อ.วศิน อินทสระอ.วศ น อ นทสระ ผ ม งส นตบท...

อ.วศน อนทสระ

ทางของผปรารถนาความสงบ

อ.วศน อนทสระ

ผมงสนตบทคณสมบตของ

ทางของผ ปรารถนาความสงบ

ชมรมกลยาณธรรมหนงสอดล�าดบท ๑๖๒

สพพทานง ธมมทานง ชนาตการใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง

www.kanlayanatam.com

พมพครงท ๑ พฤศจกายน ๒๕๕๔จ�ำนวนพมพ  ๗,๐๐๐ เลมจดพมพโดย ชมรมกลยาณธรรม ๑๐๐ ถนนประโคนชย ต�าบลปากน�า อ�าเภอเมอง จงหวดสมทรปราการ ๑๐๒๗๐ โทรศพท ๐-๒๗๐๒-๗๓๕๓ และ ๐-๒๗๐๒-๙๖๒๔ 

ภำพประกอบ ปนนช ปนจนดา  จดรปเลม คนขางหลง  ชวยแกค�ำ อะตอม  พสจน อกษร หะน  ศลปกรรม ตนกลา  พมพโดย บรษท ส�านกพมพสภา จ�ากด ๑๑๘ ซอย ๖๘ ถนนจรญสนทวงศ เขตบางพลด กรงเทพฯ ๑๐๗๐๐ โทร. ๐-๒๔๓๕-๘๕๓๐

อ.วศน อนทสระ

ผมงสนตบทคณสมบตของ

ขอมอบเปนธรรมบรรณาการ

แด

จาก

ค า อ น โ ม ท น า

หนงสอเรองนพมพครงแรกเมอ พฤศจกายน พ.ศ. ๒๕๔๕ 

โดย ขวญ เพยงหทย แหงส�านกพมพเรอนธรรม ซงหนงสอไดหมด 

ไปนานแลว บดนชมรมกลยาณธรรมโดยทนตแพทยหญงอจฉรา 

กลนสวรรณ ผเปนประธานชมรม ไดขออนญาตจดพมพขนใหม 

เพอเผยแผใหแพรหลายในชมชนตางๆ ขาพเจาอนญาตและ 

อนโมทนาดวยความยนดยง  ปลมใจทหนงสอท�านองนจะได 

แพรหลายออกไปเพอประโยชนสขแกมหาชน

“คณสมบตของผมงสนตบท” คอคณสมบตของผด�าเนน 

ไปเพอความสงบ ไดมรายละเอยดอยในกรณยเมตตสตรตามท 

ค�าน�าชมรมไดกลาวถงแลว ผตองการความสงบควรมคณสมบต 

ของผสงบ ดงทพระพทธเจาทรงแสดงในกรณยเมตตสตร ขาพเจา 

ไดอาศยหลกในพระสตรนขยายความตามทเหนสมควร จงออกมา 

เปนหนงสอดงททานเหนอยน ขอความทควรกลาวขาพเจาได 

พดไวบางแลวในค�าน�าในการพมพครงแรก ซงพมพไวตอจาก 

ค�าอนโมทนาน

ขาพเจาขอขอบคณชมรมกลยาณธรรมทเหนคณคาของ 

หนงสอน ขอคณพระศรรตนตรยและอานภาพแหงกรณยเมตต- 

สตรซงผเหนคณคาปฏบตตามแลว  พงคมครองใหผปฏบตพน 

จากทกข โศก โรค ภย อนตรายตางๆ ประสบแตความสขสวสด 

ในททกสถาน ในกาลทกเมอ และขออนโมทนาอยางยงตอกศล 

เจตนาของชมรมกลยาณธรรม ขอใหชมรมฯ พงตงมนสถต 

สถาพรชวกาลนาน

               ดวยความปรารถนาดอยางยง

        ๗ กนยายน ๒๕๕๔

ค า น า ใ น ก า ร พ ม พ ค ร ง แ ร ก

สนตบท หมายถงทางด�าเนนแหงผสงบ  “สนตะ” แปลวา สตตบรษหรอคนดกได สภาษตโบราณทานวา แมลงวนชอบแผล (มกขกา วณมจฉนต), เศรษฐชอบทรพย (ธนมจฉนต เสฏฐโน), คนพาลชอบทะเลาะ (พาลา กลหมจฉนต), บณฑตชอบสนต (ความสงบ) (สนตมจฉนต ปณฑตา)

พทธศาสนสภาษตบางแหงกลาววา “สตบรษหรอคนด ยนดในการเกอกลแกสตวทงปวง” (สนโต สพพหเต รตา), พระ พทธภาษตบางแหงตรสถงสภาวธรรมวา “ทใดไมมสตบรษ ทนน ไมมสภา ผพดไมเปนธรรมกไมชอวาเปนสตบรษ (คนด) (เนสา สภา ยตถ น สนต สนโต สนโต น เต เย น วทนต ธมม)

พระพทธพจนและพทธศาสนสภาษตทเกยวกบสตบรษม หลากหลาย ขอน�ามากลาวอกแหงหนงวา “เมอสตบรษใหสงทให 

ไดยาก ท�าสงทท�าไดยากอย อสตบรษท�าตามไมได เพราะธรรม หรอทางด�าเนนของสตบรษท�าตามไดยาก” (ทททท ททมานาน ทกกร กมมกพพต อสนโต นานกพพนต สต ธมโม ทรนวโย) “เพราะฉะนนทางด�าเนนหรอทางไปของสตบรษและอสตบรษ จงตางกน อสตบรษไปทางเสอม สตบรษไปทางเจรญ”

หนงสอเลมนกลาวถงคณสมบตของผด�าเนนสสนตบท คอ ทางแหงผสงบหรอทางแหงคนด ตามนยแหงกรณยเมตตสตร ขททกนกาย ขททกปาฐะ ในพระไตรปฎก เลม ๒๕ หนา ๑๓ ขอ ๑๐

หวงวาทานผอานดวยโยนโสมนสการคงไดรบประโยชน ไมนอยเลยทเดยว ขอขอบใจบคลากรทกฝาย ผมสวนชวยเหลอ ใหหนงสอเลมนออกมาอยางทเหนอยน

        ดวยความปรารถนาดอยางยง

         ๑๙ พฤศจกายน ๒๕๔๕

ค า น าข อ ง ช ม ร ม ก ล ย า ณ ธ ร ร ม 

หากพดถงการสาธยายมนต ขาพเจาเหนวามนตบท “กรณย- เมตตสตร” เปนบทพระปรตรทนาสวดสาธยายมากเปนพเศษ บทหนง  เพราะนอกจากเนอหาสาระธรรมด มท�านองเสยง ไพเราะแลว ยงมแนวทางปฏบตส�าหรบผมงปรารถนาทางแหง ความสงบ โดยแยกแยะเปนขอๆ ละเอยด ครอบคลม เหมอน ไดสอนตวเองดวยทงสมถะและวปสสนาภาวนาทกวน ดวยบท สาธยายมนตกรณยเมตตสตรน

ไมนานมานไดมโอกาสฟงเสยงรวมธรรมบรรยายของ ทานอาจารยวศน อนทสระ ซงในตอนหนงเปนรายการ “ธรรมะ รวมสมย” ททานอาจารยไดสนทนาธรรมกบพลตรทองขาว พวงรอดพนธ และคณะ ถง “คณสมบตของผมงสนตบท” ซงเมอ 

ฟงแลวกรสกคนห นาสนใจตดตามฟงมาก เพราะเนอหาทงหมด ททานสนทนากน ลวนคอคณคาความหมายและรายละเอยดของ กรณยเมตตสตร บทสวดพระปรตรทอยในดวงใจมาเนนนาน ท�าใหเกดธรรมฉนทะในการตงใจสดบฟง ท�าความเขาใจและ ปรารถนาประพฤตปฏบตใหคณสมบตเหลานมในตน ทงยง ชนชมในทานอาจารยวศน อนทสระ ททานชางเลอกหวขอธรรม ทมสารประโยชนและประทบใจผฟง พรอมสามารถอธบาย อยางละเอยดพสดารกวางขวางชดเจน สมเปนธรรมเจดยแหง ยคสมย ดวยลลาน�าเสยงทสงบเยอกเยนชวนฟง ขาพเจาอยาก ใหเพอนรวมปฏบตไดมโอกาสฟงธรรมเชนนบาง

ทราบวาแตแรกเวบไซตเรอนธรรมไดจดพมพหนงสอ คณ- สมบตของผมงสนตบท แลว แตยงเผยแพรอยในวงจ�ากด และ หนงสอไดหมดไปนานแลว ขาพเจาจงกราบขออนญาตทานอาจารย จดพมพเผยแพรใหกวางขวางอกครง ดวยความเออเฟอจาก เพอนๆ เหลาศลปนผรวมทางธรรมชวยกนรงสรรคจดรปเลม ใหมใหชวนอานและดทนสมยมากขน ทงนดวยเหนประโยชน แหงคณคาสารธรรมททานอาจารยไดเมตตาถายทอดไวอยาง กระจางแจมแจง ยากจะหาใครเปรยบได 

ในนามชมรมกลยาณธรรม ซงมงมนปณธานแหงการให ธรรมะเปนทาน ตามพทธพจนทวา “สพพทานง ธมมทานง ชนาต การใหธรรมะเปนทาน ยอมชนะการใหทงปวง” ขาพเจาขออาง ถงอานสงสแหงธรรมทานอนถกตรง และอางถงอานภาพแหง กรณยเมตตสตร ซงเปนแนวทางแหงสมมาปฏบตน ตางชอมาลา บชาคณพระรตนตรยและนอมกราบบชาพระคณทานอาจารย วศน อนทสระ ครผสองประทปโคมธรรมสวางสใจมวลชนอยาง ตอเนองมาตลอดชวต ทงหวงใหทกทานทไดอานไดศกษา จงไดพบ แนวทางแหงความสงบและความพนทกขทวกน

ทพญ. อจฉรำ กลนสวรรณประธานชมรมกลยาณธรรม

ส า ร บ ญ

  ๑. สกโก เปนผองอาจ กลาหาญ

  ๒. อช เปนผซอตรง สหช ซอตรงดวยด

  ๓. สวโจ เปนคนวางาย

  ๔. มท เปนผออนโยน

  ๕. อนตมำน ไมดหมนผอน

  ๖. สนตสสโก เปนผสนโดษ

  ๗. สภโร การเปนผเลยงงาย

  ๘. อปปกจโจ เปนผมกจนอย

  ๙. สลลหกวตต ประพฤตตนเปนผเบากาย เบาใจ

 ๑๐. สนตรนทรโย มอนทรยสงบ

 ๑๑. นปโก ผมปญญารกษาตน

 ๑๒. อปปคพโภ เปนผไมคะนองกาย วาจา มจตสงบ

 ๑๓. กเลสอนนคทโธ ไมตดพนในตระกลทงหลาย

 ๑๔. อนปวำโท ไมกลาวราย

 ๑๕.  เมตตวำ มเมตตา

๑๓

๒๕

๓๓

๔๕

๔๗

๖๓

๗๓

๘๓

๘๗

๘๙

๙๓

๑๐๓

๑๐๙

๑๑๓

๑๒๑

นกผอนอธบายลงมาไดทงทางโลกและทางธรรม อธบาย 

ทางธรรมใหเขมงวด ใหอกฤษณกได อธบายทางโลกผอนอธบาย 

ลงมาใหคนทวๆ ไปปฏบตกได ถาเผออธบายแบบอกฤษณ เรยก 

วามจตใจกลาหาญทจะเลอยความชว และกลาท�าความด

ถาผอนลงมาส�าหรบคนทวไปอกหนอยหนงกคอ กลาจะ 

ตดสนใจท�าสงทถกทควรทตองการจะท�า อยางถาจะบอกวากลา 

ท�าในสงทตองการจะท�า เชน กลาไปปลน อยางนกไมใชผทมา 

ในทางสนตบท แตเปนอสนตบท คอทางแหงความวนวาย หรอ

บางคนทรวาสงทตนก�าลงท�าเปนความชว แตไมกลาเลกความชว 

สกโกเปนผองอาจ กลาหาญ

๑

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ยงเคยท�าชวกนเปนกลมมาดวยแลวละกยงไมกลาใหญ เกรง 

เพอนจะต�าหนวาทงเพอน เคยเลนไพมาดวยกน เคยกนเหลา 

สรวลเสเฮฮามาดวยกน มนกตองท�ากนตอไป ไมกลาเลก เรยก 

วากอดคอกนเสอม เรยกวาเกรงใจเพอนมากกวาเกรงใจความชว 

ยงพวกมจฉาชพ บางทตองการจะปลกตวออกมากลวเพอน 

มาตามเกบปดปาก กมาปรกษาวาจะท�าอยางไรด ถาเผอความ 

เหนผม ผมจะใหเขากลาตดสนใจทจะออกมาเลย เปนไงเปนกน 

คอยอมเสยงเอา จะตายกตาย จะเปนกใหเปนอยดๆ ขางหนา 

ตองกลาตดสนใจ ใชธรรมะขอนคอ สกโก ไมเกรงใจเพอน 

มากกวาเกรงใจความชว

บางคนวาท�าไมไมเลกสบบหร ตอบวาลงทนมาเยอะแลว 

คอหวนคดถงรสของมน ไมกลาสลดออก ถงลมโปงพองจะมาถง 

เมอไหรกเมอนน เดนกเหนอย นงกเหนอย เหนอยไปหมด ถง 

ตอนนนกตองเลก

ในดานตรงกนขาม บางคนรวาอะไรเปนความด แตกไม 

กลาท�า ไมรวาเพราะอะไร อาจกลวถกหาวาเชย คร หรอถกหา 

๑๔

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

วาท�าความดมากเกนไป อยางเวลาคนเดนเขาบารเสยงดงเชยว 

พอจะเขาวดตองแอบ กลวคนเหน เหมอนเขาโรงจ�าน�าเลย

ฉะนน ๒ ขอน กลำเลกควำมชว กลำท�ำควำมด มนตอง 

อาศยคณธรรมขอจำคะ คอสละ การเสยสละความชว ความไม 

ด และกลาท�าความด

และมความกลาอยางหนงนาสนใจมาก คอกลาตดสนใจ 

เลอกด�าเนนชวตตามความเหมาะสมแกตน ไมใชตามทคน 

ทงหลายนก ถาเผอใครไปด�าเนนชวตตามทคนอนเขาบงการ 

หรอก�าหนดให โดยทตวเองไมชอบกจะมความทกขทรมานไป 

ตลอดชาต ไมไดผลทงทางผลงานและดานจตใจ โดยเฉพาะ 

อยางยงทางดานจตใจกจะเสอมลง สขภาพจตเปนสงทควร 

หวงแหนมากทสดกจะเสอมลง เพราะท�าสงทตวไมชอบ ในทสด 

กจะเสยไปหมด

ทวาภาวะผน�าตองกลาตดสนใจ คอเรองนนเอง อยาง 

จอมพลสฤษด ธนะรตน ทานเปนคนกลามาก ทานจะบอกวา 

๑๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

“ขาพเจาขอรบผดชอบแตเพยงผเดยว” คอจะเปนไงกเปนกน 

คอยแกปญหากนอกท แตทานกลาตดสนใจ สมมตวาจะผด 

กเปนเรองธรรมดา การตดสนใจกตองผดบาง ถาไมมากเกนไป 

แตถาไมกลาตดสนใจ มนกท�าอะไรไมไดเลย แตการกลาตดสน 

ใจมนตองดสถานการณดวย

อเมอรสน นกปราชญชาวอเมรกน ทานไดกลาวไวตอน 

หนงวา “สงทขาพเจาทา กคอสงทเกยวของกบขาพเจา ไมใช 

สงทคนทงหลายคด” What I must do is concern me, 

not what the people think. นคอการแสดงความกลาหาญใน 

การตดสนใจ

ถาเผอเราไปท�าตามทคนทงหลายคด ถาเผอ ๑๐ คนก 

คดไป ๑๐ อยางกลงเล เราไมสามารถจะตดสนใจไดวาจะท�า 

อยางไรด ตองดวามนเกยวของกบเรา แคไหน อยางไร คนอน 

บางทไมรขอมลตางๆ เหมอนกบตวเราเอง

๑๖

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ปจจบน แตละคนในรฐบาลกจะมทม หรอคณะทปรกษา 

ผลการตดสนใจจะอยทคณะทปรกษาหรอวาอยทตวเอง นกแลว 

แตบางทาน บางทานกปลอยใหเปนไปตามทคณะทปรกษาตกลง 

กน บางทานกฟงความเหนของคณะทปรกษา แลวตดสนใจเอง 

อกครงหนง อาจจะไมตรงกบทคณะทปรกษาเขาแสดงความเหน 

กได อนนนกตองเปนคนทจตใจเขมแขง เฉลยวฉลาดมากพอ 

ทจะเปนตวของตวเองได

ในแงของทหารทเขามฝายเสนาธการ เขาจะท�าการ 

วเคราะหเหตการณตางๆ เสรจแลวจะมาสรปเปนขอเสนอแนะ 

เปน ๒ แนวทาง แลวแตทานจะเลอกเอาแนวทางไหน ผบงคบ 

บญชากเลอกไป กตองถามดวยวา ถาปฏบตตามแนวนๆ  จะมผลด 

ผลเสยอยางไร ตอไปกเลอกแลวยอมรบผลดหรอเสยทจะเกดขน 

ผบงคบบญชาตองกลาตดสนใจเลอกเอาอยางใดอยางหนง และ 

ตองกลารบผดชอบดวย ไมใชโยนความรบผดชอบใหคนอน

บางคนมวชาความรด มโครงการยอดเยยม แตไมกลา 

ตดสนใจท�าอะไรตามวชาความรของตว ตามหลกการทคดแลว 

๑๗

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

คดอกวาด

ความกลวนจะท�าใหเขาไมสามารถเขาไปสความส�าเรจได 

ไมเปนสกโก หากวาไดตดสนใจท�าแลว แตพลาดไปกยงด อยาง 

นอยความลมเหลวนนกเปนบทเรยนใหไดเรยนรประสบการณ 

ตรงวาอยางนมนผด เปนชองทางใหคนหาทางใหมตอไป กเรม 

ด�าเนนการใหม กจะคนพบชองทางทดเขาวนหนง

พระพทธเจาทานทรงกลาลองผดลองถก ทดลองทกอยาง 

วาอะไรเปนอะไร และไดผลยงไง ทหลงทานจงสามารถตรสได 

เตมพระโอษฐวา ความทกขยากอยางน พระองคไดผานมาทก 

อยางแลว แตกไมส�าเรจ พระพทธเจาทานมงเอาอดมคตเปน 

ทหมาย ไมไดมงเอาสงทคนทงหลายเขาคด อยางปญจวคคย 

หลกหนจากพระพทธเจาไป เพราะวาคดอยางทคนทงหลาย 

เขาคดวานกบวชจะตองอยอยางทกขทรมาน จงจะส�าเรจผลท 

ตองการ

๑๘

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

แตพระพทธเจาไมไดคดอยางทคนทงหลายคด ทานคด 

ตามแนวอดมคตของทาน วาหนทางทงหมดไดทดลองเดนมา 

เยอะแลว ไมมทางทจะไปถงอดมคตได ทานกเปลยนวธการโดย 

ไมค�านงถงเสยงของคนรอบขางวาจะคดอยางไร

ในแงของหลกการ มนมปรโต โฆสะ แตปรโต โฆสะน 

มทงดและเสย เราตองฟงไวบางเปนการเกบขอมล ฉะนนกอย 

ทโยนโสมนสการ ในหลกธรรมของเราทพดถงสมมาทฐ กบ 

มจฉาทฐ กมปรโต โฆสะเหมอนกน ถาปรโต โฆสะเสย และม 

อโยนโสมนสการดวยกเปนมจฉาทฐ เหนผดไป

ถาไดปรโต โฆสะทด แลวไดโยนโสมนสการทด ทถกตอง 

กจะเปนเหตใหเกดสมมาทฐ ความเหนถก และตดสนใจถก

ปรโต โฆสะ ความหมายมนกวางมาก หมายถงสงแวดลอม 

ทงหมด ทงต�ารา ครบาอาจารย เพอนฝง ดนฟาอากาศ รวมหมด 

๑๙

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

เกยวกบเรองความกลาหาญน มนมประการหนงทส�าคญ 

กคอ ขอใหมนคงในอดมคตของเรำพอสมควร จบท�ำอะไรเขำ

กอยำเลกงำย เมอเหนวาทางนเปนทางของเราถกใจเรา ถก 

อธยาศยของเรา แมจะลมเหลวบางในเบองตน กตองพยายาม 

ตอไป ความส�าเรจกคงคอยอยขางหนา

พอคาวาณชใหญๆ โตๆ ลองศกษาประวตของเขาด เขาจะ 

ตองเคยลมเหลวมาไมนอย จนกวาจะมาจบอะไรเขา ถกทางของ 

ตว แลวกประสบความส�าเรจดวยด

มความกลาอกชนดหนงทดมาก คอควำมกลำเผชญหนำ

กบควำมทกข กลาเผชญหนาอปสรรค เหนอปสรรคเปนสงทาทาย 

นาทดลอง เหนความทกขเปนเทพธดาทปลอมแปลงมาในรปของ 

มารราย และกลาเผชญหนาความทกขวาทาทายด เหมอนการ 

เรยนกเรยนกนหามรงหามค�า ตอมาเทพธดากเผยตวจรงออก 

มาใหเหนเมอเรยนส�าเรจ

๒๐

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

อกเรองหนงทนาสงสารส�าหรบเดกของเราคอไมกลา 

แสดงออกนอกแถวเพอน เวลานเดกวยรนของเราจะท�าอะไรตาม 

กน มแฟชนตามกนไมกลาเดนออกนอกแถว

เคยพดกบเดกวาท�าไมเราไมเปนผน�าในทางดเสยบาง 

ท�าไมตองไปตามเขาในสงทตวเองกรสกไมด แตไมกลาฝน ตอง 

ท�าตามเขาไป เชน สมยทเดกเขาไวผมยาว ถอยาม นงกางเกง 

ยน เอะ ท�าไมเราไมท�าแบบอยางในทางทด ท�าไมตองไปเอา 

อยางเขาเรอยๆ แมในสงทเราเหนวาไมถก แตไมกลาแตกแถว 

ออกมา กลวเพอนวาเชย แตเดกบางคนเมอไดรบค�าแนะน�า 

จากผใหญกท�าได ไมกลว เลยกลายเปนผน�าในทางทด บางท 

กสงสารเดกเหมอนกน คอเดกไมไดยนไดฟงในสงทด ปรโต โฆสะ 

ไมด ผใหญไมไดยนยนในสงทด เขากเลยลงเล เลยไปตามเพอน 

นนาเสยดาย

นคอความไมกลาหาญทจะตดสนใจท�าในสงทควรจะท�า 

และถกชกจงไปดวยปรโต โฆสะทไมด

๒๑

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ความรสกบางอยางทไมกลาเพราะกลวถกวาเชย ไมกน 

เหลากลวเพอนวาเชย ความรสกอยางนท�าใหเสยคนกนไปเยอะ 

แลว อยากจะมาถงจดทวา แมจะเชย แตกไมท�าชว นาจะดกวา 

ยอมเชยดกวายอมชว อยายอมชวเพราะกลวเชย อยางบางคนวา 

ถามวสนโดษกจนตาย แตจะใหแสวงหาในทางทจรต ไมสนโดษ 

หรอเปนขาศกกบสนโดษ ไมเอา จนเปนจน มนตองกลาหาญ 

อยางน

๒๒

ทททท ททาต ...ให สงทใหไดยาก

ทกกร กโรต ...ท�า สงทท�าไดยาก

ทกขม ขมต ...อดทน สงทอดทนไดยาก

ทชชห ชหาต ...สละ สงทสละไดยาก

ทชชย ชยต ...เอาชนะ สงทชนะไดยาก

ทลลภ ลภต ...ยอมได สงทไดโดยยาก

...พทธพจน

อช เปนผซอตรง

สหช ซอตรงดวยด

๒

อรรถกถาของพระสตรน ทานอธบายวา ซอตรงคอวาเวน 

จากมารยา ไมมมารยา อช เวนจากการคดทางกาย ทางวาจา 

สหช เวนจากการคดทางใจ ทแยกตวนเพราะบางคนอาจรกษา 

ศลทางกาย ทางวาจาได แตสมาธทางใจไมมนคง ยงวอกแวกอย 

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ความซอตรง กซอตรงตอตนเอง และซอตรงตอผอน

คนซอตรงตอตนเอง ไมสามารถท�าอะไรทขดความรสก 

ของตนเองได ตนมความรสกอยางหนง แลวใหไปท�าอะไรทขด 

กบความรสกนท�าไมได ถาชมใครกชมจรง ถาจตใจไมนยมชมชอบ 

กชมไมได เรยกวาเปนคนซอตรงตอตนเอง

อยาง มารตน ลเธอร คนทตงนกายโปรเตสแตนต ทาน 

บอกวาถาทางสงฆราชจะตดหวทานกยอม อยาวาแตมหวเดยว 

เลย มสก ๕๐๐ หวกจะใหตดใหหมดเลย แตจะใหพดตรงกนขาม 

กบความรสกจะไมพด ทานไมเหนดวยกบการกระท�าของสงฆราช 

กรงโรม จะใหพดวาเหนดวย ทานท�าไมได นเรยกวา ซอตรงตอ 

ตวเอง มความนบถอตวเอง อนนอช และสหชดวย อนนไปดวย 

กนเลย คอใจกตรง

อยางทนายเปสสะ บตรของนายควาญชาง ไดกราบทล 

พระพทธเจาประโยคทวา คหน นาเมต มนสสา มนษยนรกชฏ 

ไมเหมอนกบสตวเดรจฉานซงตน มความรสกอยางไร มนกแสดง 

๒๖

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

อาการอยางนน มนษยนรกชฏดยาก พดอยางหนง ใจอยางหนง 

ความคดอยางหนง พดไปอยางหนง

กกราบทลพระพทธเจาวา แมแตคนงานทบานของเขา 

เขากไมรวาเขาคดอยางไร เขาพดออกมาอยางหนง แตวาไมรเขา 

คดอยางไร แตสตวเดรจฉานทเขาเลยงไวน มนแสดงความโกง 

ออกมาใหชดเจนถามนโกง ถามนเชองมนกแสดงความเชอง 

ออกมาอยางชดเจน นเรยกวาสตวเดรจฉานนนตน มนษยรกลก 

ท�านองนน

แลวเขากชมพระพทธเจาวา มนษยเปนอยางน พระพทธเจา 

กทรงฝกใหดได เขาเปนคนฝกชาง ไมสามารถฝกคนได แตพระ- 

พทธเจาฝกคนได โดยไมตองใชอาชญาเลย ไมตองใชศสตรา

นเปนขอความทปรากฏใน กนฑรกสตร มชฌมนกาย 

มชฌมปณณาสก

๒๗

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ซอตรงตอผอน

นกมความจ�าเปนมาก ในการตดตอเกยวของ เวลาไปท�า

อะไรกบคนอน เชน ไปซอมอะไรสกอยาง กไมคอยแนใจวาเขา

ซอมใหเราจรงหรอเปลา หรอเขาเพยงแตดๆ แลวกสงมา ไมร

ซอมหรอเปลาเพราะเราดไมเปน อยางรถยนตเปนตน ถาคน

ซอมเปนคนซอสตยไวใจได ซอตรงตอลกคากมความสขกนขน

เยอะ

อยางรานนาฬกา ความจรงซอมนดเดยว แตบอกวาพรงน

ถงจะมารบได และคด ๖๐๐ บาท ฟงดเหมอนมนเสยมาก อยาง

นกไมซอตรงตอลกคา

หรอขายของลงทน ๑๐๐ บาท ถาอยากไดก�าไร ๒๐% ก

ใหตงราคาไปเลย คออยาเอาก�าไรเกนไป และของทเอามาขาย

ตองเปนของแท

๒๘

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ความจรงค�าพดกบอกอยแลว พอคา แมคา เขาเรยกพอ

หรอแม ลกคากเหมอนลก พอคาแมคาคาขายดวยจตอนเคราะห

วาเขาไดรบความสะดวกในการคาขาย อยางรานอยใกลบาน เรา

กสะดวกเวลาซอ และกเกอกลกนวาเขาอยไดเราอยได ลกคาก

ท�าตวเหมอนลก คบกนอยางนนกซอตรงสบายใจ ทกคนอยได 

ไมใชพอคารวยเหลอเกน แตลกคายงแหงเหมอนเดม

ยงพระยงตองมเรองน ในบทสวดสงฆคณกมอยแลว สปฏ- 

ปนโน อชปฏปนโน สวนมากกจะไปนกถง สปฏปนโน เสย 

มากกวา ความจรง อชปฏปนโน นส�าคญไมนอยทเดยว ยงเปน 

พระยงจ�าเปนตงใจเดดเดยว เปนไงเปนกน

ซอตรงตอหนาทการงาน

การงานในบานเมอง ไมคอยมประสทธภาพ เพราะคนไม 

คอยซอตรงตอการงาน ถอเอาการงานเปนเพยงเครองมอหาเงน 

มากกวาทจะรกงาน คอถามหาเงนมากกวาถามหางาน ถามวา 

๒๙

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ใหเงนเทาไหร แทนทจะถามวามอะไรใหท�าบาง หรอวาท�านอย 

ใหเงนมากยงด คนทท�างานมากไดเงนนอยแลวพอใจ ไมคอยม 

เทาไหร

เรองโทรศพทมอถอ ตางประเทศเขาขาย ๑๐,๐๐๐ บาท 

มาเมองไทยก ๓๐,๐๐๐-๔๐,๐๐๐ บาท แพง กถามวาท�าไมเปน 

อยางนน จรงๆ แลวมาดเมองไทยมนมตนทนหลายอยาง การคา 

ในเมองไทยทมนแพงกวาปกต สมมตวาจะอนมตใหเซนกเขาไป 

๒๐-๓๐% แลว แลวยงบรรดาเสมยนไตขนไปอกไมรเทาไหร 

เขากไปบวกกบคนซอ ท�าใหของแพง เรยกวาไมซอตรงตอหนาท

พดถงงบประมาณ ถาไดมาเทาไหรกใชหมดไปเทานน 

บานเมองกเจรญเรวนะ มนไมพง อยางทพอคาทสรางถนน บอกวา 

ทจรงคาสรางถนนไมถง ๕๐% อยาง ๑๐๐ บาท ไมถง ๕๐ บาท 

อยางพอคาจะไปท�าถนน เวลาผานคนอนมตก ๒๐% แลว เหลอ 

เงน ๘๐ บาท กเอางานไปใหบรษทอนรบเหมาตอ ตวเองเอาไว 

๒๐% แลวกผานอะไรอกหลายตอ อยางถนนเสนหนง ๑๐๐ ลาน 

คาถนนจรงๆ ๔๐ ลานอยางน มนถงไมไดคณภาพเทาทควร

๓๐

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

เปรยบเหมอนสงน�าผงไปแลวกถายหลายท ตดขวดไปหมด 

หรอเหมอนไอศกรม ผานหลายท ไปถงปลายทางเหลอแตไม

ญปนเขาเกง อยางเงนมยาซาวาทเขามา เขาบอกวาถาจะ 

ซอของตองเปนของญปน หามซอของชาตอน กหมายความวา 

เงนเขากมาเรากเปนหนเขา แลวกไปซอสนคาญปน เงนกลบ 

ญปนหมดแหละ

ดงนนปญหาของคนไทยกคอซอตรงตอหนาทเทานนเอง 

แลวมนสมพนธกนทง ๓ ประการน ซอตรงตอตนเอง ซอตรงตอ 

ผอน ซอตรงตอหนาท มความสมพนธกนอยางใกลชด ถาคน 

ซอตรงตออะไรสกอยางหนง กพลอยใหอยางอนดไปดวย

พระพทธเจาตรสวา อตตสมมาปณธ ถาตงตวถก การพด 

การท�าอะไรกจะดไปหมด

๓๑

พระพทธเจาทรงแสดงเอาไวถงพทธบรษททเปนผวายาก 

คอไมเชอค�าสอนของพระพทธเจา กจะพลดตกไปจากพระพทธ- 

ศาสนา แตถาเปนพทธบรษทผวางาย กจะเชอฟงค�าสอนของ 

พระพทธเจา เปนผวางายกบผวายากมนผดกนเยอะ คอบางท 

เวลาพดกฟงแตไมยอมท�าตาม ไปท�าอยางอน ไมท�าตามพระ- 

พทธเจาสอน

อยางพระฉนนะกอยในขายเหมอนกน คอพระพทธเจา 

ตรสกฟง แตไมท�าตาม ลกทดอ พอแมเรยกมาอบรมสงสอน 

นงตาแปว พอกลบไป ปรากฏวาเหมอนเดม อยางนเรยกดอดาน 

สวโจเปนคนวางาย

๓

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

อยางนดอคนเดยว อกพวกหนงดอดง คอไมดอคนเดยว ดงคนอน 

ไปดวย มพนองเพอนกดงไปหมดเลย ท�าใหเหมอนอยางทเขาท�า

ลกษณะของการเปนผวางาย พระพทธเจาแสดงไวใน 

นาถกรณธรรมสตร ธรรมทส�าหรบท�าทพงแกตน แกผอนดวย 

ม ๑๐ ขอ ใน ๑๐ ขอนนมขอหนงคอ สวโจ อยดวย ประกอบดวย 

ธรรมทท�าใหเปนผวางาย ขโม เปนผอดทน ปทก ขณค คาห 

อนสาสนน รบโอวาทดวยมอขางขวา นเปน idiom คอรบโอวาท 

ดวยความเคารพ

ทวาประกอบดวยธรรมทท�าใหเปนผวางาย คอเปนคน 

มกนอย สนโดษ มความอดทน มความเพยร อนนเปนธรรม 

ทท�าใหเปนคนวางาย

ถาเปนคนวายาก กตรงขามคอเปนคนมความมกมาก ม 

ความปรารถนาเลว ไมสนโดษ ไมมความอดทน เกยจคราน

๓๔

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

คนโงมกจะส�าคญตนวาฉลาด ใครเตอนกไมได มกโกรธ 

แตคนฉลาดกจะรองขอใหเตอน รบค�าเตอน ท�าตามทรบค�าเตอน 

ไป ไมดอดานและไมดอดง

ปกตพระเวลาออกพรรษา กจะมการปวารณาวา ทฏเฐน- 

วา สเตน วา ปรสง กาย วา วทนต ม ถาหากวาการกระท�าของ 

กระผมถาหากทานสงสย เหนกด ไมเหนกด สงสยกด ดวย 

ความอนเคราะหกขอใหวากลาวตกเตอน อนนถอวาเปนคณธรรม 

ของผวางาย ใหวากลาวตกเตอน

แตถาพอมผไปวากลาวตกเตอนกลบโกรธ อนนจะไปเขาใน 

อนมานสตร ในมชฌมนกาย มลปณณาสก ทพระพทธเจาทาน 

ทรงแสดงเอาไววา ถาแมภกษจะปวารณา เปดโอกาสใหตกเตอน 

วาทานจงกลาวตกเตอนผมเถด แตพอใครตกเตอนเขากกลบ 

เปนคนวายากสอนยากไมอดทน ไมรบค�าเตอนโดยเคารพ เพอน 

พรหมจรรยทงหลายกจะเบอหนาย ไมอยากจะวากลาวตกเตอน 

อกตอไป เพราะวาท�าตนเปนคนไมควรกบการตกเตอนสงสอน 

แลวกไมตองการจะคบหาสมาคมและคนเคยกบเธอ

๓๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

แตถาภกษบางรป แมจะไมปวารณาวา ทานผมอายจงกลาว 

ตกเตอนผมเถด ผมซงทานตกเตอนแลว สงสอนแลวกจะมความ 

ปตพอใจ พอเขาเตอนกเปนคนมความวางาย มความอดทน 

อยางนใชได

ตวอยางพวกวายาก เชน พระอสสช บนพพสกะ ไมใช 

พระอสสชในปญจวคคย กอยในกฏาคร แถวเมองราชคฤห นก 

เรองเยอะ พระฉพพคคย กม พวกนมทงดอดานและดอดง กม 

เยอะในสมยพทธกาล

ตวอยางผทเมอตกเตอนแลวกรบดวยด กมพระราธะ ท 

ยกตวอยางกนบอย พระอานนทกม พระมหากสสปต�าหนทาน 

๔-๕ เรองตอนปรนพพาน แตพระอานนทกขอบคณ บอกวาผม 

ไมเหนโทษในเรองน แตเมอทานเหนวาผมผด ผมกยอมแสดง 

อาบต นกถอวาเปนผวางาย และพระมหากสสปกรกทานมาก 

จนพระอานนทศรษะหงอกแลว พระมหากสสปยงเรยกทานวา 

เดกนอยอย เพราะชอบพอ พระมหากสสปแกกวา กเหมอนคน 

หนงอาย ๘๐ อกคน ๖๐ กดยงเดกอยเรอย

๓๖

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

คนวางาย ไมเหมอนกบพวกคนหวออน พวกนจะไมม 

หลกการ ไมมจดมงหมาย คอใครชกไปไหนกได จงไดงาย ลมเพ 

ลมพดหรอทเขาวายอดไผตองลม หรอไมหลกปกขเลน นพวก 

หวออน

ถาเปนคนวางาย จะเปนคนทมหลกการและมจดมงหมาย 

คอ คนพวกนถาผดหลกการและจดมงหมาย จะแขงขนมาทนท 

ดปกตเปนคนสภาพ กคอออนนอกแขงใน กกลายเปนไมวางาย 

แลวถาผดหลกการ ไมเอาดวยแลว ถงใครจะไมสนบสนนให 

กาวหนากยอม แตมความภมใจ มความสข เพราะมหลกการ 

และมจดมงหมาย

คนวางายเพราะเหนแกปจจย ๔ กบคนวางายเพราะเหน 

แกธรรม อนนตางกน นขอความปรากฏใน กกจปสตร มชฌม- 

นกาย มลปณณาสก พระไตรปฎก เลม ๑๒ 

คนวางายเพราะเหนแกปจจย ๔ กถอวา ถาไดปจจย ๔ 

ถงจะเปนคนวางาย ถาไมไดปจจย ๔ จะเปนคนวายากขนมาทนท

๓๗

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

แตคนวางายเพราะเหนแกธรรม สกการธรรม เคารพ 

ธรรมนเปนอกแบบหนง คอถงเอาปจจย ๔ มาลอกไมเอา แตถา 

ท�าไปเพอความถกตองตามธรรมแลวกเอา

มผถามเสมอวาดอกบพอแม ถอวาเปนคนดไหม ดกวานา 

จะไมเปนคนด แตผมกถามกลบวา สงทพอแมสอนนนถกหรอ 

ผด ถาเผอสงทพอแมสอนนนผดกดอได เพราะถาไปท�าตามพอแม 

ทสอนผด กแยกวาดอเสยอก อยางพอแมสอนใหเปนโจร ถาลก 

ปฏบตตามกกลายเปนแย ตองไมปฏบตตาม

อนนคอความมเงอนไขของธรรมะ ไมไดหมายความวาจะ 

วาไปตามตว จะวางายกคอใครสอนอะไรกท�าตาม มนมเงอนไข 

คอวาใครสอนผดหรอสอนถก หรอโดยทสด ครบาอาจารยหรอ 

ส�านกสอนผดหรอสอนถก ถาสอนผดกไมเอา ถาสอนถกกเอา

ในพระไตรปฎกกมพดถงเรองน ศาสดาทสอนผด ถา 

สาวกปฏบตตามมากเทาใด กชวมากเทานน ถาศาสนาสอนถก 

สาวกปฏบตตามมากเทาใด กดมากเทานน ฉะนนกดเหมอนวา 

๓๘

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

จะดอกบศาสดา แตสาวกทเปนคนมโยนโสมนสการและฉลาด 

เขารวาศาสดาสอนผด เขากไมเอา สาวกคนอนทไมฉลาด กนกวา 

คนนดอ เปนผวายากสอนยาก ทจรงไมใช

ในเรองท�านายฝนของพระเจาปเสนทโกศล ๑๖ ขอ 

พระพทธเจาทานเลาใหฟงวา มลกศษยอยคนหนง ไมท�าตาม 

อาจารยทหลอกลวง หมายถงอาจารยตองการจะหลอกลวงพระ 

ราชาในการทจะไปท�าพธบชายญ เพราะพระราชาฝนราย ไดทล 

พระราชาไววาฝนแบบนตองบชายญดวยแพะดวยสตวตางๆ

แตมศษยคนหนงของคณะพราหมณ บอกวาทานอาจารย 

ในต�าราของเราเคยมบอกไหมวา การทจะสะเดาะเคราะหเอา 

ชวตของเรารอด ดวยการเอาชวตของสตวอนมาแทน อาจารย 

บอกไมม

ถาอยางนนอาจารยกราบทลพระราชาท�าไมใหบชายญ 

อาจารยบอกวา แกยงเดกไมรอะไร นเปนทางไดลาภของพวกเรา

๓๙

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ลกศษยกบอก แลวแตอาจารยเถอะ ผมไมเอาดวย ขอลา 

แลว

นพระพทธเจากตรสเลาใหฟงวา ในอดตกเคยมเรอง 

อยางนมาแลว เพราะฉะนนสรปวาความดอความวางายนมนก 

อยทความถกตองดวย

การหลอกลวงไมใชมแตในพทธกาล ปจจบนกยงม ส�าคญ 

คอวาทางศาสนากด ทางผใหญกดทปกครองบานเมองตองสาด 

แสงสวางทางปญญาใหกบประชาชน ใหเขามปญญา ใหเขาได 

แสงสวาง แลวเขากจะไมเชอ ไมงมงาย ถาคนฉลาดแลว ความ 

งมงายมนหมดไปได

คนมนมจดบอดอยทวา คนมทฐมานะ จะมทฐอยวาเราก 

เกงเหมอนกน เรากรเหมอนกน กไมยอมใหสอน นเปนจดบอด 

อนหนง แขงดและไมยอมฟงสงทถกตอง ไปตามกระแสเสยมาก

๔๐

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

มเรองทเลากนซ�าๆ กเรองฝนตกขหมไหล กมคนบอกวา 

อยางนนถกอยางนผด พระเจาปยาสกยอมรบ ยอมแพพระกมาร 

กสสป เมอถกปญหาทางปรชญากนเรองตายแลวเกด ตายแลว 

สญ ชาตเดยวหรอหลายชาต พระเจาปยาสกยอมแพ แตบอกวา 

ผมเปลยนความคดไมได เพราะวาใครๆ เขากรกนมานานแลววา 

พระเจาปยาสคดอยางนเหนอยางน เปลยนไมได

พระกมารกสสปกเลานทานใหฟง คนไปหาอาหารหมไป 

เจอขหม นกวาเปนอาหารหม กใสกระสอบแบกกลบบาน เดน 

มากลางทางฝนตกขหมไหลกไมยอมทง บอกวาแบกมานาน 

แลวเสยดาย

เหมอนคนทมทฐมานะ มอหงการจด ถอมานานแลว คด 

มานานแลว กไมยอมปลอยไมยอมทง

พระกมารกสสปกเทยบวาพระองคแบกทฐผดมานาน 

แลว และกไมยอมทงไมยอมปลอย กเทยบหลายเรอง จนใน 

ทสดพระเจาปยาสกยอมเปลยนความเหน

๔๑

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

อกรายหนง คอสญชยปรพาชก อาจารยของพระสารบตร 

นกแบกขหมเหมอนกน แตเหตผลทานกเขาท ยงใชไดจนบดน 

คอวาคนฉลาดกไปหาพระพทธเจา คนโงกมาหาเรา ตราบใดท 

ยงมคนโงอย อาจารยกยงมทางหากนอย

หลกการในพทธศาสนาของเรานลกซงอยางน พอม 

ประสบการณแลวกลบไปดค�าพดตางๆ เอามาคดแลวชดเจน 

อยางทวา “มนเปนชองทางหาลาภของเรา” คออาจารยกรวามน 

ไมถก แตเปนชองทางท�ามาหากนกเลยรกษาไว ใจไมสงพอทจะ 

ละทงสงทเหนวาไมถกตอง แลวกมาท�าสงทถกตอง

เคยมเรองเลาทลกศษยไปเรยนวชากบอาจารยพอจะจบแลว 

อาจารยบอกวามอกวชาหนงจะเรยนไหม ท�าอะไรกไดใหเปนทอง 

ลกศษยกบอกวามนเปนทองแลวอยไดกป อาจารยบอกวาอยได 

๕๐๐ ป ลกศษยกบอกวาถาอยางนนผมไมเรยน อาจารยบอกวา 

ถาอยางนน เธอเรยนส�าเรจแลวกลบได

๔๒

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ท�าไมอาจารยจงบอกวาจบแลว อาจารยตองการจะทดลอง 

ลกศษย ถามเหตผลวาท�าไมถงไมเรยน ลกศษยกบอกวา ท�าไปแลว 

ถามนเปนทองไป ๕๐๐ ป มนกกลายเปนเหลก ตอนอก ๕๐๐ ป 

ไมรมนไปอยในมอใคร ทองมนเปลยนมออยเรอย ถาไปอยในมอ 

ใคร คนนนจะขาดทนแย เพราะทองกลายเปนเหลกไป

อาจารยกมองเหนคณธรรมของลกศษยวามคณธรรมสง 

และมองเหนการณไกล ไมไดมองแคปน ถามวชาความรอยางน 

และมคณธรรมอยางน กใชไดตรงกบทเราสวดมนตสรรเสรญ 

พระสงฆคณทวา วชชา จรณสมปนโน โส เสฏโฐ เทวมานเส 

ขตตโย เสฏโฐ ชเนตสม โคตตปฏสารโน ในบรรดาคนทยง 

รงเกยจกนดวยโคตร ยงถอโคตรอย ผทเปนกษตรยประเสรฐ 

ทสด แตคนทถงพรอมดวยความรและความประพฤต ประเสรฐ 

ทงในเทวดาและมนษย อยางทานเจาคณพระธรรมปฎกพดอย 

เสมอวา ธรรมตองเหนอเทพ คนบชาเทพกนมาก แตเทพกตอง 

ยอมใหแกผมธรรม

๔๓

ออนโยน นเปนกรยาทางกาย ออนหวานเปนกรยาทางวาจา

มสภาษตบทหนงกลาววา คนทกลาหาญทสด คอคนทออน 

โยนทสด คนทเปนผดทสด ยอมจะสภาพทสด หรอคนกลาหาญ 

ทสดยอมออนหวานทสด คนทเปนผดทสด ยอมออนโยนทสด 

นเปนการขยายใหเหนภาพของผออนโยนไดดขน 

ออนโยนเปนกายกรรม ออนหวานเปนวจกรรม

ความออนโยนหรอออนนอม เปรยบเหมอนรวงขาวทเมลด 

เตมมนกจะนอมลง สวนเมลดขาวลบกจะตงโดขนไป เหมอนคน 

ทมคณธรรม มคณสมบตมากกจะนอมลงมา ออนนอมถอมตว 

ท�านองนน แตถาแขงกระดางกจะเปนคนทไมคอยมอะไร ทาน 

เปรยบเอาไวอยางนน

มทเปนผออนโยน

๔

กรยาทออนโยนหรอวาจาทออนหวานเปนเครองหมายท 

บงใหรถงสภาพจตใจทราบเรยบสงบ ลองเทยบดวาเวลาโกรธ 

จตใจกไมอยในสภาพทราบเรยบ อาการทางกายทางวาจากจะ 

ผดปกตไป หยาบขน ถาจตใจราบเรยบ กจะออนโยนออนหวาน

คอ ไมมกเลสประเภทดหมน ดถก ดแคลนผอน

ในเรองอรยวงสะ ปฏปทา ปฏปทาของผทเดนตามอรยวงศ 

ม ๔ ขอ คอ

อนตมานไมดหมนผอน

๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

๑. สนโดษดวยอาหาร ถาเปนพระกคออาหารบณฑบาต 

ถาเปนฆราวาส กคออาหารทวไป 

๒. สนโดษในจวร หรอเสอผา

๓. สนโดษในทอยอาศย หรอเสนาสนะ

๔. ยนดในภาวนา

ตอนสดทาย ทานจะบอกไวทกขอวา แมจะเปนผสนโดษ 

อยางน มคณสมบตอยางน เมอไมไดกไมไดเดอดรอน เมอไดก 

ไมหมกมน ไมตดอยในปจจยทไดนน และไมดหมนผอน ไมยก 

ตนขมผอน เพราะคณธรรมอนนน เนวตตานกกเสต โน ปร 

วมเภต ไมยกตนขมผอน

พระพทธเจาทานเปรยบเหมอนภกษบางรปทออกไป 

บณฑบาต แลวกไดบณฑบาตเตมบาตร ยงไดรบนมนตวนรงขน 

อก กลบมาวดกมาดหมนภกษทมลาภนอย มอาหารนอย ไม 

เหมอนตว พระพทธเจากเปรยบวาเหมอนแมลงกดจข ทมนกน 

อจจาระจนเตมทอง แลวปนเปนกอนกลมๆ หอบตดหนาทองไว 

อก ไปไหนกหอบไปดวย พระพทธเจาทานกทรงแสดงเพอไมให 

๔๘

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ภกษหรอใครกตามทจะยกตนขมขหรอดหมนผอน

เปนขอหนงในสนตบท หรอธรรมทเปนไปเพอสนตบท 

เพอจะไมดหมนผอน แมในคณสมบตทตนม ไมตองพดถงไมม 

คณสมบต

มสภาษตทเรามกจะไดยนกนอยเสมอวา คนทเหนคนเปน 

คนนนแหละคน คนทเหนคนไมเปนคนใชคนไม กคอวาเมอเรา 

เปนคนเหมอนกน ถาไมเหนคนอนเปนคน กไมใชคนดวย คอไป 

ดาลกนองวาไอควายอยางนนะครบ คนทปกครองควายจะเปน 

ใคร กตองเปนควายดวย

บางคนกดหมนผอน เพราะเหนวาเขามการศกษานอย 

กวา มยศนอยกวา มต�าแหนงฐานะนอยกวา ยากจนกวา หรอวา 

ความสวยงามทางรางกายนอยกวา มชาตตระกลทต�ากวา 

เปนตน กดหมนเขาดวยเหตเหลาน

อตมาน    คอ  ยกตนขมผอน

อนตมาน  คอ  ไมยกตนขมผอน

๔๙

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ทจรงคนทเขามการศกษานอยกวาเรา เปนเพราะเขาม 

โอกาสนอยกวากได แตมนสมองและความเฉลยวฉลาด บางท 

กไมไดดอยกวาคนทดถกเขาหรอก ลองดมนสมองชนบท เดก 

บานนอกนนาดนะครบ แตเขาไมมโอกาสไดเรยน พอไดเรยนก 

เฉลยวฉลาดเยอะ ทเปนผใหญบรหารคณะสงฆอยเวลาน กคน 

ชนบททงนน แมแตขาราชการผใหญกเหมอนกน คนกรงเทพฯ 

มนอย

เพราะฉะนนไมควรจะดถกกน ดวยเหตทเขามการศกษา 

นอยกวา พระพทธเจาบางททานนงเอาจวรคลมพระเศยรอยใต 

ตนไม มคนเขาไปถามพระองควา ตระกลอะไร ชาตอะไร พระ- 

พทธเจาตรสวา มา ชาต ปจฉ จรณญจ ปจฉ อยาถามเรองชาต 

ตระกลเลย จรณญจ ปจฉ ถามเรองความประพฤตดกวา ทจรง 

ทานกไมไดมปมดอยเรองชาตตระกล บอกวาไฟทเกดจากเชอ 

ตางๆ แมจะเกดจากไมบาง แกลบบาง อนๆ บางมนกลวนแต 

เปนไฟ หงขาวสกเหมอนกน ส�าเรจประโยชนทใชไฟได มนตางกน 

ทเชอเทานน

๕๐

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

อาจารยทองขาวเลาวา “มเรองเลากนมาในสมยรชกาลท 

๖ ตอนทานเรยนทองกฤษ กไดทราบวาทานเปนคนสนกสนาน 

กบนกเรยนไทย แตตอมาเมอทานไดรบสถาปนาเปนสยาม- 

มกฎราชกมาร ทานกไมคอยเลนแลว ทานกชกถอตว ผทดแล 

กกราบทลมาถงรชกาลท ๕ วา สมเดจพระบรมโอรสาธราชม 

ความประพฤตเปลยนแปลงไป ตอมารชกาลท ๕ กไดเขยนโคลง 

บอกวา

ฝงชนกาเนดคลาย  คลงกน

ใหญยอมเพศผวพรรณ  แผกบาง

ความรอาจเรยนทน  กนหมด

ยกแตชวดกระดาง  ออนแก ฤาไหว

เปนบทพระราชนพนธททรงเตอนใหระลกถงวาอยาถอเนอ 

ถอตว ตอนนนรชกาลท ๕ ทรงเสดจไปประเทศองกฤษ และเปน 

วนทรงคลายวนประสตของเจาฟามหาวชราวธ ทรงเอาไดอารมา 

บอกวา พระบดาเขยนพระโคลงใหในวนนน ทรงทราบอยแลววา 

มผไปฟอง หลงจากนนมาพระองคกเปลยนนสยกลบไปอยางเดม 

๕๑

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

เปนผทสม�าเสมอกบทกคน จนตอมาไดครองราชย เลนละคร 

แลวทานกไมไดเปนตวพระ แตเปนตวเสนา”

เรยกวา เตอนครงเดยว ไดผลไปตลอด นเรยกวามาดนะ 

ครบ มาอาชาไนย

บางคนกดหมนเขาวามยศนอยกวา ถาเขาคดไดวาทเขา 

มยศนอยกวาเพราะวาเขาท�างานทหลง ถาเรมพรอมๆ กน เขา 

อาจจะมากกวากได หรอถาเขาเรมมากอน อาจจะมต�าแหนงท 

สงกวากได

บางคนแยกตวไป ไมยอมกนขาวกบใคร พวกนมอหงการ 

สง แกไขล�าบาก นอกจากไปโดนอะไรแรงๆ เขา จงจะยอนกลบ 

มาได

ในสมยพทธกาล นายฉนนะกอตมานะแรง วาเปนผใกลชด 

พระพทธเจา ออกบวชกตามเสดจ ใครสงสอนอะไรกไมฟง นคอ 

อตมานเหมอนกน

๕๒

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

บางคนกไปดหมนคนอนในเรองต�าแหนงฐานะนอยกวา 

ถานกวาสาขางานทเขาช�านาญ มนมเพยงแคนน เขากนอยกวา 

เปนธรรมดา บางคนนคตวบต คอเขาอยในททต�าแหนงมนมแคนน 

แลวเขาขนไปมากกวานนไมได ตองนกถงเรองนดวย วาเอะท�าไม 

คนนจงฐานะต�าตอย บางททเขามอยแคนน อยางเปนฆราวาสถง 

จะเกงแคไหนกไมไดเปนสงฆราช แมแตเจาคณะจงหวด เจาคณะ 

ต�าบลกไมไดเปน ในทางกลบกน พระเกงเทาไหรกเปนพนเอก 

ไมได มนมขอจ�ากดอย

เพราะฉะนนคนทเขาคดเปน เขากจะคดอยางน กไม 

ดถกใคร อยางเวลาปรบคณะรฐมนตร ถาถกปรบออกกจะทรน 

ทรายกน ทจรงถาเผอเขาคดไดทงสองดานกจะไมมปญหาอะไร 

คอทกอยางทเขาเปนอยมนมทงคณทงโทษ ถาสวนทเปนคณ 

มนหายไป สวนทเปนโทษกหายไปดวย มนกเทานน

วนกอนมการวจารณเรองสมครผ ว าฯ บอกวานายก 

รฐมนตร แลวอยๆ  มาสมครเปนผวาฯ มนไมเอาไหน อยางนกม 

การทใหญแลวมาเลกกถอวาเปนเรองธรรมดา คอตองใหญเปน 

๕๓

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

เลกเปน แฟบเปนพองเปน มนถงจะอยได เรอเวลาน�าขนกขนไป 

ตามน�า เวลาน�าลงกลงไปตามน�า ถาเผอน�าขนแลวมนไมขนกจม 

ถาเผอน�าลงแลวไมลง กคางเตงอยทไหนไมร มนอยไมได ตอง 

ใหญเปนเลกเปน อยทไหนกอยได โอ อยางนเราเคยเปนมาแลว

พระพทธเจาทานสอนเอาไวในสงยตตนกาย “ภกษทงหลาย 

ถาเธอเหนคหบดมงคงสมบรณ เหนพระราชามหากษตรย เหน 

ใครตอใคร ขอใหคดวาอยางนเรากเคยเปนมาแลว ในสงสารวฏ 

ทยาวนานน ถาไปเหนคนยากจนเขญใจ คนทพพลภาพ ก�าพรา 

ยากจน กใหนกอยางนเรากเคยเปนมาแลว โดยทสดแมจะไป 

เหนสนขขเรอน อยางนเรากเคยเปนมาแลว”

มนเพอนเกาเราทงนน ขางบนขางต�าเราเคยเปนมาแลว 

กเลยไมรษยาและกไมดหมนดถกใคร

อาจารยทองขาวเลาวา “ไดทราบวา สมเดจพระพทธาจารย 

โตทานเดนไปผานเจอสนขนอนขวางทาง ทานบอกวา พอเจา 

ประคณเอยขอลกผานไปหนอยเถอะ คนกวา เอา ท�าไมไปท�า 

๕๔

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

อยางนนละ ทานกบอกวา “ไมแนหมาตวนอาจจะเปนพระโพธ- 

สตวกได” นกแสดงวาทานกไมมอตมานะ

มอยคราวหนง ทวดของทาน ตอนเยนๆ กจะเตะตะกรอ 

ชาวบานไปฟองทานกเฉย

มาวนหนง ทานเขาวงไดจวรผาไหมมา ตอนเยนทานกเอา 

ผาไตรใสพานไปไวกลางวงตะกรอเลย แลวกราบ บอกวาโอย 

พอเจาประคณเอย เตะตะกรอสวยเหลอเกน ลกไมมอะไรจะให 

รางวล ขอถวายไตร ตงแตนนพระเลกเตะตะกรอเลย”

นคอเอาชนะดวยอบาย

บางคนกดถกคนยากคนจน เหนคนจนกเหยยดหยาม ถา 

คนทคดเปน เขากจะคดวาเขาอาจมด มความพยายามเหนอเรา 

กได แตเนองจากเขาท�างานทหลง หรอไมมมรดกจากบรรพบรษ 

กได ฉะนนเขากยงยากจนอย คดไดอยางนกไมดถกคนจน ยง 

รวยนคนจนเปนฐานใหเขา ไดอาศยแรงงานคนจนเปนฐานใหท�า 

๕๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

อะไรตออะไรได ถาคนรวยเทาเขาหมดแลว จะไปจางใคร

ถาคดเปนจะมองอะไรไดเหนชด ปญหาอยตรงทคดไม 

ออกเพราะกเลสตวนมนปดหปดตาหมด บางคนเกดมาสวย ก 

หลงตวเองแลวดหมนคนขเหร แตถาเขาคดเปน เขาตองคดวา 

เออ คนขเหรด มนท�าใหเราดสวยยงขน และเขากอาจมคณ- 

สมบตอนๆ เหนอเรากได

มนอยทความคดเปน ถาคดเปนแลว กเลสตวนจะลดลง 

ไดงาย เพราะในสงคมเราตองมคนทกจ�าพวก คนกวาดถนน คน 

ขนขยะ ท�าอะไรทกอยาง คนขบรถเมล คนขบแทกซ คนเปน 

นายกฯ ตองหลากหลายแลวแตวาใครจะไปอยตรงไหน เทานน 

เอง แตวาทกคนกท�าหนาทใหสงคมนอยได ตางคนตางกท�า 

หนาท ถาเขาท�าหนาทไดดทสด อนนนแหละคอเกยรตของเขา

เพราะฉะนนพระพทธเจาจงสรปเอาไววา คนจะดหรอเลว 

เพราะชาตตระกลกหามได คนจะดหรอเลวกเพราะการกระท�า 

ของตน น ชจจา วสโล โหต น ชจจา โหต พราหมโณ กมมนา 

๕๖

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

วสโล โหต กมมนา โหต พราหมโณ

ชาตตระกลกเหมอนกน บางคนกเกดในตระกลต�า แตวา 

เขาเปนบคคลอาชาไนยได เหมอนไฟทเกดจากเชอทกลาวมาแลว 

ฉะนนการคดเปน และการไมดหมนผอนจงส�าคญ

ในสมยพทธกาล พระอบาลกเปนชางตดผม ทานราธะก 

เปนคนยากจน พระยสะกเปนลกเศรษฐ แตเขามาบวชแลวก 

กลมกลนกน ทานไมมความรงเกยจกนวาคนนนเปนอยางนน 

เขามาบวชแลวละลายพฤตกรรมหมด ทานเขาถงหวใจของพทธ- 

ศาสนา วาพระพทธเจาเองกตองการปกครองสงฆใหเปนแบบ 

อยางของสงคม เปนสงคมตวอยาง จงไมใหมวรรณะ เหลอแต 

ความเปนสมณศากยบตร

ในฐานะทเปนมนษย เกยรตของมนษยเปนสงทสงสดซง 

ใครจะเหยยดหยามไมได อยางคนทไมมอะไรเลย ขเมาหย�าเป 

โดยคณธรรมแลวเขาไมคอยมอะไรเทาไหร แตถาลองไปขบรถ 

ชนเขาส กฎหมายเอาเรอง ในฐานะทเขาเปนมนษยคนหนง

๕๗

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

เหนอเชอชาต เหนอสงอนใดกมความเปนมนษย ตองให 

เกยรตในฐานะทเขาเปนมนษย ถงเขาจะเปนอะไรไมเปนอะไร 

แตศกดศรทเขามอย กคอความเปนมนษย

ปจจบนมค�าวาสทธมนษยชน ทกคนมสทธเสมอเหมอน 

กนหมด แตทางพทธเรากวางกวานนอก คอเวลาแผเมตตา จต 

จะแผกวางออกไปถงสตวโลกทกชนด บอกวาสตวทงหลายทเปน 

เพอนทกข เกด แก เจบ ตาย ดวยกนทงหมดทงสน เราแผออกไป 

จนถงสตวทกชนดทกจ�าพวก ไมควรจะเบยดเบยนกน ใหอยเปนสข

ในกรณยเมตตสตร มอยตอนหนงทพดเอาไวดทวา น ปโร 

ปร นกพเพถ นาต มญเญถ กตถจ น กญจ คนอนไมควรจะ 

ขมเหงคนอนในทใดๆ เลย

พยาโรสนา ปฏฆสญญา นาญญมสส ทกขมจเฉยย ไม 

ควรปรารถนาทกขแกผอน เพราะความโกรธ ความเคยดแคน 

ชงชง

๕๘

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ฉะนนเราควรจะสวดเมตตสตรกน จะท�าใหเรามองเหน 

คนอนมคณคาเหมอนกนหมด เราใชค�าวาสตวทงหลาย คอ 

ทงหมดใน ๓๑ ภม ตวเองรกสขเกลยดทกขอยางไร คนอนก 

อยางนน กไมควรจะไปรงเกยจรงแกท�ารายซงกนและกน ไมด 

หมนซงกนและกน ใหเกยรตตามฐานะของเขา เชน

มคนใชอยในบาน กใหเกยรตตามฐานะของเขา ไมใช 

จะไปยกมอไหวเขา แตว าเราใหเกยรตท เขาเปนเชนนน 

พระพทธเจาจงบอกวาให “ใหทานโดยเคารพ” แมแตใหกบสตว 

เดรจฉาน กใหดวยความตงอกตงใจ ดวยความเอออาทร ดวย 

จตใจทเปยมดวยเมตตา ไมใชตองไปเคารพสนขอะไรท�านองนน 

ใหโดยเคารพ คอวามจตใจออนโยน เอออาทรตอมน ใหโดยเคารพ 

คอใหดวยเมตตา เอออาทรวาเพอนทกข เกด แก เจบ ตายดวยกน

มนายทหารหญงคนหนง ตอนเชาหงขาวใสถงมาเตมเลย 

ขบรถมาเผอจะเจอสนขทไหนบาง ถาเจอกจอดเอาขาวไปใหกน 

แสดงวาใจด ใจถง ท�าไดยาก นานๆ จะมสกคน

๕๙

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

นโปเลยนเปนคนทใหเกยรตเพอนมนษยมากเลย ทาน 

อาจจะมาจากระดบต�า ทานเขาใจมนษยดพอสมควร ทานจะให 

เกยรตคนทท�างานหนก พวกกรรมกร เปนตน ไปเยยมโรงงาน 

กอนจะกลบ ทานจะโคงใหคนงานเปนการอ�าลา หรอแมเวลา 

เดนอยในวง ถามคนแบกของหนกผานมา ทานกหลกทางให ม 

คนบอกวาหลกใหเขาท�าไม เขาเปนคนงาน ทานบอกไมได เขา 

ท�างานหนก คนท�างานหนกเปนคนมเกยรตเสมอ

หลวงพอปญญานนทะ ทานเดนทางไปใต ทานนงรอรถไฟ 

อย คนงานทกวาดท�าความสะอาดอยทสถานรถไฟ บนบอกวา 

พวกนมาท�าใหสกปรก ทงขาวทงของเตมไปหมด นาเบอหนาย 

หลวงพอกถามวา โยม เขาจางโยมมาท�าอะไร เขาตอบวา มาท�า 

ความสะอาด หลวงพอกบอกวา แลวถาพวกนเขาไมมาท�าสกปรก 

ไว เขาจะจางโยมมาท�างานไหม

นทานจจดด สมยทไปพมากบทานโลกนาถ ไปขอพกทวด 

พระไทยดวยกนไมใหพก เลยไปพกทวดพระจน พระจนตอนรบ 

ด ทหลบทนอนด ตนเชามาเลยงขาวตมด พอจะลากลบ ทาน 

๖๐

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ยกมอไหว เพอนพระดวยกนบอก อาว ไหวไดยงไง เขาเปนพระจน 

ทานบอกวา ไมไดไหวพระจน ไหวคณธรรมของทาน พระไทย 

ไมใหพกเลย อยาวาแตจะเลยงขาวตม

ทานปญญาทานมค�าพดทคมๆ เวลามอะไรเกดขน

๖๑

ขอนเปนทรจกกนแพรหลาย พอพดค�าวาสนโดษ ทกคน 

กรแตไมคอยจะเขาใจความหมาย ในทางปฏบตกไมรจะปฏบต 

อยางไร จนถงกบผมเคยฟงผพดออกทวบางคราวกพดบอกวา

เมองไทยนพฒนาบานเมองไมได พฒนาการเมองไมได 

เพราะวามหลกธรรมทางพทธศาสนา วาพทธศาสนาเปนอปสรรค 

ในการพฒนาการเมอง พฒนาบานเมอง หลกธรรมทวทยากร 

ผนนยกขนมาพดกม ๒ หวขอ คอ

สนตสสโกเปนผสนโดษ

๖

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ขอ ๑ สนโดษ วาสนโดษสอนใหคนพอใจในสภาพทเปน 

อย ไมกระตอรอรน เปนเหตใหคนพวกหนงฉกฉวยทางการเมอง 

และเสวยผลแหงการไดโอกาสนน

ขอ ๒ เรองกฎแหงกรรม การสอนเรองกฎแหงกรรมน 

ท�าใหเชอกรรมแลวยอมรบสภาพทต�าตอยของตน ไมดนรนตอส 

เปนเหตใหพวกทดนรนตอสไดอ�านาจ และครองอ�านาจอยตลอด 

เวลา

นคอความไมเขาใจหรอเขาใจผดของพธกรคนนน

ผมจะคยเรอง สนโดษ กอน

สนโดษ เปนหลกธรรมทเปนพนฐำนใหคนงดเวนทจรต

ปองกนอทนนำทำน และปองกนคอรรปชนทกรปแบบ

ถาคนประพฤตธรรมขอสนโดษ ประกอบอาชพสจรต 

มสมมาอาชวะ ค�าวาสนโดษในทนตองหมายความวา การพอใจ 

๖๔

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ในสจรต มความหมายของสนโดษอยค�าหนงคอ สม ตฏฐ คอ 

พอใจในสจรต สนต ดฎฐ พอใจในสงทเปนของตน ไมพอใจของ 

ผอน

ถาท�าไดอยางน ขโมยกไมม เมอขโมยไมม คอรรปชนไมม 

มนกเปนพนฐานใหเราพฒนาบานเมองไปเทาไหร ประกอบดวย 

สมมาอาชวะ สมมาวายามะ เขามา มนกไปไดเรว ไมมเครองถวง

มาดอกดานหนงวา เราลงทนทางเศรษฐกจสญเปลา เพอ 

ปองกนคนไมสนโดษมเทาไหร เหลกดดทวประเทศ เหมอนอย 

ในกรง เราท�าเพออะไร ถาไมจ�าเปนใครอยากจะท�า กท�าเพอปองกน 

ขโมย ขโมยคอพวกไมสนโดษ ไม สม ตฏฐ ไมยนดในของของ 

ตน เรากตองท�าเหลกดดทวประเทศ แลวกญแจกแพงเหลอเกน 

กญแจกท�าเพอปองกนขโมย ยงมรวอก เรามการลงทนทาง 

เศรษฐกจทสญเปลา เพอปองกนทรพยสนสญหายเยอะแยะไป 

หมด

๖๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

มรถยนต กตองมเครองกนขโมย เปนการเพมรายจาย ถา 

คนมสนโดษ อาจจะไมตองมการฟองรอง ไมตองมอยการ หรอ 

ไมตองมคก ไมตองมกรมราชทณฑ ต�ารวจกอาจจะมแตต�ารวจ 

จราจร แลวเอาเงนทงหมดนไปพฒนาบานเมองได คดฟองรอง 

ในศาลเวลาน ๘๐% เปนเรองของอทนนาทาน

ฉะนนสนโดษนเปนการปองกนอทนนาทาน ปองกนการ 

คอรรปชนทกรปแบบ ดงนนขอใหเขาใจเถอะวาสนโดษเปน 

สงทดกบสงคมและดกบตวบคคลเอง มนท�าใหมความสข 

ส�าราญใจอยเรอยๆ เสมอๆ คออมใจ ไดอะไรมากพอใจ เหมอนกบ 

หมอน�าทมนเตมอยดวยน�า มนชม แตถาหมอน�าทมนแหง ก

เหมอนกบคนทไดอะไรมากไมพอใจ ไมมความพอใจ จตใจมนก 

รอนอยเรอย กระวนกระวายอยเรอย ไมสนโดษ

แตทานไมไดหามความเพยรพยายาม เพราะวาทานสอน 

สมมาอาชวะ สมมาวายามะ ทานสอนวาไมใหสนโดษในกศล- 

ธรรม นเปนเรองทชาวพทธควรท�าความเขาใจกนใหด

๖๖

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ถาเราพฒนาประเทศโดยไมมสนโดษ เราอยาพฒนาดกวา 

เพราะโครงสรางมนสนคลอนไปหมด มนจะพฒนาไปสระบบ 

การโกงกนกนเปนทม และระบบการรบสนบน ขดรดโดยไมม 

ยางอาย ใครมอยาวสาวไดสาวเอา ไมแยแสกบความอดอยาก 

แรนแคนของผอน นคอการพฒนาโดยไมมสนโดษเปนตวควบคม 

มนจะมทจรตเตมไปหมด

ขอพดเรองกรรมหนอย เพราะวาพธกรคนนนเขาพดถง 

เรองกรรมวา ค�าสอนในพทธศาสนาในเรองกรรมน เปนอปสรรค 

ในการพฒนาประเทศ ท�าใหคนไมมคณภาพ เพราะวาคนทเชอ 

เรองกรรมน ยอมรบสภาพของตว เชน ชาวนาทยากจน พอคดวา 

เราเปนชาวนาทยากจน เพราะเหตทชาตกอนท�ากรรมไวไมดมา 

ไมไดใหทานมา ตองมาเปนคนยากจน เพราะฉะนนตองกมหนา 

รบกรรมไป ไมตองดนรนขวนขวาย เปนการเปดโอกาสใหคนท 

ดนรนขวนขวายเขาครอบครอง มอ�านาจอยตลอดเวลา

มลทธทวา บพเพกต เหตวา เปนลทธทเชอวา จะทกขสข 

จะดชวอยางไรกแลวแตกรรมเกา ถาเปนอยางนพระพทธเจา 

๖๗

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ถอวาเปนมจฉาทฐ

ทวไปเรามกย�ากนมากวา คนทเกดมายากจน เพราะไม 

เคยใหทาน คนทเกดมาร�ารวย เพราะใหทานไวเยอะ

สมมตวาเราคดวาเรองนเปนเรองจรง แตไมใชจรงทงหมด 

สมมตวาสาเหตทท�าใหคนยากจนมอย ๑๐ สวน อนนยอมรบวา 

เปนสวนหนง คอ ๑ ใน ๑๐ อก ๙๐ ท�าไมไมพดวาเขายากจน 

เพราะเขาขเกยจท�าการงาน เขาฝกใฝอบายมขทกชนด ซงเปน 

การปฏบตผดหลกธรรมของพระพทธศาสนา

และระบบสงคมไดเอออ�านวยใหเขาเงยหนาอาปากไดไหม 

ระบบสงคมไดเอารดเอาเปรยบเขาหรอเปลา ท�านองนนะครบ 

ซงสามารถจะแจงออกไปไดเปน ๑๐ อยาง ๒๐ อยาง

ถาเขาตงตวไวด ตงตวไวชอบ อตตสมมาปณธ แลวรวม 

กบกฎอนจจง ไมเทยง คอวาจนได แตถาตงตนไวชอบกเปลยน 

เปนรวยได ถาประกอบเหตปจจยด และระบบสงคมเอออ�านวย 

๖๘

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ใหเขาตงเนอตงตวได ไมเปนระบบทเอารดเอาเปรยบ ท�านองน 

กสามารถท�าใหคนทเกดมาจน พอมพอกนได

ระบบสงคมนกตองเอามาพจารณาดวย ไมใชเอาแตตอกย�า 

กนวาเกดมาจน เพราะวาชาตกอนไมไดใหทานเอาไว

ความเปนอยดหรอไมดของคนในสงคม ขนอยกบเหต 

ปจจบนเปนสวนใหญ ไมใชเหตในอดตเปนสวนใหญ ถาแบงเปน 

๔ สวน เหตในอดตกเปน ๑ ปจจบนเปน ๓

ผมยกตวอยางจากหลกธรรม ธรรมทเปนเหตใหบคคล

หมนไปสความเจรญม ๔ ขอ คอ

๑. ปฏรปเทสวาสะ อยในถนทเหมาะตอกจการนน

๒. สปปรสปสงเสว หรอ สปปรสปสสยะ คบคนด

๓. อตตสมมาปณธ ตงตนไวชอบ

๔. บพเพกตปญญตา ไดท�าบญไวกอน

๖๙

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ตามหลกธรรมน เหตปจจบน ๓ สวน เหตในอดต ๑ สวน 

เขาไดอยในถนทเหมาะกบกจการ เขาท�านา นานนดนดไหม มน�า 

หรอเปลา แหงแลงเกนไปหรอเปลา น�าทวมหรอเปลา ท�านองน 

พชพนธตางๆ มนดไหมทจะท�าใหนาด ตวประกอบมนดไหม 

ปจจยตางๆ มนตองพรอม

หรอคาขาย ประการท ๑ กตองท�าเลด ตอมากกลยาณมตร 

ตวเองกตองตงตนไวชอบ เปนคนดดวย

นกชแจงใหเหนวา ค�าสอนเรองหลกกรรมของพทธศาสนาน 

ถาเราเขาใจไมถกตอง กจะท�าใหคนเหนวาค�าสอนเรองกรรมหรอ 

กฎแหงกรรมน ท�าใหคนยอมรบสภาพตามทตนเปนอย และกไม 

ดนรนขวนขวาย งอมองอเทา ท�าใหถกกดข

ทส�าคญ ความเชอเรองกรรม ท�าใหคนเวนความชวได 

อยางตงอกตงใจทจะเวน และตงหนาตงตาท�าความดดวยความ 

สนทใจ ความเตมใจ ไมลงเลทจะท�าความด นกเปนคณเปน 

ประโยชนแกสงคมมากมาย

๗๐

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ฉะนนถาคนในสงคมท�าไดในเรองสนโดษและเชอเรอง 

กรรมในท�านองทถกตอง กจะท�าใหประเทศมความสงบรมเยน

๗๑

เทาทพบหลกตดสนธรรมวนย ๘ ประการ กมอยขอหนง 

ใน ๘ ขอคอ ธรรมใดเปนไปเพอความเปนผเลยงงาย ธรรมนน 

เปนธรรมวนย เปนค�าสงสอนของพระศาสดา ธรรมใดเปนไป 

เพอความเปนผเลยงยาก ธรรมนนไมใชธรรม ไมใชวนย ไมใช 

ค�าสงสอนของพระศาสดา

ความเปนผเลยงงาย อยางไรเรยกวาเปนผเลยงงาย ถา 

เปนเดกกเปนนยหนง เดกเลยงงาย เดกเลยงยาก กไมตองพดถง 

ไมใชในความหมายน

สภโรการเปนผเลยงงาย

๗

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ความเปนผเลยงงาย โดยใจความส�าคญกคอเปนผอยงาย 

กนงายตายยาก อยยากกนยากตายเรว กเปนคนงาย

ภรรยานายทหารคนหนงถามวา เอะ อยกนมา ๓๐ ป ไม 

เคยบนเรองอาหารเลย เขาตอบวา เธอท�าใหกนกดแลว อยางน 

กเลยงงาย

มพระพทธภาษตอยแหงหนงทนาจะน�ามาพจารณาเรอง 

เลยงงาย เลยงยาก

สชว อหรเกน กากสเรน ธสนา ปกขนทนา ปคพเภน 

สงก ลฏเฐน ชวต หรมตา จ ทชชว นจจ สจคเวสนา อลเน 

นาปคพเภน สทธาชเวน ปสสตา

คนไมมหร กลาเพยงดงกา มปกตก�าจดคณของคนอน 

แลนไปเอาหนา คะนองกายวาจา เปนผเศราหมอง ยอมเปนอยงาย 

สวนผมหร แสวงหาปจจยทสะอาดอยเสมอ ไมหดห ไมคะนอง 

มอาชวะบรสทธ เหนแจงอย ยอมเปนอยยาก

๗๔

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

นไมใชเลยงงาย เปนอยงาย เลยงยากแตเปนอยงาย คอ 

ถาเปนอยางนแลวละกสะดวกสบาย

สวนคนมหร แสวงหากรรมอนสะอาดอยเปนนจไมหดห 

ไมคะนองกาย วาจา เลยงชพดวยปจจยทบรสทธ เหนอาชวะ 

หมดจดวาเปนสาระ ยอมเปนอยยาก แตเลยงงาย หมายความวา 

คอนขางจะแรนแคน คอวาไมกลาดงกา

ภาษตทยกมาน พดถงพระ ทเปนคนเลยงยาก แตวาเปน 

อยงาย คอสะดวกสบาย เชน มรถ มกฏสะดวกสบาย เปนตน

ทวากลาดงกา หมายความวา กามนกลาทจะลกขโมย คอ 

ท�าเปนไมสนใจเนอหรอปลาทชาวบานเขาตากเอาไว นงเฉย แต 

พอเจาของเผลอ กโฉบลงมาทนท จบเอากอนเนอหรอปลาเตม 

ปากแลวกบนไป ฉนใด คนกลาเพยงดงกา กเหมอนกน อาจจะ 

ท�าทไมสนใจตอเงนทองบางอยาง ในเมอไมมโอกาส แตพอม 

โอกาสเมอใดกท�าทจรตทนท นหมายถงชาวบานนะครบ

๗๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

พระอรรถกถาจารยกพดถงบรรพชตวา เขาไปในบานกบ 

ภกษทงหลาย ก�าหนดทตงของอาหาร เมอภกษผมความละอาย 

เทยวบณฑบาตในบาน ไดอาหารพอยงอตภาพใหเปนไปแลวไปส 

โรงฉน พจารณาแลวดมยาคแลว ท�ากรรมฐานไวในใจ สาธยาย 

พระพทธพจน ปดกวาดโรงฉน แตบคคลผกลาเพยงดงกาไมท�า 

อะไร มงหนาตรงไปยงบาน เขาไปสเรอนหลงหนง บรรดาเรอนท 

ก�าหนดเอาไวแลว เมอชาวบานแยมประตไว ท�าการของตนอย 

เอามอขางหนงผลกบานประตเขาไปขางใน

เจาของเรอนเหนภกษนนแลวแมไมปวารณา กนมนตให 

นงบนอาสนะ ถวายขาวยาคทตนมอย เขาบรโภคตามตองการ 

แลว ถอเอาสวนทเหลอแลวกหลกไป บคคลดงนเรยกวากลา 

เพยงดงกา

นพดตามต�าราททานใหไว ตองขออภยพระคณเจาทเปนพระ 

ส�ารวมระวง มอนทรยสงวรดแลว อยาไดกระทบกระเทอนใจแต 

อยางใด

๗๖

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

อเนสนา แสวงหาหรออาชพทไมบรสทธม ๕ อยาง คอ

๑. กหนา หลอกลวง

๒. ลปนา พดจาพรพไร

๓. เนมตกตา พดจาหวานลอม

๔. นเปสกตา พดทาทายใหเจบใจเพอใหเขาให

๕. ลาเภนะ ลาภง ชคงสนตา ตอลาภดวยลาภ หรอหา 

ก�าไรทางออม

๑  กหนำ หลอกลวง ทำนใหดกหนวตถ ๓ อยำง 

๑. แกลงปฏเสธปจจย ทงๆ ทอยากไดอย เพอใหเขา 

เหนวาเปนผไมมความตองการ แลวในทสดกรบ ท�าทเหมอนวา 

เพออนเคราะหเขา เชน โยมเอาของมาถวาย กไมรบ เขาก 

คะยนคะยอ ยงปฏเสธมากโยมกยงเลอมใส ในทสดกบอกวาเอา 

รบกรบ กดเหมอนวาอนเคราะหเขา แตใจจรงอยากได

๒. พดเลยบเคยงหรอพดออมคอมใหเขาเขาใจวา คณวเศษ 

สงสดมอยในตน เชน ททานยกตวอยางไวในต�าราวา “เมอมคน 

มาหา ถาเปนเจาของกฏทอยกวา ผใดอยในวหารของทาน ผนน 

๗๗

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

เปนโสดาบน เปนสกทาคาม หรอวาไดฌาน ไดวปสสนา ท�านองน 

พดเลยบเคยง ไมบอกตรงๆ”

ถาสมมตวา โยมเจาของกฏมาหา พระกบอกวา “กฏท 

โยมสรางน พระทอยสวนมากอยางนอยกไดฌาน” พดเลยบ 

เคยงใหเขาเขาใจวาผทอยนไมใชพระธรรมดา แตทจรงกหมายถง 

ตนนนแหละ

๓. แตงอรยาบถใหนาเลอมใส ท�าเปนเครง จรงๆ แลวไม 

ไดเครง คอตอหนาอยางหนง ลบหลงอกอยางหนง

๒  ลปนำ พดจำพรพไร 

ทานยกตวอยางวา ชอบทกขนกอน คอชอบคย ขคย 

เสนอตว ชอบพดวาคนใหญคนโตมาหาตว นเรยกวาเสนอตว 

วธการนพวกหมอดชอบใช การพดเอาใจกเปนลปนาเหมอนกน 

พดยกยอ พดผกมด พดประจบ พดเหมอนแกงถวคอพลามมาก 

เพอเจอมากแตจรงนอย

๗๘

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

๓  เนมตกตำ ธรรมนมต 

เชน บอกใบ เปนท�านองวาเหนเขาถออะไรมา กถามวา 

ถออะไรมา เขาตอบวาถออาหารมา กพดบอกใบวาพระควรจะ 

ไดฉนบาง

หรออยางโยมมา บอกวาจะมานมนตพระไปฉนทบาน 

พระกบอกวา “หนงอาตมาแลวสองใครหรอโยม” นคอบอกใบ

ตอมากพดเคาะ เชน ถามวาถออะไรมา ตอบวาถอนมมา 

พระบอกวาคงไมใช เพราะถาใช พระคงไดฉนบาง เรยกวาพด 

เคาะ

พดเลยบเคยง หนากฐนมกนบอย พดเลยบเคยงใหไป 

ทอดทวด ท�านองวาทวดยงไมมใครทอดกฐน

๔  นเปสกตำ พดขม เพอใหเขำเจบใจแลวกให

เชน “บานนเมอกอนน ผหลกผใหญเคยท�าบญใหทาน 

๗๙

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

พอมาถงรนหลานนไมเหนมใครท�า” นกพดใหเขาเจบใจ เพอให 

เขาให

พดใสราย พดเยาะเยย พดประชด พดหวานตอหนา 

นนทาลบหลง นกอยในนเปสกตา

๕  ตอลำภดวยลำภ 

คอใหของเลกนอย เพอหวงวาจะไดของมาก

ทางหลกศาสนา ถอวาผทประกอบอเนสนา เปนผเลยง 

ยากไมใชคนเลยงงาย ไมอยในสภโรหางไกลจากสนตบท

ในกรณทบอก “โยม อาตมาฉนน�าพรกปลาท” อยางนถา 

ไมใชญาต ไมใชปวารณา กเปนอเนสนา เพราะท�าไมไดอยแลว

ในกรณทพระทานเดนทางไปถงเวลาเพล กเขารานอาหาร 

รานกจะถามวาจะฉนอะไร พระกบอกวากวยเตยวตมย�า ถาโดย 

กรยาของพระ กไมควรจะระบ ควรแลวแตเขาจะจดมาถวาย แต 

๘๐

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ถาเปนซอฉนเอง กบอกได เพอเขาจะไดจดใหถก ซอฉนเองบอก 

ไดไมเปนอเนสนา

สภโร เปนคณธรรมสสนตบทคอความสงบ ฆราวาสยง 

ท�าไดงาย เพราะเลยงตนอยแลว ท�าอยางไรจงจะเปนคนเลยง 

งาย กนอยธรรมดาๆ กนเพออย ไมใชอยเพอกน กนอยแตพอด 

ไมไดมจดมงหมายในการกนดอยด

สวนชวตพระตองอาศยชาวบาน กยงตองท�าใหเขาเลยงงาย

มอยขอหนงในหลกธรรมทใหพระพจารณา ปรปฏพทธา 

เม ชวกา ชวตของเราเนองดวยผอน ฉะนนเราตองท�าตวใหเขา 

เลยงงาย เปนหลกธรรมทใหพระสงฆพจารณาเนองๆ

ถอวาเปนคณธรรมทท�าใหยงนาเคารพมากขน คอไมไป 

ยงกบเรองการกน กนมากเกนเหตเกนควร

๘๑

อนนตองนกถงวา ทานพดวาเปนทางสสนตบทนะครบ คอ 

สนพพาน สนตบทกคอนพพาน ถาไมพจารณาใหด จะดเหมอน 

วาสอนใหคนขเกยจ ความจรงไมใช แตเพอใหมจตผองแผวไป 

นพพานไดเรว เพราะเปนทางสนพพาน

มกจมาก คอวนไปหมด รบนมนต มการกอสราง มกจธระ 

เยอะแยะ โอกาสทจะไปบ�าเพญสมณธรรมกไมม หาความสงบ 

ไดยาก

อปปกจโจเปนผมกจนอย

๘

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ทานมงไวส�าหรบผทก�าลงปฏบตเพอจะกาวขนสโลกตร- 

ธรรมพอไดบรรลแลว ทานกจะกลบมาสสงคม มาท�างานให 

สงคมอก

เหมอนเดกนกเรยน งานอยางอนกพกไวกอน เรยนจบ 

แลวคอยมาท�างานหนกขน

มกจนอย ไมใชการเกยจคราน เพราะพระพทธเจาไมทรง 

สรรเสรญคนเกยจคราน ทรงต�าหนตลอด ผทมกหลบ ผทคยมาก 

มกหลบ มการงานมาก ยอมหางไกลจากการสนอาสวะ นพระ- 

พทธเจาทานตรสเอาไว

เปนการยนยนวา การมกจนอย นทรงมงถงผทจะปฏบต 

ธรรมเพอบรรลสนตบท

มแหงหนงทนาสนใจทวา นททาสล คนทชอบหลบ สภาสล 

ชอบคย อนฏฐาตา จ โย นโร เกยจครานไมขยนลกขน อลโส 

เกยจคราน โกธปญญาโณ มกโกรธ กเปนทางของความเสอม 

๘๔

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ต ปราภวโต มข

ทานมงส�าหรบผทก�าลงอยในชวงบ�าเพญตนเพอบรรลสนตบท

๘๕

คอไมท�าตนใหเปนคนหนกอกหนกใจอยเสมอ ภาระอะไร 

ทไมจ�าเปน กตดทงไปบาง มธระอะไรทหลกไมพนกท�าไป แตไม 

เกบมาหนกอกหนกใจ จนกนไมไดนอนไมหลบ ไมขวนขวายไขวควา 

เอาภาระทยงมาไมถง ใหรงรงสมองรงรงใจ ภาระใดทมาถงกท�าไป 

ไมไขวควาหาภาระทยงมาไมถง และไมผลกภาระทมาถงแลว

เมอเบากายเบาใจ จตกผองใส เปนกมมะนยง ควรแกการ 

งาน มสมาธไดเรว มองชวตปลอดโปรง ไมรงรง สบาย ถงจะเปน 

ฆราวาสกท�าตวใหเบากายเบาใจได โดยวธทวาอะไรไมจ�าเปน 

กตดทงไป เอาทจ�าเปนไว นอกจากตวเราเองจะเบากายเบาใจแลว 

คนอนใกลตวเรากพลอยเบากายเบาใจไปดวย

สลลหกวตตประพฤตตนเปนผเบากาย เบาใจ

๙

จะตรงกนขามกบอกตวหนงคอ ปาก ตนทรโย มอนทรย 

ปรากฏคอมอนทรยไมสงบ ถาเผอทานผฟงไปอานพระไตรปฎก 

เขาพดถงพระทไมเครง พระทลอกแลก เขาจะใชค�าวา ปาก- 

ตนทรโย

สนตรนทรโย กายสงบ คอ ตา ห จมก ลน กาย ฝกมาด 

จนเชอง เหมอนมาหรอชางทเขาใชงานแลวเขาฝกมาด มนจะด 

ดกวาสตวทยงไมไดรบการฝก มนจะสงบและสงา

สนตรนทรโยมอนทรยสงบ

๑๐

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

บางทมาศกน เขาจะทดลองมน เดนทางไกลใหกระหาย 

น�า เอาน�ามาไวใกลๆ แลวตกลองศกขนมา มนจะผละจากน�าท 

มนกนทนท พงไปยงเสยงกลอง เขาฝกมาด

หรอชางของพระเจาปเสนทโกศลไปตดหลม ท�ายงไงก 

ไมขน ปโรหตกใหไปตกลองศก พอไดยนกลองศก กมเรยวแรง 

ถอนตวขนมาจากหลมได

หรอทานเจาคณพระธรรมปฎก ทานบอกวาไมสบาย พอ 

ไปใหทานเทศน ใกลเพลแลวทานบอกวา พอไดพดแลวไมตอง 

ฉนกได นทานกมลกษณะเปนเหมอนชางศกมาศก คอคนทท�า 

ประโยชน พอท�าไปกปตลมเหนอย มความอมใจในหนาทการงาน

คนทมอนทรยสงบ เรมตนกจะส�ารวมอนทรยทง ๖ ตา 

ห จมก ลน กาย ใจ ฝกใหมนท�าไดตามทอยากจะท�า เรยกวาม 

อนทรยทไดรบการฝกดแลวและสงบได

๙๐

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

พระพทธภาษตทนาสนใจตอนหนงวา อนทรยของสตว 

ในโลกน ทงทเปนประโยชนและไมเปนประโยชน ทไมไดฝก 

ไมเปนประโยชน มอนทรยกตองรกษาอนทรย ส�ารวมอนทรย 

เพอใหเปนประโยชน

๙๑

๑  สชำตกปญญำ

ปญญาทตดมาแตก�าเนด บคคลประเภททมปญญาท 

สบเนองมาจากกรรมเกา ไดสะสมปญญาบารมมามาก กตดมา 

ตงแตก�าเนด ทเรยกวามไอควสง คนเราเกดมาฉลาดไมเหมอนกน 

สชาตกปญญา แสดงถงความฉลาดมาตงแตเกด แตถาเขาได 

เรยนนอย ความฉลาดนนอาจจะนอยลง หมายความวาไมมตวเสรม 

เปนไปเองเทาทมมาแตก�าเนด intelligent จะเลงไปทาง mental 

ability ความสามารถทางจตทจะรอะไรไดมาก ถาเผอวาคนม 

สชาตกปญญามาด แลวกมาไดศกษาเลาเรยนดดวย อกคนไมม 

นปโกผมปญญารกษาตน

๑๑

ปญญามหลายแบบ

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

สชาตกปญญา ไดแตโยคปญญาอยางเดยว คอความรทไดจาก 

การเลาเรยน การสดบตรบฟง มนกสคนทเขามทงสองอยางไมได

คนสมองด จะจ�าไดหมายรเรว แตคนมปญญาด จะคด 

เหตผลไดทะลปรโปรง คนปญญาดเรยกวาเฉลยวฉลาด

คนทสมองด ปญญาด ความเพยรด กจะไปไดไกลมาก

ความฉลาดของคนไมเทากน เหมอนความสงของตนไม 

อยางเอากระถนกบตนสกปลกดวยกน มนสงไมเทากน หรอ 

ลกลงกบลกชาง โตเตมทของลงกบชางมนผดกน ฉะนนการท 

ไดอะไรสะสมมาแตชาตกอนกมสวนเยอะเหมอนกน และกมา 

เพมเอาในชาตนดวย

พระปญญาบารมของพระพทธเจา ตามทเราไดศกษากน 

มา อยางในชาตทเปนมโหสถ กมปญญามาตงแตเดกๆ ผใหญ 

สไมได ผใหญคดไมออกทานคดออก

๙๔

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

๒  โยคปญญำ

โยคะ แปลวา ประกอบหรอกระท�า ปญญาทเกดจากการ 

ประกอบ การกระท�าในปจจบน ขยนหมนเพยรหมนฟงหมนคด 

หมนอบรมฝกฝน ปญญาชนดน ถาเผอคนฟงเทากนคดเทากน 

อบรมเทากนกจะไดรบมาเทาๆ กน

๓  เนปกกปญญำ

นคอนปโก ปญญาทรจกรกษาตวไมใหตกไปในความชว 

ผมปญญาอยางน จะตองประกอบดวยโกศล ๓ อยาง คอ

๑. อายโกศล ฉลาดรเรองความเจรญ

๒. อปายโกศล ฉลาดรเรองความเสอม อะไรคอความ 

เจรญ อะไรคอความเสอม

๓. อปายโกศล ฉลาดรอบายทจะหลกจากความเสอม 

ด�าเนนไปสความเจรญ

ค�าวา อบาย ในภาษาธรรมะ แปลวา วธการ

๙๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

เวลาเราเรยนหนงสอ เราเนนไปทพทธศกษา คอสอนให 

คนเกง แตไมไดสอนใหคนด สอนใหรเรองความเจรญ ความเสอม 

ทจะรจกหาวธหลกจากความเสอมไปหาความเจรญกยงนอยอย 

เรองความดความชว ความถกความผด ความควรไมควร อะไร 

พวกนมนตองเรยนกนตางหาก

สงเกตดคนท�าความดกนไมคอยเปน เราขาดการสอนเรอง 

เนปกกปญญา มาตรฐานความส�าเรจในชวต เรามงเอาทางวตถ 

กนเกนไป ใครทไดวตถมากกกลายเปนความส�าเรจในชวตใน 

สายตาของสงคมไป ทจรงมนไมใช แตมนกเหนยาก วตถตางๆ 

มนเหนงายกเลยเอาไวกอน ทจรงมนไมใช ทใชกคอความสงบสข 

ในชวต และการไดท�าประโยชนกบผอน อนนนเปนความส�าเรจ 

ในชวตทดกวาตงเยอะเลย

๙๖

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

๔  นเพธกปญญำ

หมายถงปญญาทแจงทะล โดยเฉพาะอยางยงแทงทะล 

อรยสจ ๔ แจมแจงความเปนจรง ซงประกอบดวยรอบ ๓ อาการ ๑๒

ทมาคกบนเพธกปญญาอยเสมอคอ อทยตถคามนปญญา 

คอปญญาทรความเกดและความดบของสงขารและนามรป

เปนคนละอยางกน แตจะมาคกนเสมอ ทานจะแสดงอท- 

ยตถคามนปญญากอนคอรจกความเกด ความดบของสงขารและ 

นามรป เปนญาณตางๆ ตอมากถงแทงทะลอรยสจ คอนเพธก- 

ปญญา แทงทะลอรยสจตามความเปนจรง ซงประกอบดวยรอบ 

๓ ไตรปรวฏ อาการ ๑๒

ในแนวทางของพระศาสนา ในการทจะเสรมสรางปญญา 

ทง ๔ น มวธการยงไง กมวธการตางๆ กนไป โดยเฉพาะอยางยง 

ทเปนหวขอธรรมรวมทใชไดกบปญญาทวๆ ไป กคอปญญาวฒ 

ธรรม คอธรรมทท�าใหปญญาเจรญ หรอเปนไปเพอความเจรญ 

ปญญาม ๔ อยาง

๙๗

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

๑. สปปรสปสงเสวะ การคบคนด คบคนดกไดปญญา

   เยอะ

๒. สทธมมสสวนะ ฟงธรรม ฟงค�าสงสอนของคนด

๓. มโยนโสมนสการ

๔. ธมมานธมมปฏบต ปฏบตธรรมสมควรแกธรรม

อนนม ๒ ความหมาย

๑. ปฏบตธรรมใหเหมาะสมแกฐานะของตน วาอยในฐานะ 

อยางไร ควรจะท�าอยางไร ปฏบตธรรมแคไหนจงจะเหมาะสม 

แกฐานะของตน อยางจะใหทาน กรวาฐานะของตนเปนอยางไร 

ควรจะใหทานเทาใด รกษาศลกเหมอนกน รกษาใหเหมาะแก 

ฐานะของตน ไมอยางนนอยไมไดหรออยล�าบาก ถามอาชพ 

เปนชาวประมง กถอศลขอ ๑ ไมได กไปถอขออนใหเครง ถอ 

อทนนาทานใหเครง อยาไปขโมยของคนอน

ปฏบตธรรมสมควรแกธรรมนนปฏบตอยางไร

๙๘

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

อยางนายอรยะพรานเบด ตกปลาอย พระพทธเจาถามวา 

เธอชออะไร เขาวาชออรยะ พระพทธเจาตรสวา ถายงท�าอยางน 

อยยงไมใชชออรยะ

ถาพระจะไปเทศนชาวประมง กเทศนเรองอนไมตองไป 

เทศนใหเลกฆาสตว สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชร- 

ญาณวโรรสทานเคยต�าหนพระทไปเทศนใหชาวประมงฟง แลว 

ทานไปเทศนเรองปาณาตบาต

ทานกเรยกมาเตอน ทานบอกวาเทศนอยางนไมได เหมอน 

กบไปหกดามพราดวยหวเขา ท�าไดอยางไรมนเปนอาชพของเขา 

ไปเทศนเขากคงเวนไมได ศาสนามคณกบเขาอยางไร เขากรอย 

เขาจงไดลงทนบ�ารงศาสนา อตสาหนมนตพระไปเทศน กมเรอง 

อนจะเทศนเยอะแยะไป ทานกตงแบบน

๒. ปฏบตธรรมนอยคลอยตามธรรมใหญ หมายความ 

วาในศาสนาจะมหลกใหญอย เหมอนกฎหมายรฐธรรมนญ กฎ- 

หมายลกตองไมขดกบกฎหมายรฐธรรมนญ

๙๙

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

เชน หลกธรรมเปนหลกของพทธศาสนา การท�าอะไร 

ตองไมขดกบหลกธรรม ถาขดกบหลกธรรมกตองถอวาไมปฏบต 

ธรรมนอยคลอยตามธรรมใหญ เชน

พระพทธเจาทานตรสวา ฤกษด ยามด ขณะด อยทสจรต 

กาย วาจา ใจ เราบอกจะยายทท�างาน ดฤกษเสยหนอย เรยกวา 

ขดกบหลกกรรม หรอวาท�าดตอนเชา เชานนกเปนฤกษด ท�าด 

ตอนบาย บายนนกเปนฤกษด นหลกของพระพทธเจา ถาเรา 

ไมถออนน ไปดฤกษดยามในการท�าอะไร กไมถก หรอถาไป 

บนบานศาลกลาว กถอวาขดกบหลกใหญแลว

๑๐๐

อสาต สาตรเปน ปยรเปน อปปย 

ทกข สขสส รเปน ปมตตมตวตตต.

สงทไมนายนดยอมครอบง�าคนประมาทดวยรปลกษณวาเปนสงทนายนด

สงทไมนารกยอมครอบง�าคนประมาทดวยรปลกษณวาเปนสงทนารก ทกขยอมครอบง�าคนประมาทดวยรปลกษณวาเปนสข

(ข.ชำ. ๒๗/๑๐๐ อสำตรปชำดก)

เมอจตสงบ กายวาจากพลอยสงบไปดวยตามธรรมชาต 

จตเปนสงทสงบยากกวากาย วาจา เราจงสอนเรองศลกอน ให 

กายวาจาสงบ เอาจากขางนอกมากอน แลวกไปสอนเรองสมาธ 

ใหจตสงบ

ในทางปฏบต ถาเผอยงไมสามารถท�าใหจตสงบได กให 

ส�ารวมกาย วาจาไวกอน เหมอนจะขดตนไม ถาเหนวาตนไม 

มนใหญนก รากมนลกนก กตดกานรานกงไวกอน แลวคอยตด 

ล�าตนทหลง กจะงายขน

อปปคพโภเปนผไมคะนองกาย วาจา มจตสงบ

๑๒

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ผมนกถงชาดกหนง ทพระโพธสตวไถนาแลวไปเจอแทง 

ทองใหญมาก จะแบกกไมไหว หรอแบกมากกลวคนเหน ทาน 

ฉลาด คอยๆ เลอยเอามาทละเลกนอย เอาไปขายบาง เอาไปท�า 

ธระบาง แลวแตจะท�า กอยสบายไปทงชาต

อะไรทมนใหญโตเกนไปเหลอก�าลง กคอยๆ ตดทอนไป 

ทละเลกทละนอย

พระพทธเจาทานปรารภพระททานบนวา สกขาบทนมน 

เยอะเหลอเกน รกษาไมไหว ไหวกายไหววาจาอะไรไมได เปน 

อาบตไปหมด พระพทธเจาทานวา ถาอยางนนไมตองรกษามาก 

รกษาจตอยางเดยวไดไหม ทานตอบวาได แลวกรกษาจตอยาง 

เดยว แลวทานกไดส�าเรจ พอส�าเรจแลว ทานกคดวาอาจารย 

เราตอนทแนะน�าทแรกมวแตแนะน�าเรองวนย สกขาบทนน 

สกขาบทน ท�าอะไรไมไดไปหมดเลย แตพอพระพทธเจาแนะน�า 

บอกรกษาจตอยางเดยว รสกมนเบาสบายด

๑๐๔

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

พระพทธเจาทานตรสวา เรองท�านองนมนเคยมมาแลว 

กเลาเรองบณฑตไปเจอทองนแหละครบ ถาฉลาดกคอยๆ แบง 

เอาไป กไปได

การคะนองกาย คออาการทกายหลกหลกลกลน ไมอยใน 

สภาพทเรยบรอย อนนกเปนบททดสอบ คนทเขมแขงกายเขาจะ 

มนคง จะนง จะเดน รสกทาทางมนคง แตถาคนทจตใจไมมนคง 

การนงการเดนจะหลกหลก นกปราชญทานใหสงเกตด

บางทพระคณเจาทานเรยนหนงสอ นงไขวหางกระดกขา 

ไปดวย พอกลบกนหมดแลว ผมกขอนมนตใหอยกอน เรยนถาม 

ทานวา ขาทานเปนอะไร ทานบอกวาปกต ผมกวาผมเหนกระดก 

อยเรอย ตงแตวนนนมากเรยบรอย

ทานศาสตราจารยรอยต�ารวจโทแสง มนวทร ทานก�าลง 

สอนอย เหนองคไหนกระดกขาน ทานเดนมาดเลย ทานจะลก 

จากเกาอเลย จะหลบจะอะไรทานไมถอ แตนงกระดกขานถอ 

มาก ทานบอกวาททานเตอนพระหนมเณรนอยน กเหมอนกบ 

๑๐๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

พระพทธรป มฝน กเอามาเชดมาถ มาขดเพอเอาไวกราบไหว 

แลวทานเปนอาจารยคนเดยวทเวลาเขาสอน จะกราบพระพทธรป

ในสวนของฆราวาสกแลวแตบคคล อาจจะไดเหมอนกน 

ถาไดโอกาสเหมาะตามสมควร

การคะนองวาจา พดออกไปโดยไมระมดระวง ไปบาดใจ 

คนอน ใหโทษแกตวเอง ทส�าคญกคอ ไมมเรองจะพดกพด หรอ 

หมดเรองจะพดแลวกไมหยดพด ตรงกนขามกบคนทส�ารวม ซง 

จะมลกษณะอกแบบหนง

ถาในระดบสงขนไป การไมคะนองกายกหมายถงการไม 

ท�าทจรตทางกาย การไมคะนองวาจากหมายถง การไมท�าทจรต 

ทางวาจา ท�าใหเปนคนทมกายวาจาเรยบรอย นาเคารพนานบถอ 

นารก นาคบหาสมาคม

การพดหยอกเยา กตองดบคคล ดกาลเทศะหลายอยาง 

ถาเจอพระเจอผหญงแลวบอกวา “โยมหนาใสเชยววนน” อยางน 

๑๐๖

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

คะนองวาจามากเกนไปทเดยว ไมเหมาะ

ค�าวา อปปคพภ เปนศพทเฉพาะ แปลวาไมคะนองกายวาจา 

ค�านเราจะไปแยกแปลไมได อปป แปลวานอย คพภ แปลวา 

ครรภ ถาผสมกนจะมความหมายอกอยางหนง เหมอนกบค�าวา 

season ค�าวา sea แปลวาทะเล ค�าวา son แปลวาลก แตรวม 

เปน season แลว แปลวาฤดกาล ไมไดแปลวาลกทะเล

๑๐๗

คณสมบตขอน ถาเปนพระสงฆกเหนไดงาย เพราะทาน 

สอนไมใหคลกคลกบตระกล ไมใหตดพนตระกล ใหชกกาย 

ชกใจออกหาง มองเหนตระกลเปนอนตรายเหมอนมองเหนภเขา 

ทโตรกชน เหมอนบอน�าทปากเปนหลมเลน ไมกลาเขาไปใกล 

กลวจะตกลง ประพฤตตนเหมอนดวงจนทรใหแสงสวางแกโลก 

แตไมลงมาคลกคลกบโลก จนทปมา ปฏปทา

กเลสอนนคทโธไมตดพนในตระกลทงหลาย

๑๓

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

พระมหากสสปไดรบยกยองมากในเรองน และมพระตสสะ 

เถระผหนงทเขาไปคลกคลกบนายชางแกวเปนประจ�า และถก 

หาวาไปขโมยแกวมณเขาในเรองนกกระเรยน จากวนนนมา 

ทานบาดเจบแลว ทานกอธษฐานใจวาไมยอมเขาสรมชายคาของ

บานใด ถายงมปลแขงอย กจะเทยวบณฑบาตไปตามประตบาน 

คอจะไมเขาบานใคร เพราะวาประสบภยพบตจากการเขาสนท 

สนมในตระกล

ถาเปนคฤหสถ ถาจะท�าตวใหสอดคลองกบขอน คอวา 

ไมคลกคลกบเพอนบานมากเกนไป แมในหมญาตกไมคลกคล 

มากเกนไป เพราะเปนเหตใหทะเลาะววาทกน บาดหมางกนได 

งาย มสภาษตทวา “มตรภาพยอมจดจางเพราะหางเหนกนเกน 

ไป หรอเพราะคลกคลกนเกนไป”

๑. อจจาภกขณสงคคคา คลกคลกนมากเกนไป

๒. อสโมสรเณน จ หางเหนกนมากเกนไป คอไมสโมสร 

    กนเลย 

๑๑๐

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

๓. อกาเล ยาจนาย จ ขอในกาลทไมควรขอ

เอเตน มตตา ภชชนต มตรทงหลายยอมจะจดจางไป 

เพราะเหตน

สามขอนเปนเหตในการรกษามตรภาพ คอวางจงหวะให 

พอดๆ

๑๑๑

น จ ขทท สมาจเร กญจ เยน วญญ ปเร อปวเทยย แปล 

วา ตเตยนผอนอยางไร กไมควรท�าอยางนน วญญชนตเตยนชน 

ทงหลายอนไดดวยการกระท�าอยางใด กไมถงกระท�ากรรมหรอ 

การกระท�าอยางนน ผมกเลยขอรวบเปนวา ไมท�าอยางทต�าหน 

ผอน และขอรวบเปนศพทวา อนปวำโท ไมกลาวราย คอแตง 

ศพทขนใหม จากการรวบบาลยาวๆ 

อนปวาโทไมกลาวราย

๑๔

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

โดยทวไปเปนนสยทไมดอยางหนงของคนบางคน หรอ 

โดยมากกได อาจจะต�าหนผอนในแบบทวา “โทษคนอนมองเหน 

เปนภเขา โทษของเรามองไมเหนเทาเสนขน” ตามอทานธรรม 

ของทานศาสนโสภน (แจม จตตสลโล)

ถาต�าหนผอนในสงทตวเรา หรอตนเองไมไดท�ากไมเปนไร 

ไมสกระไรนก ถาท�าอยางทต�าหนผอนไว กจะนาขายหนา เพราะ 

เขาจะชหนาเอาได วาแตเขาอเหนาเปนเอง

ตวอยางทเหนชด อยางคอรรปชนในวงราชการกจะม 

วงการทวๆ ไปกจะม หรอผใหญในวงการราชการพดถงการ 

ปราบคอรรปชน สงปราบคอรรปชน ถาหากวาผใหญเองไม 

คดโกงกดแลว กคงจะเปนไปไดเรยบรอยสะดวกด ถาหากผสง 

เปนผทจรตเสยเอง กไมรจะไปปราบไดอยางไร

หรอเจาอาวาสทเปนปาราชก กจะเลยงลกวดทเปน 

ปาราชกเอาไวเพอเปนพวกพองของตว กเปนเรองธรรมดาของ 

คนหาพวก

๑๑๔

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ตวอยางกคอพระอปนนท เทศนาใหคนทงหลายภกษ 

ทงหลายสนโดษ แตทานไปทวดไหน เวลาเขาพรรษา ทานก 

อยากไดของออกพรรษา ทานกไปวางรองเทาไวบาง วางรมไว 

บาง เพอทานจะมสวนดวย พอออกพรรษาแลวทานกเดนเกบไป 

ทละวด นกเหนชด กลาวยกยองความมกนอยสนโดษ แตตวเอง 

กลบไปท�าตรงกนขาม

แตบางเรองกมขอยกเวน เชนพระแก ทานหวงดแกลก 

ศษย ตนมาต ๔ กเทยวเดนปลกใหพระหนมเณรนอยขนมาทอง 

หนงสอ เสรจแลวทานกไปนอนตอ เพราะทานแกแลว อยางนก 

ยกเวนใหดวยสขภาพของทาน ไมควรต�าหนทาน

ในพทธพจนมวา อตตา ห อตตโน นาโถ โก ห นาโถ 

ปโรสยา อตตนา ห สทนเตน นาถ ลภต ทลลภ ตนทฝกดแลว 

ยอมไดทพงทไดโดยยาก ตองฝกตนกอนแลวฝกผอนภายหลง 

กไมเศราหมอง

๑๑๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

อกบทหนงวา อตตทตถ ปรตเถน พหนาป นหาปเย ไม 

ควรพราประโยชนตนเพราะประโยชนผอนแมมาก รประโยชน 

ของตนแลว พงท�าประโยชนของตนใหบรบรณ พงขวนขวายใน 

ประโยชนของตน

แตอนนไมไดสอนใหเหนแกตว เพยงแตวาท�าตวใหด แลว 

กชวยผอนใหดดวย คอไปพรอมๆ กน แตถาเผอฝกตนไดแลว 

กจะดยงขน

เกยวกบเรองวาจา ทวาไมควรท�าอยางทต�าหนผอน หรอ 

ไมควรกลาวรายผอนโดยไมมขอเทจจรง มพทธภาษตในสงยตต- 

นกาย พรหมสงยต อยตอนหนง ซงผมเหนวาจะเปนประโยชน 

กบผสนใจอยมาก

พระพทธเจาทานตรสวา คนทเกดมาทกคน มขวานตด 

ปากมาดวย ส�าหรบใหคนพาล ผทชอบพดราย พดชวๆ ไวเชอด 

เฉอนตนเอง ผใดสรรเสรญคนทควรตเตยน หรอตเตยนคนท 

ควรสรรเสรญ ผนนเรยกวาเกลยโทษลงดวยปาก เขากจะไมได 

๑๑๖

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

รบความสขเพราะโทษนน

การเสยทรพยเพราะแพการพนน สนเนอสนตวกยง 

โทษนอยกวา การท�าใจใหประทษรายในพระสคต การท�าใจให 

ประทษรายในพระสคตคอพระพทธเจานมโทษมากกวา มโทษ 

ตดตามไปหลายชาต นากลว

บคคล ๔ จ�าพวก

๑. ยกยองคนทควรยกยอง ต�าหนคนทควรต�าหน

๒. ไมยกยองคนทควรยกยอง ไมต�าหนคนทควรต�าหน

๓. สรรเสรญคนทควรสรรเสรญ แตไมตเตยนคนทควร 

ตเตยน

๔. ตเตยนคนทควรตเตยน แตไมสรรเสรญคนทควร 

สรรเสรญ

พระพทธเจาคยกบ โปตลย ปรพาชก ปรพาชกกตอบวา 

คนทเฉยๆ แหละด คอไมตเตยนใคร ไมสรรเสรญใคร เขาชอบใจ 

คนพวกน เพราะวาตงอยในอเบกขา

๑๑๗

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

พระพทธเจาทานไมเหนดวย ทานบอกวาเรานยมคนทต 

คนทควรต สรรเสรญคนทควรสรรเสรญ ตามความเปนจรง ตาม 

กาลอนควร เพราะวาตงอยใน กาลญญตา

ในสงคมเรา บางทกพลาด คนไปใหคากบคนทเฉยๆ ไมวา 

ใคร วาทานดเหลอเกนไมวาใครเลย ท�าผดท�าถกกไมวาใครเลย 

อนนมนเปน concept ทผด เอาหลกพระพทธเจามาเทยบ กตอง 

ต�าหนคนทควรต�าหน ยกยองคนทควรยกยอง

พระพทธเจาทานไมเฉย ใครควรต�าหนทานกต�าหน ใคร 

ควรยกยองทานกยกยอง ถาเปนคนมสาระเอาจรงเอาจงทนตอ 

ค�าสอนเขากจะอยได คอพระพทธเจาทานทรงตองการแกน

มอกพทธพจนทวา ยถาวาท ตถาการ ท�าอยางทพด พด 

อยางทท�า อนนกดครบ

ทานมหาตมะ คานธ มคนไปถามทานวา ทานอยในปจฉม 

วย ทานมค�าพดอะไรสกหนอยหนงไหม จะฝากเอาไวส�าหรบให 

๑๑๘

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

คนรนหลงถอเอาเปนแบบอยางปฏบตตาม ทานบอกวา “ชวต 

ของขาพเจาทงหมดนนแหละคอค�าพดของขาพเจา” หมายความ 

วา ถาอยากรวาขาพเจาจะพดอะไร กดชวตของขาพเจากแลวกน 

แปลวา ท�าใหด เปนอยใหเหน แทนค�าพดของทาน

ในสงคมเรา บางคนสอนเกง ไดรบยกยองวามวาทศลปแต 

ตวเองท�าตรงขามกบทสอน ถาจะตดสนกคอวา กดทสอนได แต 

กแยทท�าไมได แตกไมท�าใหเกดความประทบใจตอผทถกสอน

๑๑๙

ลองอานจากพระไตรปฎกกไดนะครบ คอนขางยาว เดยว 

คอยพดกนไปทละตอนกได

“พงแผเมตตาจตไปในหมสตววา ขอสตวทงปวงจงเปน 

ผมสข มความเกษม มตนถงความสขเถด สตวมชวตทงหลาย 

เหลาใดเหลาหนงมอย ยงเปนผสะดง ยงมตณหาอย หรอเปนผ 

มนคง ไมมตณหา”

คอแผเมตตาไปใหหมดเลย ทงสตวททงยาวหรอสนหรอ 

ใหญ หรอเลก ผอม อวน ทไดเหนหรอไมไดเหน อยไกลหรออย 

ใกล ทเกดแลว หรอแสวงหาทเกดอย ภตาวา สมภเวสวา ขอให 

สตวทงหลายมความสข

เมตตวามเมตตา

๑๕

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ภตา นในความหมายหนง หมายถงพระอรหนต

สมภเวส หมายถง ทงหมดยกเวนพระอรหนต ตงแตพระ 

อนาคามลงมา ยงเปนสมภเวส คอยงมภพอย

สตวอนไมพงขมเหงสตวอน ไมพงดหมนอะไรๆ เขาในท 

ใดๆ เลย ไมพงปรารถนาทกขแกกนและกน เพราะความกรว 

โกรธ และเพราะความคมแคน มารดาถนอมบตรคนเดยวผเกด 

ในตนดวยชวตฉนใด พงเจรญเมตตาในใจไมมประมาณไปใน 

สตวทงปวงฉนนน

พงเจรญเมตตามในใจไมมประมาณ มานสมภาวเย อปร- 

มาณ พงเจรญเมตตามในใจไมมประมาณในโลกทงปวง ทงเบองบน 

เบองลางเบองขวาง เปนธรรมอนไมคบแคน ไมมเวร ไมมศตร 

ผเจรญเมตตานน ยนอยกด เดนอยกด นงกด นอนกด เปนผ 

ปราศจากความงวงคอยงไมงวงนอนเพยงใด กพงตงสตไวเพยงนน

๑๒๒

อ.  ว ศ น  อ น ท ส ร ะ

ปราชญทงหลายเรยกการอยนวา พรหมวหาร ในพระ 

ศาสนานผมเมตตาไมเขาถงทฏฐ คอสกกายทฏฐ เปนผมศลถง 

พรอมดวยทสนะ หรอสมมาทฏฐ ในโสดาปตตมรรค น�าความ 

หมกมนในกามทงหลายออกไปได กยอมไมเขาถงการนอนใน 

ครรภอกโดยแท

นคอขอความทงหมดเกยวกบเมตตา

การแผเมตตา เราแผใหตวเองกอน อหง สขโต โหม ขอ 

ขาพเจาจงมความสขเถด เราแผใหตวเองกอน เพอเปนพยานวา 

เรารกสขเกลยดทกขฉนใด คนอนสตวอนกรกสขเกลยดทกข 

ฉนนน

ดงนนการแผเมตตากเรมทตวเองกอน แลวกขยายวงกวาง 

ออกไป ล�าดบตอไปกเปนผมอปการคณ แลวกไปถงคนทเฉยๆ 

คนทพอใจ คนทเปนศตร

๑๒๓

ผ ม ง ส น ต บ ทค ณ ส ม บ ต ข อ ง

ไมใชแผใหศตรกอน เพราะมนไปยาก ตองจตใจออนโยน 

นมนวลมากแลว ถงกระนนกยงไมคอยจะไป ทานจงแนะน�าวา 

ถาเผอใหแผใหศตรแลว เมตตามนไมไป กตองคดอยางนๆๆ 

ม ๔-๕ วธ

กรณานกแปลก อาจจะเปนทฤษฎหรออะไรกแลวแต ทาน 

ใหแผไปใหคนทล�าบากยากเขญกอน ถาไมมคนทล�าบากยาก 

เขญกแผไปใหคนชว ทานบอกวาคนชวนหาความสขไดยาก 

ฉะนนแผกรณาไปใหคนชว น ห ต  สลภ โหต สข ทกกฎการนา 

คนทท�าชวหาความสขไดยาก แมมอาการเสมอนหนงวาจะม 

ความสข แตทแทเขาไมมความสข

คนทมความสขแลว ถาเผอเมอไหรเขาล�าบากเรากแผกรณา 

ใหไป เพราะกรณามนเปนการน�าทกขออก เมตตาเปนการน�าสข 

เขาไปให ทเรยกวาบ�าบดทกขบ�ารงสขนนเอง

ผมกขอจบทางสสนตบท ทางแหงความสงบสนตลงเพยง 

เทานนะครบ สวสด

๑๒๔

รายนามผรวมศรทธาพมพหนงสอ

คณสมบตของผมงสนตบท

ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน

๑ รานพระไตรปฎก ๓๕,๑๐๐

๒ คณชนจตต กองสกล ๒๓,๐๐๐

๓ คณจฑามาศ  บ. เบรฟ เอนจเนยรง จ�ากด ๒๐,๐๐๐

๔ คณรงระว วทรปกรณ ๑๐,๐๐๐

๕ คณศรพร ปญญเอกวงศ ๑๐,๐๐๐

๖ คณอรษา บณยรกษ ๗,๐๐๐

๗ คณกลยา นะตะชสงค ๖,๐๐๐

๘ คณอาภสรา ภกดพฒนสนต ๕,๑๐๐

๙ คณอารย บญวรานนท ๕,๐๐๐

๑๐ คณเกษกาญจน ชณหวรยะกล ๕,๐๐๐

๑๑ คณธรชย พงษมนจต ๕,๐๐๐

๑๒ คณพรอมพล สดเอยม ๔,๓๓๐

๑๓ คณจฑามาศ ๔,๐๕๐

๑๔ คณปานจตต วงศออนด ๔,๐๐๐

๑๕ คณมาณพ แกวมณ ๔,๐๐๐

๑๖ คณปฏญญา ศรบญเรอง ๔,๐๐๐

๑๗ คณสรพร ชยสวสด ๔,๐๐๐

๑๘ คณศรนทรรา วงศศภลกษณ ๓,๕๐๐

๑๙ คณนวรตน จลสงข ๓,๓๐๐

๒๐ คณบศรา องสกล ๓,๐๒๐

๒๑ คณอโยธย งดงาม และครอบครว ๓,๐๐๐

๒๒ คณศรนทรธา วงศสภลกษณ ๓,๐๐๐

๒๓ คณกลยา เมฆรงเรองกล ๓,๐๐๐

๒๔ คณเสรมศกด เสมประยร ๒,๙๔๕

๒๕ คณปทมาภรณ องสกลวงศ ๒,๘๒๐

๒๖ คณพมพา สกลลมเจรญ ๒,๕๐๐

๒๗ คณคกฤทธ อารปกรณ ๒,๒๘๐

๒๘ คณพรกจ ศรสอาด ๒,๐๐๐

๒๙ คณสมชาย ฉตรวเชยรชย ๒,๐๐๐

๓๐ คณบญทอง ๒,๐๐๐

๓๑ คณวลยทพย ปตจอมวงศ ๒,๐๐๐

๓๒ คณชนดาภา อษวาส ๒,๐๐๐

๓๓ คณตรตา ทรรพวส ๒,๐๐๐

๓๔ คณประทานพร มงมาศ ๒,๐๐๐

๓๕ คณสารวรรณ บญศร ๑,๖๔๐

๓๖ คณวรวรรณ วฒนโสภณวงศ ๑,๖๐๐

๓๗ พระกฤษกร วรชนวงศ ๑,๖๐๐

ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน

๓๘ คณนระนช ชยชนะสมบต ๑,๕๖๕

๓๙ คณกนกพร ๑,๕๐๐

๔๐ คณพชร คงปลอด ๑,๒๐๐

๔๑ คณสดศร เวชโช ๑,๒๐๐

๔๒ คณนงนช กตกลวรากร ๑,๐๘๐

๔๓ รหสสมาชก ๔๘๐๐๔๐๙ และ ๔๘๐๒๖๖๘ ๑,๐๐๐

๔๔ พ.ต.อ. บญเสรม-คณยพด ศรชมภ ๑,๐๐๐

๔๕ พระชยพร จนทว�โส ๑,๐๐๐

๔๖ คณเรนชา นวกจภาญกล ๑,๐๐๐

๔๗ คณพรรณ แสงสรยพรชย ๑,๐๐๐

๔๘ คณวชร ศรนรกล ๑,๐๐๐

๔๙ คณเสนห ชอบสะอาด ๑,๐๐๐

๕๐ คณถาวร-คณนฤมล-ด.ญ. วรมน-ด.ช. วรกมล ตนแสนทอง ๑,๐๐๐

๕๑ คณแฉลม ใจเสอ ๑,๐๐๐

๕๒ คณโชตมา ๑,๐๐๐

๕๓ คณทศพร โรจนอศรานนท ๑,๐๐๐

๕๔ คณมณนช ทรงแสงธรรม ๑,๐๐๐

๕๕ คณสมเกยรต เมฆบรบรณ ๑,๐๐๐

๕๖ คณอดมพร หลอกตยะกล ๑,๐๐๐

๕๗ คณวภา จรรยาภรณพงษ ๑,๐๐๐

๕๘ คณวชย โพธนทไท ๑,๐๐๐

๕๙ คณอดมพร สายเพชร และครอบครว ๑,๐๐๐

๖๐ คณเกษตา ปชาคณนนท ๙๗๐

๖๑ มลนธพระพทธสนตธรรม ๙๕๐

๖๒ คณธรรม-คณจนดารตน ดรณรกถาวร ๘๒๐

๖๓ คณสวา หมอรตน ๘๐๐

๖๔ คณเปรมชนะ สทธเกธร ๘๐๐

๖๕ คณนภดล เลกรงเรองกจ ๘๐๐

๖๖ คณมาโนช อยบรรยงค ๗๖๖

๖๗ คณศภธรช ใจนนด ๗๐๐

๖๘ คณรชดา ผดงเวช ๖๘๐

๖๙ คณชวสดา ไกรรว ๖๐๐

๗๐ คณประยทธ ชยจรพนธ ๕๗๐

๗๑ คณกลชล เทศทม ๖๖๐

๗๒ คณประยทธ ชยจรพนธ ๕๗๐

๗๓ คณวไลลกษณ วงศวเศษ ๕๕๐

๗๔ นพ. ววฒน นมมานรชต ๕๐๐

๗๕ คณสมจตต ทรงฤกษ ๕๐๐

๗๖ คณนฤมล ตนแสนทอง ๕๐๐

๗๗ คณฟองสมทร วชามล ๕๐๐

๗๘ คณววฒน ธรรมาสรพนธ ๕๐๐

๗๙ คณบรรหาร เปลงศร ๕๐๐

ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน

๘๐ คณบรรหาร เปลงศร ๕๐๐

๘๑ คณบรรหาร เปลงศร ๕๐๐

๘๒ คณนพพร ฉตรไชยสทธกล ๕๐๐

๘๓ คณไกรฤกษ เขอนแกว ๕๐๐

๘๔ คณสพตรา กตตเจรญเกยรต ๕๐๐

๘๕ คณญาณภค อาวรณ ๕๐๐

๘๖ คณสาธต นนทณฐชญา ๕๐๐

๘๗ คณเพลนพศ นวาระสจตร ๕๐๐

๘๘ คณธนดา บลสข ๕๐๐

๘๙ คณสพตรา วศรตพงษ ๕๐๐

๙๐ คณพรรณ เขดร�าไพ ๕๐๐

๙๑ คณฐาปนย จางตระกล ๕๐๐

๙๒ คณกญพมล เลศจระประเสรฐ ๕๐๐

๙๓ คณจรยา เหลองรงสรรค ๕๐๐

๙๔ คณสาวตร ชาตอทศ ๕๐๐

๙๕ คณปารชาต โมกขมรรคกล ๕๐๐

๙๖ คณยวด องศรวงษ ๕๐๐

๙๗ คณปญจรส ภทรบรรเจด ๔๗๐

๙๘ คณเทพวรณ ๔๕๐

๙๙ คณสวรรณ สระตนด ๔๓๐

๑๐๐ คณสรยา หาสสข ๔๑๐

๑๐๑ คณขวญชย โชตพทธกล ๔๐๐

๑๐๒ คณสวชา พลเกษ ๓๗๐

๑๐๓ คณกญจนณฏฐ เทอญชชย ๓๕๐

๑๐๔ คณละเมยด รตนอไร และครอบครว ๓๔๐

๑๐๕ คณกนกนนท ชวนสนท ๓๔๐

๑๐๖ คณศภรดา ๓๒๐

๑๐๗ หจก. อเงน ๓๒๐

๑๐๘ คณวจตรา สารนทร ๓๑๐

๑๐๙ คณเพญประภา นนทล ๓๐๐

๑๑๐ คณสขทว กฤศศรสพรรณ ๓๐๐

๑๑๑ คณนงนภส จงธนภรณ ๓๐๐

๑๑๒ คณนนทกร สกกะพลางกร ๓๐๐

๑๑๓ คณวาสน สกกะพลางกร ๓๐๐

๑๑๔ ด.ญ. ปวณกร สกกะพลางกร ๓๐๐

๑๑๕ คณอกฤษฎ-คณเขษมศกด อายตวงศ ๓๐๐

๑๑๖ คณภญญสน พานทองรชต ๓๐๐

๑๑๗ คณปกเทง แซเอง ๓๐๐

๑๑๘ คณณสนนทน ลมพพฒนชย ๓๐๐

๑๑๙ คณกตตพงส ชมภพงษเกษม ๓๐๐

๑๒๐ คณไพศาล ลมมถาวรภรตน ๓๐๐

๑๒๑ คณเปลงศร ๓๐๐

๑๒๒ คณวนดา ทพยโอสถ ๓๐๐

๑๒๓ คณชญาดา เนยมเปย ๓๐๐

๑๒๔ คณวไลวรรณ สาครวมล ๓๐๐

ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน

๑๒๕ คณสรการย-คณณฐพมล-คณพสษฐ โรจนรตนศร ๓๐๐

๑๒๖ คณสดาพรรณ พไลพฒเมธ และครอบครว ๓๐๐

๑๒๗ คณประวทย-คณนาตยา นวาระสจตร ๓๐๐

๑๒๘ คณสนนทา พรรณเชษฐ ๓๐๐

๑๒๙ คณศภเสรม กจขจรไพบลย ๒๕๐

๑๓๐ คณเอกชย ดรงโรจน ๒๕๐

๑๓๑ คณหทยรตน เตชะอากรณกล ๒๔๐

๑๓๒ คณอมรรตน โคตรลาดร�า ๒๔๐

๑๓๓ คณสานนท ชยเจรญ ๒๓๐

๑๓๔ คณชยศกด ปอแกว ๒๒๐

๑๓๕ คณประยทธ ชยจรพนธ ๒๑๐

๑๓๖ คณสรมาต หาญภวานนท ๒๑๐

๑๓๗ คณชชชฎา อมใจ ๒๐๐

๑๓๘ คณธนพล หาญณรงค ๒๐๐

๑๓๙ คณชลตา พาพนธ ๒๐๐

๑๔๐ คณหรรษา จรสรตตกาล ๒๐๐

๑๔๑ คณจกรพงษ มานตยกล ๒๐๐

๑๔๒ คณศรวรรณ สขแสนไกรศร และครอบครว ๒๐๐

๑๔๓ คณพนทพย ประมลวงศ ๒๐๐

๑๔๔ คณสดปรชา-ด.ญ. ชนพร ผองใส ๒๐๐

๑๔๕ คณมานะ นาวน ๒๐๐

๑๔๖ คณวรษฐพร กลงวจตร ๒๐๐

๑๔๗ คณเพลนพรรณ ตาลสอน ๒๐๐

๑๔๘ คณรงนภา เดชไพบลยยศ ๒๐๐

๑๔๙ คณอนนต เจยรวงศ ๒๐๐

๑๕๐ คณแสงจนทร สวนบญ ๒๐๐

๑๕๑ คณอมราวรรณ นลก�าแหง ๒๐๐

๑๕๒ คณธญธร งาววฑรยวงศ ๒๐๐

๑๕๓ คณแกวตา เปยมศกดศรกล ๒๐๐

๑๕๔ คณรตนา งามพงศพรรณ ๒๐๐

๑๕๕ คณนชชา-คณคณากร-คณธนกร ดษยาตตย ๒๐๐

๑๕๖ คณศวาภรณ สกลเทยงตรง ๒๐๐

๑๕๗ คณสายรง พนตกาญจนพนธ ๒๐๐

๑๕๘ คณธนา ศรนเวศน ๒๐๐

๑๕๙ คณสนย เอกภาพสกลวงศ ๑๙๐

๑๖๐ คณผองจตต มานตบาล ๑๘๐

๑๖๑ คณรชตนนท เรองวานชนนท ๑๘๐

๑๖๒ คณโอภาส เฮงภเจรญ ๑๖๐

๑๖๓ คณเวโรจน อตยะราช ๑๖๐

๑๖๔ คณเกวล ตนตกรพรรณ ๑๖๐

๑๖๕ คณประเสรฐ วะโนปะ ๑๖๐

๑๖๖ คณสพตรา กลนระคนธ ๑๕๐

ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน

๑๖๗ คณวระไชย ศรสมย ๑๕๐

๑๖๘ คณสภทรา ฐตอมรพนธ ๑๕๐

๑๖๙ คณธญญา สรเมธาชย ๑๕๐

๑๗๐ ศรทธากลยาณธรรม จาก อ. แมสะเรยง ๑๔๗

๑๗๑ คณวรพร หนงใจ ๑๔๐

๑๗๒ คณสวทย แซจว ๑๓๐

๑๗๓ ผไมประสงคออกนาม ๑๓๐

๑๗๔ คณเพลนพรรณ คงสกล ๑๓๐

๑๗๕ คณรตนรง สขเสมอ ๑๒๐

๑๗๖ คณรตนาวไล ฐตอมรพนธ ๑๒๐

๑๗๗ คณพาณภค ข�าสวรรณ ๑๑๐

๑๗๘ คณนพนธ เรอนสภา ๑๑๐

๑๗๙ คณพงพนธ พลรวโรจน ๑๐๐

๑๘๐ คณฉตรชย เกรกเบญจธรรม ๑๐๐

๑๘๑ คณไชยพงษ เปยมพงษสานต ๑๐๐

๑๘๒ คณพยอม มณพฤกษ ๑๐๐

๑๘๓ ด.ช. อภวชญ กลชฤทธ ๑๐๐

๑๘๔ พจว รพ. สมทรปราการ ๑๐๐

๑๘๕ พ.ต.อ. บญเสรม-คณยพด ศรชมภ ๑๐๐

๑๘๖ คณบ�าเพญ-คณสวาร ไชยเพชร ๑๐๐

๑๘๗ คณนรมล จตตเรองเกยรต ๑๐๐

๑๘๘ คณนภทร เนยมทบทม ๑๐๐

๑๘๙ คณชยภทร วรงคพรกล ๑๐๐

๑๙๐ คณแมเสยม แซเตยว ๑๐๐

๑๙๑ คณฤทธรงค สาลทอง ๑๐๐

๑๙๒ คณเศรษฐวทย นนทวตวทยากล ๑๐๐

๑๙๓ คณอารย หนองเทา ๑๐๐

๑๙๔ คณอ�านาจ-คณราตร ปลอดโปรง ๑๐๐

๑๙๕ คณพชรมน แสงเดอน ๑๐๐

๑๙๖ คณรมเยน สขแดง ๑๐๐

๑๙๗ คณนงนช กตกลวรากร ๑๐๐

๑๙๘ คณมรกต จงไพศาล ๑๐๐

๑๙๙ คณค�านง บ�ารงเขต ๑๐๐

๒๐๐ คณโอภาส เฮงภเจรญ ๑๐๐

๒๐๑ คณสทธชย ปญควจณาณ ๑๐๐

๒๐๒ คณแมสมพร ซาม ๑๐๐

๒๐๓ คณสนน ปลงประยร ๑๐๐

๒๐๔ คณธระ-คณฐาปน ผดงวฒนโรจน และครอบครว ๑๐๐

๒๐๕ คณสปกานต วมตตานนท ๑๐๐

๒๐๖ ครอบครวคณวลยลดา พนจพจยา ๑๐๐

๒๐๗ คณพลลาภ ประจญบาน ๑๐๐

๒๐๘ คณแมอนส แซฮม ๑๐๐

๒๐๙ คณสอาด พนารงสรรค ๑๐๐

๒๑๐ คณอมรรตน พนารงสรรค ๑๐๐

ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน

๒๑๑ คณเกศรน พนารงสรรค ๑๐๐

๒๑๒ คณสรายทธ พนารงสรรค และครอบครว ๑๐๐

๒๑๓ คณซยไล แซลม ๑๐๐

๒๑๔ คณรกชนก นสราสภานนท ๑๐๐

๒๑๕ คณจตรา วสทธพศาล ๑๐๐

๒๑๖ คณปญญา ตวงศา ๑๐๐

๒๑๗ ด.ช. สหราช โพธแกวสกใส ๙๐

๒๑๘ คณสคราญ ชมพฒน ๙๐

๒๑๙ คณอทศ สงหบร ๘๐

๒๒๐ คณมลทพย สขวาด ๗๐

๒๒๑ คณสคราญ ชมพฒน ๗๐

๒๒๒ คณนาว ไวยสนย ๗๐

๒๒๓ คณชชชย ตตยะพงศพนธ ๗๐

๒๒๔ คณกนกพร อนทรยอด ๖๐

๒๒๕ คณส�าราญ นามสวาง ๖๐

๒๒๖ คณสมจตร ตอเสนา ๖๐

๒๒๗ คณภทรภรณ สภาพญาต ๕๐

๒๒๘ คณบปผา บญสม ๕๐

๒๒๙ คณวรยทธ สต ๕๐

๒๓๐ คณภทรภรณ สภาพญาต ๕๐

๒๓๑ คณเชาวณย แพรภทร ๕๐

๒๓๒ คณเลอพงศ นวาระสจตร ๕๐

๒๓๓ คณทองใบ เกษศร ๕๐

๒๓๔ คณอญชล นวาระสจตร ๕๐

๒๓๕ คณเถลงกจ เธยรวฒนาธาดา ๔๐

๒๓๖ คณสวพชญ นนทศรรตน ๔๐

๒๓๗ คณชานยา ธรรมสงวาลย ๔๐

๒๓๘ คณเยาวนาฏ ยศยงเลศ ๔๐

๒๓๙ คณเสร วรยพสทธ ๓๐

๒๔๐ คณสปนนา วรงคพรกล ๒๐

๒๔๑ คณธชชย ตตยะพงษพนธ ๒๐

๒๔๒ คณภสสร สวสด ๒๐

๒๔๓ คณเพมพงศ-ด.ช. เอกสหส ธนพพฒนสจจา ๒๐

รวมศรทธำทงสน  ๒๗๓,๙๔๓  บำท

ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน ล�าดบ ชอ-สกล จ�ำนวนเงน

ชมรมกลยาณธรรมขอกราบอนโมทนา

ในกศลจตของทกทานมา ณ ทน

ขอใหทกทานเจรญในธรรม

ยงๆ ขนไปเทอญ