พนักงานเจ้าหน้าที่ กับ...

พนกงานเจาหนาทกบ

การบงคบใชกฎหมายโดย

นายดนย สวรรณานตกรช านาญการพเศษ

กองกฎหมาย ส านกงานปลดกระทรวงสาธารณสข

กฎหมายทเกยวของ1. พระราชบญญตปรบปรงกระทรวง ทบวง กรม พ.ศ. 2545

มาตรา 5 ก ำหนดใหมกระทรวงและสวนรำชกำรทมฐำนะเปนกระทรวง 20 กระทรวงมาตรา 42 กระทรวงสำธำรณสขมอ ำนำจหนำทเกยวกบกำรสรำงเสรมสขภำพอนำมย กำรปองกน ควบคม

และรกษำโรคภย กำรฟนฟสขภำพของประชำชนและรำชกำรอนตำมทมกฎหมำยก ำหนดใหเปนอ ำนำจหนำทของกระทรวงสำธำรณสข หรอสวนรำชกำรทสงกดกระทรวงสำธำรณสข

มาตรา 43 กระทรวงสำธำรณสข มสวนรำชกำร ดงตอไปน(1) ส ำนกงำนรฐมนตร (6) กรมวทยำศำสตรกำรแพทย(2) ส ำนกงำนปลดกระทรวง (7) กรมสนบสนนบรกำรสขภำพ (3) กรมกำรแพทย (8) กรมสขภำพจต (4) กรมควบคมโรค (9) กรมอนำมย(5) กรมพฒนำกำรแพทยแผนไทยและกำรแพทยทำงเลอก (10) ส ำนกงำนคณะกรรมกำรอำหำรและยำ

2

2. พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534 และทแกไขเพมเตมมาตรา 8 ฉ บญญตวำ กำรแบงสวนรำชกำรภำยในส ำนกงำนรฐมนตร กรม หรอสวนรำชกำรทเรยกชออยำงอน

และมฐำนะเปนกรม ใหออกเปนกฎกระทรวงและใหระบอ ำนำจหนำทของแตละสวนรำชกำรไวในกฎกระทรวงดวยใหรฐมนตรเจำสงกดของสวนรำชกำรตำมวรรคหนงเปนผออกกฎกระทรวงแบงสวนรำชกำร

ดงกลำว กฎกระทรวงนนเมอไดประกำศในรำชกจจำนเบกษำแลวใหใชบงคบได

3. กฎกระทรวงแบงสวนราชการกรมวทยาศาสตรการแพทย กระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2552

(ประกำศในรำชกจจำนเบกษำ วนท 28 ธนวำคม พ.ศ. 2552)

3

4. พระราชบญญตเชอโรคและพษจากสตว พ.ศ. 2558(ประกำศในรำชกจจำนเบกษำ วนท 26 สงหำคม พ.ศ. 2558)มาตรา 15 บญญตวำ ใหกรมวทยำศำสตรกำรแพทย กระทรวงสำธำรณสข รบผดชอบงำนธรกำรของคณะกรรมกำร

และคณะอนกรรมกำร และใหมอ ำนำจหนำท ดงตอไปน(1) ด ำเนนกำรหรอสนบสนนใหมกำรศกษำวจยและวเครำะหเกยวกบเชอโรคและพษจำกสตว(2) ตดตำมและประเมนผลกำรปฏบตตำมนโยบำยและมำตรกำรคมครองควำมปลอดภยและปองกน

อนตรำยตอสำธำรณชนทเกดจำกเชอโรคและพษจำกสตว (3) เปนศนยกลำงฐำนขอมลเกยวกบเชอโรคและพษจำกสตว (4) ประสำนงำนและรวมมอกบหนวยงำนของรฐ สถำบนกำรศกษำ องคกรระหวำงประเทศ

หรอองคกรเอกชนทเกยวของในกำรด ำเนนกำรเกยวกบเชอโรคและพษจำกสตว (5) ปฏบตกำรอนใดตำมทรฐมนตร คณะกรรมกำร หรอคณะอนกรรมกำรมอบหมำย หรอตำม ท

กฎหมำยก ำหนดใหเปนอ ำนำจหนำทของกรมวทยำศำสตรกำรแพทย กระทรวงสำธำรณสข

4

พนกงานเจาหนาท ตำมพจนำนกรม หมำยควำมวำ บคคลทมหนำทปฏบตตำมทกฎหมำยก ำหนดในกฎหมำยระดบพระรำชบญญต จะพบค ำวำ “พนกงานเจาหนาท” ในบทมำตรำตำง ๆ ของกฎหมำย “บทนยาม” คอ กำรใหควำมหมำยและทมำของพนกงำนเจำหนำทโดยกำรแตงตงเจาพนกงาน หมำยควำมวำ บคคลซงกฎหมำยบญญตวำเปนเจำพนกงำนหรอไดรบแตงตงตำมกฎหมำยให

ปฏบตหนำทรำชกำร ไมวำเปนกำรประจ ำหรอครงครำว และไมวำจะไดรบคำตอบแทนหรอไม (ประมวลกฎหมำยอำญำ มำตรำ 1 (16))

5

พระราชบญญตเชอโรคและพษจากสตว พ.ศ. 2558(ประกำศในรำชกจจำนเบกษำ เลมท 132 ตอนท 80 ก วนท 26 สงหำคม พ.ศ. 2558)มาตรา 2 บญญตวำ พระรำชบญญตนใหใชบงคบเมอพนก ำหนดหนงรอยแปดสบวนนบแตวนประกำศ

ในรำชกจจำนเบกษำเปนตนไป (นบจำกวนท 27 สงหำคม 2558 ไป 180 วน)มาตรา 4 “พนกงำนเจำหนำท” หมำยควำมวำ ผซงรฐมนตรแตงตงใหปฏบตกำรตำมพระรำชบญญตน

มาตรา 5 ใหรฐมนตรวำกำรกระทรวงสำธำรณสขรกษำกำรตำมพระรำชบญญตน และใหม อ ำนำจแตงตงและถอดถอนพนกงำนเจำหนำท กบออกกฎกระทรวง ประกำศ และก ำหนดกจกำรอน เพอปฏบตกำรตำมพระรำชบญญตน รวมทงออกกฎกระทรวงก ำหนดคำธรรมเนยมไมเกนอตรำ ทำยพระรำชบญญตน และลดหรอยกเวนคำธรรมเนยม

* หลกกำรสวนใหญจะก ำหนดใหอธบดกรมวทยำศำสตรกำรแพทยเปนผด ำเนนกำร ทงน ในกำรปฏบตรำชกำรตำมกฎหมำยวำดวยระเบยบบรหำรรำชกำรแผนดน จะก ำหนดหลกกำรกำรมอบอ ำนำจหรอหลกกำรมอบอ ำนำจใหสวนรำชกำรหรอหวหนำสวนรำชกำร หรอหวหนำหนวยงำน หรอผด ำรงต ำแหนงใดในสงกดกรมวทยำศำสตรกำรแพทย เปนผปฏบตงำนกได

6

หมวด 7พนกงานเจาหนาท

ตงแตมำตรำ 41 ถง มำตรำ 47จะเปนเรองก ำหนดบทบำทอ ำนำจหนำทของพนกงำนเจำหนำท

มาตรา 41 เพอปฏบตกำรใหเปนไปตำมพระรำชบญญตน ใหพนกงำนเจำหนำทมอ ำนำจ ดงตอไปน(1) เขำไปในสถำนทผลต น ำเขำ สงออก ขำย น ำผำน หรอมไวในครอบครองเชอโรคหรอ พษจำกสตว

ในเวลำระหวำงพระอำทตยขนถงพระอำทตยตกหรอในเวลำท ำกำรของสถำนทนน เพอตรวจสอบ หรอควบคมใหเปนไปตำมพระรำชบญญตน

(2) น ำเชอโรคหรอพษจำกสตวในปรมำณพอสมควรไปเปนตวอยำงเพอตรวจสอบหรอวเครำะห (3) ยดหรออำยดเชอโรคหรอพษจำกสตว และเครองมอ อปกรณ หรอวตถใดทเกยวของกบกำรกระท ำ

ควำมผด ตลอดจนภำชนะบรรจหรอหบหอของภำชนะบรรจและเอกสำรทเกยวของ เพอประโยชน ในกำรด ำเนนคด ในกรณทมเหตอนควรสงสยวำมกำรกระท ำควำมผดตำมพระรำชบญญตน

(4) มหนงสอสอบถำมหรอมหนงสอเรยกบคคลใดมำใหถอยค ำหรอใหสงค ำชแจง เอกสำร ขอมล หลกฐำน หรอวตถใดทจ ำเปน เพอตรวจสอบหรอประกอบกำรพจำรณำของพนกงำนเจำหนำท

7

พนกงำนเจำหนำทต ำแหนงใดหรอระดบใดจะมอ ำนำจตำมทไดก ำหนดไวในวรรคหนงท งหมด หรอแตบำงสวน หรอจะตองไดรบอนมตจำกบคคลใดกอนด ำเนนกำร รวมทงวธกำรปฏบตหนำท และคณสมบตของพนกงำนเจำหนำทแตละต ำแหนงหรอแตละระดบ ใหเปนไปตำมประกำศทออกตำมมำตรำ 6 (17)

มาตรา 42 ใหผรบหนงสอรบรองกำรแจง ผรบใบอนญำต และผมหนำทเกยวของกบกำรผลต น ำเขำ สงออก ขำย น ำผำน หรอมไวในครอบครองเชอโรคหรอพษจำกสตว อ ำนวยควำมสะดวกแกพนกงำน เจำหนำทซงปฏบตหนำทตำมมำตรำ 41 ตำมสมควร

มาตรา 43 สงทยดหรออำยดไวตำมมำตรำ 41 (3) ใหตกเปนของกระทรวงสำธำรณสข เมอปรำกฏวำ (1) ไมปรำกฏเจำของหรอไมมผมำแสดงตวเปนเจำของหรอผครอบครองภำยในเกำสบวนนบแตวนท

ไดยดหรออำยด (2) ในกรณทไมมกำรด ำเนนคดและผเปนเจำของหรอผครอบครองมไดรองขอคนภำยในเกำสบวน

นบแตวนทไดรบแจงค ำสงวำไมมกำรด ำเนนคด

8

(3) ในกรณทมกำรด ำเนนคดและพนกงำนอยกำรมค ำสงเดดขำดไมฟองคดหรอศำลไมไดพพำกษำใหรบและไมมผใดรองขอคนภำยในเกำสบวนนบแตวนทพนกงำนอยกำรมค ำสงเดดขำดไมฟองคด หรอวนทศำลมค ำพพำกษำถงทสด แลวแตกรณ

มาตรา 44 ในกรณทสงทยดหรออำยดไวตำมมำตรำ 41 (3) เปนของเสยงำยหรอเปนของ ทใกลจะหมดอำยกำรใชงำนตำมทก ำหนดไว หรอในกรณทกำรเกบรกษำไวจะเปนกำรเสยงตอควำมเสยหำย หรอจะเปนอนตรำยตอสำธำรณชน หรอจะเสยคำใชจำยในกำรเกบรกษำเกนคำแหงสงของนน หรอจะเปนภำระ แกทำงรำชกำรมำกกวำกำรน ำไปใชประโยชนอยำงอน อธบดจะสงใหท ำลำยสงนนเสยหรอจดกำรตำมควร แกกรณตำมวธกำรทอธบดก ำหนดกได

ใหพนกงำนเจำหนำทด ำเนนกำรดงกลำว เงนทขำยไดเมอในกรณทสงทยดหรออำยดไวตำมวรรคหนง อำจขำยทอดตลำดหรอขำยโดยวธอนตำมทอธบดก ำหนด หกคำใชจำยและคำภำระทเกยวของแลว เหลอเงนจ ำนวนสทธเทำใดใหยดเงนนนไวแทน

มาตรา 45 ในกรณทตองท ำลำยหรอจดกำรตำมควรแกกรณกบสงทยดหรออำยดไว ตำมมำตรำ 44 หำกมคำใชจำยเกดขน ใหเจำของสงทยดหรออำยดดงกลำวมหนำทจำยหรอชดใชเงนจ ำนวนนน ใหแกกระทรวงสำธำรณสข

9

มาตรา 46 ในกำรปฏบตหนำทตำมพระรำชบญญตน ใหพนกงำนเจำหนำทแสดงบตรประจ ำตว ตอบคคล ทเกยวของ บตรประจ ำตวพนกงำนเจำหนำท ใหเปนไปตำมแบบทก ำหนดในกฎกระทรวง

มาตรา 47 ในกำรปฏบตหนำทตำมพระรำชบญญตน ใหพนกงำนเจำหนำทเปนเจำพนกงำน ตำมประมวลกฎหมำยอำญำ

10

หมวด 10บทก าหนดโทษ

ในสวนทเกยวกบพนกงำนเจำหนำท

มาตรา 57 ผใดไมมำใหถอยค ำหรอไมสงค ำชแจง เอกสำร ขอมล หลกฐำน หรอวตถใด ๆ ตำมทคณะกรรมกำร มค ำสงตำมมำตรำ 14 หรอทพนกงำนเจำหนำทมหนงสอเรยกตำมมำตรำ 41 (4) ตองระวำงโทษจ ำคกไมเกนหนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงหมนบำท หรอทงจ ำทงปรบ

มาตรา 79 ในกรณทผกระท ำควำมผดซงตองรบโทษตำมพระรำชบญญตนเปนนตบคคล ถำกำรกระท ำควำมผดของนตบคคลนนเกดจำกกำรสงกำร หรอกำรกระท ำของบคคลใด หรอไมสงกำร หรอไมกระท ำกำรอนเปนหนำททตองกระท ำของกรรมกำรผจดกำร ผจดกำร หรอบคคลใดซงรบผดชอบ ในกำรด ำเนนงำนของนตบคคลนน ผนนตองรบโทษตำมทบญญตไวส ำหรบควำมผดนน ๆ ดวย

มาตรา 80 บรรดำควำมผดตำมพระรำชบญญตนทมโทษปรบสถำนเดยว ใหอธบดหรอผซง อธบดมอบหมำย มอ ำนำจเปรยบเทยบไดตำมหลกเกณฑทคณะกรรมกำรก ำหนด และเมอผต องหำไดช ำระเงนคำปรบตำมจ ำนวนทเปรยบเทยบภำยในสำมสบวนนบแตวนทมกำรเปรยบเทยบแลว ใหถอวำคดเลกกน ตำมบทบญญตแหงประมวลกฎหมำยวธพจำรณำควำมอำญำ

11

กฎกระทรวง แบบบตรประจ าตวพนกงานเจาหนาท พ.ศ. 2560(ประกำศในรำชกจจำนเบกษำ วนท 9 มถนำยน พ.ศ. 2560)...เรองท 3ประกำศกระทรวงสำธำรณสข เรอง กำรใชอ ำนำจ กำรด ำเนนกำร วธกำรปฏบตหนำท และคณสมบตของ

พนกงำนเจำหนำท พ.ศ. 2560(ประกำศในรำชกจจำนเบกษำ วนท 4 ตลำคม พ.ศ. 2560)...เรองท 19ประกำศคณะกรรมกำรเชอโรคและพษจำกสตว เรอง กำรเปรยบเทยบตำมมำตรำ 80 แหงพระรำชบญญตเชอโรค

และพษจำกสตว พ.ศ. 2558 พ.ศ. 2560(ประกำศในรำชกจจำนเบกษำ วนท 9 กมภำพนธ พ.ศ. 2561)...เรองท 22ประกำศกรมวทยำศำสตรกำรแพทย เรอง หลกสตรพนกงำนเจำหนำทตำมพระรำชบญญตเชอโรคและพษจำก

สตว พ.ศ. 2558 พ.ศ. 2560(ประกำศในรำชกจจำนเบกษำ วนท 10 สงหำคม พ.ศ. 2561)...เรองท 23

12

* ผลในทำงกฎหมำย กรณทกฎหมำยใดก ำหนดใหพนกงำนเจำหนำทเปนเจำพนกงำนตำมประมวลกฎหมำยอำญำ* ประมวลกฎหมำยอำญำ (พระรำชบญญตใหใชประมวลกฎหมำยอำญำ พ.ศ. 2499 และฉบบทแกไขเพมเตม)* ผลแหงมำตรำ 47 ตำมพระรำชบญญตเชอโรคและพษจำกสตว พ.ศ. 2558 ทบญญตในกำรปฏบตหนำทตำม

พระรำชบญญตน ใหพนกงำนเจำหนำทเปนเจำพนกงำน ตำมประมวลกฎหมำยอำญำมำตรำ 1 แหงประมวลกฎหมำยอำญำ ไดบญญตนยำมควำมหมำยของถอยค ำดงน เชน

โดยทจรต สำธำรณสถำน เคหสถำน อำวธ ใชก ำลงประทษรำย เอกสำร เอกสำรรำชกำร เอกสำรสทธลำยมอชอ กลำงคน เปนตน

พนกงำนเจำหนำทจงมควำมจ ำเปนตองทรำบควำมหมำยตำง ๆ ของค ำเหลำน

13

* ควำมหมำยของค ำวำ “เจาพนกงาน” ปรำกฏในมำตรำ 1 (16) คอ(1) เปนบคคลซงกฎหมำยบญญตวำ เปนเจำพนกงำน(2) เปนบคคลซงไดรบแตงตงตำมกฎหมำยใหปฏบตหนำทรำชกำร ไมวำเปนกำรประจ ำหรอครงครำว และ(3) ไมวำจะไดรบคำตอบแทนหรอไมกตำม

* ประมวลกฎหมายอาญา ลกษณะ 2 ความผดเกยวกบการปกครองหมวด 1 ความผดตอเจาพนกงาน

เรมตงแตมำตรำ 141 ถง 146หมวด 2 ความผดตอต าแหนงหนาทราชการ

เรมตงแตมำตรำ 147 ถง 166

14

ตวอยาง : ความผดตอเจาพนกงาน

1. ผใดถอน ท ำใหเสยหำย ท ำลำยหรอท ำใหไรประโยชนซงตรำหรอเครองหมำยอนเจ ำพนกงำนไดประทบหรอหมำยไวทสงใด ๆ ในกำรปฏบตกำรตำมหนำท เพอเปนหลกฐำนในกำรยด อำยดหรอรกษำสงนน ๆ

2. ผใดท ำใหเสยหำย ท ำลำย ซอนเรน เอำไปเสย หรอท ำใหสญหำย หรอไรประโยชนซงทรพยสนหรอเอกสำรใด ๆ อนเจำพนกงำนไดยด รกษำไว หรอสงใหสงเพอเปนพยำนหลกฐำน หรอเพอบงคบกำรใหเปนไปตำมกฎหมำย ไมวำเจำพนกงำนจะรกษำทรพยหรอเอกสำรนนไวเอง หรอสงใหผนนหรอผอนสง หรอรกษำไวกตำม

3. ผใดเรยก รบหรอยอมจะรบทรพยสน หรอประโยชนอนใดส ำหรบตนเองหรอผอน เปนกำรตอบแทน ในกำรทจะจงใจหรอไดจงใจเจำพนกงำน

15

ตวอยาง : ความผดตอต าแหนงหนาทราชการ

1. ผใดเปนเจำพนกงำน ใชอ ำนำจในต ำแหนงโดยมชอบ ขมขนใจหรอจงใจเพอใหบคคลใดมอบใหหรอหำมำใหซงทรพยสนหรอประโยชนอนใดแกตนเองหรอผอน

2. ผใดเปนเจำพนกงำน มหนำทจดกำรหรอดแลกจกำรใด เขำมสวนไดเสยเพอประโยชนส ำหรบตนเองหรอผอน เนองดวยกจกำรนน

3. ผใดเปนเจำพนกงำน ปฏบตหรอละเวนกำรปฏบตหนำทโดยมชอบ เพอใหเกดควำมเสยหำย แกผหนงผใด หรอปฏบตหรอละเวนกำรปฏบตหนำทโดยทจรต

16

* ประมวลกฎหมายอาญา ลกษณะ 10 ความผดเกยวกบชวตและรางกายหมวด 1 ความผดตอชวต

มาตรา 289 ผใด (2) ฆำเจำพนกงำน ซงกระท ำกำรตำมหนำท หรอเพรำะเหตทจะกระท ำ หรอไดกระท ำกำรตำมหนำท

หมวด 2 ความผดตอรางกาย

มาตรา 296 ผใดกระท ำควำมผดฐำนท ำรำยรำงกำย ถำควำมผดนน มลกษณะประกำรหนงประกำรใดดงทบญญตไวในมำตรำ 289

มาตรา 297 ผใดกระท ำควำมผดฐำนท ำรำยรำงกำย จนเปนเหตใหผถกกระท ำรำยรบอนตรำยสำหสมาตรา 298 ผใดกระท ำควำมผดตำมมำตรำ 297 ถำควำมผดนนมลกษณะประกำรหนงประกำรใดดงท

บญญตไวในมำตรำ 289

17

หมวด 3 ความผดฐานหมนประมาท

มาตรา 326 ผใดใสควำมผอนตอบคคลทสำมโดยประกำรทนำจะท ำใหผอนนนเสยชอเสยงถกดหมนหรอถกเกลยดชง ผนนกระท ำควำมผดฐำนหมนประมำท

มาตรา 329 ผใดแสดงควำมคดเหนหรอขอควำมใดโดยสจรต (2) ในฐำนะเปนเจำพนกงำนปฏบตกำรตำมหนำทผนนไมมควำมผดฐำนหมนประมำท

* ประมวลกฎหมายอาญา ลกษณะ 12 ความผดเกยวกบทรพยหมวด 1 ความผดฐานลกทรพยและวงราวทรพย

มาตรา 335 ผใดลกทรพย (6) โดยลวงวำเปนเจำพนกงำน

18

หมวด 8 ความผดฐานบกรก

มาตรา 362 ผใดเขำไปในอสงหำรมทรพยของผอน เพอถอกำรครอบครองอสงหำรมทรพยนนทงหมดหรอแตบำงสวน หรอเขำไปกระท ำกำรใด ๆ อนเปนกำรรบกวนกำรครอบครองอสงหำรมทรพยของเขำโดยปกตสข

มาตรา 365 ถำกำรกระท ำควำมผดตำมมำตรำ 362 ... ไดกระท ำ (3) ในเวลำกลำงคน

ภาค 3 ลหโทษมาตรา 367 ผใดเมอเจำพนกงำนถำมชอหรอทอยเพอปฏบตกำรตำมกฎหมำยไมยอมบอก หรอแกลง

บอกชอหรอทอยอนเปนเทจมาตรา 368 ผใดทรำบค ำสงของเจำพนกงำนซงสงกำรตำมอ ำนำจทมกฎหมำยใหไว ไมปฏบตตำม

ค ำสงนนโดยไมมเหตหรอขอแกตวอนสมควรมาตรา 369 ผใดกระท ำดวยประกำรใด ๆ ใหประกำศ ภำพโฆษณำ หรอเอกสำรใดทเจำพนกงำน

ผกระท ำกำรตำมหนำทปดหรอแสดงไว หรอสงใหปด หรอแสดงไว หลดฉกหรอไรประโยชน

19

ความผดตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551หมวด 5 การรกษาจรรยาขาราชการ

หมวด 6 วนยและการรกษาวนย

มาตรา 82 ขอปฏบตมาตรา 83 ขอหำมมาตรา 85 วนยรำยแรงมาตรา 88 โทษทำงวนย

* นอกจำกขำรำชกำรทไดรบกำรแตงตงเปนพนกงำนเจำหนำท ตองปฏบตตำมกฎหมำยเฉพำะตำมทไดก ำหนดไวแลวจงตองค ำนงถงหลกกำรส ำคญ คอ มกฎหมำยกลำงหรอหลกกฎหมำยทวไปทจะตองน ำมำยดถอปฏบตดวย เชน

1. พระรำชบญญตวธปฏบตรำชกำรทำงปกครอง พ.ศ. 25392. พระรำชบญญตควำมรบผดทำงละเมดของเจำหนำท พ.ศ. 2539 เปนตน

20

มค ำถำมมยครำบ...??