หน่วยที่ 2...

เอกสารประกอบการสอนรายวชาการคดและการตดสนใจ 1

หนวยท 2 ลกษณะการคด

ทกษะการคด คอ ความสามรถในการคดทเปนพนฐานของการคดระดบสง ทกษะของการคดมมากมายหลายทกษะ เชน การจ าแนก การแยกแยะ การขยายความ การสรป การคดรเรมเปนตน ลกษณะการคด คอรปแบบของการคดทประกอบดวยทกษะการคดหลาย ๆ ทกษะ ลกษณะการคดแตละลกษณะประกอบดวย ทกษะการคดทแตกตางกน ท าใหจดมงหมายของการคดแตกตางกนไป ลกษณะการคดไดแก การคดกวาง การคดละเอยดลกซง การคดไกลเปนตน ลกษณะการคดทส าคญ และใชเปนประจ าในชวตประจ าวน ไดแก 1. การคดคลองและหลากหลาย เปนความสามารถทจะคดในเรองใดเรองหนงหรอในสถานการณใดสถานการณหนง ไดผลการคดจ านวนมาก รวดเรว ตรงประเดน และมความหลากหลาย สามารถแตกแยกเปนหลายแขนง หลายกลม หลายทกษะ หลายประเภทหรอหลายรปแบบ 2. การคดวเคราะหและคดผสมผสาน การคดวเคราะห เปนการแบงหรอแยกแยะสงทนาสนใจหรอสงทตองการศกษาออกเปนสวนยอย ๆ หรอออกเปนแงมมตาง ๆ แลวท าการศกษาสวนยอย ๆ นนอยางลกซง การวเคราะหจะท าใหเกดความเขาใจหรอความรเกยวกบสงทสนใจ หรอสงทตองการศกษาไดมากขนและสามารถคนพบสงตาง ๆ เกยวกบเรองนนไดงายขน การคดผสมผสาน เปนการรวมความรยอย หรอผลจากการวเคราะหใหเปนขอมลใหม ขอสรปใหมหรอสงประดษฐใหม เพอน าไปใชประโยชนในรปแบบใหมไดมากขน

3. การคดรเรม เปนการคดทไดผลการคดทมความแปลกใหมแตกตางไปจากความคดของคนทว ๆ ไป มลกษณะหรอมมมองไมเหมอนผอน เปนการน าความรเดมมาดดแปลงใหเปนความคดใหมซงไมซ ากบใคร

4. การคดละเอยดชดเจน เปนการคดทใหผลของการคดทมรายละเอยดทงสวนทเปนหลกของเรองทคดและสวนทเปนองคประกอบยอยของหลกทคด รวมถงการคดทชดเจน โดยสามารถ

การฝกทกษะการคดและลกษณะการคดตาง ๆ

อธบายเรองทตนเองคด หรอยกตวอยางทสอดคลองกบเรองทตนเองคดได และกรณการคดเกยวกบการปฏบตจะสามารถบอกขนตอนการปฏบตได 5. การคดอยางมเหตผล เปนการคดทอางองหลกฐานมาสนบสนนเพอใหไดขอสรปทถกตอง โดยสามารถอางองหลกฐานและอธบายหรอบอกความสมพนธระหวางหลกฐานทอางกบขอสรปได 6. การคดกวางและรอบคอบ เปนการคดทครอบคลมถงสงทเกยวของกบเรองทคดในทกดานทกแงทกมมทเกยวของกบเรองนน ไมคดเฉพาะเรองทมาเกยวของกบตวเองหรอเรองทเปนผลประโยชนของตนเอง 7. การคดไกล เปนการคดถงสงทจะเกดขนในอนาคต ซงอาจเปนผลทเกดขนจากการกระท าในปจจบนหรอเปนจดประสงคหรอจดมงหมายทตองการใหเกดขนในอนาคต 8. การคดลกซง เปนการคดทท าใหเกดความเขาใจอยางถกตองและลกซงเกยวกบเรองทคด โดยสามารถเขาใจสภาพตาง ๆ ทซบซอน ทงในภาพรวมและสวนประกอบยอยของเรองทคดได 9. การคดด คดถกทาง เปนการคดทตรงจดมงหมาย คดในแงทดทเปนประโยชนตอตนเอง ตอสวนรวม ทงในระยะสนและระยะยาว

ความหมาย

อ.ขนษฐา เจรญพานช

การคดคลอง (Fluency) เปนความสามารถทจะคดในเรองใดเรองหนง หรอในสถานการณใดสถานการณหนงไดผลการคดจ านวนมาก ในเวลาทรวดเรว และคดไดถกตองตรงประเดน การคดหลากหลาย (Flexibility) เปนความสามารถทจะคดในเรองใดเรองหนง หรอในสถานการณใดสถานการณหนงใหไดผลการคดทมความหลากหลาย สามารถแตกแยกเปนหลายแขนง หลายกลม หลายประเภท หลายลกษณะหรอหลายรปแบบ ตวอยาง ใหบอกประโยชนของกอนอฐมาใหมากทสดภายในเวลา 2 นาท ค าตอบ สรางบาน สรางก าแพง สรางผนงตก สรางกระทอม กอเปนทปลกตนไม สรางเสา ใชแทนคอนตอกตะป ใชตอกไมลงดน ใชทบกระดาษกนลมพด ใชทบผากนลมพด ใชขวางไลสนข ใชขวางไลสตว ใชใสโถน าเพอเพมระดบน า ใชประดบในตปลา ใชท าลวดลายประดบบาน ทบเปนกอนเลกๆปลกตนกลวยไม ใชรองวตถใหสงขน ใชในงานศลปะ ใชถวงแทนตมน าหนก จะเหนวามค าตอบ 20 ค าตอบ ถามค าตอบมากแสดงวาค าตอบมาจากความคดคลองมาก สวนในค าตอบนถาจ าแนกประเภทค าตอบจะไดหลายประเภท เชน ใชในการกอสราง ใชแทนคอน ใชท าททบวตถ ใชเปนอาวธ ใชในงานศลปะ เปนตน ถาค าตอบมหลายประเภทมากขนแสดงวาค าตอบมาจากความคดหลากหลายมากขน

การฝกลกษณะการคด ตอนท 2.1 การคดคลองและการคดหลากหลาย

แผนภมการคดคลองและคดหลากหลาย

การพฒนาการคดคลองและคดหลากหลาย การพฒนาใหมความคดคลองและคดหลากหลาย สามารถพฒนาไดหลายรปแบบ เชน

1. ใชค าถามกระตนใหคด แลวใหจดกลมเพอดความหลากหลายในการคด

ตวอยาง : ค าถามหรอสถานการณเพอฝกการคดคลองและคดหลากหลาย ไดแก

1. ใหนกศกษาบอกชอดอกไมมาใหมากทสดภายในเวลา 2 นาท 2. ใหนกศกษาบอกชอประเทศในโลกนมาใหมากทสดภายในเวลา 3 นาท 3. ใหนกศกษาบอกค าทขนตนดวย “ แม ” มาใหมากทสด ภายในเวลา 3 นาท 4. ใหนกศกษาบอกค าศพทภาษาองกฤษทขนตนดวยตว “B” มาใหมากทสดภายในเวลา 3 นาท

5. ใหนกศกษาเขยนวธท าทจะไดมาซงค าตอบคอ 15 ใหไดมากทสด 6. นกศกษาสามารถน าผาขาวมามาใชท าประโยชนอะไรไดบาง

2. ใหคดจากภาพ/ปายโฆษณา/บทเพลง แลวใหจดกลมเพอดความหลากหลายในการคด

ตวอยาง : การคดจากภาพ : นกศกษาดภาพนแลวนกถงอะไรบาง เขยนมาใหมากทสด(ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน,2548)

อาจไดค าตอบ

ตนไม กงไม ใบไม พมไม นก รงนก ลกนก นกอาปาก หว อดอยาก รอคอย วาเหว ความรก ลกนกถกพอแมทง พอแมนกไปหาอาหาร แมนกถกจบไปเลยง แมนกเปนหวงลก เดกคดจะจบลกนก พนองสองคนแอบดลกนก นองบอกใหพจบนก ลกนกนารก

จากนนใหนกศกษาจดกลมค าทคดไว เชน

กลมท 1 เกยวกบตนไม : ตนไม กงไม ใบไม พมไม กลมท 2 เกยวกบนก : นก รงนก ลกนก นกอาปาก ลกนกถกพอแมทง พอแมนกไปหาอาหาร

แมนกถกจบไปเลยง กลมท 3 เกยวกบความรสก : หว อดอยาก รอคอย วาเหว ความรก แมนกเปนหวงลก ลกนกนารก กลมท 4 เกยวกบคน : เดกคดจะจบลกนก พนองสองคนแอบดลกนก นองบอกใหพจบนก

จากความคดทเขยนไดอาจจดกลมไดมากหรอนอยกวา 4 กลม ขนอยกบค าตอบทคดได การจดกลมไดมากแสดงถงการคดไดหลากหลายและยงเปนพนฐานไปสการคดรเรมสรางสรรคอกดวย

ตวอยาง : ใหนกศกษาใชลายเสนทก าหนดให เปนโครงสรางตอเตมภาพใหไดจ านวนมากทสดและใหไดค าตอบหลายประเภท

ค าตอบ

จะเหนไดวาการพฒนาการคดคลอง สามารถปฏบตไดควบคกนไปกบการคดหลากหลาย โดยการตงปญหาหรอสถานการณทเปนปญหา แลวฝกตอบใหไดค าตอบมากทสดในเวลาทจ ากดและค าตอบนนตองอยในประเดนของค าถาม จากนนใหจดกลมเพอดความหลากหลายในการคดหรอจะใชการคดใหหลากหลายกอน แลวตามดวยค าตอบทเปนรายละเอยด จะชวยใหเกดการคดคลองมากขน

คณคาของการคดคลองและคดหลากหลาย การคดคลองและคดหลากหลาย เปนกระบวนการพนฐานในการทจะไดความคดทดทเหมาะสม เพราะท าใหไดความคดจ านวนมากทแตกตางกน ท าใหมตวเลอกหรอทางเลอกซงเปนความคดทดทเหมาะสมมากขน

อ.ภคศภร กาญจนกล

การวเคราะห (Analysis) หมายถง การจ าแนก แยกแยะ องคประกอบของสงใดสงหนงออกเปนสวนๆ เพอคนหาวามองคประกอบยอยๆอะไรบาง ท ามาจากอะไร ประกอบขนมาไดอยางไร และมความเชอมโยงสมพนธกนอยางไร

การคดวเคราะห (Analytical Thinking) หมายถง ความสามารถในการจ าแนก แยะแยะ องคประกอบตางๆ ของสงใดสงหนง ซงอาจจะเปนวตถ สงของ เรองราวหรอเหตการณและหาความเชอมโยงใหสมพนธกนในเชงเหตผลระหวางองคประกอบเหลานน เพอใหไดขอเทจจรง ความร ความเขาใจ หรอสงส าคญของสงทก าหนดให

การวเคราะหจงเปนการสาวลกลงไปในทกๆ แงทกๆ มมของเรองทสนใจ และหากศกษาในเรองทสนใจนน ศกษาไดมาก ไดลกเทาไร กจะเกดความรความเขาใจมากขนเทานน

เปาหมายการคดเคราะห คอ การแยกแยะเรองทคดออกให เหนแตละดานครบทกดาน ไมใชจบเอาแงใดแงหนงหรอบางมม และประเมนคณคา ประเมนความดชวได แผนภมของการคดวเคราะห

สวนยอย 1......ศกษาอยางลกซง สวนยอย 2......ศกษาอยางลกซง

สวนยอย 3......ศกษาอยางลกซง

สวนยอย 4......ศกษาอยางลกซง

................................

การฝกลกษณะการคด ตอนท 2.2 การคดวเคราะหและการคดผสมผสาน

สงทสนใจ

หรอ สงทศกษา

แยกแยะ

พจารณา เปรยบเทยบ หาความ สมพนธ

การพฒนาการคดวเคราะห

สรรพสงทเกดขนมานนยอมมทมาทไปอยางมเหตมผล และมองคประกอบยอยๆซอนอย ซงอาจจะสอดคลองหรอตรงกนขามกบทปรากฏกได การทจะเขาใจสภาพทแทจรงของสรรพสงไดจงจ าเปนตองมทกษะการวเคราะหเปนอยางด

การฝกคดวเคราะห ม 2 ขนตอนคอ หดแบงหรอแยกแยะสงทสนใจ หรอสงทตองการศกษา เชน วตถสงของ สตว บคคล เหตการณ ปรากฏการณ ฯลฯ และท าการศกษาสวนยอยทแบงหรอแยกแยะออกมานนอยางลกซง ซงมรายละเอยด ดงน

ขนท 1 ก าหนดสงทสนใจหรอสงทตองการศกษาขน แลวหดแบงหรอแยกแยะสงนนออกเปนสวนยอย ๆ ซงสามารถท าไดหลายวธเชน

วธท 1 วเคราะหแบบแยกสวนดานรปธรรม คอแบงหรอแยกแยะสงตาง ๆ เปนสวนยอย ๆ ตามสภาพทมองเหน ได เชน รถยนต แบงเปนสวนยอย ๆ ไดดงน ตวถง ประต กระโปรงหนา กระโปรงหลง เครองยนต เครองปรบอากาศ หมอน า พวงมาลย ลอ เบรค โคมไฟหนา กนชน เปนตน บาน แบงเปนสวนยอย ๆ ไดดงน

หลงคา ประต หนาตาง ฝาผนง เพดาน พน บนได เปนตน วธท 2 วเคราะหแบบแยกสวนดานนามธรรม คอแบงหรอแยกแยะสงตาง ๆ เปนสวนยอย ๆ ตามสภาพทเปนความรสกนกคด เชน รถยนต แบงเปนสวนยอย ๆ ไดดงน

ความสวยงาม ความปลอดภย ความสะดวกสบาย คณภาพความเรว ความเหมาะสม ความแขงแรง ความคงทนถาวร เปนตน

บาน แบงเปนสวนยอย ๆ ไดดงน ความสวยงาม ความอบอน ความเปนบาน ความปลอดภย ความสะดวกสบาย ความกลมกลน ความสมพนธของสมาชกในบาน บรรยากาศในบาน เปนตน

วธท 3 วเคราะหปรากฏการณ คอแบงหรอแยกแยะสาเหตยอย ๆ ของปรากฏการณทสนใจ เชน

การเจรญเตบโตของตนไม มาจากปจจยตาง ๆ เชน พนธ ความสมบรณของเมลด ดน น า แสงแดด อากาศ การบ ารงรกษา เปนตน

วธท 4 วเคราะหผลของปรากฏการณ คอแบงหรอแยกแยะผลทเกดขนจากปรากฏการณทสนใจ เชน

นกเรยนทชอบหนเทยวกลางคน จะมผลเกดตามมาคอใชจายเงนทองมากขน ผลการเรยนตกต าลง สขภาพไมด ท าใหพอแมเปนทกข

วธท5 วเคราะหสถานการณ คอ การแยกยะสถานการณ เหตการณ ทเปนขาวสารทนาสนใจ โดยใช หลก 5W 1H ; WHO WHAT WHERE WHEN WHY HOW

• What (อะไร) ปญหาหรอสาเหตทเกดขน - เกดอะไรขนบาง - มอะไรเกยวของกบเหตการณน - หลกฐานทส าคญทสด คออะไร - สาเหตทท าใหเกดเหตการณน คออะไร

• Where (ทไหน) สถานทหรอต าแหนงทเกดเหต - เรองนเกดขนทไหน - เหตการณนนาจะเกดขนทใดมากทสด

• When (เมอไร) เวลาทเหตการณนนไดเกดขน หรอจะเกดขน - เหตการณนนนาจะเกดขนเมอไร - เวลาใดบางทสถานการณเชนนจะเกดได

• Why (ท าไม) สาเหตหรอมลเหตทท าใหเกดขน - เหตใดตองเปนคนน เปนเวลาน เปนสถานทน - เพราะเหตใดเหตการณนจงเกดขน - ท าไมจงเกดเรองน

•Who (ใคร) บคคลส าคญเปนตวประกอบหรอเปนผเกยวของทจะไดรบผลกระทบทงดานบวกและดานลบ

- ใครอยในเหตการณบาง - ใครนาจะเกยวของกบเหตการณนบาง -ใครนาจะเปนคนทท าใหสถานการณนเกดมากทสด -เหตการณทเกดขนใครไดประโยชน ใครเสยประโยชน

• How (อยางไร) รายละเอยดทเกดขนแลวหรอก าลงจะเกดขนวามความเปนไปไดในลกษณะใด

- เขาท าสงนไดอยางไร - ล าดบเหตการณนดวาเกดขนไดอยางไรบาง

- เหตการณนเกดขนไดอยางไร - มหลกในการพจารณาคนดอยางไรบาง

• นอกจากการใชเทคนค 5W 1H โดยการตงค าถามในลกษณะอนได เชน 1. ค าถามเกยวกบจ านวน

เชน เหตการณทเกดขนมผเกยวของจ านวนกคน 2. ค าถามเชงเงอนไข

เชน ถา......จะเกด...... ถาเหตการณนเกดขนเมอ 5 ปทแลวใครจะเปนผไดประโยชนและใครจะเปนผเสยประโยชน

3. เกยวกบการจดล าดบความส าคญ เชน ใครเปนคนส าคญทสดของเรอง ประเดนใดเปนประเดนหลก และประเดนใด

เปนประเดนรอง 4. ค าถามเชงเปรยบเทยบ

เชน ระหวาง...กบ...สงใดส าคญกวา ระหวางความตายกบการพรากจากความรก สงใดส าคญกวา

วธท 6 วเคราะหขนตอน คอแบงเปนขนตอน เชน กระบวนการผลต แบงเปน สงน าเขาหรอวตถดบ (input) กระบวนการผลต (process) และผลผลต (output) วธท 7 วเคราะหเชอมโยงสมพนธ

เปนการคดถงความเกยวของระหวางบคคล สงของ ปรากฏการณ หรอเหตการณในลกษณะตางๆกน ตามสภาพความเปนจรง เชน เมอเหนหม คนสวนใหญจะนกถงอะไรบาง หรอมอะไรบางทเขามาเกยวของกบหม เปนตน วธท8 วเคราะหเหตผล

เปนการคดหาความสมพนธทเปนเหตผลของบคคลหรอสงของ เชน นกศกษามนองก าลงศกษาชน ม.2 ภาคเรยนแรกผลการสอบไดคะแนนเฉลย 3.60 แตผลการเรยนภาคเรยนท 2 ไดคะแนนเฉลย 2.00 เทานน ใหนกศกษาคดวเคราะหหาเหตผลวา เปนเพราะเหตไร

ขนท 2 ศกษาสวนยอย ๆ อยางลกซง ไดแก การศกษารายละเอยดของแตละสวนยอย เพอเกดความเขาใจอยางลกซง หรอ การน าสวนยอยตาง ๆ มาเปรยบเทยบ หรอหาความสมพนธของสวนยอยตาง ๆ โดยเปรยบเทยบในแงมมตาง ๆ เชน เปนคณ - เปนโทษ เหต – ผล เปนบวก - เปนลบ ด - ไมด ควร - ไมควร ถก - ผด จดเดน - จดดอย ขอเทจจรง - ความคดเหน ขอเทจจรง - ความรสก ฯลฯ เพอใหเหนความแตกตาง ความเปนเหตเปนผล ซงชวยใหเกดความรความเขาใจในเรองทวเคราะหอยางลกซง

ตวอยาง เมอตองการจะซอรถยนต จ าเปนตองมความรเกยวกบรถยนตคนทจะซออยางลกซง โดยแยกแยะสวนตาง ๆ ของรถยนต ทงสวนทมองเหนไดกบสวนยอยตามสภาพความรสก เชน ตวถง ประต เครองยนต หมอน า พวงมาลย ฯลฯ ความสวยงาม ความปลอดภย คณภาพ ความเรว ความเหมาะสม ฯลฯ และศกษาสวนยอยตาง ๆ เชน ศกษาเกยวกบตวถง เครองปรบอากาศ หมอน า พวงมาลย ความปลอดภย ความสวยงาม ฯลฯ เปนตน จากนนจงน าไปเปรยบเทยบในแงมมตาง ๆ เมอศกษาเสรจทกสวนแลว เราจะมความรเกยวกบรถยนตนนอยางลกซง สามารถน าไปเปรยบเทยบกบรถยนตคนอน ๆ เพอเปนขอมลมาชวยในการตดสนใจในการซอรถไดเปนอยางด

การคดผสมผสาน(การสงเคราะห) เปนการรวมสวนประกอบหรอความรยอย หรอผลจาก

การวเคราะหใหเปนขอมลใหม ขอสรปใหม กระบวนการใหม หรอสงประดษฐใหม เพอน าไปใชประโยชนในรปแบบใหมไดมากขน

แผนภมของการคดผสมผสาน

ความรยอย 1

ความรยอย …..

ความรใหม ขอสรป

สงประดษฐใหม

การพฒนาการคดผสมผสาน การฝกคดผสมผสาน สามารถท าไดหลายแบบ เชน 1. ฝกน าความรยอย ๆ มาผสมผสาน ท าใหไดแนวคดใหม สงประดษฐใหม กระบวนการใหม ซงม 2 ลกษณะ คอ 1.1 ผสมแลวไมสามารถเหนสวนประกอบยอย จะรวมเปนเนอเดยวกน เชน ทองแดง นาก น าแกง น าหวาน ยาน า ยาเมด เปนตน 1.2 ผสมผสาน(ผสาน/ประสาน/เชอมตอ) แลวยงเหนสวนประกอบยอยๆปรากฏอย เชน อาหารประเภทย า สลด หรอพวกนวตกรรมตางๆ

การผสมผสาน

โทรศพท โปรเจคเตอร

Projector Cell Phone : มอถอตดโปรเจคเตอร

โทรศพท สงสาร จดหมาย สมยโบราณ

Mobile script : หนาจอระบบ สมผสทสามารถดงเขา-ออก

นาฬกาขอมอสมารทโฟน

โทรศพท นาฬกาขอมอ

ปจจยเสรม

2. ฝกน าความรยอย ๆ มาผสมกบขอมลดานตาง ๆ เชน ขอมลดานสงคม ขอมลดานสงแวดลอม ท าใหไดขอสรปในการด าเนนการทเหมาะสม ถกตองมากขน เชน - เกษตรตามแนวทฤษฎใหมของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

- โรงงานไฟฟาจากพลงงานขยะ - สรปผลการประชมสมมนา

การเปนนกคดวเคราะหทดตองเปนคนชางสงเกต ชางสงสยและ ชอบซกถาม เปนนกสะสมขอมลคอศกษาคนควาตลอดเวลา การเปนนกสงเคราะหทด ตองเปนผทชอบสงใหมๆไมชอบความจ าเจ ชอบความชดเจน ชอบเชอมโยงเหตและผล และมความเพยรสง คณคาของการคดวเคราะหและการคดผสมผสาน การคดวเคราะหและการคดผสมผสาน มประโยชนดงน 1. ท าใหไดความร ความเขาในเรองทสนใจ หรอเรองทตองการศกษาไดลกซง ครอบคลมมากขน 2. ท าใหมการศกษาและการคนพบสงใหม ๆ ไดงายขน 3. ไดความรใหม ขอสรปใหม หรอสงประดษฐใหม 4. เปนการน าความร และขอมลตาง ๆ มาประกอบในการคด ท าใหสามารถตดสนใจด าเนนการตาง ๆไดอยางถกตอง และเหมาะสมมากขน

แผนภมของการคดรเรม

อ.ขนษฐา เจรญพานช การคดรเรม (Originality) เปนการคดทใหผลของการคดทมความแปลกใหมแตกตางไปจากความคดของคนทว ๆ ไป มลกษณะหรอมมมองไมเหมอนผอน เปนการน าความรเดมมา ดดแปลงใหเปนความคดใหมซงไมซ ากบใคร จนตนาการ การคดออกนอกกรอบ การคดปกต การคดปรบปรง ความคดรเรม สงทมอยเดม การมมมมอง ใหดขน ทหลากหลาย การผสมผสาน การสรางทางเลอก ความคด ทหลากหลาย จนตนาการ เปนความสามารถของสมองในการสรางภาพของความคดใหเปนสงของ เปนสถานท เปนความรสก เปนเหตการณสมมต ทงทสามารถเปนไปไดจรงหรอไมสามารถเปนจรงกได ซงรปแบบของการจนตนาการสวนใหญแบงไดเปน 2 ประเภทคอ

การฝกลกษณะการคด ตอนท 2.3 การคดรเรม

1. จนตนาการเสร หมายถง การสรางภาพของความคดไดอยางอสระตามทใจปรารถนา ตวอยางเชน - ถานกศกษามแกวสารพดนกทสามารถนกคดเอาอะไรกไดตามใจปรารถนาอยางไมม

ขอจ ากด นกศกษาคดอยากไดสงใดบาง - ถานกศกษาแปลงรางได นกศกษาคดอยากเปนอะไร เพราะเหตใด 2. จนตนาการภายใตขอบเขต หมายถง การสรางภาพของความคดไดอยางอสระแตตองอย

ภายในกรอบหรอเงอนไขทก าหนดให ตวอยางเชน - ถานกศกษาสามารถขอพรนางฟาไดเพยง 3 ขอเทานนนกศกษาคดอยากขอสงใดบาง - สมมตวานกศกษาก าลงเดนทางเขาไปในสมองของตนเอง นกศกษาจะท าอะไร เพราะอะไร - ถานกศกษาเปนยางรถยนต ลองคดดวาเมอนกศกษากลายเปนสวนหนงของลอรถ แลวกวงลง

เนนเขาไป ลองรสกถงหน การเลยวแรงๆ และการสนสะเทอน ฯลฯ

การมมมมองหลากหลาย เปนความสามารถของสมองทจะมองเหน หรอคดเกยวกบสงทคดออกมาในรปแบบตาง ๆ ไดเปนจ านวนมาก ตวอยางเชน

รปนมองเปนอะไรไดบาง - รปสามเหลยมอยบนสเหลยม - รปซองจดหมายทเปดหนาซอง - รปบาน - รปดนสอแทงสน - รปสเหลยมทถกตดมมออกสองมม - รปสเหลยมคางหม 2 รปประกบกน - รปสามเหลยม 6 ชนมาประกอบกน

จากภาพใหนกศกษาพจารณาวามลกศรกอน และชไปทางทศใดบาง

การสรางทางเลอกทหลากหลายเปนความสามารถของสมองในการหาค าตอบหรอหาแนวทาง ในการแกไขเมอพบปญหาโดยสามารถหาค าตอบหรอแนวทางแกไขไดจ านวนมาก ตวอยางเชน ค าตอบของสภาพปญหา “โรงเรยนไมมคร” ไดแก - ใหนกเรยนโตสอนนกเรยนเลก - ใชเทคโนโลยสารสนเทศ - ใหพอ-แม ผปกครองมาชวยกนสอน - ใหคนในทองถนมาชวยสอน - ยมครมาจากโรงเรยนขางเคยง - ฝกใหนกเรยนเรยนดวยตนเอง - ใชสอการสอนทเรยนดวยตนเอง - ยายนกเรยนไปเรยนทโรงเรยนใกลเคยง - โรงเรยนทกโรงควรเปนโรงเรยนทไมมคร เพราะทกคนตองเรยนรหมด จงมแตผเรยน

การผสมผสานความคด เปนการรวมความรยอย ๆ มาเปนความรใหม (ตามรายละเอยดในตอนท 2 การคดวเคราะหและคดผสมผสาน)

การคดปรบปรงสงทมอยเดมใหดขน เปนการวเคราะหสงทมอยในปจจบนเชน สงของ แนวความคด การปฏบต กระบวนการตาง ๆ เปนตน แลวน ามาคดตามล าดบดงน 1. สงนมจดประสงคอะไร 2. สงนมรปแบบหรอลกษณะอยางไร และตรงไหนเปนจดเดน – จดส าคญ 3. หาเหตผลวารปแบบหรอลกษณะทส าคญตอบสนองวตถประสงคไดอยางไร และตรงไหนเปนสวนส าคญ 4. พจารณา ดดแปลง ปรบปรง ตรวจสอบ หาสงทดแทน เพอใหบรรลจดประสงคไดดขน มประสทธภาพมากขน ตวอยาง “การจดกจกรรมรบนองใหม” 1. จดประสงค : เพอสรางความรกความสามคคของนกศกษาในมหาวทยาลยและให ความอบอนกบนองใหม 2. รปแบบฯ : รนพบงคบรนนองใหท าตามค าสง มการปายสบนรางกายของรนนอง 3. เหตผลฯ : การทถกกลนแกลงจะท าใหรนนองรกกน และสามารถจดจ ารนพไดด ซงตอไปจะท าใหเกดความรกและความสามคค 4. การตรวจสอบฯ และปรบปรง : ...............................................................................

การคดออกนอกกรอบการคดปกต เปนการคดเกยวกบปญหาทไมใชปญหาปกตหรอเปนการคดออกนอกขอบเขตของปญหา หรอเปนการคดออกนอกระบบวธการคดหรอกระบวนการคดแบบเดม

ตวอยาง ปญหา “ ใหลากเสนตรงไมเกน 4 เสนทตอกนใหผานจด 9 จดทก าหนดให ”

ตามปกตเมอพบปญหาคนทวไป มกคดลากเสนทอยในกรอบของจดทง 9 (คดในกรอบของปญหา) ซงไมสามารถลากได ตองลากเสนตรงออกนอกกรอบปญหา จงสามารถแกปญหาได

ค าตอบ

การพฒนาความคดรเรม การพฒนาใหมความคดรเรมมากขน สามารถพฒนาไดหลายรปแบบ การพฒนาโดยฝกการคดเกยวกบปจจยทชวยใหเกดความคดรเรม เปนรปแบบหนงของการฝกพฒนา ตวอยางการฝก เชน 1. ฝกการจนตนาการ โดยตงค าถามเกยวกบสงของ สถานท หรอเหตการณแปลก ๆ แลวจนตนาการค าตอบทประหลาด ๆ มหศจรรยหลาย ๆ ค าตอบ ซงค าถามกระตนจนตนาการมกขนตนดวยค าวา จะเกดอะไรขน ถา.... (what if ........)

ตวอยาง : ค าถามเพอฝกจนตนาการ ไดแก 1. จะเกดอะไรขน ถาโลกนมกลางคนเพยงอยางเดยว 2. ถามนษยพบเทวดา จะพดคยกนวาอยางไร 3. อก 10 ปขางหนา โทรศพทนาจะมรปรางและลกษณะการใชเปนอยางไร 4. ถาทานพบกบนายกรฐมนตรโดยบงเอญ ทานจะพดอะไรกบทานนายกฯ 5. จะเกดอะไรขน ถายงกดมนษยแลวเปนโรคเอดสได

2. ฝกใหมมมมองหลากหลาย โดยก าหนดรปรางสงของ สถานการณ เหตการณในรปแบบตาง ๆ แลวพยายามตอบหรอบอกใหไดค าตอบทเกยวของกบสงนนใหมากทสดในแงมมแปลกใหม ไมซ าแบบเดมๆ

ตวอยาง : ค าถามหรอสถานการณทฝกใหแสดงมมมองทหลากหลาย มดงน

1. มองรปนเปนรปอะไรไดบาง 2. มองรปนเปนรปอะไรไดบาง

3. ท าไมตองมการโกงการเลอกตง 4. ท าไมชาวนาจงยากจน

5. อาจารยใหการบานมากทกวน มผลดอยางไรบาง 6. สวนใหญคนท าดจะไดด คนท าชวจะไดชว ใหนกศกษาเขยนเรองใหมทคนท าดไดชว คนท าชวไดด

3. ฝกหาทางเลอกหลากหลาย โดยก าหนดเหตการณหรอสถานการณทเปนปญหาแลวพยายามบอกค าตอบหรอแนวทางแกไขปญหาทเปนไปไดใหมากทสดใหแปลกทสดเพอเปนทางเลอกใหมในการเปลยนแปลง ตวอยาง : ค าถามหรอสถานการณทฝกใหหาทางเลอกหลากหลาย มดงน 1. งานแตงงานทไมมเจาสาว 2. วธการอน ๆ ในการตอบแทนพนกงานทนอกเหนอจากเพมเงนเดอน และการให เงนโบนส 3. นกศกษามสวนชวยสรางเกยรตภมใหกบมหาวทยาลยไดอยางไรบาง 4. จะท าอยางไรใหนกศกษาเรยนวชาคณตศาสตรไดคะแนนสงๆ 5. ถาน ามนหมดไปจากโลก เราสามารถใชอะไรทดแทนไดบาง 4. ฝกผสมผสานความคด โดยก าหนดของ 2 อยางมาคกนและพยายามคดใหของ สงหนงตามคณสมบตหรอลกษณะของของอกสงหนง หรอคณสมบตทงสองอยางมาเชอมตอเปนสงใหม เพอใหไดของแปลกและใหม ซงบางค าตอบอาจเปนแนวคดไปสการปฏบตได ตวอยาง : สถานการณฝกการผสมผสานความคดและตวอยางค าตอบ

- สบทเคลอนทไดเอง - รถยนตรปรางทรงกลมเหมอนฟองสบ - ใชเครองยนตชวยท าความสะอาด - รถยนตทเบาเหมอนฟองสบ - การท าความสะอาดทสงท า - รถยนตทมฟองสบอยภายใน ความสะอาดเปนตวเคลอนท - รถยนตทท าความสะอาดตวเองได - หนวยรบจางท าความสะอาด - รถยนตทวงโดยไมมแรงเสยดทาน เคลอนท - รถยนตทมกลนหอม - รถยนตทมความเสยดทานนอย

สบ รถยนต

5. ฝกคดออกนอกกรอบความคดปกต โดยพยายามคดสรางสรรคสงทไมเปนไปตามปกต หรอพยายามคดออกนอกขอบเขตของปญหา ตวอยาง ค าถามหรอสถานการณทฝกใหคดออกนอกกรอบ มดงน 1. สรางรถจกรยานส าหรบคนไมมแขน 2. ออกแบบนาฬกาส าหรบคนตาบอด 3. ออกแบบรองเทาทใสแลวเหาะได 4. วางวตถ 3 ชนใหหางจากกนเทากน เมอวางไดแลวใหเพมอก 1 ชน รวมเปน 4 ชน วางวตถ 4 ชนนใหแตละชนอยหางจากชนอน ๆ อก 3 ชนเทากน 6. ฝกคดปรบปรงสงทมอยเดมใหดขน โดยก าหนดสงทเปนอยในปจจบน (สงของ ความคด การปฏบต กระบวนการตาง ๆ) แลวฝกวเคราะหเพอปรบปรงและพฒนา โดยคดตามล าดบดงน 1. สงนมจดประสงคอะไร 2. สงนมรปแบบหรอลกษณะอยางไร และตรงไหนเปนจดเดน - จดส าคญ 3. หาเหตผลวา ตอบสนองวตถประสงคไดอยางไร และตรงไหนเปนสวนส าคญ 4. พจารณาดดแปลง ปรบปรง ตรวจสอบ หาสงทดแทน เพอใหบรรลวตถ ประสงคไดดขน ตวอยาง สงทเปนอยในปจจบนทสามารถน ามาฝกคดปรบปรง 1. การแขงขนกฬา 2. การแตงกายของนกศกษา 3. การเรยนการสอนในมหาวทยาลย 4. การเลอกตงในประเทศไทย 5. กฎหมาย คณคาของการคดรเรม การคดรเรม ชวยใหไดผลการคดทแปลก ใหม ซงอาจท าใหไดตวเลอกทดกวาเดม

แผนภมของการคดละเอยดชดเจน

อ.ขนษฐา เจรญพานช

การคดละเอยดชดเจน (Elaboration) หมายถง การคดทใหผลของการคดทมรายละเอยด ทงสวนทเปนหลกของเรองทคด และสวนทเปนองคประกอบยอยของหลกทคด รวมถงการคดทชดเจนโดยสามารถอธบายเรองทตนเองคดหรอยกตวอยางทสอดคลองกบเรองทตนเองคดได และในกรณการคดเกยวกบการปฏบตจะสามารถบอกขนตอนสการปฏบตได

การวเคราะห ขยายความ ขนตอน รายละเอยด ยกตวอยาง สการปฏบตได

การคดละเอยดชดเจน

การคดวเคราะหรายละเอยด เปนการระบหรอบอกองคประกอบหลกของเรองทคดและ สามารถแยกแยะองคประกอบหลกออกเปนสวนยอยๆ รวมทงมองเหนความสมพนธของสวนตาง ๆ เชน คดถงความยากจนของเกษตรกรวามสาเหตจากอะไรบาง กวเคราะหองคประกอบหลกกอนเชน ขาดความร, ขาดเงนทน, ขาดตลาด จากนนกน าองคประกอบหลกไปวเคราะหตอ เชน องคประกอบหลก “ขาดความร” สามารถแยกแยะไดเปน 1. ขาดความรดานเกษตร 1.1 การเตรยมดน

1.2 การบ ารงรกษา 1.3 การปราบศตรพช

การฝกลกษณะการคด ตอนท 2.4 การคดละเอยดชดเจน

2. ขาดความรดานการจดการ 2.1 ขนตอนการเพาะปลก 2.2 ขนตอนการกเงนจากหนวยงานของรฐ 2.3 การจ าหนายผลตผล 3. ดานการด าเนนชวต 3.1 การรกษาสขภาพอนามย 3.2 การรวมกลมเพออ านาจการตอรอง การขยายความและยกตวอยาง เปนการแสดงถงความเขาใจในเรองทก าลงคด โดยอธบายเพมเตมจากเดม พรอมทงสามารถยกตวอยางไดตรงกบเรองทคด เชน “การแกปญหาน าทวมดวยวธการสรางแกมลงในบรเวณหมบาน” กตองขยายความวาจะสรางอะไรบาง ตรงทใดและมขนตอนอยางไร และถาสามารถน าแผนทมาอธบายประกอบกจะเปนการแสดงถงความคดทละเอยดชดเจน ขนตอนสการปฏบต เปนการแสดงถงความชดเจนในเรองทคดเกยวกบการน ามาสการวางแผนปฏบต โดยสามารถก าหนดงาน ก าหนดผรบผดชอบ ก าหนดเวลา และก าหนดแผนการปฏบต รวมถงคาใชจายในการด าเนนงานได การฝกเพอพฒนาการคดละเอยดชดเจน การพฒนาใหเปนคนคดละเอยดชดเจน สามารถท าไดโดยฝกใหคดวเคราะหรายละเอยด โดยวเคราะหจากองคประกอบหรอปจจยหลกลงสสวนประกอบยอย ฝกใหขยายความโดยการอธบายเพมเตม การยกตวอยาง ค าอปมา-อปมย ค าพงเพย ประกอบการอธบาย และฝกใหคดถงขนตอนในการด าเนนการตาง ๆ ตวอยางแนวทางฝกเพอพฒนาการคดละเอยดชดเจน ไดแก 1. ฝกคดวเคราะหรายละเอยดดวยการเขยนแผนผง โดยก าหนดเหตการณหรอสถานการณขน แลวคดถงองคประกอบทเกยวของ น ามาเขยนเปนแผนผง แลวจงขยายลงไปในรายละเอยดยอย ๆ แผนผงทนยมใชมหลายแบบเชน แผนผงกางปลา แผนผงแบบ Mind map แผนผงตนไม เปนตน ตวอยาง เหตใดนกเรยนบางคนเรยนออน* ---------------------------------------- * ทศนา เขมมณ และคณะ “การคดและการสอนเพอพฒนากระบวนการคด” หนา 84, 2540.

ตวอยางค าตอบ เมอคดองคประกอบทเกยวของไดดงนคอ 1. ความรบผดชอบตอการเรยน 2. คร 3. ปญหาสวนตว 4. ผปกครอง 5. พนธกรรม น าไปเขยนเปนแผนผงแลวขยายเปนรายละเอยดยอย ซงสามารถเขยนเปนแผนผงไดหลายแบบ เชน

1.1 แผนผงกางปลา (Fish Bone Diagram)

เปนแผนผงทถกพฒนาขนในประเทศญปน เมอปค.ศ.1943 โดยศาสตราจารยคาโอร อชกาวา แหงมหาวทยาลยโตเกยว บางทเรยกวา Ishikawa Diagram หรอทนยมเรยกอยางเปนทางการวาแผนผงสาเหตและผล (Cause and Effect Diagram) เปนแผนผงทใชแสดงความสมพนธอยางเปนระบบระหวางสาเหตทงหมดทเปนไปไดทสงผลกระทบใหเกดปญหาหนงปญหา การเขยนแผนผงกางปลา เรมตนดวยการก าหนดประเดนปญหา ( Problem or effect ) ทเราตองการคดไวทหวปลาทางดานขวาสดหรอซายสดของแผนผง จากนนลากเสนตรงเปนกางปลา(กระดกสนหลงของปลา) ตอจากหวปลา เมอวเคราะหหรอแยกแยะองคประกอบหลกหรอสาเหตหลก(Causes) ทจะท าใหเกดปญหานน กน ามาเขยนไวในกางหลกแตละกาง โดยลากเปนเสนกางปลาท ามมเฉยงจากเสนหลก จากนนจงวเคราะหหรอแยกแยะจากองคประกอบหลก (กางหลก) เปนองคประกอบยอย/ สาเหตยอย (กางรอง) และวเคราะหจากองคประกอบยอย (กางรอง) เปนรายละเอยดยอย (กางยอย) โดยใชหลกการถาม “ ท าไม ” ในการเขยนแตละกางยอยๆ ดงรป

หวขอปญหา

ประเดนหลก

หลก ประเดนหลก ประเดนหลก

ประเดนหลก ประเดนหลก

ประเดนรอง ประเดนรอง

จากตวอยางเหตใดนกเรยนบางคนเรยนออน สามารถเขยนเปนแผนผงกางปลาไดดงน

หมายเหต : ตวอยางการตความหมายขององคประกอบหลก (กางหลก) ในดานปญหาสวนตว ถาม : ท าไมนกเรยนจงเรยนออน กางหลก : เพราะมปญหาสวนตว ถาม : ท าไมนกเรยนถงมปญหาสวนตว กางรอง : เพราะขาดเรยนบอย, มพนฐานการเรยนออน,มาสายบอย, สตปญญาไมด, มปญหาครอบครว ถาม : ท าไมนกเรยนถงขาดเรยนบอย กางยอย : เพราะมปญหาครอบครว, ยากจน, มโรคประจ าตว ถาม : ท าไมนกเรยนจงมปญหาครอบครว กางยอยๆ : ?...?...?…?

เมอสนสดค าถามแลวจงขยบไปทกางตอๆไป จนกวาจะไดแผนผงกางปลาทสมบรณ 1.2 แผนทความคด ( Mind Map )

เปนแผนผงทถกพฒนาขนทประเทศองกฤษโดย Tony Buzan ในปค.ศ.1960 เครองมอนชวยบนทกความคด เพอใหเหนภาพความคดทหลากหลายกวางขวางและชดเจน สามารถเชอมโยงความคด/ความรในเรองใดเรองหนงเขาดวยกนอยางเปนระบบ โดยเขยนสอความออกมาในรปของแผนภาพซงมลกษณะคลายการแตกของเสนเซลสมองมนษย

วธการเขยน Mind Map การเขยนแผนทความคดเรมตนดวยการระบปญหาหรอหวขอเรองทตองการคดไวตรงกลาง

หนากระดาษเปลาทไมมเสนบรรทด วางกระดาษตามแนวนอนจากนนใหแตกประเดนโดยลากเสนออกจากศนยกลางของหวขอเรองทกลางหนากระดาษนนในลกษณะแตกออกเปนรศม เสนนเรยกวา “ กงใหญ ” ใหเขยนองคประกอบหลกหรอปจจยหลกทเกยวของกบหวขอเรอง โดยใหเขยนดวยค าทเปนค าส าคญหรอเปนวลทมความหมายชดเจนไวเหนอเสนกงใหญทไดลากออกมาโดยค ากบเสนจะมความยาวเทากน จากนนคดและเขยนสวนตอขยายในแตละกงโดยลากเสนหลายๆเสนใหแตกแขนงออกไปจากปลายกงใหญซงแตละเสนนเรยกวา “ กงยอย ” ใหเขยนองคประกอบรองหรอปจจยรองทเปนรายละเอยดของกงใหญไวเหนอเสนกงยอยทไดลากเอาไว และตอจากนนกแตกแขนงทกความคดทขยายตอออกไปไดจากกงยอยไปเปนกงแขนงตางๆจนสนสดการคด ดงรป

ในทนขอใหนกศกษาลองคดตามวธการ โดยพจารณาจากกรณตวอยางของการคดเรอง

“ เหตใดนกเรยนบางคนเรยนออน? ”

ขนท 1 : เรมตนดวยการระบปญหาหรอหวขอเรองทตองการคด(Subject of Mind Map) ไวตรงกลางหนากระดาษเปลาทไมมเสนบรรทด วางกระดาษตามแนวนอน (Landscape) อาจใชภาพหรอสญลกษณแทนหวขอเรองทเราตองการคด เพอใหงายตอการจดจ า

ขนท 2 : คดแตกประเดน (Main branch) โดยลากเสนออกจากศนยกลางของหวขอเรองทกลางหนากระดาษนนในลกษณะแตกออกเปนรศม เสนนเรยกวา “ กงใหญ ” ใหเขยนองคประกอบหลกหรอปจจยหลกทเกยวของกบหวขอเรอง โดยใหเขยนดวยค าทเปนค าส าคญ (Key word) หรอเปนวลทมความหมายชดเจนไวเหนอเสนกงใหญทไดลากออกมา โดยค ากบเสนจะมความยาวเทากน

นกเรยนเรยนออน

ขนท 3 : คดและเขยนสวนตอขยายในแตละกงโดยลากเสนหลายๆเสนใหแตกแขนงออกไปจากปลายกงใหญซงแตละเสนนเรยกวา “ กงยอย ” ใหเขยนองคประกอบรองหรอปจจยรองทเปนรายละเอยดของกงใหญไวเหนอเสนกงยอยทไดลากเอาไว และตอจากนนกแตกแขนงทกความคดทขยายตอออกไปไดจากกงยอยไปเปนกงแขนงตางๆจนสนสดการคด

ขนท 4 : ตกแตงใหดดโดยการตกแตงดวยรปภาพหรอสญลกษณทชวยสอความหมายแทนค า พรอมทงระบายสดวยกไดและควรใชปากกาเปนสหลายๆส (อยางนอย 3 ส) เพอแสดงความแตกตางและเพอความสวยงามตลอดจนใชความแตกตางของขนาดเสนและขนาดของตวอกษรตามล าดบความส าคญของแตละองคประกอบ เชน เสนกงใหญใชความหนาของเสนและขนาดตวอกษรมากกวาหรอใหญกวาเสนกงยอย

ตวอยางการเขยน Mind map ของกลมแมบานผลตภณฑสนคา OTOP ขาวเกรยบปลากราย

ลกษณะทพงประสงคของ Mind map

1. หวขอเรองไมควรใหญเกนไป 2. ไมควรใชค าฟมเฟอย ควรเขยนดวยค าส าคญ (Key word) 3. ตวหนงสอทเขยนควรอยบนเสนของแตละแขนงความคดทลากออกไป ไมควรเขยน

ตวหนงสอใตเสนหรอขวางเสนหรอเขยนตะแคงกลบหวจนอานล าบาก 4. เสนทลากออกไปควรมความยาวเทากบค าหรอขอความหรอรปภาพของแตละแขนง

ความคดและควรตอเนองกนไมขาดตอน 5. ควรแตกกงจากจดปลายเสน 6. ควรตกแตงใหสวยงามโดยการใชเสน ส รปภาพ สญลกษณ

และเนองจากแผนทความคดเปนเครองมอทนยมใชในการวเคราะหรายละเอยด ปจจบนจงม

ผพฒนาเปนโปรแกรมคอมพวเตอรส าหรบชวยเขยนแผนทความคด (Mind Map software ) อาทเชน mindjet, mind mapper, visual-mind, mind genius, conceptdraw เปนตน ซงโปรแกรมดงกลาวนสามารถสรางและจดวางกงทงหมดในทศทางใดกได สามารถเปลยนสขอความ สเสน ขนาดและแบบอกษรทใช สามารถแทรกรปภาพ ตลอดจนสามารถยอ-ขยายขนาดแผนผงไดตามความเหมาะสม

ตวอยางการเขยน Mind Map ดวยโปรแกรมคอมพวเตอร (ธญญา ผลอนนต,2550)

1.3 แผนผงตนไม ( Tree Diagram ) แผนผงตนไมมแนวทางการพฒนามาแนวเดยวกนกบการจดท าผงครอบครว ( Family Tree ) และการจดท าผงองคกร (Organization Chart ) เปนเครองมอทนยมใชในการหามาตรการทดทสดจากหลายๆมาตรการเพอทจะแกไขปญหาใหส าเรจลลวงไปได

การเขยนแผนผงตนไม เปนการชวยฝกการวเคราะหรายละเอยด โดยน าปญหาทเกดขนหรอเปาหมายทตองการจะไปถงไวทสวนยอดของแผนผงตนไม จากนนใหวเคราะหหาสาเหตของปญหาหรอมาตรการแกไขปญหาตอจากสวนยอดไปเรอยๆจนสนสดการคด ดงรป

จากตวอยางเหตใดนกเรยนบางคนเรยนออน สามารถเขยนเปนแผนผงตนไม ไดดงน

หวขอเรอง

ประเดนหลก ประเดนหลก

ประเดนรอง ประเดนรอง ประเดนรอง

ประเดนหลก

ประเดนรอง ประเดนรอง ประเดนรอง ประเดนรอง

พนธกรรม

2. ฝกใหขยายความและยกตวอยางประกอบ โดยก าหนดสงของ เหตการณ สถานการณขนแลวใหอธบายเพมเตม ใหวาดรปประกอบ ใหยกสภาษต - ค าพงเพย - อปมาอปมย หรอใหยกตวอยางประกอบ ตวอยาง 1. ใหยกตวอยางประกอบ 1.1 คนไทยชอบพนน 1.2 คนไทยไมชอบท าอะไรจรงจง 1.3 คนไทยชอบท าอะไรจรงจง

2. ใหยกสภาษตทบอกลกษณะทวไปของคนไทย

3. ฝกใหวางแผนปฏบตงาน โดยก าหนดงานหรอจดประสงคใหกระท าสงใดสงหนง แลวใหก าหนดงานทตองท า ก าหนดผรบผดชอบ ก าหนดเวลา และก าหนดแผนปฏบตงาน รวมทง คาใชจายในการด าเนนงาน

ตวอยาง 1. ถานกศกษาจะตอนตนไมไวจ าหนาย จะมแผนปฏบตงานอยางไร 2. ถาจะจดประชมหวหนาครวเรอนในหมบาน เพอรวมกนวางแผนท าหมบานสขาว (หมบานปราศจากยาเสพตด) จะวางแผนปฏบตงานอยางไร คณคาของการคดละเอยดชดเจน 1. เปนการแสดงถงความเขาใจในเรองทตนเองคด 2. สามารถชวยใหผอนเขาใจเรองทเราคดไดดขน 3. ชวยใหมองเหนองคประกอบหรอปจจยเรองทคดทงในสวนทเปนองคประกอบหรอปจจยหลก และในสวนทเปนสวนยอย 4. ชวยใหการท างานในชวตประจ าวนส าเรจไดงายขน เพราะท างานอยางมขนตอน

อ.บญชะนะ วาราชะนนท การคดอยางมเหตผล เปนการคดทเนนการอางองหรอคนหา หลกฐาน มาสนบสนนขออาง เพอใหได ขอสรป ทถกตองหรอสมเหตสมผลตามหลกฐานทน ามาอางอง และทส าคญขอสรปทไดตองสอดคลองกบหลกฐานทน ามาอางองเสมอ รวมทงสามารถอางองหลกฐานและอธบายหรอบอกความสมพนธระหวางหลกฐานทอางองกบขอสรปได หลกฐานทน ามาอางองไดแก ขอมล ขอเทจจรง หลกการ กฎหมาย ศาสนา กฎเกณฑตาง ๆ ขอสรปทได ไดแก กฎเกณฑ การตดสนใจ ผลสรป ขออางอง เหต - ผล ความนาจะเปน ความสมพนธ การตดสนประเมนคา สมมตฐาน หลกการ เปนตน จากขอความขางตนจะเหนวา ขอสรปทไดจากการคดอยางมเหตผลจะเปนขอสรปทมความถกตองมากหรอนอยนน กขนอยกบหลกฐานทน ามาอางองวามความสมบรณ ครบถวน และมความนาเชอถอมากนอยเพยงไร ยกตวอยางเชน การหาพสจนเพอหาขอสรปวา ทารกเปนบตรของบคคลใด หลกฐานทน ามาอางองในปจจบนคอ ผลการตรวจ DNA ซงเปนหลกฐานทมความนาเชอถอสงมาก จงสงผลใหขอสรปทไดมความถกตองมากกวาขอสรปทไดจากการอางองหลกฐานทพจารณาจากความละมายคลายคลงของใบหนาเหมอนในอดต แผนภมของการคดอยางมเหตผล

การฝกลกษณะการคด ตอนท 2.5 การคดอยางมเหตผล

การสรปทอางองจากความรยอย เปนการอางองความร ขอมลขาวสาร ขอเทจจรงหลาย ๆ ขอเพอใหไดขอสรป ดงตวอยาง

1. ในปจจบนสอไดเผยแพรละครหรอนกรองเกาหลกนอยางแพรหลาย จงสงผลใหเยาวชนไทยบางคนมพฤตกรรมเลยนแบบนกรอง นกแสดงดงกลาว ทงดานการแตงกาย การแสดงออก เพราะคดวาสงทเหนทางสอตางๆ เปนประจ าเปนความทนสมย ปฏบตแลวจะไดเปนคนทนสมย หนาตาด มคนสนใจ 2. อาจารย ก. บนวา “นกศกษาหอง A สวนใหญไมตงใจเรยน” อาจารย ข. บน “นกศกษาหอง A ชอบเขาเรยนสาย ไมชอบเรยนหนงสอ ถามกไมคอยตอบ” อาจารย ค. บน “นกศกษาหอง A ชอบโดดเรยนเสมอ” อาจารย ง. บน “นกศกษาหอง A ใหการบานไปสวนใหญไมยอมท า” ผฟงจะสรปวานกศกษาหอง A เปนนกศกษาทไมตงใจเรยนหนงสอ เปนนกศกษาทไมด 3. นกศกษาชนปท 1 เหนรนพบางคนแตงกายไมเหมาะสม เชน นงกางเกงยนส ดงชายเสอไวนอกกางเกง ฯลฯ จงเปลยนการแตงกายของตนเองใหเหมอนรนพ เพราะเชอวา รนพแตงไดเรากแตงไดคงไมมอะไรเสยหาย เพราะถามอะไรเสยหายรนพคงไมกลาท า จากทกลาวขางตนจะเหนวา ขอสรปทไดจาการอางองความรยอยมกจะไดขอสรปทอยในเชงของความนาจะเปน ซงจะมความนาเชอถอมากนอยเพยงใดขนอยกบความนาเชอถอของขอมลและจ านวนประสบการณเฉพาะ การสรปทอางองจากความรหลก เปนการอางองหลกเกณฑ กฎหมาย ศาสนา ทฤษฎ หรอประสบการณทสะสม เพอใหไดขอสรปของเงอนไขยอย (ขอสรปทไดจากการอางองความรยอย) ดงตวอยาง

1. โรงเรยนสาธตมหาวทยาลยราชภฏนครปฐมมชอเสยงในล าดบตนๆ ของประเทศ ดงนนถาตองการใหลกเรยนเกงกตองสงเขาโรงเรยนสาธตฯ ใหได 2. ไตรสกขา ประกอบดวย ศล สมาธ ปญญา ดงนนถานกศกษาตองการเรยนรอยางมประสทธภาพกตองเรมจาก ศล คอประพฤตตนใหเหมาะสม เชนแตงกายใหเรยบรอย พดจาไพเราะ เขาเรยนตรงเวลา รจกเคารพคร-อาจารย ฯลฯ จากนนนกศกษาจะม สมาธ ในการศกษาเลาเรยน เพราะไมมใครแตงตวไมเรยบรอย พดไมไพเราะ หรอประพฤตตนใหนกศกษาเสยสมาธ สดทายนกศกษาเกดปญญาจากการเรยนรวชาตางๆ 3. ผลไมทมชอเสยงของจงหวดนครปฐมคอ สมโอ ดงนนเมอตองการรบประทานสมโอทมรสชาตอรอยกตองซอสมโอของจงหวดนครปฐมมารบประทาน

การสรปทอางองจากขอมล เปนการอางองขอมลทมอยรวมกบการใชความสามารถทางสตปญญา (เปรยบเทยบ วเคราะห สงเคราะห หาความสมพนธ คนหา ฯลฯ) เพอใหไดขอสรปใหม ขอสรปทชดเจน หรอสมเหตสมผล และทส าคญขอสรปดงกลาวตองสอดคลองกบขอมลทก าหนดให ดงตวอยางตอไปน

ขอมล 1. A อายมากกวา C แตออนกวา E 2. C อายมากกวา B แตออนกวา D 3. D อายมากกวา E จงเรยงอายของ A, B, C, D, E จากขอมลทไดมาตองน ามาเปรยบเทยบ จงจะหาค าตอบไดดงน จาก 1 C -------- A --------- E จาก 2 B ---------C --------------------------------- D จาก 3 E --------- D ดงนนเรยงอายจากนอยไปมากไดดงน B C A E D หมายเหต การสรปโดยการใชการคดอยางมเหตผล อาจไมถกตอง หรออาจถกตองอยางไมสมบรณกได การพฒนาการคดอยางมเหตผล การพฒนาใหเปนคนทคดอยางมเหตผล สามารถท าไดโดยการฝกใหท าการสรปจาก ขอมล ความร ทฤษฎทก าหนดให หรอใหหาขอมล ความร ขออางองเพอสนบสนนหรอคดคานสงใดสงหนง ตวอยางแนวทางในการฝกเพอพฒนาการคดอยางมเหตผล ไดแก

1. ฝกการใหเหตผลสนบสนน-คดคาน โดยก าหนดขอสรป เหตการณ หรอสถานการณขน แลวใหบอกเหตผลเพอสนบสนน หรอเหตผลเพอคดคาน ซงสงทส าคญคอตองน าทกษะการคดทผานมาเชน การคดวเคราะห สงเคราะห รเรม ละเอยดชดเจน ในการพจารณาหาเหตผล(หลกฐานอางอง) ตวอยาง

1. จงบอกสาเหตทนกศกษาสมคเรยนทมหาวทยาลยราชภฏนครปฐม 2. จงบอกเหตผลทท าใหนกศกษาสมครเรยนสาขาทก าลงศกษาอย 3. ใหเหตผลสนบสนนหรอคดคานขอความ “ตนเปนทพงแหงตน”

4. ใหเหตผลสนบสนนหรอคดคาน เพอใหไดขอสรปวา “ประเทศไทยควรก าหนดใหศาสนาพทธเปนศาสนาประจ าชาต”

5. ใหเหตผลสนบสนนหรอคดคานขอความ“คนรวยเปนคนทมความสขมากกวาคนจน”

6. ถาใหเลอกระหวาง “เกดมารวยแตไมฉลาด กบเกดมาจนแลวฉลาด” นกศกษาจะเลอกอะไร เพราะอะไร

2. ฝกคาดคะเนค าตอบ หรอ การสรปทอางองจากความรยอย โดยการใหขอมล หรอ

ความรยอยทย งไมสมบรณ แลวใหคาดคะเนค าตอบทจะเปนไปได (เรยกวธการนวา การตงสมมตฐาน เพอน าค าตอบนไปตรวจสอบความถกตองตอไป) ตวอยาง

1. นายสมชาย เปน คนไมรบผดชอบ มาเรยนสาย คยในหองเรยน ไมมมารยาทกบอาจารยผสอน นายสมชายจะเรยนจบหรอไม 2. ถาทานตองเดนทางผานหนา มหาวทยาลยฯ ทกวนแลวเหนวานกศกษา ไมขามสะพานลอย แตงกายผดระเบยบ ขรถจกรยานยนตยอนศร ทานจะสรปภาพรวมของนกศกษาของมหาวทยาลยฯ ไดวาอยางไร 3. นางสาวบ เปนคนทดแลสขภาพตนเองดานโภชนาการอยางสม าเสมอ แตพบวามปญหาดานสขภาพอยเปนประจ า ทานคดวาเกดจากสาเหตใด

3. ฝกการสรปทอางองจากความรหลก โดยก าหนดเหตการณหรอสถานการณขน แลวใหน ากฎเกณฑ หรอหลกการมาอางเพอน าไปสขอสรป ตวอยาง 1. มหาวทยาลยควรเปดเรยนภาคพเศษ ในชวงปดภาคเรยน เพอใหนกศกษาทตองการลงเรยนรายวชาเพมเตมไดเรยน ถกตองหรอไม 2. บณฑตทจบจากมหาวทยาลยราชภฏนครปฐม มกจะมจดออนเรองภาษาองกฤษ ถกตองหรอไม

3. นกศกษาระดบปรญญาตรควรเรยนเฉพาะวชาหลกในสาขาของตนไมควร เรยนวชาพนฐาน ถกตองหรอไม

4. ฝกสรปทอางองจากขอมล โดยก าหนดขอมลซงอาจเปนขอความ ความร ตวเลข รปภาพ แลวใหพจารณาหาขอสรป ซงอาจสรปไดโดยตรงหรออาจตองใชความสามารถทางสตปญญามาประกอบการคดขอสรป

ตวอยาง กรณขอมลเปนขอความ 1. ค าทมความหมายตรงคลายคลงกบค าทก าหนดใหคออะไร

โยน : ปา ดง : ? 2. ในหมบานเลกๆ แหงหนง ผคนทอาศยในหมบานมอย 2 พวก คอ พวกท หนงพดแตความจรง พวกท สอง พดแตค าโกหก

วนหนงมคนแปลกหนาเดนเขามาในหมบาน และมคนในหมบาน 2 คน คอ นาย ก. และนาย ข. ออกมาตอนรบ ชายแปลกหนาเดนไปถามหญงสาวคนหนงวา “คณเปนคนจ าพวกพดจรง หรอพดแตค าโกหก” เมอหญงสาวตอบ ชายแปลกหนาฟงไมถนด จงหนไปถามคนทมาตอนรบ ซงไดรบค าตอบดงน นาย ก. ตอบวา “เธอบอกวา เธอเปนคนพดแตความจรง” นาย ข. ตอบวา “เธอบอกวา เธอเปนคนพดแตค าโกหก” จากค าตอบของ นาย ก. และนาย ข. ชายแปลกหนากทราบวา นาย ก. และนาย ข. เปนคนพวกใด เพราะอะไร

ตวอยาง กรณขอมลเปนตวเลข 1. จากล าดบตวเลข 2, 4, 6, 8, 10, ..... ตวเลขตอไปคออะไร 2. จากล าดบตวเลข 218,198,168,128, ..... ตวเลขตอไปคออะไร

3. จากล าดบตวเลข 1,8,27,64,125, ..... ตวเลขตอไปคออะไร ตวอยาง กรณขอมลเปนตาราง จง แกปรศนา ซ โดค (sudoku) ทก าหนดให

ตวอยาง กรณขอมลเปนสญลกษณ 1. ถา A และ B เปนตวเลข และ A + A + A = BA แลว A และ B คอเลขอะไร

2. จากรปทก าหนดให รปตอไปจะเปนรปใด

คณคาของการคดอยางมเหตผล

1. คนมเหตผลสามารถอธบายหรอชกชวนใหผอนยอมรบหรอใหความเชอถอ 2. คนมเหตผลสามารถหาขอสรปทมโอกาสถกตองเปนจรงมากขน 3. การมเหตผลชวยใหไมตดสนใจอยางผลผลามทนททนใด ท าใหมการพจารณาทรอบคอบมากขน

4. การมเหตผลท าใหไมตดสนใจเชออะไรอยางงมงาย 5. การมเหตผลท าใหรจกพจารณา เชอมโยง เปรยบเทยบ ระหวางหลกฐานทน ามาอางอง

กบขอสรป

แผนภมของการคดกวางและรอบคอบ

คดกวางและรอบคอบ

คดรอบดาน

บวก-ลบ ขอด-ขอเสย

ขอจ ากดและขอบเขต

คณ-โทษ

คน

สาระโดยตรง

อน ๆ

สงคม

ขอสงเกต ขอนาสนใจ

คดทกแงทกมม

สงแวดลอม

ศลธรรม

ดร.สรพงษ ปานจนทร ความหมาย

การคดกวางและรอบคอบ หมายถง การคดทครอบคลมถงองคประกอบทเกยวของกบเรองทคดในทกดาน ทกแงทกมมทเกยวของกบเรองนน ไมคดเฉพาะเรองทมาเกยวของกบตวเอง หรอเรองทเปนผลประโยชนของตวเองประการเดยว

ทกษะการคดกวางและรอบคอบ หมายถง ความสามารถทจะคดในเรองใดเรองหนง สามารถพจารณาองคประกอบทเกยวของไดทกดานและสามารถพจารณาทกแงมมทเกยวของ ไมคดเฉพาะแงมมใดแงมมหนงเพยงอยางเดยว

การฝกลกษณะการคด ตอนท 2.6 การคดกวางและรอบคอบ

การคดกวางและรอบคอบ เปนการคดทครอบคลมถงสงทเกยวของกบเรองทคดในทกดานทกแงทกมม เชนคดทงในแงบวกและลบ คดทงทเปนขอด ขอเสย หรอคดทงทเปนคณและเปนโทษ และพจารณาถงปจจยตางๆ ทมสวนเกยวของกบเรองทคด เชน องคความรทเปนสาระโดยตรง (ความร ทฤษฎ หลกการของเรองทคด) สงแวดลอม สงคม ศลธรรม ซงการคดกวางและรอบคอบจะท าใหเขาใจในเรองต างๆ ไดดยงขน ถกตองมากขน และสามารถตดสนใจไดอยางถกตอง การคดรอบดาน เปนการคดหรอพจารณาองคประกอบหรอปจจยทกสวนทเขามาเกยวของกบเรองทคด ไมคดเฉพาะมมใดมมหนง องคประกอบทชวยใหเกดการคดรอบดาน ไดแก องคความรทเปนสาระโดยตรง (ความร ทฤษฎ หลกการของเรองทคด) และองคประกอบดานอน ๆ ไดแก ดานคน (ตวเรา ผอน) ดานสงคม ดานสงแวดลอมและดานศลธรรม เปนตน การคดทกแงทกมม เปนการคดดวยใจเปนกลางทจะพจารณาถงเรองทคดทงในแงบวกและแงลบ ทงทเปนขอดและขอเสย ทงทเปนคณและเปนโทษ ขอจ ากด และเปน ขอทนาสงเกตหรอขอทนาสนใจ ไมคดเฉพาะแงมมใดแงมมหนง ตวอยาง การเปดกาสโน จ าเปนตองคดใหรอบดานและคดทกแงทกมมดวยใจเปนกลาง คอ ตองพจารณาโดยค านงถงทกดานทงในสวนทเปนหลกการของเรองน พจารณาถงเหตผล ความจ าเปน ผลกระทบในดานสงคมและวฒนธรรม ดานสงแวดลอม ดานเศรษฐกจ และดานศลธรรม ใหครบถวน การพจารณาเพยงดานใดดานหนง กจะท าใหผลของการพจารณาไมรอบคอบ ตวอยางเชน ถาพจารณาแตเรองเศรษฐกจเพยงอยางเดยว โดยไมค านงถงผลกระทบในดานอนๆ หากน าไปสการปฏบตกจะเกดปญหาดานสงคม สงแวดลอม และศลธรรมได ในทางตรงกนขามหากพจารณาแตดานศลธรรมอยางเดยว ไมพจารณาในดานเศรษฐกจ ประเทศกอาจสญเสยโอกาสการพฒนาดานเศรษฐกจ ซงในทกๆดานทหยบยกขนมาพจารณานน จะตองพจารณาทงในดานบวกและดานลบ เชน ผลตอสงคม ดานลบอาจกอใหเกดปญหาสงคม อาชญากรรมตามมา สวนดานบวก อาจกอใหเกดการสรางงาน จางงานใหกบคนในสงคมเปนตน

การคดกวางรอบคอบมประโยชนตอการเลอกการตดสนใจและการวางแผน เพอใหไดการคดทรอบคอบทสด เชน ก าลงพจารณาเพอตดสนใจเลอกโรงเรยนอนบาลใหบตรหลาน กสามารถพจารณาถงองคประกอบทส าคญๆ และพจารณาแตละองคประกอบของแตละแหงไดอยางทกแงทกมม และสามารถตดสนใจเลอกโรงเรยนทเหมาะสมกบบตรหลานของตนเองมากทสด

การพฒนาความคดกวางและรอบคอบ การพฒนาใหเปนคนทมความคดกวางและรอบคอบ สามารถท าไดโดยการฝกใหเปนคนทมความคดรอบดาน และเปนคนทคดทกแงทกมม ตวอยางแนวทางในการฝกเพอพฒนาความคดกวางและรอบคอบ ไดแก 1. ฝกระบหรอบอกองคประกอบเกยวกบเรองทจะคด โดยก าหนดสงของ เหตการณ หรอสถานการณขน แลวพยายามระบองคประกอบทเกยวของกบสงทก าหนดนนในทกดาน ไดแก องคประกอบทเปนสาระโดยตรง องคประกอบอน ๆ ทเกยวของ เชน ตนเอง คนอนๆ สงคม สงแวดลอม และศลธรรม เปนตน ตวอยาง 1. ถาทานไปสมครงานในสถานประกอบการตาง ๆ มบรษท 3 บรษทรบสมครทาน ทานตองพจารณาถงองคประกอบอะไรบางในการตดสนใจเลอกบรษทดงกลาว 2. จะประดษฐตกตาขาย ตองค านงถงเรองอะไรบาง 3. จะพาแฟนไปเทยวในวนหยด ตองค านงถงเรองอะไรบาง 4. จะจดงานวนเกด ตองค านงถงเรองใดบาง 5. จะจดงานวชาการของชมรม ตองค านงถงเรองใดบาง 6. จะเปดรานอาหาร ตองค านงถงเรองใดบาง 7. จะเลอกโรงเรยนอนบาลใหลก ตองค านงถงเรองใดบาง 8. องคกรปกครองสวนทองถนควรดแลงานดานใดบาง 2. ฝกระบผลหรอผลกระทบทเกด โดยก าหนดเหตการณ หรอสถานการณขนแลวพยายามบอกผลหรอผลกระทบทจะเกดขนในทก ๆ ดาน (ตามทฝกในขอ 1) ตวอยาง 1. คนในครอบครวตดยาเสพตด มผลกระทบในดานใดบาง และมผลกระทบอยางไร 2. มถนนตดผานเขาหมบานในชนบท มผลกระทบในดานใดบาง และมผลกระทบอยางไร 3. การใชพลาสตกจ านวนมาก มผลกระทบดานใดบางและกระทบอยางไร 4. การเทยวกลางคน มผลกระทบดานใดบางและกระทบอยางไร 5. การลอกงานเพอนเพอสงครผสอน มผลกระทบดานใดบางและกระทบอยางไร 6. การเขาชนเรยนไมตรงเวลา มผลกระทบดานใดบางและกระทบอยางไร 7. การสรางเขอนกกเกบน า มผลกระทบดานใดบางและกระทบอยางไร 8. การนอนหลบทบสทธ ไมไปเลอกตง มผลกระทบดานใดบางและกระทบอยางไร

3. ฝกคาดคะเนความรสกนกคดของบคคลอน โดยก าหนดสถานการณหรอเหตการณทม บคคลหลายสวนเขาไปเกยวของ และบอกความรสกนกคดของผเกยวของเหลานน ตวอยาง 1. การนดชมนมและปดถนน มบคคลใดเกยวของบาง และบคคลเหลานนาจะม ความรสกนกคดอยางไรตอการชมนมปดถนน 2. การทจรตในการสอบของนกศกษา มบคคลใดเกยวของบาง และบคคลเหลานนาจะมความรสกนกคดอยางไรตอการทจรตในการสอบ 3. การแตงกายไมเปนไปตามระเบยบสถาบน มบคคลใดเกยวของบาง และบคคลเหลานนาจะมความรสกนกคดอยางไรตอการทจรตในการสอบ 4. ผขบขยายยนตฝาฝนกฎจราจร มบคคลใดเกยวของบาง และบคคลเหลานนาจะมความรสกนกคดอยางไรตอเรองน 4. ฝกการคดทกแงมม โดยก าหนดสถานท สงของ หรอเหตการณตาง ๆ ขน แลวบอกขอด - ขอเสย หรอขอทนาสงเกต นาสนใจ ประโยชน - โทษ, ผลบวก - ผลลบ ขอจ ากดและขอบเขตของเรองทก าหนดใหนน ตวอยาง 1. อาชพนกรอง มขอด ขอเสย และขอนาสนใจอะไรบาง 2. ถารฐก าหนดให “รถทกคนทเตมน ามนตองจายเงนเพมในอตราลตรละ 2 บาท เพอน าเงนสวนนไปสรางถนนหรอปรบปรงถนน” ขอก าหนดนมขอด ขอเสย ขอนาสงเกตนาสนใจอะไรบาง 3. การใหหนยนตท างานแทนมนษย จะมผลเกดขนอยางไรบาง 4. การกเงนเพอลงทนในธรกจ มขอด ขอเสย ขอนาสงเกตนาสนใจอะไรบาง 5. การกอรฐประหาร มขอด ขอเสย ขอนาสงเกตนาสนใจอะไรบาง 6. การเขาสประชาคมเศรษฐกจอาเซยน (AEC) มขอด ขอเสย ขอนาสงเกตนาสนใจอะไรบาง 7. การรณรงคใหใชน ามนไบโอดเซล มขอด ขอเสย ขอจ ากด ขอนาสงเกตนาสนใจอะไรบาง 8. การใหสทธในการจดทะเบยนสมรสแกคนรกรวมเพศ มขอด ขอเสย ขอจ ากด ขอนาสงเกตนาสนใจอะไรบาง

คณคาของการคดกวางและรอบคอบ 1. ท าใหการตดสนใจมความถกตองมากขน เพราะไดขอมลมาจากทกสวน ทกองคประกอบและทกแงมม

2. ท าใหสามารถวางแผนเพอปองกนหรอแกไขปญหาตางๆไดอยางครอบคลมมาก ยงขน เพราะไดพจารณาถงผลกระทบดานตางๆ อยางครบถวน

3. ท าใหเกดความเขาใจในเรองตาง ๆ ไดดขน ถกตองมากขน

แผนภมของการคดไกล

อ.ภคศภร กาญจนกล

ความหมาย คดไกล (Futuristie Thinking) หมายถง การคดถงสงทจะเกดขนในอนาคต ซงอาจเปนผลทเกดขนจากการกระท าในปจจบน หรอเปนจดประสงคหรอจดมงหมายทตองการใหเกดขนในอนาคต

ผลทเกดหรอผลกระทบในอนาคต หมายถงการคดทค านงถงสงทจะเกดขนในอนาคตทงทจะเกดขน กบตนเองและสวนรวม (ผอน สงคม สงแวดลอม) ซงอาจเปน 1. ผลกระทบทจะเกดตามมาจากผลหรอจดมงหมายทเกดในปจจบน 2. ผลหรอเปนจดมงหมายทจะเกดขนในอนาคต 3. ผลกระทบทจะเกดตาม จากขอ 2 ในการคดถงสงทจะเกดขนในอนาคต อาจแบงเปนชวง เชน ผลทจะเกดจากการกระท าใดๆ ในชวง 0 - 5 ป ชวง 5 - 10 ป ชวง 11 - 15 ป ชวง 30 ป เปนตน

การฝกลกษณะการคด ตอนท 2.7 การคดไกล

คดไกล

มองภาพอนาคต

ผลทเกดหรอผลกระทบในอนาคต

ตนเอง สวนรวม

วางแผน พยากรณ

ตวอยางเชน 1. การสรางโรงงานทมน าเสย แตไมบ าบดกอนทจะปลอยลงแหลงน าธรรมชาต เจาของโรงงานอาจจะเปนผประสบความส าเรจทางธรกจ แตผลจากการปลอยน าเสยลงแหลงน าธรรมชาต จะท าใหน าในแหลงน าธรรมชาตเสย ไมสามารถบรโภคได สตวน าอาจตาย มผลกระทบตอบคคลอนมากมาย รวมถงการท าใหสงแวดลอมเสยไปดวย 2. ถานกศกษามนองทเรมตดยาบาผลทเกดขนในปจจบนทเกดกบตวผเสพเองเปนอยางไร มผลกระทบตอครอบครวอยางไร มผลกระทบตอบคคลอน ๆ อยางไร ถายงคงเสพตอไปเรอย ๆ อก 5 ป ผเสพจะเปนอยางไร ผลกระทบอน ๆ จะเปนอยางไร อก 10 ป 15 ป สภาพตาง ๆ ขางตนจะเปนอยางไร การมองผลกระทบทจะเกดขน ใหค านงถงกฎธรรมชาต ทสรรพสงยอมอาศยซงกนและกน มความเชอมโยงสมพนธกน และทส าคญคอสรรพสงมแนวโนมเคลอนเขาสหลกดลยภาพอนเปนลกษณะของธรรมชาต การวางแผน หมายถง การคดเพอใหประสบความส าเรจในอนาคต เปนการคดถงหลกการและจดมงหมายทตองการ แลวหาวธการวธปฏบตใหสอดคลองกบหลกการและจดมงหมายนน จากนนจงน าการปฏบตมาก าหนดขนตอน ล าดบเวลา เพอการปฏบตจรง รวมทงคดถงการตรวจสอบและประเมนผลดวย ตวอยาง ถาขณะนนกศกษาเปนสมาชกของชมรมทางวชาการชมรมหนง และนกศกษาคดวาอก 2 ป นกศกษาจะเปนประธานชมรม เพอพฒนาชมรมใหเจรญกาวหนายงขน นกศกษาตองค านงถงหลกการในการพฒนาตนเองเพอเปนประธานชมรม และหลกการในการพฒนาชมรมเพอท าใหชมรมเจรญกาวหนา จากนนนกศกษามาก าหนดขนตอนการปฏบตในชวง 2 ป ทงในสวนพฒนาตนเองใหเปนคนมความรความสามารถ เพอพฒนาชมรมและในสวนสรางความเปนผน าใหเปนทยอมรบของสมาชก เพออก 2 ปขางหนานกศกษากจะมความพรอมในการเปนประธานชมรม การพยากรณ เปนการคดทน าความร หลกการ กฎเกณฑ หรอขอมล มาเปนเหตผลในการคาดคะเนหรอคาดการณสงทจะเกดขนในอนาคต ตวอยาง เชน สภาพการเลอกตง ส.ส.ในปจจบน ผเลอกตงไมใชวจารณญาณในการเลอกบคคลทเหมาะสม ยงมการซอสทธขายเสยง ยงมการนอนหลบทบสทธ มการทจรตการเลอกตง ถาเรามความร หรอกฎเกณฑทบอกผลของสภาพการณตาง ๆ เหลาน เราจะสามารถพยากรณลกษณะของ ส.ส.ในสวนรวม สภาพการเมองในอนาคต สภาพสงคมและความเปนไปของประเทศในอนาคตไดอยางถกตอง

การมองภาพในอนาคต เปนการคดแบบจนตนาการทประกอบดวยการคาดคะเน การคดเชงเหตผล จากการศกษาขอมลและแนวโนมในปจจบน รวมทงประสบการณ เปนพนฐาน เพอ ก าหนดภาพอนาคต เชน สภาพบานเมองในอนาคต มหาวทยาลยราชภฏในอนาคต สถานภาพของนกศกษาในอนาคต สภาพแวดลอมในอนาคต สภาพสงคมในอนาคต เปนตน การพฒนาการคดไกล

การพฒนาใหเปนคนคดไกล สามารถท าไดโดยการฝกใหคดในเรองเกยวกบผลทจะเกดขนในอนาคต คดวางแผนทจะท าใหบรรลจดประสงค ฝกคาดคะเนสงทจะเกดขนในอนาคต ตวอยางในการฝกเพอพฒนาการคดไกล ไดแก 1. ฝกใหคดถงผลทจะเกดขนในอนาคต โดย

1.1 ก าหนดการกระท า หรอสภาพการณในปจจบนแลวใหพจารณาวาสงทก าหนดใหจะเปนอยางไรในอนาคต

1.2 ก าหนดการกระท าหรอสภาพการณในปจจบน แลวใหพจารณาผลกระทบทเกดขนในอนาคตจากสงทก าหนดให ตวอยาง

1. นกศกษาทมความรบผดชอบ ขยนหมนเพยร มความมานะอตสาหะสภาพการเรยนในอนาคตจะเปนอยางไร

2. นกศกษาทไมใสใจในการศกษาเลาเรยน มผลกระทบในอนาคตตอสงใดบาง และมผลกระทบอยางไร 2. ฝกการวางแผน โดยก าหนดหลกการจดมงหมาย แลวใหก าหนดขนตอนการปฏบตเพอใหบรรลจดมงหมาย ตวอยาง อก 7 วนตองเดนทางไปตางจงหวด (หางจากทอยปจจบน 400 กโลเมตร) และพกทโรงแรมเปนเวลา 5 วน นกศกษาจะตองเตรยมตวอยางไรในแตละวนกอนวนเดนทาง 3. ฝกการพยากรณ โดยก าหนดสภาพการณตาง ๆ ทสมมตวาเปนสภาพปจจบน แลวใหใชความร กฎเกณฑ ขอมลทมอย บอกค าตอบทจะเปนไปไดในอนาคต ตวอยาง

1. ถาบรเวณทราบภาคเหนอทมการเกษตรใชสารเคมในการเกษตรเปนจ านวนมาก จะมผลกระทบกบสภาพน าในแมน าเจาพระยาอยางไร

2. ถาน ามนดบในตลาดโลกขนราคา จะมผลกระทบตอชาวนาไทยอยางไร

4. ฝกการมองภาพอนาคต โดยใหบอกสภาพของสงตาง ๆ ในอนาคตลวงหนา เปนเวลา 5 ป, 10 ป, ... 30 ป พรอมทงใหเหตผลประกอบ ตวอยาง 1. สภาพของจงหวดของนกศกษาในอก 15 ปขางหนาจะมสภาพอยางไร

2. อาชพคนในหมบานของนกศกษาในอก 10 ปขางหนาจะมการเปลยนแปลงไปจากปจจบนอยางไรบาง

3. อนาคตของชางไทยในอก 10 ปขางหนาจะเปนอยางไร

อปสรรคของการคดไกล 1. พอใจกบความเปนอยในปจจบน 2. ชอบแกปญหาเฉพาะหนา / หวงผลเฉพาะหนา 3. เชอพรหมลขต ไมเชอกรรมลขต

คณคาของการคดไกล 1. ชวยใหสงทจะเกดขนในอนาคตเปนสงทด เปนการเตรยมส าหรบอนาคตทด 2. เปนการปองกนไมใหเกดปญหาในอนาคต หรอปองกนใหเกดปญหานอยทสด

ดร.สรพงษ ปานจนทร ความหมาย การคดลกซง หมายถง การคดทท าใหเกดความเขาใจอยางถกตองและลกซงเกยวกบเรองทคด โดยสามารถเขาใจสภาพตาง ๆ ทซบซอน ทงในภาพรวมและสวนประกอบยอยของเรองทคดได ทกษะการคดลกซง หมายถง ความสามารถทจะคดในเรองใดเรองหนง สามารถคดและสรปในเรองนนไดอยางถกตอง อยางตรงประเดนและมขอมลอางอง และมความลกซง โดยเขาใจทงภาพรวมและสวนประกอบยอยของเรองทคดได ตวอยาง รปสเหลยมจตรส ก ข ค ง มขนาด 4 x 4 ตารางหนวย (ดงรป) สเหลยม ก ข ค ง นมสเหลยมทงหมดกรป ก ข

ง ค ค าตอบ............................................รป แนวคด การคดเรองน ถาคดในระดบผวเผนหรอเพยงแคสงทตามองเหน มองเหนอยางผวเผนจะพบเพยงสเหลยมจตรสขนาด 1 ตารางหนวย 16 รป และขนาด 16 ตารางหนวย จ านวน 1 รป การมองเหนสเหลยมอน ๆ ตองใชการคดประกอบ และการมองเหนสเหลยมจ านวนมากนอยตางกนกเปนเรองของคดทลกซงตางกน

การฝกลกษณะการคด ตอนท 2.8 การคดลกซง

สเหลยมทมอยในรปสเหลยม ก ข ค ง มดงน สเหลยมจตรสขนาด 16 ตารางหนวย จ านวน 1 รป สเหลยมจตรสขนาด 9 ตารางหนวย จ านวน 4 รป สเหลยมจตรสขนาด 4 ตารางหนวย จ านวน 9 รป สเหลยมจตรสขนาด 1 ตารางหนวย จ านวน 16 รป สเหลยมผนผาขนาด 2 ตารางหนวย จ านวน 24 รป สเหลยมผนผาขนาด 3 ตารางหนวย จ านวน 16 รป สเหลยมผนผาขนาด 4 ตารางหนวย จ านวน 8 รป สเหลยมผนผาขนาด 6 ตารางหนวย จ านวน 12 รป สเหลยมผนผาขนาด 8 ตารางหนวย จ านวน 6 รป สเหลยมผนผาขนาด 12 ตารางหนวย จ านวน 4 รป ค าตอบ รวม 100 รป แผนภมของการคดลกซง การใหเหตผลในเรอง การคดวเคราะหในเรอง ทซบซอน ทซบซอน การคดลกซง เปรยบเทยบ การเขาใจความเปนจรง ความส าคญกอนหลง ทอยเบองหลงปรากฏการณ การใหเหตผลในเรองทซบซอน เปนการคดอยางมเหตผลในเรองทยงยาก ซบซอน สามารถอางองหลกฐานและขอมลมาสรปในเรองราวทยงยากซบซอนไดอยางสมเหตสมผล การคดวเคราะหในเรองทซบซอน เปนความสามารถในการวเคราะห ในเรองทยงยาก ซบซอน การวเคราะหจะชวยใหมองเหนองคประกอบของสงทศกษาไดอยางชดเจน ท าใหเขาใจสงทศกษาไดดขน

การเปรยบเทยบความส าคญกอนหลง เปนการคดหลงจากการคดในรปแบบอน ๆ มาแลว เชน การคดวเคราะหปจจยตาง ๆ วเคราะหขอดขอเสย การคดถงประโยชนทจะเกดขน ฯลฯ แลวน ามาคดเปรยบเทยบและจดล าดบความส าคญหรอความจ าเปนกอนหลง เพอจะไดรวาสงใดมความส าคญมากนอยกวากน สงใดตองรบปฏบตหรอรบด าเนนการกอน สงใดปฏบตทหลง สงใดยงไมตองปฏบตยงคอยได ตวอยาง ถาทานน ารถยนตของทานเขาตรวจสภาพ ไดผลการตรวจสภาพดงน สงทตรวจสอบ สภาพ

เบาะ วทย เบรค ตวถง ส ยาง น ามน เครอง

ทปดน าฝน

ด / / พอใช / / /

ตองแกไข / / / สงทตรวจสอบ สภาพ

หวเทยน ระบบกนสะเทอน

ระบบบงคบทศทาง

เครองยนต กนชน

ด / พอใช / / /

ตองแกไข /

ทานมรายไดไมมากนกตองทยอยซอม ทานจะเลอกซอมสงใดกอน สงใดหลง ในการพจารณาดงกลาว ทานสามารถใชตารางชวยในการตดสนใจไดโดยพจารณา ความส าคญ และความเรงดวนในเรองเวลา แลวกรอกลงตารางดงน ตวอยางการกรอกเชน

เวลา ความส าคญ

เรงดวน เรงปานกลาง คอยได

มาก เบรก ยาง ปานกลาง เบาะ, ตวถง นอย วทย, ส

เมอกรอกลงตารางแลว กจะทราบวาตองด าเนนการในเรองใดกอน เรองใดหลง

การเขาใจความเปนจรงทอยเบองหลงปรากฏการณ เปนความสามารถในการคดเพอใหเกดความเขาใจถงกฎเกณฑ หรอหลกการ ทอยเบองหลงปรากฏการณทสงเกตได หรอสมผสไดดวยประสาทสมผสปกต ตวอยาง 1. เหนปรากฏการณมเงาด าไปบงดวงอาทตย (เกดสรยปราคา) และเงาด าบง ดวงจนทร (จนทรปราคา) นกวทยาศาสตรกสามารถอธบายปรากฏการณดงกลาวได

2. เหนคนจ านวนมากบชาตนไมเพอขอหวย บชาจอมปลวกเพอขอหวย กสามารถวเคราะหถงเหตผลเพออธบายปรากฏการณนได 3. อณหภมโดยเฉลยของโลกทสงขน นกวทยาศาสตรกสามารถอธบายปรากฏการณดงกลาวได การพฒนาการคดลกซง การพฒนาใหเปนคนทคดลกซงสามารถท าไดโดยฝกตามการพฒนาการคดอยางมเหตผล (ดงตอนท 5) ฝกตามการพฒนาการคดวเคราะห (ดงตอนท 2) แตใหสงทคดหรอสถานการณทยงยากหรอซบซอนมากขน ส าหรบความสามารถในการเปรยบเทยบความส าคญกอน หลงและการเขาใจความเปนจรงทอยเบองหลงปรากฏการณ มตวอยางแนวการฝก ดงน 1.ฝกใหพจารณาล าดบความส าคญ โดยการก าหนดสถานการณใหวเคราะหองคประกอบ และใหประเมนเปรยบเทยบเพอจดล าดบความส าคญขององคประกอบทวเคราะหไว ตวอยาง 1. ถานกศกษาตองการซอรถจกรยานยนตมอ 2 นกศกษาตองค านงถง องคประกอบอะไรบาง และองคประกอบทส าคญ 4 อนดบแรกคออะไรบาง 2. คณสมบตของผทจะเปนหวหนาหองของนกศกษา มอะไรบางและคณสมบตท ส าคญ 3 อนดบแรกคออะไร 3. คณสมบตของผทจะเปนนายกรฐมนตรของประเทศไทยคนตอไปมอะไรบางและคณสมบตท ส าคญ 3 อนดบแรกคออะไร 2. ฝกใหพจารณาล าดบกอนหลง โดยการก าหนดสถานการณประเภททตองเลอก การปฏบตกอนหลง และใหพจารณาจากความส าคญและความจ าเปนขององคประกอบตาง ๆ ท วเคราะหไดจากสถานการณตาง ๆ ทก าหนดให

ตวอยาง ถาตองการสอบวชาการคดและการตดสนใจใหไดเกรด A นกศกษาตองเตรยมตวในดานใดบาง มสงใดบางทมความส าคญ 2 ล าดบแรก และตองปฏบตอะไรกอนหลง 3. ฝกใหวเคราะหและอธบายความจรงทอยเบองหลงปรากฏการณ โดยก าหนดสงปรากฏขนในสงคม หรอในชวตประจ าวน แลวใหวเคราะหและอธบายถงกฎเกณฑ สาเหตทท าใหเกดปรากฏการณนน ตวอยาง ใหนกศกษาวเคราะหและอธบายการเกดปรากฏการณตอไปน 1. นกเรยนทจบชนมธยมปลาย เลอกเรยนในสาขาแพทย วศวกรรม นเทศศาสตร มากกวาสาขาคร สงคมสงเคราะห 2. การทประเทศไทยประสบภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ สวนหนงมาจากวฒนธรรม และการด าเนนชวตสวนใหญของคนไทยเอง มวฒนธรรมหรอวธการด าเนนชวตอะไรบางทมผล ท าใหประเทศประสบภาวะวกฤตทางเศรษฐกจ คณคาของการคดลกซง 1. ชวยใหสามารถมความร ความเขาใจเรองทตองการศกษาอยางลกซง 2. สามารถหาขอสรปในเรองทซบซอนได 3. สามารถอธบายระบบความสมพนธเชงสาเหตทอยภายในโครงสรางของเรองทคดได 4. สามารถอธบายโครงสรางและความ สมพนธขององค ประกอบตางๆ ในโครงสรางของเรองทคดได 5. สามารถบอกสาเหตของปญหาหรอความหมายหรอคณคาทแทจรงของสงทคดได 6. สามารถเลอกปฏบตกจกรรมทมความส าคญและจ าเปนตามล าดบกอนหลง ซงจะ ท าใหประหยดทรพยากรตาง ๆ และสามารถแกปญหาตาง ๆ ไดอยางมประสทธภาพ ทนเวลา

แผนภมของการคดดคดถกทาง

ดร.สรพงษ ปานจนทร

การคดด คดถกทาง หมายถง การคดทตรงจดมงหมาย คดในทางสรางสรรค คดในแงทดทเปนประโยชนตอตนเอง ตอสวนรวม ทงในระยะสนและระยะยาว ทกษะการคดด คดถกทาง หมายถง ความสามารถทจะคดในเรองใดเรองหนง สามารถคดถงจดมงหมาย คดในแงทดและเปนประโยชนทงตอตนเอง และตอสวนรวม ทงในระยะสนและระยะยาว

สวนรวม ตนเอง คดแบบ อรรถธรรมสมพนธ คดถงประโยชน ในระยะสน-ยาว

คดด คดถกทาง คดแบบรคณคาแท- รจดมงหมาย คดแบบเรา คณคาเทยม คณธรรม

การฝกลกษณะการคด ตอนท 2.9 การคดด คดถกทาง

คดแบบอรรถธรรมสมพนธ หมายถงการพจารณาใหเขาใจความสมพนธระหวางธรรมกบอรรถ หรอ หลกการกบความมงหมาย 1 เชน หลกการของการบวชในพทธศาสนาคอ การสละโลกยวสย เพอความมงหมายคอ การบรรลการสนกเลส 2 การปฏบตหรอแนวปฏบตใดยดหลกการและจดมงหมายทดทถกตอง จะชวยใหการปฏบตด าเนนไปอยางถกตอง ถกทาง

ตวอยาง 1. หลกการและจดมงหมายของการแขงขนกฬา คอการจดใหมการแขงขนโดยมจดมงหมายทจะฝกใหนกกฬาและคนเชยร มน าใจนกกฬามากขน เมอชนะกวางตวถกตอง ไมดถกเหยยดหยามหรอเยาะเยยผแพ เมอแพกไมเสยใจจนไรสต ยอมรบวายงมความสามารถสผชนะไมได และยนดกบผชนะ เปนตน ดงนนการแขงขนกฬาจงไมใชการกระท าทกวถทาง ถงแมไมถกตองเพอใหไดมาซงชยชนะ การแพในการแขงขนกฬาอาจสรางคนทดไดไมดอยกวาการชนะในการแขงขนกฬา 2. หลกการและจดมงหมายของการท าบญ คอการบรจาคทรพย สงของ หรอสงมคาทเราเปนเจาของ เพอเปนการลดความเหนแกตวของเรา และท าใหเกดประโยชนแกผอนหรอสวนรวม การลดความเหนแกตวเปนการลดความตองการของเราลงไป เมอความตองการลดลงความสขกเพมขน แตถาใครบรจาคทรพยเพอหวงไดทรพยกลบมาเพมขน หรอใหร ารวยมากขนจากการบรจาคทรพยสน การบรจาคนไมตรงกบหลกการและจดมงหมายของการท าบญ 3. หลกการและจดมงหมายของการศกษากคอ การไดเรยนรเพอเพมพนความรใหเกดปญญา เพอพฒนาใหเปนบณฑต ด าเนนชวตดวยปญญา พงตนเองได เมอเขาใจหลกการและจดมงหมายของการศกษาแลว กสามารถเรยนรไดตลอดเวลาไมจ ากดแคในหองเรยนและในโรงเรยน แมการศกษาในระบบกจะเปนไปดวยใจรกการเรยนรอยางแทจรง ซงเปนไปตามหลกการและจดมงหมายของการศกษาอยางแทจรง คดถงประโยชนในระยะสน ระยะยาว หมายถงการคดเพอใหการกระท าเกดผลทด ทงตอตนเองและตอสวนรวม ทงในขณะทก าลงกระท าและในอนาคต (รวมทงอนาคตอนใกลและไกล) -------------------------------------- 1พระเทพเวท (ประยทธ ปยตโต) “วธคดตามหลกพทธธรรม” หนา 60, 2533. 2 เสฐยรพงษ วรรณปก. “คดเปนท าเปนตามแนวพทธธรรม หนา 37, 2541.

ตวอยาง 1. การเปนผคายาบา อาจจะไดเงนด ร ารวยอยางรวดเรว แตผเสพยาบา ผสรางความร ารวยใหกบผขายจะเสยอนาคต อาจกลายเปนขโมย สรางความเดอดรอนใหกบสงคม มผลเสยตอครอบครวตนเองและสงคมสวนรวม ยงผขายร ารวยมาก ยงมลกคาผเสพยาบามาก ยงท าใหผเสพเสยอนาคตจ านวนมากขน ผลเสยตอครอบครวผเสพและสงคมยงมากขน ดงนนการเปนผคายาบา จงไมเปนประโยชนทงในระยะสนและระยะยาว

2. การเรงพฒนาความสามารถของตนเอง ท าใหเปนผมความร ความสามารถตงแตยงเยาววย จะท าใหสามารถท าประโยชนใหกบสวนรวมและตนเองไดเรวขนและไดมากขน ดงนนจง ไมควรปลอยใหเวลาผานไปโดยไมพฒนาตนเอง

3. การทจรตในการสอบ แมในระยะสนอาจไดประโยชนเปนคะแนนทเพมขน แตในระยะยาว เมอถงคราวตองใชความรความสามารถในเรองนนๆ อาจขาดความรและทกษะทจะน าไปใชในการคด และการแกปญหากอาจขาดประสธภาพ คดแบบรคณคาแท – คณคาเทยม คณคาแทในทน หมายถง คณคาหรอประโยชนของสงทงหลายในแงทสนองความตองการของชวตโดยตรง หรอสรางคณภาพชวต หรอเพอแกปญหา เพอความดงาม หรอการด ารงอยไดของชวต กอใหเกดประโยชนสขทงตอตนเองและผอน เปนความตองการทเกดจาก ฉนทะ (ความตองการทเปนกศล) สวนคณคาเทยม หมายถง คณคาทมนษยเปนผสรางหรอมโนภาพขนมาเอง เปนคณคาทพอกเพมใหแกสงใดสงหนงเพอสนองความตองการของตนเอง หรอเพอเสรมราคา ขยายความมนคง ยงใหญของตวตนทยดมน อาจเรยกวาคณคาสนองตณหากได เปนความตองการทเกดจาก ตณหา (ความตองการเพอสนองความอยาก) คดแบบรคณคาแท - คณคาเทยม หมายถงการคดทเกยวของกบ “ความตองการ” และ “การประเมนคณคา” ถาคดเพยงแตสนองตณหาของตนไมวากบสงใด กคดดวยคณคาเทยม แตถาคดถงแกนหรอคณประโยชนทแทจรงของสงนน กเรยกวาคดดวยคณคาแท ตวอยาง

1. คณคาแทของนาฬกา มไวเพอใชบอกเวลาใหไดถกตอง นาฬการาคา 500 บาทถง 3,000 บาท กสามารถบอกเวลาไดถกตอง ดงนนนาฬการาคาเรอนแสนกมคณคาแทในการบอกเวลาใหไดถกตองเพยง 3,000 บาทเทานน สวนทเกนอกเปนแสนบาทเปนราคาของ คณคาเทยมของนาฬกา เชนเปนราคาของการบอกความมฐานะทร ารวย การเปนเครองประดบ เปนตน 2. คณคาแทของเสอผาทสวมใส คอเพอปกปดสวนทควรปกปดของรางกาย ใหความอบอนแกรางกาย และเสรมบคลกภาพใหเหมาะสม ดงนนถาซอเสอผาเพอจดประสงค ดงกลาว กเปนการใชคณคาแทของเสอผา แตถาซอโดยพจารณาจากเครองหมายการคาทถอวาใสแลวแสดงถงผมรสนยมสง เทห เปนของนอก เปนของทดารานยม กเปนการซอเสอผาดวยคณคาเทยม

คดแบบเราคณธรรม เปนวธคดในแนวสกดกน หรอบรรเทาและขดเกลาตณหาจงจดไดวาเปนขอปฏบตระดบตน ๆ ส าหรบสงเสรมความเจรญงอกงามแหงกศลธรรม และเสรมสรางสมมาทฐทเปนโลกยะ การคดแบบเราคณธรรมนเปนการคดในแงด ในแงทเปนประโยชน และเปนการคดทเปนจดเรมตนของการก าหนดจดมงหมายทด แตละคนมความคดตอสงเดยวกนแตกตางกน เชน เมอสอบตก บางคนคดวาเปนเพราะตวเองไมฉลาด เปนคนโชคไมด กเกดความทอแท แตบางคนคดวาเปนเพราะตวเองยงพยายามนอยไป มวธการเรยนไมถกตอง กจะพยายามศกษาเพมเตมมากขน การคดแบบหลงนเปนการคดแบบเราคณธรรม การพฒนาการคดด คดถกทาง การพฒนาใหคนคดด คดถกทาง สามารถท าไดโดยฝกใหคดแบบอรรถธรรมสมพนธ คดถงประโยชนในระยะสนระยะยาว คดแบบรคณคาแท-คณคาเทยม และคดแบบเราคณธรรม เปนการคดฝกคดทงแบบแยกคดแตละแบบและคดแบบผสมผสาน ตวอยางแนวทางฝกเพอพฒนา การคดด คดถกทาง ไดแก 1. ฝกพจารณาความสอดคลองของการกระท า หลกการ และจดประสงค ท าไดโดย 1.1 ก าหนดหลกการและจดมงหมาย แลวใหพจารณาวาการกระท าใดเปนไปตามหลกการและจดมงหมาย 1.2 ก าหนดกจกรรมหรอการกระท า แลวใหพจารณาวามจดมงหมาย ตวอยาง 1. หลกการของการบวชในพทธศาสนาคอ การสละโลกยวสย เพอความมงหมายคอ บรรลสนกเลส การบวชตอไปนสอดคลองกบหลกการและจดประสงคหรอไม - ปลดเกษยณแลวไมตองท างาน สละชวตแบบปถชนไปบวชเมอปฏบตธรรม - มความรทางโหราศาสตร ไปบวชเพอเปนพระหมอด ชวยเหลอชาวบาน 2. เราเลอกซออาหารเพอจดประสงคอะไร 2. ฝกพจารณาถงประโยชนสวนตว สวนรวมในระยะตาง ๆ โดยก าหนดการกระท าแลวใหพจารณาประโยชนหรอโทษทเกดขน ตวอยาง 1. การออกก าลงอยางสม าเสมอ มผลประโยชนตอตนเอง ตอสวนรวมทงในปจจบนและในอนาคตอยางไรบาง

2. การชวยมหาวทยาลยประหยดไฟฟาและน าประปา มผลประโยชนตอตนเอง ตอสวนรวมทงในปจจบนและในอนาคตอยางไรบาง 3. ฝกพจารณาคณคา โดยก าหนดสงของหรอกจกรรมตาง ๆ แลวใหพจารณาคณ คาทถกตองของสงทก าหนดขน ตวอยาง 1. นาฬกามคณคาทส าคญคออะไร 2. เราบรจาคเงนท าบญเพอจดประสงคอะไร 3. อาชพครมคณคาตอสงคมอยางไร 4. นกการเมองมคณคาตอสงคมอยางไร 4. ฝกการคดในแนวทางทเราคณธรรม โดยก าหนดสถานการณแลวใหฝกพจารณาแนวคดทเราคณธรรม ตวอยาง 1. เพอนอกหกมาพบและมอารมณเสยใจมาก นกศกษาจะใหค าแนะน าหรอให แนวคดกบเพอนวาอยางไร

2. ผทไดรบเงนทนกยมเพอการศกษาของรฐ เมอศกษาจบแลวนกศกษาคดวาเขาควรคดอยางไรกบทนทไดรบน

3. ถานกศกษาพบเพอนทสนทกนมาตงแตเรยนระดบมธยมศกษา แตเพอน ท างาน ไมไดเรยนตอ นกศกษาพบวาในขณะนเพอนก าลงตกงาน นกศกษาจะใหค าแนะน าหรอแนวคดกบเพอนวาอยางไร คณคาของการคดด คดถกทาง 1. ชวยใหการกระท าหรอการปฏบตเปนไปอยางถกตอง และมโอกาสบรรลจดมงหมายมากขน 2. เปนการสกดจดเรมตนของการประพฤตผด ประพฤตมชอบ 3. ชวยใหการด าเนนชวตไปในทางทถกตอง งดงามมคณคาและเปนประโยชนทงตอ ตนเองและสวนรวม

หน่วยที่ 2...

Documents

หน่วยที่ 1...

หน่วยที่ 1 - rtc.ac.th · 2...

การตัดสินใจpws.npru.ac.th/kanitta/system/20150407095209_063890ede2a...2...

หน่วยที่ 6...

หน่วยที่ 2...

หน่วยที่ 12 · 2019. 4. 30. ·...

หน่วยที่...

หน่วยที่ 6 · หน่วยที่ 6...

หน่วยที่ 7...

หน่วยที่ 2...

หน่วยที่ ๑

หน่วยที่ 1...

หน่วยที่ 14...

หน่วยที่ 2

เอกสารค าสอน ชุดวิชา...

หน่วยที่...

หน่วยที่ 10 เรื่อง...

หน่วยที่ 9...

ใบแบบทดสอบก่อนเรียน...

หน่วยที่ 2 - stou.ac.th ·...