สุนิสา เชาวลิต - swnks.ac.th¹€ล่มที่ 1 (3).pdf ·...

เลมท 1 พระพทธคณ หนา ก

ชดการสอนเลมท 1 หนวยพระพทธคณ น จดท าขนเพอใชในการจดการเรยนการสอน

รายวชา ส 21101 สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สาระพระพทธศาสนา ชนมธยมศกษาปท 1 ภายในชดการสอน ประกอบดวย ค าชแจงการใชชดการสอน บตรค าสง แบบทดสอบกอนเรยนและเฉลยแบบทดสอบกอนเรยน จดประสงคการเรยนร เนอหา กจกรรม เฉลยกจกรรม แบบทดสอบทายชดการสอนและเฉลยแบบทดสอบทายชดการสอน

ผจดท าหวงเปนอยางยงวา ชดการสอน เลมท 1 หนวยพระพทธคณ จะเปนประโยชนตอครและนกเรยนทใชประกอบการเรยนการสอนในรายวชา ส 21101 สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สาระพระพทธสาสนา ระดบชนมธยมศกษาปท 1 ไดเปนอยางด

สนสา เชาวลต

เลมท 1 พระพทธคณ หนา ข

เรอง หนา ค าน า ก สารบญ ข ค าชแจงกอนการใชชดการสอน ง บตรค าสง จ แบบทดสอบกอนเรยนชดการสอน เลมท 1 1 เฉลยแบบทดสอบกอนเรยนชดการสอน เลมท 1 5 เนอหาท 1 เรองการสงคายนา 6 กจกรรม เรองการสงคายนา 10 เฉลยกจกรรม เรองการสงคายนา 11 เนอหาท 2 เรอง การเผยแผพระพทธศาสนา 15 กจกรรม เรองการเผยแผพระพทธศาสนา 18 เฉลยกจกรรม เรองการเผยแผพระพทธศาสนา 19 เนอหาท 3 เรองความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย 20 กจกรรม เรอง ความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย 21 เฉลยกจกรรม เรองความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย 22 กจกรรม เรองความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย 25 เฉลยกจกรรม เรองความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย 26 กจกรรม เรองความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย 29 เฉลยกจกรรม เรองความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย 30 เนอหาท 4 เรอง พทธประวต 31 กจกรรม เรอง พทธประวต 36 เฉลยกจกรรม เรองพทธประวต 37 กจกรรม เรองพทธประวต 38 เฉลยกจกรรม เรองพทธประวต 39 เนอหาท 5 เรอง พทธสาวกพทธสาวกา 40

เลมท 1 พระพทธคณ หนา ค

เรอง หนา กจกรรม เรอง พทธสาวกพทธสาวกา 43 เฉลยกจกรรม เรอง พทธสาวก พทธสาวกา 44 กจกรรม เรองพทธสาวก พทธสาวกา 45 เฉลยกจกรรม เรองพทธสาวก พทธสาวกา 46 เนอหาท 6 เรอง ชาดก 47 กจกรรม เรอง ชาดก 49 เฉลยกจกรรม เรอง ชาดก 51 แบบทดสอบทายชดการสอน เลมท 1 52 เฉลยแบบทดสอบทายชดการสอน เลมท 1 56 บรรณานกรม 57 ประวตผจดท า 58

ภาพ ความส าคญพระพทธศาสนาในสงคมไทย ทมา:http://dhamma-life.blogspot.com

เลมท 1 พระพทธคณ หนา ง

ชดการสอนน จดท าขนเพอใหนกเรยนไดเรยนรดวยตนเอง เมอนกเรยนไดเรยนดวย ชดการสอนนแลว นกเรยนจะมความร หนวยพระพทธคณ และน าไปใชในการศกษาระดบสงขนไปไดเปนอยางด

ชดการสอนชดน ประกอบดวย 6 เรอง คอ

เรองท 1 การสงคายนา เรองท 2 การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสดนแดนในประเทศไทย เรองท 3 ความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย เรองท 4 พทธประวต เรองท 5 ประวตพทธสาวก พทธสาวกา ชาดกและชาวพทธตวอยาง เรองท 6 ชาดก

ในการใชชดการสอน เลมท 1 หนวยพระพทธคณ นกเรยนจะตองศกษาและปฏบตตามบตรค าสง สวนการท ากจกรรม และแบบทดสอบ นกเรยนจะตองมความซอสตยตอตนเอง โดยไมเปดดเฉลยกอน เพราะจะท าใหนกเรยนไมไดตรวจสอบความรของตนเอง

ภาพ พระสงฆ สาวกผสบทอดพระพทธศาสนา

ทมา: loggang.com/viewdiary.

เลมท 1 พระพทธคณ หนา จ

ใหนกเรยนปฏบตตามขนตอนดงตอไปน 1. รบฟงค าชแจงจากครเกยวกบการเรยนดวยชดการสอน 2. ท าแบบทดสอบกอนเรยนจ านวน 20 ขอ 3. ศกษาจดประสงคการเรยนรใหเขาใจกอนลงมอเรยนดวยชดการสอน 4. ศกษาเอกสารประกอบการเรยนตามขนตอนทก าหนด โดยศกษาจากเนอหาและท ากจกรรม 5. ขณะท ากจกรรม นกเรยนจะตองมความซอสตยตอตนเอง โดยไมเปดดเฉลยกอน 6. เมอนกเรยนศกษาและท ากจกรรมจนครบ 10 เรองแลว ใหท าแบบทดสอบทายชดการสอน จ านวน 20 ขอ

ภาพ พระสงฆ สาวกผสบทอดพระพทธศาสนา

ทมา: loggang.com/viewdiary.

เลมท 1 พระพทธคณ หนา ฉ

ความมงหมายทวไป

การทคนไทยนบถอพระพทธศาสนามาเปนเวลาชานานท าใหพระพทธศาสนามความส าคญตอสงคมไทยในฐานะเปนศาสนาประจ าชาต เปนสถาบนหลกของสงคมไทย เปนสภาพแวดลอมทกวางขวางและครอบคลมสงคมไทย และเปนหลกในการพฒนาตนเองและครอบครว จดประสงคเชงพฤตกรรม

1. สามารถอธบายความส าคญของพระพทธศาสนาเกยวกบการสงคายนาได 2. สามารถอธบายความส าคญของพระพทธศาสนาเกยวกบการเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศไทยได 3. สามารถอธบายความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทยในฐานะเปนศาสนาประจ าชาตได 4. สามารถอธบายความส าคญของพระพทธศาสนาในฐานะเปนสถาบนหลกของสงคมไทยดานการศกษา สงคมและศลปกรรมได 5. สามารถอธบายความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทยในฐานะเปนสภาพแวดลอมทกวางขวางและครอบคลมสงคมไทยได 6. สามารถสรปและวเคราะหพทธประวตเกยวกบ การประสต เทวทต 4 การบ าเพญทกรกรยาและการแสวงหาความรของพระพทธเจาได 7. สามารถสรปและวเคราะหประวตพทธสาวก พทธสาวกา และชาดก เนอเรอง การสงคายนา การเผยแผพระพทธศาสนาในประเทศไทย ความส าคญของพระพทธศาสนา พทธประวต ประวตพทธสาวก พทธสาวกา ชาดก

เขาใจแลวครบ..เรยนหนวยนแลว..จะตองเกดการเรยนรกประการ

เรมเรยน....กนดกวา..

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 1

ค าชแจง แบบทดสอบฉบบนเปนชนดเลอกตอบ 4 ตวเลอก ใหนกเรยนเลอกค าตอบท ถกตองทสดเพยงค าตอบเดยวโดยท าเครองหมายกากบาท () ลงในชอง อกษร ก ข ค หรอ ง ทก าหนดใหในกระดาษค าตอบ 1. การสงคายนาครงใดทมความส าคญตอการเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศไทยมากทสด

ก. ครงท 1 ข. ครงท 2 ค. ครงท 3 ง. ครงท 4

2. พระเถระรปใดทพระเจาอโศกมหาราชทรงสงมาเผยแผพระพทธศาสนาในดนแดนสวรรณภม ก. พระอตตระและพระมหนทะ ข. พระมหนทะและพระอนรทธะ ค. พระอนรทธะและพระโสณเถระ ง. พระโสณเถระและพระอตตรเถระ

3. พอขนรามค าแหงมหาราชโปรดเกลาฯใหนมนตพระสงฆจากทใดมาเผยแผพระพทธศาสนา ณ กรงสโขทย

ก. ลงกา ข. อนเดย ค. อาณาจกรศรวชย ง. นครศรธรรมราช

4. พระเถระไทยสมยอยธยารปใดทเดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนาทประเทศศรลงกาจนกอใหเกดนกายใหมและสบทอดมาจนถงทกวนน

ก. พระอบาล ข. พระมหนทะ ค. พระมหาสมนะ ง. พระอาจารยศร

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 2

5. ในทประชม ณ วดบางหวาใหญสมยธนบรพระสงฆพรอมใจกนเลอกพระเถระรปใดเปนสมเดจพระสงฆราช

ก. พระอรยมน ข. พระมหาสมนะ ค. พระอาจารยศร ง. สมเดจพระมหาเถระ

6. ขอใดไมใช พระราชกรณยกจทางดานพระพทธศาสนาของรชกาลท 1 ก. ทรงใหท าสงคายนาพระไตรปฎก ข. ทรงประกาศใชกฎหมายคณะสงฆ ค. ทรงสรางวดพระศรรตนศาสดาราม ง. ทรงสถาปนาคณะสงฆธรรมยตกนกาย

7. ขอใดมความสมพนธกน ก. รชกาลท 3–วนวสาขบชา ข. รชกาลท 2–ธรรมยตกนกาย ค. รชกาลท 5–วดสทศนเทพวนาราม ง. รชกาลท 7–พระไตรปฎกสยามรฐ

8. เหตการณส าคญทเกยวของกบพระพทธศาสนาในรชกาลท 9 คออะไร ก. การสงคายนาพระไตรปฎก ข. การตราพระราชบญญตคณะสงฆ ค. การสรางพทธมณฑลทจงหวดนครปฐม ง. การอญเชญพระทนตธาตมาจากประเทศจน

9. “คดถงพอ พออย คกบเจา ชาตของเรา คงอย คพระศาสนา พทธศาสนา อยยง คองคกษตรา พระศาสดา ฝากไว ใหคกน”ขอความนมใจความกลาวถงเรองใด

ก. ความคดถงของพอทมตอลก ข. การด ารงอยของชาตและศาสนา ค. สถาบนหลกของสงคมไทย3สถาบน ง. ของฝากจากพระศาสดาทมอบใหแกคนไทย

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 3

10. “ธรรมเนยมไทยแทแตโบราณใครมาถงเรอนชานตองตอนรบ” ค ากลาวนสะทอนใหเหนถงนสยของคนไทยในเรองใด

ก. ความมวนย ข. ความมน าใจ ค. ความสามคค ง. ความซอสตย

11. เมอกลาวถงสวนลมพนวน เราจะนกถงเหตการณอะไรทเกยวกบพระพทธเจา ก. การประสต ข. การเสดจออกผนวช ค. การเสดจดบขนธปรนพพาน ง. การตรสรและแสดงธรรมครงแรก

12. สาเหตส าคญทท าใหเจาชายสทธตถะ ตดสนพระทย เสดจออกผนวชคออะไร ก. ทรงตองการเปนนกบวช ข. ทรงไมตองการครองราชสมบต ค. ทรงเบอหนายชวตการครองเรอน ง. ทรงเหนความทกขทเกดจากความแกความเจบความตาย

13. ขนตอนสดทายของการบ าเพญทกรกรยาคอขอใด ก. อดอาหาร ข. กลนลมหายใจ ค. ใชลนกดเพดานปากไว ง. กดฟนใหแนนเปนเวลานาน

14. เพราะอะไร พระสทธตถะ จงทรงเลกบ าเพญทกรกรยา ก. ไมมใครคอยใหความดแล ข. ทรงทรมานตนจนถงขนสดทายแลว ค. ทรงเหนวาเปนเรองไรสาระไมมผลดอะไร ง. ทรงตองการบ าเพญเพยรทางจตขนสงไปอก

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 4

15. กอนทพระสทธตถะ จะทรงเลกบ าเพญทกรกรยาพระองคทรงเปรยบเทยบการหลดพนกบอะไร ก. พณ 3 สาย ข. ทอนไม 3 ทอน ค. อาชาไนย 4 ตว ง. คนเลยงโค 5 คน

16. ความจรงอนประเสรฐทพระพทธเจาตรสรเรยกวาอะไร ก. ตณหา 3 ข. อรยสจ 4 ค. พทธคณ 9 ง. มรรคมองค 8

17. พระพทธเจาตรสเลาอมพชาดก โดยทรงปรารภเรองอะไร ก. ความประพฤตของพระเทวทต ข. การจบจองเสนาสนะของพระฉพพคคย ค. ความเปนผวายากสอนยากของพระภกษรปหนง ง. การพดเสยดแทงใหเจบใจของพระภกษภททวคคย

18. การปฏบตตนของบตรชายของปโรหตในอมพชาดก ตรงกบส านวนไทยขอใด ก. ปลาหมอตายเพราะปาก ข. กนบนเรอนขบนหลงคา ค. คนดตกน าไมไหลตกไฟไมไหม ง. เสยนอยเสยยากเสยมากเสยงาย

19.ในตตตรชาดกพระโพธสตวเกดเปนอะไร ก. ลง ข. ชาง ค. นกคม ง. ราชสห

20.ถาเราน าขอคดจากอมพชาดกและตตตรชาดกไปปฏบตจะเกดผลดอยางไร ก. มความรกใครตอกน ข. ไดรบการยกยองนบถอ ค. เจรญกาวหนาในหนาทการงาน ง. ถกทกขอ

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 5

1. ค 11. ก 2. ง 12. ง 3. ง 13. ข 4. ก 14. ค 5. ค 15. ก 6. ง 16. ข 7. ง 17. ข 8. ก 18. ก 9.ค 19.ค 10.ข 20.ง

ภาพ พระสงฆ สาวกผสบทอดพระพทธศาสนา

ทมา: loggang.com/viewdiary.

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 6

การสงคายนา

การสงคายนา ค าวาสงคายนา หรอสงคต แปลวา การสวดพรอมกน หรอรวมกนสวด โดยความ

หมาย คอ การรอยกรองพระธรรมวนย ดงนนการสงคยานาจงไดแก การรวบรวมพระธรรมวนย ซงเปนค าสอนของพระพทธเจ า เ พอสอบทานความถกตองตรงกน และจด เปนหมวดหม เพองายตอการทองจ า การศกษาและการเผยแพร

สาเหตของการสงคายนา ภายหลงการปรนพพานของพระพทธเจา พระพทธวจนะทพระองคไดตรสตามโอกาสและเหตการณตาง ๆ ตลอดพระชนมชพ สวนมากจะมการสบทอดโดยการทองจ าและการบอกเลาทเรยกวา มขปาฐะ อยางไรกตามการทรงจ าพระธรรมวนยจะมากนอยยอมขนอยกบความสามารถของพระสาวกแตละรป ในชนตนพระสาวกทเปนพระอรหนตยงมอยมาก ความเขาใจคลาดเคลอนในพระธรรมวนยยอมไมเกดขน แตตอมาเมอพระอรหนตสาวกมลดนอยลง ความสงสยและความเขาใจผดในพระธรรมวนยมมากขน

ภาพ การสงคายนาพระธรรมวนย ทมา:http://dhamma-life.blogspot.com

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 7

ประโยชนของการสงคายนา การสงคายนากอใหเกดประโยชนอยางยงทงตอพระพทธศาสนาและพทธบรษท ดงน

1) ก าจดและปองกนพวกอลชชไมใหปลอมเขามาบวช เพออาศยพทธศาสนาแสวงหาผลประโยชน

2) สรางความเขาใจในพระธรรมวนยใหถกตองตรงกนในหมพทธบรษท อนเปนการรกษาความบรษทของพระพทธวจนะใหสบทอดเรอยมาจนถงปจจบน

3) ท าใหพระพทธศาสนาเจรญ มนคงแพรหลาย และท าใหเกดพระไตรปฎก อนเปนคมภรทส าคญตอการศกษาเรยนรพระพทธศาสนา

ประวตการสงคายนา ดวยเหตทพระพทธศาสนามสองนกายหลก คอ นกายเถรวาทและนกายมหายาน การนบจ านวนครงในการสงคายนาพระไตรปฎกจงไมตรงกน อยางไรกตาม การสงคายนาไดกระท าตดตอกนมาหลายครง ทงทในอนเดยและประเทศอน ๆ รวม 10 ครง ดงน

ครงท ระยะเวลา สถานท มลเหต ผเขาประชม 1 - หลงพทธ

ปรนพพาน 3 เดอน

- ใชวลา 7 เดอน จงส าเรจ

- ถ าสตตบรรณคหา เขาเวระ กรงราชคฤห ประเทศอนเดย

- พระสภททะดหมน พระธรรมวนย

- พระอรหนตสาวก จ านวน 500 รป

- พระมหากสสปะเปนประธาน - มพระเถระองคส าคญ คอ พระอานนท พระอบาล เปน

ตน - พระเจาอาชาตศตร ทรงเปน

องคอปถมภ 2 - พ.ศ.100

- ใชเวลา 8 เดอน จงส าเรจ

- วาลการาม เมองเวสาล ประเทศอนเดย

- พระวชชบตร ประพฤต

ยอหยอนทางพระวนย 10 ประการ

- ประชมสงฆ 700 รปโดยการชกชวนของพระยสกากณฑกบตร

- พระเจากาฬาโศกทรงเปนองคอปถมภ

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 8

ครงท ระยะเวลา สถานท มลเหต ผเขาประชม 3 - พ.ศ 234

- ใชเวลา 9 เดอน จงส าเรจ

- อโศการาม เมองปาฏลบตร ประเทศอนเดย

- เดยรถยปลอมบวชและแสดงพระธรรม

- วนยผดเพยน จากหลกพระพทธศาสนา

- ประชมสงค 1000 รป - พระโมคคลลบตรตสสะเถระ

เปนแกนน า - พระเจาอโศกมหาราชทรง

เปนองคอปถมภ

4 - พ.ศ.238 - ไมปรากฎ

ระยะ เวลาทกระท า

- ถปาราม เมองอนราธประ ประเทศศรลงกา

- วางรากฐาน พระพทธศาสนา ในประเทศศรลงกา

- ประชมสงฆ 68,000 รป - พระมหนทเถระเปนประธาน - พระเจาเทวานมปยตสสะทรง

เปนองคอปถมภ

5 - พ.ศ.433 - ไมปรากฎ

ระยะเวลา ทกระท า

- อาโลเลณสถาน มาตเลชนบท (มลยชนบท) ประเทศศรลงกา

- จารกพระพทธวจนะ เปนลายลกษณอกษร

- พระสงฆชาวลงกา - พระรกขตมหาเถระเปน

ประธาน - พระเจาวฏฏคามณอภยทรง

เปนองคอปถมภ

6 - พ.ศ.956 - ไมปรากฎ

ระยะเวลา ทกระท า

- วดมหาวหาร ประเทศศร

ลงกา

- ช าระพระอรรถกถาท พระพทธโฆษาจารย เรยบเรยงจากภาษา สงหลเปนภาษาบาล

- พระพทธโฆษาจารยรวมกบพระสงฆแหงวดมหาวหาร

- พระเจามหานามทรงเปนองคอปถมภ

7 - พ.ศ.1589 - ไมปรากฎ

ระยะเวลากระท า

- ประเทศศรลงกา

- รจนาคมภรฎกา ซงเปนคมภรอธบาย

คมภรอรรถกถา เพอประโยชนแกการศกษาพระพทธศาสนา

- พระกสสปะเถระเปนประธาน

- พระสงฆผเชยวชาญพระพทธศาสนา จ านวน 1,000 รป

- พระเจาปรากรมพาหมหาราชทรงเปนอปถมภ

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 9

ครงท ระยะเวลา สถานท มลเหต ผเขาประชม 8 - พ.ศ.2021

- ใชเวลา 1 เดอน จงส าเรจ

- วดโพธาราม ประเทศไทย

(ครงแรก)

- ช าระอกษรใน พระไตรปฎกทยง ขาดตกบกพรอง

- พระเจาตโลกราชแหงเมองเชยงใหม

- อาราธนาพระภกษผทรงภมใน พระไตรปฎกหลายรอยรปเขาประชม

- พระธรรมทนนเถระเปนประธาน

9 - พ.ศ.2331 - ใชเวลา 5

เดอน จงส าเรจ

- วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ ประเทศไทย (ครงท 2)

- พระเถระผใหญ ประพฤตผด พระธรรมวนย รชกาลท 1 ม พระราชประสงคให ช าระพระไตรปฎก

- พระสงฆจ านวน 218 รป ราชบณฑต คฤหสถจ านวน

32 คน - พระบาทสมเดจพระพทธยอด

ฟา - จฬาโลกมหาราชทรงเปนองค

อปถมภ 10 - พ.ศ.2528

- ไมปรากฎระยะเวลากระท า

- วดมหาธาตยวราชรงสฤษฎ กรงเทพมหานครประเทศไทย (ครงท 3)

- ช าระพระไตรปฎก และจดพมพใน วโรกาส รชกาลท 9 จะทรงเจรญพระ

ชนมพรรษา 60 พรรษาใน พ.ศ.2530

- สมเดจพระสงฆราชทรงเปนประธาน

- ประชมสงฆทงฝายมหานกายและธรรมยตกนกาย

- รฐบาลไทยอปถมภ

ภาพ การสงคายนาพระธรรมวนย ทมา:http://dhamma-life.blogspot.com

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 10

ค าชแจง ใหเขยนสรปสาระส าคญเกยวกบการสงคายนาพระธรรมวนยในหวขอทก าหนด

ครงท สาเหต ระยะเวลา ใชเวลา ผเปนประธาน

และคณะ จ านวน พระสงฆ

สถานท ผอปถมภ

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 11

ค าชแจง ใหเขยนสรปสาระส าคญเกยวกบการสงคายนาพระธรรมวนยในหวขอทก าหนด

ครงท สาเหต ระยะ เวลา

ใชเวลา

ผเปนประธาน และคณะ

จ า นวน พระ สงฆ

สถานท ผอปถมภ

1 พระสภททะกลาววาจา ท านองดหมนพระธรรมวนย

หลงจาก พระพทธ เจา ปรนพาน 3 เดอน

7 เดอน

พระมหากสสปะ เปนประธาน

- พระอบาล

- พระอานนท

500 รป

ถ าสตตบรรณใกลกรงราช คฤหเมองหลวงของแควนมคธ

พระเจา อชาตศตร

2 พระวชชบตรปฏบตหยอนทางพระวนย10 ประการ

พ.ศ. 100 8 เดอน

พระยสกากณฑบตรเปนประธาน

- พระเรวตะ

- พระสพพกาม

700 รป

วาลการาม เมองเวสาล แควนวชช

พระเจา กาฬาโศก

3 พวกนอกศาสนาปลอมเขามาบวชในพระพทธ ศาสนามากขน

พ.ศ. 234 บางแหงกลาววา พ.ศ. 235

9 เดอน

พระโมคคลลบตร ตสสเถระเปน ประธาน

1,000 รป

อโศการาม ปาฏลบตร

พระเจาอโศกมหาราช

4 ตองการวางราก ฐานพระพทธ ศาสนาในประเทศลงกา

พ.ศ. 238 - พระมหนทเถระ เปนประธาน พระอรฏฐะ

68,000 รป

ถปาราม อนราชบร ประเทศลงกา

พระเจาเทวานมปยะตสสะ

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 12

ครงท สาเหต ระยะเวลา ใช

เวลา ผเปนประธาน

และคณะ

จ านวน พระสง

ฆ สถานท ผอปถมภ

5 1. พระสงฆใน ลงกาเหนวาการ ถายทอดพระ พทธวจนะโดย วธทองจ าอาจจะมการขาดตกบกพรองในภายหนา

พ.ศ. 433 หรอบางแหงกลาววา พ.ศ. 450

- พระสงฆชาวลงกา ลงกา

- อาโลกเลณ- สถานมตเลณชนบท ประเทศลงกา

พระเจาวฏฏคามณอภย

6 ในประเทศอนเดย มเพยงพระไตร ปฏกไมมอรรถกถาพระพทธ โฆษาจารย จงเดนทางไปแปลพระไตรปฏกจากภาษาลงกาเปนภาษาบาล

พ.ศ. 956 - พระพทธโฆษาจารยและพระเถระ แหงมหาวหาร

- วดมหาวหาร ประเทศลงกา

พระเจามหานาม

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 13

ครงท สาเหต ระยะ เวลา

ใชเวลา

ผเปนประธาน และคณะ

จ า นวน พระ สงฆ

สถานท ผอปถมภ

7 ลงกายงขาดคมภรฏกา

พ.ศ. 1587 - พระกสสปะ 1,000 รป

ประเทศศรลงกา

พระเจา ปรากรมหาห มหาราช

8 ลงกายงขาดคมภรตกบกพรอง

พ.ศ. 2020 1 ป พระธรรมทนนเถระ

หลายรอยรป

วดโพธาราม ประเทศไทย

-

9 พระผใหญประพฤตยอหยอนในพระธรรมวนย

พ.ศ. 2331 5 เดอน

พระเถระ 218 รปและราชบณฑตคฤหสถ 32 คน

218 รป

ประเทศไทย พระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก

10 ช าระพระไตรปฏก และจดพมพในวโรกาสพระบาท สมเดจพระเจาอยหว รชกาลปจจบนจะทรงเจรญพระชนมายครบ60 พรรษา

พ.ศ. 2528 - สมเดจพระสงฆราช

- วดมหาธาตกรงเทพฯ ประเทศไทย

รฐบาลไทย

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 14

การเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศไทย

พระพทธศาสนาทเผยแผเขาสประเทศไทยในแตละอาณาจกรมการนบถอทแตกตางกนออกไปเชน อาณาจกรตามพรลงคและอาณาจกรศรวชย นบถอนกายมหายาน สวนอาณาจกรทวาราวดอาณาจกรพกาม และอาณาจกรหรภญไชย นบถอนกายเถรวาทส าหรบการนบถอพระพทธศาสนาของคนไทย ไมสามารถระบใหชดเจน แตยดถอเอาอาณาจกรสโขทยเปนจดเรมตนในการศกษาดงน 1) อาณาจกรสโขทยในราว พ.ศ.1800 พระสงฆไทยทไปศกษาในลงกาไดกลบมาประเทศไทยพรอมดวยพระสงฆชาวลงกาไดมาตงส านกเผยแผศาสนาขนทเมองนครศรธรรมราช พอถง พ.ศ.1820 พอขนรามค าแหงมหาราชขนครองราชย และทรงทราบกตตศพทวา พระสงฆทเมองนครศรธรรมราชซงเปนพระสงฆในพระพทธศาสนานกายเถรวาทอยางลงกาวงศ มวตรปฏบตนาเคารพเลอมใสจงโปรดเกลาฯ ใหนมนตพระมหาเถรสงฆราชจากนครศรธรรมราช มายงวดอรญญกในกรงสโขทย ตอมา พ.ศ.1897 พระเจาลไทขนครองราชย ไดนมนตพระมหาสามสงฆราชเมองลงกา ชอสมนะ เขามาสสโขทย พระองคทรงเลอมใสไดเสดจออกผนวชชวคราวณ วดอรญญก และไดทรงพระราชนพนธหนงสอเรอง เตภมกถา หรอไตรภมพระรวง พระพทธศาสนาแบบลงกาวงศไดเปนทเคารพนบถอของประชาชนไทยในสมยสโขทยเปนอยางยงและแผขยายไปทวอาณาจกรสโขทย

ภาพ แสดงหลกฐานพระพทธศาสนาทเผยแผเขาสประเทศไทยมาชานาน ทมา: http://www.bloggang.com/

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 15

2) สมยอาณาจกรลานนาเมอ พ.ศ.1913 พระเจากอนาแหงอาณาจกรลานนาไดสงพระราชทตมาอาราธนาพระสงฆราชสมนเถร จากพญาลไทยแหงกรงสโขทยขนไปยงลานนาซงเปนการเรมตนพระพทธศาสนาแบบลงกาวงศในลานนาตอมาในรชกาลพระเจาตโลกราช ไดอปถมภใหมการท าสงคายนาครงท 8 ทวดโพธารามหรอวดเจดยอด และในรชกาลพระเมองแกว (พ.ศ.2038-2068) เปนยครงเรองของวรรณคดพระพทธศาสนา มพระสงฆเปนนกปราชญคมภรภาษาบาลจ านวนมากเชน พระสรมงคลาจารย แตงหนงสอเรอง มงคลตถทปนเวสสนตรทปนจกรวาฬทปน และสงขยาปกาสฎกา พระรตนปญญาแตงหนงสอเรอง วชรสารตถสงคหและชนกาลมาลปกรณ เปนตน

3) สมยอาณาจกรอยธยาในสมยอยธยาไดรบอทธพลการนบถอพระพทธศาสนานกายเถรวาทอยางลงกาวงศจากอาณาจกรสโขทย ในสมยนไดมการแตงหนงสอเกยวกบพระพทธศาสนาเชน มหาชาตค าหลวง กาพยมหาชาต นนโทปนนทสตร พระมาลยค าหลวงปณโณวาทค าฉนท เปนตน ใน พ.ศ. 2296 พระพทธศาสนาในประเทศลงกาขาดพระภกษทจะสบศาสนากษตรยลงกาจงสงคณะทตมาขอพระสงฆไทยไปท าการอปสมบทใหแกชาวลงกาพระเจาบรมโกศ ไดสงพระอบาลและพระอรยมน พรอมดวยคณะสงฆอก 15 รป เดนทางไปยงลงกาและไดชวยกนวางรากฐานและประดษฐานพระพทธศาสนาในลงกาจนมนคงเปนปกแผนท าใหเกดนกายทเรยกวา “อบาลวงศหรอสยามวงศ” ขนทลงกา

ภาพ อาณาจกรสโขทย

ทมา: https://thaiculturebuu.wordpress.com

ภาพ พระธาตหรภญชย ทมา: http://uthidjapin2519.blogspot.com/

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 16

4) สมยอาณาจกรธนบรหลงจากทพระเจาตากสนมหาราช ไดทรงสถาปนากรงธนบรแลวกไดฟนฟพระพทธศาสนาซงเสอมโทรมไปหลงจากไดรบผลกระทบจากการเสยกรงศรอยธยาครงท 2 แกพมา จงไดอาราธนาพระสงฆทกระจดกระจายจากภยสงครามมาประจ าอยในพระอารามตางๆ และไดโปรดเกลาฯ ใหสบหาพระสงฆททรงคณธรรมจากทวประเทศใหไปประชมทวดบางหวาใหญ (วดระฆงโฆษตารามในปจจบน) เพอท าการคดเลอกพระสงฆททรงคณสมบตขนเปนสมเดจพระสงฆราชซงทประชมไดลงมตเลอกพระอาจารยศร วดประด กรงศรอยธยาเปนสมเดจพระสงฆราชองคแรกของกรงธนบร เพอใหทรงเปนผรบผดชอบในการฟนฟบรณะพระพทธศาสนาใหกลบคนสความรงเรองดงเดม

ภาพ พระปรางควดอรณ:ความศรทธาตอพระพทธศาสนา

ทมา:http://travel.truelife.com

5) สมยอาณาจกรรตนโกสนทรกษตรยราชวงศจกรทกพระองคทรงเปนผ อปถมภพระพทธศาสนาเชน รชกาลท 1 ทรงสรางวดพระศรรตนศาสดาราม วดสทศนเทพวราราม รชกาลท 2 ทรงเปลยนแปลงการศกษาภาษาบาลของพระภกษสงฆใหมคณภาพมากขน รชกาลท 4 ทรงกอตงคณะสงฆธรรมยตนกาย สมยทพระองคทรงผนวชอย รชกาลท 5 ไดทรงกอตงมหาวทยาลยสงฆ 2 แหงคอ มหาจฬาลงกรณราชวทยาลยทวดมหาธาตยวราชรงคสฤกต และมหามกฏราชวทยาลย ทวดบวรนเวศนวหาร

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 17

รชกาลท 6 ทรงพระราชนพนธหนงสอเกยวกบพระพทธศาสนา เชน เทศนาเสอปาพระพทธเจาตรสรอะไร และทรงยกเลกการใชรตนโกสนทรศก (ร.ศ.)เปลยนมาใชพทธศกราช (พ.ศ.) แทน

ภาพ วดเบญจมบพตร ทมา:http://travel.truelife.com

รชกาลท 7 โปรดเกลาใหจดพมพ “พระไตรปฎกสยามรฐ” รชกาลท 8 มการออกพระราชบญญตคณะสงฆฉบบใหม (ฉบบ พ.ศ. 2484) และ รชกาลท 9 ไดทรงท านบ ารงพระพทธศาสนาไวมากมาย เชน จดตงโรงเรยนพทธศาสนาวนอาทตยประกาศใชพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. 2505 สงคณะสงฆไปเผยแผพระพทธศาสนาทวโลกเปนตน

ภาพแสดงความเจรญรงเรองของพระพทธศาสนาในประเทศไทย ทมา:http://www.matichon.co.th

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 18

ค าชแจง ใหนกเรยนน าหมายเลขหนาขอความในกรอบดานลางทมความสมพนธกบยคสมยของการนบถอพระพทธศาสนา มาใสในกลองตามยคสมย

1. พระปรางคองคใหญ วดพระศรรตนมหาธาต 2. พระโพธสตวอวโลกเตศวร 3. พระเจาอนรทธมหาราช กษตรยของอาณาจกรพกาม 4. คณะสมณทตคอพระโสณะเถระ และพระอตตรเถระเดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนายงดนแดนสวรรณภม 5. การท าสงคายนาพระธรรมวนยครงท 6. สมยพระเจาปรากรมพาหมหาราช 7. เจดยวดเจดยอด จงหวดเชยงใหม 8. กษตรยกมพชาราชวงศสรยวรมน 9. เจดยพระบรมธาตไชยา จงหวดสราษฎรธาน 10. หลกฐานธรรมจกรศลากวางหมอบ 11. พระปรางคสามยอด จงหวดลพบร 12.การท าสงคายนาพระธรรมวนย ครงท -

ยคเถรวาท สมย พระเจาอโศก

มหาราช ...............

ยคมหายาน

...............

ยคมหายาน แบบลงกาวงศ

...............

ยคเถรวาทแบบพกาม

...............

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 19

ค าชแจง ใหนกเรยนน าหมายเลขหนาขอความในกรอบดานลางทมความสมพนธกบยคสมยของการ

นบถอพระพทธศาสนา มาใสในกลองตามยคสมย

ยคเถรวาท สมย พระเจาอโศก

มหาราช 4,10,12

ยคมหายาน 1,2,8,9,11

ยคมหายาน แบบลงกาวงศ

5,6

ยคเถรวาทแบบพกาม 3,7

1. พระปรางคองคใหญ วดพระศรรตนมหาธาต 2. พระโพธสตวอวโลกเตศวร 3. พระเจาอนรทธมหาราช กษตรยของอาณาจกรพกาม 4. คณะสมณทตคอพระโสณะเถระ และพระอตตรเถระเดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนา ยงดนแดนสวรรณภม 5. การท าสงคายนาพระธรรมวนยครงท 6. สมยพระเจาปรากรมพาหมหาราช 7. เจดยวดเจดยอด จงหวดเชยงใหม 8. กษตรยกมพชาราชวงศสรยวรมน 9. เจดยพระบรมธาตไชยา จงหวดสราษฎรธาน 10. หลกฐานธรรมจกรศลากวางหมอบ 11. พระปรางคสามยอด จงหวดลพบร 12. การท าสงคายนาพระธรรมวนย ครงท -

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 20

ความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทยในฐานะเปนศาสนาประจ าชาต

พระพทธศาสนาถอไดวาเปนศาสนาประจ าชาตเพราะคนสวนใหญ รอยละ 95 นบถอพระพทธศาสนา และอยเคยงคกบชาตไทยมาโดยตลอดดงนนพระพทธศาสนาจงมความส าคญตอสงคมไทย พอสรปไดดงน 1) พระพทธศาสนาเปนหลกในการด าเนนชวตของคนไทย เพราะคนไทยน าหลกธรรมมาประพฤตปฏบตในชวตประจ าวน และลกษณะนสยของคนไทยมจตใจทดงามในทก ๆ ดาน มความเปนมตรกบทกคน เปนตน 2) พระพทธศาสนาเปนหลกในการปกครองประเทศ กษตรยทกพระองคของไทยไดน าเอาหลกธรรมพระพทธศาสนาไปใชในการปกครองประเทศเชน ทศพธราชธรรม ตลอดมา หรอใชหลก “ธรรมาธปไตย” และหลกอปารหานยธรรมเปนหลกในการปกครองในระบอบประชาธปไตย เปนตน

ภาพ วถชวตของคนไทยทผกพนกบพระพทธศาสนา ทมา:http://www.cad.go.th

3) พระพทธศาสนาเปนศนยรวมจตใจ เนองจากหลกธรรมในพระพทธศาสนามงเนนใหเกดความรกความสามคคกนมความเมตตากรณาตอกน เปนตน จงเปนศนยรวมจตใจของชนชาวไทยใหมความเปนหนงเดยวกน 4) พระพทธศาสนาเปนทมาของวฒนธรรมไทย ดวยวถชวตของคนไทยผกพนกบพระพทธศาสนาจงเปนกรอบในการปฏบตตนตามหลกพธกรรมในพระพทธศาสนาตาง ๆ เชนการบวช การแตงงาน การท าบญเนองในพธการตาง ๆ การปฏบตตนตามประ เพณในวนส าคญทางพระพทธศาสนาเปนตน ซงเปนสวนทกอใหเกดวฒนธรรมไทยจนถงปจจบน

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 21

ค าชแจง จงตอบค าถามตอไปน

นกเรยนมความคดเหนอยางไรในค ากลาวทวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตไทย พรอม แสดงเหตผลประกอบ

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..………………………………………………………………………………………….. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………..

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 22

ค าชแจง จงตอบค าถามตอไปน

นกเรยนมความคดเหนอยางไรในค ากลาวทวา พระพทธศาสนาเปนศาสนาประจ าชาตไทย พรอม แสดงเหตผลประกอบ

แนวการตอบ พระพทธศาสนาถอเปนศาสนาประจ าชาตไทย ดวยเหตผล ดงน 1)คนไทยสวนใหญนบถอพระพทธศาสนามาตงแตอดตถงปจจบน และในปจจบนมคนไทยรอยละ 95 ทนบถอพระพทธศาสนา 2)ในสถานทราชการของไทยจะมสญลกษณของพระพทธศาสนาคอพระพทธรปประดษฐานไว 3)ประมขของชาตนบถอพระพทธศาสนา และท านบ ารงพระพทธศาสนาใหรงเรอง

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 23

ความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทย ในฐานะเปนสถาบนหลกของสงคมไทย

พระพทธศาสนาเปนศาสนาทสงคมไทยสวนใหญนบถอ และสบทอดกนมาเปนชานาน ดงนนพระพทธศาสนาจงมบทบาทส าคญของวถชวตของคนไทยพระพทธศาสนาจงมความส าคญในดานตาง ๆ ดงนคอ 1. ดานการศกษา ในอดตทผานมา วดเปนศนยกลางของชมชนในดานการศกษาพระสงฆเปนผอบรมสงสอนจดการศกษาเลาเรยน ถงแมในปจจบนบทบาทเหลานจะลดนอยลงไปเนองมาจากสาเหตใดกตาม สงทควรค านงถงกคอ พระพทธศาสนามความส าคญทางการศกษาโดยมบทบาททส าคญอย 2 ประการ ทเปนพนฐานของสภาพปจจบนในทางการศกษาของพระพทธศาสนาคอ 1.1 ประเพณทวดเปนศนยกลางการศกษาเลาเรยนของชมชนและพระสงฆเปนครผท าหนาทอบรมสงสอน 1.2 ประเพณบวชเรยนนนคอการบวชเพอทจะเรยนหนงสอซงอาจจะเรยนทงทางโลกและทางธรรม นอกจากนวดยงเปนแหลงศลปวทยาการเปนแหลงศกษาคนควาตาง ๆ เชน มคมภรโบราณ มศลาจารก มจารกถงองคความรตาง ๆ ทงดานการแพทยแผนโบราณ ดานยาสมนไพร ดานภาษา ดานวฒนธรรมประเพณตาง ๆ ดานศลปะ เปนตน

ภาพ พระสงฆผสบทอดพระพทธศาสนา ทมา: https://board.postjung.com/566318.html

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 24

นอกจากนวดยงเปนแหลงศลปวทยาการเปนแหลงศกษาคนควาตาง ๆ เชน มคมภรโบราณ มศลาจารก มจารกถงองคความรตาง ๆ ทงดานการแพทยแผนโบราณ ดานยาสมนไพร ดานภาษา ดานวฒนธรรมประเพณตาง ๆ ดานศลปะ เปนตน 2. ดานสงคม พระพทธศาสนามงเนนความส าคญในเรองการสรางสนตสขภายในของแตละคนและเมอแตละคนมความสขแลวกจะสงผลตอสงคมทมสนตสขไปดวยจะเหนไดจากหลกพทธธรรมเพอความดงามแหงสงคม เชน ทาน ธรรมทคมครองโลกสงคหวตถ เปนตน นอกจากหลกพทธธรรมแลว วดยงเปนศนยกลางในดานพธกรรมขนมธรรมเนยมประเพณตาง ๆ เปนแหลงสงคมสงเคราะห เชน เปนศนยฝกวชาชพของชมชนศนยรบเลยงเดกเลก ศนยสงเคราะหผปวยโรครายแรง ตาง ๆ เปนตน สวนพระกจะท าหนาท เปนผน าทางจต ใจและผน าทางสงคมเชน ผน าในการอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ผน าในการสงเสรมภมปญญาทองถนและผน าทางการอบรมจตใจของคนในสงคมใหดงาม เปนตน

ภาพ วถชวตคนไทยทผกพนกบพระพทธศาสนามาชานาน ทมา: https://board.postjung.com/566318.html

3. ดานศลปกรรมพทธสถานตงแตในอดตจนถงปจจบนมการกอสรางขนมาดวยจตศรทธาตอพระพทธศาสนาของพทธศาสนกชนจงกอใหเกดความปราณต งดงาม แสดงถงความเปนศลปะอยางสงสงและแสดงถงความรงเรองของพระพทธศาสนาในแตละยคสมย การกอสรางพทธสถานเหลานนอกจากจะทมเทดวยก าลงกายและก าลงทรพยแลวยงทมเทจตใจทดงาม เคารพเลอมใสในพระพทธศาสนาดวย เปนการท าบญกศลและเปนสถานทปฏบตศาสนกจของพระภกษ และพทธศาสนกชน เปนสถานทสบทอดพระพทธศาสนาใหยงยนถาวรและเพอเชดชความรงเรองของพระพทธศาสนาดงนนวดจงเปนแหลงรวมศลปกรรมแขนงตาง ๆ ทงในการวจตรศลปสถาปตยกรรม ประตมากรรม เปนตน

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 25

ค าชแจง ใหนกเรยนระบวาอะไรคอสงทแสดงวาพระพทธศาสนามความส าคญตอสงคมไทยในฐานะเปนสถาบนหลกของสงคมไทย

ความส าคญของพระพทธศาสนา

ดานการศกษา ดานสงคม ดานศลปกรรม

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 26

ค าชแจง ใหนกเรยนระบวาอะไรคอสงทแสดงวาพระพทธศาสนามความส าคญตอสงคมไทยในฐานะเปนสถาบนหลกของสงคมไทย

ความส าคญของพระพทธศาสนา

ดานการศกษา

ว ด เป นแหล ง ศ ลปวทยาการเปนแหลงศกษาคนควาตาง ๆ เชน มคมภรโบราณ มศลาจารก มจารกถงองคความรตางๆ ทงดานการแพทยแผนโ บ ร า ณ ด า น ย าสมนไพร ดานภาษา วฒนธรรมประเพณตางๆดานศลปะ เปนตน

ดานสงคม

พ ร ะ พ ท ธ ศ า ส น ามงเนนความส าคญในเรองการสรางสนตสขภายในของแตละคนและเมอแตละคนมความส ขแล ว ก จ ะส ง ผลต อส ง คมท มสนตสขไปดวยจะเหนไดจากหลกพทธธรรมเพอความดงามแหงส ง ค ม ธ ร ร ม ทคมครองโลกสงคหวตถ

ดานศลปกรรม

พทธสถานตงแตในอดตจนถงปจจบนมการก อสร างขนมาด ว ย จ ตศร ท ธ าต อพระพทธศาสนาของพทธศาสน กชน จงก อ ใ ห เ ก ด ค ว า มปราณตงดงาม แสดงถงความเปนศลปะอยางสงสงและแสดงถงความรงเรองของพระพทธ ศาสนา

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 27

ความส าคญของพระพทธศาสนาตอสงคมไทยในฐานะเปน สภาพแวดลอมทกวางขวางและครอบคลมสงคมไทย

พระพทธศาสนาเขามามบทบาทส าคญตอการด าเนนชวตของคนไทยในทก ๆ ดาน จงมลกษณะทเปนสภาพทกวางขวางและครอบคลมสงคมไทย ซงพระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต) ไดกลาวถงความส าคญของพระพทธศาสนา ไวอยางครอบคลมประเดนพระพทธศาสนาถอวาเปนศาสนาประจ าชาต ทงนเพราะ การทพระพทธศาสนากบชนชาตไทยไดมความสมพนธแนบแนนเปนอนหนง อนเดยวกนทงในทางประวตศาสตรและวฒนธรรมในทางประวตศาสตร ความเปนมาของชนชาตไทย เนองมาดวยกนกบความเปนมาของพระพทธศาสนาโดยเฉพาะนบตงแตสมยทชนชาตไทยมประวตศาสตรอนชดเจน ชาวไทยกไดนบถอพระพทธศาสนาตอเนองตลอดมาจนกลาวไดวา ประวตศาสตรของประเทศไทย เปนประวตศาสตรของชนชาตทนบถอพระพทธศาสนา ในดานวฒนธรรมวถชวตของคนไทยไดผกพนประสานกลมกลนกบหลกความเชอ และหลกปฏบตในพระพทธศาสนาตลอดเวลายาวนานจนท าใหเกดการปรบตวเขาหากน และสนองความตองการของกนและกน

ภาพ วถชวตคนไทยทผกพนกบพระพทธศาสนา ทมา: https://board.postjung.com/566318.html

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 28

วฒนธรรมไทยทกดานมรากฐานส าคญอยในพระพทธศาสนาค ามากมายในภาษาไทยมตนก าเนดมาจากภาษาบาล และมความหมายสบเนองปรบเปลยนมาจากคตในพระพทธศาสนา แบบแผนและครรลองตามหลกการของพระพทธศาสนาไดรบการยดถอเปนแนวทาง และเปนมาตรฐานส าหรบความประพฤต การบ าเพญกจหนาทและการด าเนนชวตของคนในสงคมไทยทกระดบ ทงสถาบนพระมหากษตรยและประชาชนทวไปคนไทยตงแตพระเจาแผนดนลงมาจงถงชาวบานสามญทวไป ไดบวชเรยนรบการศกษาจากสถาบนพระพทธศาสนาดงมประเพณบวชเรยนเปนหลกฐานสบมา วดเปนศนยกลางการศกษาของสงคมไทยเปนแหลงค าสงสอน การฝกอบรม และอ านวยความรทงทางตรงแกผบวชเรยนและโดยออมแกทกคนในชมชนและในสงคมวดจงเปนศนยรวมจตใจและเปนศนยกลางกจกรรมของชมชน

ภาพ วถชวตคนไทยทผกพนกบพระพทธศาสนา ทมา: https://board.postjung.com/566318.html

กจกรรมสวนใหญทมความส าคญของรฐกด ของชมชนกด จะมสวนประกอบของพธกรรมทางพระพทธศาสนาเพอเนนย าความส าคญและเสรมคณคาทางจตใจ รวมทงกจกรรมในชวตประจ าวนเชน ตนนอน ลางหนา ออกเดนทาง กน าหลกธรรมทางศาสนาเขาแทรกเปนสวนน าส าหรบเตอนสตหรอเพอความเปนสรมงคล เหตการณทเกดขนในชวงวย เชน การเกดการแตงงาน และการตาย กท าใหมความส าคญและดงามดวยกจกรรมทางพระพทธศาสนากลาวไดวาชวตของคนไทยผกพน องอาศยกนกบพระพทธศาสนาตลอดเวลาสภาพทกลาวมาน ไดเปนมาชานาน จนฝงลกในจตใจและวถชวตของชาวไทยกลายเปนเครองหลอหลอม กลนกรองนสยใจคอพนจตใจของคนไทยใหมลกษณะเฉพาะตน

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 29

ค าชแจง จงตอบค าถามตอไปน

พระพทธศาสนาเปนสภาพแวดลอมทกวางขวางและครอบคลมสงคมไทย หมายความวาอยางไร จงอธบาย

...........................................................................................................................................

...........................................................................................................................................

........................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ........................................................................................................................................... ...........................................................................................................................................

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 30

ค าชแจง จงตอบค าถามตอไปน

พระพทธศาสนาเปนสภาพแวดลอมทกวางขวางและครอบคลมสงคมไทย หมายความวาอยางไร จงอธบาย

แนวการตอบ พระพทธศาสนาเปนสภาพแวดลอมทกวางขวางและครอบคลมสงคมไทยดวยเหตผลดงน 1) มวดและส านกสงฆมากมายทวประเทศ 2) มปชนยสถาน ปชนยวตถทางพระพทธศาสนาอยทวไปในจงหวดตาง ๆ 3) ประเพณพธกรรมตาง ๆ ของไทยมทมาจากพระพทธศาสนา เชน ประเพณการบวช ประเพณการทอดผาปา ฯลฯ 4) ลกษณะนสยและมารยาทของคนไทยสวนใหญมรากฐานจากพระพทธศาสนาเชนความเออเฟอเผอแผ มน าใจ เมตตากรณา มกรยามารยาทนมนวล ซงมพนฐานจากหลกค าสอนทางพระพทธศาสนาเชน หลกคารวธรรม หลกการปฏสนถาร เปนตน 5) ภาษาและวรรณคดไทยมอทธพลมาจากพระพทธศาสนากลาวคอ ภาษาไทยมพนฐานมาจากภาษาบาล ซงเปนภาษาทางพระพทธศาสนาวรรณคดไทย ตางๆมแนวคดทสะทอนความเชอเรอง นรก สวรรค บญ บาป กรรม สงสารวฏ ฯลฯ

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 31

เรองท 4 พทธประวต

พทธประวตคอ ประวตความเปนมาของพระพทธเจา ตงแตประสต อภเษกสมรสออกผนวช ตรสร ประกาศพระศาสนา จนถงปรนพพาน

ประสต

พระพทธเจาทรงพระนามเดมวา “สทธตถะ” พระราชบดา ทรงพระนามวา พระเจาสทโธทนะครองกรงกบลพสด แควนสกกะ ปจจบนอยทางภาคใตของประเทศเนปาลพระราชมารดาทรงพระนามวา พระนางสรมหามายา เปนราชสกลจากโกลยวงศกรงเทวทหะ

ตอมา เมอพระนางสรมหามายาทรงพระครรภจวนประสตรพระนางมความประสงคจะเสดจกลบไปประสตทเมองเทวทหะตามธรรมเนยมอนเดยสมยกอนจงทลลาพระสวาม เมอขบวนเสดจถงสวนลมพน ซงเชอมตอกรงกบลพสดกบกรงเทวทหะกทรงประชวรพระครรภและประสตพระโอรส ในพระอรยาบถยน พระหตถเหนยวกงสาละซงวนนน ตรงกบวนขน 15 ค า เดอน 6 เมอประสตแลวขาราชบรพารจงเชญเสดจกลบกรงกบลพสดหลงจากประสตได 5 วน พระโอรสไดรบการขนานพระนามวา “สทธตถะ” ซงแปลวา ผส าเรจในสงททรงประสงคและพราหมณ 8 นาย ผเชยวชาญในการท านายลกษณะ ไดพยากรณวา ถาพระโอรสนทรงครอบครองบานเมองจะไดเปนพระเจาจกรพรรดผยงใหญถาเสดจออกผนวชจะไดเปนศาสดาเอกของโลก

ภาพ พทธประวต ตอนประสต ทมา:http://www.dek-d.com

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 32

แตโกณทญญะ พราหมณ ผมอายนอยทสดยนยนหนกแนนวา พระโอรสจะเสดจออกบวชและไดเปนพระพทธเจาแนนอนหลงประสตได 7 วน พระราชมารดากเสดจสวรรคต พระเจาสทโธทนะจงมอบพระสทธตพระราชกมารใหอยในการดแลเลยงดของพระนางปชาบดโคตมซงเปนนองสาวของพระนางสรมหามายา พระเจาสทโธทนะมพระประสงคจะใหพระโอรสทรงครอบครองบานเมองตอจากพระองคเพยงประการเดยวจงทรงปรนเปรอความสขทกอยาง และเมอทรงเจรญวยพอทจะเขารบการศกษาจงสงเขารบการศกษาในส านกครวศวามตรเมอเจาชายสทธตถะพระชนมายได 16 พรรษา ไดอภเษกสมรสกบพระนางยโสธราหรอพมพาพระราชบตรของพระเจาสปปพทธะกบพระนางอมตาแหงโกลยวงศ ตอมาเมอพระองคมพระชนมายได 29 พรรษา ทรงมพระโอรสองคหนงพระนามวา “ราหล” นบแตอยในวยเยาวเจาชายสทธตถะมไดทรงหมกมนมวเมาในความสขทไดรบและทรงคดวา ชวตการครองเรอนของพระองคถงแมจะไดเปนกษตรยตอไปภายหนากยงอยในทคบแคบไมมทางจะแกไขใหตนและคนอนไดพนทกข มเพยงการออกบวชประพฤตธรรมยงเมอไดทอดพระเนตรเหนคนแก คนเจบ คนตาย และสมณตามล าดบ กทรงครนคดถงแตการเสดจออกผนวชเพอประพฤตธรรม

ภาพ พทธประวตตอนเสดจออกบวช ทมา: http://www.dek-d.com/lifestyle/21966

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 33

ในทสด พระองคกตดสนพระทยเสดจออกผนวชในตอนดกของคนวนหนง โดยเสดจพรอมกบนายฉนนะ ซงเปนมหาดเลกคนสนทและทรงมาชอกณฐกะ ทรงตดพระเมาลถอเพศบรรพชตทรมฝงแมน าอโนมานท ขณะมพระชนมายได 29 พรรษาเมอผนวชแลว พระองคไดเสดจไปยงแควนมคธผานกรงราชคฤห ไดพบกบพระเจาพมพสาร ไดสนทนาปราศรยกนแลวพระเจาพมพสารทรงชกชวนใหอยและเชญใหครองเมองดวยกน แตพระองคไมทรงรบโดยใหเหตผลวา ตองการแสวงหาธรรมเปนเครองหลดพนทกข พระเจาพมพสารจงทรงอนโมทนาและตรสขอปฏญญาวาถาตรสรแลวขอใหเสดจกลบมาโปรดดวย พระสทธตถะทรงศกษาอยในส านกของอาฬารดาบสกาลามโคตร และอทกดาบส รามบตร จนส าเรจฌานสมาบตขนท 8 ซอถอวาจบหลกสตรของอาจารยทงสองแตกมใชแนวทางพนทกข พระองคจงทรงลาอาจารยทงสอง เสดจไปแตล าพงพระองคเองจนถงอรเวลาเสนานคมปจจบนอยในต าบลพทธคยา ประเทศอนเดย ทรงเหนวาเปนสถานทเหมาะแกการบ าเพญเพยรจงประทบอย ณ ทนน และในขณะเดยวกน ไดมปญจวคคยคอพราหมณทง 5 ไดแก โกณทญญะ วปปะ ภททยะ มหานามะ และอสสช ไดตามเสดจมาคอยปรนนบตอยดวยและพระองคทรงทรมานพระกายดวยวธตาง ๆ ตามวธทผแสวงหาทางพนทกขในสมยนนกระท ากนอยหรอทเรยกวา ทกรกรยา ซงม 3 ขนตอน ไดแก ขนท 1 กดฟนใชลนกดเพดาน ขนท 2 กลนลมหายใจ และขนท 3 อดอาหาร เมอพระองคทรงท าถงขนนแลวกยงไมไดคนพบทางพนทกขจงทรงคดวาไมใชแนวทางทถกตอง จงทรงเรมเสวยอาหารตามเดมจนพระกายแขงแรงขนโดยล าดบ จงเปนสาเหตใหปญจวคคยเสอมศรทธาพากนหนไปอย ณ ปาอสปตนมฤคทายวน แขวงเมองพาราณส

เทวทต4

เจาชายสทธตถะเสดจอยครองฆราวาสมบตตราบเทาพระชนมาย 29 พรรษา และทรงไดรบการบ ารงบ าเรอในความสขตลอดมา วนหนงพระองคทรงมพระประสงคจะเสดจประพาสพระราชอทยานจงรบสงใหนายสารถเตรยมรถพระทนง นายสารถไดปฏบตตามพระราชด ารสสงแลวจงกราบทลใหทรงทราบ เจาชายสทธตถะจงทรงรถพระทนงเสดจออกจากพระนครมงไปยงพระราชอทยาน ในระหวางทางเสดจนน ไดทอดพระเนตรคนชรา (คนแก) คนหนง จงตรสถามนายสารถวา “คนทผมหงอก สขางคดคอมหลงงอมเงอมไปในเบองหนาถอไมเทาเดนมานน เปนใคร” นายสารถกราบทลวา “คนนนคอคนชราพระเจาขา” พระองคจงตรสถามตอไปอกวา “คนชราหมายความวาอยางไร” นายสารถกราบทลวา “คนชรากคอคนแก คนเฒา คนทกคนจะตองแกเฒาดวยกนทงนนไมมใครจะพนไปได”

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 34

ภาพพทธประวต ตอนพบเทวทต 4 ทมา:http://www.dek-d.com

เจาชายสทธตถะทรงสดบค าชแจงดงนนกทรงเกดสงเวชในพระทย จงรบสงใหนายสารถขบรถกลบเขาพระนครตอมาพระองคไดเสดจประพาสพระราชอทยานอกเปนครงท 2 ไดทอดพระเนตรเหนคนเจบไขในระหวางทางเสดจและไดตรสถามความหมายเหมอนในครงแรกเสดจประพาสพระราชอทยานครงท 3 ไดทอดพระเนตรเหนคนตายอยระหวางทางกตรสถามดงนยหนหลงและทรงเกดสงเวชพระทยยงขน และในการเสดจประพาสพระราชอทยานครงท 4 ไดทอดพระเนตรเหนบรรพชตรปหนง มอากปกรยาสงบเสงยมเรยบรอยทรงเกดศรทธา ทรงเหนวาเพศบรรพชตนเปนอดมเพศ จงมพระทยยนดในการบรรพชาเปนอยางยง

การแสวงหาความร

พระพทธเจาพระองคทรงเปนนกแสวงหาความรผทไมมใครจะเปรยบเทยบไดนบจากพระองคทรงเยาววย ทรงเปนพระราชโอรสของกษตรยเมองกบลพสดพระนามวา “สทธตถะกมาร” ชวตความเปนอยของพระองคเพยบพรอมดวยความสขนานบประการตามประวตกลาววา เมอพระองคอายไดเพยง 7 ขวบ ไดตดตามพระราชบดาไปในการพธแรกนาขวญพระองคไดแสวงหาความสงบดวยการนงสมาธเปนทนาอศจรรยแกพระบดาและขาราชบรพารทงปวงครนพระองคเจรญวยพอสมควรกไดเขารบการศกษาในส านกของครวศวามตรและไดรบการศกษาศลปศาสตรถง 18 ประการ เชน วชานกรบ วชาการปกครอง วชากฎหมาย เปนตน จนแตกฉานหมดสนความรของอาจารยนบวา เจาชายสทธตถะไดมความรความสามารถในศาสตรสาขาตาง ๆเปนอยางมากถงแมวาเจาชายสทธตถะจะไดศกษาหาความรดานตาง ๆ จนจบกระบวนการศกษาทคนในสมยนนจกตองศกษาพรอมกบมชวตความเปนอยทสขสบายแลวแตพระทยของพระองคกลบนอมน าไปในทางทสงบ

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 35

จนเมอพระองคไดทอดพระเนตรเหนเทวทตทง 4 คอ คนแก คนเจบ คนตาย และสมณะ ตามล าดบแลว พระองคทรงมพระทยสงสารและทรงครนคดถงวธการแสวงหาความสนทกขของชวตและตองการทจะชวยใหมนษยทงปวงไดหลดพนจากความทกขนนเมอพระองคไดเสดจออกบรรพชาแลว ไดเสดจไปศกษาหาความรวธการพนทกขจากส านกของอาฬารดาบสกาลามโคตรและอทกดาบสรามบตร จนสนภมความรของอาจารยทงสองแลว ทรงเหนวามใชทางพนทกขจงลาอาจารยทงสองเพอไปแสวงหาความรทสงขน

หลงจากนนพระองคทรงเรมทดลองการบ าเพญเพยรทเรยกวา “ทกรกรยา” คอการทรมานตนดวยวธการตางๆ เปนตนวา ทรงกดพระทนต (ฟน) ดวยพระทนต ทรงกดพระตาล (เพดานปาก)ดวยพระชวหา (ลน) ทรงกลนลมอสสาสะปสสาสะ (ลมหายใจเขาออก) ทรงอดอาหารจนพระวรกายซบผอมปรากฎเสนเอนสะพรงไปทวพระวรกายมเพยงแตหนงหมกระดกเทานนแตกไมใชหนทางใหตรสรไดเมอพระองคทรงไดคดวาการปฏบตเชนนไมสามารถน าไปสทางพนทกขไดพระองคจงเรมบ าเพญเพยรทางจตแทนทางกาย เรมเสวยอาหาร ทรงบ าเพญสมถภาวนาแลวคนคดหาเหตและผลจนไดรชดแจงถงความจรงอยางยง 4 ประการไดแก “อรยสจ 4” ซงเปนหลกของการหลดพนจากความทกขทงปวงและไดตรสรเปนพระพทธเจา

ภาพพทธประวต ตอนบ าเพญทกรกรยา

ทมา: http://suphattrasukkasem.blogspot.com/

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 36

ค าชแจง ตอนท 1 ใหผเรยนน าหมายเลขขอความเกยวกบพทธประวต ซงอยในตารางดานลางไป

เรยงล าดบใหถกตองตามเหตการณกอนหลงในกรอบดานลาง

1 พระราชกมารสทธตถะไดศกษาศลปวทยาจากส านกครวศวามตร

2 โกณฑญญะ วปปะ ภททยะ มหานามะ อสสช คอยปรนนบตรบใชพระสทธตถะ

3 เจาชายสทธตถะตดสนพระทยเสดจออกผนวช

4 พระพทธเจาตรสรอรยสจ 4 คนวนเพญเดอน 6

5 การแสดงปฐมเทศนาโปรดปญจวคคย

6 เสดจดบขนธปรนพพาน ณ เมองกสนารา

7 เจาชายสทธตถะทอดพระเนตรเหนคนแกคนเจบ คนตาย

8 พระสทธตถะทรงรบขาว "มธปายาส" จากนางสชาดา

9 เจาชายสทธตถะทรงอภเษกกบนางยโสธรา

10 เจาชายสทธตถะทรงรบหญาจากนายโสถยะ มาปลาดเปนอาสนะ ณ โคนตนโพธ

11 การศกษาในส านกของอาฬารดาบส กาลามโคตร และอทกดาบส รามบตร

12 อนาถบณฑกเศรษฐสรางวดพระเชตวน และนางวสาขาสรางวดบพพารามถวายพระพทธเจา

13 พระพทธเจาเสดจไปโปรดชฎล 3 พนอง พรอมบรวาร

14 พระนางสรมหามายาทรงเสดจกลบไปกรงเทวทหะ ในระหวางวนขน 15 ค า เดอน 6

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 37

ค าชแจง ตอนท 1 ใหผเรยนน าหมายเลขขอความเกยวกบพทธประวต ซงอยในตารางดานลางไป

เรยงล าดบใหถกตองตามเหตการณกอนหลงในกรอบดานลาง

1 พระราชกมารสทธตถะไดศกษาศลปวทยาจากส านกครวศวามตร

2 โกณฑญญะ วปปะ ภททยะ มหานามะ อสสช คอยปรนนบตรบใชพระสทธตถะ

3 เจาชายสทธตถะตดสนพระทยเสดจออกผนวช

4 พระพทธเจาตรสรอรยสจ 4 คนวนเพญเดอน 6

5 การแสดงปฐมเทศนาโปรดปญจวคคย

6 เสดจดบขนธปรนพพาน ณ เมองกสนารา

7 เจาชายสทธตถะทอดพระเนตรเหนคนแกคนเจบ คนตาย

8 พระสทธตถะทรงรบขาว "มธปายาส" จากนางสชาดา

9 เจาชายสทธตถะทรงอภเษกกบนางยโสธรา

10 เจาชายสทธตถะทรงรบหญาจากนายโสถยะ มาปลาดเปนอาสนะ ณ โคนตนโพธ

11 การศกษาในส านกของอาฬารดาบส กาลามโคตร และอทกดาบส รามบตร

12 อนาถบณฑกเศรษฐสรางวดพระเชตวน และนางวสาขาสรางวดบพพารามถวายพระพทธเจา

13 พระพทธเจาเสดจไปโปรดชฎล 3 พนอง พรอมบรวาร

14 พระนางสรมหามายาทรงเสดจกลบไปกรงเทวทหะ ในระหวางวนขน 15 ค า เดอน 6

14 1 9 7 3 11 2 8 10 4 5 13 12 6

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 38

ค าชแจง จงตอบค าถามตอไปน

1

นกเรยนไดศกษาพระพทธประวตแลวท าใหไดแงคดเกยวกบวธการแสวงหา

ความรของพระพทธเจาอยางไรบางและนกเรยนสามารถน ามาประยกตใชใหเหมาะกบวธการแสวงหาความรของ

นกเรยนไดอยางไร

2

การบ าเพญทกรกรยาของพระพทธเจาเปรยบเทยบกบการขงสายพณสามสาย

อยางไร

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 39

ค าชแจง จงตอบค าถามตอไปน

1

(ตอบตามความคดเหนของผเรยน)

2

แนวการตอบ

การบ าเพญทกรกรยาของพระพทธเจาเปรยบกบพณสามสาย คอ การบ าเพญทกรกรยาดวยการกดฟน กลนลมหายใจ อดอาหาร เปนการทรมานรางกายมากเกนไปแทบจะสนพระชนมแตกไมพบทางตรสร ถาเทยบกบการขงสายพณ ถาตงเกนไป หยอนเกนไป กจะดดพณได เสยงไมไพเราะ จะตองขงสายพณใหพอด เปรยบไดวาทกสงทกอยางตองท าใหพอดพอเหมาะจงจะไดผล

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 40

ประวตพระมหากสสปะ

พระประวต พระมหากสสะ เดมชอ ปปผล เปนบตรของพราหมณ ชอ กปล หมบานมหาตฏฐะ เมองราชคฤห นามเดมของทานไมมใครนยมเรยก สวนใหญจะเรยกทานวา กสสปะ ตามสกลของทาน ปปผลมาณพ มจตใจใฝในทางธรรม ไมสนใจในกามคณตงแตเลก ๆ พอทานอายได 20 ป บดามารดาปรารถนาใหทานไดแตงงานเปนหลกฐาน จงไดรบเราทาน แตทานกพยามเบยงบาย จนในทสดเมอทนความรบเราของบดามารดาไมได จงใหชางทองหลอรปสตรทสวยงามแลวพดวา ถาหาสตรทมความสวยงามเชนรปหลอทองค าน กจะแตงงานดวย บดามารดาจงสงใหพราหมณ 8 คน คนหาสตรผมรปงามดงรปหลอทองค า พราหมณทงหมดจงไดเดนทางไปแสวงหาจนถงเมองสาคละ แควนมททะ ไดพบกบ นางภททกาปลาน ซงเปนบตรสาวของโกลยะพราหมณ เหนวามความสวยงามเชนเดยวกบรปหลอทองค า จงไปเจรจาสขอกบบดามารดาของนางเพอใหสมรสกบทานกสสะ จนเปนทตกลงกน จงแจงขาวไปบอกแกบดามารดาของปบผลทราบ และไดกระท าการอาวาหมงคล (การแตงงานโดยน าเจาสาวมาอยบานเจาบาว)ทงปบผลมาณพและนางภททกาปลาน ทงสองทานมจตใจทฝกใฝในทางธรรม การแตงงานจงเปนเพยงแตแตงในนามเทานน ทงสองทานไมเกยวของกนในทางกามารมณ เมอบดามารดาของทงสองทานสนชวตลง ทรพยสมบตของทงสองตระกลกตกเปนสมบตของทานทงสอง แต 2 สามภรรยากหายนดในทรพยสมบตไม เมอทงสองเบอหนายในการครองเรอน จงชวนกนออกบวชโดยการโกนผมนงผากาสาวะ สะพายหมอดน อทศตอพระอรหนตในโลก วนหนง ทงสองสามภรรยาไดเดนมาถงทาง 2 แพรง จงแยกกนไป ปปผลเดนทางมาถงต าบลระหวางเมองราชคฤหกบเมองนาลนทะตอกน ไดพบพระพทธเจาขณะประทบอยใตพหปตตนโครธ (ตนกราง) จงเขาไปทลขอบวช พระพทธเจาไดประทานโอวาท 3 ขอ คอ 1. เราจะพงส านกดวยความละอายใจและเกรงกลวใหหนกแนนในพระภกษสงฆทกระดบ หมายถงใหมความเคารพ 2. เมอฟงพระธรรมจะตงใจฟงธรรมนน พรอมพจารณาเนอความจนเกดความเขาใจความหมายของธรรมนน 3. จะตงสตไวในรางกายไวใหมนคง

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 41

พระพทธเจาทรงโปรดใหปปผลไดรบการอปสมบทดวยการรบโอวาท 3 ขอ หลงจากอปสมบทแลวทานมชอเรยกตามสกลเดมของทานวา “มหากสสปะ” เมอพระมหากสสปะอปสมบทแลวไดประพฤตปฏบตตามพระโอวาท 3 ขอนน และในวนท 8 ทานกไดบรรลพระอรหตตผล พระมหากสสปะมนสยชอบความสงบ สงด ยดถอธดงค 3 ขออยางเครงครด คอ 1) ถอผาบงสกลเปนวตร 2) เทยวบณฑบาตเปนวตร 3) อยปาเปนวตร พระมหากสสปะมอายยนยาวถง 120 พรรษา จงนพพานทระหวางเขาสามลก เมองราชคฤห

ภาพ พระสงฆ สาวกผสบทอดพระพทธศาสนา

ทมา: loggang.com/viewdiary.

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 42

คณธรรมทควรถอเปนแบบอยาง

1. เปนบตรทดของบดามารดา ถงแมวาพระมหากสสปะจะมความประสงคไมอยากแตงงานมครอบครว แตดวยความเคารพเชอฟงตอบดามารดา จงไดปฏบตตาม 2. เปนผมชวตเรยบงาย พระมหากสสปะ ไดรบการสรรเสรญจากพระพทธเจาวาเปนเอตทคคะในการปฏบตมกนอยสนโดษ ทานมนสยชอบสงบ อยในปา ถอผาบงสกลเปนวตร ถอบณฑบาตเปนวตร 3. เปนผเครงครดในขอปฏบต ดงททานประพฤตปฏบตตนในธดงค ซงเปนการปฏบตตนเพอขดเกลาตนเองใหอยในระเบยบวนย และเพอเปนแบบอยางแกอนชนไดประพฤตปฏบตตาม 4. เปนผรบภาระหนาทพทกษพระพทธศาสนาไมทอดทง จากการทพระมหากสสปะไดทราบถงความมวหมองของพระศาสนาเพราะถกคนดหมนหรอบดเบอนความจรง ทานกลบไมนงดดาย ตรงกนขามกลบชกชวนพระภกษผเปนพระอรหนต จ านวนถง 500 รป ท าการ สงคายนารอยกรองพระธรรมวนยจนสบทอดตอมาถงทกวนน

ภาพ พระมหากสปะ เอตทคคะดานผเลศทางธดงค ทมา: https://www.youtube.com/watch?v=S-XGUY6V-

1I

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 43

ค าสง จงตอบค าถามตอไปน

1. จากการศกษาประวตของพระมหากสสปะ และพระอบาล นกเรยนสามารถน าคณธรรมของทานมาประยกตใชในการปฏบตตนของนกเรยนไดอยางไร ……………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………………………………………….

2. นกเรยนสามารถปฏบตตนตามแบบอยางของอนาถบณฑกเศรษฐและนางวสาขาไดในเรองใดบางและมวธการปฏบตอยางไร

……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….……………………………………………………………………………………………….

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 44

ค าสง จงตอบค าถามตอไปน

1. จากการศกษาประวตของพระมหากสสปะ และพระอบาล นกเรยนสามารถน าคณธรรมของทานมาประยกตใชในการปฏบตตนของนกเรยนไดอยางไร การแสวงหาความรในเรองตาง ๆ นนตองหาขอมลหลายๆ ทาง หาแหลงความรทหลากหลาย เมอไดความรมาแลวกน ามาปฏบตทดลองวาสามารถบรรลผลตามความคาดหมายหรอไม เชนพระองคบ าเพญทกรกรยาดวยวธการตาง ๆ แตไมประสบความส าเรจกตองใชวธใหมโดยตองด าเนนตามทางสายกลาง และใชวธคดอยางมเหตผล เชนเดยวกบการศกษาเลาเรยนนนตองรจกวธการหาความรแลวน ามาคดวเคราะหวาขอมลความรนนถกตองหรอไมและรจกใชวธคดหลายๆ แบบ

2. นกเรยนสามารถปฏบตตนตามแบบอยางของอนาถบณฑกเศรษฐและนางวสาขาไดในเรองใดบางและมวธการปฏบตอยางไร

(ตอบตามความคดเหนของนกเรยน)

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 45

ค าชแจง ใหนกเรยนว เคราะหและประเมนคาคณธรรมอนเปนแบบอยางของพทธสาวก

พทธสาวกา ตามหวขอก าหนด

พทธสาวก / พทธสาวกา

คณธรรมอนเปนแบบอยาง ผลดของการน าไปปฏบต

พระมหากสสปะ

พระอบาล

อนาถบณฑก เศรษฐ

นางวสาขา

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 46

ค าชแจง ใหนกเรยนว เคราะหและประเมนคาคณธรรมอนเปนแบบอยางของพทธสาวก

พทธสาวกา ตามหวขอก าหนด

พทธสาวก / พทธสาวกา

คณธรรมอนเปนแบบอยาง ผลดของการน าไปปฏบต

พระมหากสสปะ

เปนผมชวตเรยบงายพระมหากสสปะ ไดรบการสรรเสรญจากพระพทธเจาวาเปนเอตทคคะในการปฏบตมกนอยสนโดษ

ชวตมความสข

พระอบาล

เปนผทรงภมความร เนองจากทานไดทรงจ าและผานการศกษาเลาเรยนมามากจงไดรบมอบหมายใหเปนผมหนาทวสชชนาพระวนยปฎก

ประสบความส าเรจในการเรยน การท างาน

อนาถบณฑก เศรษฐ

เปนผมนคงในการท าบญอนาถบณฑกเศรษฐเปนผมความมนคงในการท าบญตงแตยงเยาววยเปนคนใจบญสนทานมาก ชอบท าบญกศลโดยเฉพาะการใหทานและฟงธรรมเปนประจ า

มชวตอยางมความสข

นางวสาขา

เปนผมความศรทธาในพระพทธศาสนาอยางแรงกลา

มชวตอยางมความสข

(หมายเหต พจารณาตามค าตอบของนกเรยนโดยใหอยในดลยพนจของครผสอน)

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 47

อมพชาดก ความวา ในอดตกาลมพราหมณหนมคนหนงไดเลาเรยนมนตเสกมะมวงใหออกผลไดในชวพรบตาโดยอาจารยซงเปนจณฑาล มขอแมวา "มนตนหาคามได อาศยมนตนแลวจะไดลาภสกการะมากมาย ถามคนถามวาเรยนมนตนมาจากใคร ใหบอกตามความเปนจรงวาศกษามาจากอาจารยผเปนจณฑาล มฉะนนแลวมนตกจะเสอม" พราหมณหนมใชมนตเสกมะมวงในการเลยงชพ

ภาพ อมพชาดก ทมา: http://64-buddhist-plant-project.blogspot.com/

วนหนงคนรกษาพระราชอทยานของพระเจากรงพาราณสซอมะมวงทเกดจากมนตไปถวายพระราชา พระองคทรงตดใจรสชาตของมะมวง จงใหถามพราหมณหนมวาเรยนมนตเสกมะมวงมาจากใคร ดวยความละอายทจะบอกวาอาจารยของตนเปนจณฑาล พราหมณหนมจงกราบทลเปนเทจวาไดเลาเรยนมนตมาจากทศาปาโมกขแหงกรงตกศลา ทนททพราหมณกลาวเทจ มนตกเสอมโดยไมรตว เมอพระราชารบสงใหเสกมะมวงใหเสวย แมพราหมณจะรายมนตอยางไร กไมไดผลอยางเชนเคย พราหมณหนมจงกราบทลความจรงวาตนไดเรยนมนตมาจากอาจารยจณฑาล เมอพระราชาทรงทราบความจรงกกรวพราหมณหนม แลวตรสวา"บคคลใดรแจงธรรมจากอาจารยใด ไมวาเปน

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 48

กษตรย พราหมณ แพศย ศทร คนจณฑาล อาจารยนนแลเปนคนทประเสรฐสดของเขา" เมอตรสแลวพระราชากรบสงใหเฆยนพราหมณหนม และขบไลออกจากพระนคร พราหมณหนมกลบไปยงทอยของอาจารยจณฑาล กราบแทบเทาอาจารยแลวสารภาพความผด และขอเรยนมนตใหม แตอาจารยจณฑาลกลาววา " เราประสาทมนตแกเจาโดยธรรม เจากรบเอาไปโดยธรรม ถาเจาตงอยในธรรม มนตกจะไมเสอม ดกอนเจาทรามปญญา มนตนนเจาไดมาโดยล าบาก เปนของหายากทจะหาไดในมนษยในโลกน เราอตสาหถายทอดใหเจาเพอเปนเครองมอเลยงชพ แตเจากลบท าลายดวยการพดเทจ หลอกลวง เจาคนชวเอย มนตใดจะมแกเจา เราไมมวนถายทอดมนตใหเจาอกแลว" เมอกลาวจบ อาจารยจณฑาลกขบไลพราหมณหนมไปใหพนจากบานของตน พราหมณหนมออกจากบานอาจารยจณฑาลดวยจตใจแตกสลาย คดวาตนจะมชวตอยท าไม ตายเสยดกวา แลวกเดนทางเขาปา ตายอยางคนอนาถา

ภาพ อมชาดก ทมา: http://64-buddhist-plant-project.blogspot.com/

ชาดกเรองนแสดงใหเหนวา ความกตญญกตเวท หรอ ความรจกและตอบแทนบญคณเปนพนฐานส าคญของบคคล ใครมคณธรรมขอน คณธรรมขออน ๆ ยอมเจรญงอกงามขนอยางนาอศจรรย

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 49

ตตตรชาดก

ความวา ในอดตชาต ณ ตนไทรในปาหมพานต มสตวซงเปนสหายกนอย 3 ตว คอ ลง นกกระทา และชาง สหายทงสามมไดเคารพย าเกรงกนตามล าดบอาวโส จงตกลงกนหาตวทอาวโสสงสด แตตางฝายตางกอางวาตนอาวโสกวาตวอน ลงจงเสนอใหใชตนไทรเปนตวตดสน โดยถามวาแตละตววาเหนตนไทรมาตงแตเมอใด ชางกลาววา "ขาเหนมนมาตงแตตนไทรนยงเปนตนไมเลก ๆ เวลาขาเดนผานยอดไทรยงระขาทงสของขาเลย เพราะฉะนนขาจะตองแกกวาพวกทานแนนอน ลงกลาววา "ขาเหนตนไทรนมาตงแตยงเปนลกลงตวนอย ๆ เมอขานงกบพนยงกดยอดมนเลนเลย เพราะฉะนนขาตองแกกวาพวกทาน" นกกระทากลาววา "สหายทงสองเอยพวกทานตองเกดภายหลงขาแนนอน สหายทงสองรไหมวาเดมแลวตนไทรมไดอย ณ สถานทน แตมตนไทรใหญอยไกลจากทนอกตนหนง ขาไดกนผลของตนไมนนแลวบนผานมายงทนไดถายมลลงมาตรงน แตนนมากเกดตนไทรนขน ขายอมแกกวาทานทงสองแนนอน" ชางและลงไดยนดงนน จงกลาววา "สหายบณฑต ทานมอาวโสกวาเรา ตงแตนไป เราทงสองจะเคารพนบถอบชาทาน และจะตงอยในโอวาทของทาน ตงแตนนมาชางและลงกเคารพย าเกรงนกกระทาในฐานะผอาวโส เชอฟงค าแนะน าและอยดวยกนอยางผาสกตลอดอายขย

ภาพท ตตตรชาดกสตวซงเปนสหายกน ทมา : http://www.dmc

ชาดกเรองนแสดงใหเหนวา แมสตวเดรจฉานยงรจกเคารพย าเกรงกนตามล าดบอาวโส ดงนนในฐานะทเราเปนมนษยจงตองเคารพนบนอบตอผเจรญดวยวยวฒ ซงจะท าใหไดรบการยกยองสรรเสรญในปจจบน มทางไปทด และไดรบความเจรญตอไปในอนาคต

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 50

ขอคดจากอมพชาดก ขอคดจากตตตรชาดก

เมอนกเรยนไดศกษาอมพชาดกและตตตรชาดก ท าใหไดแงคดในเรองใดบาง

1. ชาดกคออะไร …………………………………………………………………................................……………… …………………………………………………………………......................................…………… 2. การศกษาชาดกมประโยชนอยางไร …………………………………………………………………................................……………… …………………………………………………………………......................................…………… 3. นกเรยนจะน าขอคดจากชาดกไปประยกตใชอยางไร …………………………………………………………………................................……………… …………………………………………………………………......................................……………

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 51

ขอคดจากอมพชาดก

ผไมรคณครอาจารยยอมเปนคนเสอมท าการงานกเสอมสวนคนกตญญรคณคนอนยอมเปนคนเจรญในททกสถานในกาลทกเมอ

ขอคดจากตตตรชาดก

นรชนเหลาใดฉลาดในธรรมมความนอบนอมถอมตนตอผใหญนรชนเหลานนยอมไดรบการสรรเสรญในปจจบนนและในโอกาสตอๆไป

เมอนกเรยนไดศกษาอมพชาดกและตตตรชาดก ท าใหไดแงคดในเรองใดบาง

1. ชาดกคออะไร เรองราวทเลาถงอดตชาตหรอชาตกอนๆของพระพทธเจาททรงถอก าเนดในชาตตาง ๆ กอนทจะประสตและตรสรเปนพระพทธเจาในชาตสดทาย

2. การศกษาชาดกมประโยชนอยางไร ไดเรยนรเรองราวของพระโพธสตวและไดน าขอคดจากชาดกมาประยกตใชในชวตประจ าวนตอไป

3. นกเรยนจะน าขอคดจากชาดกไปประยกตใชอยางไร เราสามารถน าขอคดจากอมพชาดกไปใชในการกตญญรคณครอาจารยและน าขอคดจากตตตรชาดกไปใชในการนอบนอมตอผหลกผใหญหรอผทอาวโสกวา

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 52

ค าชแจง แบบทดสอบฉบบนเปนชนดเลอกตอบ 4 ตวเลอก ใหนกเรยนเลอกค าตอบท ถกตองทสดเพยงค าตอบเดยวโดยท าเครองหมายกากบาท () ลงในชอง อกษร ก ข ค หรอ ง ทก าหนดใหในกระดาษค าตอบ

1. เมอกลาวถงสวนลมพนวน เราจะนกถงเหตการณอะไรทเกยวกบพระพทธเจา ก. การประสต ข. การเสดจออกผนวช ค. การเสดจดบขนธปรนพพาน ง. การตรสรและแสดงธรรมครงแรก

2. สาเหตส าคญทท าใหเจาชายสทธตถะ ตดสนพระทย เสดจออกผนวชคออะไร ก. ทรงตองการเปนนกบวช ข. ทรงไมตองการครองราชสมบต ค. ทรงเบอหนายชวตการครองเรอน ง. ทรงเหนความทกขทเกดจากความแกความเจบความตาย

3. ขนตอนสดทายของการบ าเพญทกรกรยาคอขอใด ก. อดอาหาร ข. กลนลมหายใจ ค. ใชลนกดเพดานปากไว ง. กดฟนใหแนนเปนเวลานาน

4. เพราะอะไร พระสทธตถะ จงทรงเลกบ าเพญทกรกรยา ก. ไมมใครคอยใหความดแล ข. ทรงทรมานตนจนถงขนสดทายแลว ค. ทรงเหนวาเปนเรองไรสาระไมมผลดอะไร ง. ทรงตองการบ าเพญเพยรทางจตขนสงไปอก

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 53

5. กอนทพระสทธตถะจะทรงเลกบ าเพญทกรกรยาพระองคทรงเปรยบเทยบการหลดพนกบอะไร ก. พณ3สาย ข. ทอนไม3ทอน ค. อาชาไนย4ตว ง. คนเลยงโค5คน

6.ความจรงอนประเสรฐทพระพทธเจาตรสรเรยกวาอะไร ก. ตณหา3 ข. อรยสจ4 ค. พทธคณ9 ง. มรรคมองค8

7.พระพทธเจาตรสเลาอมพชาดก โดยทรงปรารภเรองอะไร ก. ความประพฤตของพระเทวทต ข. การจบจองเสนาสนะของพระฉพพคคย ค. ความเปนผวายากสอนยากของพระภกษรปหนง ง. การพดเสยดแทงใหเจบใจของพระภกษภททวคคย

8. การปฏบตตนของบตรชายของปโรหตในอมพชาดก ตรงกบส านวนไทยขอใด ก. ปลาหมอตายเพราะปาก ข. กนบนเรอนขบนหลงคา ค. คนดตกน าไมไหลตกไฟไมไหม ง. เสยนอยเสยยากเสยมากเสยงาย

9.ในตตตรชาดกพระโพธสตวเกดเปนอะไร ก. ลง ข. ชาง ค. นกคม ง. ราชสห

10.ถาเราน าขอคดจากอมพชาดกและตตตรชาดกไปปฏบตจะเกดผลดอยางไร ก. มความรกใครตอกน ข. ไดรบการยกยองนบถอ ค. เจรญกาวหนาในหนาทการงาน ง. ถกทกขอ

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 54

11. การสงคายนาครงใดทมความส าคญตอการเผยแผพระพทธศาสนาเขาสประเทศไทยมากทสด ก. ครงท 1 ข. ครงท 2 ค. ครงท 3 ง. ครงท 4

12. พระเถระรปใดทพระเจาอโศกมหาราชทรงสงมาเผยแผพระพทธศาสนาในดนแดนสวรรณภม ก. พระอตตระและพระมหนทะ ข. พระมหนทะและพระอนรทธะ ค. พระอนรทธะและพระโสณเถระ ง. พระโสณเถระและพระอตตรเถระ

13. พอขนรามค าแหงมหาราชโปรดเกลาฯใหนมนตพระสงฆจากทใดมาเผยแผพระพทธศาสน ณ กรงสโขทย

ก. ลงกา ข. อนเดย ค. อาณาจกรศรวชย ง. นครศรธรรมราช

14. พระเถระไทยสมยอยธยารปใดทเดนทางไปเผยแผพระพทธศาสนาทประเทศศรลงกาจนกอใหเกดนกายใหมและสบทอดมาจนถงทกวนน

ก. พระอบาล ข. พระมหนทะ ค. พระมหาสมนะ ง. พระอาจารยศร

15. ในทประชมณวดบางหวาใหญสมยธนบรพระสงฆพรอมใจกนเลอกพระเถระรปใดเปนสมเดจพระสงฆราช

ก. พระอรยมน ข. พระมหาสมนะ ค. พระอาจารยศร ง. สมเดจพระมหาเถระ

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 55

16. ขอใดไมใช พระราชกรณยกจทางดานพระพทธศาสนาของรชกาลท1 ก. ทรงใหท าสงคายนาพระไตรปฎก ข. ทรงประกาศใชกฎหมายคณะสงฆ ค. ทรงสรางวดพระศรรตนศาสดาราม ง. ทรงสถาปนาคณะสงฆธรรมยตกนกาย

17. ขอใดมความสมพนธกน ก. รชกาลท 3–วนวสาขบชา ข. รชกาลท 2–ธรรมยตกนกาย ค. รชกาลท 5–วดสทศนเทพวนาราม ง. รชกาลท 7–พระไตรปฎกสยามรฐ

18. เหตการณส าคญทเกยวของกบพระพทธ-ศาสนาในรชกาลท 9 คออะไร ก. การสงคายนาพระไตรปฎก ข. การตราพระราชบญญตคณะสงฆ ค. การสรางพทธมณฑลทจงหวดนครปฐม ง. การอญเชญพระทนตธาตมาจากประเทศจน

19. “คดถงพอ พออย คกบเจา ชาตของเรา คงอย คพระศาสนาพทธศาสนา อยยง คองคกษตรา พระศาสดา ฝากไว ใหคกน”ขอความนมใจความกลาวถงเรองใด

ก. ความคดถงของพอทมตอลก ข. การด ารงอยของชาตและศาสนา ค. สถาบนหลกของสงคมไทย3สถาบน ง. ของฝากจากพระศาสดาทมอบใหแกคนไทย

20. “ธรรมเนยมไทยแทแตโบราณใครมาถงเรอนชานตองตอนรบ” ค ากลาวนสะทอนใหเหนถงนสยของคนไทยในเรองใด

ก. ความมวนย ข. ความมน าใจ ค. ความสามคค ง. ความซอสตย

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 56

1. ก 11. ค 2. ง 12. ง 3. ข 13. ง 4. ค 14. ก 5. ก 15. ค 6. ข 16. ง 7. ข 17. ง 8. ก 18. ก 9.ค 19. ค 10.ง 20.ข

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 57

1. หนงสอทวไป

จรส พยคฆราชศกด และกว อสรวรรณ. (2546). พระพทธศาสนา มธยมศกษาปท 1. กรงเทพมหานคร : วฒนาพานช. จรส พยคฆราชศกด และคณะ. (2546). แบบฝกหดพระพทธศาสนา ม.1. กรงเทพมหานคร :

วฒนาพานช. บญม แทนแกว และอดมลกษณ แทนแกว. (2546). พระธรรม. กรงเทพมหานคร : โอเดยนสโตร. ปยะโรจน เลยวไพโรจน. (2546). คมอการเรยนรพนฐาน ชวงชนท 3 ตามหลกสตรการ เรยนรขนพนฐาน 2544 สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ม.1. กรงเทพมหานคร :

พฒนาศกษา. ผองศร จนหาวและคณะ. (2546). สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ม.1. กรงเทพมหานคร : ไทยวฒนาพานช. วทย วศทเวทย และเสถยรพงษ วรรณปก. หนงสอเรยนสาระการเรยนรพนฐาน กลมสาระสงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม พระพทธศาสนา ม.1 ชวงชนท 3. พมพครงท 4. กรงเทพมหานคร : บรษทอกษร เจรญทศน อจท จ ากด. วทยา ปานะบตร. (2547). คมอเสรมการเรยนรดวยตนเอง ชวงชนท 3 ตามหลกสตรการ เรยนรขนพนฐาน 2544 สงคมศกษา ศาสนาและวฒนธรรม ม.1. กรงเทพมหานคร : พฒนาศกษา.

2. เวปไซต

www. mediacenter.mcu.ac.th/ www. https://docs.google.com www. th.wikipedia.org/wiki

เลมท 1 พระพทธคณ หนา 58

ชอ- สกล : นางสนสา เชาวลต วน เดอน ป เกด : วนท 5 เดอนมถนายน พ.ศ. 2514 สถานทอยปจจบน : 154/96 หมท 13 ต าบลชางซาย อ าเภอพระพรหม จงหวดนครศรธรรมราช ประวตการศกษา พ.ศ. 2528 : ชนประถมศกษาปท 6 จากโรงเรยนชมชนวดคลองร อ าเภอสทงพระ จงหวดสงขลา พ.ศ. 2530 : ชนประถมศกษาปท 3 จากโรงเรยนสทงพระวทยา อ าเภอสทงพระ จงหวดสงขลา พ.ศ. 2533 : ชนประถมศกษาปท 6 จากโรงเรยนสทงพระวทยา อ าเภอสทงพระ จงหวดสงขลา พ.ศ. 2541 : ปรญญาตร ครศาสตรบณฑต (ค.บ.) วชาเอก ภมศาสตร จากวทยาลยครสงขลา จงหวดสงขลา ต าแหนงหนาทการงานปจจบน : คร วทยฐานะช านาญการ สถานทท างานปจจบน : โรงเรยนเฉลมพระเกยรตสมเดจพระศรนครนทร นครศรธรรมราช ต าบลสวนหลวง อ าเภอเฉลมพระเกยรต จงหวดนครศรธรรมราช ส านกงานเขตพนทการศกษามธยมศกษา เขต 12