขน รวมถงสรำง

สงแวดลอมทดรอบบรเวณบาน โดยปลกตนไมทมลกษณะใบหนา หยาบ มขน เพอชวยดกฝน เชน

ทองอไร ตะขบฝรง จามจร รวมทงท าละอองน าฝอยเพอลดฝนทลอยจากพน

1ล. ลดหรอเลยง กจกรรมทกอใหเกดฝนละอองเพม เชน การจดธป-เทยน การเผาขยะ การ

จดเตาถาน และการสบบหร รวมทงการตรวจเชคสภาพรถยนตใหอยในสภาพด ไมกอใหเกดควนด า เปน

39

ตน ทงน ขณะท าความสะอาดควรสวมถงมอ หนากากปดจมกและปากทกครง จะชวยปองกนการสดฝน

ละอองเขาสรางกายได

ทงน ประชาชนตองหมนรกษาความสะอาดและดแลความเปนระเบยบเรยบรอย ทงพนทในบาน

และรอบบรเวณบานอยางสม าเสมอ เพอลดการสะสมของฝนและเชอโรคตางๆดวย

นอกจากน ในชวงทมฝนสงมาก ประชาชนโดยเฉพาะกลมเสยงควรอยในหองปลอดฝน เพอลด

การสมผส PM2.5 และ PM10 ซงมวธการเลอกหอง ดงน

1. หองอยหางจากแหลงก าเนดฝนละออง เชน ถนน ลานจอดรถ พนทกอสราง

2. ภายในหองไมมแหลงก าเนดฝน เชน จดเทยน จดธป สบบหร หรอกจกรรมอนทเปน

แหลงก าเนดควน

3. มชองทางเขาของฝน เชน ชองวางของประต หรอ หนาตาง นอยทสด

4. หลกเลยงวสดทเปนแหลงสะสมของฝนภายในหอง เชน เฟอรนเจอร เครองเรอน พรม ฯลฯ

และควรควบคมปรมาณฝนละอองภายในหองปลอดฝน ดงน

1. ปดประตหนาตางใหมดชด ทงนการปดประตหนาตาง สงผลใหปรมาณออกซเจนภายในหอง

ลดลงเพยงเลกนอยเทานน ไมไดอยในระดบทสงผลกระทบตอสขภาพ

2. ท าความสะอาดหองกอนทจะจดเตรยมเปนหองปลอดฝน

3. ปดชองหรอรทอากาศภายนอกสามารถเขาไปในหองไดดวยวสดปดผนก เชน ซลประต เทป

หรอวสดอนทสามารถปดชองหรอรไดสนท

4. ไมท ากจกรรมทกอใหเกดฝนหรอควนเพมขนในหอง เชน จดเทยน จดธป สบบหร เปนตน

5. เปดพดลมเพอหมนเวยนอากาศภายในหอง กรณมพดลมดดอากาศทไมมระบบดกจบฝนไมควรเปดพด

ลมดดอากาศดงกลาว เพราะจะเปนการดดอากาศขางนอกทมฝนละอองสงเขามาภายในหอง

6. ท าความสะอาดเปนประจ าทกวน โดยใชผาชบน าแทนการใชไมกวาดหรอการปดฝน

7. เปดหนาตางและประตเพอใหมการระบายอากาศภายในหองในชวงเวลาทมฝนนอย เชน เวลากลางคน

หรอเทยงทคาดวาจะมฝนนอยเพอลดการสะสมของ CO2

หากประชาชนปฏบตดงขางตน จะสามารถลดปรมาณฝนละอองขนาดเลกในหองไดประมาณ 30 - 40 %

นอกจากน ยงมวธทชวยลดปรมาณฝนละอองภายในหองไดเพมขนอก คอ ใชเครองปรบอากาศเพอชวย

หมนเวยนอากาศและปรบอณหภมใหอยในระดบทเหมาะสม และใช เครองฟอกอากาศภายในหองท

สามารถกรองฝนละอองได ซงควรมขนาดทเหมาะสมกบหอง

(แหลงทมา:

1. กองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย. ท าบานใหสะอาดสดใส รบมอฝน PM2.5 ดวย 3ส1ล

40

2. กองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย. แนวทางการเตรยมหองปลอดฝน (Cleaner air shelter) และ

การจดสภาพแวดลอมเพอลดและปองกนผลกระทบตอสขภาพจากฝนละอองขนาดเลก)

Q4.7: เครองฟอกอำกำศและเครองปรบอำกำศชวยลด PM2.5 ไดหรอไม หำกตองกำรเลอกรน/ยหอท

มประสทธภำพตองพจำรณำสงใดบำง และกำรตดตงเครองฟอกอำกำศทถกตองควรตดตงอยำงไร?

A4.7: เครองฟอกอำกำศทขายในทองตลาดของประเทศไทยนน มหลกการในการก าจด PM2.5 ทแตกตาง

กน โดยเครองฟอกอากาศทใชระบบกรองผานฟลเตอร เปนหลกการทมใชมากทสด ทงนเครองฟอก

อากาศสวนใหญนน มประสทธภาพในการลด PM2.5 ไดจรง แตอาจมความแตกตางกนในดาน

ประสทธภาพการก าจดของแตละยหอ สวนเครองปรบอำกำศ ปจจบนมการตดตงระบบชวยในการลด

ปรมาณ PM2.5 ภายในอาคารเพมเตมเขาไป เชน การดกจบดวยแผนฟลเตอร หรอการดกจบดวยระบบ

ไฟฟาสถตย ทงนประสทธภาพในการลด PM2.5 นน อาจมความแตกตางกนออกไปในแตละยหอ

เชนเดยวกบเครองฟอกอากาศ

ทงนเนองจากหนาทหลกของเครองปรบอากาศ คอ การสรางอากาศเยนภายในอาคาร ดงนนการใชเครอง

ฟอกอากาศสวนใหญ มแนวโนมมประสทธภาพในการก าจด PM2.5 ไดดกวาเครองปรบอากาศเสมอ

สงทตองพจำรณำในกำรเลอกซอเครองปรบอากาศหรอเครองฟอกอากาศทสามารถก าจด

PM2.5 ได ควรพจารณาถง “ปรมาณการสรางอากาศบรสทธ” หรอ “Clean Air Delivery Rate” ขนาด

พนททเหมาะสมกบการใชงาน หากเครองดงกลาวมปรมาณการสรางอากาศบรสทธสง หมายถงสามารถ

ก าจด PM2.5 ภายในพนททก าหนดไดอยางมประสทธภาพ (ใชเวลานอยในการลดปรมาณฝนในอาคาร)

ทงนประเภทของฟลเตอรในเครองปรบอากาศหรอเครองฟอกอากาศทใชในหองปด มกสงผลตอปรมาณ

การสรางอากาศบรสทธ ฟลเตอรประเภท HEPA เปนประเภททไดรบความนยมสง เนองจากมราคาท

เหมาะสมและมความสามารถในการสรางปรมาณอากาศบรสทธสง

วธกำรตดตงเครองฟอกอำกำศทถกตอง คอ น าดานทไมมการดดอากาศเขาไปยงภายในเครอง เชน

บรเวณดานหลงของเครองไปชดกบผนงดานใดดานหนงของหอง ชวยใหสามารถดดอากาศทงหมดภายใน

หองไดอยางรวดเรว และไมมพนทใดภายในหองทอากาศเดนทางเขาไปยงเครองฟอกอากาศไมได

Q4.8: กำรปลกตนไมชวยลดฝนละอองไดอยำงไร?

(แหลงทมา: ผศ.ดร.ประพทธ พงษเกยรตกล มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร)

41

A4.8: ตนไมชวยลดฝนได 7 - 24% สวนตาง ๆ ของตนไม โดยเฉพาะ “ใบ” ชวยดกจบฝนไดด ซงฝนท

ลอยอยผานตนไมจะตดคางอยบนผวใบ และเมอฝนตกหรอรดน า ฝนเหลานนจะถกชะลางลงดนและทอ

ระบายน าไป

ลกษณะของตนไมทดกฝนไดด ไดแก

ใบเรยวเลก ชน หยาบ มขน หรอผวใบเหนยว จะท าใหฝนเกาะตดใบไดด เชน พชตระกลสนดก

จบฝนไดดมาก

ล าตน กงกานทโครงสรางพนกนอยางสลบซบซอน เชน ไมเลอยชนดตางๆ

ไมควรปลกไมผลดใบ เพราะบางชวงไมมใบดกจบฝน

ตนไมทมผวใบโดยรวมมาก

ตนไมลดฝนทแนะน า ไดแก สนฉตร สนทะเล สนสองใบ แกว จามจร พวงครามออสเตรเลย

การเวก ไทรเกาหล ครสตนา โมก ทองอไร ตะขบ ศรตรง แปรงลางขวด อโศกอนเดย หางนกยงไทย

นนทร เปนตน

ทงน ประชาชนสามารถปลกเปนรวตนไม ไมพม ไมกระถาง ปลกตามระเบยง เกาะผนง เกาะก าแพง และ

ขนหลงคา เชน ปลกตนโมกรมรว ปลกตนตกแกเกาะก าแพง เปนตน

(แหลงทมา: กองประเมนผลกระทบตอสขภาพ กรมอนามย)

หมวด 5: กำรรำยงำนขอมลคณภำพอำกำศ

Q5.1: คา AQI คออะไร แตกตางจากคา PM2.5 อยางไร?

42

A5.1: คา AQI คอ ดชนคณภาพอากาศ (Air Quality Index) เปนการรายงานขอมลคณภาพอากาศใน

ภาพรวมทประกอบดวยมลพษทางอากาศ 6 ชนด ไดแก ฝนละอองขนาดไมเกน 2.5 ไมครอน (PM2.5)

1. ฝนละอองขนาดไมเกน 10 ไมครอน (PM10)

2. กาซโอโซน (O3)

3. กาซคารบอนมอนอกไซด (CO)

4. กาซไนโตรเจนไดออกไซด (NO2)

5. กาซซลเฟอรไดออกไซด (SO2)

กรมควบคมมลพษเปนแหลงขอมลและก าหนดมาตรฐาน AQI ของประเทศไทย ซงมคาตงแต 0 ถง

201 ขนไป โดยใชสในการแบงระดบของผลกระทบตอสขภาพ ซงหาก AQI เฉลย 24 ชวโมง มคาสงกวา

100 จดเปนระดบทมผลกระทบตอสขภาพ

ดชนคณภาพอากาศของประเทศไทยแบงเปน 5 ระดบ คอ ตงแต 0 ถง มากกวา 300 ซงแตละ

ระดบจะใชสเปนสญลกษณเปรยบเทยบระดบของผลกระทบตอสขภาพอนามย โดยดชนคณภาพอากาศ

100 จะมคาเทยบเทามาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศโดยทวไป หากดชนคณภาพอากาศมคาสง

เกนกวา 100 แสดงวาคาความเขมขนของมลพษทางอากาศมคาเกนมาตรฐานและคณภาพอากาศในวน

นนจะเรมมผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชาชน

คำควำมเขมขนของสำรมลพษทำงอำกำศทเทยบเทำกบคำดชนคณภำพอำกำศ

ชวงเวลำเฉลย และหนวยสำรมลพษทำงอำกำศทใชในกำรค ำนวณ PM2.5 เฉลย 24 ชวโมงตอเนอง : ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร หรอ มคก./ลบ.ม. หรอ µg./m3 PM10 เฉลย 24 ชวโมงตอเนอง : ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร หรอ มคก./ลบ.ม. หรอ µg./m3 O3 เฉลย 8 ชวโมงตอเนอง : สวนในพนลานสวน หรอ ppb หรอ 1/1,000,000,000 CO เฉลย 8 ชวโมงตอเนอง : สวนในลานสวน หรอ ppm หรอ 1/1,000,000 NO2 เฉลย 1 ชวโมง : สวนในพนลานสวน หรอ ppb หรอ 1/1,000,000,000 SO2 เฉลย 1 ชวโมง : สวนในพนลานสวน หรอ ppb หรอ 1/1,000,000,000

43

สวนคาฝนละอองขนาดเลกกวา 2.5 ไมครอน หรอ PM2.5 นนเปนคนละตวกบคา AQI โดยกรมควบคมมลพษก าหนดคามาตรฐานของประเทศไทย โดยใชคามาตรฐานเฉลย 24 ชวโมง ซงหากคา PM2.5 สงกวา 50 ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร ถอวาเปนระดบทมผลกระทบตอสขภาพ

( แ ห ล ง ท ม า : ก ร ม ค ว บ ค ม ม ล พ ษ . ( 2 5 6 2 ) . ข อ ม ล ด ช น ค ณ ภ า พ อ า ก า ศ .

http://air4thai.pcd.go.th/webV2/aqi_info.php.)

Q5.2: เรำสำมำรถเชคขอมล PM2.5 ไดจำกทไหนบำง และจะรไดอยำงไรวำสถำนกำรณ PM2.5 ในแต

ละวนจะเปนอยำงไร และระดบไหนถงเรยกวำ วกฤต? A5.2: ประชาชนสามารถตดตามขอมล PM2.5 ไดจากแหลงขอมลตอไปน

1. air4thai.pcd.go.th หรอแอพพลเคชน “Air4Thai” ของกรมควบคมมลพษ โดยวธการเขาถงขอมล

สามารถศกษารายละเอยดไดท https://goo.gl/okLJTm

2. bangkokairquality.com/bma/home ของกรงเทพมหานคร

3. anamai.moph.go.th/ ของกรมอนามย

4. Facebook Fanpage: “คนรกอนามย ใสใจอากาศ PM2.5” ของกระทรวงสาธารณสข

รวมทง การประกาศ แจงเตอนจากสอตางๆ หรอชองทางอนๆ ในพนท เชน โทรทศนทองถน วทยชมชน

และสามารถดค าแนะน าในการปฏบตตนไดทเวบไซตของกรมอนามย และ Facebook Fanpage:

“คนรกอนามย ใสใจอากาศ PM2.5” โดยแบงระดบ PM2.5 ออกเปน 5 ส คอ สฟา สเขยว สเหลอง สสม และส

แดง ทงน หาก PM2.5 อยในระดบสแดง ถอเปนระดบวกฤต เพราะเปนระดบทมผลกระทบตอสขภาพมาก

ประชาชนตองปฏบตตวตามค าแนะน าอยางเครงครด

(แหลงทมา: กรมอนามย. ประกาศกรมอนามย เรอง คาเฝาระวงผลกระทบตอสขภาพฝนละอองขนาดเลกใน

บรรยากาศ)

44

Q5.3: ท ำไมคำ AQI จำกเวบไซต aqicn.org และ PM2.5 จำกเวบไซต airvisual.com จงมคำไม

เทำกบเวบไซต air4thai.pcd.go.th ของกรมควบคมมลพษ? A5.3: การรายงานคา AQI ของเวบไซต aqicn.org ใชวธการตางกบกรมควบคมมลพษ เชน เกณฑของ

ดชนคณภาพอากาศ การค านวณ การแบงชวงชนความเขมขนของสารมลพษทางอากาศ การก าหนดสของ

แตละ ชวงชน จงท าใหคาทแสดงในเวบไซต aqicn.org น มตวเลขและระดบสตางกบกรมควบคมมลพษ

สวนการรายงานคา PM2.5 นน เวบไซต airvisual.com จะรายงานคา PM2.5 แบบรายชวโมง สวนเวบไซต

ของกรมควบคมมลพษจะรายงานดวยคาเฉลย 24 ชวโมงตอวน ทงยงแสดงระดบสตามเกณฑของดชน

คณภาพอากาศของสหรฐอเมรกา (US EPA) จงท าใหคาทแสดงและระดบสตางกบกรมควบคมมลพษ

(แหลงทมา:

1. กรมควบคมมลพษ. (2562). ขอมลดชนคณภาพอากาศ. http://air4thai.pcd.go.th/webV2/aqi_info.php.

2. Airnow. (2562). Air Quality Index (AQI) Basics. https://airnow.gov/index.cfm?action=aqibasics.aqi.

3. เคร อข ายอากาศสะอาด ประ เทศไทย . (2562). “สม ดปกขาวอากาศสะอาด ” (Clean Air White Paper).

http://www.tei.or.th/file/library/2019-clean-air-white-paper_26.pdf.)

Q5.4: สถำนตรวจวด PM2.5 ของประเทศไทย? A5.4: 1. สถานตรวจวด PM2.5 ของกรมควบคมมลพษ: จ านวนทงสน 70 สถาน ใน 38 จงหวด โดยแบง

สถานตรวจวดคณภาพอากาศถาวร 65 สถาน และรถโมบายตรวจวดคณภาพอากาศ 5 สถาน ใน 5

จงหวด

- กรงเทพมหานคร : สถานตรวจวดคณภาพอากาศถาวร 12 สถาน และปรมณฑล 5 จงหวด : สถานตรวจวดคณภาพอากาศถาวร 11 สถาน - ภาคกลาง 5 จงหวด: สถานตรวจวดคณภาพอากาศถาวร 6 สถาน - ภาคเหนอ 9 จงหวด : สถานตรวจวดคณภาพอากาศถาวร 15 สถาน - ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 3 จงหวด : สถานตรวจวดคณภาพอากาศถาวร 3 สถาน - ภาคตะวนออก 5 จงหวด : สถานตรวจวดคณภาพอากาศถาวร 9 สถาน และรถโมบายตรวจวดคณภาพอากาศ 1 สถาน

45

- ภาคใต 10 จงหวด : สถานตรวจวดคณภาพอากาศถาวร 7 สถาน และรถโมบายตรวจวดคณภาพอากาศ 4 สถาน 2. สถานตรวจวด PM2.5 ของกรงเทพมหานคร: สถานตรวจวดคณภาพอากาศถาวร 30 สถาน

โดยดขอมลไดจาก http://air4thai.pcd.go.th/webV2/

(แหลงทมา: กรมควบคมมลพษ ณ วนท 4 ตลาคม 2562)

Q5.5: ท ำไมถงรำยงำนคำ PM2.5 ดวยคำเฉลย 24 ชวโมงตอวน?

A5.5: แมองคการอนามยโลกจดให PM2.5 อยในกลมท 1 ของสารกอมะเรง แตเมอเปรยบเทยบกบ

มลพษทางอากาศตวอนๆ ฝน PM2.5 สงผลกระทบตอสขภาพอนามยแบบกงเฉยบพลนกงเรอรง แตยง

ไมเขาขนเฉยบพลนทนท (acute effect) เหมอนกาซโอโซน (O3), กาซซลเฟอรไดออกไซด (SO2),

ไนโตรเจนไดออกไซด (NO2) และอนๆ ทตองก าหนดมาตรฐานความเขมขนเปนคาเฉลย 1 ชวโมงและ

ตองจดการคณภาพอากาศใหไดตามมาตรฐานนนตลอดเวลา คามาตรฐานของ PM2.5 จงเหมาะจะ

ค านวณเปนคาเฉลยราย 24 ชวโมงมากกวา

นอกจากน PM2.5 เปนมลพษทกออนตรายหรอโรคเร อรง หากรบเขาส รางกายสะสมตอเนองเปน

เวลานาน จงตองก าหนดมาตรฐานคาเฉลยระยะยาว 1 ปควบคไปดวย เพอปองกนผลกระทบตอ

สขภาพอนามยในลกษณะเรอรง (chronic effect)

(แหลงทมา: ส านกขาวออนไลน The Momentum. (2562). คามาตรฐาน PM2.5 ทควรท าความเขาใจ.

https://themomentum.co/pm-2-5-air-quality-index/)

Q5.6: เครองมอตรวจวดคณภาพอากาศแบบ sensor ตางกบเครองมอตรวจวดแบบมาตรฐานอยางไร

ใชไดหรอไม?

A5.6: วธการตรวจวดคณภาพอากาศในบรรยากาศ ประกอบดวยวธการตรวจวดทเปนวธมาตรฐาน

(Reference Method) และวธ เทยบเทา (Equivalent Method) โดยการตรวจวดฝ นละอองใน

บรรยากาศ มวธการดงน

46

1. เครองตรวจวดคณภำพอำกำศทไดรบกำรรบรองใหใชเปนเครองอำงองได โดยเกบตวอยางอากาศไปตรวจหาระดบมลพษโดยตรง เปนเครองทใหคาการตรวจวดทไดมาตรฐานทสด ซงหนวยงานของรฐมกจะใชในสถานตรวจวดตางๆ ขอเสยคอราคาแพง และใชเวลาในการตรวจวดคอนขางนาน จงไมไดคาทเปน realtime 2. เครองตรวจวดคณภำพอำกำศทไดรบกำรรบรองเทยบเทำกบเครองอำงอง เชน TEOM, BAM และ EDM 180 เปนตน ขอดกวาแบบแรกคอสามารถไดคาตรวจวดเรวกวา เชน เปนรายชวโมงหรอเรวกวานน แตกยงมราคาคอนขางสงเชนเดยวกน อยางไรกด เนองจากเครองมอตรวจวดคณภาพอากาศมราคาแพง และมการตดตงในบางพนท เครองมอ

ตรวจวดคณภาพอากาศดวยเซนเซอรขนาดเลก จงเปนทางเลอกหนงส าหรบประชาชนในการเฝาระวง

คณภาพอากาศในอาคารและเฝาระวงดวยตนเอง

เครองตรวจวดคณภาพอากาศดวยเซนเซอรขนาดเลก มราคาและคณภาพทหลากหลาย หลกการของการ

ตรวจวดความเขมขนของสารอนภาคของเซนเซอร เปนการวดทางออมโดยอาศยคณสมบตการกระเจง

ของแสงทสอง ผานสารอนภาคขนาดตาง ๆ (Light Scattering) และประมวลผล ออกมาเปนความเขมขน

ของสารอนภาคขนาดตาง ๆ ขอดของเครองวดคณภาพอากาศขนาดเลก คอ หางาย ราคาถกกวา

เครองวดมาตรฐาน อยางดกด เครองเซนเซอรขนาดเลกจะถกออกแบบและสอบเทยบใหใชงานภายใน

อาคาร ดงนน ในการน ามาประกอบเปนเครองตรวจวดคณภาพอากาศเพอน าไปใชงานนอกอาคาร ซงจะม

ปจจยทางดานสงแวดลอมภายนอกรบกวน คาทไดจากการวดเปนอยางมาก เชน อณหภม ความชน

สมพทธแรงและทศทางลม เปนตน

ดงนน ในเบองตน ประชาชนสามารถใชเพอดแนวโนมและเฝาระวงสถานการณความเสยงตอสขภาพดวย

ตนเองไดในเบองตน แตไมสามารถใชเพอการอางองได

(แหลงทมา:....)

Q5.7: วธสงเกตสภำพอำกำศทเปนอนตรำยตอสขภำพ?

A5.7: เนองจาก PM2.5 มขนาดเลกมาก มองไมเหนดวยตาเปลา สามารถลอยในอากาศไดเปนเวลานาน

และอาจมสารพษทเกาะมาดวย หากPM2.5 ลองลอยอยในอากาศปรมาณมาก จะเหนทองฟาเปนสหมน

หรอเกดเปนหมอกควนนนเอง

47

การสงเกตลกษณะทองฟาซงแสดงใหเหนวาขณะนเรมมสภาพอากาศปดทอาจสงผลตอปญหา

การสะสมของฝนละออง โดยฝนละอองจะถกความกดอากาศกดไว ไมสามารถลอยออกไปสบรรยากาศได

ท าใหเหนสภาพของอากาศ ดงรป

นอกจากน การใชการสงเกตดวยสายตา หรอใชทศนยภาพในการมองเหนเปนตวแทนของเครอง

ตรวจวด เพอประมาณคาระดบอนภาค ณ เวลาในขณะนนๆ โดย ก าหนดชวงระยะทาง ( กโลเมตร) ใน

การมองเหนจดหรอต าแหนงทเปนเปาหมายในการมอง เชน ภเขา เจดย ตกสง เพอประเมนคาระดบ

อนภาคของฝนละอองในบรรยากาศ เชน หากมองไมเหนตกสงทอยไกลกวา 6 กโลเมตร แสดงวา ฝน

ละอองเรมอยในระดบปานกลาง หากมองไมเหนในระยะ 4 กโลเมตร แสดงวาฝนละอองอยในระดบทเรม

มผลกระทบตอสขภาพ เปนตน

48

(แหลงทมา : กรมอนามย)

Q5.8: คำมำตรฐำนฝนละอองขนำดเลกของแตละประเทศตำงกนอยำงไร และประเทศไทยใชคำ

มำตรฐำนเทำไหร A5.8: มาตรฐานสารมลพษทางอากาศ ประกอบดวย ฝนรวม ฝนขนาดเลกกวา 10 ไมครอน ฝนขนาดเลก

กวา 2.5 ไมครอน กาซคารบอนมอนอกไซด กาซซลเฟอรไดออกไซด กาซไนโตรเจนไดออกไซด กาซโอโซน

และสารตะกว ส าหรบฝนละอองขนาดไมเกน 2.5 ไมครอน มการก าหนดคาแนะน าและคามาตรฐาน ดงน

(1) องคกำรอนำมยโลก ไดก าหนดคาแนะน า (Guideline) และเปาหมายเฉพาะชวงเวลา

(Interim Target: IT) อก 3 ล าดบ เพอใชในกรณทยงไมสามารถทจะท าใหบรรลคา Guideline ได โดย

สามารถก าหนดระดบคาเปาหมายทจะท าไดตามล าดบขน ได ซงประเทศตางๆ อาจน าคา Interim

Targets ไปใชในการวดความกาวหนาของการด าเนนมาตรการแกไขปญหาฝนละอองไดอยางตอเนอง

โดยแบงเปน

49

คำแนะน ำคำเฉล ย 24 ช วโมง ก าหนดตวเลขท 75 (IT-1), 50 (IT-2) และ 37.5 (IT-3) ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร

คำแนะน ำคำเฉลยรำยป ก าหนดตวเลขท 35 (IT-1), 25 (IT-2), 15 (IT-3) ไมโครกรมตอลกบาศกเมตร

(2) ปจจบนมหลายประเทศไดก าหนดมาตรฐานคณภาพอากาศในบรรยากาศ ส าหรบ PM2.5

เพอใหสามารถปองกนผลกระทบตอสขภาพอนามยทเกดจากไดรบ PM2.5 ทง ในระยะสน และระยะยาว เชน ประเทศสหรฐอเมรกา แคนาดา สหราชอาณาจกร(UK) กลมประเทศยโรป (EU) ออสเตรเลย และนวซแลนด โดยองคกรพทกษสงแวดลอม ของรฐบาลสหรฐอเมรกา หรอ US.EPA ไดก าหนดคามาตรฐานฝนละอองขนาดไมเกน 2.5 ไมครอนในบรรยากาศเฉลย 24 ชวโมง เทากบ 35 มคก./ลบ.ม. และคาเฉลย 1 ป เทากบ 15 มคก./ลบ.ม.

(3) ประเทศไทยไดก าหนดมาตรฐาน PM2.5 ในบรรยากาศเฉลย 24 ชม. เทากบ 50 มคก./ลบ.ม. และคาเฉลย 1 ป เทากบ 25 มคก./ลบ.ม. ซงทง 2 ตวน เมอเทยบกบคาแนะน าขององคการอนามยโลก ซงคาแนะน าท 24 ชม. เทากบ 15 มคก./ลบ.ม. และรายปเทากบ 10 มคก./ลบ.ม. ซงมาตรฐานของประเทศไทยอยท interim target 2 ขององคการอนามยโลก โดยประเทศไทยเลอก interim target 2 ในการแกไขปญหา เนองจากใหสอดคลองกบทศทางการพฒนาประเทศ ความพรอมและเทคโนโลยของประเทศในปจจบน ทงน ไดมการพจารณาปรบปรงมาตรฐานในทก 5 ป โดยอาจจะปรบไปเปนเปาหมายระยะท 3 ขององคการอนามยโลก และสดทายกไปสคาแนะน าขององคการอนามยโลกได ในลกษณะคอยเปนคอยไป ท งน มความแตกตางระหวาง standard กบ guideline คอ คา standard และมผลในเร องของกฎหมายอย ดวยเพราะเปนการก าหนดข นมาภายใตกฎหมายแต guideline ของ WHO ไมม ผลบงคบในเรองของกฎหมาย เปนเพยงขอแนะน าใหแตละประเทศน าไปปฏบตเทานน